O Universo: unha fascinación en continua expansión

A fascinación polo descoñecido é inherente ao ser humano e a ciencia leva séculos (ao comezo a través da observación astronómica e nos últimos tempos mesmo con viaxes espaciais), tratando de atopar as respostas a todos os enigmas que aínda agocha o Universo. Por outra parte, a crecente demanda por parte do público xeral de actividades didácticas e culturais vinculadas á astronomía demóstranos que a fascinación polo cosmos traspasou hai tempo as fronteiras dos ámbitos científico e académico, ata converterse na actualidade nun atractivo recurso turístico.

De feito, en Galicia, o Parque Nacional das Illas Atlánticas, Trevinca e Muras gozan xa da certificación oficial de "destino turístico Starlight", que acredita os espazos cunha excelente calidade de ceo e son exemplos de protección e conservación.

Neste especial de xullo, cando se cumpren 53 anos do lanzamento da misión Apolo XI para levar a primeira persoa á Lúa e 46 anos de que a sonda estadounidense Viking I conseguise pousar no chan de Marte, convidámoste a coñecer unha ducia de recursos sobre o fascinante mundo que se albisca cando chega a noite e se ilumina o ceo.

Imaxe da portada: Ceos Galegos

Curiosidade polo «dark»

Vídeo (35' 36'') que recolle a intervención de Estíbaliz Espinosa, escritora, filóloga e membro da Agrupación astronómica Ío, no Naukas Coruña 2017.

Nela, reflexiona sobre a curiosidade que irmanda ciencia e humanidades. A fascinación pola vida, polo Universo, polo espazo que nos rodea. Que contan a literatura ou a arte sobre iso?

Conversa con Jocelyn Bell

Vídeo divulgativo (32´ 23´´), dirixido ao alumnado galego, que contén unha conversa coa astrofísica Jocelyn Bell (Irlanda do Norte, 1943), a quen lle debemos o descubrimento dos púlsares: estrelas de neutróns en rápida rotación que emiten radiacións moi intensas a intervalos regulares. A conversa, conducida pola tamén astrofísica galega Ana Ulla, foi organizada pola Agrupación Astronómica Coruñesa Ío en 2020, no marco do XXIV Congreso Estatal de Astronomía.

Como iniciarse na observación astronómica

Vídeo de divulgación científica (10´ 22´´) da canle AstroXabi, na que Xabier Pérez Couto explica conceptos básicos de astronomía e amosa as súas observacións nocturnas. Neste vídeo en concreto descubrirás que iniciarse na astronomía non é custoso economicamente, xa que non é imprescindible posuír un telescopio astronómico para achegarse de xeito afeccionado a esta disciplina. Para comezar, só precisas os teus ollos, un ceo libre de contaminación luminosa, un planisferio (que che permitirá saber que constelacións están visibles no ceo nunha data e hora concretas) e uns prismáticos. Tamén descubrirás cales son as aplicacións ou software que tes ao teu dispor para coñecer de xeito doado as características das diferentes constelacións, e cales son os manuais recomendados para achegarte aos conceptos básicos da astronomía.

A astronomía como cha contan

Vídeo (39' 44'') que recolle a intervención de Marcos Pérez Maldonado, director técnico da Casa das Ciencias no Naukas Coruña 2017. 

Nela reflexiónase sobre o tipo de astronomía que estamos a aprender nunha época en que os novos descubrimentos sobre o cosmos chegan ata nós filtrados polos medios de comunicación (coa súa busca da noticia espectacular) e polas redes sociais.

Cousas e movementos do ceo

Vídeo divulgativo (57´ 08´´) no que Borja Tosar, astrónomo e colaborador do Planetario da Coruña, nos explica que cousas hai no ceo e como se moven eses obxectos. Observando o movemento do sol entenderás por que a partir do equinoccio de primavera medran os días, ou por que nas horas centrais do día é cando os raios solares quentan con maior intensidade a nosa pel. Coñecendo o movemento da lúa tamén descubriras a razón pola que desde a Terra só e posible observar unha das súas dúas caras, ou por que en ocasións é visible durante o día. Así mesmo, Borja Tosar ensinarache a identificar no ceo as constelacións e explicarache cal é o movemento das estrelas durante o transcurso dunha noite.

Esta charla desenvolveuse no marco do programa "Aulas científicas 2021", organizado pola Deputación da Coruña.

Un paseo pola Lúa

Vídeo (5´ 01´´) elaborado pola NASA que che permitirá sobrevoar a Lúa e coñecer as características da superficie lunar grazas ás imaxes da sonda Lunar Reconnaissance Orbiter (LRO).

Tradución ao galego do xornal Gciencia.

Estrela Polar. Nin a máis brillante nin marcará sempre o norte

Vídeo divulgativo (4´), pertencente á serie #DesmontandoMitos de GCiencia, co que aprenderás a identificar a Estrela Polar, unha referencia fundamental para atopar os puntos cardinais. José Ángel Docobo, catedrático de astronomía da USC, explícanos as principais características desta estrela, desmontado algúns mitos asociados a ela: nin é actualmente a máis brillante do ceo nin marcará sempre o norte.

Por que a noite é escura?

Preguntácheste algunha vez por que a luz das estrelas non alumea as nosas noites do mesmo xeito que a luz do sol nos alumea durante o día? Neste vídeo (6´ 07´´) Darío Lago dános as claves e axúdanos a entender por que as noites son escuras.
Esta peza foi elaborada por "O Son das Ideas" e mais o "Instituto Galego de Física de Altas Enerxías" e forma parte dunha serie de vídeos que teñen como finalidade divulgar as orixes do Universo.

Aprende a orientarte coas estrelas en 3 minutos!

Vídeo de divulgación científica (3´ 16´´) no que Xabier Pérez Couto che ensina en pouco máis de tres minutos a orientarte igual que facían os nosos antergos, é dicir, localizando os puntos cardinais a través da observación das estrelas.

A escala: o Sistema Solar

Neste vinculo externo poderas ver
A escala: o Sistema Solar

En ningunha das imaxes que coñecemos do Sistema Solar os elementos que o compoñen están representados a escala. Neste documental (7´ 07´´), Wylie Overstreet e Alex Gorosh, coa axuda dun grupo de amigos, conseguen construír no deserto de Black Rock, en Nevada, un modelo a escala do Sistema Solar.
Tradución ao galego de Martin Pawley (Agrupación Ío).

Unha galaxia rara que está a desafiar a nosa comprensión do Universo

Vídeo de TED (4´ 31´´) no que a astrofísica Burçin Mutlu-Pakdil nos explica como o seu equipo descubriu un novo tipo de galaxia, tan peculiar e diferente ás outras (hai máis dun billón de galaxias), que desafía as teorías e suposicións existentes sobre o funcionamento do Universo. Nesta charla descubrirás cales son esas peculiaridades que a fan tan excepcional.
Tradución ao galego de Penny Martínez.


Protón, a atribulada existencia dunha partícula inmortal

Neste vinculo externo poderas ver
Protón, a atribulada existencia dunha partícula inmortal

Unha conferencia teatralizada (67´ 56´´), unha nova forma de divulgar ciencia desde un escenario.

O científico e divulgador Xurxo Mariño e mais o actor Vicente de Souza transmiten neste orixinal formato algúns conceptos, ideas ou situacións en relación coa historia do Universo, a formación do sistema solar e o planeta Terra.