A Aprendizaxe-Servizo (ApS) é unha proposta educativa innovadora na que se combinan procesos de aprendizaxe e de servizo á comunidade, de xeito que os participantes se forman ao tempo que traballan sobre necesidades reais dunha contorna co propósito de mellorala. Neste vídeo didáctico (7´ 54´´) Miguel Anxo Santos Rego, Alexandre Sotelino Losada e Mar Lorenzo Moledo, membros do grupo de investigación Esculca, explícannos cales son os fundamentos e mais os indicadores de calidade desta metodoloxía pedagóxica. Así mesmo, tamén se ofrece a opinión do alumnado e das entidades participantes en experiencias de ApS.
Esta peza forma parte da serie didáctica "Pílulas de coñecemento", promovida pola Universidade de Santiago de Compostela.
Manuel Andrade Baliño, profesor da Área de Astronomía e Astrofísica da USC, preséntanos (desde 1´ 51´´ ata 33´ 34´´) a investigación realizada na USC arredor do meteorito de Traspena, que constitúe un fito na astronomía galega, ao tratarse da primeira caída ben documentada dun meteorito en Galicia, e tamén da primeira ocasión na que o cálculo da traxectoria atmosférica e o da órbita heliocéntrica se realizan por investigadores do país, concretamente da USC.
Esta charla académica impartiuse no marco do acto de presentación do meteorito de Traspena, que tivo lugar o 13 de xaneiro de 2023 no Museo de Historia Natural da USC. O vídeo recolle tamén as intervencións de Antonio López (reitor da USC), Vicente Pérez Muñuzuri (vicerreitor de Política Científica), Marcos A. González González (director do Museo de Historia Natural) e José A. Pérez Docobo (director do Museo de Historia Natural).
Vídeo didáctico (4´ 05´´) no que o profesor da USC Marcelino Maneiro nos presenta as principais normas de seguridade dun laboratorio de química.
Este peza forma parte dos materiais audiovisuais do curso aberto “Química. Unha ciencia experimental”.
Décimo quinta sesión (55´ 45´´) do curso para persoas de fóra de Galicia que queren achegarse ao noso idioma e cultura. Nesta sesión Concha Diéguez e Borja Tobío fannos un pequeno percorrido pola historia de Galicia (e nomeadamente pola historia social do idioma galego), desde cultura castrexa ata a Idade Media. No material complementario atoparás tamén información sobre os adverbios de tempo, de afirmación e de dúbida.
A lección foi emitida en directo o día 12 de abril de 2021 na canle Aula Galicia Aberta da Secretaría Xeral da Emigración.
Material didáctico complementario.
O 12 de outubro de 1923 un grupo de mozos universitarios trasládanse a Ortoño, parroquia natal de Rosalía, para constituír o Seminario de Estudos Galegos (SEG). Antonio Fraguas incorporaríase ao SEG uns anos máis tarde, en 1928, presentando unha investigación sobre o castro de Soutolongo. Neste vídeo vídeo divulgativo (6´ 32´´) conversa sobre o nacemento do Seminario de Estudos Galegos e os obxectivos cos que se fundou. A peza foi realizada por Acuarela Comunicación en 2019, ano no que a Real Academia Galega lle dedicou o Día das Letras Galegas a Antonio Fraguas.
Xiana Aparicio Garabal, alumna de 1º de Bacharelato do IES Rosalía de Castro (Santiago de Compostela), preséntanos neste vídeo didáctico (2´ 32´´) a traxectoria vital e profesional de Pura Lorenzana (1907-1997). Investigadora e profesora de Historia no ensino medio e universitario, incorporouse ao Seminario de Estudos Galegos cun traballo sobre as mámoas do Saviñao. Xiana Aparicio lémbranos tamén que foi a fundadora e primeira directora do Instituto femenino Rosalía de Castro.
Charla TED (5´ 11´´) na que Nghi Nguyen, estudante da AISVN (Escola Internacional Americana de Vietnam), nos fala sobre o estrés que sofre o estudantado no ámbito académico, centrándose especialmente no alumnado que consegue altas cualificacións. Este ten que someterse á presión xerada polas expectativas creadas, o que pode afectar á súa saúde mental. Baseándose na súa propia experiencia persoal, Nghi Nguyen dános algunhas claves sobre como lidar con esta presión engadida.
Tradución ao galego de Nay García para TedSaúde 2022.
Vídeo didáctico (4´ 58´´) no que se presentan os datos máis salientables da biografía de Xela Arias (1962-2003), tradutora, editora e poeta a quen a Real Academia Galega lle dedicou o Día das Letras Galegas en 2021.
A peza forma parte da serie audiovisual Mulleres nas Letras: de onte a hoxe, creada pola Deputación da Coruña.
Na actualidade, ás mulleres chégalles a primeira menstruación cinco anos antes do que acontecía a comezos do século XX. Cales son os motivos deste adianto? Laura Veiga, divulgadora científica sobre educación menstrual, explícanolo de xeito breve neste vídeo ( 1´ ).
Vídeo didáctico (10´ 38´´), dirixido a alumnado de 2º de Bacharelato, no que o profesor Anxo Fernández nos explica, a través dun exercicio práctico, como se estuda a posición relativa de tres planos.
David Ballesteros bota man da poesía para explicarnos neste breve vídeo divulgativo (1´ 09´´) como se orixinan as ondas do mar e que particularidades específicas teñen aquelas que denominamos “mar de fondo”.
A peza forma parte do proxecto "Lendo a ciencia. Festiciencia & Festiletras", unha iniciativa de Ceo Aberto realizada ao abeiro do Fondo Xacobeo 2021-2022.
Desde a creación das partículas máis elementais e únicas (quarks, gluóns e leptóns) ata a enorme diversidade das galaxias e cúmulos de galaxias actuais, transcorreron 13.800 millóns de anos de evolución, pero se o Universo tivese 24 horas podería dicirse que todo o que nos rodea se formou nos primeiros tres minutos. Carlos Pajares, investigador do IGFAE e profesor emérito da Universidade de Santiago de Compostela (USC), cóntanos neste vídeo (56´ 44´´) que aconteceu no Universo durante estes tres primeiros minutos .
A charla tivo lugar o 25 de xuño de 2020 no marco do ciclo de charlas divulgativas en liña «Universo peregrino: ciencia galega cara o mundo», organizadas polo IGFAE da Universidade de Santiago de Compostela.
O “tesouro humano vivo” é unha categoría vinculada ao patrimonio cultural inmaterial da humanidade. Neste breve vídeo didáctico (19´´) a Agrupación Europea de Cooperación Territorial do Río Miño (AECT Río Miño) ofrécenos a denominación de “tesouros humanos vivos” presentada pola Unesco na Convención para a Salvagarda do Patrimonio Cultural e Inmanterial que se celebrou en 2003 en París.
Desde a Reserva da Biosfera “Terras do Miño”, Noemí Díaz e Xacobo de Toro explícannos neste vídeo didáctico (12´ 44´´) cales son as principais características do grupo das plantas axioespermas e que diferencias existen entre os seus dous subgrupos: as monocotiledóneas e as dicotiledóneas. Tamén nos falan das partes da flor, do froito, dos tipos de polinización, e ensínannos a recoñecer algunhas das especies.
O volframio é un material de gran resistencia que foi moi cobizado para a industria bélica na primeira metade do século XX. O Arquivo Histórico Provincial de Ourense, apoiándose nos documentos que custodia nos seus fondos, fálanos neste vídeo divulgativo (4´ 14´´) das minas de volframio de Valborrás de Casaio, situadas no concello ourensán de Carballeda de Valdeorras.
Guillermo Campos fálanos neste vídeo divulgativo (4´ 47´´) do parvovirus, o virus máis perigoso para a saúde dos cans, causante da temible parvovirose canina. Descubrirás como afecta este virus ao organismo das nosas mascotas e que debemos facer para protexelas.
Coincidindo coa conmemoración do centenario do Seminario de Estudos Galegos (SEG), o Instituto de Estudos Galegos Padre Sarmiento está a divulgar unha serie de pezas audiovisuais sobre a historia e o patrimonio documental e artístico do SEG. Neste vídeo (1´ 59´´) preséntannos unhas das súas obras artísticas máis singulares: a escultura en madeira dunha iguana. Foi doada ao Seminario por un dos seus mecenas, o escultor Francisco Vázquez Díaz, máis coñecido como Compostela.
Sabías que hai plantas que posúen substancias beneficiosas para a nosa saúde? Gael Rodríguez López, alumno de 1º de ESO, fálanos neste vídeo (1´ 12´´) das propiedades medicinais destas catro plantas: o áloe vera, o allo, a herba luísa e a nébeda.
Esta peza forma parte do proxecto educativo “Medio minuto de ciencia en galego”, promovido polo ENDL do IES Milladoiro (Ames).
De onde vimos e de onde provén o mundo? De que está feito o universo? Como funciona? Todas estas son cuestións que o ser humano formulou ao longo da historia e, na actualidade, a ciencia está xa en disposición de poder darnos as respostas. Neste vídeo divulgativo (55´ 30´´) Elena G. Ferreiro, investigadora do Instituto Galego de Física de Altas Enerxías (IGFAE), axúdanos a descifralas.
A charla tivo lugar o 18 de xuño de 2020 no marco do ciclo de charlas divulgativas en liña «Universo peregrino: ciencia galega cara o mundo», organizadas polo IGFAE da Universidade de Santiago de Compostela.
Décimo cuarta sesión (56´´ 04´´) do curso para persoas de fóra de Galicia que queren achegarse ao noso idioma e cultura. Esta sesión ten como eixo temático as festas tradicionais (Nadal, Entroido, Coresma, maios, magostos), así coma o léxico galego que empregamos para falar delas. No bloque gramatical trátase a formación do plural e os adverbios de cantidade.
A lección foi emitida en directo o día 8 de abril de 2021 na canle Aula Galicia Aberta da Secretaría Xeral da Emigración.
Material didáctico complementario.
Malia que na actualidade as dietas xa non son tan extremas coma na Inglaterra vitoriana (onde as persoas chegaban a inxerir un ovo de tenia para que medrase no seu intestino), a maior parte delas seguen a prometer resultados rápidos e milagreiros. Neste vídeo de TED (4´ 56´´) Hei Man Chan cóntanos por que non é beneficioso para o noso organismo tentar perder peso de forma rápida.
Tradución ao galego de Ainhoa Pereira para #TedSaúde 2022.
Vídeo divulgativo (52´´) no que a Deputación da Coruña nos convida a reflexionar sobre un fenómeno que está a poñer en risco a propia supervivencia do planeta: o cambio climático. Nestas circunstancias, a “alfabetización climática” é, segundo a ONU, unha das ferramentas principais para combater o desafío.
Esta peza forma parte da serie de divulgación científica As palabras da ciencia, elaborada en 2022 pola Área de Normalización Lingüística da Deputación da Coruña.
A estas alturas ninguén descoñece que para protexer a nosa pel debemos botar crema antes de expoñernos ao sol, pero por que se queima a pel coa radiación solar se non poñemos a crema protectora? Neste vídeo divulgativo (1´ 16´´) Iria Ollero dános a resposta.
A peza forma parte do proxecto "Lendo a ciencia. Festiciencia & Festiletras", unha iniciativa de Ceo Aberto realizada ao abeiro do Fondo Xacobeo 2021-2022.
Vídeo didáctico (5´ 28´´) no que se ofrece un perfil biográfico e literario da escritora galega María Mariño Carou (1907-1967), a quen a Real Academia Galega dedicou en 2007 o Día das Letras Galegas. A peza forma parte da serie audiovisual Mulleres nas Letras: de onte a hoxe, creada pola Deputación da Coruña.
Cando un gato con sobrepeso deixa de comer por algún motivo, o seu organismo recorre a esa graxa de reserva que ten acumulada e pona en circulación. O veterinario de familia Guillermo Campos explícanos neste vídeo divulgativo (6´ 17´´) que é a lipidose hepática e que consecuencias graves pode ter para a túa mascota.
Vídeo didáctico (4´ 50´´) sobre a escritora coruñesa Francisca Herrera Garrido (1869-1950). Foi a primeira muller escollida membro de número da Real Academia Galega, malia que faleceu sen poder dar lectura ao seu discurso de ingreso. En 1987 dedicóuselle o Día das Letras Galegas.
A peza forma parte da serie audiovisual Mulleres nas Letras: de onte a hoxe, creada pola Deputación da Coruña.
O Museo Etnolóxico de Ribadavia custodia nos seus fondos sete láminas con estampas do proxecto de promoción turística “Visite Galicia”, realizado por Ksado en 1929. Neste vídeo divulgativo (3´ 36´´ ) descubrirás en que consistiu esta iniciativa, así coma os principais datos biográficos do seu autor, entre cuxos méritos profesionais destaca o de ter sido o creador do arquivo gráfico do Seminario de Estudos Galegos.
Nos últimos anos o CERN foi coñecido polo público xeral, non especializado, grazas ás novas publicadas nos medios relacionadas co Gran Colisor de Hadróns, o maior acelerador de partículas da historia. Xabier Cid Vidal, investigador do Instituto Galego de Física de Altas Enerxías (IGFAE), explícanos nesta charla divulgativa (54´ 31´´) cal é a relevancia científica do CERN, o laboratorio de física de partículas máis importante do mundo.
A charla tivo lugar o 11 de xuño de 2020 no marco do ciclo de charlas divulgativas en liña «Universo peregrino: ciencia galega cara o mundo», organizadas polo IGFAE da Universidade de Santiago de Compostela.
A esclerose múltiple é a enfermidade neurolóxica máis común en persoas adultas novas. Neste vídeo divulgativo (1´ 33´´) o Colexio de Fisioterapeutas de Galicia explícanos en que consiste a enfermidade, cales son os seus principais síntomas e como pode a fisioterapia contribuír á calidade de vida dos doentes.
Xacobo de Toro ensínanos neste vídeo didáctico (3´ 25´´) como quitarlle o máximo proveito aos vídeos do proxecto XeoClip con imaxes aéreas en 360º. Aprenderás, entre outras cousas, a usar as marcas de posición, a abrir imaxes, a navegar por escenarios e paisaxes sonoras, ou a obter información adicional sobre o territorio, a fauna ou a flora visualizada.
Vídeo didáctico (7´ 49´´), dirixido a alumnado de 2º de Bacharelato, no que o profesor Anxo Fernández nos explica de xeito práctico como se estuda a posición relativa de dous planos en función dun parámetro “m”.
Charla de TED (9´ 59´´) na que Katie Hinde, profesora de Bioloxía Evolutiva na Universidade Estatal de Arizona, nos lembra o que sabemos actualmente do leite materno, unha substancia complexa que constitúe ao mesmo tempo un alimento, unha medicina e un sinal para o bebé. Pero ademais de expoñer todas estas virtudes que a ciencia xa coñece , a profesora Hinde reivindica a necesidade de que a comunidade científica aumente o seu interese por descubrir o que aínda descoñece sobre a bioloxía da lactación, para poder contribuír á saúde dos bebés, e tamén aos dereitos da diversidade de nais que os crían de xeitos moi diferentes.
Tradución ao galego de Eva Ríos para TedSaúde 2022.
Charla divulgativa (15´ 06´´) na que Estíbaliz Espinosa, escritora e divulgadora científica, reivindica a necesidade de tomar perspectiva ao tratar temas de ciencia, literatura e arte. A seguir, preséntanos o proxecto “Telescopias”, centrado nas mulleres representadas cun telescopio en obras de arte, e para rematar, fálanos do sentido poético co que pensamos o mundo.
A charla tivo lugar o 12 de febreiro de 2023 no Teatro Principal de Pontevedra, no marco do programa de divulgación científica "A foto 51", organizado polo Concello de Pontevedra, en colaboración co xornal GCiencia e o programa Efervesciencia (Radio Galega).
Francisco Díaz-Fierros fálanos neste relatorio (41´ 43´´) do nacemento do Seminario de Estudos Galegos, explicando cales foron os seus antecedentes, os seus principais promotores, a diversidade de membros que chegou a formar parte deste grupo e os obxectivos cos que se creou. Así mesmo, relata as diferentes tentativas que existiron (tanto desde Galicia como desde América) para recuperar o “espírito do Seminario” despois da Guerra Civil.
A charla tivo lugar en novembro de 2015, no marco do Congreso “Filgueira Valverde na cultura do século XX”, organizado polo Consello da Cultura Galega.
A franxa costeira que vai desde Arteixo ata Fisterra é actualmente coñecida como Costa da Morte, unha zona de gran perigosidade para a navegación marítima. Terá isto algo que ver co seu nome? Neste vídeo divulgativo (1´ 20´´) David Ballesteros resolve a incógnita.
A peza forma parte do proxecto "Lendo a ciencia. Festiciencia & Festiletras", unha iniciativa de Ceo Aberto realizada ao abeiro do Fondo Xacobeo 2021-2022.
Décimo terceira entrega (1 h 1´ 56´´) do curso para persoas de fóra de Galicia que queren achegarse ao noso idioma e cultura. Nesta sesión o eixo temático é a costa galega, polo que poderás aprender léxico galego relacionado co mar, e familiarizarte coa nosa talasonimia. Tamén descubrirás como se nomean en galego as partes do día e mais as cores. No bloque gramatical preséntase o futuro de indicativo: a súa conxugación e os seus usos.
A sesión foi emitida o día 5 de abril de 2021 na canle Aula Galicia Aberta da Secretaría Xeral da Emigración.
Material didáctico complementario.
Documental (12´ 01´´), emitido en 2021 en Nós Televisión, que trata a importancia histórica que tiveron as Cantigas de Santa María (unha xoia literaria, musical e pictórica da cultura europea do século XIII), así como o papel que xogou o noso idioma nas estratexias políticas de Afonso o Sabio .
Na costa galega atópase a maior concentración de barcos afundidos do mundo. Este documental (36´ 43´´) permitirache coñecer, a bordo do Eureka, diferentes tesouros arqueolóxicos agochados nas profundidades da Costa da Morte, entre Fisterra e Corrubedo. Tamén descubrirás, a través de documentación histórica (mapas, cartas de navegación, xornais, debuxos, fotografías) os avatares destes barcos, transatlánticos ou buques de guerra que hoxe constitúen unha parte importante do noso patrimonio submarino.
A peza foi realizada por Tex45 ao abeiro do Fondo de proxectos culturais en lingua galega Xacobeo 2021-2022.
O Seminario de Estudos Galegos desenvolveu unha importante produción escrita, nomeadamente no que respecta a achegas científicas, aínda que no seu seo tamén se editaron contribucións literarias. Neste breve vídeo divulgativo (2´ 35´´) o Instituto de Estudos Galegos Padre Sarmiento (IEGPS) ofrécenos unha panorámica das publicacións do Seminario, que testemuñan o firme compromiso deste grupo de intelectuais co uso do galego no ámbito académico e científico.
Espectáculo didáctico (43´) sobre o cambio climático, dirixido a alumnado de educación secundaria, que se emitiu en directo o 10 de maio de 2018 no marco da décimo terceira edición de Galiciencia.
Na súa charla David Ballesteros axúdanos a entender, entre outras cousas, cal é a diferenza entre tempo e clima, que debemos entender por “cambio climático” ou cales son os factores (tanto os propiamente meteorolóxicos coma os externos) que máis inflúen nos cambios do clima.
En 1750 nacía en Corme Francisco Antonio Mourelle de la Rúa, un mariño galego que se convertería nun dos descubridores máis importantes do mundo. Neste documental (46´ 42´´) faise un percorrido pola traxectoria vital e profesional do almirante Mourelle de la Rúa, que pasou á historia, entre outras cousas, por participar no século XVIII na expedición a Alaska. Despois de décadas de fazañas e descubrimentos, Mourelle de la Rúa chegou a ser un dos mariños máis veteranos da Armada Española e a súa valía como navegante foi tal que mesmo o famoso James Cook acabou usando o seu diario viaxe para as expedicións polo Pacífico.
A peza está dirixida por Chema Gagino e Amalia Mato, e foi realizada realizada ao abeiro do Fondo de proxectos culturais en lingua galega Xacobeo 2021-2022.
O Colexio San Pío X de Ourense, en colaboración coa Fundación Rosalía de Castro, ofrécenos a dobraxe ao galego do vídeo orixinal (5´ 04´´) de "TikTak Draw" sobre Rosalía de Castro. A peza permitirache achegarte á vida e á obra da nosa escritora máis universal, figura clave do rexurdimento da literatura galega no século XIX, a quen a Real Academia Galega lle dedicou en 1963 o primeiro Día das Letras Galegas.
Vídeo divulgativo (55´´) sobre a mestra e pedagoga Ángela Ruiz Robles (1895-1975), inventora da “enciclopedia mecánica”, un dispositivo deseñado para facilitar a aprendizaxe do alumnado a través da interacción, que está considerado na actualidade como o precursor do libro electrónico.
Esta peza forma parte da serie de divulgación científica As palabras da ciencia, elaborada en 2022 pola Área de Normalización Lingüística da Deputación da Coruña.
Tamara Pazos Cordal, bióloga especializada en neurociencia e na conduta humana, fálanos nesta charla (12´ 12´´) dos aspectos bio e psicosociais que inflúen na nosa saúde. Que papel xoga na nosa saúde o noso nivel económico, o acceso que temos á tecnoloxía ou a mercadotecnia da industria alimentaria? Podemos facer algo para protexer a nosa atención e centrala no noso benestar? Tamara dános as respostas.
A charla tivo lugar o 12 de febreiro de 2023 no Teatro Principal de Pontevedra, no marco do programa de divulgación científica "A foto 51", organizado polo Concello de Pontevedra, en colaboración co xornal GCiencia e o programa Efervesciencia (Radio Galega).
Susan Frick fálanos neste charla de TED (6´ 48´´) do impacto que ten a enfermidade de alzhéimer tanto nas persoas que a padecen como nas súas familias. Baseándose na súa experiencia profesional neste campo, explícanos que un dos principais problemas que sofren estes doentes é a soidade, que algunhas veces está provocada pola propia enfermidade, pero na maioría dos casos está provocada pola comunidade social, que se afasta e deixa de interactuar con este tipo de enfermos e coas súas familias. Susan Frick convídanos a reflexionar sobre este drama e a mudar as nosas actitudes cara á xente que padece demencia.
Tradución ao galego de Sofía Martínez Padrón para TedSaúde 2022.
Duodécima sesión (43´ 52´´) do curso para persoas de fóra de Galicia que queren achegarse ao noso idioma e cultura. Nesta ocasión terás oportunidade de familiarizarte co léxico galego relacionado coa música, e descubrir a diversidade de xéneros musicais nos que se usa o noso idioma. No bloque gramatical aprenderás como se expresa o inicio e a duración dunha acción, e como se sitúa unha acción no tempo. Tamén se explica a conxugación e mais os usos do antepretérito.
A sesión foi emitida o día 30 de marzo de 2021 na canle Aula Galicia Aberta da Secretaría Xeral da Emigración.
Material didáctico complementario.
Charla divulgativa (57´ 52´´) na que Pedro A. Agostini Infante, investigador predoutoral no Instituto Galego de Física de Altas Enerxías, fai unha introdución histórica á orixe da teoría de quarks e gluóns, os bloques fundamentais da forza forte, e explícanos a importancia que teñen actualmente os quarks e gluóns na física de partículas.
A charla tivo lugar o 4 de xuño de 2020 no marco do ciclo de charlas divulgativas en liña «Universo peregrino: ciencia galega cara o mundo», organizadas polo IGFAE da Universidade de Santiago de Compostela.
Charla de TED (11´ 25´´) na que o neurocirurxián Christer Mjåset nos presenta datos estatísticos que demostran o sobretratamento ao que determinados sistemas sanitarios (nomeadamente os privados) someten aos pacientes, e convida a estes últimos a colaborar cos seus médicos para poder recibir o tratamento que realmente precisan. Esta colaboración consistiría en formular catro preguntas simples cando lles propoñan unha intervención. Neste vídeo descubrirás cales son.
Tradución ao galego de Alexandra Sirpis para TedSaúde 2022.
O 3 de xullo de 1476 o abade do mosteiro de Santa María de Montederramo reuníase co matrimonio formado por Meen Fernándes de Cristosende e María Fonso para formalizar un contrato de foro polo cal o mosteiro lle cedía ao matrimonio o dereito a gozar dun conxunto de terras situadas en San Salvador de Cristosende. Como contrapartida, o matrimonio pasaba a ser vasalo do mosteiro e a pagar unha renda anual con parte do centeo recollido nesas terras.
O Arquivo Histórico Provincial de Ourense, partindo deste documento concreto que custodia nos seus fondos, explícanos neste vídeo divulgativo (2´ 53´´) a importancia que tivo na historia de Galicia o contrato agrario do foro.
Documental (18´ 10´´) sobre a figura do maxistrado, escritor e intelectual galeguista Fermín Bouza Brey (Ponteareas, Pontevedra, 1901 - Santiago de Compostela, 1973), un dos fundadores do Seminario de Estudos Galegos en 1923. Na súa faceta literaria destacou por ser o iniciador do neotrobadorismo e a Real Academia Galega dedicoulle en 1992 o Día das Letras Galegas. Nesta peza faise especial fincapé no seu labor profesional como xuíz, un exemplo de compromiso coa realidade social e cultural galega.
O documental, promovido pola Fundación Lois Peña Novo, realizouse baixo a dirección de Pío García, con guión de Clodio González e Fran Zabaleta.
Charla divulgativa (1h 24´ 48´´) na que Héctor Álvarez Pol, profesor do Instituto Galego de Física de Altas Enerxías, nos achega á física nuclear. Explícanos, entre outras cousas, como se formaron os distintos núcleos dos átomos, cal é a diversidade de átomos e núcleos que existe na natureza, ou que mecanismos se empregan no laboratorio para poder entender a estrutura microscópica da materia.
A charla tivo lugar o 28 de maio de 2020 no marco do ciclo de charlas divulgativas en liña «Universo peregrino: ciencia galega cara o mundo», organizadas polo IGFAE da Universidade de Santiago de Compostela.
O cancro e mais as enfermidades cardiovasculares son as dúas principais causas de morte no mundo e, polo tanto, constitúen un problema de saúde pública de primeira magnitude. E se estas dúas enfermidades, que en principio parecen tan diferentes desde o punto de vista biolóxico, estivesen relacionadas? E se a clave para deter o cancro estivese no corazón? O cardiólogo Nicholas Leeper explícanos nesta charla de TED (15´ 20´´) como as orixes biolóxicas do cancro e das enfermidades cardíacas poden ser as mesmas e suxire a posibilidade de crear novas terapias que permitan tratar as dúas patoloxías ao mesmo tempo.
Tradución ao galego de Laura Anido para TedSaúde 2022.
Volviches despois de moito tempo a unha praia e douche a impresión de que a súa forma era diferente a como a lembrabas? Ao mellor non foi só unha sensación. David Ballesteros trasládase ata un areal da Costa da Morte para explicarnos neste vídeo divulgativo (1´ 33´´) que as praias son sistemas dinámicos nos que a xeometría da area cambia constantemente.
A peza forma parte do proxecto "Lendo a ciencia. Festiciencia & Festiletras", unha iniciativa de Ceo Aberto realizada ao abeiro do Fondo Xacobeo 2021-2022.
A bióloga computacional Sara-Jane Dunn fálanos nesta charla de TED (14´ 47´´) da nova revolución tecnolóxica que vai acontecer na primeira metade do século XXI: a revolución do "software vivente", baseada na capacidade de programar a bioquímica nun material chamado bioloxía. Explícanos como o seu equipo está estudando as células nai embrionarias para comprender mellor os fundamentos biolóxicos que permiten a vida e desenvolver este "software vivente" que podería cambiar a medicina, a agricultura e a enerxía.
Tradución ao galego de Carlos Calo Romeu para TedSaúde 2022.
Nova sesión (58´ 49´´) do curso de lingua e cultura galegas para persoas de fóra de Galicia que queren achegarse ao noso idioma e cultura. Igual ca na sesión anterior, o eixo temático xira arredor da historia da literatura galega, centrándose nesta ocasión no período que vai entre o século XIX ata a actualidade. No bloque de contidos ortográficos e gramaticais trátase a acentuación diacrítica e os numerais ordinais.
A sesión foi emitida o día 25 de marzo de 2021 na canle Aula Galicia Aberta da Secretaría Xeral da Emigración.
Material didáctico complementario.
Vídeo divulgativo (55´´) sobre o matemático francés Évariste Gallois, un dos científicos homenaxeados no Día da Ciencia en Galego do ano 2022. A teoría de Galois é unha das bases matemáticas de sistemas usados en telecomunicacións, como a navegación por satélite ou o GPS.
Esta peza forma parte da serie de divulgación científica As palabras da ciencia, elaborada en 2022 pola Área de Normalización Lingüística da Deputación da Coruña.
Laura Veiga, divulgadora sobre saúde menstrual e sexual, fálanos neste vídeo divulgativo (10´ 12´´) de como os movementos feministas mudaron a ciencia xinecolóxica, expoñendo a modo de exemplo os logros acadados polo movemento feminista "Os nosos corpos, as nosas vidas", xurdido nos Estados Unidos en 1969. Tamén nos explica na súa charla que é a "ignorancia construída", e cales foron as consecuencias para a educación sexual das mulleres deste tipo de ignorancia.
A charla tivo lugar o 12 de febreiro de 2023 no Teatro Principal de Pontevedra, no marco do programa de divulgación científica "A foto 51", organizado polo Concello de Pontevedra, en colaboración co xornal GCiencia e o programa Efervesciencia (Radio Galega).
A igrexa foi a gran propietaria da terra en Galicia desde comezos da Idade Media ata as desamortizacións do século XIX, e o foro (un contrato agrario de cesión de terra) foi o modo de organización e distribución da produción agraria. Neste segundo capítulo (26´ 09´´) da serie Historias de Galicia (TVG) faise un repaso pola historia dos foros, polo proceso de desamortización de finais de XIX, polas iniciativas modernizadoras da agricultura que abrollaron a comezos do século XX e polo nacemento do agrarismo como movemento social que demandaba a racionalización da propiedade e produción agrícola.
Vídeo didáctico (5´ 33´´) no que se fai un percorrido pola vida e obra do autor do himno galego, Eduardo Pondal, que xunto con Rosalía de Castro e Manuel Curros Enríquez, está considerado como un dos referentes do rexurdimento da literatura galega do século XIX.
Martín García Gallego, alumno de 2º da ESO, fálanos neste breve vídeo didáctico (32´´) dun instrumento de laboratorio: a probeta.
A peza forma parte do proxecto educativo “Medio minuto de ciencia en galego”, promovido polo ENDL do IES Milladoiro (Ames).
No ano no que se conmemora o centenario do Seminario de Estudos Galegos (1923-2023), o Instituto de Estudos Galegos Padre Sarmiento (IEGPS) quere darlle visibilidade nesta peza divulgativa (2´ 24´´) ao importante labor das "pioneiras", un numeroso grupo de usuarias e mecenas da súa biblioteca que, xunto ás doce socias activas, contribuíron de xeito decisivo ao coñecemento cultural e científico.
Probablemente terás escoitado nalgunha ocasión que os médicos lles recomendan ás embarazadas manterse afastadas dos gatos e mais dos embutidos. Eva Cabanelas Dopazo, doutora en veterinaria e docente no ensino medio, explícanos neste vídeo (9´ 38´´) cal é o motivo desta recomendación: o parasito Toxoplasma gondii. Que risco supón para os humanos entrar en contacto con este parasito? Son os gatos realmente os responsables da infección de Toxoplasma en humanos? Eva Cabanelas dános todas as respostas.
A charla tivo lugar o 12 de febreiro de 2023 no Teatro Principal de Pontevedra, no marco do programa de divulgación científica "A foto 51", organizado polo Concello de Pontevedra, en colaboración co xornal GCiencia e o programa Efervesciencia (Radio Galega).
Vídeo divulgativo (55´´) sobre o científico ferrolán Víctor López Seoane (1832-1900), internacionalmente recoñecido nos campos da entomoloxía, a ornitoloxía, a herpetoloxía e a flora galegas. O seu lugar de residencia foi o pazo Torres do Allo, que actualmente acolle o Centro de Información e Recursos Patrimoniais da Costa da Morte.
Esta peza forma parte da serie de divulgación científica As palabras da ciencia, elaborada en 2022 pola Área de Normalización Lingüística da Deputación da Coruña.
Vídeo didáctico (5´ 59´´) no que Félix Longueira Fafián, licenciado en Historia da Arte e profesor no ensino secundario, lle ensina ao seu alumnado como se fai unha fotobiografía. Como mostra, el mesmo amosa nesta peza a fotobiografía de Artemisia Gentileschi (Roma, 1597 - Nápoles, 1654), pintora barroca da primeira metade do século XVII.
O abuso emocional aumenta as posibilidades dunha persoa de chegar a desenvolver depresión ou ansiedade, pero este tipo de abuso pode chegar a ser tan sutil e difícil de detectar que moita xente chega a dubidar da percepción do seu propio maltrato. Neste vídeo de TED (4´ 36´´) Viann Nguyen-Feng fálanos de catro sinais que nos poden axudar a detectar condutas de abuso emocional na vida real.
Tradución ao galego de María Herrero Prado para #TedSaúde 2022.
Vídeo didáctico (2´ 51´´), dirixido a alumnado de 3º da ESO e 1º de Bacharelato, no que se fai un breve percorrido pola vida e obra do poeta Manuel Curros Enríquez, que xunto con Rosalía de Castro e Eduardo Pondal, está considerado como un dos referentes do rexurdimento da literatura galega do século XIX.
Vídeo didáctico (9´ 52´´), dirixido a alumnado de educación secundaria, no que se presentan os contidos e puntos esenciais para a elaboración dunha composición de texto histórico sobre a reforma agraria liberal levada a cabo no XIX. En concreto, trátase o tema da transformación do réxime da propiedade da terra nos procesos desamortizadores e analízanse os seus efectos.
Charla divulgativa (1h 11´ 23´´) na que Ana Garbayo Peón, investigadora predoutoral do Instituto Galego de Física de Altas Enerxías (IGFAE), nos presenta as catro interaccións fundamentais que son quen de gobernar os obxectos do Universo, desde os máis grandes ata os máis pequenos. Na súa explicación céntrase concretamente na interacción gravitatoria, a forza que nos mantén pegados ao chan, pero que tamén permite a existencia da atmosfera, do sistema solar e das galaxias.
A charla tivo lugar o 21 de maio de 2020 no marco do ciclo de charlas divulgativas en liña «Universo peregrino: ciencia galega cara o mundo», organizadas polo IGFAE da Universidade de Santiago de Compostela.
Décima entrega (57´ 44´´) do curso de lingua e cultura galegas para persoas de fóra de Galicia que queren achegarse ao noso idioma e cultura, na que se fai un breve percorrido pola historia da literatura galega. No bloque de contidos gramaticais preséntase o indefinido e a conxugación e usos do copretérito. Así mesmo, tamén aprenderás cales son as principais conxuncións que usamos en galego para expresar coordinación.
A sesión foi emitida o día 22 de marzo de 2021 na canle Aula Galicia Aberta da Secretaría Xeral da Emigración.
Material didáctico complementario.
Que pasaría se, mesmo poñendo nós cara de póker, as máquinas puidesen saber o que estamos a sentir? A neurocientífica Poppy Crum explícanos nesta charla de TED (12´ 42´´) que ese futuro está moi preto e non debe darnos medo. Partindo do coñecemento previo que xa temos sobre como os humanos expresamos as emocións, a "tecnoloxía empática" será quen de interpretar indicacións físicas (como a temperatura corporal ou a composición química da nosa respiración, por citar algúns exemplos) para informar do noso estado emocional. Podes imaxinar cantas aplicacións podería ter esta tecnoloxía? Descubriralo neste vídeo.
Tradución ao galego de Penny Martínez para #TedSaúde 2022.
Cantas veces oíches que se vas á praia despois de comer debes agardar dúas horas antes de meterte na auga para que non se corte a dixestión? Neste vídeo divulgativo (1´ 03´´) descubrirás que o que debes evitar non é o suposto "corte de dixestión", senón o choque térmico. A solución é tan doada como non chumbarse de golpe.
A peza forma parte do proxecto "Lendo a ciencia. Festiciencia & Festiletras", unha iniciativa de Ceo Aberto realizada ao abeiro do Fondo Xacobeo 2021-2022.
Vídeo (8´ 20´´) de carácter didáctico que fala do impacto medioambiental que supón a actual sociedade de consumo, a obsolescencia programada e o incremento constante da produción de lixo. Ofrécense diferentes consellos para colaborar co medio ambiente, baseados en tres claves: reducir (consumir de xeito responsable), reutilizar (darlle unha segunda vida aos produtos que mercamos) e reciclar (transformar os residuos en novos produtos). Para rematar, achéganse instrucións para separar correctamente nos colectores do lixo.
A falta de sono inflúe na nosa saúde e avelléntanos unha década en termos de benestar. Nesa charla de TED (19´ 18´´) Matt Walker, profesor de neurociencia e psicoloxía, explícanos cal é o impacto do sono na nosa aprendizaxe, memoria, sistema inmunolóxico e mesmo no noso código xenético; alértanos sobre os efectos negativos que ten para o noso corpo e cerebro non durmir o suficiente e dános algúns consellos para poder conciliar o sono.
Tradución ao galego de Marta Garrido Novelle para #TEDSaúde 2022.
Se a música é a túa paixón, independentemente do teu talento, este vídeo didáctico (2´ 02´´) interésache. O Colexio de Fisioterapeutas de Galicia ofréceche unha serie de recomendacións e consellos para que a túa paixón non remate en lesión, indicándoche a que partes do corpo lles debes prestar máis atención segundo o tipo de instrumento que toques.
Noemí Díaz e Xacobo de Toro, docentes de Bioloxía e Xeoloxía no ensino medio, fálannos neste vídeo didáctico (12´ 44´´) das plantas ximnospermas. Desde o parque de Rosalía de Castro en Lugo amósannos as características dos distintos grupos de ximnospermas e ensínannos a recoñecer as especies máis características, como son o xinkgo, o piñeiro, o alcipreste ou o teixo, entre outras.
Vídeo didáctico (8´ 09´´), dirixido a alumnado de 2º de Bacharelato, no que o profesor Anxo Fernández nos explica de xeito práctico como se resolve o seguinte exercicio de xeometría:
"Calcula a ecuación da recta que pasa polo punto P (2, -1, 3) e é perpendicular ao plano XZ".
Vídeo divulgativo (14´ 47´´) no que a bióloga Joana Magalhães nos fala do que ela chama as "tecedeiras de duplas hélices", mulleres que se achegaron á bioloxía desde diferentes campos artísticos para desenvolver as súas creacións, demostrando que a arte pode ser tamén un fonte válida de coñecemento científico. Concretamente, na súa charla fálanos da obra das artistas Marta de Menezes, Kathy High, Ionat Zurr e Jennifer Willet, cuxas obras influíron de xeito decisivo no traballo que a propia Joana desenvolve como científica.
A charla tivo lugar o 12 de febreiro de 2023 no Teatro Principal de Pontevedra, no marco do programa de divulgación científica "A foto 51", organizado polo Concello de Pontevedra, en colaboración co xornal GCiencia e o programa Efervesciencia (Radio Galega).
Sabías que as estrelas se poden clasificar segundo a súa cor e tamaño? Nesta charla divulgativa (35´ 52´´) Martin Pawley, membro da Agrupación Astronómica Coruñesa Ío, fálanos dos diferentes tipos de estrelas que existen no Universo, centrándose nas características dunha delas en concreto: o Sol, a estrela que constitúe o centro do noso sistema planetario.
Esta charla divulgativa, dirixida a alumnado de 1º da ESO, tivo lugar o 19 de xuño de 2018 no IES Eduardo Blanco Amor (Ourense).
Cada praia ten as súas características específicas e mesmo poderiamos dicir que o seu "propio ADN". Unhas teñen areas máis grosas, outras máis finas, nunhas predominan as cunchas, noutras non... Pero preguntácheste algunha vez de onde sae a area das praias? David Ballesteros explícanos neste breve vídeo divulgativo (1´ 04´´) como se crean os depósitos sedimentarios costeiros.
A peza forma parte do proxecto "Lendo a ciencia. Festiciencia & Festiletras", unha iniciativa de Ceo Aberto realizada ao abeiro do Fondo Xacobeo 2021-2022.
Charla divulgativa (1h 37´ 34´´) na que Alejandro Vilar López, investigador predoutoral do Instituto Galego de Física de Altas Enerxías (IGFAE) , nos fala da determinante contribución científica de Stephen Hawking, probablemente o físico teórico máis popular dos últimos 50 anos, ao estudo das orixes do Universo.
A charla tivo lugar o 14 de maio de 2020 no marco do ciclo de charlas divulgativas en liña «Universo peregrino: ciencia galega cara o mundo», organizadas polo IGFAE da Universidade de Santiago de Compostela.
O microbiólogo computacional Dan Knights fálanos nesta charla de TED (9´ 56´´) dos arredor de cen billóns de microbios que viven no interior do noso intestino, protexéndonos de infeccións, axudándonos a facer a dixestión e regulando o noso sistema inmune. Tamén descubrirás como a adaptación aos ritmos de vida das sociedades modernas modifican os microbiomas das persoas, afectando a súa saúde.
Tradución ao galego de Marta Garrido Novelle para #TEDSaúde 2021.
Saberías calcular cantos parafusos hai enriba dun palé de xeito rápido e sen ter que contalos un a un? Neste vídeo didáctico (44´´) Zoe Alonso Castro e Alicia Abelenda Pazos, alumnas de 2º da ESO, explícanche como se fai.
Esta peza forma parte do proxecto educativo “Medio minuto de ciencia en galego”, promovido polo ENDL do IES Milladoiro (Ames).
Vídeo divulgativo (5´ 40´´) centrado no eucalipto, unha especie exótica que, malia ser foco de todas as polémicas, ten actualmente un peso decisivo no noso sector agroforestal. Manuel Marey, catedrático na área de Proxectos de Enxeñaría da USC, cóntanos como chegou esta árbore a Galicia desde o sur de Australia e con que obxectivos se introduciu, ao tempo que matiza algunhas crenzas moi asentadas socialmente, como o seu papel decisivo na propagación dos incendios ou na desertización dos solos.
A peza forma parte da serie #Desmontadomitos, elaborada polo xornal Gciencia.
Vídeo didáctico (52´ 48´´) coa novena lección do curso de lingua e cultura galegas, impartido por Reverso Comunicación e dirixido a persoas de fóra de Galicia que queren achegarse ao noso idioma e cultura. Nesta sesión coñecerás o léxico galego relacionado co tempo atmosférico e aprenderás a falar do clima. No bloque de contidos ortográficos e gramaticais trátase o tema da acentuación.
A sesión foi emitida o día 18 de marzo de 2021 na canle Aula Galicia Aberta da Secretaría Xeral da Emigración.
Material didáctico complementario.
Vídeo didáctico (3´ 15´´) que amosa imaxes aéreas obtidas cun dron, durante os meses de outubro a decembro de 2019, no tramo costeiro comprendido dentro do proxecto Xeoparque do Cabo Ortegal. Nese percorrido duns 7 quilómetros podes divisar diferentes formas e estruturas propias das paisaxes litorais de cantís, onde son habituais arcos, farallóns, praias, plataformas litorais, coídos, cons, derrubamentos e movementos de ladeira. As imaxes foron gravadas para a elaboración das leccións do proxecto XeoClip, da sección de paisaxe e xeomorfoloxía. O proxecto XeoClip 2019 está integrado por Rocío Romar Roel, Alberto Fortes Novoa, Fernanda Molto Roibal e Xacobo de Toro Cacharrón.
Vídeo didáctico (2´ 29´´) que amosa imaxes aéreas obtidas cun dron, durante os meses de outubro a decembro de 2019, sobre os cantís de Cabo Ortegal e da Serra da Capelada. Poderás divisar o cantil máis alto de Europa continental (Vixía de Herbeira), aguillóns, farallóns, rochas básicas e ultrabásicas, coídos e movementos de ladeira. As imaxes foron gravadas para a elaboración das leccións do proxecto XeoClip, da sección de paisaxe e xeomorfoloxía. O proxecto XeoClip 2019 está integrado por Rocío Romar Roel, Alberto Fortes Novoa, Fernanda Molto Roibal e Xacobo de Toro Cacharrón.
Vídeo didáctico (13´ 38´´) no que Xurxo Mariño, biólogo e membro do grupo de investigación NEUROcom da UDC, nos fala do "dilema obstétrico", unha teoría que mantén que, a diferenza doutros seres vivos, os bebés humanos nacen co encéfalo pouco desenvolvido e, polo tanto, a última parte da súa maduración teñen que realizala fóra do útero materno. Como se converteu esta condición de vulnerabilidade nunha gran vantaxe, desde o punto de vista evolutivo, para o ser humano? Xurxo Mariño dános a resposta.
A charla tivo lugar o 12 de febreiro de 2023 no Teatro Principal de Pontevedra, no marco do programa de divulgación científica "A foto 51", organizado polo Concello de Pontevedra, en colaboración co xornal GCiencia e o programa Efervesciencia (Radio Galega).
Seguramente todos e todas identificamos a dor como algo negativo, pero realmente é un servizo rápido de alerta que protexe o noso corpo da contorna que nos rodea e de nós mesmos. George Zaidan explícanos neste vídeo de TED (4´ 13´´) cales son as bases fisiolóxicas que explican como experimentamos a dor os humanos e tamén nos fala do funcionamento dos analxésicos como a aspirina ou o ibuprofeno, medicamentos que se inventaron para bloquear ou paliar ese malestar.
Tradución ao galego de Daniel López para #TEDSaúde 2022.
Cibrán Santamarina, investigador do Instituto Galego de Física de Altas Enerxías (IGFAE), fálanos nesta charla divulgativa (1h 32´ 19´´) das orixes da materia e explícanos como se investigan no CERN partículas como o bosón de Higgs.
Esta conferencia tivo lugar o 7 de maio de 2020 no marco do ciclo de charlas divulgativas en liña «Universo peregrino: ciencia galega cara o mundo», organizadas polo IGFAE da Universidade de Santiago de Compostela.
Vídeo didáctico (11´ 37´´) no que Fran Cañotas viaxa ao concello ourensán de Vilariño de Conso para falarnos de "toponimia asolagada", como é a relacionada con Veigas de Camba, unha aldea que existiu ata que foi anegada en 1974 polo encoro das Portas. Descubrirás como a través da tradición oral e da memoria popular se puido reconstruír un patrimonio toponímico que agora os descendentes dos antigos habitantes da aldea loitan por rescatar do esquecemento.
A peza, escrita e dirixida por Xosé Antón Moure, pertence á serie Os nomes da nosa terra, producida ao abeiro do Fondo Xacobeo 2021 e realizada co obxectivo de divulgar o noso rico patrimonio toponímico.
Vídeo didáctico (6´ 28´´), dirixido a alumnado de 3º da ESO da materia de Ciencias Sociais. Félix Longueira Fafián, licenciado en Historia da Arte e profesor no ensino secundario, explica as características artísticas dos pazos renacentistas e barrocos, as fastosas residencias urbanas da realeza, a nobreza ou a rica burguesía. Concretamente, preséntanos detidamente o pazo Pitti, unha construción renacentista da Florencia do s. XV; o pazo Barberini, edificación barroca construída en Roma no s. XVII e o pazo de Versalles, residencia dos reis de Francia entre 1682 e 1789, tamén de estilo barroco. Como representantes deste tipo de construcións urbanas en Galicia, menciónanse brevemente o pazo de Bendaña (Santiago de Compostela) e o pazo de Oca (A Estrada), ambos os dous de estilo barroco.
Se o prefires, podes ver a versión interactiva desta lección premendo aquí.
Os aparellos tecnolóxicos facilítannos a vida pero un uso abusivo pode ser prexudicial para a nosa saúde (insomnio, dor de cabeza, falta de apetito...). Neste vídeo divulgativo (4´) Ana López, profesora da Facultade Psicoloxía da Universidade de Santiago, explícanos en que consiste o tecnoestrés (o estrés provocado polo uso de ferramentas dixitais) e cales poden ser as súas causas, ao tempo que nos dá algúns consellos para evitar este problema.
A peza forma parte da serie #Desmontadomitos, elaborada polo xornal Gciencia.
Vídeo didáctico (6´ 37´´) no que Ana Isabel García Arias e María Amparo Ferreira Golpe, investigadoras do grupo ECOAGRASOC da USC, nos explican como chegou a Vespa velutina (de procedencia asiática) a Europa e por que a súa presenza se considera unha ameaza para os ecosistemas europeos, centrándose especialmente no grande impacto económico que a praga desta avespa asiática ten no sector da apicultura.
Arredor do 10 % da poboación mundial sufrirá un trastorno da alimentación nalgún momento da súa vida, pero as noticias enganosas que circulan nos medios e as ideas preconcibidas que moitas persoas teñen sobre estes trastornos dificultan o seu tratamento. Neste vídeo de TED (4´ 39´´) Anees Bahji separa o gran da palla e explícanos que cousas son verdade e cales non o son, en relación aos trastornos da alimentación.
Tradución ao galego de Lucía Villaverde Rey para #TEDSaúde 2022.
Vídeo didáctico (42´ 08´´) coa oitava lección do curso de lingua e cultura galegas, impartido por Reverso Comunicación e dirixido a persoas de fóra de Galicia que queren achegarse ao noso idioma e cultura. Nesta nova entrega aprenderás o léxico galego relacionado co teatro, o nome dos días da semana e mais os meses, e as expresións que se empregan para preguntar ou dicir a hora, e para indicar frecuencia. No bloque gramatical descubrirás como se conxuga o futuro de indicativo.
Material didáctico complementario.
A cooperativa Suseia fálanos neste vídeo divulgativo (9´ 59´´) dos deportes de contacto, que nos axudan a mellorar os reflexos, a fortalecer os músculos e a potenciar o equilibrio, optimizando deste xeito as nosas capacidades para a defensa persoal. En concreto, descubrirás cales son as principais características de deportes como o kickboxing, o boxeo ou o rugby.
A peza forma parte da serie Adestra a túa lingua, realizada ao abeiro do Fondo Xacobeo 2021-2022, para ofrecerlle á mocidade información sobre o deporte, derrubar mitos sexistas e difundir terminoloxía relacionada co ámbito deportivo.
Por que somos quen de lembrar algunhas cousas con total precisión e en cambio non conseguimos lembrar outras? Por que os recordos acaban por desaparecer? Neste vídeo de TED (4´ 19´´) Catharine Young explícanos como se forman os recordos, como se almacenan na memoria e cales son os factores que inflúen na súa perda. Tamén ofrece varias recomendacións que poden axudar ao noso cerebro a manter a memoria intacta.
Tradución ao galego de Daniel López para #TedSaúde 2022.
Vídeo divulgativo (56´´) difundido pola Área de Cultura Científica da UVigo, no que Ana Ulla nos fala de como os avances tecnolóxicos empregados no eido da astrofísica acaban redundando no beneficio de toda a sociedade, poñendo como exemplo a tecnoloxía CCD.
Esta peza complementa un vídeo anterior no que a mesma Ana Ulla nos explica que é a astrofísica e cal é o seu ámbito de estudo.
Xa viches o resumo no que o profesor Germán Santos explica a teoría da deriva continental proposta por Alfred Wegener? Se é así, recomendámosche que consultes este segundo vídeo (3´ 23´´), tamén dirixido a alumnado de 1º de bacharelato, no que descubrirás como, partindo dos grandes acertos de A. Wegener e corrixindo algúns dos seus erros, se evolucionou ata a actual teoría da tectónica de placas.
Vídeo divulgativo (9´ 09´´) no que Sandra Román, técnica superior en dietética, nos pon en alerta sobre a actual sobreexposición, a través das redes sociais, a mensaxes tóxicas relacionas coa "cultura da dieta". Na súa charla ofrece algunhas recomendacións para evitar esta información pouco científica que a miúdo xera frustración e confusión, co obxectivo de que todos e todas poidamos manter unha relación saudable coa alimentación.
A charla tivo lugar o 12 de febreiro de 2023 no Teatro Principal de Pontevedra, no marco do programa de divulgación científica "A foto 51", organizado polo Concello de Pontevedra, en colaboración co xornal GCiencia e o programa Efervesciencia (Radio Galega).
Moito antes de que a tecnoloxía puxese ao noso dispor avanzadas ferramentas de predición meteorolóxica, os nosos antepasados observaban a natureza para tentar adiviñar o tempo e así poder tomar decisións sobre as tarefas agrícolas ou pesqueiras. As súas observacións chegaron a nós a través da tradición oral, en forma de ditos ou refráns, pero teñen algún rigor científico?
Neste vídeo divulgativo (4´ 33´´) Damián Ínsua, investigador da Facultade de Física da USC, explícanos que as observacións relacionadas co vento e as borrascas asociadas manteñen a súa vixencia desde o punto de vista científico. Pola contra, advírtenos de que guiarse pola observación da lúa, pola situación atmosférica en días ou períodos concretos, ou mesmo por dores das articulacións para facer prognósticos ou anticipar cambios de tempo, carece de rigor desde o punto de vista matemático e físico.
A peza forma parte da serie #Desmontadomitos, elaborada polo xornal Gciencia.
Sabías que o primeiro transplante de útero en España se realizou en 2020? Neste breve vídeo (51´´) Laura Veiga, divulgadora científica sobre educación menstrual, explícanos en que consiste a síndrome de Rokitansky, un trastorno conxénito que afecta a 1 de cada 5.000 persoas en todo o mundo.
Vídeo divulgativo (4´ 08´´) no que o odontólogo Simón Pardiñas nos explica que en moitas ocasións as falsas expectativas poden supor un problema na relación entre o dentista e o paciente. É por isto que o doutor Pardiñas reivindica a importancia de que o odontólogo transmita sempre de xeito realista que se pode esperar do tratamento dental e, ao mesmo tempo, tamén lle recomenda ao paciente que contraste sempre cun profesional médico as noticias enganosas que proliferan nas redes sociais, evitando botar man de remedios caseiros que poidan poñer en perigo a súa saúde dental.
Vídeo didáctico (13´ 28´´) no que Fran Cañotas se traslada a Penarrubia, no municipio lugués de Baralla, para falarnos dos oicónimos, os nomes empregados para nomear as casas ("Casa do Costureiro", "Casa de Lopo", "Casa Mufín"...). Estes nomes, que incorporaban a miúdo a profesión, o apelido ou alcume do/a propietario/a orixinal, conserváronse na tradición ao longo dos séculos en moitos lugares de Galicia, ata o punto de seguiren usándose a día de hoxe para identificar aos seus actuais moradores.
Tamén descubrirás que antes de 1975 o actual concello de Baralla se chamaba Neira de Suxá. Vicente Feijoo, coordinador do proxecto Galicia Nomeada, explícanos o significado de ambos os dous topónimos.
A peza, escrita e dirixida por Xosé Antón Moure, pertence á serie Os nomes da nosa terra, producida ao abeiro do Fondo Xacobeo 2021 e realizada co obxectivo de divulgar o noso rico patrimonio toponímico.
Preguntácheste algunha vez como conseguen aboiar os barcos, malia teren o casco de metal? A resposta está na física e David Ballesteros explícanola en pouco máis dun minuto neste vídeo (1´ 03´´).
A peza forma parte do proxecto "Lendo a ciencia. Festiciencia & Festiletras", unha iniciativa de Ceo Aberto realizada ao abeiro do Fondo Xacobeo 2021-2022.
Vídeo didáctico (48´ 36´´) coa sétima lección do curso de lingua e cultura galegas, impartido por Reverso Comunicación e dirixido a persoas de fóra de Galicia que queren achegarse ao noso idioma e cultura. Nesta sesión terás ocasión de familiarizarte co léxico galego relacionado coa alimentación e os utensilios da cociña. No bloque gramatical tamén aprenderás, entre outras cousas, a expresar os procesos en forma impersoal co pronome "se", a empregar os conectores para relacionar contidos, a falar de habilidades ou a conxugar o pretérito de indicativo.
Material didáctico complementario.
Vídeo de TED (3´ 50´´) no que George Zaidan nos fala da relación que existe entre o proceso biolóxico da "división celular" e o cancro. Concretamente, explícanos como as mutacións que se producen durante este proceso de división celular orixinan a proliferación sen control de células canceríxenas, e como esta mesma división descontrolada das células se acaba convertendo no principal punto débil do cancro.
Tradución ao galego de Gisela Camolesi para #TedSaúde 2022.
Vídeo divulgativo (7´ 08´´) no que se presentan as principais características e a terminoloxía relacionada con estes tres deportes urbanos: o surf, deporte co que poderás gozar da praia en calquera época do ano; a monopatinaxe, actividade na que aprenderás a facer acrobacias enriba dun monopatín; e o ciclocrós, modalidade de ciclismo na que conseguirás sortear obstáculos enriba de dúas rodas.
A peza forma parte da serie Adestra a túa lingua, realizada pola cooperativa Suseia ao abeiro do Fondo Xacobeo 2021-2022, para ofrecerlle á mocidade información sobre o deporte, derrubar mitos sexistas e difundir terminoloxía relacionada co ámbito deportivo.
Vídeo divulgativo (10´ 23´´), pertencente á serie Os nomes da nosa terra, realizado co obxectivo de divulgar o noso rico patrimonio toponímico. Nesta ocasión terás a oportunidade de afondar, da man de Fran Cañotas, na orixe e significado dalgúns nomes de rúas e prazas da cidade de Compostela, e incluso descubrirás que o significado do propio nome da cidade non ten nada que ver cun campo de estrelas, coma a maioría da xente pensa.
A peza, escrita e dirixida por Xosé Antón Moure, foi producida ao abeiro do Fondo Xacobeo 2021.
A rehabilitación cardíaca é o conxunto de intervencións físicas, psíquicas e sociais, dirixidas á recuperación do paciente cardíaco e á súa integración na sociedade. O Colexio de Fisioterapeutas de Galicia explícanos neste vídeo divulgativo (2´ 42´´) en que consisten os programas de rehabilitación cardíaca e cal é o papel concreto do/a fisioterapeuta nestes programas.
Vídeo divulgativo (15´) no que Olalla López, profesora da área de Arqueoloxía na Universidade de Santiago de Compostela, nos amosa como pode reconstruírse o estilo de vida da antigüidade a partir do estudo de restos humanos. Na súa charla pon o foco na importancia de incorporar a perspectiva das mulleres na investigación arqueolóxica (un mundo historicamente dominado por homes).
A charla tivo lugar o 12 de febreiro de 2023 no Teatro Principal de Pontevedra, no marco do programa de divulgación científica "A foto 51", organizado polo Concello de Pontevedra, en colaboración co xornal GCiencia e o programa Efervesciencia (Radio Galega).
Vídeo didáctico (10´ 23´´) que contén a segunda parte dunha lección na que o profesor Anxo Fernández explica como se calculan as razóns trigonométricas dun ángulo calquera nunha circunferencia goniométrica (de radio 1).
A lección está dirixida ao alumnado de 4º da ESO que está cursando a materia de matemáticas orientadas ás ensinanzas académicas.
Primeira parte da lección:
-Razóns trigonométricas dun ángulo calquera (I)
Ao longo da historia desenvolvéronse diferentes técnicas ou métodos para tratar de resolver un problema que sofre, de xeito activo ou pasivo, boa parte da poboación: os ronquidos. Pero os ronquidos non son simplemente ruídos molestos, senón que poden ser sinais de que algo máis perigoso está a acontecer no organismo de quen os emite. Neste vídeo de TED (4´ 39´´) Alayna Vaughan explícanos por que ronca tan forte algunha xente, que é a apnea obstrutiva do sono e que consecuencias pode ter este trastorno.
Tradución ao galego de Daniel López para #TEDSaúde 2022.
Vídeo didáctico (6´ 30´´), dirixido a alumnado de 1º de bacharelato, sobre a teoría da deriva continental, proposta polo meteorólogo Alfred Wegener (1880-1930). O profesor Germán Santos axudarache a entender como explicou este científico alemán a orixe e creación dos actuais continentes.
Vídeo divulgativo (1´) no que Iria Ollero nos ofrece a explicación científica do fenómeno luminoso coñecido como "mar de ardora" ou "ardentía", que fai que a superficie da auga mariña brille pola noite.
A peza forma parte do proxecto "Lendo a ciencia. Festiciencia & Festiletras", unha iniciativa de Ceo Aberto realizada ao abeiro do Fondo Xacobeo 2021-2022.
Vídeo didáctico (12´ 32´´), dirixido a alumnado de 4º da ESO, no que Félix Longueira Fafián, licenciado en Historia da Arte e profesor no ensino secundario, amosa como se realiza o comentario dunha obra de arte ou da traxectoria dun pintor/a. No seu exemplo práctico comenta a obra e a traxectoria artística da pintora galega Maruja Mallo (Viveiro, 1902 - Madrid, 1995), unha das máximas representantes do surrealismo en España.
Gran parte da medicina moderna fundaméntase no uso de antibióticos (substancias químicas que evitan a proliferación de bacterias), pero debido a esta exposición tan continuada algunhas bacterias volvéronse resistentes a todos os antibióticos dos que dispoñemos na actualidade. O problema é de tal magnitude que a resistencia aos antibióticos é un dos principais desafíos aos que debe enfrontarse actualmente a ciencia médica. Neste vídeo de TED (6´ 22´´) Gerry Wright explícanos como chegamos a esta situación e cales son as claves que poderían axudar a resolver o problema.
Tradución ao galego de Andrea Ínsua Ramos para #TEDSaúde 2022.
Vídeo didáctico (1 h 13´ 47´´) coa sexta lección do curso de lingua e cultura galegas, impartido por Reverso Comunicación e dirixido a persoas de fóra de Galicia que queren achegarse ao noso idioma e cultura. Nesta sesión aprenderás o léxico galego relacionado co audiovisual, un ámbito de especial relevancia cultural en Galicia. No bloque gramatical trátanse os seguintes contidos: o pronome persoal; as contraccións dos pronomes e as proposicións; aprender a facer recomendacións; expresar gustos ou opinións sobre algo.
Material didáctico complementario.
Estás pensando en dedicarte profesionalmente ao deporte? Se é así, debes saber que antes de chegar a ser un deportista de éxito cómpren moitas horas de disciplina e adestramento. Neste vídeo divulgativo (8´ 02´´) fálannos de dous dos deportes máis populares socialmente: o fútbol e o baloncesto, así como dos clubs galegos que temos en primeira división.
A peza forma parte da serie Adestra a túa lingua, realizada pola cooperativa Suseia ao abeiro do Fondo Xacobeo 2021-2022, para ofrecerlle á mocidade información sobre o deporte, derrubar mitos sexistas e difundir terminoloxía relacionada co ámbito deportivo.
Sabías que no corpo humano hai dez veces máis bacterias ca células? Neste vídeo didáctico (33´´) Carlota Ageitos, alumna de 1º da ESO no IES Milladoiro, explícanos en medio minuto o importante papel que xogan as bacterias no bo funcionamento do noso organismo.
Esta peza forma parte do proxecto educativo “Medio minuto de ciencia en galego”, promovido polo ENDL do IES Milladoiro (Ames).
Vídeo didáctico (8´ 17´´), elaborado por Noemí Díaz Vázquez, no que se ofrecen as indicacións prácticas precisas para facer un experimento do Club de Ciencia. En concreto, descubrirás como podes facer plástico biodegradable a partir dos seguintes ingredientes: maicena, vinagre e auga. Os contidos están dirixidos a alumnado de 1º curso da ESO.
Vídeo didáctico (12´ 32´´) no que Félix Longueira Fafián, licenciado en Historia da Arte e profesor no ensino secundario, nos presenta as características arquitectónicas e artísticas dos seguintes mosteiros da Ribeira Sacra: o mosteiro de Santo Estevo de Ribas de Sil, o mosteiro de Santa Cristina de Ribas de Sil, o mosteiro de San Paio de Abeleda e o mosteiro de San Pedro de Rocas.
Se o prefires, podes ver a versión interactiva do vídeo nesta ligazón.
A diferenza do que acontece con outros órganos, como por exemplo a pel ou os ósos, o corazón ten unha capacidade reducida de autorreparación, por iso cando está moi danado a única solución médica é substituílo. Neste vídeo de TED (5´ 08´´) Roni Shanoada explícanos en que consiste a complexa cirurxía de transplante de corazón.
Tradución ao galego de Gisela Camolesi para #TedSaúde 2022.
Historicamente, todas as comarcas de Galicia tiñan o seu folón ou batán, que deixaron a súa pegada na toponimia. Neste vídeo didáctico (1´ 31´´), difundido no marco do proxecto Galicia Nomeada, descubrirás cal é a orixe e o significado de topónimos como Folón, Foloña ou Batán.
Que fumar é un hábito nocivo ninguén o descoñece hoxe en día, pero como lle afecta realmente o tabaco á nosa saúde? O cardiólogo Krishna Sudhir explícanos neste vídeo de TED (5´ 20´´) que lle acontece ao noso organismo mentres fumamos e que beneficios experimentamos cando deixamos definitivamente o tabaco.
Tradución ao galego de Gisela Camolesi para #TedSaúde 2022.
Vídeo didáctico (1´), difundido pola Área de Cultura Científica da UVigo, no que descubrirás de xeito rápido e sinxelo, da man da investigadora Ana Ulla, cal é o obxecto de estudo da rama da astronomía que denominamos "astrofísica".
Todos oímos moitas veces que "o cero á esquerda non vale nada", pero parámonos a reflexionar sobre o motivo? Neste vídeo divulgativo (13´ 09´´) Elena Vázquez Abal, profesora do Departamento de Matemáticas na Universidade de Santiago de Compostela, partindo dun divertido truco de maxia, axúdanos a entender como funciona o noso "sistema de numeración decimal posicional", onde a posición do número é a que determina realmente o seu valor.
A charla tivo lugar o 12 de febreiro de 2023 no Teatro Principal de Pontevedra, no marco do programa de divulgación científica "A foto 51", organizado polo Concello de Pontevedra, en colaboración co xornal GCiencia e o programa Efervesciencia (Radio Galega).
Vídeo didáctico (23´ 44´´) que contén a primeira parte dunha lección na que o profesor Anxo Fernández explica como se calculan as razóns trigonométricas dun ángulo calquera nunha circunferencia goniométrica (de radio 1).
A lección está dirixida ao alumnado de 4º da ESO que está cursando a materia de matemáticas orientadas ás ensinanzas académicas.
Charla divulgativa (32´ 15´´) na que María Losada Cuquejo, bióloga e investigadora do grupo EcoPast da USC, nos explica como o abandono da agricultura tradicional e as mudanzas na xestión do monte galego foron factores determinantes na perda da biodiversidade en Galicia.
Esta charla tivo lugar en Pontevedra o 28 de novembro de 2020, no marco das IV Xornadas de Patrimonio Natural e Biodiversidade, organizadas pola Sociedade Galega de Historia Natural (SGHN).
Vídeo didáctico (56´ 11´´) coa quinta lección do curso de lingua e cultura galegas, impartido por Reverso Comunicación e dirixido a persoas de fóra de Galicia que queren achegarse ao noso idioma e cultura. Nesta nova entrega poderás familiarizarte coas festas tradicionais galegas e o léxico galego que empregamos para falar delas. No bloque de contidos gramaticais preséntanse os numerais cardinais e mais o presente de indicativo nas tres conxugacións verbais. Tamén aprenderás como se conxuga o presente de indicativo en tres verbos irregulares moi empregados en galego: facer, ir e ter.
A sesión foi emitida o 4 de marzo de 2021 na canle Aula Galicia Aberta da Secretaría Xeral da Emigración.
Material didáctico complementario.
Que teñen en común o xadrez e o automobilismo? Pois que ambos son deportes que podemos practicar sentados, pero se isto che parece unha vantaxe non te confíes, porque en ambos se precisa moita disciplina, dedicación e duro adestramento. Neste vídeo divulgativo (6´ 38´´) a cooperativa Suseia preséntanos as principais características destes dous deportes e tamén a terminoloxía básica relacionada con eles.
A peza forma parte da serie Adestra a túa lingua, realizada ao abeiro do Fondo Xacobeo 2021-2022.
Sabías que os acantilados máis altos da Europa continental están en Galicia? Son os acantilados de Vixía Herbeira, situados na Serra da Capelada, que teñen unha altitude de máis de 600 metros con respecto ao nivel do mar. David Ballesteros explícanos neste vídeo divulgativo (1´ 02´´) como a orixe ígnea de Galicia determina o seu elevado número de acantilados.
A peza forma parte do proxecto "Lendo a ciencia. Festiciencia & Festiletras", unha iniciativa de Ceo Aberto realizada ao abeiro do Fondo Xacobeo 2021-2022.
O actual descenso da taxa de natalidade en Europa débese, principalmente, aos cambios socioeconómicos experimentados nas últimas décadas, pero tamén ao incremento das persoas que sobren infertilidade e esterilidade. Efigenia Arias, profesora asociada de Xinecoloxía na USC, cóntanos neste vídeo (4´ 22´´) cales son algunhas das falsas crenzas que existen en relación á fertilidade e explícanos que, malia que aínda non pode confirmarse cientificamente con total rotundidade, o factor máis determinante que está a influír na diminución da fertilidade é o atraso da idade de maternidade.
A peza forma parte da serie #Desmontadomitos, elaborada polo xornal Gciencia.
O xeólogo Francisco Canosa fálanos neste vídeo (4´ 41´´) do patrimonio xeolóxico do Concello de Moeche. En concreto, explícanos cales son as característcas morfolóxicas e os usos do toelo, a rocha máis característica deste municipio, e tamén cal foi a importancia que tivo no seu momento a mina Piquito, a última explotación subterránea de cobre que tivemos en Galicia, de onde se extraía un mineral chamado calcopirita.
Esta peza foi elaborado ao abeiro do proxecto audiovisual "Entre linguas", creado por Alejandro Vázquez Corral, Sara Barreiro Álvarez e Antonio Méndez Rodríguez para divulgar a riqueza cultural, social, natural e etnográfica do territorio galego.
Vídeo divulgativo (1´ 03´´), elaborado polo xornal Gciencia, no que se presenta brevemente ruta xeolóxica das praias negras de Teixidelo, un exemplo de turismo científico en Ortegal, territorio que aspira a ser declarado Xeoparque Mundial da Unesco.
Vídeo divulgativo (10´ 47´´) no que se presenta o proxecto xeolóxico "Entre arcos e cantís", promovido polos concellos de Cedeira, Burela e Ribadeo, e dirixido polo xeólogo Francisco Canosa. O propio director do proxecto explícanos nesta peza as características xeomorfolóxicas destes tres concellos e reivindica a importancia de divulgar o noso rico patrimonio natural, un coñecemento indispensable para acadar un turismo sostible.
O vídeo foi elaborado por César Domínguez Castro.
Senén Barro, director científico do Centro de Investigación en Tecnoloxías Intelixentes (CiTIUS) da Universidade de Santiago de Compostela, fálanos neste vídeo didáctico (8´ 44´´) da intelixencia artificial, denominada “a electricidade do século XXI”. Ademais de darnos unha definición do concepto e ofrecer exemplos de dispositivos que incorporan esta característica, o profesor Barro explícanos como se consegue que as máquinas sexan intelixentes.
A peza forma parte da colección Vídeos didácticos USC.
Pensaches algunha vez que aplicacións podería ter a intelixencia artificial nunha disciplina coma a arquitectura? O artista multimedia Refik Anadol amósanos nesta charla de TED (12´ 01´´) o resultado de integrar as artes dixitais na arquitectura, un traballo realizado por un equipo multidisciplinar composto por profesionais do deseño gráfico, a arquitectura, a análise de datos, a neurociencia, a música e a literatura. O froito son diferentes intervencións arquitectónicas que nos convidan a pensar que a intelixencia artificial do século XXI tamén sabe “soñar” e facer “poesía de datos”.
Tradución ao galego de Alba Gil Vicente.
Vídeo divulgativo no que Fernando Estévez Casado nos presenta en tres minutos o obxecto de estudo da súa tese: como a intelixencia artificial pode, a través da aprendizaxe automática, converter datos en coñecemento abstracto, poñendo ao servizo da sociedade a información que compilan acotío os dispositivos electrónicos que temos ao noso redor.
Esta peza audiovisual recibiu o Premio de Excelencia de Divulgación Científica na primeira edición do concurso "Teses en tres minutos", que organizou a Universidade de Santiago de Compostela en 2022. Tamén foi premiada no I Concurso de vídeos sobre enxeñaría informática e química, organizado en 2022 pola Comisión de Normalización Lingüística da Escola Técnica Superior de Enxeñaría da USC.
Vídeo divulgativo (3´ 18´´), elaborado pola Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega, no que Salvador García-Bodaño rememora os anos nos que comezou a escribir (1956 ou 1957), e conta como as Festas Minervais de Santiago supuxeron un revulsivo para a súa vocación literaria e a súa determinación de escribir en galego.
Vídeo de TED (4´ 39´´) no que a bioenxeñeira e inmunóloga Kaitlyn Sadtler nos explica como reacciona o noso sistema inmunitario ante os implantes corporais. Esta resposta de defensa ante "corpos estraños" é o motivo de que na actualidade todos os implantes teñan que ser substituídos ao cabo dun tempo (que varía segundo a tipoloxía do implante). Kaitlyn Sadtler cóntanos tamén como a comunidade científica está a investigar posibles formas de enganar o noso sistema inmunolóxico para que acepte os dispositivos novos que introducimos nos tecidos corporais, algúns deles de vital importancia para a nosa saúde e calidade de vida, como as bombas de insulina, por exemplo.
Tradución ao galego de Marta Suárez para #TedSaúde 2022.
Vídeo didáctico (11´ 25´´) no que Noemí Díaz e Xacobo de Toro, docentes de Bioloxía e Xeoloxía no ensino medio, se trasladan ás inmediacións do rego do Batán (Carral, A Coruña) para presentarnos as principais características das plantas criptógamas vasculares, que medran en lugares sombríos e con moita humidade. A este grupo pertencen, por exemplo, os fieitos e as xestelas. Aprenderás a identificalas e descubrirás algunhas das súas particularidades, como a súa simetría fractal ou a capacidade da falsa rosa de Xericó (Selaginella lepidophylla) para permanecer viva en tempos de seca e abrir de novo coa chuvia.
Para loitar contra o sedentarismo a Organización Mundial da Saúde recomenda facer exercicio físico na casa, mentres facemos as tarefas domésticas. Cristian Abelairas, profesor na Facultade de Ciencias da Educación da USC, explícanos neste vídeo divulgativo (4´ 10´´) cales son os beneficios do exercicio físico para as nosas articulacións. Con todo, o profesor Abelairas tamén nos recomenda estar alerta ante os resultados milagreiros que nos prometen moitos/as afeccionados/as en Youtube, supostamente con só repetir certos movementos.
A peza forma parte da serie #Desmontadomitos, elaborada polo xornal Gciencia.
A cor dos nosos dentes depende da dentina e está determinada xeneticamente. É polo tanto unha característica innata de cada un de nós e pode ter unha inmensa variedade de tonalidades e graos de intensidade. Neste vídeo divulgativo (9´ 21´´) o odontólogo Simón Pardiñas explícanos en que consiste o branqueo dental, que materiais se empregan para branquear os dentes e cales son os riscos aos que te expós se realizas este procedemento sen a supervisión dun dentista.
A comunidade científica sabe hai xa máis de cen anos que determinados virus son quen de causar cancro. Concretamente, a día de hoxe están identificados sete virus oncóxenos, é dicir, capaces de promover certos tipos de cancro. Neste vídeo divulgativo (8´ 10´´) Paula Otero Sánchez, estudante predoutoral no CiMUS da Universidade de Santiago de Compostela, fálanos desta relación que hai entre o cancro e os virus, e como este últimos se poden previr grazas ás vacinas.
A charla tivo lugar o 12 de febreiro de 2023 no Teatro Principal de Pontevedra, no marco do programa de divulgación científica "A foto 51", organizado polo Concello de Pontevedra, en colaboración co xornal GCiencia e o programa Efervesciencia (Radio Galega).
Cuarta sesión (60´ 43´´) do curso de lingua e cultura galegas impartido por Reverso Comunicación e dirixido a persoas de fóra de Galicia que queren achegarse ao noso idioma e cultura. Nesta lección preséntanse as principais características das cidades galegas, así coma o vocabulario básico que empregamos para falar delas, e trabállanse aspectos comunicativos como aprender a preguntar por un enderezo concreto, ou saber darlle ti as indicacións a outra persoa que pregunta por un determinado lugar. No bloque gramatical trátase o demostrativo e a conxugación dos verbos estar e haber (empregados para expresar a localización).
A sesión foi emitida o 1 de marzo de 2021 na canle Aula Galicia Aberta da Secretaría Xeral da Emigración.
Material didáctico complementario.
Vídeo divulgativo (5´ 17´´) no que descubrirás cales son as principais características do deporte máis antigo do mundo, o atletismo, que pode practicarse en tres modalidades: carreiras, lanzamentos e saltos. Tamén poderás familiarizarte co seu léxico propio: foxo, pértega, adestrador, xavelina...
A peza forma parte da serie Adestra a túa lingua, realizada pola cooperativa Suseia ao abeiro do Fondo Xacobeo 2021-2022 para ofrecerlle á mocidade información sobre o deporte, derrubar mitos sexistas e difundir terminoloxía relacionada co ámbito deportivo.
Capítulo do programa Galegos no espello (26´ 02´´) dedicado a Salvador García-Bodaño (1935 - 2023): escritor, poeta, crítico, columnista de prensa e membro da Real Academia da Lingua Galega desde 1992. Descubrirás, relatados en primeira persoa, os aspectos máis salientables da traxectoria académica, persoal e profesional de quen foi unha das figuras máis singulares da histórica Xeración das Festas Minervais.
Este capítulo foi emitido na TVG o 28 de abril de 2021.
Última entrega (6´ 28´´) dunha serie de catro vídeos didácticos, dirixidos a alumnado de 4º da ESO, sobre os problemas de xenética para dous caracteres, é dicir, os referidos á terceira lei de Mendel: a coñecida como "lei de segregación independente".
Nesta ocasión o profesor Germán Santos completa a explicación iniciada nun vídeo anterior, sobre a resolución do seguinte suposto práctico: "O pelo escuro (A) e a cor marrón (B) nos ollos considéranse dominantes sobre o pelo claro (a) e os ollos azuis (b). Un home dobre heterocigótico ten fillos cunha muller que tamén é dobre heterocigótica. Como poden ser os fillos?".
Outros vídeos da mesma serie:
- Problemas de xenética para dous caracteres (I)
- Problemas de xenética para dous caracteres (II)
- Problemas de xenética para dous caracteres (III)
Vídeo de TED (5´ 17´´) no que Melvin Sanicas, experto en vacinas e en enfermidades infecciosas, nos explica como se converteu a tuberculose na enfermidade infecciosa máis letal do mundo, causando actualmente máis mortes ca a malaria ou a sida. Cóntanos cales son os principais síntomas desta doenza de orixe bacteriana e cales son os tratamentos máis efectivos dos que dispomos na actualidade.
Tradución ao galego de Sandra Viz Lasheras para #TedSaúde 2022.
Sabes que pasa na desembocadura dun río, xusto nese punto concreto onde a súa auga doce se atopa coa auga salgada do océano? Neste vídeo divulgativo (1´ 09´´) Iria Ollero trasládase á desembocadura do río Anllóns para explicarnos que, nese punto concreto de encontro, as dúas masas de auga (doce e salgada) non se mesturan. Tamén entenderás por que é tan importante manter o caudal dos ríos e preservar o equilibrio natural dos esteiros.
A peza forma parte do proxecto "Lendo a ciencia. Festiciencia & Festiletras", unha iniciativa de Ceo Aberto realizada ao abeiro do Fondo Xacobeo 2021-2022.
Vídeo divulgativo (19´ 30´´) no que a psiquiatra Iria Veiga Ramos, usando como fío narrativo o acontecido durante a expedición á Antártida que liderou Ernest Shackleton a comezos do século XX, nos fala do "fenómeno do terceiro home". Esta foi a denominación que na época usaron para referirse á estraña sensación que relataron ao regreso da expedición o propio Shackleton e outros compañeiros, que aseguraban ter sentido a presenza dunha persoa detrás deles cada vez que camiñaban de últimos na fila durante unha dura travesía (algo imposible na realidade, pois o lugar estaba deserto). Iria Veiga cóntanos cales son as diferentes explicacións que a psiquiatría e a psicoloxía evolutiva ofrecen para tratar de entender as alucinacións extracampinas, é dicir, as alucinacións que se atopan fóra do campo visual.
A charla tivo lugar o 12 de febreiro de 2023 no Teatro Principal de Pontevedra, no marco do programa de divulgación científica "A foto 51", organizado polo Concello de Pontevedra, en colaboración co xornal GCiencia e o programa Efervesciencia (Radio Galega).
As causas que che impiden durmir poden ser variadas (un traballo sen acabar, a emoción dunha próxima viaxe, pensamentos profundos…), pero ás veces é o propio estrés de non poder durmir o que che provoca o insomnio, volvéndose este círculo vicioso na principal base do trastorno. Neste vídeo de TED (5´ 11´´) Dan Kwartler explícanos que lles ocorre, desde o punto de vista biomédico, ás persoas que sofren insomnio e cales son as recomendacións que deben ter en conta para resolver o problema.
Tradución ao galego de Daniel López para #TEDSaúde 2022.
Clase maxistral (41´ 48´´) na que Pablo Romero Fresco, cineasta e docente do Departamento de Tradución e Lingüística da UVigo, nos fala do actual divorcio que existe no ámbito cinematográfico entre os procesos de produción e os procesos de tradución e accesibilidade. Pablo Romero reivindica na súa exposición a idea do "cine accesible" (que é aquel que ten en conta a tradución e a accesibilidade durante o propio proceso de produción cinematográfica), así como a importancia dos subtítulos e da accesibilidade creativa como carta de presentación do produto audiovisual.
Esta peza forma parte do proxecto audiovisual Expande Cans, realizado pola Asociación Cultural e Deportiva do Porriño Arela, ao abeiro do Fondo de proxectos culturais en lingua galega Xacobeo 2021-2022.
Terceira sesión (52´ 15´´) do curso de lingua e cultura galegas impartido por Reverso Comunicación e dirixido a persoas de fóra de Galicia que queren achegarse ao noso idioma e cultura. Nesta terceira lección poderás familiarizarte co vocabulario básico relacionado co ámbito da arquitectura e as construcións tradicionais galegas (as casas e os seus anexos, os pazos, os muíños...). No bloque de contidos gramaticais aprenderás a construír comparacións de igualdade, inferioridade e superioridade; e a conxugar o verbo "haber".
A sesión foi emitida o día 25 de febreiro de 2021 na canle Aula Galicia Aberta da Secretaría Xeral da Emigración.
Material didáctico complementario.
Vídeo divulgativo (5´ 06´´) que che permitirá achegarte a dous deportes pouco coñecidos: os birlos celtas e a esgrima histórica. Descubrirás cal é a súa historia e características, e se cómpre algún tipo de requisito especial para practicar estes deportes tan orixinais.
A peza forma parte da serie Adestra a túa lingua, realizada pola cooperativa Suseia ao abeiro do Fondo Xacobeo 2021-2022 para ofrecerlle á mocidade información sobre o deporte, derrubar mitos sexistas e difundir terminoloxía relacionada co ámbito deportivo.
A orixe de Sober, topónimo único que non se repite en Galicia nin en toda a Península Ibérica, continúa a ser unha incógnita. Neste vídeo divulgativo (8´ 16´´), pertencente á serie "O Seminario de Onomástica responde", Antón Palacio, membro do Seminario de Onomástica da RAG, explícanos cales son as principais hipóteses sobre a súa etimoloxía.
Terceira entrega (11´ 06´´) dunha serie de catro vídeos didácticos, dirixidos a alumnado de 4º da ESO, sobre os problemas de xenética para dous caracteres, é dicir, os referidos á terceira lei de Mendel: a coñecida como "lei de segregación independente". Nesta ocasión o profesor Germán Santos ensínache a resolver o seguinte suposto práctico: "O pelo escuro (A) e a cor marrón (B) nos ollos considéranse dominantes sobre o pelo claro (a) e os ollos azuis (b). Un home dobre heterocigótico ten fillos cunha muller que tamén é dobre heterocigótica. Como poden ser os fillos?".
Outros vídeos da mesma serie:
- Problemas de xenética para dous caracteres (I)
- Problemas de xenética para dous caracteres (II)
- Problemas de xenética para dous caracteres (IV)
Seguramente oíches nalgunha ocasión que non se pode tomar unha laranxa despois dun produto lácteo, ou que non se debe beber auga cando estás comendo castañas ou polbo. Teñen algunha base científica este tipo de recomendacións alimentarias? Neste Vídeo divulgativo (5´ 04´´) Nicolás Piedrafita, nutricionista e investigador en Seguridade e Tecnoloxía Alimentaria na USC, explícanos que non hai combinacións alimentarias que sexan máis desaconsellables ca outras desde o punto de vista sanitario, aínda que nos lembra que determinadas persoas deben ter especial precaución se son alérxicas a un determinado grupo de alimentos, e que algúns fármacos non deben mesturarse con certos alimentos para que estes non interfiran nos efectos desexados (mais este feito sempre deberá aparecer indicado no seu prospecto).
Esta peza forma parte da serie #DesmontadoMitos, elaborada polo xornal GCiencia.
Sentiches algunha vez unha especie cóxegas cerebrais, relaxantes e pracenteiras, ante determinados estímulos externos de carácter auditivo? Ese fenómeno biolóxico ten un nome: “resposta sensorial meridiana autónoma” (ASMR) e está a conseguir moitos adeptos. Nesta charla de TED (11´ 47´´) o fisiólogo Craig Richards explícache en que consiste este fenómeno e que beneficios pode ter para o noso cerebro.
Tradución ao galego de Ana Vázquez Pérez para #TEDSaúde 2022.
Vídeo divulgativo (1´ 07´´) no que Miguel Bascoy, alumno de 1º de ESO do IES do Milladoiro, nos demostra que non todas as rochas volcánicas son de cor negra. Para exemplificalo, amósanos as características destas dúas rochas volcánicas: a pedra pómez ou pedra mol, que ten unha cor amarela, e a Tezontle Pisumma, de cor vermella.
Esta peza forma parte do proxecto educativo “Medio minuto de ciencia en galego”, promovido polo ENDL do IES Milladoiro (Ames).
Sabías que en Laxe hai un areal que se chama Praia dos cristais? Neste breve vídeo divulgativo (1´ 03´´) David Ballesteros explícache o motivo deste nome.
A peza forma parte do proxecto "Lendo a ciencia. Festiciencia & Festiletras", unha iniciativa de Ceo Aberto realizada ao abeiro do Fondo Xacobeo 2021-2022.
Vídeo didáctico (4´ 38´´), dirixido a alumnado de 1º curso de bacharelato, no que o profesor Anxo Fernández explica como se resolve un exercicio de estudo da continuidade dunha función con parámetros.
A resolución deste terceiro exercicio complementa as explicacións sobre este mesmo tema que atoparás nestes outros dous vídeos:
- Estudo da continuidade dunha función con parámetros (I)
- Estudo da continuidade dunha función con parámetros (II)
Nos vindeiros anos a intelixencia artificial (IA) vai cambiar as nosas vidas. Isto é xa unha evidencia, pero como e ata que punto vai facelo aínda non o sabemos con exactitude. Neste vídeo de TED (5´ 55´´) reprodúcense fragmentos dunha entrevista na que Stuart Rusell, profesor de informática e experto en IA, reflexiona sobre as posibilidades reais que existen de chegar a construír sistemas de intelixencia artificial que poidan substituír aos humanos.
Tradución ao galego de Xusto Rodríguez Río.
Vídeo didáctico (11´ 38´´) no que o profesor Senén Barro, director científico do Centro de Investigación en Tecnoloxías Intelixentes (CiTIUS) da Universidade de Santiago de Compostela, nos fala da diversidade de aplicacións que ten a intelixencia artificial (IA) na actualidade. Descubrirás, a título de exemplo, como se está a aplicar a IA de xeito satisfactorio no eido da previsión meteorolóxica, da saúde pública ou da predición de patoloxías cardíacas. Así mesmo, o profesor Barro tamén nos convida a reflexionar sobre os potenciais usos mal intencionados desta tecnoloxía, como poden ser os vinculados ao ámbito militar, ou sobre os retos que os gobernos terán que afrontar para dar cobertura social ás persoas que queden fóra do mercado laboral a causa da crecente economía dixital. A peza forma parte da colección Vídeos didácticos USC.
A intelixencia artificial (IA) leva tempo empregándose no diagnóstico de enfermidades, pero os algoritmos da IA precisan arredor de 10.000 imaxes médicas para detectar unha doenza nun paciente. Nesta charla de TED (4´ 59´´ ) Pratik Shah preséntanos o proxecto no que está a traballar para poder reducir de forma drástica a cantidade de datos requiridos para adestrar un sistema de IA, conseguindo diagnósticos menos custosos e máis eficientes con só 50 imaxes.
Tradución ao galego de Mario Cal.
Vídeo divulgativo (6´ 37´´) pertencente á serie audiovisual Adestra a túa lingua, realizada co obxectivo de ofrecerlle á mocidade información sobre o deporte, derrubar mitos sexistas e difundir terminoloxía relacionada co ámbito deportivo. Nesta peza en concreto fálannos dun deporte olímpico: o remo, e explícannos cales son as tres modalidades que teñen máis tradición nas nosas rías, segundo a embarcación empregada para a súa práctica (traiñeira, canoa e piragua ou caiac).
A serie Adestra a túa lingua foi realizada pola cooperativa Suseia ao abeiro do Fondo Xacobeo 2021-2022.
Charla didáctica (47´ 51´´), dirixida a alumnado de secundaria, na que o divulgador David Ballesteros te convida a viaxar de xeito lúdico polo firmamento para descubrir o coñecemento que temos na actualidade do Universo e dos diferentes corpos celestes que o compoñen. Así mesmo, a partir da realización dalgúns experimentos comprenderás que significan conceptos tan abstractos como a presión ou o espectro luminoso.
Esta actividade desenvolveuse en directo o 23 de novembro de 2017 no marco do Galiciencia 2017, que estivo dedicado á astronomía.
Vídeo didáctico (2´ 49´´), pertencente á serie "Pregúntalle á Academia", no que o académico Antón Santamarina nos explica cales son as cinco formas que ten o idioma galego para se referir ao concepto "entroido" (entroido, antroido, entroiro, entruido, entrudio), e por que é a forma entroido a que se recomenda desde o punto de vista normativo.
Vídeo de TED (5´ 22´´) no Emma Bryce nos explica como ao longo da vida, a maior parte das veces sen que nen sequera nos decatemos, o noso sistema inmunitario nos pretexe de milleiros de amezas potencialmente mortais. Descrubrirás como funciona este sistema composto por unha gran rede de células, tecidos e órganos que traballan xuntos para coordinar as defensas do teu corpo fronte a calquera ameaza para a túa saúde.
Tradución ao galego de Sandra Viz Lasheras para #TEDSaúde 2022.
Vídeo didáctico (4´ 18´´), dirixido a alumnado de ensino secundario, no que os profesores Aida Alvela Louro e Xacobo de Toro che axudan a familiarizarte coa terminoloxía empregada para denominar o instrumental propio do laboratorio: probeta, tubo de ensaio, vaso de precipitados, pipeta, matraz de Erlenmeyer etc. Tamén aprenderás para que se usa concretamente cada instrumento.
Segunda entrega (8´ 31´´) dunha serie de catro vídeos didácticos, dirixidos a alumnado de 4º da ESO, sobre problemas de xenética para dous caracteres, é dicir, os referidos á terceira lei de Mendel: a coñecida como "lei de segregación independente".
Neste vídeo en concreto o profesor Germán Santos ensinarache a resolver o seguinte suposto práctico: "O pelo escuro (A) e a cor parda (B) nos ollos considéranse dominantes sobre o pelo claro (a) e os ollos azuis (b). Un home de pelo escuro heterocigótico (Aa) e ollos azuis (bb) ten fillos cunha muller de pelo claro (aa) e ollos pardos homocigótica (BB). Como poden ser os fillos?".
Outros vídeos da mesma serie:
- Problemas de xenética para dous caracteres (I)
- Problemas de xenética para dous caracteres (III)
- Problemas de xenética para dous caracteres (IV)
Segunda sesión do curso de lingua e cultura galegas impartido por Reverso Comunicación e dirixido a persoas de fóra de Galicia que queren achegarse ao noso idioma e cultura. Nesta segunda lección (42´ 11´´) trátanse os seguintes temas: as diferentes acepcións que aparecen no dicionario para o termo "ola" (explicadas desde o punto de vista semántico, ortográfico e fonético); as diferenzas entre as vocais abertas e pechadas no sistema vocálico galego; o alfabeto galego e o nome das súas letras e dígrafos; algúns aspectos culturais relacionados coa onomástica galega; os termos empregados para denominar os diferentes parentescos dentro da familia e as formas do posesivo e mais do artigo en galego.
A sesión foi emitida o día 22 de febreiro de 2021 na canle Aula Galicia Aberta da Secretaría Xeral da Emigración.
Material didáctico complementario.
Vídeo didáctico (7´ 33´), dirixido a alumnado de 1º curso de bacharelato, no que o profesor Anxo Fernández explica de xeito práctico como se estuda a continuidade dunha función con parámetros. A resolución deste segundo exercicio complementa a explicación iniciada nun vídeo anterior.
Os esteroides non gozan de boa fama polo seu uso no ámbito deportivo pero existen moitos esteroides diferentes e algúns teñen aplicacións médicas que se cadra non coñeces: atopámolos en inhaladores, en cremas para tratar a hedra velenosa ou o eccema e en inxeccións para aliviar a inflamación. Neste vídeo de TED (5´ 31´´) Anees Bahji explícanos en que consiste a ciencia dos corticosteroides e cales son as súas aplicación médicas.
Tradución ao galego de Inés Rodríguez Chas para #TEDSaúde 2022.
Coñeces a razón pola que no solpor o ceo se torna dunha cor entre alaranxada e vermella? A resposta está na física e atoparala neste vídeo (59´´).
A peza forma parte do proxecto "Lendo a ciencia. Festiciencia & Festiletras", unha iniciativa de Ceo Aberto realizada ao abeiro do Fondo Xacobeo 2021-2022.
Nesta charla de TED (10´ 20´´) o científico e filósofo Grady Booch fálanos do medo, na súa opinión infundado, que boa parte da poboación sente ante o imparable avance da intelixencia artificial, provocado en boa medida polos filmes de ciencia ficción que nos amosan unha IA todopoderosa, carente de sentimentos e valores. Booch explícanos como podemos aprenderlle á IA as “verdades fundamentais” para que incorpore os nosos valores éticos e convídanos a confiar no inmenso potencial da intelixencia artificial para mellorar a experiencia humana.
Tradución ao galego de Alicia Fontela Morán.
Seguro que xa tiveches ocasión de ver o vídeo no que o profesor Germán Santos explica como se resolven os problemas de xenética baseados na primeira e segunda leis de Mendel. Se é así, xa podes pasar á seguinte fase: aprender a resolver problemas de xenética para dous caracteres.
Neste vídeo didáctico (3´ 24´´), o primeiro dunha serie de catro dirixidos a alumnado de 4º da ESO, aprenderás cales son os fundamentos teóricos dos problemas para dous caracteres, é dicir, os referidos á terceira lei de Mendel: a coñecida como "lei de segregación independente".
Outros vídeos da mesma serie:
- Problemas de xenética para dous caracteres (II)
- Problemas de xenética para dous caracteres (III)
- Problemas de xenética para dous caracteres (IV)
As cardiopatías e os accidentes cerebrovasculares son as principais causas de morte e discapacidade no mundo. Ademais, no caso das mulleres, este tipo de eventos non só son máis difíciles de recoñecer, diagnosticar e tratar, senón que as posibilidades de morte despois de sufrilos son maiores. Podería a tecnoloxía axudar no campo da investigación cardiovascular achegando novos datos procedentes das mulleres (normalmente infrarrepresentadas neste tipo de estudos)?
Nesta charla TED (6´ 03´´) a enxeñeira Alicia Chong Rodriguez explícanos como un suxeitador intelixente pode converterse nun salvavidas, ao estar deseñado para recoller datos en tempo real a través de biomarcadores como o ritmo cardíaco, a respiración e a temperatura.
Tradución ao galego de María Suárez Seijas para #TEDSaúde 2022.
Primeira sesión do curso de lingua e cultura galegas impartido por Reverso Comunicación e dirixido a persoas de fóra de Galicia que queren achegarse ao noso idioma e cultura. Nesta primeira lección (55´ 57´´) explícanse contidos básicos como as fórmulas de presentación e despedida, os modos de preguntarlle datos a alguén, a distribución territorial de Galicia ou a nosa riqueza toponímica, ademais de presentar ferramentas didácticas accesibles en liña como O Portal das Palabras ou Galicia Nomeada.
A sesión foi emitida o día 18 de febreiro de 2021 na canle "Aula Galicia Aberta" da Secretaría Xeral da Emigración.
Material didáctico complementario.
Sabes como se forman mareas? Preguntácheste algunha vez cal será o motivo polo que nas mareas vivas o mar baixa e sobe moito máis ca nas mareas normais? Neste vídeo divulgativo (1´ 43´´) David Ballesteros explícache que teñen que ver a Terra, o Sol, a Lúa e Isaac Newton co fenómeno das mareas.
A peza forma parte do proxecto "Lendo a ciencia. Festiciencia & Festiletras", unha iniciativa de Ceo Aberto realizada ao abeiro do Fondo Xacobeo 2021-2022.
Vídeo didáctico (11´ 27´´) no que Noemí Díaz e Xacobo de Toro, docentes de Bioloxía e Xeoloxía no ensino medio, nos falan dun tipo de plantas moi sinxelas: as briófitas, grupo ao que pertencen os musgos e as plantas hepáticas (tamén chamadas escarmentas ou follas das pedras). Aprenderás a identificalas e descubrirás cales son as súas características, así como a súa importancia para o benestar dos ecosistemas.
Vídeo divulgativo (4´ 04´´), pertencente á serie #DesmontadoMitos de GCiencia, no que descubrirás que a tuberculose non é unha doenza do pasado, senón que pode afectar na actualidade a calquera persoa, sobre todo a aquelas que teñen un sistema inmunolóxico debilitado. Raquel Barbosa, profesora asociada de Medicina Preventiva da USC, axudarache a entender como afecta ao noso organismo esta doenza producida polo bacilo de Koch.
Vídeo divulgativo (5´ 18´´) no que o doutor Simón Pardiñas López nos fala das múltiples complicacións e lesións que poden ocasionar os piercing orais se non se usan correctamente. Aprenderás cales son as principais recomendacións para evitar estes riscos e cales son os materiais idóneos para que a nosa saúde bucal non se vexa comprometida.
Actualmente as propiedades terapéuticas do cánnabis están amplamente recoñecidas pero, independentemente do seu valor medicinal, pode ser o uso recreativo da marihuana prexudicial para o cerebro?
Neste vídeo de TED (6´ 43´´) o psiquiatra Anees Bahji trata de responder a pregunta.
Vídeo didáctico (8´), dirixido a alumnado de 1º curso de bacharelato, no que o profesor Anxo Fernández nos explica, a través da resolución dun exercicio, como se estuda a continuidade dunha función con parámetros.
A poda é un dos labores forestais máis importantes para conseguir madeira da máxima calidade. Trátase de conseguir que as árbores medren cun tronco recto e perfectamente cilíndrico, libre de nós ata os 3 ou 6 metros de altura. Neste vídeo divulgativo (8´ 10´´) a Asociación Forestal de Galicia explícanos cales son as técnicas dos dous tipos de poda que deben facerse nas frondosas: a poda de formación, para asegurar un crecemento vertical, e a poda de calidade, para evitar que a madeira teña nós.
Seguro que algunha vez se retrasou a túa menstruación e comezaches a estresarte, pero pode ese estrés contribuír a retrasala aínda máis ou será un mito? Neste breve vídeo (33´´ ) Laura Veiga, divulgadora científica sobre educación menstrual, explícanos como e cando afecta realmente o estrés ao noso ciclo menstrual.
A lei de Boyle (tamén coñecida como lei de Boyle-Mariotte) é unha das leis dos gases ideais. Brais Monje Graña, alumno do IES do Milladoiro, demóstranos de maneira visual en medio minuto cales son os fundamentos desta lei.
Esta peza forma parte do proxecto educativo “Medio minuto de ciencia en galego”, promovido polo ENDL do IES Milladoiro (Ames).
Vídeo didáctico (4´ 28´´) pertencente á serie web de ficción Sophias, elaborada polo Consello da Cultura Galega co obxectivo de crear recursos audiovisuais que axuden a divulgar no ámbito do ensino as ideas das mulleres filósofas ao longo da historia.
Neste primeiro capítulo poderás coñecer mellor algunhas das figuras da filosofía da época antiga e medieval, como Aspasia de Mileto, Safo de Lesbos, Hipatia ou Hildegarda de Bingen.
Denomínase "microplástico" todo aquel plástico cuxo tamaño é inferior a 5 milímetros. Malia que non poidas velos, están en case calquera praia que visites e neste breve vídeo divulgativo (1´ 05´´) tratan de concienciarnos sobre o problema ambiental que provocan.
A peza forma parte do proxecto "Lendo a ciencia. Festiciencia & Festiletras", unha iniciativa de Ceo Aberto realizada ao abeiro do Fondo Xacobeo 2021-2022.
Cando ao espertar de xeito súbito as fases REM do sono e mais o estado de vixilia se solapan, sufrimos un fenómeno denominado "parálise do sono", que nos impide movernos ou berrar. Ami Angelowicz describe neste vídeo de TED (4´ 35´´) en que consiste este trastorno médico (tan terrorífico como inofensivo) que experimentou case a metade da poboación polo menos unha vez na súa vida.
Tradución ao galego de Daniel López para #TEDSaúde 2022.
Vídeo didáctico de realidade virtual (12´ 34´´) no que Xacobo de Toro e Noemí Díaz, docentes de Xeoloxía e Bioloxía no ensino medio, te convidan a adentrarte nun bosque de ribeira, nome co que denominamos a vexetación que medra á beira dos ríos, regatos e lagoas. Neste caso concreto, terás a oportunidade de facer un percorrido en 360º polas fragas do río Mandeo, para descubrir as súas especiais máis emblemáticas, tanto animais como vexetais.
Para gozar plenamente da paisaxe podes poñer unhas gafas de realidade virtual ou usar o xiroscopio do teu móbil.
Vídeo didáctico (5´ 30´´), elaborado polo Grupo Divulgare da Universidade de Vigo e subtitulado ao galego, que che axudará a entender a importancia das especies polinizadoras para o mantemento da biodiversidade do planeta. Aprenderás a identificar as diferentes especies de polinizadores e descubrirás cales son as súas principais características, así como as flores onde podes atopalos.
Sétimo capítulo (4´ 32´´) da serie web de ficción Sophias, que che permitirá achegarte á muller máis importante da filosofía galega, María Xosé Agra. O seu pensamento está centrado na idea de xustiza e igualdade e tamén é un referente polo seu labor na documentación, investigación e divulgación dos movementos feministas e de diversidade de xénero en Galicia.
Esta peza pon o ramo á serie web Sophias, elaborada polo Consello da Cultura Galega co obxectivo de crear recursos audiovisuais que axuden a divulgar no ámbito do ensino as ideas das mulleres filósofas.
Vídeo divulgativo (48´ 08´´) no que Iago Sanmartín Villar, biólogo e docente na Universidade de Vigo, nos explica os conceptos de especie exótica, especie introducida e especie invasora, e fálanos das consecuencias ambientais da introdución de especies en Galicia, centrándose concretamente no caso da formiga arxentina.
A charla tivo lugar o 27 de novembro de 2021 en Pontevedra, no transcurso das V Xornadas de Patrimonio Natural e Biodiversidade, organizadas pola Sociedade Galega de Historia Natural (SGHN).
Seguramente te preguntaches algunha vez por que a auga do mar é salgada se toda a auga que chega a el, ben desde os ríos ou ben a través da chuvia, é doce. Será que non toda é totalmente doce? Neste vídeo divulgativo (55´´) Iria Ollero resolve o enigma.
A peza forma parte do proxecto "Lendo a ciencia. Festiciencia & Festiletras", unha iniciativa de Ceo Aberto realizada ao abeiro do Fondo Xacobeo 2021-2022.
Sabías que Melide é un topónimo moi doce? Neste vídeo didáctico (57´´), pertencente á serie "O Seminario de Onomástica responde", a académica correspondente Luz Méndez explícache o motivo.
Vídeo divulgativo (2´ 21´´) do Colexio de Fisioterapeutas de Galicia onde nos explican que nalgunhas ocasións as dores de cabeza están provocadas por problemas na columna cervical ou por trastornos da articulación témporo-mandibular. Neste tipo de casos, ademais dos/as neurólogos/as, os/as fisioterapeutas deber ter tamén un papel relevante. Descubre como a fisioterapia pode contribuír ao tratamento deste tipo de cefaleas.
Charla didáctica (52´ 10´´), dirixida a alumnado de secundaria, na que o divulgador David Ballesteros expón, cun enfoque lúdico e práctico, como inflúen os bos hábitos de vida na nosa saúde. En concreto, aprenderás que aspectos relacionados coa alimentación e co exercicio físico debes ter en conta para manterte san.
Esta actividade desenvolveuse o 9 de maio de 2019, no marco da décimo cuarta edición de Galiciencia.
Seguro que escoitaches moitas veces falar na aula das magnitudes, pero sabes realmente que son? Neste vídeo (39´´) Alicia Lariño e Antía Casabella, alumnas de ESO do IES Milladoiro, explícanche en pouco máis de medio minuto a que nos referimos ao falar de magnitudes, e cal é a diferenza entre magnitudes fundamentais e derivadas.
Esta peza forma parte do proxecto educativo “Medio minuto de ciencia en galego”, promovido polo ENDL do IES Milladoiro (Ames).
A pandemia da Covid-19 puxo de actualidade a aplicación da medicina do ARN mensaxeiro (ou ARNm), grazas á cal conseguimos vacinas que ensinan ao noso corpo a loitar contra o virus SARS-CoV-2. Neste vídeo de TED (18´ 04´´) Melissa J. Moore, investigadora e directora científica de Moderna, explícanos que hai detrás desta revolucionaria técnica que axuda as proteínas do noso corpo a manterse sas, previr enfermidades e corrixir erros no noso código xenético, o que en palabras da propia Melissa Moure significa que "estamos entrando nunha era da medicina totalmente nova".
A tradución ao galego desta peza é de Lucía Campillo Rey e foi galardoada co primeiro premio do #TEDSaúde 2022, na categoría aberta a toda a cidadanía.
Documental (54´ 59´´) no que catro xeracións de mulleres migrantes falan sobre a súa contribución á supervivencia e ao benestar familiar, así como sobre o desigual reparto do peso dos coidados, na localidade galega de Burela e na illa caboverdiana de Santiago.
O documental está realizado por Agareso, co apoio da Universidade da Coruña, e dirixido por Sonia Díaz e Óscar Vázquez.
As estrelas máis brillantes do ceo teñen nome propio (Antares, Andromedae, Altair…), que nos dan pistas sobre a súa ubicación. Queres saber máis sobre a orixe e a motivación que hai detrás destes nomes? Neste vídeo divulgativo (5´ 38´´) Xabier Pérez Couto explícanos cales son os diferentes sistemas de nomenclatura estelar.
Vídeo de TED (5´ 38´´) no que Marc Fagelson nos explica en que consiste o tinnitus (ou acúfeno), unha molesta sensación auditiva, similar a un zunido ou a un asubío, que experimenta unha de cada sete persoas, sen que realmente exista unha fonte de son externa.
A tradución ao galego foi realizada por Daniel López para #TEDSaúde 2022.
A Axencia Europea de Seguridade Alimentaria estableceu en 2019 algunhas limitacións ao consumo de determinadas especies de peixe debido ao seu alto contido de mercurio e a FAO demanda investigar máis sobre os efectos dos microplásticos na nosa saúde. Estes feitos, unidos á desconfianza que xera a industria da acuicultura, provocan certas dúbidas entre a poboación xeral sobre os beneficios de comer peixe.
Neste vídeo divulgativo (5´ 08´´), pertencente á serie #DesmontadoMitos de GCiencia, Ángeles Romero, catedrática de Tecnoloxía dos Alimentos na USC, fálanos dos beneficios do consumo de peixe tanto para a poboación infantil como adulta e da seguridade alimentaria na produción acuícola, recoñecendo tamén que efectivamente existen determinadas especies con alto contido de mercurio (polo tanto hai sectores de poboación que deben limitar o seu consumo) e que temos que incrementar a conciencia social para reducir o uso de plásticos.
Seguro que escoitaches algunha vez que unha característica común de todos os seres vivos é o feito de estarmos constituídos por células e que a célula é o elemento de vida máis pequeno que existe. Pero entendes realmente o que isto significa? Neste vídeo didáctico (9´ 52´´), dirixido a alumnado de 4º da ESO, o profesor Germán Santos axudarache a entender a historia e os principios nos que se basea a teoría celular.
A carie dental é unha enfermidade infecciosa provocada por unhas bacterias que existen na boca. Neste vídeo divulgativo (4´ 57´´) o odontólogo Simón Pardiñas explícanos que factores inflúen no desenvolvemento desta enfermidade, como debemos actuar para previla e, no caso de non atallar a tempo o problema, cales son os diferentes tratamentos aos que podemos recorrer.
Vídeo divulgativo (1´) no que Laura Veiga, divulgadora científica sobre educación menstrual, nos explica de xeito moi breve en que consiste a proba de Papanicolau, empregada na detección precoz do cancro de útero. O nome da proba debémoslla ao patólogo George Papanicolaou, pero sabes que papel tivo a doutora May Edwards Chinn no seu descubrimento? Laura cóntonolo neste vídeo.
Vídeo didáctico ( 1´ 49´´), pertencente á serie "Pregúntalle á Academia", no que Henrique Monteagudo nos explica a evolución dos grupos ct en galego desde a perspectiva da gramática histórica. A súa explicación axudarache a entender a razón pola que, segundo as vixentes normas ortográficas, debemos escribir ditado (sen "c") e adxectivo (con "c").
A Grande Revolta Irmandiña tivo lugar entre os anos 1467 e 1469, cando as organizacións coñecidas como as irmandades (integradas por poboación de diferentes extractos sociais) se levantaron en armas contra os abusos da alta nobreza. Neste sexto capítulo (9´ 32´´) da serie "Falemos do Reino de Galicia" coñecerás os datos máis relevantes dunha revolta que marcou unha nova era na historia de Galicia.
A serie web "Falemos do Reino de Galicia" está conducida por Carlos Lixó, doutor en Historia e profesor da materia no ensino secundario, e producida pola cooperativa audiovisual Suseia.
Sexta entrega da serie web de ficción Sophias. Neste capítulo (5´ 08´´) repásanse as ideas de Judith Butler respecto á identidade sexual e os tipos de violencia, dous dos temas abordados por esta pensadora e activista contemporánea.
A serie web Sohpias está elaborada polo Consello da Cultura Galega co obxectivo de crear recursos audiovisuais que axuden a divulgar no ámbito do ensino as ideas das mulleres filósofas.
A combinación de alimentos, suplementos a base de plantas e drogas legais ou ilegais pode ocasionar interaccións farmacolóxicas que poñan en risco a nosa vida. Neste vídeo de TED (5´ 02´´) Céline Valéry fálanos dos diferentes tipos de interaccións farmacolóxicas e das perigosas consecuencias que poden ter para o noso organismo.
A tradución ao galego desta peza é de Inés Rodríguez Chas e foi galardoada co cuarto premio do #TEDSaúde 2022, na modalidade de membros da comunidade da USC.
Co gallo da celebración do Dia da Ciencia en Galicia 2021, a Real Academia Galega de Ciencias nomeou a Jimena Fernández de la Vega (Vegadeo, 1895-Santiago de Compostela, 1984) "Científica Galega do Ano". Neste vídeo conmemorativo (9´ 17´´) poderás achegarte aos datos máis salientables da vida e da obra desta científica e divulgadora excepcional, pioneira da investigación xenética en España.
Vídeo divulgativo (2´ 59´´) no que Rubén González Sanmartín, alumno de Enxeñaría Química na USC, nos explica que é un reactor químico e cales son os diferentes tipos de reactores que existen segundo o seu funcionamento, centrándose especificamente nos reactores catalíticos, os máis empregados na industria.
Esta peza foi premiada cun accésit no I Concurso de vídeos sobre enxeñaría informática e química, organizado en 2022 pola Comisión de Normalización Lingüística da Escola Técnica Superior de Enxeñaría da USC.
A Coruña foi denominada ao longo da historia con diferentes topónimos: Brigamtium ou Brigantia (o máis antigo, documentado nas fontes clásicas), Faro (motivado pola construción da Torre de Hércules) e A Coruña (a partir de 1208).
Neste vídeo divulgativo (5´ 01´´), pertencente á serie “O Seminario de Onomástica responde”, o académico Gonzalo Navaza expón a súa proposta etimolóxica sobre a orixe do nome actual da cidade herculina.
Vídeo divulgativo (5´ 56´´) sobre a vida e obra do enxeñeiro naval Andrés Comerma (Valls, 1842 - Ferrol, 1917), a quen a Real Academia Galega de Ciencias dedicou o Día da Ciencia en Galicia en 2020. Na peza preséntanse os seus principais datos biográficos, así coma as características das súas dúas obras máis sobranceiras no eido da enxeñaría naval: o Dique da Campá (a maior obra de construción realizada en Galicia en todo o século XIX) e o proxecto do túnel submarino baixo o estreito de Xibraltar (proxecto visionario que, malia non chegar a executarse, pasaría á posteridade pola súa gran calidade técnica).
Vídeo didáctico (3´), pertencente á serie “Sempre activos, é saúde”, elaborado polo Servizo Galego de Saúde (Sergas) para concienciar á poboación xeral dos beneficios do exercicio físico para a nosa saúde e calidade de vida. Nesta peza preséntanse unha serie de exercicios de quecemento que che permitirán preparar o teu corpo para practicar deporte de xeito seguro.
Vídeo divulgativo (52´ 51´´) no que o biólogo Fernando Martínez-Freiría nos fala da víbora de Seoane, a especie de ofidios máis frecuente en Galicia. En concreto, preséntanos as súas características específicas, fálanos da variabilidade morfolóxica, xenética, de coloración e depredación desta especie, e por último explícanos como afecta o cambio climático na súa conservación.
Esta charla tivo lugar o 28 de novembro de 2020 en Pontevedra, no transcurso das IV Xornadas de Patrimonio Natural e Biodiversidade, organizadas pola Sociedade Galega de Historia Natural (SGHN).
Os castiñeiros destinados á produción de castaña hai que comezar a formalos desde novos para conseguir unha copa ampla e ben exposta á luz que axude á aireación e maduración do froito. A Asociación Forestal de Galicia explícanos neste vídeo divulgativo (4´ 10¨) en que consisten as podas de formación, que se poden facer seguindo dous modelos: a formación en eixo central ou a formación en vaso.
Breve documental (9´ 42´´) sobre a vida, obra e pensamento de Antolín Faraldo, escritor, político e xornalista galego, nado en Betanzos en 1822, a quen Murgía denominou "o primeiro e o mellor".
A peza foi promovida pola Área de Normalización Lingüística da Deputación da Coruña no marco das actividades do Ano Faraldo, celebrado este 2022 co gallo da conmemoración do 200 aniversario do nacemento deste xornalista e político galego.
Vídeo didáctico (4´ 46´´) coa quinta entrega da serie web de ficción Sophias. Neste capítulo poderás introducirte no pensamento de Hannah Arendt, filósofa do século XX que reflexionou sobre a deriva social cara aos totalitarismos.
A serie web Sohpias está elaborada polo Consello da Cultura Galega co obxectivo de crear recursos audiovisuais que axuden a divulgar no ámbito do ensino as ideas das mulleres filósofas.
En 1995, o British Medical Journal publicou un artigo sobre un albanel que accidentalmente pisou un cravo e perforou de lado a lado a súa bota de punta de aceiro. O máis mínimo movemento provocáballe unha dor insoportable, pero cando os médicos lle quitaron a bota comprobaron que o cravo nunca chegara a tocarlle o pé. Neste vídeo de TED (5´ 02´´) Joshua Pate explícanos por que a nosa sensación de dor non sempre está directamente relacionada coa intensidade real de dano nos nosos tecidos corporais.
A tradución ao galego desta peza é de Daniel López e foi galardoada co terceiro premio do #TEDSaúde 2022, na modalidade de membros da comunidade da USC.
Quinto capítulo (8´ 21´´) da serie "Falemos do Reino de Galicia" que nos leva ao século XII, un período chave da nosa historia no que Diego Xelmírez xogou un papel fundamental. Nesta peza descubrirás como era a sociedade galega do século XII, por que foi tan relevante a figura de Xelmírez e que rol xogou na construción da catedral románica.
A serie "Falemos do Reino de Galicia" está conducida por Carlos Lixó, doutor en Historia e profesor da materia no ensino secundario, e producida pola cooperativa audiovisual Suseia.
Se xa xa tiveches ocasión de ver a explicación do profesor Germán Santos sobre a orixe da vida, neste segundo vídeo (11´ 22´´), dirixido a alumnado da materia de Bioloxía e Xeoloxía de 4º da ESO, aprenderás como evolucionou esta vida ata orixinar a gran diversidade de especies que existe na actualidade.
Será certo que as formigas traballan arreo sen descanso, tal e como nos contaba Samaniego na súa fábula?
Neste vídeo divulgativo (4´ 58´), pertencente á serie #DesmontadoMitos de GCiencia, Carlos Otero, entomólogo e profesor de bioloxía na USC, fálanos do fascinante mundo das formigas e explícanos que ademais de traballar arreo tamén descansan, aínda que de xeito organizado, facendo quendas coas súas compañeiras.
A bióloga e investigadora Atocha Ramos fálanos nesta charla divulgativa (29´ 12´´) do traballo desenvolvido polo Grupo Naturalista Hábitat no coidado dos ríos e mares durante a última década. Atocha explícanos que debemos entender cando falamos de contaminación mariña e que tipos de limpeza ecolóxica se realizan. Así mesmo expón algúns resultados e conclusións obtidas nas diferentes campañas desenvolvidas, e remata ofrecéndonos unha serie de recomendacións relacionadas coa limpeza de lixo mariño.
Esta charla tivo lugar en novembro de 2022 no marco das xornadas “Preservación dos mares a través das limpezas ecolóxicas”, organizadas por ADEGA en colaboración co Concello da Coruña.
Neste breve vídeo divulgativo (1´ 38´´) tes a oportunidade de coñecer un pouco mellor as diferentes liñas de traballo de attlanTTic, o centro que concentra as capacidades científicas da Universidade de Vigo no campo das tecnoloxías de telecomunicación.
Grazas a AtlanTTic, a través do proxecto FalAI, no futuro poderemos dispoñer de tecnoloxías de intelixencia artificial que permitan ás persoas usar o galego no ámbito dixital.
Vídeo didáctico (11´ 49´´) no que a profesora Alba Nogueira López, profesora do Departamento de Dereito Público e Teoría do Estado da Universidade de Santiago de Compostela, nos fala do nacemento do dereito ambiental. Trátase dunha nova póla do dereito, que naceu hai uns 50 ou 60 anos, que permite protexer o medio ambiente coma un ben en sí mesmo. Esta peza forma parte da colección Videos didácticos USC.
Vídeo (7´ 31´´) de carácter didáctico sobre os dous modelos da estrutura interna da Terra propostos actualmente polos xeólogos: o modelo químico e o xeofísico. O modelo químico divide a Terra en tres capas (codia, manto e núcleo) segundo a súa composición química. Pola súa parte, o modelo xeofísico permite establecer cinco capas do interior terrestre de diferentes densidades e graos de rixidez (litosfera, manto superior, manto inferior, núcleo externo e núcleo interno). Material elaborado por Adela Otero e Xacobo de Toro, profesores de secundaria de bioloxía e xeoloxía, no marco do proxecto XeoClip.
Pensaches algunha vez que pasaría se meteses un bolo no forno e comezases a aumentar a temperatura sen límite? Neste vídeo divulgativo (6´ 17´´) Darío Lago explícache, desde o punto da vista da física, que similitudes hai entre o que lle acontecería ao teu bolo e a nucleosíntese primordial, é dicir, o que aconteceu uns segundos despois do Big Bang.
Esta peza foi elaborada por O Son das Ideas e mais o Instituto Galego de Física de Altas Enerxías e forma parte da serie "O amencer do cosmos", realizada coa finalidade de divulgar as orixes do Universo.
Escoitaches algunha vez o termo fistor? Sabes o que significa?
Neste vídeo didáctico (2´ 08´´), pertencente á serie "Pregúntalle á Academia", o académico Xesús Alonso Montero explícache a historia e o significado desta palabra chea de poesía.
A queima de combustibles fósiles e as emisións de gases de efecto invernadoiro asociadas son as principais causantes do quecemento da atmosfera e do cambio climático que estamos a sufrir na actualidade. Emilio Fernández Suárez, catedrático de Ecoloxía da Universidade de Vigo, analiza nesta charla didáctica (1 h, 18´, 04¨) cales son as consecuencias que estas emisións de gases están a provocar nos nosos océanos.
A charla, dirixida principalmente a alumnado de secundaria, foi emitida en directo o 21 de novembro de 2022 con motivo do XIII Día da Ciencia en Galego, conmemoración promovida por Igaciencia.
Vídeo de TED (5´ 32´´) no que o doutor Anees Bahji nos explica que é a esquizofrenia, unha das enfermidades máis a estigmatizadas a nivel social, identificada hai máis dun século pero da que se descoñecen aínda hoxe as súas causas exactas.
A tradución ao galego desta peza é de Inés Rodríguez Chas e foi galardoada co segundo premio do #TEDSaúde 2022, na modalidade de membros da comunidade da USC.
Vídeo divulgativo (38´ 58¨) no que se reproduce unha conversa mantida en 2020 con Fernando Cobo Gradín, catedrático da USC e director naquel momento da Estación de Hidrobioloxía do Encoro do Con (EHEC). Na conversa fálase do estado ecolóxico dos ríos galegos, da xestión da auga no actual contexto de cambio climático, da lexislación sobre pesca fluvial, da concepción que a cidadanía ten dos ríos e das liñas de investigación da EHEC.
Cuarto capítulo (4´ 20´´) da serie web de ficción Sophias, que che permitirá achegarte ao legado de Simone de Beauvoir, a pensadora feminista máis coñecida da historia.
A serie web Sophias está elaborada polo Consello da Cultura Galega co obxectivo de crear recursos audiovisuais que axuden a divulgar no ámbito do ensino as ideas das mulleres filósofas.
Vídeo de TED (5´ 09´´) no que aprenderás que o noso microbioma intestinal está composto por billóns de bacterias, virus e fungos que descompoñen os alimentos que inxerimos, producen nutrientes importantes para o noso organismo, regulan o noso sistema inmunolóxico e protéxennos contra os xermes daniños. Pero que alimentos son os máis recomendables para manter unha microbiota saudable? Cóntacho a doutora Shilpa Ravella.
A tradución ao galego desta peza é de Sandra Mariño-Cortegoso e foi galardoada co primeiro premio do #TEDSaúde 2022, na modalidade de membros da comunidade da USC.
Vídeo didáctico (6´ 46´´) no que o profesor Anxo Fernández nos explica, a través da resolución dun exercicio, como se estuda a continuidade dunha función.
Este recurso está dirixido a alumnado de 1º curso de Bacharelato.
Saberías dicir cal foi o primeiro ser vivo que apareceu no noso planeta? Como xurdiu? Onde? Neste vídeo didáctico (6´ 30´´), dirixido a alumnado da materia de Bioloxía e Xeoloxía de 4º da ESO, o profesor Germán Santos fálanos das teorías que tentaron explicar a aparición dos primeiros seres vivos na Terra.
Nova entrega da serie "Falemos do Reino de Galicia", conducida por Carlos Lixó, doutor en Historia e profesor da materia no ensino secundario, e producida pola cooperativa audiovisual Suseia.
O eixo argumental deste cuarto capítulo (8´ 26´´) é o fenómeno xacobeo, cuxas orixes podemos documentar no século IX. Cal é o contexto histórico, político e social que se agocha detrás do fenómeno xacobeo? Por que a tumba do apóstolo apareceu en Compostela e non en calquera outro lugar? As respostas, neste vídeo.
O etanol, coñecido coloquialmente como alcohol, é unha molécula que se atopa nas bebidas alcohólicas e afecta ao noso corpo de diferentes xeitos, entre eles, producindo resaca.
Neste vídeo de TED (4´ 51´´) Judy Grisel, profesora de psicoloxía e investigadora en neurociencia e adicións, explícanos as diversas consecuencias que ten a inxestión de alcohol e, concretamente, como se produce a resaca.
Tradución ao galego de Laura López para #TEDSAÚDE USC.
Obradoiro didáctico (56´ 35´´), organizado polo Grupo Naturalista Hábitat e impartido polo naturalista ferrolán Xabier Prieto Espiñeira, que che permitirá achegarte á vez a dous mundos fascinantes: a fotografía e a natureza. Xabier explícanos os aspectos técnicos máis elementais da fotografía de natureza e ofrécenos algúns consellos prácticos sobre edición dixital, composición e realización de fotografía macro.
Estes días coñecemos a nova de que a cidade da Coruña será a sede da Axencia Española de Supervisión de Intelixencia Artificial (AESIA), pero sabemos que é exactamente a intelixencia artificial? Neste vídeo divulgativo (2´ 30´´) Daniel Mosteiro Angueira, alumno do grao de Enxeñaría Informática da USC, explícanos en pouco máis de dous minutos que significa este concepto, cales son as principais aplicacións da disciplina e cal pode ser o seu principal reto para o futuro.
Esta peza foi premiada cun accésit no I Concurso de vídeos sobre enxeñaría informática e química, organizado en 2022 pola Comisión de Normalización Lingüística da Escola Técnica Superior de Enxeñaría da USC.
Xa coñeces o vídeo no que Xabier Pérez Couto nos fala dos diferentes métodos e instrumentos para calcular a latitude dun determinado lugar a partir das estrelas? Se é así, estás preparado/a para ver esta segunda parte (8´ 02´´) e descubrir como resolveu a ciencia o problema da determinación da lonxitude en alta mar.
Terceiro capítulo (5´ 08´´) da serie web de ficción Sophias, elaborada polo Consello da Cultura Galega co obxectivo de crear recursos audiovisuais que axuden a divulgar no ámbito do ensino as ideas das mulleres filósofas ao longo da historia.
Nesta ocasión a protagonista é Simone Weil, unha filósofa complexa que faleceu aos 34 anos, deixando atrás unha obra extensa e profunda marcada pola revisión do marxismo e a mística.
A poda é un dos labores fundamentais da silvicultura, á hora de planificar plantacións produtivas das que obter madeira de calidade para a industria; con toros rectos e bo diámetro, libres de nós...
Neste vídeo divulgativo (4´ 03´´) a Asociación Forestal de Galicia amósanos as diferentes técnicas de poda das coníferas.
Vídeo didáctico (3´ 03´), pertencente á serie "Pregúntalle á Academia", no que o académico Manuel González nos explica por que a locución preposicional latina "etcétera", que escribimos habitualmente coa abreviatura "etc.", non debe ir precedida de coma.
Charla divulgativa (39´ 06´´) na que Álvaro Barros, membro do Grupo de Ecoloxía Animal (GEA) da Universidade de Vigo, nos fala das diferentes especies de gaivotas que habitan en Galicia, centrándose máis concretamente na gaivota patiamarela (Larus michahellis); esa que de seguro se achegou algunha vez a ti mentres tomabas algo placidamente na terraza dun café. Álvaro Barros explícanos as principais características desta especie, así como os problemas que experimentou nos últimos anos, ata converterse nunha especie ameazada.
A charla tivo lugar o 27 de novembro de 2021 en Pontevedra, no transcurso das V Xornadas de Patrimonio Natural e Biodiversidade, organizadas pola Sociedade Galega de Historia Natural (SGHN).
Vídeo didáctico (31´ 39´´), dirixido a alumnado de secundaria, no que o guionista
Carlos Ares e a produtora Beli Martínez fan un percorrido pola historia e o panorama actual do audiovisual galego, salientado a súa riqueza e diversidade.
Esta peza elaborouse ao abeiro do proxecto "Aprendo con Olloboi", unha iniciativa didáctica deseñada para difundir o audiovisual galego nas aulas.
Terceiro capítulo (11´ 07´´) da serie "Falemos do Reino de Galicia", conducida por Carlos Lixó, doutor en Historia e profesor da materia no ensino secundario, e producida pola cooperativa audiovisual Suseia.
Nesta nova entrega diferentes investigadores e divulgares da historia medieval reflexionan sobre como puideron afectar á configuración da sociedade galega da época as invasións dos diversos pobos que tentaron asentarse na nosa terra durante o período altomedieval.
Vídeo divulgativo (6´ 57´´) no que o odontólogo Simón Pardiñas nos fala dunha das posibles causas da caída dos dentes: o desgaste dental. O doutor Pardiñas explícanos cales son os diferentes tipos de desgaste dental que hai en función da súa orixe, que síntomas deben poñernos en alerta e que medidas de prevención debemos tomar para evitar este problema.
Vídeo didáctico (4´ 32´´), dirixido a alumnado de 1º de bacharelato, no que o profesor Germán Santos nos presenta a teoría da tectónica de placas. Esta teoría explica como é a litosfera (a parte sólida que constitúe a codia terrestre), cales son as diferentes placas nas que está dividida e como se desprazan estas placas sobre o manto terrestre.
Outros vídeos da mesma serie:
-A deriva continental
-Da deriva continental á tectónica de placas
Vídeo divulgativo (25´ 02´´) no que se presentan diferentes aplicacións, baseadas na intelixencia artificial, que podes empregar para crear contidos na túa páxina web ou nas túas redes sociais.
Estas son concretamente as ferramentas que aprenderás a usar para a creación de texto, vídeo ou imaxe: Dall-e 2, Stable Diffusion GUI, Writesonic, Open AI, Pictory e Synthesia.
Probablemente todos saibamos a estas alturas que o bitcoin é diñeiro dixital, pero sabemos en que se diferencia doutros medios de transacción dixitais como as tarxetas de crédito ou PayPal? Neste vídeo divulgativo (2´ 58´´) María Caseiro Arias e Juan Pablo García Amboage, alumnos do grao de Enxeñaría Informática da USC, axudaranche a entender que son e como funcionan as criptomoedas, concretamente, o bitcoin.
Esta peza foi unha das gañadoras do I Concurso de vídeos sobre enxeñaría informática e química, organizado en 2022 pola Comisión de Normalización Lingüística da Escola Técnica Superior de Enxeñaría da USC.
Vídeo divulgativo (2´ 47´´) no que se explica que son os plásticos, cales son as características que os fan tan versátiles para múltiples usos da nosa vida cotiá, que inconvenientes teñen desde o punto de vista medioambiental e cales son os métodos alternativos verdes para lograr que a súa degradación sexa sostible e respectuosa co medio.
Esta peza acadou o terceiro premio no II Concurso de vídeos divulgativos en galego de química sostible, un certame promovido pola Comisión de Normalización Lingüística da Facultade de Química da USC co apoio do Servizo de Normalización Lingüística.
Ti tamén es dos que pensas que o sentido do olfacto é o menos importante dos cinco sentidos? Se é así, e ademais adoras comer, se cadra non estás a darlle toda a importancia que merece.
Neste vídeo de TED (2´ 54´´) a doutora Jen Gunter explícanos como funciona o olfacto e tamén nos conta como a nosa capacidade de ulir e saborear traballan xuntas para brindarnos unha experiencia sensorial completa.
Tradución ao galego de María Moreno.
Vídeo didáctico (2´ 28´´), pertencente á serie "Pregúntalle á Academia", no que a académica Margarita Ledo nos explica a diferenza semántica que existe entre as palabras solpor e luscofusco, usadas as dúas para nomear espazos temporais que transitan do día para a noite, pero que non son sinónimas.
Primeira parte dunha serie de vídeos divulgativos nos que Xabier Pérez Couto nos achega a un dos problemas máis importantes da historia da ciencia: determinar as nosas coordenadas xeográficas en alta mar a partir das estrelas. Esta primeira parte (9´ 59´´) céntrase concretamente no cálculo da latitude.
Vídeo didáctico (4´ 08´´), pertencente á serie “Sempre activos, é saúde”, elaborado polo Servizo Galego de Saúde (Sergas) para concienciar á poboación xeral dos beneficios do exercicio físico para a nosa saúde e calidade de vida.
Nesta peza en concreto descubrirás cales son os beneficios dos exercicios de flexibilidade para o teu corpo e obterás as indicacións necesarias para poder facelos correctamente.
Vídeo didáctico (31´ 15´´), dirixido a alumnado de secundaria, no que os creadores Sandra Sánchez e Jorge Coira nos falan da capacidade narrativa dun montador/a e nos achegan as claves para afrontar a montaxe dunha película, deténdose en cuestións como o tipo de cortes, o ritmo, a duración dos planos ou o tempo psicolóxico.
Esta peza elaborouse ao abeiro do proxecto "Aprendo con Olloboi", unha iniciativa didáctica deseñada para difundir o audiovisual galego nas aulas.
Material complementario: introdución para profes, actividades e prácticas.
Segundo capítulo (5´ 05´´) da serie web de ficción Sophias, elaborada polo Consello da Cultura Galega co obxectivo de crear recursos audiovisuais que axuden a divulgar no ámbito do ensino as ideas das mulleres filósofas ao longo da historia.
Nesta segunda entrega terás a oportunidade de achegarte ao pensamento de Mary Wollstonecraft e Olympe de Gouges, filósofas que, no marco da Ilustración, reivindicaban que a muller fose tida en conta como suxeito social e incorporada en igualdade á nova orde social.
Segunda entrega (10´ 54´´) da webserie "Falemos do Reino de Galicia", que trata das pegadas que deixaron en Galicia os suevos, pobo xermánico que se asentou no noso territorio no ano 409 e fundou un reino que foi independente ata o 585. Este reino estivo liderado por Hermerico, que se proclamou rei de Galicia no 411. Tendo en conta que nun primeiro momento os suevos loitaron contra os galaicos para impor o seu poder, podemos falar dun "reino galego"? E por outra banda, seguiremos a ter hoxe algo de suevos? Descubriralo neste capítulo.
A serie "Falemos do Reino de Galicia" está conducida por Carlos Lixó, doutor en Historia e profesor da materia no ensino secundario, e producida pola cooperativa audiovisual Suseia.
Se xa viches o primeiro vídeo do profesor Germán Santos sobre os peixes e os anfibios, neste segunda parte (7´ 01´´) poderás coñecer as características específicas dos outros tres grupos de animais vertebrados: os réptiles, as aves e os mamíferos.
O vídeo está dirixido a alumnado de 1º curso da ESO da materia de Bioloxía e Xeoloxía.
Vídeo divulgativo (1´ 59´´) no que Celestino Quintela Sabarís, investigador do grupo GEA da Universidade de Vigo, nos presenta os obxectivos do proxecto CASUABIOTA, que pretende estudar os organismos do solo que viven asociados a tres especies de árbores da familia das casuarináceas.
Vídeo didáctico (5´ 37´´) no que Anxo Fernández (docente de matemáticas no ensino medio) explica, de xeito práctico, como se resolven os sistemas de ecuacións lineais usando a regra de Cramer.
Este recurso está dirixido a alumnado de 2º curso de Bacharelato.
Vídeo divulgativo (15´ 04´´) no que Sara Recondo Estévez, enxeñeira en telecomunicacións pola Universidade de Vigo e doutoranda no programa "Métodos matemáticos e simulación numérica" da Universidade da Coruña, nos fala das matemáticas que se agochan dentro das bucinas do ceramista galego Nacho Porto. Partindo dun traballo realizado durante o seu mestrado en matemáticas industriais da UVigo, no que realizou unha modelización matemática e simulación numérica do comportamento acústico desas bucinas, avaliou a súa amplificación sonora e caracterizou os puntos fortes e febles das pezas, Sara explícanos nesta charla unha cuestión moi concreta: como afecta a apertura da "gorxa" da bucina na propagación do son.
A charla tivo lugar en 2021 no marco da xornada divulgativa "Matemáticas: habelas hainas, seguimos contándochas", organizada pola USC e destinada fundamentalmente a estudantes de grao e mestrado.
Primeiro capítulo (9´ 42´´) da webserie "Falemos do Reino de Galicia", conducida por Carlos Lixó, doutor en Historia e profesor da materia no ensino secundario, e producida pola cooperativa audiovisual Suseia.
Neste primeira entrega o medievalista Carlos Lixó, xunto con outros expertos académicos e divulgadores, explícannos como se construíu a historia na contemporaneidade, provocando que a existencia do Reino de Galicia (unha realidade cientificamente demostrada) fose ignorada e ocultada pola historiografía oficial durante décadas, provocando que 14 séculos desaparecesen do noso imaxinario colectivo.
Vídeo didáctico (7´ 20´´), dirixido a alumnado de 1º curso da ESO, no que o profesor Gemán Santos presenta as características xerais dos animais vertebrados, que se clasifican nos seguintes cinco grupos: peixes, anfibios, réptiles, aves e mamíferos. Nesta primeira parte, aprenderás cales son as características específicas dos peixes e os anfibios.
Documental (25´ 26´´), elaborado pola Asociación Forestal de Galicia, sobre a realidade dos montes veciñais en man común, unha figura baseada na propiedade e uso colectivo do monte que forma parte da nosa identidade e cultura e, ao mesmo tempo, ten un gran peso no mapa forestal galego, pois un terzo de todo o monte de Galicia é comunal.
Seguramente escoitaches a Treixadura cantar algunha vez "Se chove deixa chovere. Se orballa deixa orballare..." e chamouche a atención ese "-e" final que aparece nos verbos chover e orballar.
Neste vídeo didáctico (1´ 35´´), pertencente á serie Pregúntalle á Academia, o académico Xosé Luís Regueira explícanos en que consiste o ‘-e’ paragóxico, un fenómeno frecuente no galego oral.
O cambio das temperaturas e dos padróns climáticos é unha realidade con consecuencias evidentes na nosa vida cotiá, pero son as causas destes cambios exclusivamente naturais, como algunha xente defende?
Neste vídeo divulgativo (4´ 03´´), pertencente á serie #Desmontandomitos de Gciencia, Gonzalo Míguez Macho, profesor de Física Atmosférica da USC, explícanos cales son as evidencias científicas que constatan que o actual quecemento global está provocado polo radical aumento de CO2 na atmosfera.
Antes de comezar a gravación da película, cómpre planificar as tomas que imos facer. Neste vídeo didáctico (24´ 47´´), dirixido a alumnado de secundaria, a cineasta Giselle Llanio e o realizador Luís Avilés fálannos dos elementos fundamentais da linguaxe de planos nunha película: encadramento, movementos de cámara e tomas.
Esta peza elaborouse ao abeiro do proxecto "Aprendo con Olloboi", unha iniciativa didáctica deseñada para difundir o audiovisual galego nas aulas.
Material complementario: introdución para profes, actividades e prácticas.
O Fondo Internacional para a Investigación sobre o Cancro advirte nos seus estudos de que “o noso estado nutricional (o que comemos e bebemos, o activos que somos e a cantidade de graxa corporal que temos), inflúe no risco de moitos tipos de cancro no adulto, pero tamén dende e antes do nacemento”.
Neste vídeo divulgativo (18´ 28´´) a nutricionista Antía Pérez Vázquez lémbranos que entre un 30 e un 35% dos factores de risco de padecer cancro están relacionados cos nosos hábitos alimentarios e explícanos que debemos entender por alimentación saudable e cales son os obxectivos da terapia nutricional nos pacientes oncolóxicos.
Esta charla tivo lugar en en outubro de 2020, no marco das actividades formativas organizadas polo Hospital Universitario Lucus Augusti.
Vídeo divulgativo (21´ 17´´), emitido en Nós Televisión, que che permitirá achegarte a unha das figuras máis sobranceiras da cultura galega: Domingo Fontán Rodríguez (1788-1815). Este xeógrafo e ilustrado galego foi o autor da Carta geométrica de Galicia (1834), o primeiro mapa moderno e rigoroso do noso territorio, que sería base cartográfica de proxectos de ferrocarril e de estradas e fonte para a elaboración doutros mapas.
Vídeo (4´ 03´´) no que Iria Veiga e Javier Balea nos falan do cambio climático: que é, cales son as súas causas e como afecta ás nosas vidas. Descubrirás tamén en que consiste o efecto invernadoiro ou a que nos referimos ao falar de quecemento global.
Trátase da cuarta entrega da sección “Concienciadas”, espazo audiovisual de divulgación científica do xornal Praza Pública.
Vídeo didáctico (2´ 01´´), dirixido a alumnado de educación secundaria, no que Xacobo de Toro explica en que consiste a contaminación atmosférica, cales son as diferentes causas que provocan a alteración da composición normal da atmosfera e que consecuencias ten esta contaminación para o planeta.
Vídeo divulgativo (13´ 45´´) no que Carmela Cela nos fai un retrato biográfico de Isabel Zendal, unha muller galega, orixinaria de Ordes, que está considerada como a primeira enfermeira da historia en participar nunha misión humanitaria internacional. A enfermeira Isabel Zendal participou na Real Expedición Filantrópica da Vacina (1803-1812) , dirixida polo doutor Francisco Xavier Balmis co obxectivo de levar a vacina da varíola a América.
A intelixencia artificial (IA) lévase implementando desde hai anos en diferentes ámbitos especializados pero foi o modelo ChatGPT, tan de actualidade estes días nos medios de comunicación, o que permitiu ao conxunto da sociedade comprobar de primeira man o enorme potencial da IA. Neste vídeo divulgativo (24´ 05´´) Mario Barcala, enxeñeiro informático e doutor en computación pola UDC, fainos unha demostración das posibilidades de uso de ChatGPT en tarefas relacionadas coa lingüística.
Esta peza foi elaborada ao abeiro da iniciativa "Palabras binarias: informática para lingüistas", desenvolvida pola empresa NLPgo.
Vídeo divulgativo (52´ 42¨) no que se reproduce unha conversa con Ramón Varela Díaz, doutor en Ciencias Biolóxicas, presidente de ADEGA entre 1981 e 1996 e autor da obra Contaminación atmosférica en Galiza (1994). Nesta conversa reflexiona sobre as seguintes cuestións: a situación de contaminación atmosférica de Galicia e a súa evolución, a crise das industrias electrointensivas, o peche do ciclo das térmicas galegas, a transición ecolóxica, a emerxencia climática, a política forestal do país e os lumes forestais.
Vídeo de TED (2´ 48´´). Hai unha partida de Tetris desenvolvéndose a escala global: o espazo de xogo é a Terra, e todos eses molestos bloques que caen son dióxido de carbono -un gas de efecto invernadoiro que está acumulándose máis rapidamente a medida que imos queimando os combustibles fósiles que fan funcionar os nosos coches, fábricas e plantas eléctricas.
Joss Fong amosa de forma resumida como esta sobreprodución de CO2 nos leva ao cambio climático, e lémbranos que, ao revés ca no Tetris, aquí non temos a oportunidade de parar a partida e volvela comezar. Tradución ao galego de Xusto Rodríguez.
Vídeo didáctico (10´ 22") no que aprenderás a facer un sinxelo experimento na casa para evidenciar as consecuencias que ten na nosa atmosfera o fenómeno natural coñecido como "efecto invernadoiro".
A peza foi elaborada por Xacobo de Toro e Aida Alvela Louro, en colaboración co Salón do Libro de Pontevedra.
Documental (15´ 29´´) sobre o cambio climático dirixido por Ruth Chao e Javier Silva no marco do proxecto de educación ambiental Climántica. No vídeo achéganse cifras e datos concretos que permiten afirmar que o cambio climático é o maior desafío ao que imos ter que enfrontarnos neste século. Diferentes expertos na materia explican as causas (naturais e industriais) que están a provocar este cambio, así como as consecuencias que tería para o planeta, e en concreto para Galicia, o feito de non revertelo.
Charla de TED (7´ 37´´) na que Joseph Redmon nos fai unha demostración en directo do funcionamento do sistema YOLO, un sistema de visión artificial de código aberto capaz de identificar instantaneamente obxectos tanto en vídeo como en imaxes estáticas, cunha precisión superior ao 99 por cento. Estamos a falar dunha innovadora tecnoloxía con múltiples aplicacións, como por exemplo os coches autónomos, a robótica ou mesmo a detección do cancro.
Tradución ao galego de Mario Cal.
Vídeo didáctico (1 h, 4 ´), dirixido a alumnado de educación secundaria, no que Francisco Díaz-Fierros Viqueira, catedrático de Edafoloxía e Química Agrícola da USC, nos fala dos extremos climáticos que padecemos no verán de 2022 (provocados polo cambio climático) e de como as ciencias básicas poden axudar a predicir o clima.
Esta charla emitiuse en directo o 4 de novembro de 2022 con motivo do XIII Día da Ciencia en Galego, conmemoración promovida por Igaciencia.
Vídeo didáctico (43´ 54´´), dirixido a alumnado de secundaria, emitido en directo o 28 de novembro de 2022 con motivo do XIII Día da Ciencia en Galego, conmemoración promovida por Igaciencia.
Nesta charla, o enxeñeiro químico Luis Díaz Allegue, que traballa actualmente en ANFACO como responsable de proxectos no eido da economía circular e a sustentabilidade, fálanos dos retos que supón o cambio climático para a seguridade alimentaria mundial, pois as mudanzas a longo prazo de temperatura, humidade e padróns de precipitacións, así como a frecuencia de fenómenos meteorolóxicos extremos, están afectando ás prácticas agrícolas e á calidade nutricional dos cultivos.
Vídeo divulgativo (10´ 18´´) no que se fai un retrato biográfico de Elvira López Mourín, unha enfermeira orixinal de Láncara (Lugo) que formou parte do primeiro voo de carácter sanitario da historia de España, realizado o 1 de novembro de 1922 co obxectivo de socorrer os feridos da batalla de Tizzi Azza en Marrocos.
Grazas á súa entrega e valentía foi merecente no seu momento do recoñecemento dos reis Alfonso XIII e Victoria Eugenia. Case un século despois, Elvira López Mourín protagonizou o selo de Correos co que se conmemorou en 2020 o Ano Internacional das Enfermeiras e Matronas.
Vídeo (1' 46'') do proxecto "A Universidade responde" en que a profesora Anuska Mosquera Corral, do Departamento de Enxeñaría Química da USC, explica como se poden obter bioplásticos a partir das augas residuais que se xeran na industria ou no consumo doméstico.
A partir destes bioplásticos pódense facer bolsas, botes de xel ou xampú ou poden utilizarse en medicina para suturas ou válvulas cardíacas.
Vídeo de TED (3´ 57´´). Por que é o "x" o símbolo do descoñecido? Nesta breve e divertida charla TED Terry Moore revela a sorprendente resposta. Tradución ao galego de Raquel Uzal.
Vídeo de divulgación científica (2´ 46´´) no que Laura Rodríguez Novoa nos explica como é posible obter combustible a base de dióxido de carbono, empregando ácido fórmico como forma de almacenaxe da enerxía. Trátase dun proceso que nos permite reciclar constantemente o dióxido de carbono, un dos principais responsables do efecto invernadoiro, promovendo deste xeito a filosofía da química verde, sostible e respectuosa co medio.
Esta peza obtivo o terceiro premio do "I Concurso de vídeos divulgativos en galego de química sostible", organizado pola Comisión de Normalización Lingüística da Facultade de Química da USC.
Vídeo divulgativo (12´ 11´´) no que se realiza un percorrido pola vida, a obra e o pensamento de Emilia Pardo Bazán (A Coruña, 1851- Madrid, 1921), unha intelectual polifacética adiantada ao seu tempo, pioneira en ocupar espazos tipicamente masculinos na súa época e considerada actualmente a mellor novelista española do século XIX.
A peza foi realizada por Diseño Comunicación Cazamanzana, ao abeiro do Fondo Xacobeo 2021-2022.
Vídeo divulgativo (9´ 04´´) no que Marta López Alonso, docente na Facultade de Veterinaria da USC e investigadora do grupo IG IMedA, nos presenta polo miúdo un proxecto do investigación sobre o papel dos microminerais nos doentes oncolóxicos da provincia de Lugo, partindo da premisa de que o estudo do metabolismo mineral dos animais (principal liña de investigación do grupo IG IMedA) ten implicacións directas no estudo da saúde humana, pois por un lado os animais son produtos da alimentación humana, e por outro, tamén poden servir como marcadores de contaminación ambiental. O obxectivo principal do estudo é constatar se os desequilibrios minerais dunha determinada persoa poden provocar o inicio dun proceso oncolóxico e se, unha vez diagnosticado o cancro, poden ser beneficiosos para estes doentes oncolóxicos os suplementos minerais.
Esta charla tivo lugar en abril de 2022, no marco das actividades formativas organizadas polo Hopital Universitario Lucus Augusti.
Vídeo didáctico (25´ 45´´), dirixido a alumnado de secundaria, no que o técnico de son David Machado e o director e músico Enrique Otero nos falan da importancia que ten o son (e o silencio) nunha película. En concreto, fálannos das técnicas audiovisuais que fan que os diálogos, as voces, o rango dinámico e a música se poñan ao servizo do proxecto audiovisual, converténdose en ferramentas imprescindibles para poder contar a historia.
Esta peza elaborouse ao abeiro do proxecto "Aprendo con Olloboi", unha iniciativa didáctica deseñada para difundir o audiovisual galego nas aulas.
Material complementario: introdución para profes, actividades e prácticas.
Vídeo divulgativo (4´ 03´´), elaborado pola Asociación Forestal de Galicia, no que se amosan as diferentes fases de traballo na plantación de frondosas caducifolias: preparación do terreo, acondicionamento do solo, elección do marco de plantación axeitado, repicado de raíces (no caso de ser preciso), elección das épocas idóneas da plantación, fertilización da terra, plantación da propia planta e posterior colocación de sistemas de protección.
Chamámoslle escoliose ao aumento da asimetría tridimensional da columna vertebral, cando existe rotación vertebral e un mínimo de 10 graos de desviación. Neste vídeo divulgativo (2´ 12´´), elaborado polo Colexio Oficial de Fisioterapeutas de Galicia, fálase da escoliose idiopática (a que non ten unha causa específica), dos métodos de detección temperá e do papel do fisioterapeuta unha vez que xa dispomos dun diagnóstico médico firme.
Vídeo didáctico (1 h, 7´) no que Xisela Fernández nos ensina cales son as mellores técnicas e condicións ambientais para crear un horto urbano. En concreto, aprenderás cal é o mellor espazo, e como debes planificalo, para que medren as túas plantas, e cales son os principais factores que debes ter en conta para que os resultados sexan óptimos: tipoloxía da terra ou substrato, abonos, rego, enfermidades e posibles tratamentos.
Vídeo didáctico (4´ 12´´), pertencente á serie "Pregúntalle á Academia", no que o académico Francisco Fernández Rei nos explica a orixe dos termos que usamos en galego para nomear as catro estacións do ano: primavera, verán, outono e inverno.
Vídeo divulgativo (6´ 17´´) no que Xabier Pérez Couto nos fala de como poden clasificarse as estrelas segundo o seu brillo. Aprenderás o significado de conceptos como "magnitude aparente" ou "magnitude absoluta" (aplicados ás estrelas) e tamén descubrirás cales son os dez astros máis brillantes que poden divisarse desde o ceo de Galicia.
Vídeo didáctico (9´ 47´´), dirixido a alumnado de 1º curso da ESO, no que o profesor Germán Santos explica en que consiste a función de reprodución nas plantas, segundo os diferentes tipos nos que se agrupan: carrizas, fieitos, ximnospermas e anxiospermas.
Vídeo divulgativo (1´ 16´´) no que Coral del Río, coordinadora do grupo ECOSOT da Universidade de Vigo, nos explica como se pode cuantificar o grao de segregación dun grupo social, un concepto básico para poder comprender as orixes e identificar as consecuencias da desigualdade e da exclusión social.
Vídeo divulgativo (1´ 24´´) no que Carmela Cela nos presenta a biografía de Ramona Vaamonde (1907-1997), microbióloga e profesora da Universidade de Santiago de Compostela. Licenciada e doutora en Farmacia pola USC (universidade na que tamén acabaría sendo docente), a súa especialidade foi no ámbito da microbioloxía. Durante a guerra civil o seu laboratorio convértese no Laboratorio de Farmacia Militar de Santiago, onde se producen os fármacos para os soldados de guerra e nesta mesma etapa a nosa protagonista acada tamén o título de enfermeira. En 1975 o seu papel foi decisivo na detección do virus do cólera en Santiago, evitando deste xeito unha epidemia
Vídeo de divulgación científica (3´) no que Adriana Barros Martínez, Ana López Blanco, Nuria Vázquez Galiñanes e María Isabel Velo Heleno, despois de expoñer os 12 principios nos que se fundamenta a química verde, explican como pode producirse hidróxeno verde empregando fontes de enerxías renovables.
Esta peza obtivo o primeiro premio do "I Concurso de vídeos divulgativos en galego de química sostible", organizado pola Comisión de Normalización Lingüística da Facultade de Química da USC.
Un dos obxectivos da enxeñaría química é o desenvolvemento de novos materiais ou tecnoloxías, unha liña de traballo de gran relevancia para o ámbito medioambiental. Neste vídeo divulgativo (3´ 17´´) Iván Rego Camiño, Antón Vázquez Seoane e Samuel Santiago Pose explícannos como o uso do hidróxeno como fonte de alimentación nos vehículos modernos podería axudar a combater o principal problema ambiental que temos na actualidade: o quecemento global.
Esta foi unha das pezas gañadoras do I Concurso de vídeos sobre enxeñaría informática e química, organizado en 2022 pola Comisión de Normalización Lingüística da Escola Técnica Superior de Enxeñaría da USC.
Vídeo divulgativo (3´ 55´´) no que se explica de xeito breve e ameno en que consiste a doazón de medula ósea, elaborado co obxectivo de fomentar este tipo de doazóns e desmontar o falso mito sobre a súa complexidade.
Esta peza foi elaborada por María Losada Miguéns, Mikalela Viqueira Giovachini e Paula Martínez Graña, estudantes da Facultade de Ciencias de Comunicación da USC, e obtivo o segundo premio do I Concurso Universitario de Curtametraxes relacionados coa Doazón de Médula Ósea 2015/2016.
Vídeo divulgativo (5´ 43´´) que fai un percorrido pola vida e obra do químico Tomás Batuecas, a quen a Real Academia Galega de Ciencias dedicou o Día da Ciencia en Galicia en 2019, coincidindo co 150 aniversario da creación da táboa periódica.
Tomás Batuecas Marugán (Aldeanueva del Camino, Cáceres, 1893 - Santiago de Compostela, 1972) comezou a súa relación con Galicia en 1932, tras gañar a cátedra de Química Física da Universidade de Santiago de Compostela e acabaría converténdose nun referente internacional da determinación dos pesos atómicos dos elementos químicos.
A saúde mental está fortemente estigmatizada a nivel social, debido en boa parte aos mitos e prexuízos que a rodean. Nesta charla divulgativa (57´ 44´´) a psiquiatra Iria Veiga trata de desmontar eses mitos e fálanos da ciencia e a pseudociencia que hai detrás dos trastornos mentais.
A charla tivo lugar en 2016 no marco do proxecto "Escépticos no Pub Compostela", unha iniciativa de divulgación científica da Asociación Galega de Comunicación de Cultura Científica e Tecnolóxica (Divulgacción).
Con motivo da pandemia da Covid-19 comezou a circular moita información falsa en Internet sobre a suposta relación da tecnoloxía 5G e a propagación do coronavirus SARS-CoV-2. Neste vídeo divulgativo (2´ 12´´) o investigador do Grupo de Tecnoloxías de Información de atlanTTic, Felipe Gil, fai un percorrido breve pola historia das telecomunicacións e explícanos en que consiste realmente o 5G e cales son as súas aplicacións, aproveitando para deixar claro que a súa relación coa Covid-19 é nula.
Esta peza forma parte da serie "Unha cuestión de ciencia", elaborada pola Unidade de Cultura Científica da Universidade de Vigo.
Todos os seres vivos realizan tres funcións vitais: nutrición, relación e reprodución. Neste vídeo didáctico (2´ 59´´), dirixido a alumnado de 1º da ESO, o profesor Germán Santos explica concretamente en que consiste a función de relación nas plantas.
Vídeo didáctico (1´ 59´´), pertencente á serie "Pregúntalle á Academia", no que o académico Xesús Ferrol Ruibal nos explica cal é a orixe histórica da palabra "bisesto", adxectivo masculino que se lle aplica aos anos que teñen un día máis en febreiro, é dicir, trescentos sesenta e seis días en total.
Vídeo didáctico (17´ 02´´), dirixido a alumnado de 2º de Bacharelato, no que o profesor Anxo Fernández completa unha presentación anterior sobre a aplicación do Teorema de Rouché-Frobenius e mais a regra de Cramer para a discusión e posterior resolución dun sistema de ecuacións con parámetros.
Vídeo didáctico (29´ 39´´), dirixido a alumnado de secundaria, no que descubrirás cales son as claves para que os e as intérpretes expresen con empatía o que está escrito no guión, logrando deste xeito que película chegue ao público. Sandra Montes (directora de probas de selección e asistente de dirección) e Miguel de Lira (actor) fálannos das diferentes técnicas de interpretación e das habilidades necesarias para construír personaxes.
Esta peza elaborouse ao abeiro do proxecto "Aprendo con Olloboi", unha iniciativa didáctica deseñada para difundir o audiovisual galego nas aulas.
Material complementario: introdución para profes, actividades e prácticas.
Vídeo didáctico (16´ 01´´) no que Yoana Besteiro Balado, residente do terceiro ano de Medicina Interna no Hospital Universitario Lucus Augusti, nos fala da axitación e do delirio no paciente con patoloxía crónica avanzada. Concretamente, na súa exposición explica que se entende por delirio (estado de confusión agudo provocado por unha disfunción cerebral difusa), que clínica produce e como se manexa.
Esta charla tivo lugar en outubro de 2021, no marco das actividades formativas organizadas polo Hopital Universitario Lucus Augusti.
Vídeo didáctico (20´ 32´´), dirixido a alumnado de 2º de Bacharelato, no que o profesor de matemáticas Anxo Fernández che axuda a resolver un exercicio moi habitual das ABAU, onde hai que discutir e resolver un sistema de ecuacións con parámetros. Aprenderás a resolver este exercicio aplicando o Teorema de Rouché-Frobenius.
Conferencia didáctica (44´ 18´´) na que Marcelino Maneiro, profesor titular en Química Inorgánica na Facultade de Ciencias de Lugo (USC), nos fala da relación da química coa estética e a semiótica, así como da "linguaxe universal" recollida na táboa periódica que nos permite “formular con arte”.
A charla está dirixida a alumnado de secundaria e foi organizada por Igaciencia en novembro de 2013, con motivo da celebración do Día da Ciencia en Galego.
Moitas enfermidades infecciosas poden causar lesións na boca que, á súa vez, poden transmitirse por contacto con fluídos corporais como a saliva. Neste vídeo divulgativo (6´ 45´´) o odontólogo Simón Pardiñas fálanos de saúde bucal, de sexo oral e de enfermidades de transmisión sexual (ETS). Descubrirás cales son as ETS que máis se transmiten pola boca e cal é o seu posible tratamento.
Vídeo didáctico (47´, 27´´), dirixido a alumnado de secundaria, no que Xosé Fraga (doutor en Bioloxía e diplomado en Historia das Ciencias ) fala da relevancia científica da oceanógrafa Ángeles Alvariño (1916-2005), expoñendo tamén algúns aspectos pouco coñecidos da súa vida, como foron as dificultades que tivo que afrontar ao longo da súa carreira profesional polo feito de ser muller.
A charla tivo lugar o 1 de decembro de 2022 con motivo do XIII Día da Ciencia en Galego, conmemoración promovida por Igaciencia.
Vídeo divulgativo (33´ 17´´) no que o cociñeiro Pepe Solla convoca arredor dunha mesa do seu restaurante a profesionais de diferentes ámbitos da ciencia (oceanografía, xeoloxía, bioloxía, meteoroloxía, etc.) para degustar varios alimentos e reflexionar, con argumentos científicos, sobre a gran diversidade e calidade dos produtos propios de Galicia.
Na conversa participan, ademais de Pepe Solla, Mateo Rodríguez (biólogo e especialista en pesca), Ana Lage (meteoróloga en Meteogalicia), Francisco Casanova (doutor en Xeoloxía), Camino García (xefa de investigación do Centro Tecnolóxico da Carne), Pilar Soengas (doutora en Bioloxía e especialista en cultivos) e Alexia Luca de Tena (enóloga).
A iniciativa foi realizada por Esmerarte Industrias Creativas, ao abeiro do Fondo de proxectos culturais en lingua galega Xacobeo 2021-2022.
Vídeo divulgativo (1´ 09´´), elaborado pola Unidade de Cultura Científica da Universidade de Vigo, no que Alma Gómez, investigadora do Laboratorio de Informática Aplicada desta mesma universidade, nos explica en pouco máis dun minuto que é e para que serve a Internet das cousas.
Vídeo didáctico (6´ 05´´), dirixido a alumnado de 1º da ESO, no que o profesor Germán Santos nos fala dos artrópodos, un tipo de animais invertebrados ao que pertencen os insectos, os arácnidos, os miriápodos e os crustáceos.
Esta peza completa outros dous vídeos anteriores sobre os animais invertebrados: "Animais invertebrados I" (sobre os poríferos e os cnidarios) e "Animais invertebrados II" (sobre os moluscos, os anélidos e os equinodermos).
Vídeo de TED (7´ 34´´) que nos fala dunha innovadora tecnoloxía aplicable ao sector dos vehículos autónomos. Trátase dunha cámara que consegue ver mellor ca os seres humanos, concretamente a través das esquinas, conseguindo que os vehículos autónomos poidan esquivar obstáculos que se atopan fóra do seu campo visual. Neste vídeo poderás ver un experimento no que se pon en práctica ao aire libre esta tecnoloxía, elaborada polo enxeñeiro David Lindell durante os últimos anos de doutoramento no Laboratorio de Imaxe Computacional de Stanford.
Tradución ao galego de Noelia Collazo Boullosa.
É normal ter que escribir "vinte e un" separado, cando realmente o pronunciamos todo xunto? Neste vídeo didáctico (2´ 26´´), pertencente á serie "Pregúntalle á Academia", a académica Rosario Álvarez responde esta cuestión e explícanos como deben escribirse en galego os numerais.
Vídeo divulgativo (1´ 59´´) no que Carmela Cela nos presenta a biografía de Olimpia Valencia (Baltar, 1898- Vigo, 1987), a primeira xinecóloga galega. Despois de cursar Maxisterio, matricúlase en Medicina en Santiago de Compostela, a súa verdadeira vocación, e licénciase con Premio Extraordinario e Matrícula de Honra. Aos 30 anos abre en Vigo a súa propia consulta xinecolóxica, profesión que exerce ata a xubilación. Esta pioneira galega tamén foi unha das fundadoras, en 1930, da Academia Médico Quirúrgica de Vigo.
Vídeo divulgativo (1´ 59´´), publicado na revista dixital Galicia10, no que se amosa unha visión panorámica da riqueza biolóxica, paisaxística e arqueolóxica das montañas do Courel. O Courel está considerado a gran reserva natural de Galicia grazas á Devesa da Rogueira, un bosque onde se poden atopar a meirande parte das nosas especies vexetais autóctonas, mais tamén atesoura unha importante riqueza histórica, xeolóxica e arqueolóxica. Descubriralo nestes dous minutos.
Vídeo didáctico (25´ 03´´), dirixido a alumnado de secundaria, no que Fany Bello (xefa de estilismo) e Ángel Amaro (director de arte) nos explican cal é a función do Departamento de Arte e Estética nun proxecto audiovisual.
Nesta “olloclase” descubrirás a importancia dos decorados, os aderezos, o vestiario, a maquillaxe ou o peiteado no proceso de elaboración dunha película.
Esta peza elaborouse ao abeiro do proxecto "Aprendo con Olloboi", unha iniciativa didáctica deseñada para difundir o audiovisual galego nas aulas.
Material complementario: introdución para profes, actividades e prácticas.
Dicía o Padre Sarmiento que en Galicia cada palmo de terra ten o seu nome. Neste cuarto capítulo (8´ 50´´) da serie audiovisual Na Terra Fonda, elaborada pola Cooperativa Xarda, descubrirás cales foron as pegadas lingüísticas que diferentes culturas (prerromana, xermánica, árabe, latina...) deixaron na nosa toponimia.
Esta peza foi elaborada ao abeiro do Fondo de proxectos culturais en lingua galega Xacobeo 2021-2022.
Vídeo didáctico (8´ 24´´) no que Elena Peña Vázquez, profesora do Departamento de Química Analítica, Nutrición e Bromatoloxía da Universidade de Santiago de Compostela, nos fala das nefastas consecuencias que ten para o medio ambiente a presenza de residuos plásticos. En concreto, a profesora Peña explícanos como a expectometría infravermella pode axudar na clasificación daqueles plásticos reciclables que carecen de código PIC. A peza forma parte da colección Vídeos didácticos USC.
Vídeo (7´ 23´´) que explica como se sentaron as bases da teoría da tectónica de placas e como se chegou á conclusión de que o solo oceánico está en continua expansión. Poderás introducirte no coñecemento do fondo oceánico a partir dos datos que achegaron dous xeólogos pioneiros: Marie Tharp, que elaborou o primeiro mapa do fondo oceánico e constatou a existencia das dorsais, e Harry Hess, precursor da teoría da expansión do fondo oceánico. Material elaborado por Adela Otero e Xacobo de Toro, profesores de secundaria de bioloxía e xeoloxía, no marco do proxecto XeoClip.
Vídeo divulgativo (2´ 05´´), elaborado pola Deputación de Lugo, no que se presenta unha das nosas grandes xoias naturais: a Devesa da Rogueira, unha reserva natural de tres quilómetros cadrados de bosque autóctono que se estende pola faldra do Monte Formigueiros, no Concello de Folgoso do Courel. Calcúlase que o 90% das especies vexetais de Galicia conviven neste rico ecosistema, localizado no Xeoparque Mundial Montañas do Courel, declarado en 2019 pola Unesco.
Vídeo didáctico (2´ 30´´) no que se ofrece un breve resumo da vida e obra de dúas relevantes mulleres científicas: Hipatia de Alexandría (370-415) e a matemática galega María Josefa Wonenburger (1927-2014).
Esta peza foi realizada por Sara Marco Andrade, Carmen Caeiro Arca e Sofía Caramés Lage, alumnas de 4º de ESO do IES Frei Martín Sarmiento ( Pontevedra), e recibiu o premio do público no concurso "Explícoche matemáticas 2.0", na edición de 2019.
As rochas son masas formadas por un ou varios minerais. Neste video (6´ 39´´) aprenderás cales son as características destes tres tipos de rochas: as magmáticas, as sedimentarias e as metamórficas.
A peza foi creada como paterial de apoio didáctico para a materia de Bioloxía e Xeoloxía de 1º da ESO, e na súa elaboración participou o propio alumnado.
Vídeo (50') que recolle a intervención de Elena Vázquez Abal no ciclo de divulgación científica "Achegando a ciencia 2018".
Nela a relatora fala sobre as matemáticas e sobre algunhas das grandes científicas olvidadas.
Vídeo de TED (5´ 20´´) no que Kathy Hannun nos explica os inconvenientes que supón, desde o punto de vista medioambiental e de seguridade para as persoas, manter a temperatura ambiente nunha estancia empregando sistemas de calefacción convencionais. Como alternativa, preséntanos a enerxía xeotérmica como unha opción máis accesible, sustentable e respectuosa co planeta.
Tradución ao galego de Penny Martínez.
Vídeo didáctico (9´ 01´´), dirixido a alumnado de 1º da ESO, no que o profesor Germán Santos nos fala de tres grupos de animais invertebrados: os moluscos, os anélidos e os equinodermos.
Esta peza completa un vídeo anterior, no que se presentaban outros dous grupos de invertebrados: os poríferos e os cnidarios.
Vídeo divulgativo (1´ 29´´) no que se expón, dun xeito moi orixinal, a relación de Marie Curie cun elemento químico, o radio (Ra), descuberto en 1998 por ela mesma e mais o seu marido, Pierre Curie.
A peza, elaborada por Nayra Vázquez Mata, Nicolás Castro Parada e Manuel Rodríguez Cortés, alumnado do CPR Santiago Apóstolo de Narón, recibiu en 2019 o primeiro premio do concurso "O meu elemento", organizado pola Facultade de Ciencias, o grupo de innovación CienciaNOSA e o Servizo de Normalización Lingüística da Universidade de Santiago de Compostela.
Despois da catástrofe do Prestige, o Grupo de Investigación de Análise e de Conservación da Biodiversidade da USC elaborou un mapa de microrreservas de flora ameazada ao longo de toda a Costa da Morte. Neste vídeo divulgativo (7´ 44´´), elaborado por ADEGA, preséntase un proxecto de voluntariado ambiental para a conservación das zonas húmidas e a flora, impulsado por ADEGA e o Concello de Fisterra, co obxectivo de poñer en valor e preservar as cinco microrreservas de flora que hai na actualidade neste concello.
Seguro que nalgunha ocasión sentiches dor nos dentes ao tomar un xeado ou unha bebida quente. Sabes cal é a razón? Neste vídeo divulgativo (5´ 15´´) o odontólogo Simón Pardiñas fálanos das causas da hipersensibilidade dental e dos seus posibles tratamentos, ao tempo que nos dá algunhas recomendacións alimentarias que poden axudar a diminuír as molestias.
Co gallo da conmemoración do Día da Ciencia en Galicia, neste ano 2022 a Real Academia Galega de Ciencias réndelle homenaxe a Juan Rof Codina (El Prat de Llobregat, Barcelona, 1874 – Lugo, 1967) como “científico galego do ano”.
Neste vídeo divulgativo (8´ 24´´), autoría de Fernando Cortizo, poderás achegarte aos datos máis salientables da vida persoal e profesional de quen foi o impulsor da veterinaria moderna en Galicia e en España, e o ideólogo da modernización do noso sector agropecuario.
Vídeo didáctico (25´ 46´´), dirixido a alumnado de secundaria, no que Lucía Catoira Pan e Alberte Branco "Bertitixi" nos explican cal é a función do Departamento de Fotografía na elaboración dunha película. Nesta “olloclase” aprenderás como se traballa cos encadramentos, a óptica, os movementos de cámara e a luz no proceso de composición audiovisual.
Esta peza elaborouse ao abeiro do proxecto "Aprendo con Olloboi", unha iniciativa didáctica deseñada para difundir o audiovisual galego nas aulas.
Material complementario: introdución para profes, actividades e prácticas.
Charla divulgativa (42´ 41´´) na que María Loureiro, catedrática do Departamento de Análise Económica da USC, analiza as políticas climáticas desde a perspectiva da economía ambiental, fundamentando a súa análise na información obtida en fontes de datos masivos.
A charla tivo lugar en 2019 no marco do proxecto "Escépticos no Pub Compostela", unha iniciativa de divulgación científica da Asociación Galega de Comunicación de Cultura Científica e Tecnolóxica (Divulgacción).
Está a poboación inmigrante representada de xeito equilibrado en todas as ocupacións do mercado laboral en relación ao seu peso demográfico en España? Neste vídeo divulgativo (2´ 03´´) Coral del Río, coordinadora do grupo ECOSOT da Universidade de Vigo, fálanos da segregación ocupacional existente na poboación inmigrante, así como das súas consecuencias en termos económicos e de cohesión social.
Sabías que moitos premios Nobel teñen relación directa co estudo dos cristais? Neste obradoiro didáctico (51´ 55´´) Vicente Mohedano fálanos da cristalografía, a rama da ciencia que estuda os cristais, e explícanos como o descubrimento dos raios x a finais do século XIX foi fundamental para a determinación da estrutura interna dos cristais, o que dou lugar a que a cristalografía se convertese nunha disciplina básica para outras ramas da ciencia, como a física, a química ou biomedicina, entre outras.
Esta charla, dirixida a alumnado de secundaria, desenvolveuse no marco da iniciativa Galiciencia 2021.
Obradoiro didáctico (1 h e 5´) sobre a produción e cultivo de plantas ornamentais, impartido pola enxeñeira agrónoma Noelia López López. Aprenderás, entre outras cousas, como crecen estas plantas, como se nutren, cales son os substratos idóneos para o seu cultivo, como lles afecta o déficit ou exceso de auga, e cales son os síntomas foliares das deficiencias nutricionais.
Vídeo (1´ 20´´) de divulgación científica, difundido na canle GCiencia TV, no que se describe de xeito breve o túnel de Montefurado, unha obra de enxeñaría que realizaron os romanos hai case 2.000 anos no concello de Quiroga (Lugo), para desviar o curso do río Sil e buscar ouro entre os sedimentos.
Vídeo divulgativo (5´ 03´´), elaborado por ADEGA, no que se pon en valor o patrimonio paisaxístico e histórico que constitúen os muros e valados de pedra en Galicia, poñendo énfase na súa capacidade para crear hábitats e aumentar a diversidade biolóxica.
Esta peza audiovisual elaborouse no marco das xornadas "Aproximación ao patrimonio cultural e natural dos valados na paisaxe da Reserva da Biosfera Terras do Miño", que tiveron lugar en Muras o 13 e 14 de decembro de 2021.
Vídeo didáctico (9´ 07´´) no que Anxo Fernández (docente de matemáticas no ensino medio) explica que representa a derivada desde o punto de vista xeométrico. Concretamente, explica o seguinte concepto matemático: a interpretación xeométrica da derivada dunha función nun punto.
Este recurso está dirixido a alumnado de 1º curso de Bacharelato.
Pensaches algunha vez que che pasaría se apareceses de súpeto no cume do Everest? Neste vídeo de TED (5´ 11´´) Andrew Lovering explícanos que se nos teletransportásemos desde o nivel do mar ata unha altitude de 8.848 metros (que é a que ten o Everest) o noso corpo non aturaría a presión atmosférica e afogariamos en poucos minutos. Pero pasaría o mesmo se esa mesma viaxe a facemos pouco a pouco? Neste vídeo tes a resposta, que che axudará a entender como algunhas persoas conseguen aturar esa incrible altitude e sobrevivir no cume deste monte varias horas.
Tradución ao galego de Xusto Rodríguez Río.
Vídeo didáctico (28´ 19´´), dirixido a alumnado de secundaria, no que Xosé Castro “Pato”, Andrés Mahía e Araceli Gonda explican cales son os aspectos que hai ter en conta para elaborar o guión dunha peza audiovisual e achegan recomendacións para crear a trama e os personaxes dunha historia interesante.
Esta peza elaborouse ao abeiro do proxecto "Aprendo con Olloboi", unha iniciativa didáctica deseñada para difundir o audiovisual galego nas aulas.
Material complementario: introdución para profes, propostas de actividades e prácticas.
Desde os anos 60-70 do pasado século XX, o "tsunami urbanizador" foi tan intenso nas Rías Baixas que hoxe case podemos dicir que un esquío podería percorrelas dunha punta a outra saltando de tellado en tellado. Neste vídeo divulgativo
(54´ 40´´) o arquitecto Martín Barreiro Cruz fálanos dos ecosistemas humanos que habitan nese xigantesco continuo-edificado de 800 km² que coñecemos como Rías Baixas. Esta charla tivo lugar en 2019 no marco do proxecto "Escépticos no Pub Compostela", unha iniciativa de divulgación científica da Asociación Galega de Comunicación de Cultura Científica e Tecnolóxica (Divulgacción).
(54´ 40´´) o arquitecto Martín Barreiro Cruz fálanos dos ecosistemas humanos que habitan nese xigantesco continuo-edificado de 800 km² que coñecemos como Rías Baixas. Esta charla tivo lugar en 2019 no marco do proxecto "Escépticos no Pub Compostela", unha iniciativa de divulgación científica da Asociación Galega de Comunicación de Cultura Científica e Tecnolóxica (Divulgacción).
Viches a introdución do profesor Germán Santos sobre o reino dos metazoos? Pois neste segundo vídeo (7´ 30´´) terás ocasión de aprender máis cousas sobre os animais invertebrados en xeral, e concretamente sobre estes dous grupos: os poríferos (ao que pertencen as esponxas) e os cnidários ou celentéreos(ao que pertencen as medusas).
Este recurso está dirixido a alumnado de 1º da ESO.
Segundo capítulo (11´ 52´´) da serie audiovisual Na Terra Fonda, elaborada pola Cooperativa Xarda ao abeiro do Fondo de proxectos culturais en lingua galega Xacobeo 2021-2022. Se xa viches o primeiro capítulo, onde se explica que é a talasonimia, nesta segunda entrega poderás aprender máis polo miúdo en que consiste a súa función xeolocalizadora a través das marcas, empregadas polos mariñeiros para evitar accidentes e tamén para localizar os lugares idóneos para a pesca.
Vídeo divulgativo (1´ 12´´) no que María Moreno Pérez nos explica o concepto de "fotosíntese artificial", un proceso de xeración de hidróxeno a partir de fontes renovables e sostibles.
Este foi un dos traballos finalistas da primeira edición do concurso "Petiscos de ciencia" (2022), organizado pola Facultade de Ciencias e o Servizo de Normalización Lingüística da USC.
O/a fisioterapeuta educativo/a é o/a profesional que traballa para facilitar o acceso ao currículo do alumnado con necesidades educativas especiais asociadas coa discapacidade física. Neste vídeo divulgativo (2´ 18´´), elaborado polo Colexio de Fisioterapeutas de Galicia, poderás coñecer como traballan e que funcións concretas desenvolven estes profesionais.
Vídeo divulgativo (1´ 29´´) elaborado por alumnado do CPR Santiago Apóstol de Narón para o concurso "O meu elemento", organizado pola Facultade de Ciencias, o grupo de innovación CienciaNOSA e o Servizo de Normalización Lingüística da USC. Nesta peza represéntase teatralmente como Ida Tacke e Walter Noddack conseguen en 1925 illar por primeira vez con raios x os elementos químicos que hoxe coñecemos como renio (Re) e tecnecio (Tc).
Vídeo didáctico (2´ 13´´) no que a lingüista María Pereira che explica que é un estranxeirismo e cales son as súas regras de acentuación segundo as normas ortográficas da Real Academia Galega. Esta peza, pertencente á serie Pregúntalle á Academia, axudarache a entender por que Hóckey leva acento e, pola contra, rugby non.
Vídeo divulgativo (2´ 14´´) no que Carmela Cela nos presenta a biografía da científica galega Antonia Ferrín Moreiras (Ourense, 1914 – Santiago de Compostela, 2009). Con estudos universitarios en diferentes áreas do coñecemento (químicas, farmacia, maxisterio e matemáticas), a nosa protagonista pasou á historia por ser a primeira astrónoma galega e a primeira muller en España en presentar unha tese doutoral na área da astronomía. Nesta peza preséntase un breve perfil biográfico desta pioneira galega.
Terceira entrega (10´ 20´´) da serie audiovisual Na Terra Fonda, elaborada pola Cooperativa Xarda ao abeiro do Fondo de proxectos culturais en lingua galega Xacobeo 2021-2022. Este novo capítulo céntrase nos nomes dos penedos, leiras e camiños das montañas e serras do interior de Galicia. Descubrirás as características e a motivación do valioso tesouro toponímico que atesouran aínda moitos pastores galegos; un patrimonio que se non se recolle e estuda agora, está destinado a perderse.
Vídeo didáctico (26´ 45´´) , dirixido a alumnado de secundaria, no que os realizadores de cinema Alfonso Zarauza e Jaione Camborda nos explican en que consisten as diferentes fases do proceso audiovisual, desde a preprodución ata a distribución, pasando polas fases creativas intermedias.
Esta peza elaborouse ao abeiro do proxecto "Aprendo con Olloboi", unha iniciativa didáctica deseñada para difundir o audiovisual galego nas aulas.
Material complementario: introdución para profes, propostas de actividades e prácticas.
Vídeo didáctico (51´ 41´´) no que Pablo Antonio Fraga Gontán, nos explica como se deben podar exemplares xuvenís de castiñeiros para que nun futuro dean castañas, teñan un bo porte e soporten as inclemencias do clima.
Este curso formativo desenvolveuse ao abeiro do proxecto "Lugo+Biodinámico", impulsado polo Concello de Lugo en colaboración coa Universidade de Santiago de Compostela.
Vídeo didáctico (8´ 10´´) no que Xacobo de Toro e Noemí Díaz, docentes de Xeoloxía e Bioloxía no ensino medio, se achegan ao laboratorio e mais á carballeira de Sobrado dos Monxes para explicarnos que son as plantas e cales son algunhas das principais características destes seres vivos. En concreto, céntranse na fotosíntese, na celulosa da súa parede celular, na lignina ou na súa capacidade de adaptación.
En 2016 a Real Academia Galega de Ciencias nomeou a Ignacio Ribas Marqués (Palma de Mallorca, 1901 - Santiago de Compostela, 1996) "Científico Galego do Ano". Neste vídeo divulgativo (13´ 13´´) coñecerás os datos máis salientables da vida e a obra deste científico, considerado o impulsor da química orgánica en Galicia grazas aos seus traballos sobre a obtención de produtos naturais a partir de especies vexetais autóctonas.
En bioloxía denomínanse "metazoos" un amplo grupo de animais pluricelulares, nos que as células están organizadas en tecidos e órganos e realizan diferentes funcións biolóxicas. Neste vídeo didáctico (4´ 23´´), dirixido a alumnado de 1º da ESO, o profesor Germán Santos ofrece unha breve e divertida introdución ao reino dos metazoos (ou reino animal).
Vídeo divulgativo (27´ 33´´), pertencente á serie da TVG Historias de Galicia, no que se fai un percorrido pola historia social do idioma galego desde a Idade Media ata o século XIX. Descubrirás as diferentes vicisitudes que aconteceron neste período, no que o galego pasou de ser o idioma culto no que o rei Afonso X escribía as cantigas, a converterse no século XIX nunha lingua oprimida polo poder centralizador, usada por labregos e mariñeiros, e identificada co atraso socioeconómico. Contra esta discriminación alzaron a voz diferentes intelectuais, entre os que Rosalía de Castro ocupou un lugar destacado, converténdose a súa obra Cantares Gallegos (1863) no principal símbolo do rexurdimento literario do idioma.
A través das imaxes gravadas na Praia de Fechiño (Vigo), Antía Lago amósanos neste vídeo divulgativo (51´´) o rico ecosistema que se crea nas charcas intermareais formadas en zonas rochosas. Tamén nos explica cal é o motivo de que a biodiversidade sexa diferente entre unhas charcas e outras.
Este foi un dos traballos finalistas da primeira edición do concurso "Petiscos de ciencia" (2022), organizado pola Facultade de Ciencias e o Servizo de Normalización Lingüística da USC.
Primeiro capítulo (11´) da serie audiovisual Na Terra Fonda, elaborada pola Cooperativa Xarda ao abeiro do Fondo de proxectos culturais en lingua galega Xacobeo 2021-2022. Nesta primeira entrega, da man de diferentes profesionais e estudosos do ámbito da toponimia, poderás introducirte na talasonimia galega, o conxunto de nomes propios vinculados ao mar e aos accidentes costeiros. Aprenderás en que consisten as dúas funcións principais da talasonimia (xeolocalizadora e descritiva), cales son algunhas das motivacións que se agochan detrás deste tipo de topónimos, e a importancia que tiveron mariñeiros coma Pepe Selegante ou O Maghinó no proceso de compilación e recuperación deste valioso patrimonio inmaterial.
O gurgullo das palmeiras (Rhynchophorus ferrugineus) é un insecto orixinario do Sueste Asiático que chegou a Galicia en 2013, converténdose nun auténtico asasino para estas árbores. Neste breve vídeo divulgativo (1´ 08´´), difundido por GCiencia, descubrirás como consegue este insecto matar as palmeiras.
Vídeo divulgativo (49´´), elaborado pola Unidade de Cultura Científica e da Innovación da Universidade de Vigo, no que a investigadora Raquel Nieto nos explica por que é importante estudar os ciclos hidrolóxicos.
Vídeo didáctico (2´ 07´´) no que descubrirás algúns dos usos das matemátic