PROXECTO EPÍSTOLAS

----

LOCALIZACIóN: A Coruña

Epístolas
352 mencións
Data Relación Remitente - Destinatario Orixe Destino [ O. ] [ T. ]
Data Relación Remitente - Destinatario Orixe Destino [ O. ] [ T. ]
Carta de Falcini a Seoane. Sen data
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Falcini a Seoane. Sen data


Buenos Aires, Julio 31 de 1967

Sr. Luis Seoane
La Coruña
Galicia

Querido amigo:

Su caída nos sorprendió a todos sus amigos, que son muchos los que les quieren bien.
En estos momentos estará mejor del brazo y habrá vuelto a su trabajo, tan necesario para su espíritu y su espíritu y su vitalidad. Poco antes de que ud. nos diera la noticia de lo que le ocurriera, corría en Buenos Aires el rumor de que ud. se había accidentado, pero sin precisiones. A su vuelta conoceremos cómo fué. Al llegarle estas líneas estará en condiciones de volver al trabajo y a su plena actividad.
Imaginamos el golpe que sería para Uds. la desaparición del amigo Arranz. Por lo que me dice, me entero que Vds. también entendían que Arranz debía mostrar las maravillas de su arte cerámico. Y, digo también porque muchas son las veces las que yo le instaba a realizar una muestra de su obra personal. Pero el, con su acostumbrada modestia, sonreía. A veces, con Tove le llevábamos la carga sin conseguir decidirlo. Y, poco después se nos fue.
Queridos, Maruja y Seoane, este año pensé que iríamos a verlos en Galicia, de vuelta de Rusia a la que me habían renovado la invitación. Pero hasta ahora no se concretó la renovación, muy a pesar mío, atento al deseo de llegar a conocer Galicia y la obra del Maestro Mateo en compañía de Ustedes. Qué fiesta para Sarita y para mí! Qué sueños!!! Será verdad tanta belleza? Yo no desespero!

A la espera de buenas noticias de Uds., un gran abrazo de

Falcini

Carta de Rosalía a Murguía. Sen data
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Rosalía a Murguía. Sen data

...va empezar a trabajar de nuevo, y lo siento bastante. No obstante, cuando reflexiono en la miseria que puedo sacar de todo ello me dan ganas de hacer trizas cuentos, novelas y aun mi loca cabeza, que tiene la manía de entretenerse en tales cosas.
Estoy observando que hablo en un tono feroz, como si me dirigiese a una cosa mala. Pobrecito mío, ¿qué dirás de mi mal humor? Sí; estoy de un humor sombrío, y puede que lo estuviese del mismo modo aun cuando no tuviese motivos para ello. Estando lejos de ti vuelvo a recobrar fácilmente la aspereza de mi carácter, que tú templas admirablemente, y eso que a veces me haces rabiar, como sucede cuando te da por estar fuera de casa desde que amanece hasta que te vas a la cama, lo mismo que si en tu casa te mortificasen con cilicios. Entonces, lo confieso, me pongo triste en mi interior y hago reflexiones harto filosóficas respecto a las veleidades de los maridos y a la inestabilidad de los sentimientos humanos. Pero a pesar de esto te quiero mucho y te perdono todo fácilmente, hasta que me digas que te gustan otras mujeres, lo cual es mucho hacer.
Necesito, pues, estar a tu lado; de lo contrario, estoy dada a todos los santos, sobre todo cuando, además de estar lejos de ti, nos pasa lo que nos pasa. Hoy le escribo a Segade, encargándole con mucho ahínco lo que me encargas de La Coruña, pero me ha parecido notar un día que él conceptúa inútiles los esfuerzos que se pueden hacer respecto a ese particular, y yo soy de la misma opinión. Confío más en lo de Pontevedra, ahora que se halla allí el conde de San Juan, que supongo deseoso de mostrarse propicio a favorecer los talentos de su país; pero, por desgracia, don Juan de la mirra se lo apropia. ¡Bien! Fernán Caballero se porta efectivamente como una plebeya, pero se lo perdono. No dudo que es buena, pero imagínate que si tiene, como me supongo, la manía de Ferminita agregada a otras muchas y a una respetable edad, ¡de qué modo mirará las cosas! Sábelo Dios, y el efecto que le habrá hecho la...

1861-12-16
Carta de Rosalía a Murguía. 1861
Santiago de Compostela
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Rosalía a Murguía. 1861 en 16/12/1861

Santiago, 16 de diciembre de 1861
Mi querido Manolo: Hemos llegado a esta ayer domingo, a las ocho de la noche, sin novedad particular, aunque llenas de aburrimiento y de cansancio. Después de venir la mayor parte del camino como en una prensa, se ha roto el eje de una rueda, por lo cual hemos tenido que venir desde antes de Lugo a paso de galera. Llegamos a La Coruña a las doce de la noche, aburridas y disgustadas, porque desde cerca de Betanzos hasta llegar a La Coruña, la niña vino con un cólico, que le pasó porque Dios lo quiso, pues con nada pudimos acudirle: pero como es tan fuerte, sanó sin remedio alguno. Mamá, el primero y segundo día, se mareó espantosamente, y yo me indispuse del estómago, de
comer la comida fría, en tal disposición que en lo restante del camino no hemos comido otra cosa que un té en Sanchidrián, una taza de caldo más allá de Valladolid, un chocolate en León, otro en Astorga y un café en Lugo. Así llegamos a La Coruña, donde no quisimos cenar nada, tomando al otro día otro café antes de almorzar, a pesar de lo cual nos llevaron en la dichosa Coruña, por dormir y el café, 24 reales...
Ahora vamos a otra cosa. En Santiago hace un frío espantoso y apareció a mis ojos tal cual lo he descrito en Mauro. Jamás he visto tanta soledad, tanta tristeza, un cielo más pálido. En cambio, La Coruña estaba hermosísima. Una temperatura de primavera y un sol brillante. Estaba por quedarme ya en ella. Si aquí me fuese mal, allá me iba, pues ya tenía un sitio muy bueno, y bien amueblado, donde por tres duros al mes me ponían servicio, habitación y planchado. Lo demás está tan caro en Santiago como en La Coruña.
Por ahora me encuentro aquí en extremo descontenta. Santiago no es ciudad; es un sepulcro. No vayas a creer, sin embargo, que ya tengo melancolía, que voy a enfermar. Nada de eso. Solo tengo una pequeña indisposición al vientre efecto del viaje. Por lo demás, estoy bien. Mamá y la niña también están buenas, gracias a Dios.
He llegado aquí con cinco duros; pero ya no tengo más de tres, y no creas que he gastado un solo maravedí en nada, pues lo he pasado hoy con una economía que pienso no sea mañana tan excesiva, pues casi he comido. El dinero se ha ido en pagar a los que trajeron el equipaje, en comprar varias cosas, porque no había nada en casa, y aún tengo para mañana, además de los tres duros, dos pesetas, y leña, y pan, y carne y algunas otras pequeñeces. Creo que no puedes…

1909-04-04
Carta de Salvador Cabeza de León a Ángel del Castillo López (4 de abril de 1909)
Santiago de Compostela
A Coruña
Orixinal
1909-07-08
Carta de Salvador Cabeza de León a Ángel del Castillo López (8 de xullo de 1909)
Santiago de Compostela
A Coruña
Orixinal
1930-07-07
Carta de Vilar Ponte a Filgueira. 1930
A Coruña
Pontevedra
Orixinal
1932-10-25
Carta de Cuadrado a Seoane. 1932
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Cuadrado a Seoane. 1932 en 25/10/1932

25 de octubre de 1932

Sr. D. Luis Seoane
La Coruña

Amigo:

Hace unas horas que acaba de llegar una carta de Cunqueiro –Cunqueiro es un amigo poeta– que dice: “Cuadrado escribe en papel del Concejo”. Hace unas horas que acaba de llegar una carta en cuyo membrete figura; “Cuadrado –Teniente Alcalde del ayuntamiento de Santiago”. No necesito hacer comentarios puesto que la vida lo es todo. Así que cuando viene tu carta, que es una canción de alegría y que hay que masticarla entre este cobarde medio de vivir, lo mejor es soñar y soñar es encontrarse solo entre los colores de Resol. Tú también llegas a rebelarte, pensando en mi humorismo y juntos bailamos esa honda realidad que nosotros vivimos en este estado social en que nos encontramos ausentes, ausentes como el negro Langston Hughes. Gracias a que en el mundo aún hay un atisbo de verdad y esa verdad es la que íntimamente lanzamos al mundo a la cara.
Por eso tu carta es difícil de contestar. Viene llena de problemas que soy incapaz de lograr. Coruña tiene que ser un gran campo para Resol. No te preocupe la recaudación. Pasea por la calle Real y entrégalos a la voracidad de las manos ausentes de ansiedad. Ellos llegarán. Resol debe pasar por todos esos sinsabores para retozar y renegar de ser intelectual. Resol sale en francés porque así lo reclama el público de Francia, como saldrá también lleno de sangre porque así lo reclaman nuestros hermanos los hambrientos. Resol lo es todo. América dice: ¡Gallego! y Resol va preparando su gran caudal de sensibilidad para llenar todos los ámbitos en donde haya luz y en donde haya obscuridad. Yo descanso en ti como descanso en esta gran tranquilidad del mundo. Con esa paz libertaria de ¡Viva la Libertad! Resol está preparado para salir. Un número dedicado a Goethe íntegro. Algo maravilloso. De homenaje. Y suena la voz de propaganda, propaganda...
Para Yunque mandé el artículo que hice para el Pueblo Gallego dedicado a Souto y que en el Pueblo no, seguro, lo publicaron diciendo que era propio de Mundo Obrero. Así está Galicia y toda su Autonomía. Yunque sale pronto y Fole crece. Crece como toda esta generación que debe estar profundamente unida para esta gran batalla que debemos dar a todo lo que nos atosiga y pretende ahogar.
Me parece bien lo de hacer el retrato de la peña y quien debía hacerlo eres tú, ya que eres un hombre bárbaramente sincero y esto es el único patrimonio de los escritores revolucionarios. Nosotros, los demás, llenaremos todo de literatura y no seremos capaces de ilustrarlo con esos pequeños juguetes que nos rodean en todo instante.
El Comité dio un acto a cargo del abogado D. Luis Hoyos sobre un viaje por Rusia. –En la universidad está Fidelino de Figueiredo dando un cursillo muy bueno sobre literatura portuguesa. García Lorca me anuncia su llegada. Sainz de la Maza también quiere volver. Y la vida de Santiago está girando alrededor de nosotros. Estamos organizando un núcleo encargado de recitales poéticos. Apareció en el periódico y supondrías quienes andamos por medio. Mony Harmelo vendrá a Santiago y recitará sobre los nuevos poetas argentinos y vivirá unas horas con esta peña que dice Ramón no la encontró en el mundo. Modestia aparte por lo que nos toca.
Manda cosas para Resol. El presupuesto que das me parece muy barato y aceptable. Puntualiza más sobre clase de papel, tipo de letra y grabados. Y forma de pago. No olvides que Resol no tiene dinero y que gracias al actual editor vamos tirando, ya que voy pagando poco a poco, y se debe bastante. Pero tengo confianza en el porvenir y ganaremos en nuestros oficios correspondientes dinero y triunfaremos. Y haremos un esfuerzo y tiraremos ese Millón de ejemplares necesarios para nublar al sol y dar un nuevo matiz a los corazones. Contesta sobre esta parte legal de la vida, la económica.
De América vino un paquete dirigido al director de Resol en donde me mandan la Antología de César Tiempo. No sé quien será algún admirador de nuestra hojilla, ya que recibí distintas cartas haciendo elogios de nuestra obra.
Dile a Plácido R. Castro que ponga su gran sentimiento en nuestra obra y envíe alguna traducción irlandesa. No te olvides.
Colmeiro está en Santiago y no va a La Coruña. Estamos proyectando lo de Lisboa y pasamos con él esas horas dulces de su color puesto en su gran y sincera amistad, pasando constantemente ese recuerdo de la ausencia de Seoane.
Puse en mi solapa un letrero que dice: “No me hable usted de política”. Y aun Fole de vez en cuando tiene su frase en ese círculo viciado de unas elecciones. Tuve carta de Dedalus y le escribiré. Que no se olvide de Resol.
Hay que hacer la lista de Resol para ir a los 10.000 ejemplares de Coruña. Hay que ir seguros. Pregunté al Gobernador por su hijo y me dijo que actualmente está en Orense. Será un buen elemento y hay que esperarle cuando vaya por ahí.
Sale Universitarios de la mano de Domínguez y Riego, y ya el S. J. prepara su pluma para buscar la verdad.
De Barbeito el madrileño no sé nada. Quería su dirección para mandarle Resol.

Y nada más. Un abrazo.

Arturo Cuadrado

1942-10-24
Carta de Otero Pedrayo a Fraguas
Orixinal
1947-06-11
Carta de Otero Pedrayo a Fraguas
Orixinal
1948-09-06
Carta de Otero Pedrayo a Fraguas
Orixinal
1957-04-03
Carta de Otero Pedrayo a Fraguas
Orixinal
1958-05-13
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1958)
Trasalba
Lugo
Orixinal
1958-05-27
Carta de Scheimberg a Seoane. 1958
A Coruña
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Scheimberg a Seoane. 1958 en 27/05/1958


27 mayo 1958

Sra. Maruja Seoane
Bmé. Mitre 3793, 2º F
Buenos Aires
República Argentina

Desde esta Torre de Hércules, cuyos 230 y pico de escalones subí en homenaje a Luis, y a Rafael Dieste –su prologuista– les enviamos un muy entrañable saludo, Aída y yo.

Scheimberg
Aida

[Escrito por Aida Scheinberg:] Te escribiré desde Madrid. Vale.

1958-06-23
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1958)
Fingoi
Trasalba
Orixinal
1958-10-18
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1958)
Trasalba
Lugo
Orixinal
1958-10-19
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1958)
Fingoi
Trasalba
Orixinal
1958-11-11
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1958)
Trasalba
Lugo
Orixinal
1958-11-14
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1958)
Fingoi
Trasalba
Orixinal
1958-11-25
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1958)
Trasalba
Lugo
Orixinal
1959-02-16
Carta de Otero Pedrayo a Fraguas
Orixinal
1960-03-01
Carta de Otero Pedrayo a Fraguas
Orixinal
1960-12-07
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1960)
Ourense
Lugo
Orixinal
1961-06-20
Carta de Manuel Chamoso Lamas a Tomás Blanco-Cicerón
Santiago de Compostela
A Coruña
Orixinal
1962-08-06
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1962)
Fingoi
Ourense
Orixinal
1963-08-07
Carta de Canzani a Seoane. 1963
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Canzani a Seoane. 1963 en 07/08/1963


Golfo de Vizcaya, miércoles 7 de agosto de 1963

A Luis Seoane
La Coruña

Estimado Seoane:

Después de una terrible corta estadía en Vigo, nos hemos largado nuevamente a la mar en busca de Dunkerque. Los benditos barcos, como de costumbre, nos manejan y hacen de nosotros lo que quieren. Los sueños eran permanecer en Vigo un día completo o dos, pero ello no fue posible, después de 12 horas de estadía la proa del Lago Lacar volvió a su salado cautiverio.
Llevaba en mente llegarme hasta Santiago y de allí ir a La Coruña a saludarlo. Todo quedó en el aire de Vigo, pequeña Galicia que me cautivara con su belleza y la amabilidad de vuestros amigos.
Llevaba cartas para Paz Andrade, que le entregué personalmente. También para Castroviejo, que no pude ver, pues estaba en la otra costa de la ría, el compañero de redacción de Faro de Vigo Benedicto Conde le entregará las palabras de Arturo (todas estas líneas se mueven sobre el tema de David Álvarez, al cual yo le traje unos presentes de los gallegos de Argentina)
Mi mayor dolor es no haber podido llegar a Santiago, tenía unas líneas para la Mamá de Arturo, que al igual que las suyas, remitiré por posta desde Francia.
Me imagino que su estadía gallega y Europea marchará a las mil maravillas, sobre todo ahora que está respirando el aire que usted tanto quiere. Hace un tiempo, recibí carta de Citadella di Padova, mi buen amigo Bino Rebellato lo espera, no deje de visitarlo.
Desde Buenos Aires le envían muchos saludos Lorenzo, Arturo, don Gonzalo, Vázquez, Baldessari. Esto fue el día 18 de julio, hubiese sido hermoso darle estos saludos personalmente, el tiempo marino no lo permitió.
Estimado don Luis, será hasta la próxima o hasta su regreso, reciba de su incondicional admirador y amigo un cariñoso abrazo y el deseo que los buenos vientos continúen para usted, para Maruja un gran recuerdo.

Ariel Canzani

1963-09-14
Carta de Seoane a Esther e Lipa Burd. 1963
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Esther e Lipa Burd. 1963 en 14/09/1963

La Coruña, 14 de setiembre de 1963

Queridos Esther y Lipa:

Hace tres meses o algo así que no sabemos nada de vosotros, en parte, creo, que por culpa mía. Desde hace casi dos meses estamos en La Coruña y no queremos deciros nada de lo contentos que estamos de estar aquí este verano de lluvia, casi invierno, a orillas de su espléndido mar. Trabajé mucho. Hice dos álbumes de grabados en madera y por estos días está abierta una exposición en una vieja entidad coruñesa, la Asociación de Artistas, con un éxito completo. Mucha gente me recuerda y me hacen llegar su adhesión y el día que se inauguró vinieron gentes de toda Galicia convirtiéndose en un gran acto que no puedo definir pero del que hablaremos personalmente. La prensa se comportó valientemente y se nutrió de artículos cargados de intención sobre la muestra y sobre mí. Esto es algo de lo que por ahora puedo contaros. Díaz Pardo me prestó un espléndido estudio que tiene en su fábrica de porcelanas y en él trabajo todo lo que puedo. Pinté algo, no mucho, pues en noviembre realizo otra exposición en Madrid. Me gustaría que coincidiese con algún viaje vuestro. Encontramos a Galicia maravillosa, teníamos hambre de ella, de la venerable tradición de su existencia, de los dos mil años de su historia conocida. Nos gusta pasear por sus ciudades que no tienen fecha de nacimiento, pues son casi todas anteriores a nuestra era, que fueron destruídas muchas veces y otras tantas renacieron, y por las que fueron vencedores y vencidos tantos pueblos de occidente desde los vikingos, o de oriente, desde los fenicios y romanos. En ellas vive un pueblo viejo, mezcla de muchas sangres también antiguas, sabio como lo son todos los pueblos viejos, sufrido y paciente como lo es la vejez, pero en el que nuevamente renace la esperanza. Hace pocos días fuimos a una ermita cercana a El Ferrol, Santa María de Chamorro, la ermita se fundó sobre un supuesto milagro de la Virgen –la Virgen quedó dormida sobre una roca y quedó la huella de su cuerpo estampada en ella, eso nos dijo el sacristán– pero la roca debió haber sido antes objeto de veneración pagana, como otras rocas de Galicia, como los árboles y las fuentes, y la iglesia aprovechó esa veneración para fundamentar el milagro. Pero desde esa ermita situada en lo alto de una montaña, lo que vimos fué un milagro de paisaje, las cuatro rías que componen el mar de los Artabros, las tres ciudades extendiéndose en ellas; La Coruña, El Ferrol, Betanzos y muchas aldeas y villas, y el mar y las montañas. Un paisaje como creo deben encontrarse muy pocos en el mundo, pues desde allí veíamos esas tres ciudades y las aldeas y los bosques y las tierras labradas, y los montes con sus malezas y el mar y el cielo, con la más considerable variedad de verdes y amarillos, de grises y azules. No puedo describirlo. Es imposible. Con todo, sin embargo, tenemos nostalgias de vosotros y de todos los amigos. Algo quiero deciros, aquella conversación absurda con el escultor de Madrid en casa de Azcoaga, no responde a ninguna realidad. Al contrario, existe una comprensión extraordinaria, sobre todo entre lo más jóvenes, para quienes están fuera, aunque no sepan, como no saben, nada o casi nada de ellos.
Os ruego nos escribáis alguna carta. Necesitamos noticias de los amigos. Hace un mes o más que no recibimos carta de nadie. Marcharemos a Madrid a finales de este mes. Un abrazo para todos los amigos comunes y uno muy fuerte de Maruja y mío para los dos:

[Seoane]

1963-09-14
Carta de Seoane a Alvajar. 1963
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Alvajar. 1963 en 14/09/1963


La Coruña, 14 de setiembre de 1963

[Manuscrito:] Amparo Alvajar

Estimada amiga:

Te debemos una larga carta hablándote de España, de Galicia, de nosotros. Llevamos aquí en La Coruña, mejor dicho en El Castro de Sada, dos meses, yendo y viniendo, eso sí, a La Coruña, en donde estoy actualmente exponiendo con mucho éxito grabados en su vieja Asociación de Artistas. España está desde nuestro punto de vista, el que tu conoces y compartes, mejor de lo que sospechábamos en nuestros diálogos de Ginebra. Se encuentra mucha gente optimista, yo pienso que con fundamento aunque no tenga razones de orden práctico, pero lo noto en las gentes, en las conversaciones que escucho, en el aire, y Galicia está maravillosa como siempre, indiferente, pobre, abandonada, pero maravillosa y en la gente joven vuelve a nacer la esperanza en un futuro próximo. Creo que deberías viajar a España. Ninguna carta ni experiencia ajenas puede ofrecerte una impresión de lo que aquí está renaciendo. En La Coruña cambiaron muchos barrios y la ciudad creció. Da la sensación de ser más grande que Ginebra, desde luego más bella pero sus gentes parecen las mismas en su aparente despreocupación, en su elegancia natural y en su humor. La Coruña es la ciudad liberal de siempre, a pesar de todo lo que se le impone. Nosotros nos sentimos muy a gusto en ella y lamentamos tener que marcharnos a Madrid. Conocimos a mucha gente nueva, a un pariente tuyo, Molina, que es canciller del consulado uruguayo y hombre preocupado por cuestiones de cultura, que siente una gran adhesión hacia tí y ex-compañeros tuyos de bachillerato que te recuerdan con aprecio, Fernando Mon, ahora crítico de arte, y González Garcés, poeta y crítico literario. Por nuestra parte les hablamos de tu labor de directora en el Teatro Hispanoamericano de Ginebra, de tus obras de teatro en Buenos Aires. Yo he publicado aquí, en este tiempo de estancia en El Castro dos álbumes de grabados: El toro Júbilo y O Meco, que tienen como tema una fiesta castellana y una leyenda gallega. Están impresos en Moret, imprenta que tu recordarás. Creo que si volviésemos todos podríamos hacer muchas cosas, la lástima es que algunos como yo mismo tienen una vida realizada fuera de aquí que debemos decidirnos a abandonar. Ahora tenemos que regresar a Buenos Aires, una ciudad que en estos meses sólo recordamos por los amigos que allí viven.
Nos gustaría que nos escribieses. Te estamos muy agradecidos por todo lo que hiciste y haces por nosotros. Debemos regresar a Ginebra, pero no tengo ganas de salir de España por ahora. Tengo en noviembre una exposición [en Madrid.

Recibe un gran abrazo de Maruja y mío:]

[Seoane]
Falta a despedida da carta orixinal (só se dispuxo da cara dianteira do orixinal fotografada). O texto restante pódese enxergar nesta cara ás avesas e reproducímolo entre corchetes, aínda que sería necesario confirmalo.

1964-01-16
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1964)
Trasalba
Lugo
Orixinal
1964-01-19
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1964)
Fingoi
Trasalba
Orixinal
1964-09-28
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1964)
Fingoi
Ourense
Orixinal
1967-06-06
Carta de Cherniavsky a Luís e Maruxa Seoane. 1967
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Cherniavsky a Luís e Maruxa Seoane. 1967 en 06/06/1967

CONSUL ARGENTINA / DE AUDITORIA Y MANDATOS.

6-6-1967

Queridos Luis y Maruja:

Evidentemente, Uds. no están dispuestos a repetirse ni someramente en la correspondencia y, por lo tanto, la última ya la hicieron con la intención que quede como una página para ser dada a quien se ocupe de reunir alguna vez vuestros escritos.
Días pasados, estuvimos cenando con “los Lifchitz” y, cosa rara y gratificante, casi sólo se habló de Maruja y mientras voy hilvanando esta carta, me preguntaba por qué quería destacar tanto este hecho y todavía no sé si es de chismoso para provocar celos de Luis (sabrá que significa sentir celos?) o por mero placer.
Quizás ni se hizo necesario hablar de Luis, todos sabíamos que hacía, que pasó y como pasó.
Buenos Aires está, a mi sentir, muy rara en este segundo día de lucha en Israel, pocas veces la calle ha vibrado de esta manera, y me refiero bien a la calle en su total significado sin ninguna referencia a las dos colectividades.
Quizás porque pocas veces se notó tan claramente como los peones eran movidos con terrible facilidad por esos dos gigantes y todo el tablero era de barro.
Hace frío en el centro, en los barrios, en los teatros, en las galerías, salvo la muestra de tantos y tantos Figaris juntos.
Cuándo vuelven?
Esta frase está llena de envidia. Vuestra última carta es para preguntar cuantos semestres se quedan?
A veces me pregunto porque sin haber luchado los argentinos actuamos como si estuviéramos cansados de luchar. Ni siquiera un rumor, una queja de un político, de un universitario o un sindicalista.
En una pequeña localidad chaqueña, una nena de 10 años al cuidado de sus hermanitos menores, mientras sus padres y hermanos mayores, atravesó 4 veces el rancho en llamas para sacar de a uno por vez y en brazos a sus hermanitos. Es lo mejor de los últimos días sobre el género humano.

[Manuscrito:] Cariños de Julia y míos

Isidoro

1967-06-17
Carta de Negri a Seoane. 1967
Bonn
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Negri a Seoane. 1967 en 17/06/1967


Bonn, 17 de junio de 1967

Querido amigo:

Aquí le envío 25 catálogos con las correspondientes invitaciones para la inauguración de su exposición de grabados en Mûnster.
Por separado, le envío 10 afiches por si Ud. quiere distribuirlos en España. Hemos hecho 35 especiales, que también le envío por certificado con el ruego de que los numere y firme.
Esta exposición de Mûnster durará dos meses y será muy frecuentada. La galería Das Schwarze Schaf tiene mucha fama entre la gente de vanguardia. Lo tendré informado.
Sobre la exposición en Boisserée le escribiré largamente el lunes.
Es todo por hoy. Cordiales saludos para Maruja y un fuerte abrazo a Ud. de su amigo

Tomás

Señor Luis Seoane
La Coruña

1967-06-23
Carta de Negri a Seoane. 1967
Bonn
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Negri a Seoane. 1967 en 23/06/1967


Bonn, 23 de junio de 1967

Querido amigo:

Dos líneas para avisarle que los cuadros salieron ya para Madrid, a la dirección indicada por Ud.. El flete, como en el transporte anterior, corre por cuenta suya, de modo que debe ser pagado en destino. En Alemania queda solamente el cuadro marcado en el catálogo con el nº 20, que tuvo Ud. la delicadeza de darme. El Sr. Schilling me comunicó al cerrarse la exposición que no aceptaba el cuadro como pago del alquiler y exigió 800 marcos, más otros gastos por aduana y franqueo que hacen un total de 926,35, según el recibo que le adjunto. Había aquí 405,00 DM suyos, procedentes de la venta de los grabados en la exposición de Bonn; la diferencia de 521,35 DM la he adelantado yo, de modo que la cuenta con la Galería Boisserée está saldada. Seguramente se venderán grabados en Mûnster que alcanzarán a cubrir esta diferencia, de modo que no se preocupe en lo más mínimo.
Espero que haya recibido los catálogos y los afiches para la exposición que se inaugura el domingo. Tengo muchas esperanzas en su resultado porque, como creo haberle dicho ya, se trata de una galería muy conocida y frecuentada por la gente de vanguardia. Además, su director demostró mucho más interés que Schilling, empezando por no cobrar alquiler. El afiche ha sido pagado por la galería y el catálogo-invitación por la Embajada, de modo que en Münster no habrá gastos para Ud.
Volveré a escribirle a mi regreso de Berlín, donde voy como delegado argentino ante el Festival Cinematográfico.

Saludos cordiales para Maruja y un fuerte abrazo a Ud. de su siempre amigo

Tomás

Señor Luis Seoane
La Coruña

[Anexo.]
[Mecanografado con firma autógrafa e co membrete:] RECHNUNG NR / KÖLN, den / Boisserée / BUCHHANDLUNG: MI STOLLWERCKHAUS AM HOF 4-6 / KUNSTHANDLUNG: AM MUSEUM DRUSUSGASSE 7-11 / Lt. Bestellung vom: / Porto:.

1. Juni 1967

An die
Argent. Botschaft
Kultur-Abteilung

Bonn
Adenauer-Allee 52

Betr.: Kosten für die Ausstellung Louis Seoane
Miete für die Räume 800
Zollabfertigung durch die
Spedition Roggendorf 77.35
Porto für die Plakate 49
-------------------------
DM 926.35

1967-07-26
Carta de Negri a Seoane. 1967
Bonn
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Negri a Seoane. 1967 en 26/07/1967


Bonn, 26 de julio de 1967

Querido amigo:

Su exposición de grabados en Mûnster ha sido un gran éxito. Muy buenas críticas (que le enviaré traducidas con mi próxima carta) y buena venta: hasta ahora cinco grabados vendidos y un cliente en firme para otro ejemplar de El pulpo, que si lo tiene, le ruego me lo mande enseguida. De modo que no hay ya deudas. Creo, por otra parte, que la venta continuará bien hasta el fin de la exposición.
La buena impresión causada en Das Schwarze Schaf es tal que le proponen a Ud. integrar la serie de carpetas que edita la galería. Me han dado una como modelo (y que le obsequian) para que Ud. se haga una idea y diga si acepta la proposición. En su caso estiman que conviene hacerla con seis grabados, por la técnica que Ud. prefiera, pero si es posible, a dos colores. Calculan que podrá venderse a unos 80 marcos, que no es mucho económicamente, pero la carpeta tiene excelente difusión y es una buena forma de hacer conocer su nombre en otras galerías, museos y bibliotecas. La tirada es generalmente corta, pero queda a su criterio. En caso de aceptar, Ud. tendría que mandar los originales y el resto corre por cuenta de la galería. Piénselo, especialmente cuáles serían sus condiciones y contésteme.
Le mando también un álbum con las fotografías tomadas en Colonia. Me interesa conocer su opinión sobre las de los cuadros, en colores.
¿Cuándo vuelven a Buenos Aires?
Escríbame pronto.

Con saludos para Maruja, se despide de Ud. con un fuerte abrazo su amigo

Tomás

Señor Luis Seoane
La Coruña

1967-09-25
Carta de Cherniavsky a Luís e Maruxa Seoane. 1967
Vicente López
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Cherniavsky a Luís e Maruxa Seoane. 1967 en 25/09/1967

CONSUL ARGENTINA / DE AUDITORIA Y MANDATOS

25-9-67

Estimados Luis Y Maruja:

(Debe haber sido el inconsciente que me hizo escribir en mayúscula “Y Maruja”, porqué puede alguien pensar en Luis sin dejar de pensar en Maruja...).
Ya hace demasiado tiempo que no recibimos carta y lo peor es que nadie me habla de haberla recibido de Ustedes, si bien es cierto que por razones de trabajo, voy menos a la Galería y, por lo tanto, me veo menos con amigos comunes, tampoco Julia me ha contado nada, salvo un amago de regreso mencionado por no sé quien hace un mes o más. De alguna manera, por otra parte, el mayor movimiento cultural de Buenos Aires, lógico por la fecha, sin referirme especialmente a las plásticas, hace que los añore más.
Estoy esperando vuestro regreso para hablar un largo tiempo de España y poder prever así cual será la próxima modificación que le espera a las condiciones sociales de nuestro país, a su economía e inclusive cual será y como la reglamentación proyectada para el Código Civil o cualquier otro. Y además –ahí sí lo haremos en común– deducir como una vez modificado el contexto nacional que se encuentra en plena marcha, para desventura nuestra, serán las manifestaciones artísticas y casi seguro, aunque algunos les parezca raro, también las científicas que, en lo que a reacción humana andan más cerca de lo que generalmente se cree, por lo menos en el orden nacional de cualquier país. Aunque haciendo un rápido repaso histórico, hoy no andan tan paralelamente ambas.
El otro día en rueda de pintores, uno de ellos comentaba que parecido le había resultado el mural del restaurante del Centro Lucense de la calle Belgrano y Entre Ríos a la pintura de Seoane. Valga como anécdota de la semana.

Con todo cariño

Isidoro

1968-12-25
Carta de Blum a Seoane. 1968
Nova York
Olivos
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Blum a Seoane. 1968 en 25/12/1968

25-12-1968

Queridos amigos!

Enfrentando cada día su cuadro extraordinario –(estamos muy, muy chochos con el) y sentimos más nostalgia.
Pero espero, que si vamos a Europa en abril o quizá ya en marzo, haríamos una visita a España. ¡Vamos a ver! Claro, que visitaríamos a su querida Galicia –una peregrinación cultural a Santiago de Compostela.
Adjunto un pequeño librito editado por Baudi. Quizás le interese.
Con los mejores saludos y buenos deseos para 1969 para ustedes, quedo en nombre de todos los Blum.

Muy cordialmente Sigwart Blum

1969-01-17
Carta de Ricard Salvat a Luís Seoane
Coimbra
A Coruña
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Ricard Salvat a Luís Seoane en 17/01/1969

Coimbra, 17 de enero de 1969
Amigo Seoane:
De nuevo, muchas gracias por su cariñosa acogida y por los libros. Retratos desguello es un libro extraordinario porque además de contener unos dibujos espléndidos, en todos ellos y bajo todos ellos hay una personal visión del mundo y de cierta condición humana. El prólogo de Díaz Pardo es muy oportuno e inteligente. Ya les tendré al corriente de la marcha de nuestro trabajo y de nuestro proyecto, que tanto nos ilusiona.
Si pudiéramos, iríamos mi mujer y yo de La Coruña para empezar a trabajar. Cuente con mi incondicional amistad.
Un abrazo
Ricard Salvat

1969-02-02
Carta de Falcini a Seoane. 1969
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Falcini a Seoane. 1969 en 02/02/1969


Buenos Aires, Febrero 2 de 1969

Señor Luis Seoane
La Coruña

Mi querido amigo:

Trataré de acusar recibo de sus muchas atenciones. Desde el hermoso envío del catálogo ilustrado de la obra de Miró, que la Municipalidad de Barcelona exhibe como homenaje en el año de Miró.
Emocionante homenaje de la ciudad a su ilustre artista. Reconocimiento vital que tienen acento popular, de la mayor nobleza.
A este regalo, recuerdo del amigo, Ud. lo hace seguir de su emocionante poema Homaxe a un paxaro, ilustrado de doce grabados en madera. Poema, donde el verbo y el color se integran, se exaltan mutuamente para evocar la imagen trágica de un pájaro en la noche, el invierno, la lumbre del hogar, en cuyas llamas se inmoló en la fuga imaginaria del terror instintivo.
Y las reflexiones del poeta artista acerca de la muerte del hornero, cuyo fantasma lo llevan en ellos como otros fantasmas de muertos, hermanos nuestros de los que no se puede hablar. Paso del hornero por la vida... y sus resonancias innumerables las experimenté fuertemente en estos momentos. Su creación, en efecto me llegó cuando perdí a mi hermano Arturo, con quien manteníamos una verdadera hermandad en lo afectivo, en lo político como en lo cultural. Lo sabía muy enfermo. El mes pasado estuve con él, dialogamos de muchas cosas... Su cabeza funcionaba bastante normalmente. Regresé a Buenos Aires.
Antes de pasar una semana, una mañana me llamó telefónicamente mi sobrina, médica, diciéndome que Arturo se había agravado. Apenas tuvimos tiempo de llegarnos en avión. Diez horas más tarde, se nos iba... tras emocionante agonía, el 20 de enero.
Días antes recordábamos hechos corrientes en horas de luchas pasadas y presentes. De ahí la resonancia de su homenaje que voló al fuego... no sé si me explico o divago?
Y para completar, aún más su amistad, antes de ayer recibí su carta fechada el 21 de enero.
La evocación del paisaje gallego, con sus lluvias interminables, con las verdegurantes montañas a lo lejos y el mar bravío que le hacen soñar en llegar a tener una casa en sus costas.
Evocación que resuena en mí como una invitación al viaje que hubimos de realizar este año y que temo que en caso de presentarse la ocasión, ya sea demasiado tarde para conocer la tierra de Maestro Mateo y morada de tantos amigos como comunes, como Uds. siempre tan fraternales.
Agradecido a sus buenos recuerdos y los estímulos al trabajo necesario.

Reciban Ud. y Maruja un fuerte y expresivo abrazo de este amigo de siempre

Falcini

Al recibo de estas líneas, Luis y Rosina deben haberles anticipado mis saludos. Sarita ya sabe que llegaron bien a Madrid.

1969-02-21
Carta de Blum a Seoane. 1969
Nova York
Olivos
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Blum a Seoane. 1969 en 21/02/1969

21-2-1969

Muy queridos amigos Seoane:

Muchas, muchas gracias por el Homaxe a un [paxaro ]1 Es una realización formidable. También Sabat + Badii quedaron encantados. Hasta perfeccioné mi gallego!
Principio de enero tuve un accidente con un ojo en la pileta. Va algo mejor, pero nuestro viaje a Europa queda archivado.
En abril, saldrá un número especial de Argent. Tajeblah .2 Tengo la idea de escribir sobre las relaciones culturales entre ambos países y mencionar especialmente 3 exposiciones importantes en Argentina + 3 en Alemania:
Hansen -Grishaber -Trökes - Petorutti -Seoane-Forner .
Mis idea es reproducir los dos dibujos de Retratos furtivos en homaxe al señor de los negocios y a la ARIA-Prost!
Un gran abrazo para Vds. (y también a Laxeiro si aparece) en nombre de todos los Blum.

P.S. El Graphis (febrero) publica un artículo (en color) sobre los trabajos de Sábat. Quizás puedas ver la revista en una librería.

1969-03-25
Carta de Ricard Salvat a Luís Seoane
Coimbra
A Coruña
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Ricard Salvat a Luís Seoane en 25/03/1969

Coimbra, 25 de marzo de 1969
Querido Luis:
Acabamos de recibir vuestro telegrama. Os mandamos otro telegrama para ganar tiempo. Yo escribí a Isaac diciéndole lo que necesitamos. No quisiera abusar, pero, si podéis, traed discos sobre Galicia. Crónicas sociales, noticias de periódicos, libros de poetas más importantes, todo aquello que pueda dar sabor de época y que pueda dar a conocer la figura de Castelao y la personalidad de Galicia. Lo dejo en tus manos. Luego pasaremos cuentas. Reservamos dos cuartos de matrimonios porque pensamos que vendréis con vuestras respectivas esposas. Será muy bueno que lleguéis el sábado al mediodía. Pensad que a las tres y media estaremos ensayando en el Citac, allí donde Maruja y tú estuvisteis. Si llegáis antes, venid a mi casa. Nuria y yo os esperamos hasta las tres, en casa, luego yo vendré a ensayar al Citac y Nuria quedará en casa.
Luis, recuerda a Isaac que me traiga aquella cerámica conmemorativa del día de las Letras Galegas, aquella que está dedicada a Curros.
Bueno, hasta pronto. No podéis imaginar la ilusión que tenemos todos porque finalmente vais a venir.
Un abrazo nuestro para Maruja y para ti. Besos de Neus.
Ricard
Perdona la carta tan llena de borrones. Estoy en el ensayo y escribo con prisas para que llegue antes de vosotros salir.

1970-01-20
Carta de Seoane a Payró. 1970
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Payró. 1970 en 20/01/1970

La Coruña, 20 de Enero de 1970

Sr. Julio E. Payró
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Hace un mes que salimos de Buenos Aires y después de haber estado en Londres, Barcelona, Madrid, nos instalamos en La Coruña donde me propongo trabajar, hacer algunas nuevas piezas de porcelana, pintar y probablemente ilustrar el Martín Fierro para una editorial madrileña. Probablemente, porque como en el caso de Shaw, –salvando las distancias–, con el Sr. Goldwin de la “Metro Goldwin Mayer”, el editor está interesado en el arte y yo, en este caso, en el del editor que solo edita obras sin derechos de autor, interesado en el dinero. Claro que no es del todo verdad pues me gustaría hacer esas ilustraciones, probarme haciéndolas, con un tema que sería para mí resúmen de diversas experiencias visuales y una especie de homenaje a un campo que no viví pero soñé de niño. Ya sé que otros las han hecho muy bien, desde Zavattaro y Belloc hasta Castagnino y Alonso, pero creo que es un intento que debo acometer.
En Londres volvimos a ver sus museos, hacía veinte años que había estado allí y todo está claro, muy cambiado. En 1949 aún se racionaba la comida y quedaban grandes espacios de casas derruídas por los bombardeos. El Museo Británico continuaba teniendo piezas valiosas enterradas en algunos sitios de modo que no habíamos podido ver la escultura asiria y algunas esculturas orientales. Ahora las vimos y nos maravillaron. Conocía piezas aisladas en uno y otro museo europeo, pero nada tan importante como lo que encierra el Museo Británico. En la Tate Gallery pudimos volver a ver algunas salas y adquisiciones nuevas, pues otras estaban destinadas a la pintura Isabelina, una pintura cortesana, muy bien realizada, en muchos casos, pero que a mí no me satisface, aún reconociendo su gracia, el valor de la línea, del ornamento y su carácter documental. Naturalmente que algún gran artista ofrece sobre uno un poderoso atractivo, Holbein, pero son los menos. Luego de los museos hemos vuelto a gozar de las calles de Londres, las calles del centro, ahora racialmente más mezcladas, negros, indúes y toda clase de “latinos”. La calle es el más bello espectáculo de cualquier ciudad y más en Londres, donde repentinamente un excéntrico cualquiera realiza para nosotros un acto inusitado sin quererlo o sin saberlo.
Ya iremos escribiendo con tiempo de Barcelona y Madrid, ahora solo quería darles señales de nuestra vida. En cuanto a Barcelona soy parcial, admiro a esta ciudad por sus gentes y por la ciudad misma más que a cualquier otra de la península excluyendo, claro es, a Santiago y a La Coruña. Ahora mismo contemplo desde la ventana unas olas inmensas que se chocan con las rocas y se deshacen en espuma convirtiendo en infantiles cualesquiera clase de esculturas hidráulicas.
Antes de venirnos recibimos una felicitación de Año Nuevo con un bello dibujo suyo que agradezco mucho y que por las gestiones últimas de Buenos Aires, pasaporte, pasajes, etc., y por mi natural vagancia, no acusé recibo, lo hago ahora más de un mes después.

Un abrazo de Maruja y mío para los amigos comunes, Alicia, Ghio, los González Lanuza y los Romero y otro más grande para ustedes tres, María Inés, Silvia y usted:

[Seoane]

1970-01-20
Carta de Seoane a Palmás. 1970
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Palmás. 1970 en 20/01/1970


La Coruña, 20 de Enero de 1970

Sr. D. Ricardo Palmás
Buenos Aires

Querido amigo:

Llevamos ya unos días en La Coruña y necesito la dirección de José A. Fernández, el que fue gerente del Centro Gallego para reanudar mi colaboración con la radio. Nunca tuve su dirección, solamente el teléfono, que es 740-4770, debo escribirle y mandarle mis notas. Le rogaría me la proporcionase lo más rápidamente posible.
Conseguimos algún disco en Londres para usted. Casi todos agotados. También los “test” para Martínez Romero, de quien recibimos una felicitación de Año Nuevo cuando llegamos al Castro. Galicia está lo mismo que hace unos meses y lo que más se nota es la indiferencia desdeñosa del pueblo gallego, en general del español, es decir, de lo que queda del pueblo gallego, pues lo más joven y enérgico emigró o está emigrando. Estuvimos en Londres con Ramón Lugrís y le recordamos; en Barcelona con Losada, y con Patiño y Álvarez en Madrid, trabajan lo que pueden. Losada prepara cursos y trabajos literarios. Patiño tiene hecha más de una exposición. Por mi parte preparo la exposición de Madrid y nuevas piezas de Sargadelos, fábrica casi terminada y que resulta modelo en su género. Ya hablaremos de todo al regreso o ya escribiré nuevamente. Por favor envíeme la dirección de José A. Fernández, si no no tengo a quien dirigirme para esta cuestión de la radio.

Un gran abrazo de los dos para todos, Inés, Pilar y Tito y para usted:

[Seoane]

1970-01-21
Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1970
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1970 en 21/01/1970


La Coruña, 21 de Enero de 1970

Sres. Emma y Rafael Lifschitz
Buenos Aires

Queridos Emma y Rafael:

Hace un poco más de un mes que salimos de Buenos Aires y aún no hemos escrito a nadie. Hoy empezamos a hacerlo. Estamos instalados en La Coruña y, por mi parte, empezando a trabajar. El día 1º de abril expongo en Madrid y creo, si aceptan las condiciones, que comenzaré pronto a ilustrar el Martín Fierro para una empresa editorial también de Madrid. Es posible que las acepten. Desde que salimos de Buenos Aires no dejó de llover, en Londres, en Barcelona, en Madrid y ahora aquí. Contábamos con lluvia en Londres y La Coruña, pero no en Barcelona y Madrid; este año la lluvia desacredita la “costa del sol” de España. Para mí es un magnífico invierno, con lluvia y días de frío como debe ser un invierno, y en cuanto a ésta, nuestro clima de Galicia siempre ofrece al turista unos espléndidos inviernos sobre todo con abundantes lluvias y grandes temporales en su costa. Pero quiero primero referirme a Londres. Somos dos sobrevivientes de la peste de Londres. En los días que estuvimos allí, parece que murieron en la ciudad unas trescientas personas de gripe y nos hemos venido a España cuando la gente acudía al trabajo con una especie de bozales, o algo parecido, para evitar contagios. Los que llamo bozales deben tener un nombre sanitario que no recuerdo, pero visualmente parecen bozales. Los médicos del siglo XV o del XVI, los famosos de Montpellier, los convertían en una especie de picos de aves y le añadían grandes gafas y una especie de bonete, llevaban también un largo guardapolvo y guantes y unos zapatones muy cerrados de modo que el virus de lo que fuese no encontrase ningún resquicio por donde atacarlo. De esto debe saber mucho Carlos. A parte de esto y del gran resfrío de Maruja, lo pasamos muy bien. Volvimos a ver los museos que no veíamos desde el año 49, gozando extraordinariamente del Museo Británico y de lo que quedaba de arte moderno en la Tate Gallery, pues una parte muy importante de él estaba consagrada a una exposición del arte Isabelino, naturalmente inglés. Londres continúa gustándome mucho a pesar del racismo incipiente que se observa por la cantidad de indúes y negros que viven allí y que, sin embargo, deben ser relativamente más felices que en sus tierras que no les dan para vivir, pues, para las autoridades y leyes inglesas aún se trata de personas, sin discriminación de color de piel. El arte isabelino muestra un predominio del dibujo sobre el color y el cuidado conque el artista se detenía en los detalles de ornamentación de ropas y muebles. Trataba de señalar el rango del retratado, en general se trata de retratos, a través del diseño de las joyas, de los vestidos, de los cortinados, de los sillones y otros muebles y de los escudos heráldicos. Comenzaba la prosperidad inglesa. Pirateaban sobre todo en el Atlántico, en las costas de la colonias españolas de América y entre África y España. Nacía un gran imperio y sin quererlo se reflejaba en el arte de los pintores a solicitud de los príncipes y de los nobles que la reina extraía de entre corsarios y piratas. La pintura no importaba aún mucho, sino lo que ella podía representar y la competencia social reflejada en la riqueza de los retratados. En muchos casos, se trata de bastante buenos artesanos más que de artistas con el significado actual, el que se lo da, que para mí no tiene, pues el artista es siempre un hombre de oficio, un artesano, las artes son las del oficio, las artes de un pescador son las redes y los anzuelos y las trampas de mimbre o de lo que sea, y, la del carpintero, la mesa de trabajo y los útiles de que se vale. Así, al menos, se continúa entendiendo en los pueblos. Todo esto es para hablarlo, lo haremos el próximo otoño ahí. Hasta ahora solamente estas noticias nuestras y un gran abrazo para todos los amigos, Martínez Vallerga, Noemí, los Edelstein, el ingeniero Herman y Sra, y Carlos, Eduardo y vosotros, Emma y Rafael, un fuerte y fraternal abrazo de Maruja y mío:

[Seoane]

1970-02-03
Carta de Seoane a Díaz Dorado. 1970
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Dorado. 1970 en 03/02/1970


La Coruña, 3 de Febrero de 1970

Sr. D. Diego Díaz Dorado
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Hace mes y medio o algo así que salimos de esa. Estuvimos en Londres, Barcelona y Madrid y estamos ahora en La Coruña donde nos instalamos y estoy trabajando. Hice tres nuevas cabezas grandes: la del Marqués de Sargadelos, la de Pérez Galdós, cuyo centenario está celebrándose, y la de Pablo Picasso. Seguramente haré también la de León Felipe, pues puede resultar con todas ellas una iconografía curiosa aparte de recobrar para la cerámica un género perdido. La fábrica de Sargadelos queda realmente magnífica. A mi juicio es una lástima que quede enclavada en una aldea solitaria y cuya vista panorámica, la que se veía desde la fábrica, está, dentro de dos o tres años, tapada por un bosque de eucaliptos plantados por el vecino que, hasta la construcción de la fábrica, destinaba el terreno que convirtió en bosque, a prado. Enterrada allí, entre la montaña y los eucaliptos, tiene sin embargo su arquitectura una grandeza nada común. La forma circular se adapta al paisaje como se preveía, e, interiormente, su organización es perfectamente racional. Se construyeron además tres o cuatro departamentos para colaboradores en tránsito y, supongo, visitas que queden allí ancladas. En Mayo se celebrará allí el IV Congreso español de diseño industrial. Esto en cuanto a Sargadelos. De nuestra estancia en Londres volvimos a visitar los espléndidos museos de esa ciudad y a pasearla bajo la lluvia todo lo que hemos podido. Paramos en un hotel en Soho, en pleno barrio “hippie” y realmente no encontramos nada en particular, aparte el pintoresquismo de sus ropas, únicamente nos sorprendió el comercio que se hace alrededor de ellos. Es curioso que en cualquier ciudad donde se agrupan unos centenares de “hippies” se instalan comercios para proveerles de casacas militares, cinturones con tachuelas o cualquier clase de adornos, ponchos criollos, botas pintorescas, maxifaldas o maxiabrigos, o al contrario, y toda clase de collares, pulseras y joyas extrañas, que recuerdan la joyería prehistórica y del pasado. En el fondo son excelentes muchachos, posiblemente, en general, malos estudiantes o estudiantes descuidados cuyo ideal de vida exterior sería convertir todo el año en una especie de carnaval, disfrazados de barbas, melenas, ropas anacrónicas, etc., pero, no se sabe por qué, uno les tiene simpatía, trabajan en lo que les gusta y convierten en anacrónicos a esos funcionarios bancarios de Londres de sombrero hongo y pantalones a rayas y a todo lo que hay de convencional en esa ciudad como en todas.
Estamos deseando recibir noticias de Buenos Aires y por mi parte algo de la reforma de la central del Banco de Rio de La Plata, como queda el color, etc. Aquí tengo el encargo de ilustrar para una editorial madrileña el Martín Fierro. Me alegro de tener que hacerlo. Escríbame, ya sé que en verano no pasa casi nada, pero algo pasa siempre, y tenemos ganas, necesidad de noticias.

Saludos de Maruja y míos para Carmen y usted reciba el abrazo de:

[Seoane]

1970-02-03
Carta de Seoane a Sofovich. 1970
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Sofovich. 1970 en 03/02/1970



La Coruña, 3 de febrero de 1970

Sr. D. Bernardo Sofovich
Buenos Aires

Mis queridos amigos Bernardo y Elsa o Elsa y Bernardo:

Estamos en La Coruña desde el día 15 de enero gozando de la buena y tenaz lluvia de Galicia a veces, hoy mismo, con grandes vientos del Atlántico. Éste era un fin del mundo antiguo y algo recuerda ese fin en las inmensas olas que azotan las rocas del mar de los Ártabros, que así se llamó este mar, o mar del Orzán, como ahora se le dice. Trabajo. Hice tres nuevas cabezas de las grandes para porcelana, el marqués de Sargadelos que fundó la primitiva fábrica a fines del siglo xviii; Pérez Galdós, cuyo centenario se cumple este año; y Pablo Picasso. Tengo en proyecto hacer estos días la de León Felipe. Puede resultar con todas estas jarras una iconografía curiosa bastante extraña. Junto con ellas, haré una pieza de aproximadamente un metro de alto, Tres soles en Galicia que recuerda, únicamente en el título, los tres soles que en la Edad Media divisaron en el cielo gallego los campesinos con natural sorpresa y espanto. Pensaron en un anuncio del Fin del Mundo. Creo que en el Mediterráneo nunca vieron tres soles, solamente uno quemante y permanente. En este país de lluvias y nieblas, en cambio, como compensación, se vieron en un solo día tres soles. Pues bien, ésa es una pieza de porcelana que haré, los tres soles, otra, también de aproximadamente un metro de alto, con tres gaviotas, o cuervos marinos, ya veremos, como las que abundan en estas costas. Desde que salimos de ahí, apenas vimos sol. La lluvia nos sigue, primero en Londres, luego en Barcelona y Madrid y ahora aquí, pero la de aquí la esperábamos, no la de Barcelona y Madrid. En Barcelona, vimos nuevamente el Museo Picasso, con unos grabados nuevos y próximo a ampliarse. No vi publicaciones nuevas sobre Picasso o no vistas en Buenos Aires, tampoco en Londres, donde vimos en la Tate Gallery algunos Picassos que hace años no estaban allí, seguramente de reciente adquisición aunque sean anteriores, en la obra picassiana, al año 50. Poseen una excelente colección de Picassos no muy nueva, pero muy bien seleccionada. Pero cada vez que se vuelve a ver el museo de Barcelona, la serie de las Meninas, esa serie realmente espléndida y no demasiado comprendida, se da uno cuenta del valor de esta colección. Los grabados vistos allí en cantidad, tal como son, en su tamaño verdadero, a veces primeras pruebas luego corregidas, dan perfecta idea de la grandeza de Picasso. Ningún pintor llegó a la libertad suya ni imprimió a su obra tanto talento, todos resultan limitados a su lado, solamente Goya y el Ticiano si hubiesen vivido en nuestra época o hubiesen comenzado a pintar como al final de su vida cuando sólo tenían 35 o 30 años, cuando ya sabían que la pintura era un lenguaje, menos oficio que lenguaje, y que el pintor se expresa escribiendo con signos y colores como Zorba el griego se expresaba danzando. Todo cuanto Picasso tuvo que decir acerca del mundo cabe en muy pocos temas, pero, ¡cuánto dijo a través de ellos! Pero no quiero continuar sobre esto. No quería nada más que saludarlos, sospecho que estarán en Punta del Este, pedirle a Bernardo que me escriba, precisamos noticias de ahí, y decirles que una parte del día lo pasamos viendo romper las olas contra las rocas, pasmado de que la libertad del mar tenga también contención.

Un gran abrazo para todos y para los dos de:

[Seoane]

1970-02-04
Carta de Seoane a Esther e Lipa Burd. 1970
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Esther e Lipa Burd. 1970 en 04/02/1970

La Coruña, 4 de febrero de 1970

Sres. Esther y Lipa Burd
Buenos Aires

Mis queridos amigos:

Estamos avergonzados por no haber escrito antes. Llevamos mes y medio fuera de Buenos Aires y hemos escrito dos o tres cartas iniciales con el propósito de hacerlo a diario con todos los amigos. Esto fué hace unos quince días. Desde entonces hasta hoy no hemos escrito a nadie, pero hoy, ya en febrero, comenzamos con los amigos de la calle Arroyo, con Shand y con vosotros. Estuvimos en Londres menos tiempo del que pensábamos por culpa de un fuerte catarro de Maruja y porque nos urgía venirnos a España, pero Maruja con resfrío y yo sin él anduvimos nuevamente por los excelentes museos londinenses. Solamente nos fallaron algunas salas de la Tate Gallery, pues se exponía en ellas ejemplos de Arte Isabelino, para mí de interés relativo pues no aportaron nada importante a la pintura de su época, muy cuidadosa, eso sí, del dibujo de los detalles de vestidos, joyas, etc., y de dejar testimonio del esplendor imperialista que comenzaba. No vimos, pues, los excelentes ejemplos de parte del siglo XIX que allí se guardan. Tengo en la memoria un cuadro de Daumier con blancos que me hubiese gustado volver a ver, como tambien esculturas de Epstein que a mí me interesa mucho, guardadas por la muestra a que me referí. En el Museo Británico vimos la impresionante Sala asiria que en 1949 no pudimos ver pues aún estaba guardada en el depósito subterráneo realizado para guardar las obras de arte en los bombardeos. Uno piensa viendo asirios, egipcios, griegos y escultura oriental en general sin olvidar las civilizaciones americanas, que luego del románico y el gótico occidentales y algunos ejemplos, no demasiados, que uno encuentra aislados, que la escultura es un género en decadencia. Resulta pintoresco e infantil bastante de lo que hoy se realiza. Claro que no toda la escultura de hoy. Empecé salvando a Epstein, pero por ahí viven Moore, Picasso y Marini, otros ingleses. Otros ingleses como Moore y otros de otros países. Aquí mismo en Galicia hay un gran escultor muerto hace pocos años, Asorey, de prestigio solo local pero llamado a ser descubierto algún día fuera de España por la fuerza y originalidad de sus esculturas en piedra y por sus pocos monumentos. Unía el clasicismo de Bourdelle, que le influyó, al barroco gallego. En Barcelona vimos un nuevo museo interesante, aparte de los otros, el Museo del Traje inaugurado hacía un mes, que comprende desde el siglo XVI hasta el modernismo, faltando alguna sala por habilitar por ser muy reciente su inauguración. Al Museo Picasso le incorporaron nuevas piezas y es el único que reúne toda su obra grabada aparte de poseer los setenta o más cuadros de las Meninas, la serie completa. Ahora, desde el día 15 de enero no veo más que el mar desde el departamento de La Coruña cuando dejo de trabajar. Hice nuevas cabezas grandes para porcelana, tres, entre ellas una de Picasso, y debo hacer para una editorial de Madrid las ilustraciones del Martín Fierro. Comenzaré estos días y pienso con gusto en esos dibujos. Estoy buscando documentación y ya encontré alguna. Para sentirme cómodo solo necesitaría tener Buenos Aires a una hora de distancia y teneros a todos los amigos aquí. Teniendo Buenos Aires tendría todo lo que va por el bajo del centro hasta Olivos. La calle Florida, la calle Lavalle, plazas como la de Francia o como la vuestra de Arroyo y alguna calle de Caballito con jacarandás en flor. Aquí en La Coruña tengo un mar violento de leyendas y temporales y lo que queda de la ciudad antigua dada la fiebre progresista de todos los concejales del mundo. Por algo Valle Inclán usaba la palabra concejal para agraviar a los estúpidos. Enviarme noticias. Escribir, por favor.

Un gran abrazo para los dos de Maruja y:

[Seoane]

1970-02-04
Carta de Seoane a Falcini. 1970
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Falcini. 1970 en 04/02/1970


La Coruña, 4 de febrero de 1970

Sr. D. Luis Falcini
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Estamos nuevamente en Galicia luego de un mes aproximadamente entre Londres, Barcelona y Madrid. Por mi parte comencé a trabajar realizando algunas piezas para porcelana y pintando. Para el mes de Abril expondré en Madrid, en una galería nueva y debo ilustrar para una editorial de Madrid el Martín Fierro. Es posible que salga un Martín Fierro bastante galleguizado pero me agrada la posibilidad de hacerlo. Tengo que hacerlo antes del 15 de marzo.
En Londres vi nuevamente el Museo Británico, la Tate Gallery y algún otro Museo. Ví nuevamente todo lo que guardan de la escultura asiria, egipcia y oriental en el Museo Británico. Las maravillas egipcias y esos fantásticos leones alados asirios que convierten en ridículos los leones británicos y españoles de los escudos y de las entradas de los paseos. No sé como pudo ser la pintura, o, si lo sospecho, por los ejemplos que quedan, cae uno en la cuenta que la monumentalidad estuvo en aquella época solamente a cargo de la escultura.
Claro que esto ocurrió siempre que se hizo escultura monumental y pintura mural. La pintura no pudo, nunca, pienso, competir en grandeza con la escultura. Fué siempre más ilustración, procedimiento dedicado a la enseñanza más que dedicado a imponerse al espectador como en esas esculturas asirias, o esas otras gigantescas figuras egipcias. No se trata de cual arte sea superior, como se discutía hace tres siglos o algo más. Son artes distintas con fundamentos comunes.
En Méjico los relieves que se conservan de las viejas civilizaciones indígenas poséen una fuerza no alcanzada, a mi juicio, por ninguno de los muralistas de este siglo. Esas cabezas de guerreros o esas serpientes aladas, o algunos de los dioses que representaban se convierten en alegato ilustrativo a través de Ribera o de Siqueiros en un arte menos impresionante, sereno y eterno. No es igual una armadura de metal que su dibujo. Las simulaciones de la pintura no recrean la naturaleza. La escultura la eterniza. A medida que pasan los años me atrae más la escultura cuando es tarde para intentar hacerla.
En Barcelona volví a ver el Museo Picasso y el de arte románico e incluso fuí al Museo del Traje recién inaugurado, espléndido, abarca desde el siglo XVI hasta comienzos del XX y en él se representa la necesidad del ornamento que sintió siempre el hombre. A través del traje va uno identificando a las gentes de distintas épocas de acuerdo con la historia del arte. Encuentra las correspondencias a los gustos de época. Se encuentra el traje que corresponde a Velázquez o los hermanos Le Nain, o el que corresponde a Fragonard o a Goya, y no porque estos pintores los hubiesen copiado, sino porque corresponden a sus estilos, como los de comienzos del siglo XX son modernistas o Art Noveau, o como quiera decírsele.
Bueno, todo esto es una disquisición que tiene por objeto decirle algo de nuestra vida a usted y a los amigos y pedirles que nos escriban.

Un gran abrazo con saludos para todos de Maruja y mío:

[Seoane]

1970-02-04
Carta de Seoane a Shand. 1970
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Shand. 1970 en 04/02/1970

La Coruña, 4 de febrero de 1970

Sres. Susana y William Shand
Buenos Aires

Mis queridos amigos:

Llevamos mes y medio fuera de Buenos Aires y somos, Maruja y yo, dos de los supervivientes de la gripe inglesa. Estuvimos en Londres menos tiempo del que pensábamos, solamente diez días, pero los suficientes para volver a ver los espléndidos museos de la ciudad, lástima que en la Tate Gallery nos tocó una exposición de pintura isabelina relativamente interesante, muy buena artesanía, muchos retratos y, a través de ellos, la estampa general del imperio que se iniciaba. Bastantes piratas vestidos de señores. En España, la pintura se hacía al mismo tiempo más negra. Claudio Coello, en la Península y Moro en Flandes es posible que previesen la decadencia a través de sus retratos de reyes, los duques de Alba, etc. En Flandes, en cambio, también aproximadamente por la misma época, los pintores se ocupaban de hacer una pintura costumbrista, de más humor, con escenas campesinas y burguesas, y con algún cuadro muy pequeño de guerra contra los imperialistas españoles. No pongo imperialistas en comillas porque no lo fuesen. No los disculpo, sino simplemente porque la denominación imperialistas y la conciencia de subordinación a un imperialismo vino después, comenzó contra los ingleses en época reciente y ahora forma parte del lenguaje común pudiendo referirnos con el término a varios Estados, juntos o separados, según nuestras simpatías; hasta un Estado imperialista puede denominar imperialista a otro en el juego diplomático de, llamo para que no me llamen. Lo cierto es que volvió a gustarnos mucho en Londres las calles y los ciudadanos a pesar del mal tiempo constante, de la gripe y de haber encontrado un Londres distinto, lo esperábamos, al de 1949, con muchos negros, indúes y latinos, comprendiéndonos a los gallegos entre los latinos. Estuvimos después den Barcelona y Madrid hasta venirnos a La Coruña el día 15 del mes pasado instalándonos en el departamento que amueblamos y en el que me puse a trabajar para la fábrica de porcelanas de Sargadelos, en el norte de Galicia. Tengo nuevas grandes jarras hechas, tres más, entre ellas una de Picasso, alguna otra pieza en proyecto y preparo la exposición de pintura que se celebrará en abril en Madrid. Trabajo. Llueve, como es natural, todos los días, en algunos solamente unas horas y desde la ventana del estudio, puedo ver el oleaje del que se llamó Mar de los Ártabros, de donde salieron los reyes Breogán, Gael, que invadieron Irlanda y dieron lugar al nacimiento de los gnomos. De noche veo la luz del faro de Hércules, el más antiguo del mundo fundado no se sabe bien por quién, reedificado por los romanos, vuelto a modificar en el siglo XVIII y electrificado en el XX. Las olas alcanzan alturas gigantescas. Ésta es toda nuestra vida en el mes y medio que salimos de Buenos Aires. Comentaremos muchas más observaciones hechas, exposiciones vistas, ocurridos políticos en próximas cartas, siempre que Shand no discuta algo de lo que ya puse en esta carta y polemice, como creo que hizo alguna vez con motivo de alguna carta mía, de otro viaje. Necesitamos noticias de ahí, alguna buena, las malas en general se leen en la prensa española gozosa de situarnos en un desastroso tercer mundo para brindarnos un generoso apoyo, o dar a sus lectores la sensación de que lo brindan. Envíennos noticias, por favor.

Grandes abrazos de Maruja y míos para todos los amigos, para Bernardo, y especialmente para los dos:

[Seoane]

1970-02-05
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1970)
Santiago de Compostela
Ourense
Orixinal
1970-02-11
Carta de Seoane a Blum. 1970
A Coruña
Nova York
Olivos
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Blum. 1970 en 11/02/1970


La Coruña, 11 de Febrero de 1970

Sr. Sigwart Blum
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Hace más de mes y medio que salimos de Buenos Aires y apenas he escrito a nadie. Estuvimos en Londres, Barcelona, Madrid, antes de llegar a La Coruña donde comencé a trabajar los primeros días de enero. Hice cuatro cabezas grandes para jarras de porcelana, de intelectuales españoles heterodoxos, uno del siglo XVIII que retrató Goya, Antonio R. Ibáñez, de la Ilustración Española, progresista en su época, y tres contemporáneos, el novelista Pérez Galdós, diputado republicano con la monarquía, odiado por los beatos y en general por la iglesia de principios de siglo; Pablo Picasso y el poeta León Felipe, fallecido éste en México hace año y medio aproximadamente, que fué un gran poeta del destierro. Me gusta hacerlas y sospecho que resultará de todo ello una extraña iconografía, siguiendo además, me gusta pensarlo, una línea popular y tradicional de los “múltiples”, tan en boga en nuestros días, los míos hechos en porcelana. Para el mes de abril tengo una exposición en Madrid y antes del 15 de marzo debo entregar a una editorial madrileña una buena cantidad de ilustraciones al Martin Fierro. No deja de ser curioso que me encarguen a mí estos dibujos, pero creo que los haré con gusto, pues aún no empecé con ellos. En Barcelona volví a ver el Museo de arte románico y el Museo Picasso que lo van ampliando, pues aumentó en óleos y grabados últimos. En Londres la maravilla del Museo Británico, sobre todo las salas de primitivas civilizaciones.
De Buenos Aires no tenemos apenas noticias, nos gustaría tener más pero sospechamos que son meses malos para tener cualquier género de noticias de los amigos por estar de vacaciones, muchos estarán en las playas o viajando. En nuestro caso hemos padecido frío bastante intenso en Londres, Barcelona y Madrid, en La Coruña menos y lluvia en las cuatro ciudades, con solo tres o cuatro días de sol desde que salimos de Buenos Aires. En Galicia es natural la lluvia, es país de lluvias, pero en Barcelona y Madrid no, y sus habitantes están en general perplejos. Algunos piensan en la influencia en la atmósfera de los cohetes y otros objetos lanzados desde la tierra. Es posible que algunos crean en el fin del mundo o en la proximidad de otro nuevo diluvio universal. ¿Qué salvarían ahora los hombres para una nueva Arca de Noé?
Bueno, no quiero hacer más larga esta carta. Quisiera pedirle que me escriba, que me guarde la revista alemana sobre ilustración con su artículo. Reciban su señora, los suyos y usted un saludo muy cordial de Maruja y mío, con un abrazo para usted de:

[Seoane]

1970-02-11
Carta de Seoane a Negri. 1970
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Negri. 1970 en 11/02/1970


La Coruña, 11 de Febrero de 1970

Dr. Tomás A. Negri
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Estamos sin escribir apenas a nadie. Maruja estuvo con un gran resfrío en Londres. A mí me tocó en Madrid y desde que llegamos a La Coruña estoy trabajando. Hice cuatro grandes jarras para la serie de Valle Inclán, Unamuno, etc., que corresponden a Pérez Galdós, Pablo Picasso, León Felipe y el Marqués de Sargadelos, esta última una extraordinaria figura de la Ilustración, en la época de Carlos III, un “déspota ilustrado”, que fundó en el norte del país gallego, en Sargadelos, unos altos hornos, los primeros que tuvo España, y una fábrica de loza, cuya obra, con un amigo, Isaac Díaz Pardo, tratamos de continuar haciendo porcelana. Los altos hornos y la vida del Marqués de Sargadelos fueron destruídos como consecuencia de la invasión a España de Napoleón y los sucesos que siguieron. Desde que salimos de Buenos Aires solamente hemos tenido unos pocos días de sol. La lluvia aquí, en Galicia, es casi permanente en estos meses, ya se sabe, pero no así en Madrid y Barcelona y este año parece que tambien a ellos les cae en cantidad. De Buenos Aires no tenemos apenas noticias. A Payró le he escrito hace un poco más de una semana pero sospecho estará en Mar del Plata o alguna playa como lo están casi todos los amigos. González Lanuza debe estar en el Uruguay. A Nélida le hemos escrito. Nos contestó y ahora le debemos carta. Le hablamos por teléfono desde Barcelona para encontrarnos allí por Navidad pero no pudo ser. Esperamos que se anime a venir a La Coruña y pase con nosotros unos días, así verá una de las regiones más bellas de Europa con un pasado extraordinario y con un presente desdichado.
En Abril expongo en Madrid sin ganas, estoy arrepentido de haber aceptado y, antes del 15 de marzo, debo entregar las ilustraciones al Martín Fierro para una editorial madrileña. La idea de ilustrar el Martín Fierro me gusta y, sobre todo, hacerlo para una editorial española.
Esto es todo, o una parte del todo, porque dejo de escribirle sobre la emoción de estar nuevamente en Londres después de veinte años, volver a ver sus extraordinarios museos y respirar ese aire de libertad y seguridad en uno mismo que Londres infunde. Me correspondió ver en la Tate Gallery una gran exposición de arte isabelino, perdiendo algunas salas de arte del siglo XIX y de los ingleses de este siglo que me hubiese gustado volver a ver. Es una mala costumbre levantar salas de un museo para hacer una exposición por muy interesante que ésta sea. Debiera haber un edificio para exposiciones de esta naturaleza. A mi personalmente me interesaban las salas habituales de la Tate Gallery y muy poco el arte isabelino y sospecho que les ocurría a la mayoría de los visitantes. Sin embargo me dediqué a estudiarlos, se trata de una época muy importante de Inglaterra, nacía el imperio y los piratas y corsarios se transformaban en nobles y se hacían retratar solos o con sus mujeres y los muebles. Existía un gozo muy curioso por el ornamento y el dibujo de los detalles que importaba más que el color.
Por favor escríbame. Un saludo de Maruja y mío para su madre y para usted y reciba el abrazo de su amigo:

[Seoane]

1970-02-17
Carta de Blum a Seoane. 1970
Nova York
Olivos
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Blum a Seoane. 1970 en 17/02/1970

SIGWART BLUM. QUINTANA 2572. OLIVOS. BUENOS AIRES. ARGENTINA.
17-II-70

Mis queridos amigos:

Hoy, dia17 de febrero llegó su carta con el Generalisimo intácto2 todavia. Muchas gracias.
Mucho nos alegra que todo va bien y que las jarras crecen. Si sigue asi, van a faltar pronto candidatos para completar la serie. El ilustre Seoane no deberia faltar con su autorretrato. Por lo menos, para una venta en Argentina. Seria una cosa muy “in” para cualquiera choppería. Prost! Seguramente sobrevivirán a todos los múltiples que son más rápidamente fuera de moda que las minifaldas. Pobre Polesello! Tendrá su pobre sello.
En mes de enero, aproximadamente, alrededor del 10, mandé a La Coruña por certificado 1 ejemplar de la revista Illustration 63 con sus grabados. Seguramente, ha llegado mientras tanto. Hoy envio una separata. La otra entregada al amigo Negri. El quiere usarla para una exposición suya en Alemania. Creo, que salió bien y con un texto algo muy biográfico para una mejor ubicación de su labor. La reproducción y presentación es –como siempre– excelente.3
Ruth, nuestra hija, pasó por Vigo alrededor del dia 11 de este mes rumbo a Hamburgo. Quiere probar su suerte en Europa. Nosotros tenemos la idea de salir principio de abril. Primeramente, a Alemania, Suiza y Austria. Quizá llegamos un dia a Galicia.
Aqui, en nuestro Buenos Aires querido, hay mucha calor y todo el mundo se encuentra en una playa para pasar el verano de Ongania. Nosotros estuvimos solamente algunos dias en Miramar en diciembre, pero nos vamos todos los dias en un club de barrio para nadar.
Hace algunos días regresaba Sábat de New York. Después de ambular por algo [más] de diez editoriales, pude ubicar una, que tiene interés en publicar sus dibujos sobre músicos de jazz. Tiraje: 15.000. La gente que realicen el trabajo son los “número 1” en USA. Lubalin, Smith, Carnase.
La Gebrauchsgraphik de enero 1970 publicaba justamente 8 páginas de Herb Lubalin que hace la diagramación del libro. Ya mandaban las primeras pruebas. Lubalin es tambien miembro del jurado del concurso ICTA Typomundus 20/II (Centro International para Artes Gráficas). Los trabajos de este concurso serán expuestos en Munich hasta el 17 de abril.
Alguien me contaba hace poco que Laxeiro se encuentra en camino hacia Buenos Aires. Pero antes de Mayo no habrá movimiento artístico. Albino Fernandez me dijo que desean realizar otra Bienal International del Grabado en 1970. Que coraje.
Esto para hoy con nuestros mejores buenos deseos y con un cordial abrazo tambien para Maruja.

Sus amigos

Sigwart + Grete

Na sinatura aparece debuxo que semella unha flor.

1 Esta data está escrita a man posteriormente.
2 No orixinal o autor sinala cunha frecha un selo pegado coa efixie de Franco.
3 O párrafo que empeza por “En mes de enero…” e remata en “…excelente” Está sinalado polo autor con énfase na marxe esquerda.

1970-02-19
Carta de Rafael e Emma Lifschitz a Luís e Maruxa Seoane. 1970
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Rafael e Emma Lifschitz a Luís e Maruxa Seoane. 1970 en 19/02/1970


Buenos Aires, Febrero 19-1970

Muy queridos Maruja y Luis:

Se darán cuenta por el encabezamiento que Rafael y yo nos estamos “castigando” en Buenos Aires. La verdad que así como Bua [Buenos Aires] es fantástica en verano cuando no hace calor, pues no hay gente que moleste, así se pone de insoportable cuando hace esta humedad y calor infernal. Les agradecemos mucho vuestra carta que amén de hacernos saber algo de Uds. nos pasa una información sobre todo lo que ocurre por allá. Les cuento nuestra vida: Yo me fui el 19 de Diciembre a Punta, Rafael y Poly, unos días después. Yo, luchando contra los uruguayos para que el arreglo de la casa termine. Me pusieron tan furiosa que pensé escribir un libro “de como empecé a odiar a los uruguayos”. Bueno, la 1ª semana de Febrero ya dormíamos en Siddhartha aunque todavía hay obreros terminando. La casa quedó muy agradable y alegre. Esperamos la podamos ver todos juntos, encender la chimenea y escuchar todo lo que Uds. nos tendrán que contar.
Como novedades malas: Noemi [Gerstein] los 1os días de Enero se rompió el brazo derecho cerca de la muñeca. Ya le sacaron el yeso y precisa hacer rehabilitación. La hermana Betty estuvo bastante mal, no se sabía que era, le hicieron una especie de trepanación en el cráneo. Ahora se cree que fue presión arterial excesiva que actuó sobre un nervio óptico. Se repone lentamente. Bueno, basta de cosas malas aparte del choque de trenes con gran cantidad de muertos, aluviones en Mendoza, desmoronamiento de un edificio de 15 pisos semiterminado en calle French a 3 cuadras de casa etc., etc.
Bueno, termino con las cosas malas. Aquí se casó [Rogelio] Polesello con frac, iglesia y todo. En Punta estuvimos con Lena y Pablo Edelstein, con Anita y Enrique Goldstein (Anita estuvo enferma, pleuritis o algo así, Enrique queda regular). Nosotros estamos muy bien, contentos de tener el jardincito y un living donde puedan entrar un poco + de gente que en el Vanguardia. Desfiló bastante gente por casa en pequeñas camadas, entre otros, Rotzait y su mujer, que estuvieron muy entusiasmados.
El tiempo se nos pasa con rapidez increíble entre no hacer nada allá y aparentar que hacemos algo acá. Julia les llevó cariños nuestros? Bueno, está demás decirles que los extrañamos mucho, que queremos tenerlos acá, pues no creo que esta vuelta nos podamos ir allá. Esperemos que Marujita esté repuesta de la gripe.

Abrazos, besos y cariños de los chicos y de Rafael y mío

Emma

1970-03-12
Carta de Seoane a Menechini. 1970
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Menechini. 1970 en 12/03/1970


La Coruña, 12 de marzo de 1970

Sr. Enzo Menechini
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Hoy le escribo tambien a Billy, trato de escribir a todos los amigos a quienes debo carta desde que salí de ahí pero que sospecho vuelven ahora de sus veraneos. No sé si será tu caso. Estuve en Londres, como supongo que sabes y Maruja y yo sobrevivimos la gripe creo que inglesa, por lo menos en Londres o Inglaterra fué donde se presentó más violenta y no siempre los males han de ser españoles. Maruja se resfrió bastante pero no llegó a padecer la gripe inglesa. A mí me gustó mucho haber estado nuevamente en esa gran ciudad y ver nuevamente los museos que guarda. Volver a ver, creo que se lo escribo a Billy, los ejemplos extraordinarios de escultura de los antiguos países de medio oriente y de Egipto y volver a ver, saltando miles de años, la pintura contemporánea que posée la Tate Gallery, tambien ejemplar en su selección de las más conocidas a través de revistas y publicaciones y limitada, como es natural, a muy pocos países, naturalmente los que se presume desarrollados. Nada de toda América, como no sea de U.S.A., ni de los otros tres continentes que no son Europa y de éste casi únicamente de Francia, Alemania con algunos ejemplos, muy pocos, de Alemania, Italia, Rusia y algún otro país. Existe para los museos una especie de Mercado Común del Arte que excluye en su comercio países enteros. Habría que pensar en organizar otro Mercado Común artístico más amplio iniciado en los países del subdesarrollo. Los investigadores, historiadores y críticos del año 2070 van a tener mucho trabajo al descubrir unos artistas de todo el mundo superiores a los que encierran los museos de nuestro siglo y que fueron precursores de muchas búsquedas que se dan por iniciadas en los actuales países del desarrollo. Es posible que Buenos Aires sea un vivero de hallazgos si para esa fecha no se destruyó todo lo hecho en nombre de la falta de juicio crítico y del juicio en general de los boquiabiertos de la vanguardia permanente del Di Tella. Pero todo esto ya lo hablaremos.
Hoy leo en el diario que se suicidó Rothko, uno de los pocos expresionistas abstractos que yo respeto por su sensibilidad por el color, por los matices que encontraba trabajando y por su ascetismo. Precisamente en Londres quedan unos buenos ejemplos de su pintura y antes había visto muchos cuadros suyos en Basilea. Rothko fué un gran pintor que no estaba muy lejos de Tobey, el pintor de rostro de apóstol, del que le distanciaba sobre todo el tamaño de los cuadros. Los de Rothko fueron aumentando de tamaño mientras Tobey los disminuía cada vez más. Los pintores son gente caprichosa en cuanto a estas cuestiones. Algunos en Buenos Aires utilizan metros de tela para expresar calidades o temas que se pueden expresar en centímetros, sobre todo los de la neofiguración, más macrofiguración que neo. Me sorprende haberte escrito todo lo que va en esta carta, pero ya está escrito. Trabajo mucho. Estoy haciendo nuevas jarras de porcelana, estoy terminando de ilustrar el Martín Fierro para una editorial española e inauguro una exposición en Madrid el dia 3 de abril próximo. Pero estoy deseando tener noticias de todos los amigos y naturalmente tuyas, de tu trabajo, de la Galería. Contéstame.

Un gran abrazo de Maruja y mío para Julia, para tí y tus hijos:

[Seoane]

1970-03-12
Carta de Seoane a Whitelow. 1970
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Whitelow. 1970 en 12/03/1970

La Coruña, 12 de marzo de 1970

Sr. William Whitelow
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Debo carta a casi todos, una tarjeta postal, unas letras, pero es que pensaba escribir desde Galicia a mi llegada. Hice nuevas jarras grandes: Pérez Galdós, Antonio Machado, Picasso, León Felipe, etc., y algunas piezas aisladas, por ejemplo, una de un metro de alto aproximadamente, Tres soles en Galicia, uno encima de otro como parece vio el pueblo gallego un día de la Edad Media que consideró como presagio del fin del mundo. El fin del mundo estaba previsto para el año 1000. En los monasterios de España se comenta el Apocalipsis. El beato de Liébana auguraba el fin de los hombres y del universo, hacía comentarios al Apocalipsis y en los talleres de los monasterios preparaban vitelas para calígrafos y miniadores. Preveían el fin del mundo para el año 1000, es posible que sea para el 2000. Hay pruebas de que puede ocurrir, todo depende de unos cuantos técnicos irresponsables o de unos cuantos políticos tan irresponsables como los técnicos. Va siendo hora que los hombres que nacen para beatos empiecen nuevamente a comentar el Apocalipsis. Además de esas piezas de porcelana estoy ilustrando el Martín Fierro para una editorial madrileña y terminaré los primeros días de la próxima semana. Pasé de los tres soles de la Edad Media a los indios y gauchos del siglo XIX, en un continente no previsto por las fechas de los comentarios del Apocalipsis. Me alegra mucho el hacer el Martín Fierro, pertenece a una mitad mía, la otra mitad está aquí junto a este mar gris, neblinoso, de fuertes marejadas con olas imponentes, verdaderas esculturas hidráulicas, de 15 o veinte metros de alto algunas veces. La Coruña es una ciudad ventosa que tiene un mar generalmente del color del acero, que en los días de sol, los tres meses de verano alternando con lluvias ligeras, se colorea de verde o azul verdoso. Es posible que fuese el sitio que mejor me venía para ilustrar el Martín Fierro con nostalgia de los vientos del sur, del espacio, de la provincia de Buenos Aires. Al mismo tiempo, pinto, pues tengo una exposición en abril en Madrid. Esto es todo. Supongo que debió haber salido tu libro con la tapa de Delia Cugat, que estos días estuvo con nosotros en La Coruña con Julia Lublín. Les enseñaríamos monasterios de templarios, castillos derruidos que resistieron a los vikingos, iglesias románicas surgidas del milagro y les presentaríamos los fantasmas nocturnos que generalmente se despiden a medianoche, son muy puntuales, si es que ellas hubiesen venido con más tiempo. De cualquier forma, algo hemos podido mostrarles de una parte de Galicia.
Enviarme noticias. No sé nada de Buenos Aires ni de la Galería Bonino, a Enzo le escribo hoy.

Un gran abrazo de Maruja y mío para ti y para los amigos que pregunten por nosotros:

[Seoane]

1970-03-16
Carta de Seoane a Cherniavsky. 1970
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Cherniavsky. 1970 en 16/03/1970


La Coruña, 16 de Marzo de 1970

Sr. Isidoro Cherniavsky
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Tenía una carta escrita para enviarte cuando recibimos la noticia de que Julia con Delia Cugat venían a La Coruña. Nos alegró mucho la noticia y esperamos para enviar la carta a que ellas estuviesen con nosotros. Aquella carta me pareció entonces inútil puesto que escribía sobre Galicia y lo que yo estaba haciendo, y, todo eso, lo iban a ver ellas y serían mejor testimonio, testigos de vista, que el mío, a quien, en el caso de Galicia, le corresponden “las generales de la ley”. Con la llegada de Julia y Delia ocurrieron dos fenómenos físicos, dejó de llover en Galicia por unos días, sorprendente en esta época del año, lució un sol mediterráneo, y se retiraron las aguas de las rías del Cantábrico. Fué cosa de “trasnos”, diablos juguetones o duendes que quisieron restar belleza a la costa gallega, seguramente para dejarnos quedar mal. Julia habrá contado todo, de los dibujos del Martín Fierro, de las jarras y de Sargadelos, de los cuadros, y de que no mentíamos, quizás exagerábamos algo, cuando nos referíamos a Galicia. Si hubiesen estado algún tiempo más hubiesen visto también junto a los monumentos medievales los fantasmas que les corresponden, la peregrinación nocturna de las ánimas en pena y las hadas de las fuentes y de las aguas en general, brujas, etc., todo lo que unido a una muy acreditada industria hacen el prestigio de Gran Bretaña o de Alemania, pero que en el caso de la pobre Galicia constituye un defecto más que achacable. Pues ocurre así, cuando el supersticioso es un gran escritor inglés, un sabio médico analista suízo, o un brillante escritor alemán, la gente supuestamente normal piensa que algo habrá para que el sabio se ocupe de esas cuestiones, pero si se trata de un campesino gallego que pasó a ser peón en la emigración, resulta una prueba de su ignorancia y del subdesarrollo actual de su país. Pues bien, creo mucho más en lo que el campesino vé o sabe por herencia en estas cuestiones de aparecidos y de encantamientos. Por su oficio está en mayor y más limpia relación con la realidad y, un paisaje como el gallego, tiene que tener ese complemento feérico que se una a su misterio. Si esos campesinos no vieron lo que dicen son, sin embargo, tan importantes como el sabio suízo, pues crean, sin razones, una espléndida obra de arte y todo el mundo sabe, menos los críticos, que las obras de arte no precisan de razones. Julia y Delia vieron unos cuantos ejemplos de la Galicia del norte y tres antiguas ciudades: Santiago, La Coruña, Mondoñedo, de características muy distintas y uno o dos monasterios de los muchos que quedan en ruínas o en los que desde hace unos años vinieron a habitarlos unos monjes tambien fantasmales obsesionados por el pecado de la gula, que narran, junto con la historia de la arquitectura del convento que habitan, el caso del Conde que decapita a su virtuosa mujer que se convierte en casi santa por esa muerte, Conde que tiene que huir y que él a su vez muere violentamente como consecuencia de sus vicios y del que un escultor hace el retrato en relieve para un medallón de un claustro barroco algunos siglos después. Habrá contado Julia de la cantidad considerable de gárgolas en Galicia, desde románicas hasta barrocas, auténticas y no remedo casi actual de ellas. En las gárgolas, los capiteles y las misericordias se descargaba la protesta reprimida del pueblo, poniendo apellidos a los vicios y a las violencias que le sujetaban. Ya hablaremos con calma de todo esto. Nosotros quedamos muy contentos de que hubiesen venido. Ahora, por favor, escriban.

Un gran abrazo de Maruja y mío para Julia, los chicos y para tí de:

[Seoane]

1970-03-16
Carta de Seoane a Anita e Enrique Goldstein. 1970
A Coruña
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Anita e Enrique Goldstein. 1970 en 16/03/1970


La Coruña, 16 de Marzo de 1970

Sres. Anita y Enrique Goldstein
Buenos Aires

Mis queridos amigos:

Debí haber escrito antes, pero, por razones de trabajo para la fábrica de Sargadelos, por cumplir el encargo de ilustrar el Martín Fierro que me hizo una editorial madrileña, encargo que acabo de terminar, son cincuenta y tres dibujos a la aguada y tratando de pintar para la exposición de abril en Madrid, se me fue pasando el tiempo, tres meses. Únicamente, estuvimos en Londres unos diez días, escapamos cuando nos dijeron que del 24 de diciembre al 2 de enero todo o casi todo se cerraba y nos fuímos a Barcelona. Teníamos la experiencia de un viernes santo en Zurich, donde apenas si conseguimos desayunar muy tarde y en cuya ciudad pasamos el día más aburrido de nuestra vida. Volvimos, pues, a ver los museos catalanes y entre todos el Museo Picasso que, a partir de estos días, contará con novecientas obras más que el pintor acaba de donarle, totalizando con ellas alrededor de las 1.400 obras. Un Museo extraordinario por muchos conceptos entre los que cabe destacar luego de la obra de Picasso el palacio gótico que la encierra. Después fuímos a Madrid y por último, hemos venido a Galicia. No hemos hecho otros viajes y por esta temporada no viajaremos más, solamente el de regreso a Buenos Aires que será a fines de Mayo, después de un Congreso europeo de diseño industrial que se celebrará aquí en La Coruña para ese mes, creo que a mediados. Sospechamos que mientras tanto una buena parte de los amigos habrán pasado sus vacaciones en Punta del Este huyendo del calor que se anuncia como tórrido en Diciembre. Nosotros pasamos de los 34 grados de Buenos Aires a los dos grados bajo cero de Londres, salto de temperatura que resfrió a Maruja. Pero Londres conserva siempre, con frío y lluvia, una simpatía que hace olvidar su clima, por otra parte tan parecido al de Galicia. Hemos parado en un hotel que está en pleno Soho por lo que disfrutamos de la libertad del barrio, de su falta de convencionalismos y hasta de su falta de exhibicionismo, defecto tan de extranjeros habitantes de París que a mí me fastidian y que los mismos franceses rechazan hasta hacerles antipáticos. En Londres, resulta una consecuencia del sentido inglés de la libertad y del rechazo al puritanismo minoritario. Ellos se toman la libertad de hacer lo que les da la gana en su propio país y a mí esto me parece bien y me gusta. Pero ya hablaremos de todo esto. Ahora necesito que ustedes me envíen noticias de Buenos Aires, de ustedes, de los amigos, de lo que hacen y proyectan y de la ciudad. Tenemos muchas ganas de saber de todos. Mientras los sabíamos en Punta del Este, los suponíamos haciendo todos los días igual vida, o muy parecida de un día a otro, pero después del verano no es lo mismo.

Reciban Anita, los chicos y usted un gran abrazo de Maruja y mío:

[Seoane]

1970-03-17
Carta de Rafael e Emma Lifschitz a Luís e Maruxa Seoane. 1970
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Rafael e Emma Lifschitz a Luís e Maruxa Seoane. 1970 en 17/03/1970


17 de Marzo-1970

Queridos Maruja y Luis:

Ayer noche estuvo Julia en casa, también estuvieron Noemi [Gerstein] y Dora y Valdy [Kowalewski]. Julia nos trajo la tarjeta del castillo–confitería escrita por Uds. y los Díaz Pardo. No se imaginan que ganas de ir a verlos nos despertó. Pero no creo que sea posible por esta vez. Estamos todos esperando carta, esta vuelta están un poco reticentes o nos olvidaron. Creemos que no, así nos contesta la paloma cuando la miramos. El volver a verla nos gustó más (si es eso posible). Bueno, pues anoche no hicimos más que recordarlos y estamos todos de acuerdo en no autorizarles viajes tan prolongados. Nos contó Julia que Luis está haciendo piezas lindísimas. Que el dto. es precioso, con una vista magnífica al mar. Nosotros hemos regresado de Punta E. y ya estamos por volver para S. Santa. Poly parece que hace un viaje al Paraguay en auto con algunos amigos. Carlos se queda porque parece que tiene “intereses” acá. Entró en unidad hospitalaria en el hospital Rivadavia. Poly entró a Ingeniería, esperemos que estudie. Nosotros, + o - lo mismo, las cosas por acá van por ahora muy frías. No nos hemos visto aún con Enzo así que no sabemos lo que pasa dentro del ambiente.
El tapiz colgado en Siddhartha (P. del Este) es sensacional!

Cariños y abrazos

Rafael y Emma


1970-03-17
Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1970
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1970 en 17/03/1970


La Coruña, 17 de Marzo de 1970

Sres. Emma y Rafael Lifschitz
Buenos Aires

Mis queridos amigos:

Debo carta, pero os suponemos con noticias recientes nuestras llevadas por Julia*, que estuvo aquí como sabéis, pasando unos días, muy pocos, con Delia Cugat*. Julia vió una parte pequeña de lo que se puede ver en Galicia, pues lo malo de este país es que está todo muy cerca, pero muy diseminado, a pocos kilómetros de distancia, un monumento arquitectónico de otro, una ciudad de otra, pero que obliga a desplazamientos que llevan tiempo. De todas maneras, pudieron ver desde un faro nacido en la Prehistoria y dos o tres ciudades medievales, hasta las absurdas “torres” que algunas empresas constructoras se empeñan en levantar donde no hace falta, que no son modelo de nada ni prueban ninguna inquietud en sus arquitectos. En cambio, creo que llevaron una buena impresión de otros aspectos de Galicia, de su paisaje, del románico y del barroco gallego, de la original arquitectura de La Coruña de galerías y vidrios, etc. Por mi parte, terminé de ilustrar el Martín Fierro, cincuenta y tres dibujos a la aguada y ahora preparo la exposición de Madrid. No tuve tiempo para pintar todo lo que quisiera. Julia y Delia vieron algunas de las últimas obras y estos días me dispongo a poner títulos, hacer que les pongan las varillas y enviarlas a Madrid antes de salir vosotros para esa ciudad, que lo haremos a fines de este mes, el 29 o 30. Luego volveremos a La Coruña donde debo hacer algunas piezas para porcelana y en mayo regresaremos a Buenos Aires. Suponemos que para entonces habrá pasado el calor. Nos alegramos mucho del éxito de la casa de Punta del Este y suponemos debisteis gozar de vuestra estancia en ella, pues el sitio no es para menos. Nosotros también acondicionamos el departamento de La Coruña muy elementalmente, pero esperamos ir poco a poco convirtiéndolo en un departamento cómodo. Noticias de otro tipo apenas tenemos. La de Picasso, que acaba de donar novecientas obras suyas al Museo de Barcelona, lo que convierte a este museo en uno de los más importantes del mundo, tendrá, tiene ya, 1.400 obras de distintas épocas del artista. No creo tener otras noticias. Por aquí, aparentemente no pasa nada. Los gallegos están realizando un plebiscito sangrante. En los últimos diez años han emigrado más del 50 por ciento de su población, el 56 por ciento en una sola de sus provincias y se proyecta un gran puerto europeo, de enorme capacidad para el tráfico industrial y comercial de Europa con otros continentes. El proyecto está hecho, pero todo depende de los ministerios correspondientes, si hubiesen podido, habrían llevado el puerto a Madrid para fortalecer el centralismo.
Recibí una carta de la Fundación Lorenzutti en la que me participan haber sido seleccionado para una exposición que proyectan. Acepté. En Mayo, se inaugura en la Fábrica un Congreso de Diseño Industrial, que es lo que me retrasa el regreso si no estaríamos probablemente de vuelta a fines de abril. Estamos deseando tanto Maruja como yo estar con todos los amigos, hacer planes, discutir, ir al cine, criticar a los críticos, improvisar cenas, etc., todo aquello a que nos hemos habituado durante tantos años y que tiene un sabor muy particular en Buenos Aires, al menor para nosotros. Aquí, en Galicia, buscamos otros valores, tienen que ver con el pasado de cada uno, de Maruja y mío y con la promesa íntima que cada uno se hizo al salir de aquí con respecto al país y que tiene que ver con esa aspiración de Nirvana que embarga a todos los mortales. No existe, al menos para nosotros, paisaje cuya belleza y misterio mejor invite al abandono, que le drogue a uno más suavemente hasta conducirle a la nada. Es posible que al final constituya una forma de eliminación. De ahí, probablemente, la necesidad de escapar, de emigrar los gallegos, aparte, naturalmente las razones de índole económica más importantes que los nirvanas. No me hagan caso. Escribirnos, lo necesitamos. Contarnos de todo y de todos. De Noemí, a quien escribiremos uno de estos días. De Maya, que nos envió una tarjeta desde Mar del Plata que le agradecemos. Del Ing. Herman, con quien nos estamos comportando mal. De los Martínez Vallerga con los que siempre somos desatentos, etc., etc., etc. En cada etcétera podéis incluir un Mea Culpa nuestro.

Un abrazo de Maruja y mío para los dos, para Carlos y Eduardo de:

[Seoane]

1970-03-25
Carta de Seoane a Negri. 1970
A Coruña
París
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Negri. 1970 en 25/03/1970


La Coruña, 25 de Marzo de 1970

Srta. Nélida Negri
París

Querida amiga:

Debemos carta desde hace tiempo pero estuvimos dedicados a instalar el departamento en condiciones habituales, es amplio y está lleno de luz, situado a cien metros o poco más del mar, y a trabajar. Pinté bastante para la exposición que se inaugurará en Madrid el dia 2 de abril próximo, e ilustré para una editorial de Madrid tambien el Martín Fierro. Me gustó hacerlo sujetándome nuevamente a un tema y en este caso a un tema correspondiente a una infancia lejana con el héroe, Martín Fierro, que luego admiraría de mayor por otras razones. Hice cincuenta y tres dibujos a la aguada para la edición madrileña.
Nos gustaría mucho, a Maruja y a mí, volvemos a repetirlo, que viniese a pasar unos días con nosotros aquí a La Coruña antes de nuestro regreso a Buenos Aires. Vería castillos medievales, monasterios nacidos en el siglo IX que terminaron siendo barrocos en el XVII, una ciudad que une naturalmente varios estilos, Santiago, y obras de arte arquitectónicas y esculturas, diseminadas por el territorio de Galicia.
Desde Madrid hablaremos por teléfono.
Para ahí va a pasar unos días con una muestra de porcelana para una exposición de Cerámica, José Díaz Arias, muy amigo nuestro, hijo del pintor y ceramista Díaz Pardo en cuya casa hemos estado viviendo y con él estoy asociado en el “Laboratorio de Formas” formado hace dos o tres años. Lleva el anillo que hemos traído de Buenos Aires, que nos dió su madre para usted. Nos gustaría que simpatizasen y le orientase en cuestiones de arte. Es pintor, ilustró últimamente un libro gallego y está encargado de la sección decoración de una de las fábricas de porcelana, la de Sargadelos.
Bueno, nada más por hoy. Debo carta a Payró, Tomás me la debe a mí, el que más cartas debe sin embargo soy yo.

Un gran abrazo de Maruja y mío:

[Seoane]

1970-04-14
Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1970
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1970 en 14/04/1970


La Coruña, 14 de abril de 1970

Queridos Emma y Rafael:

Llegamos el domingo de Madrid. Mañana, 15, se clausura la exposición que tiene mucho éxito de público y de crítica a pesar de la galería, una galería dirigida por gente buena, pero inexperta. La crítica resultó inusitada. Me dedicaron, en general, mucho espacio en los diarios con grandes elogios a mi pintura. Por televisión, fuera de lo acostumbrado, se ocuparon de la exposición durante un cuarto de hora aproximadamente, señalándola como una de las más importantes celebradas últimamente en Madrid. Vendí hasta ahora cinco cuadros y estoy muy contento de haberla hecho. También entregué las ilustraciones del Martín Fierro, me parece que resultan más criollas que las pensaba. Se trata de más de cincuenta dibujos a la aguada haciendo casi memoria de trajes gauchos y soldados y no distrayéndome en vacas, perros y aperos del campo en la provincia de Buenos Aires, sino ilustrando el texto de Hernández, incluso con la única escena del Martín Fierro que puede considerar escabrosa una censura estrecha y estúpida, cuando el gaucho Cruz encuentra en su rancho al oficial con su mujer. Una escena, por otra parte, interesante en nuestra época dominada, según dicen, por el sexo. Claro, la época con cada novedad ahora apenas alcanza a media docena de años. Antes era mucho más extensa, abarcaba muchos años de historia. Lo que se elogiaba en 1965 no tiene apenas vigencia en 1970, en arte, y en general, en todo. Pero los años que vienen hasta el 2000 pueden traer muchas sorpresas. El hombre comienza a enfrentarse con la máquina. Un señor Lafuente, de Málaga, astrólogo, acaba de querellarse con una computadora. Es el primer pleito de este carácter que existe. Parece que la computadora provee de datos con grandes errores astronómicos y geográficos. El cerebro electrónico parece no tener la fantasía que tiene que ser necesario para un oficio tan necesitado de promesas y futuro, o posee quizás una fantasía más mecánica muy distinta a la que puede crear e imaginar el cerebro humano. Creo que en Italia ya hubo antes de este pleito una joven que compitió con una computadora en cálculos venciendo ella, la joven, y ahora es posible que gane el pleito el malagueño Sr. Lafuente. Pero ahora recuerdo que no es de 1970 el pleitear hombres contra máquinas. En los códigos de justicia militar se juzgaba, creo que aún debe juzgarse en algunos países, a los cañones, fusiles, etc., que fallaban por algún motivo perjudicando al soldado o al militar en general, soldados u oficiales. Igualmente, se juzgaba y castigaba, al igual que a las máquinas, a los animales, el caballo que había dado una coz a un capitán, al burro que se empeñó tercamente en no andar evitando la puntualidad de un transporte, etc. Esto no es fantasía mía, tampoco tiene nada que ver con la posible máquina, sino realidad, una realidad no sé si pasada, expresada en reglamentos y códigos. Resulta, pues, el pleito del astrólogo señor Lafuente el primer pleito civil contra una máquina, en este caso seguramente la más importante de las máquinas. Una computadora, algo que yo no entiendo y que por ignorancia, me merece igual respeto que la telegrafía sin hilos o un milagro religioso.
De arte, no vi casi nada nuevo. Una exposición muy importante del siglo XVII italiano perteneciente a museos españoles y que alcanza una cifra considerable de obras maestras. Posiblemente, es España el país que más tiene de pintura italiana de ese siglo, el siglo del “manierismo”, de los Carracci, Guido Reni y Caravaggio, entre muchos. Resulta notable ver las muestras de ingenio de esta especie de barrocos que no son exactamente barrocos, los alardes geométricos, la búsqueda de ornamentales. La exposición se celebró en el Casón del Buen Retiro, un palacio que posee una gran bóveda pintada por otro italiano, Giordano Bruno. Se trata de un siglo como el que iba a seguirle y como el anterior, en que España tenía virreyes en Nápoles y Sicilia, como los tuvo en Milán. Éste es, en parte, el secreto de la abundancia de arte italiano en España, aparte de una coincidencia de gustos en esa época, el tenebrismo y el claroscuro fuertemente contrastado, Caravaggio y Rivera.
Esto es todo por hoy. Esta mañana apareció La Coruña con el cielo despejado, sin apenas niebla y el sol le reduce encanto a la ciudad, se vé que más allá de los próximos edificios no hay misterio alguno. Queda la línea del horizonte en el mar que promete misterios, aunque queda demasiado lejana.

Un abrazo de Maruja y mío para todos los amigos, Noemí, Maya, pasada al enemigo, al ingeniero Herman, los Martínez Vallerga, los Epstein, etc., a todos, y uno muy especial para Carlos, Eduardo y vosotros, de:

[Seoane]

1970-04-15
Carta de Seoane a Scheimberg. 1970
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Scheimberg. 1970 en 15/04/1970


La Coruña, 15 de abril de 1970

Dr. Simón Scheinberg
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Acabamos de regresar de Madrid, llegamos hace dos días, la exposición constituye un éxito, excelentes críticas, bastante público y unas pocas ventas. Se clausura hoy y me vine por cuestiones de trabajo aquí. También dejé en Madrid más de cincuenta dibujos para Martín Fierro que saldrá en septiembre. Antes de comenzar a ilustrarlo, suponía que iba a resultar un Martín Fierro galleguizado y al terminar de hacer los dibujos, repasándolos, me pareció bastante criollo. Al editor le gustaron mucho. Me harté de hacer indios, gauchos y milicos, deteniéndome mucho más en ilustrar a Hernández en su narración que en los trajes, pues sospecho que Martín Fierro, el gaucho Cruz, o el viejo Vizcacha de haber existido, no lo sé, no andaría vestido demasiado fielmente a las prendas que se exhiben en el Museo del Parque Lezama, en casos más propios de estancieros que de peones. Todo esto aparte de las cabezas-jarras para hacer en porcelana y de los dibujos de murales para la nueva fábrica, también de porcelana, de Sargadelos. Una fábrica notable en su arquitectura que sigue la forma circular de las antiguas edificaciones célticas de las que quedan ejemplos en Galicia y en la Asturias del límite gallego y que se unen al paisaje montañoso, ondulado, de estas regiones. Los murales se hacen en porcelana y pizarra, muy abundante esta en Galicia, así como el caolín del que se hace la porcelana. Trabajé, pues, bastante y proyecto hacer algunas nuevas obras antes de regresar.
Me llegó la carta suya por partida doble a Madrid y a La Coruña, la de Madrid la recibí en el momento de la inauguración de la exposición, la llevó Carmen, la hermana de Maruja, de manera que los tuvimos presentes tanto Maruja como yo, en ese día, a usted y Aída, muchas gracias. España está pasando un momento de falsa euforia. Encandilados con los elementos mecánicos, desde el auto al lavaplatos que la población posee a plazos. La televisión corrompe la cultura heredada del pueblo y en las aldeas, fomentados por el Estado, se abren teleclubs. En los últimos diez años, según estadísticas de emigración, han emigrado de Galicia más del 50% de su población, precisando, de la población comprendida entre los 18 y 45 años, la mejor, la de mayor energía y capacidad física. La tierra la trabajan los ancianos y niños creciendo el subdesarrollo hasta el punto de alarmarse el gobierno o aparentar estar alarmado, pues la emigración, como el turismo, son un negocio para la Hacienda española. Las gentes no confían en nada, únicamente en las mejoras que puedan aportarle individualmente la emigración y la posible aventura que ésta significa. En Terranova, hay miles de gallegos dedicados a la pesca, como en Australia son peones, o en Noruega, marineros, en general, sin contar todos los que trabajan en oficios o de peones en Europa Occidental. Se calcula en más de un millón salidos en los últimos diez años. Éste, Galicia, es un país de gente probablemente bondadosa, pacífica, resignada. Hubiese sido más útil, parece, desde el punto de vista del posible progreso colectivo, que fuesen exactamente lo contrario, más capaces para el crimen y la trampa que para la paz y la compasión. También el modo de ser de un pueblo, su desdén por las normas, resulta que influye en su prosperidad. Me doy cuenta del cinismo de lo que afirmo, pero es que estoy contagiándome del nada dudoso cinismo de la realidad política que nos toca vivir, al parecer en cualquier parte de la tierra. Pero no quiero escribir una carta pesimista, no soy pesimista y creo en la ira que se despierta algún día en las gentes buenas. Creo, pues, en la posible ira de Galicia y en la ira a lo mejor cercana de los pueblos del mundo contra el hipócrita pragmatismo de los burócratas gobernantes y tecnicistas.
Perdóneme el disparate de esta carta. Suponemos que Aída recibió una carta de Maruja en contestación a la de ella donde le comunica el accidente de los Golubof, también le escribió a Luisa en la misma fecha.

Un gran abrazo para ustedes dos de Maruja y mío, para todos los amigos, de:

[Seoane]

1970-04-15
Carta de Seoane a Palmás. 1970
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Palmás. 1970 en 15/04/1970


A Cruña 15 de abril de 1970

Sr. Ricardo Palmás
Buenos Aires

Meu querido amigo:

Recibín a súa carta, data 4 diste mes. Viñemos de Madrid o domingo derradeiro denantes de rematada a esposición, remátase hoxe, polo meu traballo eiquí. Resulta dun gran ésito. Moitas críticas, moi boas i estensas, afirmándoa como unha das millores esposiciós da temporada, moito púbrico mozo e algunhas ventas. Estou, pois, moi contento polo resultado. Matino que a proposición de vostede pra Fundación Penzol tenlles de interesar, coma ten interés o posíbel traballo sobre a violencia en Galicia e as rebeliós campesinas dende a Edade Media deica Castrelo de Miño, cun capídoo moi interesante que tería de sere o referido ao movimento agrario dirixido por Basilio Álvarez na segunda decena deste século. Comprendendo na violencia a emigración, que é outra forma de violencia.
Non sei nada da coleitividade. Supoño que o Instituto Arxentino de Cultura Galega é a Comisión de Cultura do Centro Galego, unha coleción de badocos sen remedio. O señor Barreiro da Agrupación Unión Galega puxérono seguramente porque en algún tempo terá feito o boletín do sindicato de cortadores, ó que pertenecía. De Galicia non sabe nada. É boa persoa mais xa un pouco ido. Voltaremos nos derradeiros días de Maio.

Unha aperta moi forte para Inés, Pilar e Martínez Romero e pra vostede de Maruxa e miña. A Inés escríbolle tamén:

[Seoane]

1970-04-18
Carta de Seoane a Sofovich. 1970
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Sofovich. 1970 en 18/04/1970


La Coruña, 18 de abril de 1970

Sr. D. Bernardo Sofovich
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Recibimos su carta y desde entonces ya hice mi exposición en Madrid. Se clausuró ayer y obtuvo un gran éxito de crítica y de público, vendiendo cinco cuadros, lo que no está mal para Madrid dado su conservadurismo, el de los compradores, en materia de arte y los pocos compradores que existen aquí de pintura. Se elogió: “la convención extrema del lenguaje (el pictórico, claro), su limpidez de dicción, su elegancia simple, la gravedad elemental de sus arquitecturas...”; “el lirismo colorista”; “es la obra de un poeta que traduce su sensibilidad e un idioma casi aséptico, casi nada más que pura plástica al servicio de la inteligencia”; “reitera la juventud sin edad”; “el color dirigido está atado, vertebrado por los símbolos de la inteligencia”; “lo que Seoane hace viene a constituir una especie de intelectualización de la gracia”; “un perfecto equilibrio estético de la línea y el color, separados, pero acordes” etc., todos estos párrafos están extraídos al azar de diversas críticas de autores distintos: Figuerola-Ferreti, Manuel Vicent, José Hierro, A. M. Campoy, Castro Arines, García Viñolas, y deben publicarse más, aparte las entrevistas ya hechas para televisión y radio. Un éxito completo del que estamos contentos. La sala es bastante buena de espacio e iluminación y muy floja en cuanto a la capacidad comercial de su encargada y dueños. Madrid crece mucho, se edifica constantemente y sus habitantes, muy al día en los adelantos del confort y de los elementos mecanizados para el hogar, continúan sin remozar sus ideas en parte de la población muy siglo xviii, anteriores incluso a la revolución francesa y a Napoleón. Un ministro de los nuevos acaba de anunciar que él terminará con las ideas de los vencidos, con los liberales y marxistas, como si esto fuese tan fácil. La campaña contra América del Centro y Sur con noticias alarmantes continúa haciendo para favorecer la emigración a los países europeos de occidente que deja dinero al Estado y produce divisas por los giros de los emigrantes y ahí, en Buenos Aires y otras partes de América sin enterarse, o sin querer enterarse los círculos oficiales y la prensa. Al mismo tiempo, Cultura Hispánica aparenta ejercer la caridad cultural y técnica con respecto a América y de ahí continúan viniendo jóvenes universitarios cayendo en una trampa hábilmente preparada, paternalista, sobradora. En Galicia, estamos en un mundo aparte. El gallego emigra asqueado de lo que deja, a donde sea. Igual le da. En los últimos diez años emigró el 57% de la población gallega. Éste es un plebiscito sin trampas por el que el pueblo gallego marchándose dice no. De todo esto ya hablaremos. Esto de las relaciones con América es lo que más me molesta de la estancia aquí. No tanto la política que siguen los gobernantes españoles en cuanto a América como la miopía de los americanos en cuanto a las intenciones de la supuesta filantropía cultural y técnica española.
La donación Picasso continúa levantando polvareda en Francia. Se le llama desagradecido por la prensa francesa, se quiere que haga a Francia un donativo parecido al que hizo para Barcelona, etc. La realidad es que de obras va a ser el de Picasso de Barcelona. Enfrente a él, se inauguró este año el del Traje, notable en muchos aspectos constituido por piezas auténticas a partir del siglo XVI, otro palacio catalán del barrio gótico dedicado a Museo.
Esperamos que nos escriban aunque sea pocas líneas, necesitamos noticias de Buenos Aires.

Un gran abrazo de Maruja y mío para Elsa, Claudia, Pablito y usted de:

[Seoane]

1970-04-19
Carta de Seoane a Varela. 1970
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Varela. 1970 en 19/04/1970



La Coruña, 19 de abril de 1970

Sr. D. Lorenzo Varela
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Os debemos noticias vuestras. Te envío hoy las que puedo, sabiendo, ¡ay!, que no habrá reciprocidad. Ayer ingresó en la Academia Gallega Rafael Dieste leyendo un importante trabajo que tituló A vontade de estilo na fala popular. Ocupa el sillón del poeta modernista, dramaturgo y bibliófilo, Antonio Rey Soto, un sacerdote orensano, mundado y viajero, que falleció recluido en un convento de Madrid y que donó su valiosa biblioteca al convento de Poyo, en Pontevedra. Parte de su vida la pasó entre damas siempre a punto de desmayarse que necesitaban de confesión urgente. Al discurso de ingreso de Dieste, cuya lectura debió acortar, respondió analizando muy acertadamente la personalidad del nuevo académico García Sabell. Entre otros amigos, encontré allí a Fole y Piñeiro. Fole continúa manteniendo su sonrisa de estudiante surgida siempre, parece, de alguna pícara ocurrencia que no expresa, seguramente, por timidez. Sonríe solo, ajeno a todo. Así lo vi sentado en un sillón y con la medalla de académico colgada del cuello y jugando con ella. Creo que no escuchaba los discursos. Estaba en otra parte y gozaba de su estancia en otra parte. Se alegró de verme. Le prometí ir a Lugo. Ésta es la noticia última. Anteriores, referidas a mí, son éstas:
Hice nuevas grandes cabezas para jarras: Marqués de Sargadelos, Pérez Galdós, Antonio Machado, León Felipe y Picasso; ilustré el Martín Fierro para una editorial madrileña, más de cincuenta dibujos a la aguada de tinta china y realicé una exposición de óleos en Madrid con mucho éxito de crítica, recomendada por críticos de diarios, televisión y radio y comentada como una de las mejores del año, y éxito de público. En mayo, se inaugura la fábrica de Sargadelos para la que hice dos murales de pizarra y, unos días después, se inaugurará el Museo de Arte Carlos Maside que comprenderá pintura y escultura a partir de la generación del 30: Maside, Souto, Colmeiro. Será el primer museo español levantado en una aldea, en El Castro, el primero gallego parcial, excluyente. Galicia continúa teniendo falsos impresionistas en abundancia que asesina su paisaje.
De Buenos Aires tengo pocas noticias. De mi libro Castelao artista no sé nada. Le dejé a Fuentes una serie de ellos dedicados para enviar a Galicia y no enviaron ni uno solo, ni Cuadrado ni él, tampoco tu poema de Castelao. A Fuentes le he escrito y no me contestó. Convenía que tú le hablases a Fuentes, a Domínguez, a Cuadrado o a quien sea. Ha pasado casi medio año desde su salida y el libro no lo conoce nadie aquí, ni nadie sabe nada de los actos de Buenos Aires sobre Castelao y esto ocurre en un buen momento de Galicia. A Madrid llegó, para pasar un mes, Rodríguez Luna, y está a punto de llegar, se anuncia mucho su regreso, Ramón J. Sender, premio Planeta de Barcelona, que hizo declaraciones estúpidas sobre la Guerra Civil y la política anterior a ella en la que él aparece como un hombre honesto, situado políticamente entre gentes deshonestas y enemigo leal de la política española de hoy. Éstas son las noticias más importantes referidas a amigos comunes, excluido Sender, y a mí.
En La Coruña llueve todo el día, llueve y hace sol en el día y llueve y hace sol varias veces al mismo tiempo. Hoy alternan lluvia y sol y el mar se presenta verde esmeralda en la costa y gris azul intenso en la zona del horizonte. Generalmente, está color acero.

Recibid Marika y tú un gran abrazo de Maruja y mío. Saludos a Fernando, Hugo y Ariel y a sus respectivas cónyuges, ¿queda alguno de novio?

[Seoane]

1970-04-20
Carta de Seoane a Blum. 1970
A Coruña
Nova York
Olivos
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Blum. 1970 en 20/04/1970

La Coruña, 20 de abril de 1970

Sr. Sigwart Blum
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Debo carta, creo, desde hace algún tiempo. Debo carta a todos los amigos y a usted le debo además mi agradecimiento por el artículo de Illustration 63 y por su envío. Muchas gracias. Tambien debo las últimas noticias mías. Hice, ya sabe, las jarras-busto que le decía en una carta mía, cinco. Ilustré el Martín Fierro para una editorial de Madrid, más de cincuenta dibujos, indios, gauchos y milicos, hice dos murales para una nueva fábrica de porcelana gallega y últimamente, del 1 al 15 de abril, una exposición de óleos con mucho éxito en Madrid. Muy buena crítica. Se consideró la exposición como una de las mejores de los últimos tiempos en esa ciudad. Mucho público sobre todo jóvenes. Trabajé pues, mucho y ahora empiezo a ponerme al día con la correspondencia a los amigos. No sé nada de ahí. Recibí una carta de Svanascini sobre una selección que hicieron los críticos para una exposición de la Fundación Lorenzutti . Contesté agradecido y aceptando. Nosotros regresaremos a finales de mayo. Uno puede perderse en la inmensidad de América, en esas pampas en las que se extienden los médanos y el sol, donde surgen esqueletos de monstruos prehistóricos o en esas montañas desnudas de formas aún toscas y en las que se perciben los minerales de que se componen, o en una ciudad de aluvión como Buenos Aires habitada por los expulsados de todas partes, ya sin historia. Volver a Buenos Aires y luego volver a Europa. Ir y venir siguiendo un destino de emigrante.
Un abrazo de Maruja y mío para ustedes:

1970-04-20
Carta de Seoane a Pagano. 1970
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Pagano. 1970 en 20/04/1970


La Coruña, 20 de abril de 1970

Sra. Sarita B. de Pagano
Buenos Aires

Querida amiga:

Debo carta a muchos amigos entre ellos a usted. Esta vez escribí muy poco, o nada o casi nada, a todos ellos. Por trabajo, por pereza, por aquello que no vale la pena disculparse porque suena demasiado a eso, a disculpa, a pretexto de disculpa. Efectivamente trabajé hasta ahora mucho, se lo conté a todos los amigos y a Falcini, a Scheinberg y ahora acabo de hacer una exposición en Madrid con mucho éxito, se cerró el 15, muy buena crítica y mucho público; tambien algunas ventas. Madrid crece mucho por la emigración interior y porque se lo propuso así el actual gobierno que quiso aplastar a Barcelona y crear una capital sin igual en España, en tamaño y habitantes, al centralismo. Pero el centralismo se está derrumbando de podrido, de inepto, y Barcelona continúa siendo la ciudad más inquieta en bastantes órdenes, de España. En Madrid sin embargo se han abierto nuevas galerías de arte en los dos o tres últimos años y la preocupación, en lucha, por los asuntos culturales, vuelve a tener el vigor anterior a la guerra civil. En los días de comienzos de este mes estuvimos allí, vimos una extraordinaria exposición de pintura italiana del siglo XVII traída de todos los museos de España y que reúne centenares de obras maestras. Se hubiese podido hacer un gran museo con todo lo presentado. España es, ya se sabe, el país europeo que contiene más pintura italiana de esa época luego de Italia, muy bien seleccionada además. Casi siempre fueron pintores los que seleccionaron. Velázquez fué el que hizo traer a España al Ticiano, al Tintoretto, etc., y los reyes y la iglesia del pasado fueron siempre exigentes en cuanto a los encargos. Por otra parte la pintura italiana influyó mucho en determinadas épocas en la española y precisamente su influencia fué mucho más señalada, creo, en el siglo XVII con el Caravaggio y los tenebristas, los Carracci y los manieristas, etc. En esta época dominada parte de Italia y [sic] muchos pintores italianos acudían a Madrid donde trabajaban en la Corte o para la iglesia. Hay excelentes obras de arte italianas en paredes de España y multitud de cuadros excelentes que hasta ahora no se habían mostrado juntos. Es esa, continúa abierta, una gran exposición. Estuvimos nuevamente en El Prado, mejorado en muchas salas, mejorada la iluminación y ordenado de nuevo los dibujos de Goya, puestos antes en vitrinas muy feas.
Estas son unas pocas noticias que envío ahora. Ya hablaremos de todo esto a nuestro regreso. Desde una ventana estoy viendo un mar casi violeta en la línea del horizonte, y verde y plata junto a la costa. Llueve y hace sol, alternando sol y lluvia. Enfrente hay una escuela y los niños se recrean jugando a la pelota. Muchos de ellos, quizás la mayoría, sean, dentro de 8 o 10 años, emigrantes como muchos familiares suyos, cumpliendo el destino fatal de los gallegos.

Un gran abrazo de Maruja y mío para los suyos y para usted, para Nélida, Anita y todos los amigos comunes:

[Seoane]

1970-04-22
Carta de Seoane a Díaz Dorado. 1970
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Dorado. 1970 en 22/04/1970


La Coruña, 22 de Abril de 1970

Sr. D. Diego Díaz Dorado
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Se clausuró hace unos días la exposición que realicé en Madrid. Obtuvo mucho éxito de crítica y de público e incluso vendí algunos cuadros. Aprovechando el viaje entregué al editor las ilustraciones para el Martín Fierro que me había encargado, más de cincuenta dibujos a la aguada con escenas que relata Hernández, de gauchos, indios y milicos, algo que nunca había hecho pero que me gustó hacer, hacerlo sobre todo aquí en España, en Galicia, pues creo que debe ser la primera edición ilustrada que se hace aquí del Martín Fierro. El tomo parece que llevará a guisa de prólogo un trabajo que había hecho Unamuno a principios de siglo y como epílogo otro de Azorín. Unamuno fué un gran defensor del Martín Fierro, a él se le debe en gran parte la valoración de este libro, así como del Facundo de Sarmiento. Azorín tambien tuvo gran afición al poema de Hernández y se refirió muchas veces a él como ejemplo de obra americana muy entroncada con la literatura popular y primitiva castellana. La edición esta parece que sale aproximadamente para setiembre. Aparte de esto continúo trabajando. Hice las nuevas jarras-cabezas proyectadas para Sargadelos y dos murales tambien para la fábrica de Sargadelos. Uno con el tema de la muerte violenta de Ibáñez, el fundador de los altos hornos y la fábrica de loza a fines del siglo XVIII, arrastrado por un caballo vencidas las tropas de Napoleón en el XIX, para la entrada; y otro con escenas de campesinos. No pude hacer hasta ahora, ahora es difícil que pueda hacerlo esta temporada, el refranero gallego que proyectaba. Tendré seguramente que dejarlo para otro viaje. No sé. La fábrica de Sargadelos queda espléndida, muy racional en su interior y muy adaptada al paisaje ondulado de esa zona de la provincia de Lugo, con su forma circular, como ocurre con las pallozas del Cebreiro. Se decoró el patio interior con la marca del “Laboratorio de Formas” que es una especie de laberinto prehistórico gallego. Se hizo con piedra y pizarra, así como mis murales con pizarra y porcelana. El color general de la fábrica es blanco y gris oscuro de la pizarra, en el techo, los portones llevan una especie de círculos hechos con pirograbado.
De Buenos Aires no sabemos nada. La prensa de aquí nos informa de vez en cuando de algún asalto. En general vienen compadeciéndonos como pertenecientes al mundo del subdesarrollo y prometen ayuda técnica y económica si cabe, a tanto país subdesarrollado de América. Todo esto es propaganda interior para que las gentes continúen emigrando a los países europeos de verdad desarrollados y sin analfabetismo ni desocupación.
Esto es todo. Cuando nos escriba, díganos si hubo alguna novedad por la calle Montevideo o si no pasa nada.

Reciban Carmen y usted el saludo y abrazo de Maruja y mío:

[Seoane]

1970-05-06
Carta de Fole a Seoane. 1970
Nova York
Lugo
A Coruña
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fole a Seoane. 1970 en 06/05/1970

El Progreso. Diario de Lugo/ Teléfonos: Dirección-Gerencia-Admón: 212232/Redacción y Talleres: 211055/APARTADO DE CORREOS Nº 5/TELEX: 86509



Lugo, seis de maio do ano setenta

Señor don Luis Seoane, La Coruña

Meu querido amigo:

Hoxe recibín a invitación pra inauguración de Sargadelos. Aló penso de ire o domingo. Xa vos veréi e parlicaréi con vós. Hoxe [ven] no Progreso o programa de aitos da inauguración, e remítoche un número.
Que che coste que sinto moitas ansias de ver o mural do Marqués. É algo que me intresa por moitas razós.
A loza de Sargadelos fai por eiquí moi boa impresión. A loza no novo Sargadelos. E tamén os dibuxos. Penso que podedes conseguir un bon mercado drento e fora de Galicia.
Fai moitos anos que non vou por Sargadelos, e cuasemente non me lembro como é aquelo. Mais teño a impresión que me gustóu moito. Tampouco volvín por Cervo, inque paséi moitas veces por San Ciprián istes derradeiros anos...
E qué raro me parce que nos volvamos ver, á volta de tantos anos...
Unha perta i-as miñas agarimosas lembranzas á túa dona.


A. Fole

Xa sei que o amigo Dieste estaba moi ledo na cea dos académicos. Sentín moito non podere asistir.

1970-08-14
Carta de Seoane a Rey. 1970
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Rey. 1970 en 14/08/1970


Buenos Aires, 14 de agosto de 1970

Beatriz Rey
La Coruña

Querida Beatriz:

Recibimos tu carta hace quince días y no queríamos contestarte hasta que hubiésemos visto la exposición de dibujos y grabados en Montevideo. Total han pasado doce días desde que la vimos. En general bastante buena. Tus trabajos se destacaban, se lo digo a Isaac en una carta, en el sentido de que muestran muy claramente un propósito expresivo muy definido. En Montevideo gustaron mucho. Igual ocurrió con las obras de Rosendo. Fue una pena que no hubieseis enviado los precios, no pude ir a Montevideo hasta el día 31 y ya era tarde para cualquier venta por todo lo que allí ocurre. Les había escrito a los organizadores que se orientasen con algún pintor uruguayo y no quisieron hacerlo, lo supe más tarde, por temor a que no os pareciesen bien los precios y tuviesen luego dificultades con los expositores, o con alguno de ellos. La confección del catálogo se la indiqué por carta a uno de los organizadores. En general no quedó mal, pudo haber quedado mejor. Hubiesen podido vender bastante según me dijeron. Vendieron todo el envío del Castro y Sargadelos. La exposición, juntos grabados, dibujos y porcelana, en un espacio muy grande, amplio, quedó muy bien. En el centro exponían en una vitrina toda la obra publicada de Castelao en ediciones distintas. Te envío aparte un catálogo, juntamente con el Paul Klee y el de la muestra del Museo del Scala de Milán que está celebrándose, también extraordinaria: escenografías, figurines y carteles desde el siglo XVI hasta los primeros años del actual. En septiembre se inaugurará la mayor muestra que se hizo nunca del Bauhaus alemán, y en octubre, la segunda bienal universal de grabado. Por otra parte estos días se representa en Buenos Aires Teatro en Negro de Checoslovaquia, un ensayo de teatro negro con luz negra.
De Madrid, del proyecto de remodelación de la Plaza Colón no sé nada. Tamames quedó en escribirme con noticias y hasta ahora no lo hizo. Sospecho que el calor madrileño debe tener que ver con todo esto.
Aprovecha tu estancia en La Coruña para pintar y sigue haciendo “collages” como los que has enviado a Montevideo, son muy buenos e inauguran un camino distinto en tu obra. No aceptes consejos para lo que haces. Haz en arte lo que juzgues bueno y personal. Perdóname, pero ya estaba dándote consejos sin querer. Sin embargo no lo borro, lo dejo escrito. Por mi parte estoy exponiendo estos días en La Plata y el próximo mes expongo en Buenos Aires. Recordamos el mar de La Coruña, el mar tenebroso a que aludían los romanos, con leyendas y barcos fantasmas y monstruos marinos. Y hasta recordamos el café tomado en As Gaveiras. Por mi parte los tomados en El Alcázar, buen sitio para cazar rostros dibujándolos. Maruja os escribe a continuación. Buenos Aires está creciendo hacia la pampa y hacia el río, robándole espacio a éste. Y hacia arriba, con la nueva edificación. Recibid Luisa, Pepe, Isabel, José María y tú el fuerte abrazo de:

[Seoane]

Nota: Escrita esta carta acabamos de recibir una tuya donde nos dices de la compra de La Esfera. La agradecemos mucho. Sí, naturalmente me interesa. Os haremos llegar el dinero inmediatamente. Por favor nos las dejáis en el piso de La Coruña, decírselo a Mimina o a José Luis. De nuevo, gracias. Otro abrazo:

[Seoane]

1970-09-23
Carta de Seoane a Muñoz Manzano e Dieste. 1970
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Muñoz Manzano e Dieste. 1970 en 23/09/1970

Buenos Aires, 23 de setiembre de 1970

Sres. Carmen y Rafael Dieste
La Coruña

Mis queridos amigos:

Falleció en las primeras horas de hoy Antonio, aquí, en el Hospital Rivadavia, a donde lo habían traído de Cordoba el pasado sábado. Maruja está en este momento acompañando a Mireya. No sé que deciros, no sé escribir nada en estos momentos. Sé cuanto vais a sentir su fallecimiento y sé lo que nos afectó a nosotros esta noticia. Fueron muchos años de amistad y de inquietudes comunes. Fuí amigo de él desde el año 30 o 31, antes de casarse Mireya. Nos acercó un amigo común, Arturo Villafranca, que ahora es catedrático de Física creo que en Murcia y que fué quien le dibujó los muebles de su piso de Santiago. Y nos encontramos en Buenos Aires en las condiciones que conocéis, salidos de Galicia por iguales causas. Siempre estuvo entregado a la bondad y pocos hubo como él entre todos los amigos, capaz de grandes renuncias. Pero no quiero deciros más, no sé decirlo, solo expresaros simplemente el sentimiento de Maruja y mío. Un sentimiento de verdadero dolor.

Un gran abrazo para los dos de Maruja y mío:

[Seoane]

1971-01-07
Carta de Cáceres a Luís e Maruxa Seoane. 1971
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Cáceres a Luís e Maruxa Seoane. 1971 en 07/01/1971


La Coruña, 7 de Enero 1971

Queridos amigos Luis y Maruja Seoane:

¿Cómo no recordarlos en este sitio? Y junto a Rafael y Carmen? Llegamos a Coruña después de pasar unos días en Rianxo y otros en Santiago. Fuimos a ver la Torre de Hércules en homenaje a Vds. y ahora estoy aquí en el remanso de esta casa, pensando en el gran libro que vi en Rianxo Los retratos fugaces que me han sorprendido; una vez más la sorpresa feliz de encontrar el arte de Seoane, tan fiel, tan fuerte, tan original! Todo en el libro es para mí maravilla; empezando por el Prólogo y siguiendo página a página esta novela de un Seoane viajero, revelador de misterio del ser peregrino tan templado con alma y ojos de hermano peregrino y de sabio artista!
Estamos bloqueados por la nieve, preciosa y despiadada. Y no sé cuántos días quedaré aquí, en este remanso fraternal profundo en el que a veces olvido que estoy sin sitio y sin destino…
Los abrazo desde esta luz marina de Coruña y les digo el cariño y la admiración que resplandecen a cada paso en el diálogo desde el cual los evocamos con alegría y esperanza.

Esther

Hemos ido hasta el Castro, con Fermín y Eugenia. ¡Qué afirmativo, que hermoso el mosaico del frente! Entero como el Mar.
Me asombra, Luis, esta fundación del Castro. Ya la otra vez que estuve aquí tuve una impresión intensa. ¡Cuánto se les debe, cuánto les debo por estas lecciones gozosas, que son para siempre y que ayudan a vivir!
En Coruña descanso de los fríos intensos; hay un clima apacible que se acompaña con la dulce luz marina. Tenemos aquí ya 15 grados; mientras que en Albacete 24 bajo cero! Aquí ha nevado muy poco.

1971-04-05
Carta de Dónega a Seoane. 1971
A Coruña
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Dónega a Seoane. 1971 en 05/04/1971



A Cruña, 5 abril 1971

Luis Seoane López
Buenos Aires

Benquerido e ademirado amigo:

Acúsoche recibo ao retallo de prensa e á carta impresa que dirixiches aos lectores de A NOSA TERRA. E, a verdade, non séi si agradecercho. Porque o envío responde a motivacións tan disparatadas que non entendo como poideches perder o tempo artellando unha ofensiva obvia. A túa vida e a túa obra deféndense sobranceiramente de seu. Unha conducta ilustre, permanentemente sostida ao longo dos anos, exemplar polo seu entusiasmo, polo seu desinterés e pola súa entrega a uns homes e a unha terra, está xa fóra de calquer incomprensión.
Eu algo soupen do asunto. Mais, confésocho, non presto moita atención ás cousas do Plata. Unhas, non as comprendo; e, autras, atópoas delirantes. E ísta é unha délas.
En agarda de vos ver por eiquí, recibide Maruja e máis tí cinguidas apertas de Fernanda e miñas


Dónega

1971-05-15
Carta de Seoane a Whitelow. 1971
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Whitelow. 1971 en 15/05/1971


La Coruña, 15 de mayo de 1971

Sr. Guillermo Whitelow
Buenos Aires

Querido Billy:

Recibí tu carta y el modelo que debo enviar y a cuya redacción me atengo, en general. Me alegra mucho que hubiese continuado con éxito la exposición. Antes de hacerla, tenía cierto miedo, pues en el grabado más que en mi pintura, creo, se notan cambios más bruscos, pues siempre fue para mí, el grabado, un género apto para ensayos de muy diversa índole a los que no se atreven, o atrevían, los únicamente grabadores mucho más respetuosos de los cánones.
Cuando te llegue ésta, estarás camino de Alemania, un gran país para ver museos perfectamente organizados. Nosotros acabamos de llegar a Galicia. Volví a ver el Museo de Arte Moderno en Roma, en general, muy bien organizado y el espléndido de Picasso en Barcelona, en el que se aprovechan muy bien los dos palacios góticos. También estuvimos en Madrid unos días. Todos los otros museos de las tres ciudades son conocidos.
Te escribo rápidamente con el deseo de que esta carta salga hoy y te llegue a Buenos Aires antes de tu partida para Alemania. Espero la otra carta que me anuncias con los comentarios que hubiesen aparecido.

Recibe un gran abrazo de Maruja y mío y te rogamos participes nuestros saludos a los amigos comunes:

[Seoane]

1971-05-26
Carta de Seoane a Alberti. 1971
A Coruña
Roma
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Alberti. 1971 en 26/05/1971

La Coruña, 26 de Mayo de 1971

Sr. D. Rafael Alberti
Roma

Querido Rafael:

Nos fuímos de Roma sin poder despedirnos. Hablamos por teléfono la tarde siguiente a nuestra visita y no os encontramos. Lo mismo ocurrió la mañana de nuestra salida de Roma. Os agradecemos mucho, a María Teresa y a tí, las amabilidades que tuvísteis con Maruja y conmigo.
Hablando con vosotros, me referí al Museo Carlos Maside de Arte Contemporáneo gallego, que Díaz Pardo y yo fundamos en El Castro, a unos 12 kilómetros de La Coruña, junto a una de las fábricas de porcelana de las que tambien os hablé. El Museo, muy visitado, posee al año de inaugurado excelentes obras y resulta ser el único en Galicia de ese carácter y dirigido con rigor. Ahora se va a inaugurar una sala de muestras internacionales y de obras de artistas de toda la península, incluímos Portugal, y, para ella, queremos una exposición de grabados y dibujos tuyos. Creo que aún tienes en Barcelona lo que enviaste para la muestra del Colegio de Arquitectos, en este caso podríamos, si tu lo aceptas, trasladar lo que allí tengas a El Castro de acuerdo con Corredor Matheos, si no prefieres enviarnos directamente tu obra grabada. Pensamos que se puede vender bien una parte de la muestra. Si fuese posible organizaríamos tu exposición durante los meses de verano, julio o agosto.
Te ruego me contestes lo más rápidamente posible a esta petición, y, si aceptas, imponnos las condiciones que creas justas.
Un gran abrazo de Maruja y mío para María Teresa y para tí de:



Aparte te enviaré la cabeza prometida de Valle Inclán.

1971-06-02
Carta de Seoane a Díaz Dorado. 1971
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Dorado. 1971 en 02/06/1971


La Coruña, 2 de Junio de 1971

Sr. Diego Díaz Dorado
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Hace casi mes y medio que salimos de ahí y no hemos escrito a nadie, no únicamente por pereza, sino porque si verdaderamente teníamos algo que decir queríamos hacerlo con calma. Estuvimos en Roma donde todo es muy caro, todo allí subió muchísimo, y está inquieta políticamente con múltiples problemas sociales y con huelgas de todo tipo. Nos tocó cargar y descargar desde el avión hasta las puertas del aeropuerto nuestro propio equipaje, introduciéndolo y acondicionándolo a la llegada y salida de Roma. Había, como en Buenos Aires, huelga de correos, etc. A pesar de todo la ciudad continúa siendo una ciudad muy bella con flores a finales de abril en la escalera de la Plaza de España y en todas las plazas, la del Popolo, Navona, donde vendedores ambulantes hacen volar palomas artificiales y muchos pintores exponen sus marinas, paisajes ciudadanos y figuras de mujeres para el turismo. Un turismo que se detiene mucho más ante las obras de estos pintores que en la Capilla Sixtina. Pero todo esto es tema para conversar con calma.
En Barcelona hemos visto el extraordinario Museo Picasso ampliado con las 700 u 800 obras que donó últimamente y que estaban depositadas en casa de su familia en la ciudad y donde se encuentran dibujos, acuarelas, pequeños óleos hechos en su época de La Coruña. Barcelona es una gran ciudad y se aprecia el amor de sus habitantes por ella.
Del encargo del Instituto A. del C. G.1 no pude hasta ahora concretar nada. Tengo que escribirle a Martínez Lamela sobre él y lo haré tan pronto tenga noticias que enviarle. Todo aquí es muy lento, y es muy difícil de romper la pasividad de las gentes. Tenemos que conseguir permisos, y al delegado de Monumentos Nacionales, no recuerdo ahora el título del cargo, no pude verlo pues lleva como veinte días fuera de La Coruña. Tampoco logré saber aún el costo de las reproducciones. Por favor le dice a Martínez Lamela que estoy preocupado por eso y que le escribiré, quizá dentro de una semana sobre estas cuestiones.
En este mes debemos renovar el alquiler de la caja del Banco de Galicia, termina el día 30, ¿nos haría usted el favor de hacerlo? Hasta el momento no comencé a trabajar en serio. Temo que me esté ganando la apatía general del país. Galicia resulta como una región encantada de la península, las gentes andan como sonámbulas, desganados y esperando quizá que alguien las desencante. Es muy bella y está muy abandonada.
Por favor escríbame aunque sea unas pocas líneas. Queremos saber algo de Buenos Aires. Saludos al matrimonio Martínez Lamela y a Carmen y usted el abrazo de Maruja y mío:

[Seoane]

1. Refírese ao Instituto Argentino de Cultura Gallega do Centro Galego de Bos Aires.

1971-06-02
Carta de Seoane a Scheimberg. 1971
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Scheimberg. 1971 en 02/06/1971


La Coruña, 2 de junio de 1971

Dr. Simón Scheinberg
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Después de algo más de un mes comenzamos a escribir carta a los amigos, estamos en deuda con todos. Estuvimos en Roma unos días, paseamos nuevamente por sus calles, volvimos a sentarnos en los cafés de la Plaza Navona, de los de la Plaza del Popolo, y en el Café Grecco, frente al retrato de Búfalo Bill, muy cerca de una pequeña obra de Fortuny. Roma es casi una ciudad muerta, muy bella, en el mes de abril todas sus plazas, las escaleras de la Plaza de España, principalmente, rebosaban de flores, era la primavera. Las flores, las huelgas y los precios la hacían ver como una ciudad viva. Sin embargo, los turistas la pasean, la paseamos, como visitando el pasado, una ciudad asolada por un terremoto, una ciudad que ya no es, como descrita por Juan Rulfo, de Pedro Páramo. Es una sensación extraña la que nos produjo esta vez Roma. Es verdad que existen calles como la Vía Marguta (Carnaby Street) con artículos Pop, pero también esos carabinieri muy finales de siglo y esos ciudadanos que parecen antiguos actores de la Comedia del Arte que hubiesen servido de modelo al hijo de Tiepolo. Barcelona con menos valor que Roma, mucho menos importante, nos dio la sensación de una ciudad más viva, más actual. Pero ya hablaremos de todo esto. Alberti, muy bien, igual María Teresa. Alberti, trabajando mucho, muy interesado por las noticias de Buenos Aires, con un dejo de nostalgia porteña, Parlermo, Castelar, los amigos... AL tanto de cuanto ocurre en ésa por cartas que recibe, por noticias de los diarios, por argentinos que viajan a Roma y van a verle, etc. Hablamos de todos los amigos comunes y, naturalmente, de ustedes. He grabado mucho y estaba muy contento del éxito universal de su poema sobre el juicio de Burgos y, sobre todo, de su divulgación clandestina en España. También de la exposición que le hicieron de sus libros y grabados en el Colegio de Arquitectos de Barcelona. En cuanto a esta ciudad, hemos visto la ampliación del Museo Picasso añadiéndole otro palacio contiguo y que encierra las 700 u 800 obras que donó últimamente y que estaban depositadas en casas de familiares de él desde hace muchos años. Queda un Museo extraordinario que la ciudad muestra con verdadero orgullo. Aparte de la obra grabada que poseía y a la que siempre se le añaden nuevos grabados enviados por Picasso, está la serie completa de Las Meninas. Las Meninas y las obras de las primeras épocas hasta el cubismo con inclusión de los cuadros cubistas que pintó en sus viajes a España y alguno nuevo de la serie de El pintor y la modelo.
Bueno, esto es todo por ahora. Continuaremos escribiendo. Por favor, contesten ustedes. Un gran abrazo para todos los amigos y uno grande para Aída y usted de Maruja y mío:

[Seoane]

1971-06-04
Carta de Seoane a Anita e Enrique Goldstein. 1971
A Coruña
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Anita e Enrique Goldstein. 1971 en 04/06/1971


La Coruña, 4 de Junio de 1971

Arquitecto Enrique Goldstein y señora
Buenos Aires

Queridos Anita y Enrique:

Después de unos veinte días dedicados a Roma, Barcelona y Madrid, un itinerario de español renacentista, estamos en La Coruña gozando de nieblas y lluvias y de un mar extraordinario color de acero cuyo horizonte se pierde en la niebla. Volvimos a ver muchas cosas de Roma, entre ellas nuevamente el Museo de Arte Moderno con algunas piezas realmente extraordinarias y del que creo hablamos alguna vez, pues está reformado desde hace alrededor de tres años o quizá cuatro. Algunas piezas impresionantes del futurista Boccioni, sobre todo su escultura y las últimas novedades muy envejecidas, a muy pocos años de haber sido ejecutadas. Díaz Pardo acaba de construir un robot que me parece más interesante que gran parte de esas piezas, es figurativo, canta canciones comprometidas y toca el violín. Estos días les envió a ustedes el juego que Enrique había diseñado hace algunos años para hacerlo en Magdalena y que se hizo aquí. Quedó muy bien y es además muy original. Creo que debiera diseñar algún otro, es una experiencia importante. Por mi parte, empiezo a trabajar. Hasta ahora no tuve demasiadas ganas, es necesario al cambiar de país, de clima, de luz, etc., volver a adaptarse. Lo mismo me ocurre en Buenos Aires, cuando regreso, tardo quince o veinte días en volver a la trabajo normal, incluso las primeras obras que hago no me satisfacen. Esta vez pienso grabar mucho, todo lo que pueda, pues tengo, es casi seguro, una gran exposición en Madrid el próximo invierno.
Hoy escribo poco con la esperanza de que ustedes me contesten enviándome noticias de esa, las opiniones de ustedes y de los amigos sobre lo que está sucediendo políticamente en esa, sobre exposiciones, creo que es muy importante la de Calder* y sobre la vida cultural de Buenos Aires que afectan a la ciudad y al país entero.
Por favor, contesten las cartas. Vamos a pasar bastantes meses aquí y necesitamos saber de todos los amigos de esa, de todos ustedes.

Un gran abrazo para los amigos comunes y para Anita y usted de Maruja y mío:

[Seoane]

1971-06-04
Carta de Seoane a Sofovich. 1971
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Sofovich. 1971 en 04/06/1971


La Coruña, 4 de junio de 1971

Sr. D. Bernardo Sofovich
Buenos Aires

Queridos Elsa y Bernardo:

Estamos en La Coruña desde hace aproximadamente veinte días. Gozamos de la lluvia, de la niebla, del fresco de la primavera y vemos desde las ventanas un mar acerado. Estuvimos en Roma, Barcelona y Madrid, nada más. En Roma, entre muchas visitas a museos y lugares consagrados, volvimos a sentarnos en la Plaza Navona, esa plaza bellísima donde se concentran pintores ingenuos, vendedores ambulantes de juguetes, la paloma que vuela desconcertando a las verdades palomas y a los turistas. Y volvimos al Café Grecco donde está el retrato de Búfalo Bill, que seguramente fue a ese café a fines de siglo, cuando al Café Grecco comenzaba a vivir los recuerdos y aumentar los precios de los años del romanticismo, de los artistas que habían hecho tertulia alrededor de sus mesas y Búfalo Bill disparaba desde un caballo de circo y enlazaba supuestos comanches. ¡Qué bella época ese final de siglo europeo! Paul Klee describe en su diario los caracteres físicos de las bailarinas y tonadilleras de moda en Europa, la Bella Otero y Cleo de Merode. Los anarquistas atentaban contra el Zar, el rey de España y los Presidentes de la República Francesa, y los dibujos satíricos se reían del Papa, de los reyes, del mundo... Pero luego de Roma, de una Roma con más huelgas que en Buenos Aires, nos hemos venido a Barcelona donde gozamos del Museo Picasso ampliado a otro palacio vecino y con toda la obra, 700 u 800 óleos, dibujos, acuarelas, etc., que tenía en Barcelona, donada por él al Museo. Creo que hoy no se puede conocer bien a Picasso sin venir a verle a esta ciudad que además da gusto vivirla con su barrio gótico, su barrio chino, para quien se atreva a entrar en él y las espléndidas ramblas sin contar con sus monumentos y con algunos que rodean a la ciudad. Anduvimos por Madrid bastante cansados, estuvimos con algunos amigos, no hemos podido ver a todos y ya estamos en La Coruña, en mi caso empezando a trabajar. Tengo alguna exposición en proyecto. De ahí no sabemos más que las calamidades que describen los corresponsales de los diarios españoles y las noticias guerrilleras que transmiten las agencias. Nos gustaría mucho saber algo más, sobre todo quisiéramos noticias de los amigos. Nos gustaría que dedicasen una media hora el sábado o del domingo a contarnos lo que ocurre en ésa y lo que hacen todos. En Roma, encontramos todo muy caro. Una gran diferencia de precios con España. Los esperamos. Verán maravillas casi desconocidas del turismo en arquitectura, monasterios, castillos, etc., y hasta es posible que les inviten a desencantar el hada de alguna fuente o de un río, y que los pequeños trasnos (diablillos) juguetones les hagan trastadas por el placer de reírse. Los fantasmas están en todas partes. Si la emigración continúa, pronto será Galicia como el barco holandés errante.

Escríbannos. Un fuerte abrazo de Maruja y mío para Claudia, Pablito y ustedes dos:

[Seoane]

1971-06-08
Carta de Seoane a Pereira Caamaño. 1971
A Coruña
Montevideo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Pereira Caamaño. 1971 en 08/06/1971


A Cruña, 8 de xunio de 1971

Sr. D.
Fernando Pereira
Montevideo

Querido amigo:

Levamos eiquí en Galicia unhos quince días. Non poiden, pois, escribirlle antes. O seudónimo do libro que teñen vostedes pra editar corresponde ó poeta que pensabamos. Creo que deben editalo si non o fixeron xa. Faleilles de vostedes a María Victoria Armesto e penso que non deben deixar de invitala. Galicia está quedando deserta. No mes de abril emigraron dos arredores de A Cruña cinco mil persoas, homes e mulleres. Falei con Díaz Pardo do asunto das porcelanas e díxome que non se preocupen, que arranxen vostedes todo coma as circunstancias os obrigue.
Eu penso estar eiquí por uns meses. Escríbanme por calquer asunto en que eu poda intervir.

Un saludo a tódolos direitivos do Patronato e ós amigos, e vostede reciba unha aperta con saúdos prá súa dona, do seu amigo:

[Seoane]

1971-06-09
Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1971
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1971 en 09/06/1971


La Coruña, 9 de Junio de 1971

Sres. Emma y Rafael Lifschitz
Buenos Aires

Queridos Emma y Rafael:

Os suponemos de regreso de Europa, satisfechos del viaje y contentos a la vez de haber regresado a Buenos Aires, como así ocurre. Aquí recibimos una carta que nos enviasteis desde Francia y escrita en Roma con membrete del Hotel Victoria y la viñeta de la loba alimentando a los demócratas cristianos. Nos alegramos mucho de vuestras experiencias en Grecia y Turquía, las que nos contáis en la carta, y también de que os hubieseis hecho amigos de los Alberti. Nosotros lo pasamos muy bien en Roma, menos en la parte que nos correspondió de carga y descarga del equipaje en los aviones en que viajamos y el correspondiente traslado de valijas. Siempre hemos llegado a Roma con huelgas importantes y no podía ser una excepción este último viaje. Volvimos a estar en todos los sitios donde habíamos estado. Vimos el anuncio de la exposición de Baumaister, pero no podíamos esperar a su inauguración, como no pudimos esperar vuestra llegada, pues traje los días muy contados hasta llegar a Galicia y, además como vosotros observasteis, Roma está muy cara. Desde luego aquí, hasta ahora, también todo sube, está más barata que Italia. En Barcelona, vimos la ampliación del Museo Picasso en el Palacio Gótico unido al que habían convertido en primer museo, con las 800 obras aproximadamente que Picasso tenía en Barcelona de las primeras épocas hasta el año 25, creo que el 25, y resultan sorprendentes estas últimas obras, aparte de la serie de Las Meninas, de los paisajes con palomas y de la colección completa de grabados que ya conocíamos. Es un Museo extraordinario. Además vimos el estupendo mural de Miró hecho en cerámica en colaboración con el ceramista Artigas, para el aeropuerto de Barcelona. Una exposición de Le Parc que estaba celebrando en una galería céntrica, etc. En Madrid, volvimos, como en Roma, a los mismos sitios que nunca, como se sabe, se conocen del todo, siempre se sorprende uno de encontrar novedades que estaban en ellos, pero en las que no nos habíamos fijado y nos parece sorprendente haber pasado de largo sin haberlas visto.
Ahora estamos instalados en La Coruña y me paso el día pensando en todo lo que tengo que hacer de aquí a octubre o noviembre. Debo hacer unas cuantas piezas de porcelana: grabar, pintar, etc. No sabemos nada de nadie de ahí. Esperamos a escribir cartas a los amigos en estos días. Hasta ahora sólo hemos estado organizándonos. Llueve todos los días, una lluvia elegante, fina y las nieblas, algunos días, acerca los horizontes a pocos pasos nuestros. El paisaje está bellísimo, verde y amarillo de las flores de la retama y del tojo. El mar tiene el color del acero. Parece que este invierno hubo bastantes muertos en naufragios por temporales, aquí mismo en la costa de la ciudad.
De la Argentina se viene publicando mucho en los diarios de Galicia; sabemos casi todo en cuanto a política general, renuncias de ministros, atentados, atracos, etc., pero, naturalmente, no sabemos nada de los amigos. Esperamos que todos nos contesten las cartas y nos cuenten cosas de ahí. Sabemos también de exposiciones, las de Calder, de las del Museo de Arte Moderno, etc. Los Díaz Pardo os recuerdan con cariño y quedaron muy decepcionados de que no hubieseis venido a Galicia. No sabemos cuándo, quizás en alguna carta le hemos dicho que vendríais. Os envían abrazos.

Nosotros, también desde una tierra fantasmal, muy fuertes, para Emma, Rafael, Carlos y Eduardo:

[Seoane]

Por favor, escribir.

1971-06-09
Carta de Seoane a Nehmad e Lublin. 1971
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Nehmad e Lublin. 1971 en 09/06/1971


La Coruña, 9 de Junio de 1971

Sras. Julia Lublín y Ruth Nehmad
Buenos Aires

Queridas amigas:

Pasó ya un mes y medio desde que salimos de Buenos Aires y tardamos mucho en escribir a todos los amigos, pero ahora empezamos a hacerlo regularmente. En todo este tiempo no hemos sabido casi nada de ahí como no fuesen las noticias poco alegres, referidas a política, atracos, atentados, etc., que publican los diarios de aquí con comentarios un poco optimistas de sus corresponsales. Solo tuvimos noticias de Emma y Rafael, que debieron haber vuelto desde Italia, y dos cartas de Billy en las que me participaba del éxito de la exposición y de que iba a enviarme unas críticas que no me envió. Sospecho que ahora debe estar en Alemania. También me decía de la exposición de homenaje a Rouault y de la de afiches polacos. Por mi parte, estoy comenzando a trabajar en algunas piezas de porcelana y en nuevos grabados. Estuve también estudiando la organización de la exposición de porcelanas de Sargadelos en El Triángulo. Hice una selección de unas veinte obras que comprende naturalmente muchas más piezas. Algunas de esas obras tienen un metro o casi un metro de alto y otro tanto aproximadamente de largo y son insospechadas, incluso para Julia que había visto algunas el año pasado, por ejemplo, la serie de las celosías, o de las piernas. La exposición puede constituir un éxito. El costo de todas las piezas seleccionadas es aproximadamente de unos 350.000 pesos argentinos (pesos viejos). A Díaz Pardo le gustó mucho la idea y por mi parte estoy seguro que se venderá todo, pues resulta muy barato si uno tiene en cuenta los precios de Churba y Rosenthal. Tenéis que contestar con respecto a esto, pues, de llevarse las piezas, deben ir por barco y ahora no hay muchos a América del Sur lo que significa más tiempo para hacerse cargo de las piezas. Debe pensarse también en la demora que puede haber en la aduana. De esto, naturalmente, yo no sé nada.
Enviarnos a Maruja y a mí noticias de Buenos Aires de cualquier tipo, políticas, artísticas, movimiento en las galerías, en los museos, etc., estamos deseando tener noticias de esa. Aquí desde que llegamos llovió casi todos los días y el mar está mucho más tranquilo que el año pasado cuando estuvieron aquí Julia y Delia. Algunas gentes que sólo aceptan para su felicidad a un sol constante y monótono no pueden aceptar este clima. Nosotros sí. Por mi parte, gozo de la niebla, la lluvia menuda y el mar picado. Todas las montañas están verdes y amarillas de flores y el mar tiene color de acero.
Por favor, escriban. En todas las galerías, creemos que siempre hay tiempo de 4 a 6.

Saludos y abrazos para todos los amigos, para Josef, para los hijos de ambas, para Any, y para vosotras dos de Maruja y de:

[Seoane]

1971-06-10
Carta de Seoane a Guber. 1971
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Guber. 1971 en 10/06/1971


La Coruña, 10 de Junio de 1971

Sr. Ingeniero José Guber
Buenos Aires

Querido amigo:

Hace aproximadamente un mes y medio que salimos de ahí. No hemos escrito a nadie, recién comenzamos a hacerlo. Un poco antes de nuestra partida de Buenos Aires, en Ezeiza, nos entregaron la taba que ustedes nos obsequiaron y que agradecimos mucho, ahora tendremos que aprender a jugarla. Estuvimos en Roma antes de venirnos a Barcelona, Madrid y Galicia, viviendo unas cuantas huelgas simultáneas que nos permitieron no extrañar demasiado Buenos Aires, entre ellas una de correos que nos convenció de la inutilidad de escribir cartas y tarjetas, pues coincidía además con la huelga de correos que acabamos de dejar ahí. La ciudad estaba como a finales de abril, muy bella, la Plaza de España rebosaba de flores y de hippies y los dueños de las trattorías habían subido sus precios desde nuestro último viaje. En Barcelona, vimos el Museo Picasso ampliado, extraordinario, así como el de Arte Románico y el Museo Marés de esculturas, y también una exposición de Le Parc. En Madrid, volvimos a ver nuevamente los grandes museos, paseando las mismas calles de otras veces. En Galicia, estoy trabajando y gozando de la niebla, de la visión de un mar tormentoso de color acerado y, cuando salimos de la ciudad, de la enorme cantidad de matices de verde de las montañas.
Pensamos, sin embargo, en Buenos Aires, lamentando habernos perdido la exposición de Calder y no poder ver el primer ejemplar definitivo del objeto que hice para Wobron S.A. Estamos esperando verlo en el pequeño Museo, cuya dirección le hemos dejado. Nos gustaría mucho que nos escribiesen diciéndonos cómo quedó.

Y por hoy nada más, reciban ustedes dos, Rebeca y usted, los saludos de Maruja y míos:

[Seoane]

1971-06-10
Carta de Seoane a Palmás. 1971
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Palmás. 1971 en 10/06/1971


La Coruña, 10 de Junio de 1971

Sr. D. Ricardo Palmás
Buenos Aires

Querido amigo:

Llevamos un mes en Galicia y nuestros únicos viajes han sido hasta ahora a Sargadelos y a Santiago, aparte los alrededores de La Coruña. Empecé a trabajar, y, ahora, el Ayuntamiento de La Coruña, me acaba de encargar un monumento a los emigrantes que estará situado en La Coraza del Orzán, junto a Riazor. Lo acepté, pues hacer un monumento con ese tema en una ciudad no es colaborar con una política determinada, y siguiendo además el ejemplo de Picasso y Miró en cuanto a la ciudad de Barcelona. Se trata de mi homenaje, el que yo puedo hacer, al pueblo coruñés y a los emigrantes.
No sé nada de Buenos Aires más que las noticias repetidas hasta el cansancio en los periódicos de aquí, de las entrevistas de los comandos peronistas con Perón y de la política de Lanusse. Nada dela vida cultural de Buenos Aires, de exposiciones, teatro, cine, etc. Aquí vamos algunas tardes a ver alguna película del oeste filmada por italianos en Almería, no hay nada más que ver, o exposiciones de pintura una o dos, que se suponen impresionistas. Dentro de poco ni eso. En el mes de abril emigraron 5.000 personas solamente de los alrededores de La Coruña. Mientras en esa, en la colectividad los que tienen un órgano de prensa en las manos no hacen nada, no mantienen una política de hoy, de acuerdo a las actuales circunstancias de Galicia y del mundo, ni dejan de soñar imposibles. Desde Barcelona y Madrid me hablaron de usted, desde Losada, Patiño, los Rey, hasta aquí en La Coruña, aparte de Díaz Pardo y otras gentes a las que causó muy buena impresión y quedaron siendo sus amigos. Las gentes en Galicia andan también muy disueltas, se ven de conferencia tardía en conferencia tardía, en alguna exposición o en la calle casualmente. Nadie piensa en cambiar impresiones sobre cualquier tipo de cuestiones, en todo caso se limitan a participarse lo que hacen en la soledad de sus casas. Es como si no tuviesen esperanzas de nada. Dejan transcurrir la vida como caiga.
Bueno, le ruego que me escriba y que me dé noticias de esa. Estamos deseando tenerlas. ¿Terminó la carrera? Un saludo de Maruja y mío para los Martínez Romero, Pérez Prado, etc., y usted reciba el abrazo de:

[Seoane]

1971-06-10
Carta de Seoane a Varela. 1971
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Varela. 1971 en 10/06/1971


La Coruña, 10 de junio de 1971

Sr. D. Lorenzo Varela
Buenos Aires

Querido amigo:

Llevamos un mes en Galicia, muy poco tiempo para comentar nada nuevo. Todo está lo mismo que hace un año o, seguramente, un bastaste peor. Solamente, en el mes de abril de los alrededores de La Coruña salieron cinco mil emigrantes. En los últimos diez años, han emigrado, según las estadísticas, 2 millones de españoles, la mayoría naturalmente gallegos y del sur de España. Otras estadísticas afirman que hay ocho millones en situación de pobreza, que el 5% de los más ricos poseen casi el 20% de la riqueza nacional, que sólo el 6% de los estudiantes son de origen obrero, que el 94% de los españoles han alcanzado en enseñanza únicamente el nivel primario y que hay un déficit de millón y medio de viviendas, naturalmente, en esta estadística no cuenta el estado de ruina de la vivienda rural. Estas estadísticas son de una organización católica, Cáritas. A las gentes de nuestra generación se las encuentra generalmente resignadas. Los pocos que se salvan son algunos de nuestros amigos. Esto parece el pueblo mexicano de Pedro Páramo. Quizá exagere, no lo sé, es mi impresión de este mes que llevo aquí. Dieste y Carmen muy bien, trabajando los dos, Carmen con su inspección y Dieste escribiendo ensayos. Envió un libro últimamente a una editorial de Madrid y está a punto de reeditar Os arquivos do trasno. Díaz Pardo ha hecho una serie de obras espléndidas para Sargadelos, pero anda agotado. García Sabell lo revisó estos días y le encontró una especie de agotamiento cerebral. Mimina tampoco está muy bien de salud. A Paz Andrade lo he visto en Madrid, tampoco está bien, lo mismo que Álvaro Gil. Con Fole estuve en Lugo. Conversamos durante tres horas, nos referimos siempre a nuestra época de Santiago y un poco a los problemas de América del Sur y Centro en los que está muy interesado. Te recordamos con Fole y con todos, también con García Sabell con quien estuve por segunda vez anteayer. En cuanto a Galicia, a su paisaje, está muy bella. Las montañas están cubiertas del amarillo de la flor del tojo y el verde se ha hecho más severo con el abandono de las tierras por falta de brazos. Los lobos dan motivo para nuevas leyendas y aumentan los caballos salvajes. Parece ser que la pobreza económica desarrolla la belleza de los paisajes y la imaginación de los que se van quedando. Por mi parte, trabajo y acabo de aceptar hacer un monumento a los emigrantes en La Coruña, junto al mar, en el Orzán. Lo acepté porque lo dedico a los emigrantes y al pueblo de La Coruña, como Picasso y Miró aceptaron las propuestas del ayuntamiento de Barcelona y han hecho sus murales o nutren sus museos.
Bueno, estoy es todo por hoy. Por favor, escribidnos alguna carta. Queremos saber noticias vuestras, si estáis en la nueva casa. Si le pusisteis marco al Pobre Cristo y si has hecho el poema que me debes.

Un abrazo de Maruja y mío para Marika y para ti, con saludos para todos los amigos comunes:

[Seoane]

Dile a Marika que entregamos todos los paquetitos que nos dio menos el de Gurméndez que no sabíamos su dirección, tampoco estaba en la guía de Madrid y tampoco la sabía Azcoaga, así que lo llevaremos de vuelta.

1971-06-11
Carta de Seoane a Baudizzone. 1971
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Baudizzone. 1971 en 11/06/1971

La Coruña, 11 de Junio de 1971

Dr. Luis M. Baudizzone
Buenos Aires

Queridos Elena y Baudi:

Llevamos algo más de un mes en Galicia y empezamos ahora a escribir cartas a los amigos. Estuvimos antes en muy pocos sitios: Roma, Barcelona y Madrid. Roma estaba espléndida con algunas de sus plazas cubiertas de flores y hippies, luciendo, para el turismo internacional, sus mejores huelgas, entre ellas la del personal del aeropuerto, lo que nos obligó a cargar nuestros propios bultos y acondicionarlo incluso en la bodega del avión. Lo pasamos muy bien en Roma volviendo a ver los y mismos monumentos museos ya vistos, lo mismo que en Madrid y Barcelona. En esta última ciudad estuvimos en el Museo Picasso ampliado a un palacio vecino y con las 800 obras que Picasso donó de sus primeras épocas. En La Coruña estoy trabajando y gozando de su clima, chubascos, lluvias, lloviznas –según la clasificación corriente– niebla y mar acerado con marejadillas, es un eufemismo meteorológico, que a veces terminan en tormentas; se trata del verano. Aquí recibimos la visita del Dr. Barbero y su esposa. Les acompañamos por la ciudad y les llevamos a un puertecito de pescadores cercano a La Coruña. Tenían muy poco tiempo y no pudieron ver demasiado. A las pocas horas iban a Santiago y Pontevedra para irse al día siguiente a Portugal. Sentimos mucho la noticia de que no pensábais venir a España sino pasar un tiempo en Bahía. Lo Lamentamos. En Madrid estuvimos con Freitas , muy bien, formal, como corresponde a un diplomático, y nos preguntó mucho por vosotros y todos los amigos. Lidia estaba en Brasil. Ahora ya está en Madrid pues recibimos una carta de ella ayer. Van a venir por Galicia a pasar unos días en el mes de Julio. Esto es todo. Necesitamos noticias de Buenos Aires. Por favor contestar las cartas. Nosotros os daremos otro tipo de noticias en alguna próxima.
Recibid un fuerte abrazo de Maruja y mío:

1971-06-12
Carta de Seoane a Payró. 1971
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Payró. 1971 en 12/06/1971


La Coruña, 12 de Junio de 1971

Sr.
D. Julio E. Payró
Buenos Aires

Mi querido amigo:

No sé por donde comenzar. Quizás lo haga por el principio como parece debe ser. Estuvimos unos días en Roma. La ciudad estaba llena de flores, en la Plaza de España flores y hippies. Volvimos a ver todo lo visto. Nos sentamos más de una vez en uno de los cafés de la Plaza Navona, una de las más bellas de Italia, frente a cuadros pintados para vender al turismo, vendedores de caramelos, de juguetes, etc., viendo volar palomas artificiales que lanzaban al aire algunos de esos vendedores y mirando para las fuentes y las casas que teníamos enfrente. Cuando no descansábamos en esta plaza lo hacíamos en algún café, el Grecco, aquí nos sentábamos frente a un Fortuny que hay en una de sus paredes, entre tanto dibujo y cuadro del siglo XIX, o frente al retrato de Búffalo Bill de cuando éste pasó por Roma empleado de un circo para cabalgar y tirar el lazo como en las praderas o montañas del oeste de Estados Unidos. A mi, Roma me encanta, y Alberti, de orígen florentino, creo, está allí como en su salsa. Está haciendo un notable alfabeto grabado. De Roma nos fuímos a Barcelona donde vimos la ampliación del Museo Picasso con las 800 obras que tenía depositadas en casas de familiares suyos en España, dibujos, acuarelas, óleos, grabados de todas las épocas aproximadamente hasta el año 25. Resulta un Museo extraordinario. Pienso que se podrán hacer otros museos Picasso pero ninguno tendrá la riqueza de éste de Barcelona, que constituya tan verdadera historia de su evolución. El palacio que estaba pared por medio del que constituía el antiguo Museo Picasso es igualmente bello y los arquitectos del Ayuntamiento de Barcelona supieron incorporarlo muy bien. Resulta uno de los mejores museos de Europa. Se abrió en esta ciudad otro museo. Museo de Calzado antiguo. Realmente Barcelona es extraordinaria y la gente argentina se siente muy a gusto en esta ciudad. En Madrid todo está lo mismo en cuanto a Museos pero se han abierto muchas galerías de arte. Existen actualmente como unas cincuenta. Y Galicia está lo mismo, aumenta en fantasmas. La gente se marcha a trabajar a otros países de Europa. Cuando pueda, tenga libertad para orientarse económicamente, la dejen, será como un país del Báltico, no le faltan nieblas y sus habitantes son igualmente pacientes, liberales y trabajadores. Por otra parte en toda la tierra gallega abundan los diablillos juguetones, las hadas y un batallón de santos que resultaron apócrifos según la sección del Vaticano dedicado a estas cuestiones, pero una parte del pueblo continúa creyendo en ellos y en los misteriosos milagros que les hicieron santos. Desde luego yo simpatizo con estos santos desterrados de las listas del Vaticano, santos a partir de ahora desterrados, vagabundos a quienes van a mirar de reojo los otros santos, una especie de santos burgueses que disfrutan de todas las oraciones, representaciones, aderezos y otras prerrogativas eclesiásticas.
De Buenos Aires no sabemos más que las noticias de atracos y conversaciones peronistas-gubernamentales que aquí se publican. Lamentamos no haber podido ver la exposición de Calder. Nos hubiese gustado verla. Nos gustaría que nos enviasen algunas noticias.

Un gran abrazo de Maruja y mío para María Inés, Silvia y usted:

Luis Seoane

1971-06-14
Carta de Seoane a Falcini. 1971
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Falcini. 1971 en 14/06/1971


La Coruña, 14 de Junio de 1971

Sr. D. Luis Falcini
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Estamos nuevamente en Galicia después de haber pasado por Roma, Barcelona y Madrid. En Roma, vimos nuevamente, aparte de otros museos, el Museo de Arte Moderno que tiene muchas piezas muy interesantes, entre ellas unas pocas de Boccioni. Cada vez que lo vuelvo a ver, pienso que es mucho más importante su figura dentro del arte europeo de lo que generalmente se destaca y me gusta tanto o más como escultor que como pintor. Su busto de La madre del artista y Formas únicas de continuidad en el espacio son realmente muy importantes para el desarrollo de la escultura de más tarde, la de Duchamp Villón en Francia, que me recuerda en su propósito a las Formas únicas de Boccioni y a Sibellino, en Buenos Aires, en la mujer del sombrero que tiene Scheimberg, pariente de la primera, la de La madre del artista. Me gusta el Museo de Arte Moderno de Roma, tan lleno de luz y amplio y con una tremenda caricatura de Grosz casi a la entrada que representa un cerdo condecorado.
En Barcelona estuvimos en el Museo Picasso con el nuevo palacio habilitado para su servicio, pared por medio del anterior comunicándose a través de nuevas puertas abiertas en las paredes, y que contiene 800 piezas más del pintor, dibujos, acuarelas, óleos, que tenía depositadas en casas de familiares y que Picasso donó el año pasado. Son casi todas pintadas en España y que abarcan las distintas épocas de su pintura hasta el año 25 aproximadamente. Se convirtió, efectivamente, en un museo extraordinario, ejemplar, superando quizás los sueños de Sabartés. Es un museo que tiene su orígen en una amistad nada común de Picasso continúa manteniendo después de muerto Sabartés, dedicándole, como si viviese, cada nuevo grabado que hace.
Ya en Galicia, estoy comenzando a trabajar, debo hacer nuevos objetos de porcelana y en este mes voy a grabar todo lo que pueda. Desde que llegamos, llueve permanentemente y hace más bien frío. Algo inusitado en esta época del año, a mi no me disgusta, pero a alguna gente que viene a pasear el clima le está trastornado todos los planes proyectados. En Galicia, Mayo es un mes donde se alternan lluvias y sol, pero Junio es ya, en general, un mes de sol, con Julio y Agosto, al menos de muy pocas lluvias. Este año parece que el clima hubiese cambiado. A nosotros, sin embargo no nos afecta. En Castilla está nevando como si fuese invierno.

Esto es todo por hoy. Saludos y un abrazo de Maruja y mío para su esposa y usted:

[Seoane]

1971-06-14
Carta de Seoane a Shand. 1971
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Shand. 1971 en 14/06/1971


La Coruña, 14 de junio de 1971

Sres. Susana y William Shand
Buenos Aires

Queridos amigos:

Empezamos ahora a escribir cartas a los amigos todos participándoles noticias nuestras. Son muy pocas. Hemos estado en Roma gozando de múltiples huelgas, de la visión de una Plaza de España cubierta de flores y hippies y de algunos de sus museos. Hemos paseado con Alberti que es ya, teniendo que ver con España, como ir al Vaticano y viendo los últimos notables grabados que hizo, los mejores hasta ahora. Nos hemos venido a España quedándonos unos días en Barcelona, ciudad que cada vez me gusta más, que cada año amplía sus museos o crea alguno nuevo. En este año, se presenta ampliado el estupendo Museo Picasso y se ofrece al público el Museo del Calzado que sigue al inaugurado el año pasado Museo del traje, donde se exhiben piezas que revelan, mejor que en las historias al uso, las costumbres y la moral de una época. De Barcelona fuimos a Madrid que crece y uno se pregunta para qué, como no sea para afianzar más el centralismo político borbónico, tratando de superar en edificios y calles a Barcelona, la capital sin proponérselo, de los nacionalismos españoles, o así la ven para sus esperanzas los gallegos y vascos. En Madrid, volvimos a ver también museos y además familia y amigos. Y, ahora, nuevamente en Galicia. Nuestro itinerario fue, pues, muy breve. En Galicia, muy bien. Cada año tiene menos habitantes. La gente emigra a millares, a decenas de millares. Se está convirtiendo en un país fantasmal. Antes era país de fantasmas, de aparecidos. Ahora está adquiriendo el rostro de sus fantasmas. Mejor, por su gran belleza, por todo lo que encierra de pasado muerto, monasterios, castillos, ermitas, lo que conserva de ruinas, semeja un pequeño país hechizado, verde y amarillo, de múltiples verdes y amarillos estos últimos de la flor del tojo y de la retama que crecen con el abandono. Hasta las gentes a veces empiezas a hablar un poco como los muertos, con un lenguaje cortés, un poco lejano, como de ultratumba y con ironías de quienes están de regreso de todo en otra vida, tal es su desesperanza. El Estado detiene todos sus planes económicos y protecciones en la frontera de Galicia y Galicia deja de ser un problema político porque la gente se marcha, al menos la capaz de alteraciones, la que tiene de 18 a 45 años. Encierra en su alma el paisaje de su infancia y adolescencia, las montañas, los valles, el mar tormentoso y se van a rumiar morriñas a otros países. Esto es todo. No es una carta muy alegre. Yo estoy trabajando. Tengo varios proyectos que realizar, nuevas piezas de porcelana y grabados. De Buenos Aires apenas sabemos de otras noticias que atracos, y siempre, siempre, las mismas declaraciones de los líderes peronistas. En Madrid, se burlan de los viajes de estos señores para conversar con Perón. Los diarios gallegos le dedican mucho espacio a la política en América del Sur, casi páginas enteras, pero lo menos claro es siempre lo que se refiere a la Argentina.
Bueno, envíenme noticias de los amigos, de estrenos, de exposiciones. Estamos hambrientos de saber algo de todo eso.

Un gran abrazo de Maruja y mío para los dos, a Bernardo y a los amigos comunes otro cariñoso:

[Seoane]

1971-06-18
Carta de Seoane a Besouchet. 1971
A Coruña
Madrid
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Besouchet. 1971 en 18/06/1971


La Coruña, 18 de junio de 1971

Sra. Lidia B. de Freitas
Madrid

Querida Lidia:

Nos alegramos mucho de su carta y de que ya esté de regreso a Madrid. Estuvimos con Newton y pasamos juntos unas horas recordando amigos comunes de Buenos Aires: Baudizzone, Varela, D´Urbano, Cuadrado, etc. Tenemos ganas de que vengan a Galicia y de que ustedes vean con nosotros algunas villas de pescadores en la Costa de la Muerte y en la del Cantábrico, así como algunos monumentos que están enclavados fuera de las rutas de turismo. Les enseñaremos castillos con fantasmas y leyendas, y monasterios con santos populares que reconoce el Vaticano. Los hoteles en general son buenos, el Méndez Núñez en Lugo, el Hostal de los Reyes Católicos en Santiago, o el Riazor, el Atlántico, el Finisterre, en La Coruña. Si vienen con auto, basta con que tengan hotel en La Coruña. Deben reservarlos con tiempo. Desde aquí se puede viajar muy fácilmente a Santiago y Lugo.
La dirección de Marika y Varela, si no se han cambiado estos días de casa, es: Chacabuco 194, 4º B. De cualquier manera, aunque se hubiesen mudado (pues estaban por hacerlo), se la remiten a la nueva dirección.

Abrazos de Maruja y míos para los dos.

[Seoane]

1971-06-18
Carta de Seoane a Girri. 1971
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Girri. 1971 en 18/06/1971


La Coruña, 18 de Junio de 1971

Sr. D. Alberto Girri
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Acabo de terminar un busto de Rosalía de Castro para ser reproducido en porcelana en una jarra grande como las que tú conoces. Creo que debió haber sido así como la hice. Tiene los pómulos altos, como en general los tienen los gallegos y los eslavos, unos ojos que soñaban el mar desde Castilla y un peinado y una gola que debió haberse llevado en una ciudad provinciana a fin de siglo. Como debió llevar ella tan ajena a modas y al siglo. Parece que era enfermiza y algo fea, a mí esto no me preocupó, más bien quisiera que la gente leyese en este busto como fué la autora de tantos desgarrados poemas y de una de las novelas más irónicas y bellas del siglo XIX peninsular. No sé por qué te escribo esto. Únicamente para decirte que en arte, como en literatura, creo que todo es narración. Uno trata de decir algo propio sobre los demás y sobre el mundo. En mi caso, haciendo un busto de Rosalía creo haber hecho un largo ensayo sobre ella.
Estamos empezando a escribir a todos los amigos y quiero decirte que te recordamos diariamente por el mate de cuerno y la bombilla conque nos has obsequiado y que tenemos a la entrada de nuestra casa, sobre un mueble, como un emblema heráldico. Entrando en ella, podemos ver este mar gallego, acerado de tormentas y leyendas, y, mirando hacia la calle, o hacia cualquier parte, la llovizna permanente que no nos abandonó hasta ayer desde que salimos de Buenos Aires, siguiéndonos por Roma, Barcelona y Madrid. Al llegar a Galicia, uno se olvida del mundo. Si uno tiene dólares o suficientes pesetas, puede imaginarse haber entrado en el Nirvana. Vivir en encantamiento. Todo es antiguo, o más antiguo que en otras partes. Nada tiene fecha de orígen, tanto el calzado de las campesinas actuales como el dólmen, o el collar de oro, que fué, seguramente, de un rey de clán y que acaban de excavar. Alguien nos habló ayer de una bruja que está en una aldea al pié del Pindo, una montaña cercana al mar, en la Costa de la Muerte, y que hace muy importantes hechizos. En una fuente, aguarda una doncella encantada en figura de dragón qu espera que un doncel le arranque con sus dientes la flor que sostiene entre los suyos en la enorme boca bestial. Así es todo, pero la gente emigra hasta despoblar el país, porque parece que en nuestro siglo no se puede vivir en compañía de hadas y hechiceras, tampoco en un país, como parece ser éste, olvidado de los almanaques. Éstas son nuestras noticias. Os las enviamos como surgen, a tí y a Aurora, que conoce muy bien esto. No os alarméis demasiado por ellas. Estamos desintoxicándonos del siglo.
Enviadnos a cambio, si tenéis humor, alguna noticia de Buenos Aires. Las deseamos.

Un abrazo de Maruja y mío para Aurora* y para ti:

[Seoane]

1971-06-18
Carta de Payró a Seoane. 1971
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Payró a Seoane. 1971 en 18/06/1971


Buenos Aires, Junio 18 de 1971

Sr. D. Luis Seoane
A Cruña

Mi querido amigo:

Recibí con alegría tu carta del 12 de este mes. Observo que apenas cruzas el Atlántico olvidas que nos tuteamos y reviertes al tratamiento de usted. Y eso que vives en el país del tú. ¿Será que renacen en ti los pudores al recordar al venerable anciano?
Viste el retrato de Buffalo Bill. Yo lo ví a ÉL, en carne y hueso, al mismísimo William F. Cody, montado en un alazán y todo vestido de blanco, botas, pantalones, chaqueta, camisa, pañuelo, sombrero, blanca también la larga cabellera, blanco el bigote y blanca la “pera” o imperial. Mi encuentro con ese ser de leyenda acaeció el año en que tú naciste, 1910, en Bruselas, en la Gran Exposición Internacional, donde Buffalo Bill actuaba en un espectáculo maravilloso de guerra entre indios y blancos, insuperado por el cinematógrafo. Primero, como en las corridas de toros, salía el elenco –pieles rojas, exploradores, militares–, encabezado por el hombre de blanco, que recorría toda la pista saludando con grandioso ademán. Después, ¡qué de galopes y de tiros! No es para contar. Mis hijos, uno tras otro, cuando les decía haber visto a Buffalo Bill, no me creían, y con razón, porque un tipo como ese es algo parecido a los santos gallegos de que me hablas: “ese animal no existe”.
Hablando de santos no admitidos por la Rota, creo que uno de estos días vas a integrar tú mismo el santoral galaico, que bien lo mereces por tus obras y milagros americanos y europeos. Aunque sólo fuera por ser tan gallego un porteño nativo como tú, o por resucitar el acento de Don José de San Martín. Sin hablar de la creación de museos en villorrios ignotos, ni de donaciones de grabados, ni de otras muchas generosidades.
Bueno, me hizo bien tu carta, en momentos en que estoy bastante deprimido por motivos que yo me sé y que son un poco los de todos nosotros cuando nos ponemos a reflexionar, mirando para atrás.
En estos tiempos, he salido muy poco por motivos de salud y no he visto casi nada de lo que se ha mostrado en las galerías. Me gustó la exposición de Calder, aunque era muy inferior a la que vi en Berlín en 1967, admiré la donación de Mercedes Santamarina, así como una muestra de afiches polacos que organizó Whitelow y otra de tapices argentinos que se mostró en Sívori. En el cine, he visto dos cosas soberbias: la italiana Investigación acerca de una persona insospechable y la magnífica Tristana de Buñuel, que me hizo revivir ambientes y personajes de mi infancia barcelonesa. Qué impresión, entre muchas otras, la de ver a la criada preparando el chocolate espeso, y la de contemplar a los tres curas y al ex-liberal sentados a la mesa metiendo azucarillos en las tazas. Me parece que Buñuel se ha superado al desprenderse un poco bastante de sus pasados superrealismos. El “clima” español 1890, Toledo y sus puertas y callejas, el café de la Plaza de Alcodover, todo eso me parece espléndido.
Los amigos te echan de menos, como yo. Gracias por tus noticias. Espero que trabajes mucho.

Cariños a ambos, de nosotros tres.

Payró

P.S. En 1910, vi otro portento: el cometa Halley.

1971-06-21
Carta de Baudizzone a Seoane. 1971
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Baudizzone a Seoane. 1971 en 21/06/1971

21 de junio de 1971

Queridos Maruja y Luis:

Recibimos v. carta del 11 y anoche la tarjeta postal con la preciosa estampilla de uso privado y la más preciosa aún amistad de Uds. y de los Barbero. Yo no tengo nada especial que contaros—pero
como contesto siempre las cartas—aquí va esta. Hoy está el cielo gris, ha llovido toda la mañana, la ciudad está cargada de melancolía invernal (me encanta). Ayer estuvimos en Maschwitz, los chicos vinieron a almorzar con nosotros (virtudes del día del padre) y aquello estaba precioso, las últimas hojas secas aún prendidas de los robles, los álamos bien desnudos, el cielo lleno de nubes negras –parecía unos de esos paisajes románticos a la Gèricault que me siguen gustando-. No os quiero contar nada de política porque el tema y sus expresiones no solo me confunden sino que me exasperan. Los retratos de Perón montado sobre su caballo con manchas (el caballo), la reivindicación del “San Perón”, el sonido del bombo, me traen demasiados recuerdos de miedos, robos, atropellos a lo que más estimo en la vida. Todo eso no me da ninguna paz. Mucho me temo que seamos víctimas de un gigantesco “slogan” = conciliación nacional, que en rigor signifique un nuevo entronzamiento al ruedo... rioplatense.
Pero en fin, dije que de eso no quería escribiros. Este año será difícil que vayamos a Europa. En septiembre haremos un viajecito, pero tal vez sea por acá cerca –seguramente a Congonhas do Campo, Sabará, etc.–el mundo del Aleijadinho y luego unos días en Bahía, la mañana al borde del mar, la tarde callejeando. Si nos da el tiempo, el ánimo... y los mangos... tal vez nos estiremos a Europa, pero no es muy probable. Buen día, queridos amigos.

Hasta pronto, y muchos abrazos de Elena y Baudi.

1971-06-27
Carta de Girri a Seoane. 1971
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Girri a Seoane. 1971 en 27/06/1971

Buenos Aires, junio 27/[1]971

Querido Luis:

Con tu penetración habitual, me contás del busto de Rosalía de Castro que acabás de terminar, y me apresuro a decirte que pienso exactamente lo mismo que vos en cuanto a considerar que todo arte es, implícita o explícitamente, narración. Pero esa narración debe ser revulsiva, recreada constantemente por el observador-lector. Como en el poema, esa escultura tuya de Rosalía ha de poner ante quien la mire cosas de muy variado orden. El objeto creado, sea poema, sea tela o escultura, es en realidad un dato a partir del cual ha de ser una y mil veces recreado. A condición de admitir como regla absoluta que una cosa es lo que vemos con los ojos y otra es lo que ve nuestra mente. Acabo de publicar un poema –que te adjunto– y que me interesa especialmente por pertenecer a una serie –ya intentada en libros anteriores–, donde se plantean directa o lateralmente cuestiones relacionadas con el punto de vista de las artes plásticas. Para sintetizarlo con términos más o menos pedantes, diría que todo se sintetiza en el problema de la impersonalidad-personal de la creación (o a la inversa, si querés), única actitud, creo, para intentar llegar a una universalidad. En el poema que leerás, la idea es que esa inmovilidad de los retratos les confiere una inmortalidad muy especial; despreocupados del movimiento porque ese movimiento lo da el espacio y el silencio que se produce en torno a ellos. Incidentalmente, pienso que aquí todo ocurre al revés de los móviles de Calder, pongamos por caso, donde espacio y silencios en torno de los objetos parecen estáticos, vacíos o huecos. Ahora voy a intentar un poema sobre Giacometti. Sobre la mirada de alguien obsedido por lo real, capaz de entender que si uno es capaz de copiar un modelo de una manera profunda y absoluta el resultado no será un objeto realista, sino formas que constituyen la verdadera naturaleza de lo copiado.
Gracias por haber colocado el mate en lugar de preferencia, a estas alturas nuestra única posibilidad de salvación es ser anacrónicos. Lo que me contás sobre la despoblación de tu país, es patético, pero el demonio de la modernidad y el progreso (sic) poco y nada tiene hoy que esforzarse para arrasar con todo. ¿Y si acaso no fuera lo más deseable? ¿Si lo mejor que acaso nos depara nuestro destino es volver a las catacumbas? ¿Y de hecho no nos movemos ya en las catacumbas? ¿No lo es hacer un busto de Rosalía, acariciar un mate, buscar una perdida leyenda, escuchar un Gardel de 1925, escribir poema para contar que Giacometti veía que entre una fosa nasal y la otra la diferencia es tan amplia como un Sáhara?
Querido Luis, te agradezco tu carta, hacía mucho tiempo que no escribía una y me ha hecho bien. Seamos, pues, ultra avanzados, seamos anacrónicos.

Muchos cariños de Aurora y míos a Maruja y a vos, y hasta muy pronto,

Girri

[Anexo.]

Lección de lo inmóvil
Por Alberto Girri
Para LA NACIÓN
BUENOS AIRES, 1971

Esos Holbein
de su período inglés,
lápices de colores
y toques de pluma y pincel
sobre papeles teñidos de rosa
superficies
elaboradas como un negativo
de la carne que enfrentamos, gráfica,
y la que intenta mostrarse;
Rembrandt sacudiéndose
desde halagadoras demandas de burgueses
a profundos, radicales cortes,
a técnicas de alterar
rasgos hasta la descomposición;
los ojos incomparables
de Jacqueline de Rohan
suficientes para abarcar un reino,
y la nariz de Carlos VII
colgando como un péndulo;
las victorianas, novedosas
estilizaciones en papel fotográfico,
sensibles cabezas
al uso prerrafaelista;
el virtuosismo de los cuellos, mujeres cisnes,
Greta Garbo retratada por Arnold Genthe,
atenuados los perfiles, artificiosamente
conmovido el gesto de las manos;
quietudes, diversidades,
datos de la ocular docilidad
recorriendo un alfabeto del que las imágenes
son sus letras,
esos nichos
en paredes, álbumes, inmortalizados
para preservar lo viviente de corrosiones,
abortos, bestialismos, espectros que demudan,
e iluminados por una persuasión
idéntica a lo que alumbran:
lo duradero es estático, sólo
el arte consigue el punto de equilibrio
entre una masa y su punto de apoyo.

1971-07-10
Carta de Seoane a Payró. 1971
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Payró. 1971 en 10/07/1971


La Coruña, 10 de Julio de 1971

Sra. Dña. María Inés Payró
Buenos Aires

Querida amiga:

Recibimos la noticia del fallecimiento de Julio por una llamada telefónica de Tomás A. Negri desde Hamburgo. Quedamos anonadados. No sabemos que decir. Hace ocho días aproximadamente recibimos una carta de él, redactada con humor y a propósito de algunos recuerdos suyos de infancia. Sabíamos que no andaba bien de salud, él lo decía en su carta, pero suponíamos que no era de cuidado y repentinamente nos llega esta triste noticia.
No podemos expresar cuanto lo sentimos y como nos sentimos solidarios del dolor de Silvia y suyo. Tambien supongo el dolor de cuantos en Buenos Aires y La Argentina se ocupan de cuestiones de cultura. Con él desaparece una de las más ilustres figuras argentinas y del último medio siglo, la más importante en cuestiones de historia y crítica de arte. Todas aquellas gentes que lo conocieron a él personalmente, o leyeron sus obras, han de sentir profundamente su desaparición. Yo no sé decir más, no puedo decir más. Quiero únicamente que nos tenga a Maruja y a mí junto a ustedes en estas circunstancias.

Reciban con nuestra amistad el sentimiento de:

[Seoane]

1971-07-10
Carta de Seoane a Sofovich. 1971
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Sofovich. 1971 en 10/07/1971


La Coruña, 10 de julio de 1971

Dr. Bernardo Sofovich
Buenos Aires

Queridos amigos Elsa y Bernardo:

Recibimos, por fin, una larga carta de ustedes que nos alegró, naturalmente, mucho. Aquí estamos un poco como en el fin del mundo. No deja de ser curioso que estando en el centro del planeta, así podemos suponerlo, nos parezca, por la ausencia de amigos queridos y de muchas cuestiones que nos interesan, tanto en el fin del mundo, como a veces nos parece estar en Buenos Aires que se halla, efectivamente, situada en una esquina del globo terráqueo. Aquí se suceden en los diarios las noticias políticas de Buenos Aires, la reseña de las acciones guerrilleras se subrayan párrafos de los discursos del Presidente y se comenta por los corresponsales la situación argentina. Los corresponsales tratan de hacer notar la tranquilidad política de España. Sirven a una política. Pero además, se transmiten noticias y se comentan de los Paladino y Rucci y otros que vienen a entrevistar a Perón y hacen declaraciones, o no las hacen alegando razones patrióticas, pero dejándonos siempre un poco en ridículo haciendo ver que el porvenir de la República depende de un hombre. Ayer los diarios publicaban la fotografía de los dos así tan sonrientes y tan juntos, como dispuesta a probar el apoyo del caudillo al político. La gente, en general, compadece a la Argentina, ”un país tan rico y su pueblo en la miseria”. Porque como consecuencia de todo estos paseos y noticias, la conclusión es ésa, de que la Argentina está absolutamente hundida, que somos una representación del subdesarrollo, etc. Y, sin embargo, uno viaja y compara y siempre, o casi siempre, inclinamos a nuestro favor por Buenos Aires.
Por fin, para los partidarios del verano hizo una semana seguida de sol y de calor. Hoy la niebla n nos deja ver más allá de doscientos metros. La niebla siempre es interesante, un soberbio material poético. Las gentes, medios de locomoción, objetos, se presentan repentinamente como apariciones. Surgen entre esa masa de gris que oculta cielo y tierra destacando los colores, difuminando las formas. Por esto Galicia, como casi todos los países del Atlántico europeo, es un país de fantasmas y donde se dejan ver las ánimas en pena. Todo el mundo, por otra parte, puede ser fantasma al surgir de la niebla. Nosotros, sumiéndonos en ella, podemos transformarnos en fantasmas para nuestros vecinos. Suponemos que habrá llegado a tiempo nuestro telégrafo de felicitación por los 60 años. Lo enviamos desde Vigo con la esperanza de que llegase aproximadamente a la hora en que los amigos y parientes se reunían con ustedes. Ahora Bernardo y yo, yo antes, somos sexagenarios, sexagenarios, como se lee en las noticias de policía, una edad creo que curiosa, pero que a mí aún no me parece cierta, pues me siento como cuando tenía cincuenta o cuarenta, en todo caso con ligeras abolladuras. Lo malo es que uno se siente así como cuanto uno tenía menos, pero los demás parecen no estar de acuerdo y empiezan a tributarnos tratamientos insospechados. Así le pasó al comentarista de Primera Plana que se asombró de que me invitasen al Museo de Arte Moderno teniendo 61 años, 61 entre paréntesis, como si a esta edad no fuese ya uno contemporáneo de él, seguramente con treinta o cuarenta años menos, y que siente únicamente como contemporáneo a la gente de veinte o treinta años y no de todos los que viven y suponiendo que los museos de arte contemporáneo al igual que las drogas y los minis , deben servir para alojamiento de principiantes.
Al termina esta carta a las once de la mañana, la niebla continúa, no podemos ver el mar y las gentes que tienen sólo quince días de vacaciones sienten como si esta costa les hubiese estafado ocultándoles el sol. No acaban de comprender que lo ideal en cuanto a climas es gozar del invierno en verano y al revés.
Apenas transmito noticias. De aquí y publicadas por los diarios muy pocas son importantes. Uno las conoce o supone todas. Otro domingo escríbannos una carta como la que hemos recibido cargada de noticias y larga y llena de humor.

Un abrazo muy fuerte para los cuatro, Elsa, usted, Claudia y Pablito de Maruja y mío:

[Seoane]

1971-07-11
Carta de Falcini a Seoane. 1971
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Falcini a Seoane. 1971 en 11/07/1971


Buenos Aires, Julio 11 de 1971

Sr. Luis Seoane
La Coruña

Queridos amigos:

Me alegro de saberlos de nuevo en Galicia, después de haber pasado por Roma, Barcelona y Madrid.
Del Museo de Arte Moderno de Roma, su opinión acerca de la obra de Boccioni me interesa mucho, máxime después de haber visto la representación que el oficialismo italiano acordó a Boccioni en la muestra de la escultura italiana, que se difunde por América.
En esta importante exhibición, muy irregular e incompleta, para dar una visión de la plástica peninsular. El escultor futurista más importante no está representado en su dinamismo característico, de formas en acción. La muestra está presidida por un hermoso Ecce Puber, de Medardo Rosso y un desnudo de Marini. Lo demás, sin interés para nosotros. En cambio faltan muchos, conocidos con sus aportes representativos.
Sus referencias al Museo Picasso y a su ampliación. Mucho me alegra lo que dice de la amistad con Sabartés, de quien se hablaba como de un servil del genio contra los visitantes. Y al saber que Vd. comenzará a trabajar como siempre. Espero que el sol y las pocas lluvias de su Galicia, la de su corazón, les sean propicios.
En las mismas salas que Ud. exhibió sus telas, en ART GALLERIE INTERNACIONAL, acaba de mostrar Urruchua 70 óleos, temples y litografías, al mismo tiempo que sus memorias. Se ve muy bien, espaciadas. El vasco sigue rodeado de amigos y discípulos que lo adoran. Las litografías y temples dedicados a España tienen interés plástico. ¿Recuerda lo que tiene Scheimberg? En estos momentos, Chile está en primera plana, por la catástrofe minera y por el cobre de sus minas. Más la amenaza de las elecciones digitadas para nosotros.

Hasta pronto, con un abrazo para Maruja y Usted de nosotros dos.

Falcini

1971-08-13
Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1971
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1971 en 13/08/1971


La Coruña, 13 de agosto de 1971

Sres. Emma y Rafael Lifschitz
Buenos Aires

Queridos amigos:

Ayer recibimos un telegrama de saludo desde Madrid de Dora y Valdi. Sentimos mucho que no se hubiesen acercado a Galicia, pues Madrid no es España y mucho menos es Galicia que, en todo caso, es una de las Españas siguiendo una denominación antigua.
Estoy haciendo piezas de porcelana. Hice otras dos jarras-cabezs nuevas, la de Rosalía de Castro, la gran poeta gallega del XIX, y la de Pablo Casals. Hice también unos pájaros con un sol rojo y tengo en proyecto algunos vegetales. Estamos con mucha nostalgia de los amigos de ésa, del cine de Buenos Aires, pero gozamos, en cambio, de las bellezas naturales de este país y de sus monumentos. El domingo pasado estuvimos en unas montañas, a 1.300 metros de altura, en una zona de nieves donde hay aldeas con edificaciones circulares pertenecientes a la época céltica de este país, es decir, a hace más de 2.000 años, y viendo un paisaje maravilloso. Aquí estuvo pasando unos días con nosotros Lázaro Goldstein. Nos encantó que hubiese venido. Le enseñamos lo que fue posible en tan pocos días. Un monasterio extraordinario de los medio ciento que hay aproximadamente en Galicia, que comenzaron siendo prerrománicos o románicos en la Edad Media hasta convertirse, en todo o parte, en barrocos en los siglos XVII o XVIII.
Paisaje de montaña y la costa con sus rías y pueblecitos pescadores. A Santiago le dedicamos dos días. No fue mucho, pero pudo ver una auténtica ciudad medieval en su urbanismo y en muchos de sus edificios con preciosas iglesias románicas y monasterios aparte de su catedral, una de las cinco que tiene Galicia procedentes todas de los siglos XI y XII. Creo que tuvo una visión de esta tierra y de la gente gallega. Sentimos todo lo que está ocurriendo políticamente en la Argentina. Vamos teniendo noticias de las medidas del Gobierno a través de los corresponsales de los diarios españoles en Buenos Aires, de las declaraciones de Perón en Madrid y de los visitantes que acuden a Puerta de Hierro a recibir su bendición política. Desde aquí, efectivamente, parece que puede pasar cualquier cosa, pero no es demasiado de fiar esta impresión mía, pues desde aquí parece que puede pasar cualquier cosa en cualquier parte del mundo, aún la de la política más firme, menos aquí. Esta aparente seguridad propia pertenece a una política perfectamente estudiada, establecida para la propaganda en el contraste auténtico o falso con la política de otros países, sobre todo de Sud América.
Estos días se inaugura en el museo que creamos Díaz Pardo y yo, una exposición de grabados de Picasso y Miró. Se hace en una galería que agregamos para exposiciones en un piso superior de ese museo y que antes estaba destinado a estudio mío en años anteriores. Queda una galería estupenda con un paisaje espléndido a través de sus ventanales. Todo este trabajo, el de crear dicha galería, el de organizar la exposición y el de esculpir esas nuevas piezas de porcelana, es la que me hicieron retrasar todas las respuestas a los amigos, pero a partir del 20 de este mes quedo más libre para todo.
Contarnos de todos los amigos de ahí. ¿Por qué no me mandáis por correo aéreo el Diego Rivera que hice para la Editorial de Spivacof, Centro de Editores, etc? Debió haber salido hace dos o tres meses y yo no lo he visto. Os lo agradecería mucho. ¿Cómo fue la exposición de Margot Parker? (de origen irlandés, pintora que vivía en Buenos Aires) ¿Qué es de Noemí? Voy a escribirle uno de estos días.
Un abrazo grande de Maruja y mío para Carlos, Eduardo, Emma, Rafael, todos los amigos comunes. Gracias por la noticia del departamento, por hacernos saber que no estamos fuera de la ley como tenemos siempre la sensación de estar, pues la ley, las leyes, siempre nos sorprenden en su existencia. Un abrazo:

[Seoane]

1971-08-13
Carta de Seoane a Sofovich. 1971
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Sofovich. 1971 en 13/08/1971


La Coruña, 13 de agosto de 1971

Sr. D. Bernardo Sofovich
Buenos Aires

Queridos amigos:

Nos alegramos mucho del éxito profesional de Bernardo, de sus sesenta años cumplidos, del viaje al Brasil, de las cartas que nos enviaron y de la proximidad del viaje que prometen a Galicia. Pasearemos juntos por algunos sitios extraordinarios. Lázaro Goldstein estuvo unos días con nosotros, apenas una semana, algo menos creo, y le hicimos ver Santiago como hay que verlo en su gloria románica y barroca, con peregrinos que sólo se parecen a los del medioevo en la fertilidad de sus barbas, más turistas que peregrinos, y cubierta la ciudad de nubes y leyendas. Le acompañamos a un monasterio barroco en la montaña. Galicia conserva más de medio centenar de monasterios semirruinosos que serían el orgullo de cualquier país europeo. Los famosos castillos del Loire, tan pulcros, no son competencia para estos monasterios y castillos gallegos cubiertos en parte de maleza, de musgo y de bellas y nerviosas lagartijas que escapan atacadas de pudor de sólo mirarlas tomar el sol. Pero Galicia es, como Irlanda y Sicilia, un país moribundo de Europa, lo afirma un sociólogo italiano, con una tercera parte de su población emigrada y olvidada del centralismo. Van ustedes a ver un pueblo celta de hace más de 2000 años y astilleros que hacen barcos de trescientas mil y pico de toneladas y paisajes de costa con bosques que tienen kilómetros de extensión y caballos salvajes. Un país de gentes apacibles, sin crímenes, sin más ladrones que sus políticos y sus hosteleros y con los más bellos ojos verdes del universo céltico. Veremos juntos algunas de las fuentes donde las hadas transformadas en monstruos esperan al joven que las desencante, pues los encantamientos de hadas y príncipes no fueron exclusiva de Alemania y de Jean Cocteau. Les aguardamos. Por mi parte, continúo trabajando. Hice algunas nuevas piezas de porcelana y además de la jarra-busto de Rosalía de Castro, hice la de Pablo Casals. Al mismo tiempo, hice algunas ilustraciones para libros de amigos y me estuve ocupando del Museo Carlos Maside inaugurado el año pasado. Lo ampliamos con una nueva sala y con una galería de exposiciones importantes, que se inaugura con una de grabados de Picasso y Miró el día 20 de este mes. Todo esto es lo que me hizo atrasar mi correspondencia. Debo carta a todos los amigos. Conocía al dibujante Sabat de Primera Plana que luego dejó, hijo del escritor uruguayo Sabat Ercastey y desde luego con un gran talento, y le agradezco los dibujos que me envió de él. De Buenos Aires se publicaron aquí muchas noticias políticas nada gratas, muy peronistas. En cuanto a este asunto de Perón, tomaré por mi parte una actitud que algunos supondrán de viejo. Pero yo no puedo transigir con quien pudo hacer algo por lo menos una reforma agraria y no la hizo y se considera revolucionario; con quien ordenó la muerte o dejó que mataran a muchos obreros y estudiante; el último, creo, el abogado Ingalinella en Rosario. Con quien fue nazi o partidario de Hitler y de Mussolini y es... no quiero decir ahora más. Su rencor le hace utilizar desde lejos a unas masas ingenuas en contra de sus propios intereses a fuerza de declaraciones contradictorias, de manifiestos absurdos, atizando divisiones partidarias en beneficio no sabe uno de qué fin. Aquí nadie entiende el peronismo de los argentinos. Siquiera este general hubiese sido como Velasco Alvarado, el del Perú, pero no es, es alguien que hizo en la Argentina mientras tuvo tesoro que derrochar, de rey mago, acompañado de una hada madrina, de alguien que alimentaba todas las esperanzas con su sonrisa de felicidad, y que imitaba a Mussolini –uno de sus ídolos– en cuanto a riqueza de disfraces. Todos esos que miran para atrás en política, ¿por qué no releen los discursos de Perón si no los recuerdan? ¿Por qué no se publican sus discursos para los jóvenes que no gustan de informarse? Esto no es tampoco una defensa de los políticos que le siguieron y que hicieron posible esta nostalgia. En todo caso, es una lágrima que suelto por todas las ilusiones que voy perdiendo por los ideales que parecen marchitarse en uno a fuerza de verlos traicionados y desfigurados por aquellos en quienes uno creía.
Termino esta carta. No quiero escribir más de estas cuestiones. Me da asco el Perón de Madrid. Tartarín de Puerta de Hierro. Dejándonos en ridículo a los argentinos con sus multitudes de visitantes que vienen a arrodillarse y esperar de su boca la bendición consagratoria del pequeño puesto en el sindicato o en su partido. Y estoy contra todos los que le siguieron en el poder hasta hacerlo pasar por bueno. Perdóneme Elsa y Bernardo.
Sentí las muertes de los amigos a quienes se refieren: Policastro, Pacenza, Nalé Roxlo, Payró, sobre todo sentí a Payró, fue un verdadero amigo mío al que debo juicios importantes sobre mi obra. Pocos días antes había recibido una muy bella carta suya en la que me narraba recuerdos de su infancia europea. Ahora sí termino. Escríbannos. Aguardamos las cartas de los amigos. Dígannos cuando viajan.

Un fuerte abrazo de los dos para los dos:

[Seoane]

1971-08-30
Carta de Seoane a Falcini. 1971
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Falcini. 1971 en 30/08/1971


La Coruña, 30 de agosto de 1971

Sr. D. Luis Falcini
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Debo carta a todos los amigos. Pasé un mes muy atareado en cuestiones al márgen de mi trabajo habitual. Añadimos una nueva sala al Museo Carlos Maside que fundamos Díaz Pardo y yo. Abrimos en el piso superior del mismo Museo una galería para exposiciones que consideramos importantes de arte contemporáneo. Comenzamos con una de grabados de Picasso y Miró y seguiremos, seguramente con una de pintura de Solana y luego otra de grabados del mismo pintor. Se trata de una sala que se hizo en el lugar destinado a estudio mío en El Castro y que usted debió haber visto cuando estuvo aquí. Tiene tres paredes perfectamente iluminadas y una de ventanales que se abren a un paisaje extraordinario. La organización de todo esto que debí hacer solo, pues Díaz Pardo se ocupa de la nueva fábrica de Sargadelos, me llevó mucho tiempo impidiéndome comunicarme con los amigos de aquí y de ahí.
No tengo, por todo esto, apenas noticias de ahí más que las que traen los diarios, abundantes, como creo que le dije en otra, en describir actos de terrorismo y comentar declaraciones peronistas. Lo único importante es el desgraciado suceso de Bolivia con la caída de Torres que a mi, muy poco informado desde aquí, sobre lo que ocurre en ese país, me pareció siempre un hombre bien intencionado que llevaba camino de transformar las estructuras bolivianas.
Pero todo esto forma parte de un proceso lento tras el cual saldrán, esperemos, beneficiados los pueblos de América. Lástima de esos dos pasos atrás que siguen al paso adelante en todo este tipo de cambios. Por aquí todo está lo mismo. Miguel Ángel Asturias recibió el homenaje de Madrid que dio su nombre a una calle y un pueblo de Castilla le designó hijo adoptivo, “Lo que va de ayer a hoy”, diría un castizo del 1900. Pero no es el único que reniega de su pasado. Hay otros que se hacen peronistas, que es una forma de créer que en política se puede aplicar ese juego de azar que se llama “La ruleta rusa”. Empiezo a sentir ganas de regresar a Buenos Aires. Quizás lo hagamos a finales de octubre.
Un gran abrazo a todos los amigos comunes. Tengo que escribirle a Frontini para decirle que hice su encargo, pero que Alberti en general no escribe cartas. Uno muy fuerte para usted de Maruja y mío y para los suyos:

[Seoane]

1971-08-30
Carta de Seoane a Martínez Romero. 1971
A Coruña
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Martínez Romero. 1971 en 30/08/1971

La Coruña, 30 de agosto de 1971

Sr. D. José V. Martínez Romero
Buenos Aires

Queridos Pilar y José:

Contesto muy tarde la carta de ustedes. Perdónenme. A Palmás le explico por qué también tardé en contestar la suya. Estuve trabajando en la ampliación del Museo y en crear una sala de exposiciones que ya inauguramos el día 20 con una exposición de grabados de Picasso y Miró. La próxima será una de pintura de Solana, alrededor del 20 de setiembre. Creémos cumplir así con el programa que nos trazamos tratando de convertir al Museo en un centro de expansión cultural. Desde luego, estos días podemos afirmar que actualmente es el más visitado de Galicia, pero tenemos que pensar en crear constantemente nuevos estímulos para que sirvan a los fines a que aludo. Estamos, como es natural, con nostalgia de Buenos Aires, de sus exposiciones, cines, etc., y seguimos, en lo que podemos, las vicisitudes políticas de la Argentina y del resto de América. Algo marcha, pienso, aún siguiendo aquello de dos pasos adelante y uno atrás. En Galicia en cambio no. Por lo menos nada se percibe que suponga actitud de marchar y según una estadística de Gallup, en relación con no sé que otra empresa similar, de las regiones de la Península menos preocupadas por cuestiones políticas la más importante es Galicia. Resulta acorde con el aumento de su emigración, casi la totalidad de su población campesina y de la costa comprendida entre los 18 y 45 años de edad. Pero ya hablaremos de estos problemas a nuestro regreso. La colectividad gallega de esa está realizando una labor que resulta decorativa en cuanto a las necesidades culturales, económicas, sociales, etc., reales de Galicia. En una fiesta cualquiera, en una gallega, que es la que viene a cuento, no se comienza por poner juegos de iluminación, sino por la danza, la canción y el santo patrono a que se dedica. La iluminación y los cohetes son el añadido que se hace para conseguir un mayor esplendor. Puede haber fiesta sin ornamentos, y ahí piensan sólo en los ornamentos que sirvan a los fines electorales. Bueno, ya hablaremos de todo esto. Escriban. Un abrazo para los amigos comunes y uno grande para ustedes de Maruja y mío:

[Seoane]

1971-08-30
Carta de Seoane a Scheimberg. 1971
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Scheimberg. 1971 en 30/08/1971


La Coruña, 30 de agosto de 1971

Sres. Aída y Simón Scheinberg
Buenos Aires

Mis queridos amigos:

Esta vez soy yo el que no escribe. He pasado más de un mes desde que recibimos la última carta de ustedes y no hemos contestado, pero es que pasaron muchas cosas en cuanto a trabajo, prisas por hacerlo, etc., que nos tuvieron alejados de todos los amigos. Inauguramos una nueva sala del Museo, hicimos una galería de exposiciones para éste y se inauguró con enorme éxito con una muestra de Picasso y Miró. La próxima será de Solana. Pero de todo esto ya hablaremos a nuestro regreso. Entre las jarras-busto que hice últimamente, luego de la de Rosalía de Castro, está la de Casals. Hice también algún grabado y bastantes dibujos. Mientras tanto, fui recibiendo algunas noticias de Buenos Aires de los amigos, y políticas, de estas últimas muchas se vienen publicando en los diarios de aquí, comentadas por sus corresponsales o dejadas en simples noticias. Se publican muchas noticias procedentes o dejadas en simples noticias. Se publican muchas noticias procedentes de ahí, por desgracia, y por ellas parecen rivalizar Buenos Aires con el Nueva York de hace bastantes años en cuanto a atracos. Claro que éstos se extienden y se están produciendo en Europa, igualmente en Colonia y Berlín, que en Madrid o Sevilla. Buenos Aires, sin embargo, parece llevar el primer puesto. En España no dejaron entrar el primer número de la revista Libre, que hacen en París Cortázar, Vargas Llosa, García Márquez, etc., que fue dirigida en este primer número por Juan Goytisolo, el escritor catalán. Parece que une ensayos de sociología y política con obras de creación. Me hubiese gustado leerla. Igual ocurre con Plural, una publicación literaria de México, dirigida por Octavio Paz. Pero estas lecturas resultan muy difíciles aquí. Entran, o van a entrar esas publicaciones, siempre entran, pero no se pueden adquirir fácilmente. En cuanto a Buenos Aires, tengo noticias de que se publican dos nuevos diarios, uno muy bien hecho, según me dicen, de Timermann, y de que se ha publicado una muy buena novela de María Granatta, ¿es con dos tt? De exposiciones no sé nada. Las últimas noticias en cuanto a ellas las tuve por Payró, ¡cuánto siento su fallecimiento! Parecía que se iba a presentar una buena temporada iniciada con los afiches polacos y Calder. Siento haberme perdido estas dos exposiciones. Aquí, claro, es una ciudad pequeña, se hacen pocas exposiciones. En cuanto a cine, estamos viendo, en general, o volviendo a ver, películas vistas en Buenos Aires y que, por razones que desconocemos, no se dejaron ver aquí hasta ahora. De teatro hemos visto Romance de lobos, muy mal puesta en escena, con el hidalgo brutal de la obra de D. Ramón convertido en un alfeñique, mas bien en una especie de burócrata en vacaciones, desafiando una tormenta con unos zapatitos muy cuidados, para andar sobre pisos encerados y pantalón con raya, como para oficinas. Nos acordamos mucho, aún con sus defectos, de la misma obra puesta en el Teatro San Martín.
Bueno, esta vez son las pocas noticias que puedo enviar. Estamos bien, trabajamos, vamos algunos días al cine, vemos el mar desde las ventanas, un mar muy bello y en el portal de la casa se amontonan los niños del barrio, en general, de ojos claros y con dos manchas rojas cada uno, naturales, en sus mejillas. Conocí un día al cónsul argentino Sr. Quiroga, pariente, me dijo, de Sarmiento, sanjuanino, gris como la niebla.

Un gran abrazo de Maruja y mío para los dos y para los parientes y amigos:

[Seoane]

1971-08-31
Carta de Seoane a Díaz Dorado. 1971
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Dorado. 1971 en 31/08/1971


La Coruña, 31 de agosto de 1971

Sr. D. Diego Díaz Dorado
Buenos Aires

Querido amigo:

Recibimos su carta del día 7 y no la contesté antes por la cantidad de asuntos que se nos fueron acumulando durante este mes. Inauguramos una nueva sala del Museo y una galería de exposiciones, ésta en el estudio que Díaz Pardo había hecho para mí, que fué inaugurada con grabados de Picasso y Miró, la próxima, alrededor del 25 de setiembre, será de Solana. Todo esto llevó mucho tiempo pues la nueva sala del museo se construyó aprovechando una galería que aún restaba de la antigua casa de Díaz Pardo. Creo que queda muy bien y la inauguración de la galería y nueva sala constituyó un gran éxito. Ayer pronunció una conferencia magistral D. García Sabell alrededor del dibujo y sobre Picasso y Miró. Entre mañana y pasado le escribiré algo sobre los murales que tendrá que completar usted, pues no tengo idea en este momento de las direcciones donde están, ni de sus tamaños. Supongo que se referirán a las cuestiones técnicas. Quizá aproveche citas de Whitelow, del ensayo que publicó en la monografía de Bonino.
En cuanto a Perón no hay día que no venga algúno de ahí a visitarle, pedirle consulta, direcciones o lo que sea, Paladino o Rucci o como se llame. A los españoles en general les parece broma. Paladino o Rucci son tan populares aquí como Di Stefano o Urtáin el boxeador vasco, Lola Flores o Marisol. No se les ve más que fotografiados al pie de las escaleras de aviones que los traen o llevan. Perón hubiese sido olvidado de haber vivido en otra época, ahora le ayudan los nuevos medios de comunicación, el avión, el teléfono, la radio, etc. En cuanto a Sábato es un hombre políticamente a la deriva, defender la política peronista es como defender la ruleta rusa en política, pues el peronismo no tiene doctrina ni programa alguno, y, Perón, es un hombre que pudo hacer todo lo que la gente crée que hizo si no fuese un sinvergüenza, alguien para quien la política, el Gobierno, etc., era objeto de propio medro. Con esto no defiendo a Borges entregado a la oligarquía que hizo posible a Perón. En cuanto a la televisión... nunca tuvo Evita más pueblo que el que acudió a la Plaza Francia el día que se liberó a París o Indalecio Prieto cuando llegó de Chile en plena guerra de España a la estación Retiro. Y a ese pueblo no lo obligaba nadie sino que al contrario le acuciaba la policía montada en uno y otro caso.

Con saludos de Maruja y míos para Carmen, los Martínez Lamela y usted, le abraza su amigo:

[Seoane]

1971-08-31
Carta de Seoane a Girri. 1971
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Girri. 1971 en 31/08/1971

La Coruña, 31 de agosto de 1971

Sr. Alberto Girri
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Recibí tu carta, una espléndida carta, de hace dos meses y que te agradecí mucho. Desde entonces ya “salió” la jarra-busto de Rosalía, terminé la de Pablo Casals e hice algunos nuevos objetos, con figuraciones, claro está, también para porcelana. Inauguramos una nueva sala del Museo que fundamos Díaz Pardo y yo, que no sé si tú sabes de él, e inauguramos una galería de arte con grabados de Picasso y Miró. Todo esto llevó tiempo. El museo está en una aldea a diez kilómetros de La Coruña y dedicado a pintura gallega a partir de la generación gallega del 30 hasta los más jóvenes. Es en realidad, un museo de arte moderno gallego, pero prescindimos de la palabra moderno, que en realidad no explica nada. Con algún amigo turista, recorremos toda esta zona de la costa gallega, con alguna salida a la montaña, nada conocida del turismo, más bien conocida por muy pocos y mucho menos, naturalmente, que por los invasores vikingos y los piratas ingleses. Galicia es una enorme sorpresa. Tan pequeña superficie y tan cargada de arte, historia y leyendas y tan desconocida hasta del resto de los peninsulares.
Me gustó mucho tu poema Lección de lo inmóvil y la frase de un verso, lo duradero es estático es de una exactitud extraordinaria. Duraderas con las esculturas asirias y egipcias, desde ellas la escultura decae, y las pinturas románicas y las de Piero della Francesca y las de Velázquez. Lo que se llama movimiento en pintura no existe más que como tema, Goya convirtió en estáticas a las brujas para siempre, y los persas y los turcos a esas figuras que conducían camellos y que andan sobre arena, pero que se detuvieron para la eternidad porque la mano de un artista así lo quiso, deteniéndolos en esa actitud determinada. Cuando regrese a Buenos Aires, te daré a leer un ensayo de un pintor gallego fallecido hace años, Carlos Maside, sobre el estatismo en arte. Un ensayo curioso donde compara retratos populares de campesinos con obras de arte de hoy y del pasado y a propósito del estatismo. Estáticas son las representaciones de (¿Burr?) y las de esa Virgen con Cristo en el regazo. Estática es la doctrina que propugna La lámpara maravillosa de Valle Inclán y la del Padre Molimos, en Castilla. Discutiré contigo tu programa exaltando el anacronismo. Todos somos anacrónicos de nacimiento. Esa es nuestra diferencia y nuestra libertad. Ocurre que nos pasamos la vida anulando nuestra individualidad, nuestro anacronismo. Algunos ancianos en eso que llaman la segunda infancia vuelven a ser anacrónicos, libres, pero ya es tarde.

Un abrazo de Maruja y mío para Aurora y para ti:

[Seoane]

1971-08-31
Carta de Seoane a Guber. 1971
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Guber. 1971 en 31/08/1971


La Coruña, 31 de agosto de 1971

Ingeniero José Guber
Buenos Aires

Querido amigo:

Recibí a fines del mes pasado su carta que agradecí mucho. La anterior, efectivamente, no me llegó. Las noticias que se publican en la prensa de aquí acerca de los sucesos diarios, o casi diario, atracos, actos de sabotaje, acciones guerrilleras en la Argentina, serían mucho más alarmantes si no supiésemos que, exageradas, sirven para mostrarles a los españoles la tranquilidad en que viven. Claro que esto es una realidad, huelgas, sabotajes, etc., existen también aquí, pero no se publica nada de ellas y los atracos a bancos también se efectúan de vez en cuando. Pero las noticias de la Argentina o de América del Sur, con las de casamientos de reyes, o de hijos de reyes, sirven para aletargar al lector español. Entre unas y otras se muestra “la felicidad” media de la población española. La máxima está constituida por las escenas familiares reales, aunque se trate de príncipes y reyes que viven en el destierro. Claro que nosotros estamos viviendo en un país que se despuebla, pues la gente emigra en masa hacia los países del norte de Europa, Noruega, Alemania, Holanda, y los de más al sur, Suíza, Francia, Inglaterra, siendo pescadores en Terranova y campesinos en Australia. Los que quedan, menores de 18 años y mayores de 45, son los que trabajan aquí, ancianos y niños.
Al pequeño Museo de arte gallego le hemos añadido una nueva sala y una galería de exposiciones que comenzó con una de grabados de Picasso y Miró y continuará a finales de setiembre con una de Solana. Se pronuncian conferencias en él y se proyectan películas de arte. Hoy, precisamente, se proyectan nueve pequeñas películas del escocés-canadiense Norman Mac Laren, creador de un cine realizado sin cámara dibujando directamente sobre película y dejándose llevar para sus creaciones abstractas o de tendencia abstracta de ritmos musicales que traduce plásticamente. Estas proyecciones, como las conferencias, etc. y las exposiciones se celebran en el Museo, en una aldea, algo que no creo que ocurra en otras partes. Acuden campesinos y gentes de las ciudades próximas. Ahora esperamos la obra de ustedes, más que la mía, para incorporarla a una de esas salas.

Reciban un abrazo de Maruja y mío para Rebeca y usted:

[Seoane]

1971-08-31
Carta de Seoane a Shand. 1971
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Shand. 1971 en 31/08/1971


La Coruña, 31 de agosto de 1971

Sres. Susana y William Shand
Buenos Aires

Queridos amigos:

Recibimos la carta vuestra hace más de mes y medio y nos disculpamos de no haber respondido antes por el gran desorden en mi trabajo en todo ese tiempo transcurrido, por la variedad de cosas que tuve que hacer. Por aquí estuvo unos días con nosotros Lázaro Goldstein y le acompañamos para que conociese una pequeña parte de esta Galicia tan llena de maravillosos paisajes, de obras de arte del pasado y de leyendas, y tan poco conocida. Le llevamos a iglesias románicas escondidas en los bosques y a monasterios que comenzaron siendo románicos y terminaron, seis o siete siglos después, siendo barrocos, pero quedando en ellos huellas del románico y de los estilos que se sucedían. Le enseñamos castillos que fueron fortalezas medievales contra los vikingos y los ingleses, y bosque de robles, avellanos y castaños, y preciosas playas escondidas tras esos bosques, y el hacía observaciones muy notables de ingeniería con respecto a las obras antiguas. Pasamos muy buenos días juntos. Mientras tanto sé que han ocurrido muchos buenos sucesos culturales en Buenos Aires, exposiciones, cine, etc., sentimos estar alejados de ellos. La vida aquí transcurre muy plácida. Hoy el mar está verde veronés y ayer era de un gris plomo y la niebla que convierte en misteriosa la naturaleza y esta lluvia civilizada, fina, constante, constituye nuestro mejor espectáculo junto, a veces, con la puesta de sol sobre el Atlántico, un disco rojo hundiéndose en el mar.
Sentimos mucho todas las muertes últimas de Buenos Aires, la de Payró que era un gran amigo mío y de quien había tenido una preciosa carta pocos días antes de su muerte en la que me hablaba de su niñez en Europa a propósito de Búfalo Bill, del retrato sobre el que le había escrito yo del Café Grecco de Roma; también el fallecimiento de Pacenza, que si no frecuentaba mucho era también amigo mío, y la de Nalé y Policastro, toda gente muy valiosa de Buenos Aires a quienes la ciudad y el país entero deben mucho. Cuando llegue ésta a Buenos Aires, quizá estén ustedes en USA en el estreno de la ópera con Ginastera. No importa, escribo lo mismo. En todo caso, la respuesta tardará más, tanto como la mía, o la escucharemos de viva voz en Buenos Aires. Lo que quiero, de todo corazón, es que triunfe la ópera en Nueva York, por ustedes y por el arte argentino.

Un gran abrazo para los dos de Maruja y mío. Otro para Bernardo y todos los amigos:

[Seoane]

1971-09-02
Carta de Seoane a Baudizzone. 1971
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Baudizzone. 1971 en 02/09/1971

La Coruña, 2 de setiembre de 1971

Sres. Elena y Luis M. Baudizzone
Buenos Aires

Queridos Elenita y Baudi:

Recibimos vuestra carta del 25/VI/71, de hace más de dos meses. Contesto tarde, pero es que fueron dos meses de trabajo desordenado y de salidas improvisadas de La Coruña hacia Sargadelos , donde está una de las fábricas de porcelana; hacia Santiago u otras partes de Galicia. El otro día os hemos recordado con José Suárez que estuvo en el Museo de pintura que fundamos en El Castro Díaz Pardo y yo, en el que se inauguraron una nueva sala y, aparte, una Galería de exposiciones, cuya primera muestra es de grabados de Picasso y Miró . Otras veces os recordamos con Carmen y Dieste y por último con Lidia y Newton Freitas que estuvieron por aquí y a los que enseñamos lo que hemos podido, no demasiado, de Galicia. Quedaron en volver. La única persona de Buenos Aires que vió más en poco tiempo fué el ingeniero Goldstein que estuvo seis días con nosotros y le llevamos a ver las rías altas gallegas, paisajes con grandes bosques de montaña, pequeñas iglesias románicas de los siglos XI Y XII, grandes monasterios que comenzaron siendo románicos y terminaron siendo barrocos pasando por todos los estilos y de los que hay unos treinta, castillos, y dos días en Santiago, pues en menos tiempo no se puede ver. Creo que salió entusiasmado de aquí. Limitándose al pasado uno puede entusiasmarse, pero ¡cuidado con el presente! No queda gente de 18 a 45 años, se desarrollan en la montaña más que nunca los lobos, la maleza y los caballos salvajes y los trabajos los hacen los niños y los ancianos. El que pasa de largo no ve nada. Las ciudades aparentemente progresan, pues se edifica mucho aunque las nuevas casas queden deshabitadas por años. Todo esto es para tener ocupado el gremio de la construcción, para evitar su paro y las huelgas consiguientes. Además se hacen grandes negociados con solares y con los créditos del Ministerio de la Vivienda y los Bancos.
De todo esto hablaremos a nuestro regreso, seguramente a fines de octubre. Ahora no queremos más que saludaros y enviaros un gran abrazo de Maruja y mío:

1971-09-02
Carta de Seoane a Anita e Enrique Goldstein. 1971
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Anita e Enrique Goldstein. 1971 en 02/09/1971


La Coruña, 2 de Setiembre de 1971

Sr. Enrique Goldstein
Buenos Aires

Queridos Anita y Enrique:

Apenas tenemos nada nuevo que contar. Todo continúa lo mismo para nosotros que hace dos meses o menos que cuando estuvo aquí su padre. Trabajo en cuestiones muy diversas y días pasados inauguramos una nueva sala del Museo y una Galería de exposiciones con una primera muestra de grabados de Picasso y Miró. Al mismo tiempo, continúan pasándose y comentándose películas de arte. Ayer se pasó una antología del escocés-canadiense Norman McLaren, experimentos de color, sonido y movimiento, etc. Esto ocurre en una aldea de muy pocos habitantes donde está una de las fábricas de porcelana, la del Castro. El Museo es, además de museo, un centro cultural vivo de nuestro tiempo. De Buenos Aires tenemos las noticias políticas que aquí se publican profusamente por los diarios con comentarios de sus corresponsales. Parecen muy confusas y no puede percibirse, por lo menos desde aquí y por esos comentarios, cual puede ser la salida de la tremenda crisis argentina. Perón en sus declaraciones y en su actitud madrileña continúa siendo el farsante de su época presidencial. No irá nunca a la Argentina y esta es la impresión general de los españoles que se sonríen además y hacen humor de los viajes de Paladino y Rucci, subiendo y bajando de aviones y haciendo declaraciones ingénuas, aparentemente maquiavélicas dejando sospechar que ellos poseen el secreto de la felicidad argentina. No tenemos apenas otras noticias. Las que nos envió Sofovich hace algún tiempo, artísticas, literarias y cinematográficas que nos produjeron cierta envidia, algunas que leemos en algún número de La Nación aérea que cae en nuestras manos. Desde nuestras ventanas vemos todos los días el mar común a argentinos y gallegos, pero que en este caso por el clima gallego resulta de un gris precioso de niebla que unas veces encierra verdes profundos y otras azules acerados.
Reciban Anita y usted y los chicos el gran abrazo de Maruja y mío. Envíen siempre noticias:

[Seoane]

1971-09-02
Carta de Seoane a Pagano. 1971
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Pagano. 1971 en 02/09/1971


La Coruña, 2 de setiembre de 1971

Sra. Sara B. de Pagano
Buenos Aires

Querida amiga:

Llevamos bastante tiempo en Galicia y no hemos escrito muchas cartas por razones que solo se explican por el trabajo desordenado que hube de hacer y con el que tuvo que ver la necesidad de ilustrar algún libro de amigo, de hacer jarras de porcelana, el aumentar con una sala el Museo que hemos fundado Díaz Pardo y yo, crear una Galería de arte para dicho museo, etc. Además de esto los compromisos de índole diversa y algún que otro viaje breve por el país. Todo esto, sin embargo, no nos hace olvidar a Maruja y a mí a los amigos de Buenos Aires y la nostalgia que sentimos de ellos y de la ciudad. Vamos sabiendo de casi todos por algún viajero que llega o por alguna carta, pero no sabemos nada de usted ni de Nélida, ni en general de todo el grupo excluyendo a Aída y Scheinberg. ¿Por qué no nos escriben algunas líneas? Ya sabemos que nosotros debimos haber escrito antes pero, bueno, lo hacemos ahora y quiero que me valga el no ser capaz de enviar tarjetas postales, que siempre compro y luego no remito porque no puedo hacer frases como “¡qué bonito es esto! Un saludo de...”. “Aquí, junto a los cuadros de Goya me acuerdo mucho de Vdes”, o “Cómo me gustaría que ustedes estuviesen junto a nosotros al pié del Partenón” etc., etc. Para redactar tarjetas postales hay que tener un talento especial que yo no tengo.
De la Argentina tenemos abundantes noticias políticas en los diarios de aquí, que además comentan abundantemente las declaraciones peronistas de los sindicalistas de la C.G.T., o las del Paladino o algún otro miembro del partido justicialista. Declaraciones, atentados y atracos son las noticias que llegan con más profusión, y, a distancia, produce una idea muy particular sobre la Argentina que a mi me parece más bien deprimente. En cambio por algún número aéreo de La Nación sabemos de las excelentes películas, exposiciones, etc. de este invierno cultural porteño y que nos produce envidia.
Por favor, envíen noticias de ahí, de los amigos, de todo. Un abrazo de Maruja y mío para usted, sus hijos y los amigos:

[Seoane]

1971-09-03
Carta de Seoane a Gerstein. 1971
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Gerstein. 1971 en 03/09/1971


La Coruña, 3 de septiembre de 1971

Sra. Noemí Gerstein
Buenos Aires

Querida amiga:

Tenemos noticias por amigos comunes que fue un éxito tu última exposición y leímos además la nota de La Nación ejemplar aéreo, sobre tu exposición, y la de Ariel, y os felicitamos a tí y a él de todo corazón. De nosotros supongo tendrás noticias a través de Enma y de Rafael. No escribimos mucho. Estoy trabajando en cosas muy diversas y esta misma diversidad hace que pasen los días sin apenas darme cuenta que los he vivido. De Buenos Aires tenemos noticias por los amigos y por los diarios. Se publican declaraciones políticas de peronistas y antiperonistas –más de peronistas–, atentados y acciones guerrilleras. Se comenta mucho, además, por los corresponsales de los diarios españoles en Buenos Aires, que hay bastantes, y algunos días hubiésemos deseado que hubiese menos noticias y comentarios, pues desde lejos se vé una Argentina deformada, primitiva y violenta, y arbitraria, y no es así, sin matices, o por lo menos no es tan exactamente así. Además, todos estos corresponsales no publican noticias culturales, quizás porque atrae más lectores la truculencia.
De Buenos Aires sé que la temporada artística es buena y que igual viene siendo en conciertos y espectáculos, que hay nuevas publicaciones diarias, etc. Por aquí es verano y en esta época del año no pasa casi nada. En la costa comienza la época de las mareas vivas y hoy el mar agitado se presenta con grandes franjas de olas y espuma que rompen violentamente, sucediéndose, en la parte que no cubre la niebla. Todo lo otro que podemos ver de la ciudad desde las ventanas, hoy no existe. Sólo el mar.
Tenemos ganas de verte y también a Maya, a la que escribiremos un día de estos y a la que suponemos trabajando mucho en Rubers (Galería de Arte).

Un abrazo para tí, para Ariel (fillo de Marika, diseñaba xoias), Enma y Rafael, Marika y Varela que no contestan cartas, Maya y todos los amigos, de Maruja y mío:

[Seoane]

1971-09-03
Carta de Seoane a Parker. 1971
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Parker. 1971 en 03/09/1971



La Coruña, 3 de setiembre de 1971

Sra. Margot Parker
Buenos Aires

Querida amiga:

Hemos tenido noticias de la inauguración en El Triángulo de tu exposición y deseamos de todo corazón que fuese un éxito. Suponemos que así fué. Nosotros estamos en Galicia desde Mayo o algo así y no hemos escrito muchas cartas. Estoy trabajando en cosas muy diversas y nos encontramos con ganas de recibir noticias de Buenos Aires pero sin tener demasiado, poco, que transmitir de aquí como no sea referirme siempre a la belleza de este país, cargado de historia como todos los europeos, y de leyendas, como muy pocos y con tantos monasterios, castillos e iglesias y ermitas en su pequeño territorio casi como toda Francia, y creo que más milagros y más hadas conservándose en el tiempo, o en ruínas, pero siempre escondidas entre los bosques o en lugares difíciles de llegar de las montañas, porque hay que echarse a andar, subir cuestas y bajarlas y que están a kilómetros de las carreteras.
Castillos en ruínas levantados en lugares estratégicos de la costa para la defensa de ésta contra los wikingos, los normandos y los ingleses, nidos ahora de aves de rapiña y monasterios que nacieron en los siglos X y XI y antes, que terminaron siendo barrocos, pero que conservan, en su interior, ejemplos de todos los estilos que se sucedieron, algunos conservados y restaurados y otros cubiertos de maleza como en las páginas de los románticos. Y algún que otro dólmen salvado de la rapiña de los buscadores de tesoros del siglo XVIII. Pero no quiero escribir más sobre esto. Me gustaría escribir un libro sobre Galicia, si fuese capaz de hacerlo, sobre las mejillas de los niños, los ojos verdes y gris azules de las mujeres, los esqueletos anchos de los hombres y los pómulos de todos, pero es muy difícil.

Un abrazo muy grande de Maruja y mío:

[Seoane]

1971-09-05
Carta de Martínez Romero a Luís e Maruxa Seoane. 1971
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Martínez Romero a Luís e Maruxa Seoane. 1971 en 05/09/1971


Buenos Aires, 5 de setiembre de 1971

Sr. Luis Seoane
La Coruña

Queridos Maruja y Luis:

Recibimos con alegría su carta del 30/8, ya que recibimos noticias indirectas acerca de su salud, pero a través de su carta vemos que continúa con su actividad habitual, y hasta me parece que intensificada, ya que nos habla de las exposiciones y trabajos realizados en el Museo. Me gustaría contar con los catálogos de las exposiciones, no sólo para mi conocimiento personal, sino también para poder mostrar en su oportunidad cuál es el sentido de una verdadera labor cultural en Galicia, Buenos Aires o dondequiera que alguien se preocupa por ofrecer al pueblo expresiones estéticas del valor de un Picasso, Miró, Solana, Machado, León Felipe y aunque Ud. se enoje de un Seoane.
Ayer fuimos con unos amigos al Payró a escuchar un recital en catalán de Raimón. Nos pareció muy bueno. Había mucha gente joven que no tenía nada que ver con la colectividad catalana y este debiera ser un ejemplo para otras colectividades, pero como bien dice Ud., se fijan sólo en los ornamentos.
Muy buenas las canciones sobre la paz y el miedo y precisamente una de las que a mí me gustaron es la que dedicó a Joan Miró. Las letras de las canciones son para analizar profundamente. Fuimos a algunas exposiciones, pero más al cine, ya que al circunscribir nuestros problemas cotidianos queremos salir de la alienación en la que insensiblemente se cae en Buenos Aires y supongo en otros lugares. Sinceramente, extrañamos a Uds. muchísimo. Es como si nos faltara al no estar Uds. el nexo con Galicia, ya que como dice Palmás, estamos de vacaciones con el resto de la colectividad. Aguardamos noticias de Uds. y de Galicia.

Un gran abrazo de Pilar y mío.

J. Martínez

1971-09-07
Carta de Seoane a Nehmad e Lublin. 1971
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Nehmad e Lublin. 1971 en 07/09/1971


La Coruña, 7 de setiembre de 1971

Sras. Julia Lublín y Ruth Nehmad
Buenos Aires

Queridas amigas:

Os he escrito, creo que en Junio, enviando los datos sobre la posible exposición de cerámica, con precios, etc., y no tuve respuesta. Sospechamos que el trabajo de la galería acapara todo el tiempo. Por mi parte, trabajo más que en otras cuestiones en nuevos bustos-jarra de porcelana y en otros objetos también de porcelana. Ilustré algunos libros y estoy haciendo una carpeta de grabados. Trabajo y gozamos lo que podemos de este país. Hoy de la espesa niebla que cubre el mar. Hemos estado en lugares desconocidos para nosotros. En una aldea céltica que se conserva como hace dos mil años, con unas casas campesinas de planta circular, enclavada en una de las últimas montañas y más altas de Galicia de las estribaciones de los Pirineos, con nieve durante gran parte del año. También en algún monasterio románico en ruinas y olvidado oculto en las montañas tras un bosque inmenso de robles, castaños y avellanos que guardan por igual el monasterio y un río. Toda esta belleza no nos hace olvidar Buenos Aires. Estaremos ahí seguramente a fines de octubre o comienzos de noviembre, no sabemos aún. Pero lo que necesitamos ahora son noticias de la galería, de ustedes, de los amigos comunes, etc.
Escríbannos. Un gran abrazo de Maruja y mío para los amigos, para Josef y los hijos de ambas, para Nelly y Delia, Celaya, etc., para vosotras de:

[Seoane]

1971-09-07
Carta de Seoane a Menechini. 1971
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Menechini. 1971 en 07/09/1971


La Coruña, 7 de setiembre de 1971

Sr. Enzo Menechini
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Te escribo con la casi seguridad de que no me vas a contestar, como las otras veces. Por mi parte te debo carta, pues hace tiempo debí haberte escrito, o enviarte por lo menos la tarjeta postal de rigor con el saludo turista habitual. Estuvimos unos días en Roma, en Barcelona y en Madrid y estamos en La Coruña desde hace bastante. Trabajo todo lo que puedo. Hice nuevos busto-jarra y piezas distintas de porcelana, dibujos, etc., añadimos una sala al Museo de Arte Gallego que creamos Díaz Pardo y yo, no sé si tu sabes de él, y organizamos una exposición de grabados de Picasso y Miró. De ahí se muy poco. Billy dejó de escribirme al regreso de su viaje. No me envió las notas que me prometió de la exposición de grabados, seguramente porque estará muy ocupado, no importa, pero sé del éxito de las exposiciones que organizó como tambien de alguna de las que tu hiciste. Una de las últimas dedicada a Romero-Brest-fuera-de-caja. Nosotros regresaremos seguramente a final de octubre, no estamos seguros. Galicia está muy bella con su paisaje matizado de los más imposibles verdes, en el que parece incrustado el amarillo de las flores de la retama o del tojo, o el del trigo y el centeno, y el violeta de la flor del brezo. Luego el mar, un mar color acero, o tambien verde, agitado, violento, muchas veces cubierto de niebla, como hoy, una niebla que destaca la intensidad del color en los primeros planos.
Ya hablaremos de todo esto con Julia y contigo cuando regresemos. Simplemente ahora quería saludarte, decirte que Maruja y yo os recordamos siempre y que es firme nuestro sentimiento hacia vosotros con cartas o sin cartas, porque tu continuarás, naturalmente, sin escribir.

Un abrazo para Julia y para tí de Maruja y mío:

[Seoane]

1971-09-08
Carta de Girri a Seoane. 1971
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Girri a Seoane. 1971 en 08/09/1971


Buenos Aires, septiembre 8/[19]71

Caro Luis:

Ahora que me confirmás que ya saliste del busto de Rosalía y de la jarra de Casals, opciones inobjetables, qué duda cabe, me gustaría que cuando contestes (si es que ya no has vuelto, pues he oído que te tendremos aquí en octubre), me informés sobre el significado de ese laberinto circular que figura en tu papel de carta, arriba a la izquierda. Mis conjeturas son varias: ¿distintivo masónico? ¿marca de ganado?, ¿sello para las cartas lacradas, de esas que tanto lo impresionaban a uno de niño?, ¿los colores del Celta de Vigo, colores que no se ven? ¿el monograma del beato Antonio Aita? En fin, mi convivencia con una gallega me hace admitir la posibilidad de cualquier cosa en materia de celtíberos con papel con membrete. Ya veremos.
Te agradezco el juicio sobre el poema. Sé muy bien que sos uno de los poquísimos capaces de ver la cosa en su sentido real. De entender que no se puede hacer poesía, ni pintura, ni nada que valga la pena –al menos como riesgo personal– si uno hace de lo que hace una finalidad en sí misma. Quiero decirte que nunca me interesó la literatura sino con vistas a otra cosa; la poesía como un medio para desentrañar algo de la misma realidad que la produce. ¿Qué es, también, tu pintura sino una estilización del mundo objetivo, pero graduada y matizada de tal manera que lo que surge como resultado es una tercera cosa, un cuadro o un objeto que no es ni objetivo ni subjetivo: es la vislumbre de lo ideal, como solamente la atención artística a veces apresa?
Más aún agregaría que esa insensatez aparente –en primera instancia–, que consiste en eludir por igual el realismo y el subjetivismo, es lo que da la humanidad verdadera al artista, por mediocres que sus resultados sean desde el ángulo meramente estético. Hoy, y desde hace tanto, se sigue confundiendo los términos; se confunde indagación con resultado, cuando lo cierto es que la indagación sobre la realidad ES el resultado. Etcétera, etc. No es a vos, por supuesto, a quien debo enseñarle estas obviedades, pero el “anacronismo” es así, piensa al revés, piensa que si un creador, o presunto, no es capaz de descubrir la pólvora en dos de cada tres cosas que haga o diga, está perdido. Eso explica, también, por que el anacronismo es hoy casi una actividad de catacumbas: hace mucho ya que quienes leen se olvidaron de leer lo que leen, y no otra cosa, que quienes contemplan, miren lo que ven en el cuadro, y no otra cosa.
Terminé el poema sobre Giacometti: Cuestión no resuelta. Si para la próxima aún no has regresado, te lo enviaré. Algo tiene que ver con esta desordenada cháchara.

Un fuerte abrazo para Maruja y para vos

Girri

1971-09-19
Carta de Gerstein a Luís e Maruxa Seoane. 1971
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Gerstein a Luís e Maruxa Seoane. 1971 en 19/09/1971


Bs. As., Sept. 19 de 1971

Queridos Maruja y Luis:

Al fin me decidí a contestar cartas, todas mucho más atrasadas que la de Vds. Mil gracias por las felicitaciones. La expo fue bastante bien dentro de la modestia de las circunstancias reinantes, es decir, vendí más o menos la mitad de las esculturitas pequeñas, ninguna de las un poco más grandes (50 cm.) y saqué apenas los gastos de fundición y broncería. Qué se le va a hacer, la escultura es así.
En lo que tuve muy buenas críticas fue en el envío al Panorama de Lorenzutti, a causa del cual ya tomé un trabajo para hacer especialmente (muy embromado, pero es algo). Parecería que pese a la situación cada vez peor del país, algo se ha movido para mí. El Banco Municipal me compró una obra (ahí la que se movió fui yo!). Esta semana será bastante agitada, pues se inaugura la muestra del oro de Colombia organizada por Julia y ya están acá algunos artistas. Hay cocktail, asado, concierto, etc., etc. Julia está con la lengua afuera de tanto trabajo. También viene un envío de arte colombiano contemporáneo.
Los extrañamos mucho, no sé quien me dijo que prevían regresar en Octubre y nos alegramos todos. Los Lifschitz están muy nostálgicos y Emma, sobre todo, de bastante mal humor desde que regresó de Europa.
La situación general con el dólar que llegó hasta 7,70 anteayer, te la supones. Anunciaron ya elecciones para 1973, entrega del poder el 25 de Mayo de 1973. Veremos que sucede.
Como comienzo de primavera, tuvimos diluvios estos días, pero ya se empieza a asomar. Hicieron las vidrieras de Harrods que están muy lindas. Pagaron mejor y dieron un premio compartido a Somni y G. Robirosa (5.000$ ley). A mí no me invitaron.
¿Supiste del Premio de la B. de San Pablo al dios Badii? Él dice que el premio no le importa (¡!¿?) pero que lo que le gusta es haber visto armados sus muñecos con las piolas de ojo a suelo y de suelo a ojo. (Que mala lengua soy, no?).
Murió la madre de Mimi Martínez Valerga después de 4 meses de padecer. Tuvo un derrame y un infarto y había quedado muy mal. Este es un año de miércoles por no decir otra cosa. Por todos lados cosas malas. Esperemos que ya hayan terminado. Escriban!

Un gran abrazo de

Noemí

Cariños de Lorenzo y Marika

1971-09-28
Carta de Falcini a Seoane. 1971
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Falcini a Seoane. 1971 en 28/09/1971


Buenos Aires, Setiembre 28 de 1971

Sr. Luis Seoane
La Coruña

Mi recordado amigo:

Mucho le agradecemos las interesantes noticias acerca de la ampliación del Museo Maside, pequeño y gran exponente de los grandes creadores de España, del arte contemporáneo.
Las noticias de Uds. tienen de lo que pasa aquí por los diarios ha de ser lo suficiente para darse idea de nuestra realidad de opereta dirigida desde Madrid por el militar que conoce y explota nuestras debilidades a su gusto y conveniencia política. Utilizando los peleles, como marionetas para la izquierda, la derecha, para adelante y atrás, es decir, para ninguna parte, dando el triste espectáculo de masas amorfa que confunde pretendiendo dirigir. Conscientemente o no, lo que logran es ampliar la masa de cañón por anticipado....
Ofreciendo un esquema de la realidad nacional desde el capo que después de haber estado preso cuatro años, hoy le pide al ausente que vuelva con todos los honores, como a un salvador y algo más. Hasta pronto queridos amigos. Germaine y yo los recordamos siempre a Maruja y a usted con el cariño que merecen.

L. Falcini

1971-10-11
Carta de Seoane a Díaz Dorado. 1971
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Dorado. 1971 en 11/10/1971


La Coruña, 11 de octubre de 1971

Sr. D. Diego Díaz Dorado
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Le envío ahora la nota sobre mis murales, que suponía había enviado hace mucho, por si llega a tiempo. La tengo hecha desde dos o tres días después de haber contestado su carta hace, creo, aproximadamente, un mes. Tiene que perdonarme pero escribí bastantes cartas aquellos días y se me traspapeló esa nota que encuentro ahora al revisar un texto que hice sobre Maside para un pequeño libro del Museo, estaba entre sus cuartillas. Son burlas de los trasnos gallegos, esos pequeños diablos juguetones que todo lo revuelven y a los que hay que echarles semillas para que cuenten hasta cien, cifra que nunca acaban de contar, pasando el tiempo y volviendo siempre a comenzar, sin lograr llegar hasta cien.
Por aquí todo sigue lo mismo. Se realizó el Congreso de la Emigración y me encontré con algunos delegados amigos míos de Méjico. Tan inútil todo esto como cualquiera puede suponer. La emigración hay que cortarla por otros medios y, naturalmente sin discursos. Acabo de publicar un álbum de grabados O Conde asesino de Sobrado e outros grabados, casi todos en negro. Creo que no quedó mal del todo a pesar de la falta de medios en la imprenta donde lo hice. Pero dejaremos todo esto para hablarlo ahí. Tambien los comentarios a las visitas al santón de Puerta de Hierro ahora con el cadáver que por lo visto le corresponde para su uso político. Ahora él es como Juana la Loca con el de Felipe “El Hermoso”, o como el rey de Portugal con su Inés de Castro. Entra dentro de la mejor tradición real peninsular, y, ahí, los sindicalistas y los que no lo son, muy contentos.
Nosotros nos iremos de La Coruña hacia Buenos Aires los primeros días de noviembre, no sabemos la fecha exacta, pero ya le tendré al tanto. Mientras reciban Carmen y usted el abrazo amigo de Maruja y mío:

[Seoane]

[Anexo.]

En los murales de las sucursales del Banco Español del Rio de La Plata se usaron distintos procedimientos, uno de ellos fué el de hierro recortado con perfiles de bronce aplicados que constituyen grandes relieves en la pared, tal el caso de las sucursales….. concretamente el que tiene como tema Los Conquistadores. Otro procedimiento fué el del bajorrelieve en cemento, conseguido con moldes de madera, un procedimiento muy adecuado a la construcción moderna y con el que se consiguen grandes efectos decorativos, luego de ser adecuadamente coloreados, se usó en las sucursales…….. Tambien se ornamentaron baldosas siguiendo un modo de hacer que suponemos muy español, concretamente del Mediterráneo peninsular y de Castilla y tambien del centro y sur de Portugal. Todos estos murales y composiciones decorativas fueron hechos a partir de la arquitectura, subordinando la decoración a la totalidad de ella y teniendo en cuenta la necesidad de armonizar con el color de los materiales que componían la obra o con los que se disponían usar para que armonizasen con el espacio de ella y los muebles, etc., que debían incorporarse a ella, tratando de no crear impactos visuales brutales que hiriesen la vista del público, o irritasen visualmente y aún mentalmente sin ellos mismos darse cuenta del motivo, a los empleados que deben pasarse horas dedicados a su trabajo en los ambientes que se creaba. En la sede central del Banco se usó el estarcido, un procedimiento muy antiguo de albañilería hecho con trepas de madera y sopleteando el color. Se repitió el tema hasta crear con la pared una falsa sensación de tapiz heráldico muy de acuerdo con la tradición española.

1971-11-05
Carta de Seoane a Alvajar. 1971
A Coruña
Xenebra
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Alvajar. 1971 en 05/11/1971



La Coruña, 5 de noviembre de 1971

Sra. Dña. Amparo Alvajar
Ginebra

Querida amiga:

Nos llegó tu carta hace unos días cuando, por indicación de Domingo Quiroga, pensábamos escribirte. Marcharemos dentro de pocos días para Buenos Aires y no volveremos hasta dentro de algo más de un año. Nos hubiese gustado haberte encontrado o visto en La Coruña, pero para el próximo viaje trataremos de ponernos de acuerdo contigo para que así ocurra. Por Quiroga o por algún amigo común, sabrás lo que Díaz Pardo y yo hemos hecho en estos últimos tiempos: una fábrica de porcelana en Sargadelos, cerca de Vivero en la provincia de Lugo, donde hubo una famosa de loza y un gran complejo industrial a fines del XVIII, y un Museo, el Museo Carlos Maside, en El Castro, al lado de Sada, a 15 kilómetros de La Coruña. Este es ya un centro cultural muy importante el más dinámico quizás ahora en La Coruña pero situado en una aldea de muy pocos vecinos y donde hay otra fábrica de porcelana fundada por Díaz Pardo. Todo esto, la fábrica de Sargadelos y el Museo nacieron en Buenos Aires con una institución que Díaz Pardo y yo fundamos con el nombre de Laboratorio de Formas y que hubiésemos llamado Laboratorio de Iniciativas si no nos hubiese parecido muy chestertoriano el título. En el Museo hay ya alrededor de 200 obras en las paredes y unos 1500 dibujos y grabados en el archivo, conseguidas a base de donaciones. Yo traje muchas obras de Buenos Aires y compré algunas aquí. Todo esto es muy largo para contártelo por carta. Ya hablaremos con calma en cualquier oportunidad, quizás en Ginebra en 1973. De cualquier manera, no queremos, de momento, dejar Buenos Aires. Es la ciudad en que más nos gusta vivir. La Coruña sigue el destino tremendo de Galicia entera. No quedan gentes de 18 a 45 años. Amamos el mar de la ciudad y la ciudad, cada año sin embargo más desfigurada, pero nos faltan muchas cosas, desde luego la inquietud anterior a la guerra.
En cuanto a lo que nos pides, se van a encargar de enviártelo desde El Castro, se encarga de ello Díaz Pardo. Van a hacerte las fotos y te mandarán las de las caretas de Castelao y las de las que hice yo para una agrupación de teatro de estudiantes de Coímbra, dirigida por el director catalán Ricart Salvat, y que por razones policiales, expulsaron a Salvat de Portugal, no pudo estrenarse. Es seguro que todo esto puede serviros. Las caretas pueden hacerse remodelando caretas corrientes de cartón y pintándolas nuevamente. Por mi parte lo había hecho así y quedaron bien. Muchas veces nos acordamos de tí. No escribimos por esta maldita pereza en escribir cartas que en España se hereda de padres a hijos. Supimos que habías estado en España, al menos en Madrid, y los Dieste lamentaron que no hubieses venido a Galicia. A mí es ya lo único que me interesa de la península aparte los monumentos y las obras de arte. Quizás tambien Barcelona para alcanzar una vida cultural más completa que la de aquí, pero nada más. La gente aquí continúa siendo estúpidamente bondadosa. Ojalá fuese esta una tierra capaz de organizar “La mano negra” o cualquier maffia que la defendiese. Pero no, la gente emigra. Y cada vez más los prados y las huertas se convierten en tojales y proliferan los funcionarios, los caballos salvajes y los lobos.
No te doy más la lata. Escríbenos a Buenos Aires. De aquí te enviarán todo lo que necesitas.

Un gran abrazo de Maruja y mío:

[Seoane]

La dirección de Buenos Aires: Montevideo 1985, piso 13, Dto 68. Bs. As.


1971-12-14
Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1971
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1971 en 14/12/1971


Buenos Aires, 14 de Diciembre de 1971

Sr. D. José Luis Vázquez
La Coruña

Mi querido amigo:

Estamos en Buenos Aires desde hace once días tratando de hacer nuestra vida de siempre. En Madrid retrasamos dos días el viaje por mala información de Iberia en La Coruña, 24 horas; y por la alteración de horas de la compañía brasileña en que viajamos, otras 24. Salimos de ahí agradecidos a todos ustedes por la amistad que nos brindan y lamentamos ocasionarles molestias como el vigilar las obras de la casa y algunas otras que se añaden a ésa. Una de ellas, el favor que ahora pido: sacar grabados de una carpeta que está sobre la mesa de la habitación de servicio en cuya envoltura está escrito: Grabados para una posible exposición. De esa carpeta extraer los que se indican en la lista adjunta y los envían a Madrid a la siguiente dirección: Luis González Robles. Director del Museo Español de Arte Contemporáneo. Paseo de Calvo Sotelo 20. Madrid, 1. Quizá puedan ayudarles en esto Mimina o José. Se trata de una exposición que se concertó en los días que estuve en Madrid y que circulará por diversas ciudades españolas. Quedé con González Robles en que estarían en Madrid alrededor del 20 de este mes. De modo que es urgente su envío.
No sabemos nada de ésa. A Isaac le escribí una breve carta estos días. Maruja le escribió a Mimina. Suponemos que Isaac continuará mejorando. Las conversaciones de Isaac desde Madrid probaban que estaba contento, como si las últimas decisiones que tomó le hubiesen aliviado.
Esto es todo por hoy. Por favor escríbanos. Saludos a todos los del Castro y un abrazo muy amigo de Maruja y mío para María Elena y usted, deseándoles felicidades en las próximas fiestas:

[Seoane]

[Anexo.]

Nº Año
1.- Haciendo el actor. Grabado en madera a 2 colores, 29 x 22 cms. Ejemplar 18 de 35 1958
2.- Bárbaro obediente antiguo. Grabado en madera a 2 colores, 29 x 22 cms. Ej. 14 de 35 1958
3.- Figura campesina herrumbrada. Grabado en madera a 2 colores, 35 x 28 cms. Ej. 6 de 35 1958
4.- Hombre errante libre. Grabado en madera y “collage”, a 2 colores, 25 x 28 cms. Ej. 12 de 35 1958
5.- Ofelia en Elsinor. Grabado en madera y “collage” a 2 colores, 46 x 40 cms. Ej. 10 de 30 1960
6.- Diálogo en signos, andando. Grab. en madera y “collage” a 2 colores, 50,5 x 40 cms. Ej. 7 de 33. 1960
7.- De regreso a los surcos. Grab. en madera y “collage” a 2 colores, 56 x 40 cms. Ej. 6 de 20 1960
8.- Ana Manana (1). Grab. en madera y “collage” a 2 colores, 56 x 40 cms. Ej. 15 de 33 1960
9.- Gaviotas en el Mar de los Ártabros. Graba. en madera y “collage”, 56 x 40 cms. Ej. 8 de 20 1961
10.- Un preclaro mendigo. Grab. en madera y “collage” a 2 colores, 55 x 40 cms. Ej. 5 de 20 1961
11.- Guerrero celta al acecho, olvidado. Grab. en madera y “collage”, 56 x 40 cms. Ej. 15 de 33 1961
12.- La Celestina. Grab. en madera y “collage”, 56 x 40 cms. Ej. 15 de 35 1962
13.- Es la loca del bosque. Grab. en madera y “collage”, 56 x 40 cms. Ej. 4 de 20 1962
14.- No muestra sombra. Grab. en madera y “collage”, 56 x 40 cms. Ej. 3 de 20 1962
15.- Rey de origen divino. Grab. en madera y “collage”, 56 x 40 cms. Ej. 14 de 35 1962
16.- Inestable mendigo. Grab. en madera y “collage” a 2 colores, 55,5 x 40 cms. Ej. 11 de 35 1962
17.- Jefe perverso y decorativo. Grab. en madera y “collage” a 2 colores, 56 x 40 cms. Ej. 5 de 20 1962
18.- La Profecía. Grab. en madera y “collage”, 56 x 40 cms. Ej. 17 de 35 1964
19.- Las inquisidoras. Grab. en madera, 56 x 40 cms. Ej. 20 de 35 1964
20.- Caballero de El Paso Honroso. Grab. en madera y “collage”, 56,5 x 40 cms. Ej. 8 de 20 1964
21.- Sombrío sueño premonitorio. Grab. en madera y “collage”, 40 x 56 cms. Ej. 11 de 30 1964
22.- Sacerdotisa de oscuros presagios. Grab. en madera, 55,5 x 40 cms. Ej. 17 de 35 1965
23.- La Conversación. Grab. en madera y “collage”, 40,5 x 56 cms. Ej. 28 de 30 1965
24.- La Juana de los trapos. Grab. en madera y “collage” a 2 colores, 56 x 40 cms. Ej. 5 de 35 1965
25.- Cada uno con sus trapos. Grab. en madera y “collage”, 56 x 40 cms. Ej. 19 de 35 1966
26.- Ofreciente campesina. Grab. en madera y “collage” a 2 colores, 56 x 40 cms. Ej. 2 de 30 1966
27.- El Gran Magistrado. Grab. en madera y “collage”, 56 x 40 cms. Ej. 11 de 35 1966
28.- El pulpo (II). Grab. en madera y “collage” a 2 colores, 48 x 68 cms. Ej. 17 de 20 1967
29.- La otra cara de la luna (II). Grab. en madera y “collage” a 2 colores, 68 x 48 cms. Ej. 17 de 20 1967
30.- Mujer pelirroja de negro. Grab. en madera a 2 colores, 55 x 40 cms. Ej. P. de A. 1970
31.- Campesina con medallón. Grab. en madera y “collage” a 2 colores, 55 x 40 cms. Ej. P. de A. 1970

1972-01-11
Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1972
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1972 en 11/01/1972

Buenos Aires, 11 de Enero de 1972

Sr. D. José Luis Vázquez
La Coruña

Querido José Luis:

Agradecemos la carta del 27/XII y las noticias que nos transmite. Le devuelvo, con ésta, el duplicado de la liquidación de A. Álvarez Blázquez. Supongo que todo estará bien. Me refiero a la liquidación. El talonario de la Caja de Ahorros, guárdelo, por favor, usted. Recibí también con la suya, aparte, aparte de las fotografías de los dibujos de Maside y mío del Nº de Nosotros, las diapositivas de las caretas de Castelao, muy buenas, muy fieles en el color a los originales, y que supongo les serán útiles a Amparo Alvajar para el teatro que dirige en Ginebra. En cuanto a la casa, el saber que usted se ocupa de eso es para Maruja y para mí garantía de que todo irá bien. Lo único que lamentamos es el trabajo que con todo esto, reuniones de copropietarios y vigilancia de obras, le damos.
Isaac me escribe y envía noticias. Se queja de los ruidos y parece desear verse con un psiquiatra de acuerdo con García Sabell y si éste lo cree conveniente, así escribe en la última carta. No se refiere en ningún momento a Mimina ni a los hijos y a nada que no sea el Museo y Sargadelos o asuntos culturales generales. En cuanto a la otra todo resulta mucho más turbio luego de algunas averiguaciones que hicimos aquí a través de amigos comunes. Estuvo en tratamiento psicoanalítico durante dos meses, que abandonó antes de llegar a resultado alguno y parece tratarse de una psicópata depresiva, es decir, un tipo de enferma que posee una característica muy importante y coincidente en el caso de ella, la de inspirar muy hábilmente compasión, además de proponerse, parece, conquistar a Isaac aprovechándose de la enfermedad de éste. Algo muy curioso, que algunos de los que fueron sus mejores amigos no pueden decir demasiado de ella, pues siempre les ocultó cualquier detalle sobre su vida e intenciones. Creemos cada vez más que ella es un motivo importante en la enfermedad de Isaac, por lo menos una complicación para su curación. Camilo está muy preocupado, no conoce estos problemas que se plantearon con la enfermedad del padre y está estudiando con muy buenos resultados. Ahora aprovecha las vacaciones para estudiar y examinarse en marzo. Nos dijo que el padre le había escrito últimamente.
Bueno, por aquí todo sigue aproximadamente como cuando nos marchamos en abril del 71. Nada hay resuelto políticamente y el dólar duplicó su valor. Esto es todo. No dejen de escribirme.

Un fuerte abrazo de Maruja y mío para María Elena y usted:

[Seoane]

1972-02-21
Carta de Vázquez Freire a Seoane. 1972
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Vázquez Freire a Seoane. 1972 en 21/02/1972


La Coruña, 21 de Febrero de 1972

Querido Luis:

Recibí en su día su carta del día 11 de Enero ppdo. y si no les contesté antes, fue debido a que estaba esperando por si había algo bueno que contarles, y como no hay nada, me dispongo a hacerlo hoy.
Sobre la casa, no tienen nada que agradecernos, pues saben que no es molestia alguna para nosotros, pues vamos por allí de tarde en tarde y además les pedimos que si tienen que resolver alguna cosa por aquí, no duden un momento en comunicárnoslo y además que nos parecería mal que no lo hiciesen así. El piso creo que quedó bien, los ventanales son cómodos para limpiarles los cristales y además son bonitos. A la sala de estar se le nota bien la parte que se le aumentó, pues quedó mucho más amplia.
La fábrica sigue como siempre, en esta época del año con pocos pedidos y esto ocurre todos los años. José está preparando una función de cine para el sábado día 26 y piensa el llevarla a Sargadelos antes (martes o miércoles). La última sesión de cine fue extraordinaria. Bueno, de todo esto ya están enterados.
Sobre Isaac y familia, lamentablemente pocas novedades hay y al contrario creo, se van poniendo poco a poco aún peor las cosas, pues día a día se van distanciando más y nosotros andamos por el medio un poco sin saber qué hacer e intentando que por todos los medios que la cosa se solucione, por ejemplo: el domingo de Carnaval fuimos a Sargadelos con Mimina y no sé si sería contraproducente, pues la dejamos sola un par de horas con Isaac y cuando regresamos nos la encontramos llorando y muy disgustados y nos dijeron que se habían empeorado las cosas. Lo que está pasando es que cada vez se están distanciando más y esto es un lío.

Sin más por hoy con muchos recuerdos de todos los de aquí, reciban como siempre el mejor abrazo de María Elena y mío.

José Luis

1972-03-17
Carta de Seoane a Muñoz Manzano e Dieste. 1972
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Muñoz Manzano e Dieste. 1972 en 17/03/1972


Buenos Aires, 17 de Marzo de 1972

Sres.
Carmen y Rafael Dieste
La Coruña

Queridos amigos:

Os debemos carta desde hace tres meses o algo más, desde que llegamos. Pero en realidad no sabíamos de que escribiros como no fuesen noticias de poca importancia referidas a Buenos Aires. Tampoco queríamos referirnos al tan desagradable problema de la enfermedad de Isaac y sus lamentables derivaciones familiares. Con ellos, con Mimina e Isaac, nos escribimos, por separado, muy a menudo. Isaac me envió hace tiempo, creo que a finales de Enero, una copia de la carta que remitió a Mimina hace unas semanas. Le reproché el envío de esa copia y la carta en sí misma y desde entonces se hizo más cauta nuestra correspondencia y no nos referimos para nada a la situación creada entre ellos. Pero no podía quedarme por mi parte callado en cuanto a las injustas censuras que le hacía a Mimina. Todo esto es muy lamentable y nosotros sentimos profundamente la decisión tomada por Isaac. La Coruña, El Catro y Sargadelos no serán nunca lo mismo para nosotros que antes de ella. Mas dejemos de referirnos a esto que nos disgusta a todos y que sentimos por Mimina, por Isaac y por sus hijos. Aquí, en Buenos Aires, todo está aproximadamente lo mismo que hace un año cuando embarcamos para ahí. Continúa desvalorizándose el peso, aumenta diariamente el costo de la vida, pero no hay, en general, obreros parados y continúa absorviéndose la emigración procedente de los países limítrofes, sobre todo de Uruguay, Paraguay y Bolivia. En el orden cultural: conciertos, teatro, exposiciones, cine, continúa creciendo. Disminuye en cambio el movimiento editorial. Es decir, no sé bien tampoco si disminuye, pues nacen pequeñas editoriales de grupos estéticos o políticos que no aspiran a la exportación del libro, a crear grandes empresas distribuidoras o a depender de éstas y se defienden con poco beneficio. El Estado además no hace nada por impulsar la industria editorial, al revés de España y México. En cine tambien están en quiebra las grandes empresas filmadoras, apenas producen nada y siempre que filman algo es malo, pero en cambio se hacen películas producidas por pequeños grupos de improvisados productores con directores y actores jóvenes que están consiguiendo en películas documentales y algunos largometrajes bastantes premios internacionales. En cuanto a los amigos, Cuadrado continúa fiel a sí mismo. Varela se mudó de casa, vive en un piso 20 en la calle Charcas entre Florida y San Martín, está muy contento porque le acaban de encargar la traducción del portugués y notas para las obras de Gil Vicente. Espasandín me escribió una larga carta que le agradecí y contesté inmediatamente, esperando ahora su respuesta. Por mi parte pinto mucho. Había pasado todo el período de La Coruña sin hacerlo y pienso publicar estos meses un álbum de grabados que representan las luchas callejeras de estudiantes y policías. Esto es todo. José Luis nos escribió diciéndonos que habían cambiado ya el sistema de las ventanas del departamento nuestro, parece quedó muy bien.
No sé en que estado se encuentra la publicación de la nueva edición de tu libro, Rafael, Os arquivos do trasno. Continúo enviando los dibujos a La Voz. Lástima que los reproduzcan tan mal, líneas cortadas y deformadas, etc., pero así y todo parece que interesan. Claro que aquí es muy difícil de hacer dibujos de gentes gallegas importantes, pues ya no quedan. Trataré de hacerlos de hijos de gallegos que se destacaron en sus actividades sin renunciar a su orígen.
En esta carta no os damos más que unas cuantas noticias. Muy pocas. Contestarnos y quizá se nos ocurran nuevas cosas que puedan interesaros. Olvidaba deciros que estuvo con nosotros Mireya en un viaje que hizo a Buenos Aires. Maruja le entregó las 5.000 pesetas que vosotros nos habíais dado. No tiene aún ningún plan decidido para el futuro. Pero sospecho que de todo esto sabréis más que nosotros.

Para los dos un gran abrazo amigo de Maruja y mío:

[Seoane]

Nota: A Carmen le envío los libros de Ray Bradbury uno de estos días, no sé si Crónicas marcianas que parece que está agotado.

É unha carta moi persoal a respecto das relacións familiares de Isaac Díaz Pardo. Queda anotada na listaxe de cartas con contidos persoais ou delicados, sobre as que haberá que decidir.

1972-03-19
Carta de Vázquez Freire a Luís e Maruxa Seoane. 1972
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Vázquez Freire a Luís e Maruxa Seoane. 1972 en 19/03/1972


La Coruña, 19 de Marzo de 1972

Queridos Luis y Maruja:

Confirmo una mía del 21/2.
Sé por Isaac que ya saben lo del comercio de Barcelona y que también les confirmó lo de llamarle Sargadelos, en lugar de Arte Gallego como teníamos pensado. El próximo día 1º, dejarán libre todo y tendremos que ir a Barcelona para preparar todo, pues queríamos que la inauguración fuese el día 1º de Mayo. Es un establecimiento muy bien situado, con 9 metros de fachada y tiene en la parte de atrás 3 habitaciones, las 2 más amplias tenemos pensado adaptarlas para exposiciones de arte y la otra más chica para almacén.
Esta temporada, aunque no hay muchos pedidos, tenemos mucho trabajo, pues aparte de todo esto, tenemos que hacer el stand de la Feria de Valencia a la que vamos todos los años y que es el día 7 del mes que viene y otra en Madrid para primeros del mes de mayo. Como antes les decía, seguramente me vaya a Barcelona el día primero, 3 o 4 días, para mirar como quedó todo (antes era una tienda de ropa de niño) y organizar lo que pueden ir haciendo albañiles y pintores y me volvería al Castro a ayudar a preparar las cosas y sobre el 20 me iría otra vez con un par de empleados del Castro, para terminar y armar todo (Isaac irá un par de días antes de inaugurarlo). Nosotros desearíamos que la inauguración se hiciese con una exposición de su pintura (si es que le pareciese bien), y como ese día tendremos que invitar a algunas personalidades, también habría que hacer un programa, en el cual podría hacer su presentación Corredor Matheus y nos enviaba su idea, junto con algunas personas que desearía se invitasen. Sé por Isaac que le dijo lo de su exposición y charlamos sobre el particular, pero él no sabe que yo le escribo, para también pedírselo, ya se puede suponer lo que nos gustaría a todos y al mismo tiempo sería para nosotros de gran prestigio. De momento lo que tenemos pensado el exponer y vender aparte de lo nuestro, será: pintura, libros gallegos, cristalerías de Álvarez, siempre que accedan a que se las diseñemos y Buño nos haría piezas solamente para nosotros. Esta es la idea, aunque después puedan surgir otras cosas. Ya veremos.
Del grave problema familia Díaz Pardo, no sé que decirles, pues todo sigue lo mismo que lo que Vdes. ya saben. Isaac vino dos veces por El Castro y ya sabrán que no fue por casa, ahora de momento se acabó el diálogo entre ellos (aunque tengo la esperanza que se arregle dentro de poco tiempo) y es que no se entienden ni los hijos con el padre, ni él con ellos. José y Rosendo, tampoco colaboran demasiado, pues de ellos depende, el solucionar las cosas, aunque también comprendemos, que las circunstancias para ellos no son favorables, después del drama que están palpando. Yo me voy todos los días por casa y me estoy largos ratos con ella, intentando que venga por la fábrica o animándole a que haga más tapices, pues no tiene más gana que de estar sola en la cama y así para ella, no le queda otra cosa que hacer, que estar siempre barrenando y pensando siempre en el problema.
Sin más por hoy y a la espera de sus urgentes noticias, con muchos recuerdos para todos, Vdes. reciban como siempre un abrazo muy tenso de Mª Elena y mío.

José Luis

1972-03-28
Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1972
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1972 en 28/03/1972


Buenos Aires 28 de Marzo de 1972

Sr. D. José Luis Vázquez Freire
La Coruña

Querido José Luis:

Contesto tarde su carta, le ruego me perdone, del 21/II. Hoy me propuse contestar todas las cartas atrasadas y me encontré con la suya que suponía contestada. Repito nuestro agradecimiento por las molestias que se tomaron con motivo del cambio de ventanas del departamento y las que en general se toman con nosotros. Tampoco acusé recibo del acta de la asamblea de Sargadelos que ustedes me enviaron y con cuyos resultados estoy, como puede suponer, de acuerdo.
Vengo recibiendo los programas de las sesiones de cine del Museo que me envía José y noticias de que continúan gozando de la asistencia de público. Supimos de la separación de Isaac y Mimina, del envío de la carta a Mimina en que Isaac fundamenta su decisión y que nosotros conocíamos por una copia que nos había enviado Isaac no recuerdo ahora en qué fecha. Lamentamos todo esto por los dos, más creo por Mimina en este caso, a nuestro juicio y aparte de la enfermedad de Isaac, la más desamparada. También conocíamos, por una carta anterior de García Sabell, que iba a ocurrir esta separación. Todo está decidido desde hace tiempo por Isaac, pero tanto ustedes como nosotros hemos hecho lo que hemos podido por evitarlo que yo pienso deben hacer los amigos cuando se presenta una situación como ésta. Por otra parte las cartas de Isaac son muy normales y prueban el dinamismo e inquietud de trabajo que le caracterizan. Parece que está muy satisfecho con la persona que ingresó al trabajo en Sargadelos y tiene grandes esperanzas en ella. Por mi parte trabajo bastante y vemos todo el cine que podemos para llevar nuestras reservas de cine a La Coruña cuando regresemos. Tengo una exposición a fines de agosto o principios de septiembre aquí y es posible que a comienzos de año haga una en el Museo de Arte Contemporáneo de Madrid, pero ésta todavía no está concretada.
Le ruego transmita a Ángel y los amigos de la fábrica un saludo mío y María Elena y usted reciban el fuerte abrazo de Maruja y mío, incluidos los chicos:

[Seoane]

1972-06-12
Carta de Seoane a Pedemonte. 1972
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Pedemonte. 1972 en 12/06/1972


La Coruña, 12 de Junio de 1973

Sr. Jorge Pedemonte
Buenos Aires

Estimado amigo:

Le debo a usted carta desde hace algún tiempo, más de un mes. Una respuesta a la suya tan amable y en la que se refería a mi colaboración para Clarín con motivo del fallecimiento de Picasso y a una encuesta de La Nación, que por mi parte había olvidado. Las encuestas en general no son interesantes si el interrogado no es sincero con el que pregunta. En ella creo me refería a las galerías de arte que cobran alquiler de sala a los pintores jóvenes sin ofrecerles clientes y dejándolos librados a ellos mismos en cuanto al éxito de la exposición. Si uno estaba en un época contra la explotación de los conventillos debe estarlo también contra este tipo de explotación. En algunos casos para poder pagar la sala el artista joven debe hacer verdaderos sacrificios, debiendo añadir el importe del catálogo y el dueño de la sala que presume de “marchand”, es decir, de alguien que hace comercio de arte, únicamente vigila su propiedad, la sala. Me refería fundamentalmente a esto, creo, pues no recuerdo exactamente y no tengo el recorte. Lo tendré seguramente en Buenos Aires y lo veré cuando regrese.
Estos días estoy exponiendo en Madrid con bastante éxito 21 óleos y ya vendí seis teniendo alguno más reservado. Muy bien de público y de crítica. De Buenos Aires tenemos muy pocas noticias, las que envían los amigos. Las que se publican aquí nos desconciertan. Están ocurriendo, nos parece, las cosas que preveíamos. Suponemos, sin embargo, que todo será superado y el país volverá a recobrarse. Por lo menos, tengo, por mi parte, esperanza de que así ocurra. De cualquier manera me gustaría saber algo más de Buenos Aires.

Reciba usted y los suyos los saludos amigos y cordiales de Maruja y míos:

[Seoane]

1972-06-18
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1972
Nova York
Vigo
A Coruña
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1972 en 18/06/1972

EDITORIAL GALAXIA, S.A./ Reconquista, 1/Teléfono, 218204/ VIGO
18-xunio-1972
Sr. D. Luís Seoane
A Coruña

Meu querido amigo:
Como che prometín, ahí vai a fotocopia do teu traballo en Alento.
Tamén sairán mañá, por correo certificado, os vinte exemplares de Comunicacións mesturadas.
Eu ando estes días un algo amolado de saúde, inda que supoño que non ha ser cousa grave.
Garimosos saúdos a Maruxa, de Evely pra os dous, e pra tí a cordial aperta de sempre
Fdez del Riego

1972-07-03
Carta de Vázquez Freire a Luís e Maruxa Seoane. 1972
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Vázquez Freire a Luís e Maruxa Seoane. 1972 en 03/07/1972

La Coruña, 3 de Julio de 1972

Queridos Luis y Maruja:

Recibí su carta del 22-5 la que agradezco mucho.
Ayer terminó en el Museo lo del Seminario del Libro y aunque asistió muy poca gente, creo resultó bastante interesante, Isaac mejor que nadie le contará. Le envío los recortes de prensa de las reuniones que saldrán mañana y que esperaré para echarle la carta al buzón.
Ya estará enterado, que cada vez se complican más las cosas en la familia Díaz Pardo. Ya se puede imaginar como estamos María Elena y yo, pasando noches y noches sin dormir y aún las que no quedan y al final como ocurre siempre, saldremos mal parados con alguno. ¡Qué le vamos a hacer! El otro día José por estar mal aconsejado, no fue a Sargadelos el domingo día 11, que el mismo José había aplazado hacía 3 días por decir que le llevaría así cosas más concretas a su padre. Yo había regresado el viernes a la noche de estar toda la semana en Sargadelos y me dijo Isaac que de paso que iba José, que llevase a la mujer de Pepe el carpintero (porque le estaba trabajando para él desde hacía 15 días y aún no se podía venir por no haberle terminado todo). Se lo dije así a José y no me pareció que tuviese inconveniente, por lo menos así me lo dijo, pero nada más llegar a casa, telefoneó al padre para decirle que aplazaba el viaje para el lunes. El domingo a la noche como casi todos los días, me llamó Isaac a casa para hablarme de otros asuntos y recuerdo que al final, le pregunté si José ya había salido para aquí, cosa que le extrañó pues a él le había parecido que había aplazado el viaje de acuerdo conmigo y ya se empezaron a complicar las cosas. Llamé a José seguidamente a casa y me salió Mimina y le pregunté si había pasado alguna cosa porque José había quedado en ir a Sargadelos y me dijo que nadie podía meterse en la vida privada de su hijo, que era domingo, que había hecho bien y que a mí no me había avisado porque creía que no tenía que dar explicaciones a nadie. Al día siguiente hablé con José y me dijo lo mismo y además que le dijese al padre que lo había hecho a propósito para ver la reacción del padre y mía hacia él (mi reacción, como debieran saber todos, fue siempre en querer arreglar las cosas y no complicarlas). Si me hubiera telefoneado a mí, no hubiese pasado nada, pues ya me las arreglaría para mandarle a Isaac las cosas que estaba esperando con mucha urgencia y no tuvo más remedio que venirse para aquí el lunes a la mañana. Todo esto ocurrido fue debido, por saberse después, que a José le empezaron a aconsejar, que no hiciese caso a su padre en todo, que él era un artista y que no perdiese la personalidad como la habíamos perdido nosotros frente a él, que las fábricas se irían pronto abajo sin él o sin los hermanos. Tanto y tanto han influido en Mimina y José que los han puesto a los dos en contra de todos nosotros y que ahora ya no dudamos, es una pretensión de los socios capitalistas para hacerse con la mayoría del capital del Castro con muy poco esfuerzo y automáticamente pasaba también lo de Sargadelos, como puede ver en la fotocopia que le adjunto. La pretensión de Isaac era dejar su parte y la de Mimina a sus hijos como Vds. ya saben de una forma similar a lo del Laboratorio de Formas, y de esta manera nunca pasaría esta parte a manos capitalistas. Nosotros estamos de acuerdo también (me refiero a Ángel y Marentes) a unirnos a esa parte y hacer un grupo parecido al de Sargadelos, aún contra la oposición de los socios capitalistas y de esta manera, nunca podría pasar a otras manos las fábricas y siempre estará gobernada por las personas que trabajen en ella.
A José, es una pena que se le metan en lo que debe hacer, porque lo están perjudicando mucho, sin lugar a dudas es un chico que vale y podía ser el día de mañana una de las personas que hacen falta para diseño y demás y que está en el pensamiento de todos (creo recordar que ya se lo había dicho a Vdes. varias veces). Últimamente estaba colaborando muy bien y tenía al padre muy contento. Después de todo lo ocurrido, le escribió el padre una carta en la que decía que dejase todo lo que estaba haciendo y que así no le interesaba a la fábrica y me la dio a mí para que se la entregase personalmente. Al día siguiente hablé con él y le pedí que fuese a Sargadelos y que aclarasen las cosas y que hasta el momento no hizo. Desde luego nosotros también pensamos que si José está en la Fábrica para ocupar un puesto importante, tiene que ser una persona responsable y que tiene que igualmente colaborar como todos los que estamos aquí, por lo menos, bien o mal hacemos todo lo que podemos, claro que como esto lo están viendo también ellos, nos acusan a nosotros de colaborar demasiado con Isaac, que hacemos demasiado, porque trabajamos los domingos y horas que hagan falta. ¿Estaría bien que dejásemos a Isaac solo, por ejemplo en lo del Seminario porque fijó las fechas para el sábado y domingo? ¿Sería bien que cuando me dijo Isaac de ir a Barcelona a montar la tienda, le contestase que fuese él o que mandase a otra persona? Sabe cualquiera que yo personalmente, estaría mucho más tranquilo en casa con los míos, sin ir a Sargadelos a Barcelona o a donde sea y que estaría mucho más cómodo en la playa o de paseo, pero la realidad es que el equipo del Castro es así e intentará seguir siéndolo como hasta ahora con Isaac y lo que no cabe duda es que hacer lo contrario, sería para todos mucho más fácil, pero para la Empresa, muchísimo peor.
El mismo día que le di la carta de Isaac para José, por la tarde como todos los sábados, fuimos María Elena y yo a visitar a Mimina y ocurrió una escena bastante desagradable ya que nos dijo muchas cosas y salimos muy disgustados pensando en no volver más, pero como reconocemos su situación no se lo tenemos apenas en cuenta y además nos da mucha pena. Nos dijo que los hijos y ella más adelante nos habían de pedir cuentas si le pasaba algo al marido y que además que teníamos nosotros la mayor parte de la culpa de lo ocurrido entre ellos. Que a Isaac había que recluirlo porque estaba loco y si no lo hacíamos era porque estaba trabajando para todos nosotros llenándonos los bolsillos a todos y que así no duraría ni dos años. Que García Sabell le dice que hay que llevarle la contraria y que está enfermo, y le dije que si era así que nos lo dijese García Sabell a nosotros. Nos llamó chupa-culos y no sé qué cosas más. ¿Qué actitud debemos tomar en todo esto? Encontramos a Mimina esta temporada, bien al parecer físicamente pero delgada, pero muy excitada y nerviosa y no sabemos lo que podrá ocurrir si siguen así como hasta ahora las cosas, nosotros aunque como le dijimos no se lo tenemos mucho en cuenta, desde luego aunque vamos allí de vez en cuando nos quitó las ganas de ir tan frecuentemente. María Elena está muy disgustada porque llevamos casi un año, sufriendo en mayor grado que nadie creo, esa penitencia que creímos nuestra obligación de ser partícipes, aunque siempre pensamos que no terminaríamos bien. Creo que no debiera dudar nadie de que queremos a Mimina como a una hermana y a los hijos como si fueran nuestros, porque además crecieron y casi nacieron a nuestro lado.
Nos gustaría que nos dijesen su opinión sincera en todo esto, para nuestra tranquilidad, pues estamos como Vdes. saben en una situación muy difícil y que nos vemos comprometidos por uno y otro lado en unos asuntos tan delicados y que no podemos hacer absolutamente nada en el asunto familiar.
Como ya sabrán, mañana inaugura la exposición José en Vigo, a la que pensamos ir y deseamos mucho éxito. Mimina por otro lado está haciendo unos tapices que son una maravilla, creo que está esperando por Vdes. para que le den su opinión para hacer una exposición y lo que no cabe la menor duda es que gustarían muchísimos.
Perdonen por este tremendo rollo y les ruego me disculpen.

Un abrazo muy tenso para los dos.

José Luis

[Manuscrito:] Como aún tenía la carta abierta hoy miércoles, les diré que estuve en Vigo ayer y había varias personas conocidas de Vdes. como son Del Riego, Álvarez Blázquez, Patiño, Xoán Ledo, Pilar y el hijo, Dieste, Mincho y Varela, Piñeiro y casi todos con sus esposas. Debió haber vendido unos 6 cuadros.

[Anexo.]
[Mecanografado.]

RELACIÓN DE FUERZAS DE LOS GRUPOS QUE COMPONEN EL CAPITAL DEL CASTRO Y SARGADELOS

grupo a) – formado por capitalistas puros.
grupo b) – formado por capitalistas que trabajan en las empresas.

Cerámicas del Castro
grupo a) – Rey ......... 500.000,-
= 1.000.000,- = 47,6 %
– Nogueira. 500.000,-

grupo b) – Isaac ........ 500.000,-
– Ángel....... 200.000,- = 1.100.000,- = 52,4%
– Marentes.. 200.000,-
– José Luis.. 200.000,-
sumas...................... 2.100.000,- 2.100.000,- 100%

Nota: basta que una participación de 100.000,- de grupo b) pase al grupo a) para que este se haga con el control del Castro y de Sargadelos como se va a ver.

Sargadelos
actualmente caso que se pretende evitar
grupo a) Rey y Nogueira 200.000,- 7,40% 7,40%
Varela Agra 120.000,- 4,44% 4,44%

grupo b) Cer. del Castro 1.000.000,- 37,03% (1)37,03%
Lab. Formas 500.000,- 18,51% 18,51%
Ángel, José Luis
Marentes, Seoane
e Isaac........ 500.000,- 18,51% (1) 3,7% 14,81%
Grupo Tecn.. 380.000,- 14,07% 14,07%

sumas..................................... 2.700.000,- 11,84% 88,12% 52,57% 47,39%

(1) – Es decir; bastarían que pasasen 100.000,- pesetas del Capital del Castro al grupo a) para que este adquiriese además el control de Sargadelos puesto que además del porcentaje del Castro llevaba a su columna un 3,7 % correspondientes a 100.000,- y mientras los hechos no demuestren lo contrario debe considerarse que el voto de Varela Agra está en el grupo a) toda vez que hemos podido constatar que él reunió en su despacho a los componentes del grupo a) para tratar asuntos que afectaban a ambas fábricas sin contar con ninguno de los socios que componen el grupo b).

1972-12-28
Carta de Muñoz Manzano a Luís e Maruxa Seoane. 1972
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Muñoz Manzano a Luís e Maruxa Seoane. 1972 en 28/12/1972


La Coruña, 28 de diciembre de 1972

Queridos Luis y Maruja:

La feliz noticia que me ha dado Mimina de que salís el día 2 de Buenos Aires me ha ocasionado un sobresalto y me han hecho subir el rubor a las mejillas.
¿Cómo dar alas a esta carta para que lleguen antes de vuestra salida? Me temo que no sean bastante rápidas las del avión y, así, la encomiendo a San Cristobal, patrón de los viajes, y a Santa Rita, abogada de imposibles.
No quisiera que os pusierais en camino hacia España con la más leve duda sobre nuestro largo silencio, cuando habéis estado tan presentes en nuestro recuerdo, en nuestras conversaciones, en nuestras esperanzas.
Supimos por Mimina de los malos ratos de Maruja –colgada–, y de que ha superado, como era de esperar, la dura prueba. (De Maruja se esperaba naturalmente que lo supere todo). Supimos de la exposición y de los repetidos y merecidos éxitos de Luis; y hemos recibido esas gentiles muestras de amistad: los dibujos de Rafael y Eladio en La Voz de Galicia, con sus elogiosos artículos, el envío de las Crónicas Marcianas –que he vuelto a leer con interés, aunque las había pedido para Fermín– y El hombre iluminado, y del mismo autor, que no conocía.
Hace pocos días, nos ha llegado A maior abondamento, conmovedor y apasionado libro, precioso en todos sentidos. Y hoy el hermosísimo Intentando golpear ideas, que nos ha entregado la pareja Marijke y Ramón Temes, a los que hemos estado a ver al H. Atlántico.
Ha sido un año muy complicado. Mucha parte en nuestro silencio ha tenido La saga de los Díaz Pardo, tremendísima, desconcertante, desesperante, tiernísima. No era posible contarla ni había modo de resumirla. La sufríamos. Ahora las cosas están muy encaminadas. “Después de la tempestad viene la calma”, se dice. Y parece que estamos ya en la calma o cerca de ella.
Nos entristecieron mucho las desgracias familiares: la muerte de Eladio Dieste –el hermano mayor después de Enrique– y de mi hermano Nazario, también magnífica persona.
Rafael refundió el nuevo libro que iba a entregar a Seminarios y Estudios –lo han terminado hace unos días– que es, al parecer, el último del ciclo filosófico-matemático, y que termina muy felizmente sus investigaciones.
Yo he tenido más trabajo del que puedo desempeñar: en la Inspección, en casa, y quizá no tantas fuerzas como antes. Con todo, me siento animosa.
Como podréis suponer, toda la conversación con los Temes ha girado en torno a vosotros. Os tienen a los dos gran admiración.
Así que nos hemos entendido muy bien. –Por ellos sabemos que Maruja manejará en breve su 124, por favor, no desde Madrid en este tiempo. Que empiece por estas rutas, más familiares y de temperatura más benigna. ¡Bravo por Maruja!
Y el caso es que no tengo más tiempo de escribiros porque quiero que salga ésta.
Queden presentes estas verdades:
Nuestro silencio ha estado lleno, a partes iguales, de vuestro recuerdo y de amistosos remordimientos.
Hemos agradecido profundamente vuestros signos de amistad. Estamos contentísimos de que vengáis.
Dad un abrazo en nuestro nombre, al despediros, a los buenos amigos: Marika y Varela, Baudi, los Scheimberg, etc. Un etcétera que vosotros sabéis llena.
Saludos de Mireya, que estos días está en cama con gripe, complicada de sinusitis. Ya va mejor.

Muy feliz Año Nuevo, y feliz viaje. Con un abrazo de

Carmen

1972-12-28
Carta de Dieste a Luís e Maruxa Seoane. 1972
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Dieste a Luís e Maruxa Seoane. 1972 en 28/12/1972

La Coruña, 28 de diciembre de 1972

Queridos Luis y Maruja:

Carmen os dice con envidiable transparencia mucho de lo que yo tenía que deciros. Los dos sentimos lo mismo, y ni siquiera cada uno a su modo. Los dos, de la misma manera. ¿Razones de nuestro silencio? Irracionales casi todas, incluidas algunas de las de más bulto, tal como los trabajos –unos inútiles y, por lo tanto, conformables, y otros resueltamente inútiles –que desde hace meses le viene ocasionando a Carmen la reforma de la Enseñanza, con todos sus tanteos, trámites burocráticos, trasacuerdos, etc. Como ella toma las cosas en serio, no puede limitarse a lo que se llama cumplir, y aún los cumplimientos son ya, de suyo, bastante complicados. Yo la ayudo hasta donde es posible, y me resulta muy grata la colaboración cuando se trata de afrontar problemas realmente básicos, empezando por los relativos a Galicia. Ella también me ayuda, y sería feliz con solo esa ocupación, pero generalmente no dispongo de otro secretario que yo mismo, notoriamente deficiente. ¡Un lío!
Doy un nuevo vistazo a la carta de Carmen, por si omite algo importante... Nada. Está todo. La esplendidez y novedad –dentro de su proceso personal– de los grabados de Luis no pueden ser comentados con la velocidad de estas líneas. Y de los poemas –cuya intención general comparto y entiendo perfectamente– me queda un encendido recuerdo (volveré a leerlos), en que resaltan sobre todo los personajes más dignos de amor... Pueden más que los otros; con su inocente dignidad –que ni siquiera intenta ostentar ese título– convierten en fantasmales virutas de pesadilla a los otros. Quizá como eco de la palabra antimateria, me salió una de estas mañanas al despertar una curiosa palabra: antiseres... ¡Es inquietante!
Gracias, Luis, por todo. En el todo va incluida tu semblanza de La Voz de Galicia que Carmen menciona. Además de sus efectos cordiales y definitorios, los tuvo también publicitarios, según pude comprobar enseguida: a los dos días me llegaron dos libros de un colega, con una atentísima carta en que hacía mención de mi efigie y tu artículo. Firma, Justo Español. Títulos: Cromopatía (en dos partes, copia mecanográfica del autor), y La ciencia del bien comer. El primero de aplicaciones médicas y astrológicas. Supongo que también pictóricas. Ya lo estudiaremos. ¡Envío en verdad conformante!
Dos arquivos está en pruebas de página, que acabamos de corregir cuidadosamente.
El nuevo libro que menciona Carmen cuenta ya con editor: Seminarios y ediciones (Madrid). El Félix Muriel aparecerá –se espera que antes del verano– en una nueva colección, Alianza III, de Alianza Editorial. Está ya firmado el contrato.

Feliz Año Nuevo. Abrazos

Rafael

[Manuscrito na marxe esquerda:] ¡A las Felicitaciones de Carmen para la invencible Maruja, añado mis entusiastas vítores!

1973-02-02
Carta de Seoane a Díaz Dorado. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Dorado. 1973 en 02/02/1973


La Coruña, 2 de Febrero de 1973

Ingeniero Diego Díaz Dorado
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Recibimos su carta del 28 que agradecimos mucho. Estamos incomunicados con Buenos Aires. Hace un mes que llegamos, hemos estado solo en Barcelona y Madrid y en esta última ciudad Maruja estuvo cuatro días en cama con gripe y una fiebre de cuarenta grados y décimas, de la que luego le resultó una flebitis en la pierna derecha que le duró más de una semana. Aquí cuando no le llaman a la gripe inglesa, seguramente por Gibraltar, le llaman la gripe oriental, quizás por China. Pero este año se extendió mucho y no es tan benigna como en otros inviernos. En el Hotel Gran Vía donde nos alojamos, estaban en ese momento otros diecisiete huéspedes más, bastantes de ellos argentinos de una de las tournés turísticas que se organizan por estas fechas. La prensa de aquí anunció la visita de Lanusse, que no creo que venga a conferenciar directamente con “el lider”, sino con el general Díaz Alegría que estuvo en Buenos Aires y que goza de gran prestigio, creo que es Jefe del E. Mayor, para ver como hacer callar al deslenguado demagogo.
Encontré a Díaz Pardo mucho mejor de lo que esperaba, creo que curado, muy bien en general con su familia, pero en discordia con sus socios y a punto de llegar al pleito. Pienso que tiene razón en este caso, Díaz Pardo. No se puede entender lo que quieren estos dos socios. Uno de ellos estuvo a verme en Madrid. No entendí que deséan y creo saber escuchar y comprender. Pienso que quieren venderles aprovechando su éxito para ganar todo el dinero posible. Díaz Pardo tiene la mayoría de las acciones conjuntamente con los otros socios y pienso que no van a poder hacer nada. El día ocho tienen una asamblea en El Castro y a la semana siguiente tenemos otra en Sargadelos. Me pareció muy bien que hubiese abierto la carta de Puerto Rico y le ruego haga lo mismo con cualquiera procedente del exterior o del interior de ahí que usted considere que puede tener interés inmediato o con todas las que lleguen. Para mí es muy importante no perder contacto con instituciones y gentes. Escríbame si el tornado de que dan noticias la prensa de aquí afectó nuestro departamento y pídale al portero que no deje de usar nuestro teléfono para evitar que nos saquen la línea.

Reciban Carmen y usted un abrazo muy afectuoso de Maruja y mío, y por favor le expresan nuestros saludos a Martínez Lamela y René.

[Seoane]

Mi madre llegó muy bien, hizo un buen viaje, y parece estar encantada en Gijón. Ganchilla y desde la ventana ve pasar las gentes y los camiones que acuden al puerto del Musel.

1973-02-02
Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1973 en 02/02/1973

La Coruña, 2 de Febrero de 1973

Sres. Emma y Rafael Lifschitz
Buenos Aires

Queridos Emma y Rafael:

Estamos instalados ya en La Coruña después de bastantes días de gripe de Maruja, en Madrid, y, como consecuencia, hubo de sufrir una flebitis que la tuvo inmovilizada y mal hasta hace unos días, tres o cuatro. En Madrid, al mismo tiempo que ella, guardaban cama en el hotel, otras diecisiete personas lo que prueba la intensidad de la epidemia. Pero ya pasó todo y nos encontramos bien, por mi parte, empezando a pintar. Tengo muchos planes de trabajo que espero cumplir. Con tiempo, os iremos dando cuenta de los que cumpla. En Barcelona, volvimos a ver la maravilla del Museo Picasso, cada año con más obras enviadas por el autor y vimos también el mural Miró para el aeropuerto de esa ciudad. Barcelona cada vez nos gusta más, es una ciudad muy bien organizada y siempre cuenta, aún en los peores momentos políticos, con un municipio preocupado por los problemas culturales de la ciudad y, en general, de Cataluña. Pero ahora, a partir de nuestra instalación en La Coruña, sólo nos moveremos por el noroeste de la Península, Asturias, Galicia, León. Tenemos mucho que ver de arte antiguo en estos tres países sin movernos mucho, en todo caso solamente al norte de Portugal. De Buenos Aires no sabemos nada. Nos enteramos por la prensa de aquí que Lanusse vendrá próximamente, seguramente, pensamos, para tratar con el Gobierno español el modo de que el vecino de Madrid, el “hombre”, como le dicen, deje de hacer guerra verbal, una guerra de “boquilla” dirían aquí, a todos los gobiernos buenos o malos que se sucedan, a todos los proyectos de pacificación y al pueblo argentino a quien perjudica desacreditándolo con sus afirmaciones arbitrarias y que hacen que la gente confunda la Argentina con una nación recién nacida en África, o con una república de bananas de película yanqui. Aquí la prensa, luego de su viaje a la Argentina, no lo toma en serio. Los españoles tienen una gran simpatía por los héroes y les queda además el sentido del honor, un sentido medieval perdido en otras partes un enorme sentido del ridículo y no pueden tolerar a quienes los defraudan, como no sea a la fuerza y, en este caso nada les fuerza a tolerar a Perón. Quizás Lanusse aproveche el momento psicológico de los españoles. Nos gustaría por esto tener noticias de ésa para poder orientarnos mejor y porque estamos impacientes por saberlas.
A vosotros os suponemos viajando de Buenos Aires a Punta del Este y gozando a un tiempo de Tortuguitas y de la playa. Nosotros estamos gozando de la violencia en invierno del mar gallego, de la suavidad de la lluvia y del misterio que produce la niebla. Contarnos de Carlos, de Eduardo y de los amigos comunes. A todos les escribiremos con tiempo.

Un gran abrazo para los cuatro, Emma, Rafael, Carlos y Eduardo de Maruja y mío:

[Seoane]

1973-02-02
Carta de Seoane a Sofovich. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Sofovich. 1973 en 02/02/1973

La Coruña, 2 de febrero de 1973

Dr. Bernardo Sofovich
Buenos Aires

Querido Bernardo:

Llevamos un mes en España, no nos comunicamos todavía con nadie de Buenos Aires. Hemos estado en Barcelona y Madrid. En esta ciudad, Maruja estuvo encerrada en la habitación del hotel con gripe, una gripe fuerte con cuarenta grados y décimas durante cuatro días y, sin aún curarse del todo, viajamos a La Coruña en donde padeció una flebitis en su pierna derecha que tardó una semana en desaparecerle. El invierno se manifiesta, sin embargo, benigno y en Galicia este año no llueve demasiado. No hemos, pues, visto mucho. Galicia está muy bella y ustedes la verán en uno de sus mejores meses sin que la niebla y la lluvia impidan su visión. En Barcelona, hemos estado en algunos de sus museos y entre ellos nuevamente en el de Picasso, soberbio siempre y siempre con alguna nueva obra recientemente incorporada.
Compré para usted Carnet Picasso, París 1900, soberbia edición facsimilar editada por Gustavo Gili y que ha de agotarse pronto seguramente, como ocurrió con el carnet de La Coruña y el otro que no recuerdo su título, creo, que de Barcelona, los dos anteriores también facsimilares, todo lo otro que vi sobre Picasso creo que usted lo tiene. ¿Tiene el de Cirlot, Picasso, el nacimiento de un genio? Le ruego me lo diga para adquirirlo en caso de no tenerlo. Se trata de la obra que hasta ahora compone el Museo Picasso. De política argentina no sabemos apenas nada, únicamente de los ataques a Perón de en general la prensa española y el dibujante sienten sobre problemas propios y no pueden decir. Por otra parte, el pueblo español, en general, el gallego no tanto, como el catalán, venera al héroe y Perón resulta ser todo lo contrario y sin honor en un país como éste donde resultó ser la virtud, nada evangélica, más importante. Aquí ya verán ustedes que paraíso tan pronto se alejen de las rutas de turismo, y de Madrid, construyéndose como el edificio de una empresa. Barcelona es más señorial. Madrid era una aldea cuando Felipe II la hizo Capital de España, y le queda desde entonces a nuestro modo de ver, ese carácter de nueva rica que no puede abandonar. Barcelona se la ve más pobre ahora, pero le quedan los modales de sus ciudadanos y todas esas joyas de calles y arquitecturas que a mí me gustan y que gustan también más a los argentinos en general. Empecé a pintar y es posible que cuando ustedes vengan esté en los comienzos la edificación del Museo que fundamos Díaz Pardo y yo. Encontramos un amigo mío, aficionado a la pintura, poseedor de una gran fortuna e industrial muy importante, dispuesto a ayudarnos. Un arquitecto amigo nuestro está estudiando el proyecto.
Bueno, esto es todo por hoy. Estamos deseando recibir noticias de ahí. ¿Qué pasa con la política argentina? Lanusse anuncia un viaje a España, ¿para qué? Sospechamos para qué, pero nos gustaría saber qué se comenta ahí.

Un gran abrazo para Elsa, Pablito y usted de Maruja y mío. Conteste, por favor:

[Seoane]

1973-02-03
Carta de Seoane a Esther e Lipa Burd. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Esther e Lipa Burd. 1973 en 03/02/1973


La Coruña, 3 de Febrero de 1973

Sres. Lipa y Esther Burd
Buenos Aires

Queridas Lipa y Esther:

Estamos desde hace un mes en España y aparte de haber estado en Barcelona y Madrid no hemos podido realizar la primera parte de nuestro plan, pues Maruja, ahora está bien, pero se contagió la gripe “inglesa” u oriental (a la gripe siempre se la nacionaliza en el país que no nos cae simpático, o con el que tenemos problemas) y estuvo cuatro días con fiebre de alrededor de cuarenta grados, y, un día, de cuarenta grados y décimas, y, como consecuencia de esa gripe, con una flebitis en la pierna derecha que la tuvo una semana o algo más con ella estirada, aquí en La Coruña. En España todo está lo mismo que en noviembre de 1971, cuando regresamos a Buenos Aires después del otro viaje. Un poco más cara o bastante más cara la vida según lo que se va notando al adquirir lo que se necesita y todo lo mismo en cuanto a otras cuestiones. Estos días se publicó la noticia del viaje de Lanusse a Madrid, sospecho que para tratar de terminar con el asunto del deslenguado de Puerta de Hierro, que siquiera fuese como deslenguado de la calidad del Aretino, o como Marcial el epigramista de Roma. Pero de Buenos Aires no tenemos otras noticias que la de algún secuestro o atraco, y hoy, el bien lamentable tornado de Sarandí y la capital. Aquí también se están produciendo secuestros y atracos, de los que ahora dan noticia los diarios con un sentido parecido. Desde luego, en mi caso, empiezo a sentir envidia de las gentes de otras épocas con mucho menos medios de comunicación que se enteraban meses después de cualquier suceso ocurrido lejos de ellos, y, cuando les llegaba la noticia, la traían en romances que cantaban los ciegos violinistas y repartían impresa en hoja de color, o se publicaban en los periódicos de carácter muy local, cuando era muy importante y afectaban al Estado, o se trataba de alguna peste o guerra y cruzaban los países unos correos a caballo. Las noticias que traían los ciegos y aún estas últimas venían muchas veces embellecidas por la deformación a punto de convertirse en leyenda. Pero ahora no. Los diarios, la radio, el cine, la televisión, etc., lo publican todo y nos ofrecen una imágen del mundo como no conocieron hace poco más de un siglo. Ningún conquistador se pondría en nuestra época en camino para llegar a El Dorado, ni a Jauja, pues todo el mundo sabe que estos países y ciudades no existen y es una lástima haber perdido toda ilusión de que alguien los encontrase o de encontrarlos nosotros.
Del auto todo muy bien en la agencia. Pero lo hemos usado muy poco hasta ahora. En La Coruña apenas nos hace falta y esperamos que haya menos lluvia y nieve para poder desplazarnos todo lo que queremos. A pesar de esto Maruja comenzó a practicar nuevamente para no perder todo lo ganado en Buenos Aires. Por mi parte empecé a pintar. Quiero hacer unos grandes cuadros de mar siguiendo los que hice para la exposición de Bonino. El mar está aquí estos días bellísimo con olas impresionantes y color de tormentas que por otra parte abundan en esta época. Ahora mismo si levanto la cabeza lo veo gris verdoso, con un cielo muy bajo color plomo. Es el mar del barco fantasma y de las ciudades hundidas de la Atlántida legendaria.
Bueno, por favor escribirnos, contarnos algo de Buenos Aires. Estamos deseosos de saber noticias de toda clase aunque sólo sean políticas, pues las de otro carácter sé que apenas se producen en verano.
Un gran abrazo de Maruja y mío para los dos. ¡Qué lástima que no hubiese sido ahora vuestro viaje!

Otro abrazo:

[Seoane]

1973-02-05
Carta de Seoane a Cuadrado. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Cuadrado. 1973 en 05/02/1973


La Coruña, 5 de febrero de 1973

Sr. D. Arturo Cuadrado
Buenos Aires

Querido Arturo:

Recibí tu carta del 23. Me parece bien la antología con esos nombres, pero la haría con tres poemas de cada uno. El formato creo que debe ser el pequeño de los más corrientes de Botella al Mar, 18 x 12 aproximadamente. Te haré la tapa para este formato y en cuanto al tipo de letra y diagramación igual al libro mío de poemas que es casi la misma de los primeros volúmenes de Botella al Mar. Los retratos puedes reproducirlos a 10 y medio cms. ancho y 14 1/2 alto. Creo que en el prólogo que hagas debes referirte al nacimiento de la empresa, aburridos tu y yo de las editoriales fundadas por nosotros dedicadas solo a averiguar de que autores producían dinero, autores generalmente extranjeros que debían traducirse. Guárdame el tomo de Alejandra Pizarnick. Recuerda que me falta y que me prometiste. Galicia está muy agradable, fría y con sol luego de bastantes días de tormentas y lluvias. La gente piensa que este sol de dos días lo pagarán caro con semanas de lluvia en Abril o Mayo. La gente es pesimista. No ví aún a nadie aparte de Dieste, Pillado, Isaac Díaz Pardo y familia. Maruja estuvo con gripe y yo sin demasiadas ganas de ver gente. Empezaré a verla estos días.
Escríbeme. Dime que decides. Yo voy pensando la portada.
Un abrazo de Maruja y mío para Cami, María de las Mercedes y para tí:

Hoy le escribo a Albino Fernández. Un abrazo a Varela, le escribiré estos días.

[Seoane]

1973-02-13
Carta de Seoane a Waugh. 1973
A Coruña
Madrid
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Waugh. 1973 en 13/02/1973


La Coruña, 13 de febrero de 1973

Srta. Carmen Waugh
Madrid

Querida amiga:

Estuvimos en Madrid alrededor del 15 del mes pasado y no habías llegado a ésa. Preguntamos en la obra que están haciendo en lo que va a ser local de galería o ya es. El sitio es espléndido.
Bueno, de acuerdo con nuestra conversación de Buenos Aires, te escribo para, si continúas pensando lo mismo que en diciembre en nuestra casa de Buenos Aires, ponerme de acuerdo para un exposición mía en ésa. Estoy trabajando bastante aquí en La Coruña y sería la tercera exposición de óleos en España y la más importante luego de una grande de óleos y grabados que hice en la Dirección General de Bellas Artes en 1963. De grabados hice otra después. Me gustaría además que de acuerdo a esa conversación tu galería me representase en esa ciudad. Quizás sería interesante que hicieses un paso a ésta, podrías conocer con Maruja y conmigo bastantes cosas importantes de Galicia no conocidas en América, y así ver además, lo que estoy haciendo. Creo que puedo hacer una buena exposición. No sé cuándo se realizará una exposición de grabados proyectada por González Robles por todo el territorio español. Castro Arines, el crítico de Informaciones, hizo ya el catálogo. Creo que muchos factores pueden ayudar a esta exposición mía.

Un saludo muy afectuoso de Maruja y mío:

[Seoane]

1973-02-14
Carta de Seoane a Scheimberg. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Scheimberg. 1973 en 14/02/1973


La Coruña, 14 de febrero de 1973

Dr. Simón Scheinberg
Buenos Aires

Querido Scheinberg:

Estamos en España desde hace algo más de un mes y no tenemos demasiado que contar. Todo está como si fuese ayer desde muchos puntos de vista en cuanto a las cuestiones que siempre nos interesaron más. En Barcelona, volvimos a ver algunos de sus museos, algunos mejorados o engrandecidos como el de Picasso, por ejemplo, con nuevas y muy valiosas piezas y terminado el arreglo de la unión de los dos palacios, casi terminado hace dos años, pero que ahora lo vimos terminado totalmente. En Madrid, se puede decir que vi yo solo la ciudad, pues Maruja padeció una fuerte gripe que le obligó a guardar cama en el hotel durante cuatro días. Madrid está en pleno desarrollo. Es una ciudad convertida a la fuerza en gran ciudad, sin que el destino ni los ciudadanos hubiesen hecho nada por engrandecerla. Se engrandece a la fuerza porque así conviene al Estado, tratando de hacer de ella la capital de España sin que una otra ciudad pueda parangonársele. Aquí se trató en estos últimos años de que Madrid fuese más importante que Barcelona, y las ciudades de Castilla, Valladolid, Burgos, fuesen más importantes de lo que fueron en los últimos siglos. Para esto las convierten en ciudades industriales. Se puede afirmar las convirtieron. Desde hace medio siglo y más, concretamente, hoy un Estado puede disponer el porvenir de un país haciendo que se instalen grandes industrias en determinadas zonas para que progresen y esto se vino haciendo aquí. En el caso de Galicia, nos toca la peor parte. El Mediterráneo y Castilla absorben todo lo que significa riqueza industrial. Sobre ella se proyecta la maldición de Isabel la Católica y la política aragonesa de su esposo Fernando, ahora centralista. Domaron Galicia, según expresión del Padre Zurita, el cronista de ellos y si no la domaron, porque esto no ocurrió, la arruinaron y hoy continúa el destino incierto de Bretaña e Irlanda, sus hermanas de origen. Se conserva bellísima, pero muy pobre y hasta los secaderos de pescado y las fábricas de salazón de pescado disponen de arriba, se instalan en ciudades castellanas. En cuanto a problemas culturales, se me ocurrió ayer un dibujo donde representase a dos campesinos gallegos hablando entre ellos diciéndole uno al otro, “¡Qué suerte tienen los castellanos que pueden estudiar su idioma en la escuela..!” Esto dicho en gallego, claro está.
En Madrid, aumentaron las galerías de arte, hoy hay muchas. Ocurre el mismo fenómeno de hace unos años en Buenos Aires y se hacen remates con obras representativas sobre todo de fines de siglo y los primeros años de éste. Los precios que la pintura española en los remates de ahí se alcanzan en pesos se pagan aquí las mismas cifras en pesetas, lo que resulta un negocio espléndido para los negociantes, veinte veces más o algo así, de lo que se paga en Buenos Aires. Ahí los nietos se deshacen de los cuadros que compraron los abuelos y, en Madrid, otros nietos nuevos ricos, compran los cuadros que les hubiese gustado comprar a los abuelos. Así ocurre.

Escríbannos. Reciban un abrazo muy fuerte de Maruja y mío:

[Seoane]

1973-02-18
Carta de Fernández a Seoane. 1973
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández a Seoane. 1973 en 18/02/1973


Buenos Aires, 18 de Febrero de 1973

Querido Luis:

Son hermosas tus palabras y aún más escritas en gallego. No te puedes imaginar cuanto te agradezco lo que haces por mí. Posibilitar que mis obras, mi “Balada del hombre” –con todo lo que ella tiene de contenido, paz, amor, rebeldía, solidaridad con nuestros hermanos de todo el mundo– se muestran en esa querida tierra y que queden allí, en un rincon de una sala testimoniando lo que quiere un hombre de sangre gallega. Los huesos de mi abuelo Francisco, enterrado en San Pedro de Viana te abrazarían porque tú le devuelves a su nieto multiplicado en cada obra.
En el momento de llegar tu carta, me encontraba con Arturo trabajando en el catalogo de los 25 años de Botella al mar entre otras cosas, pienso hacer un afiche, partiendo de un grabado tuyo. La muestra va a poner bien en evidencia y con gran suceso la labor desarrollada por Uds.
Espero me cuentes de tu exposición en Madrid, te deseo el mayor de los éxitos.

Un beso para Maruja, te abraza.

Albino

1973-02-26
Carta de Seoane a Baudizzone. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Baudizzone. 1973 en 26/02/1973

La Coruña, 26 de febrero de 1973

Sr. Luis M. Baudizzone
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Te escribo unas pocas líneas con la esperanza de que me contestes, aunque sea muy brevemente me digas algo de lo que viene ocurriendo en Buenos Aires con motivo de las elecciones. Aquí se publican noticias pero muy desapasionadas y las noticias, creo yo, deben ser redactadas con apasionamiento, pesimistas, optimistas, buenas, malas, etc., de modo que den lugar a la adhesión o el rechazo. Tan desapasionadas parecen pertenecer al pasado, se les excluye del presente y deshumanizan. Tambien quisiéramos saber cuando tenéis proyectado venir, os estamos esperando, perderéis desde luego, pasado el invierno, el maravilloso espectáculo de las tormentas, del oleaje que azota esta costa y se lleva cada año en los primeros meses una buena cantidad de víctimas entre los pescadores a pesar de todas las precauciones previstas por los nuevos elementos técnicos. El oleaje impresionante que barre la costa y el violento viento del norte. Por las noches parece verse de vez en cuanto el buque fantasma, el de los apestados muertos, pero se trata generalmente de algún petrolero o barco pescador que se eleva y hace visible con las olas pareciendo dejarse llevar a la deriva o que se hunde entre espumas y deja de verse. Es una pena que no veáis este maravilloso espectáculo por temor al frío. Pero vendréis seguramente en la primavera, más propicia para el viaje y entonces os on aguardamos cun itinerario de rías y monasterios.
Estoy trabajando. Pinto mucho. Tengo una exposición en Madrid alrededor del 20 de Mayo . Los Dieste y Díaz Pardo me preguntaron por vosotros, aquí hay gentes aparte de nosotros que os quieren. En Madrid, está Newton Freitas y Lidia a quienes no hemos visto esta vez y en Orense José Suárez creo que bastante viejo, raro y neurasténico, que tampoco ví pero pienso ver. Está resultando un personaje atrabiliario con un carácter de señor rural medieval del gusto de Valle Inclán .
Por Favor (sic) escribirnos. Un abrazo grande para los dos, con saludos a los familiares y amigos comunes, de Maruja y mío:

1973-03-05
Carta de Baudizzone a Luís e Maruxa Seoane. 1973
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Baudizzone a Luís e Maruxa Seoane. 1973 en 05/03/1973

5-3-73

Queridos Maruja y Luis:

Acabo de recibir tu carta cargada de clima gallego. Hoy, lunes de carnaval, estamos en casa (de allí la carta manuscrita) todavía el tiempo es cálido. Ayer, en Maschwitz, hemos escuchado toda la tarde a las cigarras. Me preguntas dos cosas, una, la del viaje, como es la más fácil será contestada primero. El 18 de Abril saldremos de Bs. As. en un vuelo directo a NIZA; allí dos o tres días y entonces a ROMA, donde estaremos hasta fin de mes y volaremos a PARÍS donde pensamos que nos quedaremos todo MAYO. A fin de Mayo, a Madrid y uno o dos días después a La Coruña para ver Galicia con ustedes. Cómo nos alegra pensar en eso. Al llegar a Madrid o desde La Coruña los llamaremos por teléfono. El 10 de junio tomaremos el avión para B. Aires, de manera que tendremos una larga semana para estar juntos, ver Santiago, abrazarlos a Carmen, Rafael, Pepe Suárez, Díaz Pardo et alii y sobre todo, ver los colores de tus cuadros en las montañas y en la rías, y nos largaremos a hablar en gallego con los hombres de la calle, que se reirán de mi patois con cariño.
Eso sobre el viaje. Sobre política –viejo, es difícil que te diga algo claro porque no veo nada claro. El fenómeno más complicado es el peronismo . Ha tomado una cara (no, sería mejor decir una careta?) que para mí no corresponde a la verdad. Se presenta como el auténtico representante de los deseos populares y a Perón como el “buen líder latinoamericano” que quiere transformar las esencias económicas para una mejor distribución, etc. Todo eso podría tragarse si Perón hubiese muerto, con él la cáfila de tipos que gobernaron antes del 55, y la dirección la hubiera tomado gente nueva. Pero nada de eso ocurre. Toda la propaganda está basada en el período 1945–1955, los hombres que toman la primera línea son aquellos y con qué camaradas de ruta! La flor y nata del conservadurismo nacionalista, desde el candidato a vicepresidente Solano Lima hasta el senador por la Capital Sánchez Sorondo h. Me parece que se trata puramente de una restauración y con el mismo signo con que entonces apareció el peronismo –el signo del nacionalsocialismo– con el mismo respeto por la violencia, la misma exasperación, el mismo manejo despiadado de grupos humanos que ponen en ellos su esperanza. Los grandes rivales del peronismo están como de costumbre en el radicalismo, personalmente, Elena y yo votaremos por ellos, pero solamente como un compás de espera, hasta que se clarifique el aire con la desaparición de Perón, esté más alejado el gobierno militar y el peronismo haya explotado en los tres o cuatro partidos que lo componen y que artificialmente unidos le dan ese airecillo de mayoría que tanto atrae a cuanto trepador anda suelto por la Argentina.
Que ocurrirá el día de las elecciones. Ya sabremos todos que ocurrió, cuando estés leyendo esta carta, pero lo mismo me arriesgo a la profecía, naturalmente, una profecía apasionada, cargada de deseos, sin la menor “objetividad”. Pienso que en la primera rueda ningún partido sacará la mayoría– Yo diría que el peronismo un 38%, los radicales un 30% y el 32% restante entre manriquistas , allendistas , martinezistas, votos en blanco (que habrá muchos!), etc., etc. Pienso que en la segunda vuelta, reducida la elección a las dos primeras fuerzas, pueden recoger más los radicales que los peronistas y que pueden ganar ajustadamente. Creo que es lo mejor para el país; si ganan los peronistas, pasarán cosas y la posibilidad de otro golpe militar es evidente; pero esta vez el golpe puede ser cruento y las perspectivas son bastante negras. Es una lástima porque el país está mejorando pese a la lacra de la inflación que hace inútil cualquier esfuerzo –se produce más, el país se movilizó integramente para las vacaciones, por todos los sectores– ir a Mar del Plata es pasar del hotel de un sindicato a otro más grande de otro sindicato; los sumergidos parecen reducirse en número; se empiezan cosas nuevas –la pesca por ejemplo– y pese al lenguaje de tipo nacionalista –mejor, xenófobo– el país está lleno de planes, proyectos y posibilidades.
Bueno, creo que para una carta manuscrita es bastante. Ahora comeremos un bocado y luego iremos al cine, para ver una película boliviana que dicen que está muy bien. Miguel está pasando carnaval en Pinamar; Martín está viajando de vuelta de Perú –fue hasta Machu Pichu y lo esperamos el miércoles. Estamos bien, preocupados por el país, pero pensando que a pesar de todo saldremos adelante. Y con muchas ganas de verles. Un gran, gran abrazo

Baudi.

Un abrazo y grande para los dos, adelantado.
Elena.

1973-03-05
Carta de Seoane a Falcini. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Falcini. 1973 en 05/03/1973


La Coruña, 5 de marzo de 1973

Sr. D. Luis Falcini
Buenos Aires

Querido amigo:

Llevamos pronto dos meses en España. O los llevamos ya, ayer se cumplieron, el mismo día en que le dedicaron la calle de La Coruña al Almirante Brown, con bandas de música, el Embajador argentino, estallido de bombas y banderas argentinas y españolas. Todo ocurrió cerca de casa, casi junto al mar. Estamos pasando unos días de invierno espléndidos, luego de otros días de tormentas marinas y vientos fuertes en el mes de febrero, y yo trabajo, pinto lo que puedo para una exposición que se celebrará en mayo en Madrid, a fines de Mayo. Quisiera que fuese lo mejor posible. Como todos los artistas en general de nuestra época, creo, vacilando en cuanto a los propósitos. ¡Que lejos de aquellos de hace varios siglos, o casi de uno nada más, que solamente seguros de su oficio, sin fines ulteriores, realizaban su obra con destino concreto, el rey, la iglesia, la nobleza, la burguesía... Todo el cambio comenzó con la revolución francesa, o antes, con los enciclopedistas, y el pintor, el escultor con la libertad de temas y ejecución ganaron en dudas y problemas. Perdieron en seguridad y en tranquilidad. Luego los críticos... Uno piensa lo feliz que debe ser un carpintero, un herrero, etc., ese artesano que trabaja en su taller esforzándose en la obra bien hecha, depositando en ella un oficio muy sabido, y dirigiéndose, luego de terminado su trabajo, a reunirse con sus compañeros en una taberna o en un café a hablar de todo menos de su oficio.
Hoy al artista se le exige que, aparte de esculpir o pintar, hable de su arte como Baudelaire y se le exigen propósitos y explicaciones. Yo no puedo imaginar a nadie que se hubiese acercado a un pintor de la Edad Media o del Renacimiento, por ejemplo, a pedir explicaciones por un Neptuno que hubiese pintado, o por una Piedad que le hubiese encargado la iglesia. Es posible que dijese, “ese fué el encargo”. Pero es que además en aquella época nadie soñaba con rebasar el planeta pero en cambio las gentes conocían mejor al mundo que les rodeaba. Hoy nadie me preguntaría nada por un tritón que pintase, pero sí, seguramente, me preguntan por un campesino, a pesar de tenerlos, el que pregunta, a su lado mismo e incluso descender de ellos. En cuanto al oficio... ¡Que tragedia la de aquellos que desdeñan el dibujo…! por ejemplo. No pensaron que todo pasa, hasta en arte.
Pero lo mejor es encerrarse en el taller y trabajar. Buscar uno el propio mundo e ir aislándose intensamente con ese mundo que va naciendo de sus manos, su única torturante gloria. Cualquier día empiezo a ponerles nombres, José, Carmen, etc., a los personajes que fuí pintando y están en los cuadros que no me compraron y me quedan a mí. Viviendo con ellos vivo con mi verdadero pueblo, mi Buenos Aires, mi La Coruña. Les encontraré defectos, como se les encuentra a los familiares, a los vecinos, a los seres que se quiere y que a uno le preocupan, y me olvidaré de los que vendí, como ocurre con todos los pueblos que siempre, en general, se olvidan de sus emigrantes, o les queda de ellos un recuerdo remoto, pero ya sin nombres que les individualice.
Perdóneme esta carta. Pero prueba de que estoy encerrado trabajando y apenas veo a nadie. Por favor envíeme noticias de Buenos Aires. Dentro de muy pocos días son las elecciones en la Argentina. ¿Qué pasará? ¿Qué pasará hoy en Chile? ¿Y en Francia?

Un gran abrazo para todos los amigos y otro grande de Maruja y mío para usted y su esposa:

[Seoane]

1973-03-05
Carta de Seoane a Lublin. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Lublin. 1973 en 05/03/1973


La Coruña, 5 de Marzo de 1973

Sra. Julia Lublín
Buenos Aires

Querida Julia:

Llevamos dos meses en España, alrededor de un mes y medio en La Coruña. Maruja tuvo unos primeros días de España malos, con una gripe muy fuerte en Madrid y una flebitis como consecuencia de ella aquí. Todo pasó y ahora vivimos al ritmo que tu conoces de esta ciudad. En cuanto a mí, trabajo todo lo que puedo, en mayo alrededor del 20 tengo una exposición en Madrid. Por lo que pinté hasta ahora, espero que sea una buena exposición. También saldrá para ese mes seguramente un álbum de dibujos míos, casi olvidados en Buenos Aires, decidiendo a última hora traerlos a Galicia. Se refieren a temas gallegos casi todos y aquí casi nadie conoce dibujos míos de esos años. Trataré de presentarlos lo mejor posible. Estas son en síntesis las noticias de nuestras vidas. Aquí se os recuerda a Delia y a tí. Todo el mes de febrero el mar estuvo como no logramos lo vieseis, con tormentas impresionantes y ahora en estos últimos días está apacible y toda Galicia con un sol que a los gallegos les hace aparecer su país como cualquiera de la costa del Mediterráneo. El mar en temporal es uno de los más hermosos espectáculos que puede ofrecer la naturaleza aunque uno deba lamentarse de su trágica crueldad. Bueno el propósito nuestro es enviarte un saludo y pedirte que nos envíes noticias de esa. Estamos deseosos de ellas. Un gran abrazo de Maruja y mío para Magalí, Alejandro y para tí:

[Seoane]

1973-03-05
Carta de Seoane a Parker. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Parker. 1973 en 05/03/1973

La Coruña, 5 de Marzo de 1973

Sra. Margot Parker
Buenos Aires

Querida Margot:

Estamos aquí en La Coruña desde hace poco más de un mes. Madrid esta vez lo gozamos, en cuanto a lo que tiene que ver del pasado, poco, pues Maruja estuvo con una gripe fuerte dese el día siguiente de nuestra llegada encerrada en la habitación de un hotel y a nosotros, si no es el pasado, Madrid no nos gusta. Es una ciudad hecha de favores, a la fuerza por Felipe II y ahora, en los últimos años, para crearle un vértice a España en la cual la periferia, los países diferenciados de Castilla, Galicia, Cataluña, etc., sean la base que sostiene ese vértice de una unidad que no existe. Gozamos de Barcelona, en cambio. Una ciudad que tu quieres y nosotros tambien. Apenas hemos visto gente. Estuvimos pocos días. Pero vimos nuevamente alguno de sus museos, el de Picasso por ejemplo, cada vez más extraordinario, con nuevas obras y nuevos arreglos en los palacios góticos que ocupan. Es, efectivamente, creémos, uno de los más bellos museos de Europa, aparte el pequeño y modesto museo de arte gallego que fundamos con otro amigo en una aldea cercana a esta ciudad. Suponemos que es uno de los pocos museos, si no el único, que está situado junto a una fábrica de porcelana, entre montes, a pocos kilómetros del mar que llega a verse desde una de sus ventanas, y entre campesinos que trabajan la tierra con arados romanos aún, con sus pobres trajes de campesinos aparentemente libres, no vestidos de mecánicos sujetos a un patrón, y escuchándose desde el mismo museo el mujido sostenido de las vacas. Tambien la pintura que se encierra en ese museo, la mayoría de las obras de jóvenes artistas gallegos, es, en general, una pintura ruda que recuerda en sus figuraciones la de los capiteles románicos o no sabe uno por qué la de las muy antiguas inscripciones de las rocas. Hay en ella ironía y humor y está presente la desgracia de esta tierra. Ayer nos encontramos con una señora correntina que vive desde hace algunos años en la montaña gallega y nos habló de un fantasma, el de una vieja casera muerta hace años que se había posesionado de una parte de su casa y que, al emplazamiento del párroco que hizo las exorciones correspondientes, solicitó unas misas por su alma. Dichas esas misas aparentemente desapareció. La gente teme, nunca se sabe si para siempre. Parece que ese fantasma se añadió a la historia de otros fantasmas de esa zona muy poblada de ellos que se manifiestan permanentemente, pues no tienen solucionada su pena eterna. Quizás algún día volvamos Maruja y yo de fantasmas a esta tierra. Apareceremos a las doce de la noche como corresponde, nos lamentaremos de algo, aún no podemos saber de qué, y desapareceremos en la niebla, esta bella niebla de Galicia, al nacer el sol.
Estoy trabajando. En Mayo expongo en Madrid. Tengo unos pocos cuadros nuevos y hasta entonces pienso trabajar lo más posible. Recordamos a todos los amigos. Siempre sentimos nostalgias de Buenos Aires. Quizás nuestros fantasmas cuando lo sean tenga[n] que aparecerse en dos lugares de la tierra lejanos entre sí, pero a ellos debe serles más fácil viajar. Será el único modo de que nosotros, pobres infelices, atemoricemos a los demás.
Ésta es una carta un poco extraña pero así te va tal como salió, la culpa la tiene este país encantado que pena desde los malditos Reyes Católicos.

Con saludos a los tuyos y a los amigos comunes, un gran abrazo de Maruja y mío:

[Seoane]

1973-03-05
Carta de Seoane a Shand. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Shand. 1973 en 05/03/1973


La Coruña, 5 de marzo de 1973

Sres. Susana y William Shand
Buenos Aires

Queridos Susana y William:

Pasó todo febrero y gran parte de enero desde que llegamos y para nosotros apenas ocurrió nada importante aparte de una fuerte gripe que padeció Maruja derivada en una flebitis que la inmovilizó en La Coruña durante una semana. Le ayudó a pasar, creo yo, el buen clima variable de esta ciudad. Después de la tormentas en el mar y las lluvias, de gran riqueza en su variedad, desde el fino orballo hasta las precipitaciones bruscas, estamos disfrutando de unos días de solo como muy pocos en invierno. Algunos amigos nuestros incapaces de percibir la belleza de la niebla, de la lluvia y de las tormentas, suponen la ciudad del mismo clima regular que Marbella en Andalucía o, por lo menos, capaz de competir con las de la Costa Azul. Claro que el mar aquí casi nunca está como un plato, como se dice.
Con todo, trabajo. Tengo ya unos pocos cuadros últimamente pintados que me satisfacen y expondré en Madrid alrededor del 20 de mayo, equivalente en la temporada de exposiciones en ésa a los comienzos de noviembre. De Buenos Aires sabemos poco aunque los diarios de Galicia y aún en la prensa de Madrid se publican bastantes noticias de carácter político referidas a las elecciones, también, naturalmente, de sucesos terroristas y aún de algún otro carácter como el atentado a un boxeador Monzón por parte de su mujer que, incapaz de vencerle con los puños, quiso hacerlo a tiros, por lo que han transmitido las agencias.
Importante fue la visita de Lanusse, dejó una buena imagen de la Argentina a la gente de prensa y al pueblo muy desengañado de Perón, luego de su viaje a Buenos Aires. Claro que nadie olvida ni el origen político ni sus vinculaciones oligárquicas familiares de Lanusse, pero es que las ideas por pocas que sean además de decirlas hay que saber decirlas y esta es una cualidad que el actual Presidente posee y que uno lejos de ahí agradece. Nadie puede imaginarse a Lenin o a tantos revolucionarios como en el mundo ha habido con el lenguaje de Perón, jugando además con la candidez de un pueblo que sueña conque alguien desde arriba haga trampa para que todos puedan ganar el Poder. Pero no quería hablar de esto. Quizá haya cambiado mucho en las últimas semanas y nosotros estamos equivocados en cuanto a las elecciones, a su situación actual. Desde luego, no lo estamos a los que se denominan peronistas justicialistas. En algunas partes como en España se está hablando de proyectarlo todo para el año 2000. Es curioso que no hubiésemos notado la pequeñez de la distancia en el tiempo que históricamente, no personalmente, en mi caso, nos separa del año 2000 y que nadie hubiese aún hablado de la diferencia en la espera de este segundo milenio con respecto a la del año 1000. En el mil, el mundo esperaba con angustia verdaderos desastres, algunos historiadores escribieron sobre el pánico que dominaba al mundo europeo de entonces ante el posible fin del mundo. De España salían para inundar Europa las versiones comentadas del Apocalipsis, sobre todo los comentarios del Beato de Liébana. Pero ahora todo se presenta distinto. En el 2000, es posible que el mundo se convierta en Jauja, que todos los problemas se resuelvan a partir de ese año y duren las soluciones por lo menos el milenio próximo. Muchos emigrarán a Marte o a cualquier otro astro. Habrá una arquitectura del 2000 y un nuevo sistema de vida, un arte distinto y habrá cambiado fundamentalmente la alimentación. El goce de la mesa será sustituido por cualquier otro goce. La televisión ya hizo que las gentes se habituasen a tragar comida sin saborearla para no dejar de ver la pantalla, y cualquier cosa que se coma fabricada por la industria química estará bien, etc. Este optimismo parece ser producto de la publicidad y de las películas tipo James Bond. Bueno, no quiero deciros que siento no vivir en el año 2000, un año que, por fin, los hombres encontrarán Eldorado. ¡Qué lástima! Pues no creo que se encuentre con el peronismo ahora, en 1973. Estamos viendo como en España, quizás por amarga desesperanza, la gente sueña. Un gran abrazo a todos los amigos, a Bernardo especialmente y ustedes reciban un gran abrazo de Maruja y mío:

[Seoane]

1973-03-10
Carta de Seoane a Menechini. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Menechini. 1973 en 10/03/1973


La Coruña, 10 de Marzo de 1973

Sr. Enzo Menechini
Buenos Aires

Querido Enzo:

Te escribo en vísperas de las elecciones en la Argentina, desde un país pendiente de ellas y con una ligera nostalgia de Buenos Aires, que crecerá, estoy seguro, en los próximos meses. Estamos pasando un invierno muy bueno con temperaturas bastante altas y con no demasiadas lluvias. A mí, en cuanto a Galicia, me hubiese gustado quizás lo contrario, pero no se puede tener el clima que a uno le gusta. Siempre sueño esta tierra con lluvias, nieblas y tormentas, pero aunque hubo grandes tormentas marítimas en febrero con olas gigantescas que barrían algunas calles de la ciudad, marzo se presentó con un mar suave como pocas veces se puede ver por estos meses en la costa gallega. Estoy pintando. Trabajo mucho y en Mayo expondré en Madrid en la galería de Carmen Waugh. Creo que la inaugura a fines de este mes o principios de Abril. Tengo unos 15 o 16 cuadros que me gustan y continúo trabajando al mismo tiempo que hago algunas nuevas piezas de porcelana, esta vez una serie de hongos. Tambien el próximo mes saldrá una carpeta de dibujos de hace unos veinte años. El texto irá en idioma gallego y su título es, en castellano Un haz de dibujos casi olvidados. Como puedes saber por lo que digo, trabajo. De ahí se tienen noticias en España que los problemas económicos mejoraron, así se dice; no, en cambio, demasiado los políticos.
Aquí aumenta el costo de la vida y late en el aire una inflación hermana de todas la inflaciones, una especie de gripe de la economía universal. En estas inflaciones padecemos como todos. A nosotros, pobres de nosotros, nos afectó en nuestros dólares de turistas, tan contados.
Bueno, esta carta es para saludarte a tí, a Julia y a tus hijos y tambien a Marta y a Medina. Lamento pasar tanto tiempo sin acudir al café de los sábados y no discutir con quien venga. Te ruego atiendas el Sr. Alonso de la Agencia de Viajes, que debe ir este mes a verte. Para cualquier asunto referente a mí no olvides que tiene un poder mío Bernardo Sofovich.

Recibe de Maruja y mío un gran abrazo para ti y para Julia:

[Seoane]

1973-03-13
Carta de Seoane a Neugebauer. 1973
A Coruña
Basilea
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Neugebauer. 1973 en 13/03/1973


La Coruña, 13 de Marzo de 1973

Sres. Anita y Josef Neugebauer
Basel

Estimados amigos:

Lamentamos mucho que no vengan a Galicia. Nos habíamos prometido hacer con ustedes un itinerario de grandes monasterios nacidos románicos en los siglos IX y X muchos de ellos, y terminados en el XVIII barrocos. Otra vez será.
Con fecha de hoy remitimos el cuadro a Barcelona, al Sr. Bachmann para ser entregado a la Sra. Enneliese Katzenstein, de acuerdo con la indicación de ustedes. En cuanto a la suma que ustedes nos envíen preferimos que lo hagan en francos suizos, que para ustedes seguramente resultará más cómodo.
Nos gustaría mucho recibir el número de Sandorama con el reportaje suyo y de Luisa Mercedes Levinson, estamos seguros que estará muy bien.

Deseándoles un feliz y próximo viaje, les saludamos muy agradecidos y muy cordialmente Maruja y yo:

[Seoane]

1973-03-20
Carta de Seoane a Palmás. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Palmás. 1973 en 20/03/1973


La Coruña, 20 de Marzo de 1973

Sr. D. Ricardo Palmás
Buenos Aires

Querido Palmás:

Escribo tarde, es decir, más de dos meses después de haber llegado a Galicia y sin demasiado que decir, como no sea que trabajo, que seguramente haré una exposición en Madrid alrededor del 20 de Mayo y que hago algunas cosas para Sargadelos además de ocuparme del Museo Carlos Maside. Leí su nota de Grial que agradezco mucho. En Galicia todos los que trabajamos durante muchos años fuera de ella, como le ocurre a Blanco Amor y a José Suárez, no sé si a Rafael Dieste que es más hermético en cuanto a estas cuestiones, nos sentimos un poco huérfanos. Tenemos la sensación de que todo cuanto hicimos en Buenos Aires no tenía una finalidad concreta. Así lo siento yo que de todos creo que fui el más afortunado. De Buenos Aires no sabemos nada. Los amigos apenas escriben o no escriben y no conocemos su reacción frente al suceso electoral. La gente aquí después del viaje del líder y de sus, a mi juicio, mentirosas declaraciones, esperaba lo contrario de lo que ocurrió. Veremos que ocurre cuando se cumpla el artículo 7 de las “Veinte verdades” de 1950 proclamadas en Plaza de Mayo, “Cuando un peronista comienza a sentirse más de lo que es, comienza a convertirse en oligarca”, y todos discutan sobre quien es más. Pero no hablemos de esto. Yo casi estoy decidido a renunciar a opinar sobre estas cuestiones. Siempre me equivoco. Esperaré sentado como un chino hasta escuchar los juicios que les merecen los triunfadores dentro de poco a los votantes que no conocieron los años de gobierno del peronismo. Aquí estoy seguro que pasaría lo mismo en caso de producirse un acto electoral. La gente no tiene memoria para recordar lo que vivieron y menos pueden tener la histórica que hace falta para recordar lo vivido por sus padres.
Escríbame, hoy le escribo a Pérez Prado. Un gran abrazo de Maruja y mío:

[Seoane]

1973-03-20
Carta de Seoane a Pérez Prado. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Pérez Prado. 1973 en 20/03/1973


La Coruña, 20 de marzo de 1973

Sr. D. Antonio Pérez Prado
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Empiezo a escribir algunas cartas. De cierto modo, estamos pasando el precio de adaptación necesario para sentirme con la debida nostalgia y tener verdadera conciencia de la lejanía de muchas cosas que queremos. Además estoy trabajando para una exposición que se celebrará en Madrid alrededor del 20 de mayo. No sé nada de su libro y estoy realmente interesado en saber si salió, se distribuye y si está a la venta o está esperando abril o mayo para su distribución. En caso de haber salido, le pediría que enviase ejemplares a La Voz de Galicia, a su director Francisco Pillado y al administrador Santiago Rey, es decir, tres ejemplares, pero dos de ellos dedicados. Otro a Miguel González Garcés, Casa de la Cultura. Jardín de San Carlos. La Coruña, que seguramente le dedicará un artículo. Y, por favor, el mío que estoy deseando tenerlo, pues creo, como usted sabe, que este libro es muy importante para crear interés entre los gallegos sobre ellos en relación con Buenos Aires. Si salió, me gustaría conocer la reacción de los primeros lectores.
Aquí todo aparenta estar muy tranquilo. Vive uno en La Coruña en una especie de Nirvana, tal es nuestra quietud reflejo de la ciudad. Maruja encontró dos argentinos que trabajan aquí, uno de ellos un taxista y otra la propietaria de una perfumería. Es posible que constituyamos, de continuar aquí, la Casa Argentina o el Centro Argentino, para enjuagar juntos nuestras nostalgias. Galicia está muy bella, pero demasiado tranquila, aparentemente indiferente y lejos de todo.

Un gran abrazo de Maruja y mío:

[Seoane]

Esta carta se la enviamos a casa de Palmás por ignorar su dirección.

1973-04-02
Carta de Burd a Luís e Maruxa Seoane. 1973
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Burd a Luís e Maruxa Seoane. 1973 en 02/04/1973


Buenos Aires, abril 2 de 1973

Queridos Maruja y Luis:

Cada día que pasa me propongo empezar (¡y terminar!) esta carta, y ya están viendo como pasan los días... Lo difícil es coordinar lo bueno y lo malo, que abunda bastante, y darles unas líneas que reemplacen las palabras y creerse que estamos hablando aquí o allí sin que nos separe un ¡océano!
Estamos viviendo tiempos bastante difíciles. Además de todo lo que sabrán por los “medios masivos de comunicación”, lo particular es que el padre de Esther ha muerto hace poco más de dos semanas.
Una larga agonía de más de tres años terminó dejando la doble sensación de profunda y dulce tristeza en una hija que vivió penosa y trabajosamente el largo sufrir de un hombre en quien se reflejaba una constante curva de descenso en su antes poderosa energía y vivacidad.
El mismo día de su entierro, aquí votábamos. Muchos, después se vio, con mucha esperanza y confianza; otros, (menos, pero bastantes de todos modos) entre quienes nos contamos, esperanzados también pero de otra cosa, que no sucedió.
Creo que todo cambio político importante ha quedado muy postergado en la Argentina a causa del resultado de estas elecciones.
Pero no todos creen lo mismo. Algunos de nuestros amigos y sobre todo la mayor parte de la juventud piensan que se inicia una especie de Renacimiento, y además que un tiempo de Justicia, se impondrá casi definitivamente. Son éstos los que dieron lugar al triunfo masivo del 11 de marzo; un conjunto heterogéneo de pensamientos; una unión de ideas incluso muy contrarias entre sí.
Esto es lo que me preocupa tan profundamente. ¿Qué pasará después del 25 de mayo? Y aún antes.
Dicen que tres grandes corrientes o grupos tratan de dominar la futura tendencia económica del gobierno próximo. Uno, el de las derechas que encabezado por el siniestro Abal Medina y secundado por los clásicos nombres del anterior peronismo y por otros no menos clásicos y tampoco menos siniestros como Sánchez Orondo, J. M. Rosa, etc., grupo que, estoy completamente convencido, es el que en definitiva quedará con la conducción ideológica del destino político argentino por muchos años, amén.
Otro grupo es, por supuesto, el de sempiterno aunque no rejuvenecido Frondizi–Frigerio, que con las migajas recogidas en el festín electoral (algunos diputados, Odena entre otros, y algún cargo) creen poder dominar intelectualmente las acciones futuras.
Y el tercero, por fin, las cándidas izquierdas dentro del mosaico. Mucho temo que su inmediato destino va a ser únicamente el de llenar las cárceles, o lo que es peor, los sótanos sórdidos de las comisarías de escalofriante recuerdo.
Sobre todo, manejando todos los hilos –los gruesos y los sutiles–: Perón.
A cada uno de los grupos y a cada postulante le hace creer, según su más cara táctica, que es el Elegido y que tiene con cada ocasional interlocutor una total comunión de ideas y objetivos.
Pienso que el barómetro de la corriente ideológica va a poder observarse con claridad cuando se sepa que pasa en las universidades y cuando Rolando García entre o no en funciones y, en todo caso, cuáles son esas funciones.
El primer tiempo será de grandes contradicciones y confusión, pero después de un año quizá, todo estará claro.
Todo esto es producto de la miserable dictadura después de la revolución contra Illia y el “cuadradismo” que imperó después, sin sensibilidades de ninguna índole. Ahora mismo, una “escalada” del terrorismo muestra, además de una terrible confusión, a un gobierno no solamente vacilante, sino con una terrible falta de ideas también.
Y este terrorismo que, no solamente no cesa, sino que aumenta su intensidad, y posiblemente hoy lo ejerzan todos, aún desde todos los sectores, gobierno inclusive.
Lo único positivo, tratando de salvar algo, es la corriente de energía de los jóvenes que con su eterna buena fe creen que podrán llevar adelante sus esperanzas y torcer el camino hasta conseguir sus objetivos. Objetivos que, por otro lado quede bien claro, muchos tenemos por nuestros, sin ninguna diferencia.
¿Habremos, una vez más, escrito nuestra historia con tremendo atraso y estar reviviendo los momentos de la instalación del fascismo italiano, por allí, por el año 25? La Argentina, sabemos bien, sigue demasiado a menudo experiencias trasnochadas y caducas.
Quiero terminar con este tema que tanto duele. Igual estoy contento de vivir estos tiempos que, lo hemos dicho siempre, tienen tanta miseria, pero también tanta Grandeza.
En otro orden de cosas, Julio C[ortázar] está aquí para presentar su nuevo libro El libro de Manuel, y para ser miembro del jurado de un concurso literario organizado por La Opinión. Su libro, que aún no he terminado, es de un magnífico estilo y además comprometido con nuestros tiempos. Relata un acto terrorista cometido por argentinos y Sudamericanos y otros en un medio que él conoce muy bien: los medios de residentes intelectuales y estudiantes en el París de hoy.
Y creo ver entrelíneas, algunos toques autobiográficos.
Y además expone con claridad sus ideas políticas. Ejemplo: ha donado los derechos de autor de este libro por mitades a los familiares de los presos políticos y a la Juventud Peronista.
…………………………………….
Esther y yo estamos bien. Nos empezamos a acostumbrar a una nueva vida; es bastante difícil, pero lo estamos logrando. Yo todavía no he “engranado” con todo mi tiempo libre y que después de treinta y cinco años de trabajo, me doy cuenta recién ahora que es tan hermoso, pero tan comprometedor tener ese tiempo para sí. Esther me ayuda con todo su esfuerzo a usar ese tiempo lo mejor posible y con integridad. Sin afán de heroicidad, les digo que quien no me perdona el haber escapado al sistema establecido es quien, o mejor dicho quienes, han actuado toda la vida conmigo, ocasionándome muchos y a veces terribles problemas.
Pero creo que todo ello serán, como dicen los jóvenes, anécdotas. Ojalá.
Aquí la temporada no se ha iniciado todavía. Nada en plástica; en teatro, sólo el magnífico El Sr. Galíndez de Pavlovsky, un teatro de gran escritor y muy comprometido, denuncia contra las Torturas de todos los tiempos, no sólo la de ahora, lo que en estos tiempos es doblemente valiente por aquello de “palos por que bogas y palos por que no bogas”, y por fin en cine creo que nada importante que no sepan. Un conflicto laboral hace peligrar toda la temporada 1973 del teatro Colón y por consiguiente toda la música de Buenos Aires.
Todos nuestros amigos, bien. Tensos y complicados, pero bien.
Ahora termino. No sin decirles que les extrañamos y mucho. Y que también nos gustaría estar con ustedes allí aunque las cosas no sean tan buenas por esos lados.
Y un gran abrazo, fuerte y de Esther que inició dos veces una carta y que dos veces rompió, hay ocasiones que hacen difíciles las cosas, comprendan.

¡Chau!

Esther y Lipa

Esther me muestra una muy buena crítica de La Opinión sobre una exposición presentada en Van Riel Vanguardia de la Plástica Uruguaya (?)

1973-04-09
Carta de Seoane a Baudizzone. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Baudizzone. 1973 en 09/04/1973

La Coruña, 9 de Abril de 1973

Sr. D. Luis M. Baudizzone
Buenos Aires

Queridos Elena y Baudizzone:

Tardé en contestaros, pues mi ánimo como el vuestro seguramente quedó por los suelos luego del triunfo del “Frejuli ” –denominación espantosa– y ahora comienzo a reaccionar. Toda una vida entregada, bien o mal, pero honestamente a unos ideales y ahora resulta que quienes mantienen iguales principios no dudan en entregarse al sátrapa que arruinó al país y los persiguió. Quizás con los primeros cristianos ocurrieron deserciones parecidas y los que se quedaron solos se hicieron ermitaños, inventaron esta posición nadista, contemplativa, que es la que nos viene a quedar. Creo que ahora me gustaría más que pintar hacer caricatura con válvula de escape. Incluso la gente que uno estima intelectualmente y que sabemos personalmente honrada ha votado al “Frejuli”, ¡qué nombre éste..! Pero alguno de estos, ¿no se entregaron quizás a una demagogia que sirve a sus intereses? No sé. Y no quiero saber más.
Trabajo. Expongo alrededor del día 20 de Mayo en Madrid. Te tendré al tanto de la fecha para encontrarnos allí, si venís por esos días a esa ciudad y venir juntos a Galicia, pues queremos llevaros por las rías del sur y del norte a ver maravillas de monasterios comenzados desde el siglo IV al X y XI y terminados barrocos, algunos con influencias en el XVIII del barroco americano, influencias de las que nadie habla.
Este año apenas hubo invierno. En Galicia desde hace mes y medio la gente goza del sol y de un clima general casi de verano. Yo no, pues me gusta el invierno y la lluvia y la niebla, que me parece el elemento natural más importante para destacar el color. Los grandes coloristas son de países de niebla. El sol no tiene otra misión para un pintor que establece contrastes, el claroscuro, el blanco y negro, y sabotear el negocio de Helena Rubinstein y otras marcas que fabrican elementos para simular el tostado de la piel. El sol es más barato. Los impresionistas no surgieron en la Costa Brava, ni en la costa de Nápoles o de Valencia, donde, en cambio, surgen los Caravaggio y Rivera . Ni los impresionistas ni los expresionistas que en general son grandes coloristas. Bueno, dejemos esas cuestiones para nuestros versátiles estetas. Aquí os esperamos muchos amigos. Queremos que conozcáis bien esta tierra infortunada donde, sin embargo, apenas existe el crimen, y bellísima como muy pocas, por lo menos así la vemos nosotros. Claro que ahora tampoco nos sirve para matar la nostalgia de Buenos Aires
Termino por hoy. Tenednos al tanto de vuestro viaje. Nos encontraremos en Madrid y vendremos juntos a La Coruña, o nos encontraremos en La Coruña. La Galería Aele donde expongo, se inaugura este mes y se encuentra en la calle Claudio Coello 28 y el teléfono de nuestra casa en esta ciudad, La Coruña, es 25-5756. Os esperamos, tenemos habitación para vosotros. Ah, el teléfono de Dieste por si nosotros no nos encontramos en casa es 25-5705.
Un gran abrazo para los dos de Maruja y mío:

1973-04-09
Carta de Seoane a Sofovich. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Sofovich. 1973 en 09/04/1973


La Coruña, 9 de abril de 1973

Sr. D. Bernardo Sofovich
Buenos Aires

Queridos Bernardo y Elsa:

Nos emocionó mucho escuchar las voces de ustedes desde París. No podíamos sospechar ese llamado y de algún modo nos volvió por un momento a Buenos Aires. ¡Qué difícil es dejar de pensar en esa ciudad..! Como se siente uno perteneciente a ella después de tantos años de ser su vecino y no me refiero al nacimiento, puesto que es otra cuestión, no obliga a cariño alguno, a ninguna clase de adhesión, sino solamente a cuestiones legales. La patria es la tierra de los amigos, algo así dice Zuckmayer el autor de El capitán de Kopenick y El general del diablo, que hubo de vivir desterrado de Alemania en Estados Unidos donde trabajó de granjero, y en gran parte es verdad. Es la tierra de los amigos, de los trabajos y de los recuerdos. Los míos están divididos entre este país y Buenos Aires. Estando aquí, sufro la distancia que me separa de todos los amigos, de la gente como ustedes que queremos y a quienes debemos mucho. Estando ahí, padecemos la distancia de Galicia. A medida que pasan los años y se desvanecen las ilusiones que mantuvimos durante muchos, referidos al futuro, el futuro es nuestro casi hoy, nos damos más cuenta del valor de la amistad, que es lo único que nos va quedando realmente nuestro. Pero dejemos todas estas consideraciones realmente melancólicas. Fueron producto del llamado telefónico de ustedes desde París. Refiriéndome a su carta, la que recibí hace mucho, les felicitamos por el acierto del pronóstico político en cuanto a las elecciones en la Argentina. Lamento, vengo lamentándolo desde hace mucho, que esa masa heterogénea que compone el Frejuli, en la que abundan los fascistas, corporativistas, etc., hubiesen triunfado, que pudiese salir electo tal Presidente y tal Vicepresidente, etc., pero esperemos que el pueblo no se haya equivocado. De todas maneras, siempre preferí sujetarme a la voluntad de unas elecciones que a cualquier clase de poder que quiera desconocer el sentimiento popular aunque ayuda a luchar por cambiarlo por considerarlo equivocado. Le felicito por el acierto en el pronóstico y le agradezco el envío de la nota de Mirabelli, un dibujante que admiré desde Galicia, antes de conocerlo personalmente cuando dibujaba en el suplemento de La Nación, hace muchos años, aún yo era estudiante y se recibía ese diario en la casa de mis padres.
De ahí no recibo cartas. Sólo me contestaron Baudizzone, ustedes, Falcini y Shand. Estamos hambrientos de cartas. Nunca las deseamos tanto, en parte porque las noticias que llegan de Buenos Aires son alarmantes y también porque quisiéramos conocer la impresión de los amigos sobre todo cuanto ocurre. Esto está lo mismo, despoblándose. La gente continúa marchando, no importa a dónde, sobre todo dispersándose por Europa occidental y no importándoles el trabajo que han de realizar. Muchos campesinos que tienen mi edad y más se ahorcan porque no tienen quien les ayude a trabajar la tierra donde sólo quedan ancianos y niños. Es raro el día en que los diarios no traen noticia de algún campesino gallego que se suicidó con la afirmación de se desconocen los motivos.
Por favor, escríbannos. Deseamos saber de ustedes, de todos y noticias en general. Un gran abrazo para ustedes de Maruja y mío, incluído Pablo:

[Seoane]

1973-04-16
Carta de Seoane a Roux. 1973
A Coruña
Londres
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Roux. 1973 en 16/04/1973


La Coruña, 16 de abril de 1973

Sr. Guillermo Roux
Londres

Querido amigo:

Recibimos tus dos cartas y nos gustaría mucho que vinieseis por aquí. Estaremos en La Coruña hasta mediados de mayo. No puedo salir de aquí, pues estoy trabajando para mi exposición de Madrid en la Galería Aele que se inaugura este mes. Contesto rápidamente. Galicia es preciosa en esta época del año y se pueden ver muchas cosas notables sobre todo de arquitectura, aparte Santiago de Compostela y una costa maravillosa que nada tiene que ver con la costa europea en general, salvando la del Báltico, o con la del Este de Sudamérica. Nuestro teléfono aquí es 25-5756. Se puede hablar muy bien desde el exterior y estamos toda la mañana en casa.
Me alegro mucho de la exposición en Londres. Ya hablaremos de muchas cuestiones.

Un gran abrazo de Maruja y mío para Franca y para ti:

[Seoane]

1973-04-16
Carta de Seoane a Paz-Andrade. 1973
A Coruña
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Paz-Andrade. 1973 en 16/04/1973

La Coruña, 16 de Abril de 1973

Sr. D. Alfonso Paz Andrade
Vigo

Querido Alfonso:

Recibí hace días la tuya del 7 de este mes, pero para contestarte tuve que esperar que viniese a La Coruña Isaac, que estaba en Sargadelos. Supongo que Isaac debió haberte escrito ya el 14 o 15. Hemos pensado que se puede hacer para el obsequio selecto, de menos cantidad, una botella que representase un pescador. No pienses en lo manido del tema, también la maternidad o la figura de Cristo son temas vulgares, todo depende de como se interprete. Y para el obsequio más popular una cunca decorada especialmente y como en el caso anterior con la inscripción correspondiente que sirva de recuerdo de la exposición. Isaac debió enviarte también los precios, quedó en hacerlo. En cuanto al monumento antes de fin de mes te daré cuenta de lo que pienso y puedo hacer.

Recibe un gran abrazo para los tuyos y para ti de:

[Seoane]

1973-04-22
Carta de Seoane a Kornblith. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Kornblith. 1973 en 22/04/1973


La Coruña, 22 de Abril de 1973

Sra. Sima Kornblith
Buenos Aires

Querida Sima:

Llevamos algún tiempo en La Coruña y apenas nos comunicamos con algún amigo aunque los tenemos presentes a todos. Hasta ahora podemos decir que estuvo Maruja enferma, una gripe muy fuerte de 39 y 40 grados en Madrid, como consecuencia una flebitis que duró algún tiempo y, por último, un herpes zoster a la cintura, que no sé si aquí o ahí llaman vulgarmente “culebrilla”. Pero gripe, flebitos y herpes han sido afortunadamente vencidas. A mí lo que me queda, luego de haber realizado ya íntegramente la exposición que voy a presentar en Madrid en el próximo mes es una enorme pereza. Me gustaría mucho no hacer nada, pero el no hacer nada es algo tremendamente aburrido y mucho más en estos días de Pascua, aburridos siempre. Aquí en Galicia no se celebra ostentosamente como en Castilla o en Andalucía, la gente no gusta de encapucharse y las imágenes, si bien son tan buenas, talladas por tan grandes escultores como en esas otras partes, los gallegos las mantienen sencillas, sin demasiados adornos ni joyas. Tampoco se plantan en la calle para cantarle saetas, primero porque no cantan saetas y luego porque tienen un marcado sentido de los límites. Creo que lo que más me gusta de la Pascua es la rosca que lleva su nombre, realmente extraordinaria. Bueno, aún no logramos salir de nuestro estupor en cuanto al resultado de las elecciones últimas. Es posible que esté convirtiéndome en un reaccionario y que el tener en cuenta la historia, es decir, los hechos del pasado, y la lógica para prever el futuro contribuya a convertirle a uno en ciego. También puede que ellas confirmen el dicho de que el hombre es el único animal que tropieza dos veces en la misma piedra. Por mi parte, desde luego, continúo pensando que entre el general Perón, con título o sin él, paraguayo o argentino, y otro general cualquiera, no tomo parte, me parecen iguales. Creo que a los que piensan como yo solo nos toca esperar. No quiero agriar la carta. Es posible como piensan algunos que hubiese sido para bien... No sé, me gustaría saber que piensan los amigos, pero todos parecen tan perplejos como nosotros.
Bueno, esta carta resultó así, no puedo remediarla. Sólo queríamos Maruja y yo enviarle nuestro recuerdo y un gran abrazo:

[Seoane]

1973-04-22
Carta de Seoane a Varela. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Varela. 1973 en 22/04/1973



La Coruña, 22 de abril de 1973

Sr. D. Lorenzo Varela
Buenos Aires

Queridos Marika y Lorenzo:

Llevamos tres meses aquí en La Coruña y hemos escrito muy poco a todos los amigos y a vosotros nada, esperando hacerlo Maruja y yo con abundancia de noticias personales, pues, en cuanto a las otras no podemos mejorar las de los diarios ni en cantidad ni en calidad brutal con que se acumulan. Hemos vivido el tiempo electoral del peronismo en España, donde por vez primera en tantos años los diarios y el pueblo español demostraron poca simpatía, casi ninguna, por el peronismo, destacando los mejores comentaristas la confusión en que estaba sumido el pueblo argentino y el riesgo que significaba el triunfo de una causa donde se reunían carcas, conservadores, librecambistas, nacionalistas, liberales, pro-yanquis, fascistas, socialistas aparentemente democráticos, comunistas, trotskistas, de Mao, sindicalistas, tercermundistas, post-conciliares, etc. Lo vivimos con un gran asco. Nos dan muchas ganas de sentarnos a la puerta de nuestra casa, como los chinos –no tenemos una casa, sino un departamento y ya no es igual– a ver pasar el tiempo y ver, si se pudiese, rodar el mundo. Pero no es posible y lo sentimos. Nos pasamos la vida viendo como en política triunfan los peores y esta vez, en cuanto a la Argentina, el perro –perdón perro– que escucha el gramófono de los discos de la Víctor.
Aquí también vivimos la muerte de Picasso. La gente mejor lo sintió. La no tan buena y la mala probaron su necrofilia y todo se viene discutir si se debe traer el Guernica y si se debió enterrar en España a Picasso, etc. Luego de muerto, se olvidan hasta de los atentados a su obra en Madrid y otras partes de España y el odio que manifestaban siempre al leer solamente su nombre. Un pintor de éxito en Madrid, Quirós, declaró: “Era muy mayor y es lógico que se muriera algún día este señor”. Parece una frase de España negra de Solana, la que corresponde quizás a la franqueza castellana. Leer su nombre debía ser para este Quirós una tortura. Ser pintor y no tener el genio ni la capacidad de trabajo, ni la inquietud de él, tenerle una envidia cainita, como debió tenerle, debía ser atroz.
Bueno, a lo nuestro. Os estamos esperando. Creemos que vendréis en junio. También os esperan los Diestes, García Sabell, Díaz Pardo, Paz Andrade, etc. Queremos que nos digáis cuándo vais a venir para no hacer planes ni regresar a Buenos Aires por esas fechas. Yo expondré en Madrid alrededor del 20 de mayo. Trabajé mucho. Tengo 22 o 23 óleos nuevos y están a punto de salir un libro de crónicas que fueron para la radio de Buenos Aires, de temas curiosos, traducidos al gallego, que se titula Comunicacións mesturadas, y un libro de dibujos de los años 40 al 50 aproximadamente, que tienen más de veinte años y que se titula Un feixe de dibuxos case esquecidos.
De ahí apenas tenemos noticias. Solamente las acciones guerrilleras que cubren columnas de los diarios de aquí y declaraciones cada vez más suaves de Perón, anunciando con ellas una vuelta a las andadas. El hará el milagro de reconciliar el capital con el trabajo haciendo que todos los trabajadores sean capitalistas. Descubrió también que el Mercado Común Europeo no tiene, en caso de invertir dinero en otros países, carácter imperialista. Los franceses, ingleses, alemanes, etc., son buenos y sólo los yanquis son malos. Claro que es una política que intenta para el final si no da resultado volcarse a los yanquis. Pero vuelvo al tema primero y no quiero. Aquí, de haber elecciones, pasaría algo parecido.
Perdóname esta carta. No me contestes si no quieres, pero escribe, quedaste en hacerlo y dinos cuándo venís. Envíame algún original tuyo para que te reciba publicado cuando llegues.

Un gran abrazo para los dos de Maruja y mío:

[Seoane]

1973-04-23
Carta de Seoane a Gerstein. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Gerstein. 1973 en 23/04/1973

La Coruña, 23 de Abril de 1973

Sra. Noemí Gerstein
Buenos Aires

Querida Noemí:

Debemos carta a muchos amigos y a tí entre ellos. Fuimos dejando pasar los días un poco encantados, sufriendo, gozando, el encanto de Galicia, otro poco trabajando y otro padeciendo enfermedades, en el caso de Neruda, que tuvo sucesivamente una gripe muy fuerte, una flebitis y en el último mes un herpes. Expongo alrededor del 20 de Mayo en Madrid, en las últimas semanas de la temporada y espero que gusten las cosas que hice, mucho mar siguiendo los cuadros de este tema de la exposición de Bonino y nuevas figuras.
De ahí sabemos muy poco o nada. Todo lo que sabemos es por la prensa gallega y española que publica bastante referido a política argentina, secuestros y acciones guerrilleras. Ayer estuvo con nosotros una señorita de ahí de origen gallego que nos contó algo. El día espléndido que hizo el día de las elecciones y la esperanza de la gente durante el transcurso de éstas. Contó algo, no demasiado. De Julia tuvimos una carta diciéndonos de su operación y anunciándonos su viaje a París. No sabemos nada de Enma y Rafael Lifschitz a quienes escribimos y no nos contestaron. Les escribiremos nuevamente uno de estos días. A Marika y Lorenzo les estamos esperando igual que a Elenita y a Baudizzone. A ti te esperamos siempre. Galicia está bellísima aunque para mi gusto este año llovió muy poco lo mismo que ocurre en todo el occidente europeo que es zona de lluvias intensas.
Está cambiando el clima en el mundo. La gente achaca esto a los viajes interplanetarios y a las experiencias atómicas. Yo, pensando como las gentes del siglo IX con respecto al año 1.000, pienso que quizás sea la proximidad del 2.000, quizás par esa fecha ocurra el fin del mundo. Quizás para mí ocurra un poco antes, pero es que soy así de precipitado.

Un gran abrazo de Maruja y mío. Te suponemos trabajando con éxito y nos alegramos. Otro abrazo:

[Seoane]

1973-04-23
Carta de Seoane a Curutchet e Heredia. 1973
A Coruña
Madrid
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Curutchet e Heredia. 1973 en 23/04/1973


La Coruña, 23 de Abril de 1973

A Nati y Raúl Heredia
Madrid

Queridos amigos:

Tenéis que perdonarnos por no haberos escrito antes. Recibimos dos cartas estupendas de Raúl y el catálogo con la nota que dejásteis en la portería de la casa de La Coruña. Anduvimos de un lado para el otro y tratando de conciliar este andar con el trabajo, pues expongo en Madrid alrededor del 20 de Mayo y todos son cuadros hechos aquí desde que llegué. A Vigo hablé dos veces con mala suerte. Una fue el día de la inauguración, a la mañana. No contestó nadie y entonces hablé a María José Queizán para que os saludase, y otra fue el martes pasado, creo, y acababais de salir para Madrid. Sentimos no coincidir en La Coruña, pues hubiésemos ido juntos a ver algunos monumentos románicos y góticos extraordinarios y algunos monasterios comenzados en los siglos IX y X románicos y terminados barrocos en el XVIII. Alguno con fachada influenciada por el barroco americano. Galicia es muy bella, pero está triste. Cada vez emigran más los jóvenes y pronto no será más que un país de viejos y niños. Mantiene una burguesía colonizada por el centralismo, en su mitad sin juicio independiente. Aparte de la venta, sé que las exposiciones han sido un éxito. Me lo dijo Castro Arines por teléfono. Ir a Vigo nos fue imposible. Nos veremos en Madrid. De Buenos Aires tenemos muy pocas noticias. La gente quedó tan cansada luego de haber emitido su voto que no escribe y nosotros estamos hambrientos de noticias de Buenos Aires. Queremos saber algo más que declaraciones políticas y acciones guerrilleras. Galicia si uno puede defenderse es el Nirvana. La tierra del olvido que supusieron los conquistadores romanos. Un fin de la tierra en la antigüedad europea y en el medioevo, y un fin de la tierra hoy mismo si uno quiere olvidar o llega a olvidar.
Bueno, les recordamos con cariño Maruja y yo. No se dejen vencer. Trabajen, son muy jóvenes y Raúl ya logró hacer mucho y bien. Estoy seguro que pronto resolverán todos sus problemas. Un gran abrazo de Maruja y mío:

[Seoane]

1973-04-23
Carta de Seoane a Kowalewski. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Kowalewski. 1973 en 23/04/1973


La Coruña, 23 de Abril de 1973

Sr. Valdemar Kowalewsky
Buenos Aires

Queridos amigos Dora y Valdi:

Pensamos escribir hace semanas para saludarles y decirles que les recordamos, pero por trabajo y los dolores grandes que le producía a Maruja un herpes que le duró un mes, no lo hicimos ninguno de los dos. Estamos contentos, con la natural nostalgia de Buenos Aires y de los amigos con quienes nos hubiese gustado comentar y discutir las elecciones, que están dando bastante que escribir a los periodistas europeos y cuya consecuencia no creo prevean ni los ganadores. Por mi parte, no discuto más sobre esta cuestión, me limitaré a esperar sentado, como un chino, esperando como espera un chino, con paciencia de chino.
Galicia está bellísima aunque el clima, para amargarme en parte el viaje, cambió bastante este año y no llueve nunca como está ocurriendo en Inglaterra, cuando lo natural es que en los dos países llueva por lo menos hasta fines de Mayo. Abril es un mes de lluvias, “abril, aguas mil”, dice el refrán, pero este año nada. En febrero, hubo grandes temporales marítimos con un mar impresionante de belleza y resultó ser el único mes de lluvias.
No sabemos nada de los amigos, únicamente que Julia fue operada y está ahora en París adonde le escribiremos estos días. A mediados de Mayo marcharemos a Madrid, donde alrededor del 20 inauguro una exposición que espero tenga éxito. Pinté mucho desde casi los días de nuestra llegada. Hice nuevos cuadros de mar, un mar convertido en signo, pues el mar no se puede reproducir imitándolo, solo significarlo con pintura, o con dibujo como lo hicieron el inglés Turner y Hokusai el japonés.
El fuego, el mar, el aire, sólo se pueden significar, convertir en signo. Copiarlo es muy difícil. Lo intentó Courbet, que fué quien seguramente mejor lo reprodujo de modo naturalista, pero a mi continúan pareciéndome sus mares, praderas. Ahí en el Museo Nacional hay un cuadro de mar de Courbet y más que un mar semeja un campo. Todo esto no quiere decir que yo tenga razón. Pero es que además en un cuadro no cabe, me parece, su inmensidad.
Bueno, esta carta es simplemente para darles noticias de nuestra existencia. Un gran abrazo para los dos, para Adriana, Lila y Gabriel de Maruja y mío:

[Seoane]

Un saludo muy cordial para el señor Manfredo Hammershlag, a quien recordamos con amistad.

1973-05-03
Carta de Seoane a Neugebauer. 1973
A Coruña
Nova York
Basilea
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Neugebauer. 1973 en 03/05/1973


La Coruña, 3 de Mayo de 1973

Sres. Ana y Josef Neugebauer
Basel

Muy estimados amigos:

Suponemos que están ustedes de regreso en Basel y que tienen en su poder el cuadro que remitimos al Sr. Rodolfo Bachmann. Nosotros recibimos su importe de acuerdo con lo que habíamos quedado en Buenos Aires y tambien la revista Sandorama, cuyo reportaje resultó muy bien. Anita me debe las fotografías muy buenas que me hizo en Buenos Aires y, por mi parte, no las perdono. Si no me las envía quedará a debérmelas siempre. Sospechamos que ustedes han tenido muy buen viaje a Buenos Aires, Río y EE.UU. Nosotros estaremos permanentemente en La Coruña. Solo viajaremos a Madrid a partir del 15 de este mes pues el 23 inauguro una exposición en esa ciudad donde estaremos unos quince días.
Dígannos si quedó bien el cuadro, si le han puesto ya bastidor y alguna clase de varilla o marco y reciban ustedes un saludo muy cordial de Maruja y mío:

[Seoane]

1973-05-08
Carta de Baudizzone a Seoane. 1973
Nova York
París
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Baudizzone a Seoane. 1973 en 08/05/1973

París, Mayo 8, 1973

Queridos Maruja y Luis:

Hace 15 días andamos por acá; preciosa NIZA, emborrachándonos de sol, flores y Matisse , luego Roma y ahora París, lluvioso, hermoso, inagotable. Pensamos salir para España y llegar a Madrid el 29 de Mayo (en un vuelo de Air France ); escribo al Hotel Negresco, que me han recomendado unos amigos, pidiendo habitación. También les escribo a los Freitas, que nos esperan –si tienes algún mensaje para nosotros, escríbeles a ellos (Newton Freitas, Embajada del Brasil, calle Fernando el Santo, nº 6, Madrid). Apenas lleguemos a Madrid, te llamaré por teléfono a Coruña para que nos hagas reservas en algún hotel; los Freitas nos ofrecen llevarnos a Galicia en auto. Estaremos dos o tres días en Madrid; luego a Galicia a verla con vosotros y el 10 de junio de nuevo a Madrid para tomar un avión a Buenos Aires. Tenemos noticias familiares de Buenos Aires, pero nadie nos escribe que está pasando, que se dice, que se espera –y uno siente que los nervios se le están convirtiendo en piolins. Queridos amigos, hasta muy pronto. Reciban un abrazo grande de Elena y

Baudi

N/ Dirección en PARÍS
EDUARDO JONQUIÈRES
PARA LUIS BAUDIZZONE
3 IMPASSE DU MOULIN VERT
PARIS XIV FRANCIA.

1973-05-15
Carta de Fernández de la Vega Celestino a Seoane. 1973
Lugo
A Coruña
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández de la Vega Celestino a Seoane. 1973 en 15/05/1973


LUGO, 15 mayo de 1973
Sr. D. LUIS SEOANE
LA CORUÑA

Meu querido amigo:

Xa vin o domingo a miña figuración. Coido que melloróu a semellanza en relación có rápido apunto que me fixeche na casa do Alvaro. Vindo de tí, non me solprendéu a xenerosidade cordial do texto, que agradezo en todo o que vale.
As Comunicaciós mesturadas interesáronme moito. Pra min están cheas de cousas e persoas iñoradas merecentes de recordo e conocemento. Agora que se escriben tantos libros gratuitos, coido que fan moita falla libros como ese: libros que se non se escriben non os escribe ninguén. Nas túas Comunicaciós trátase, ó meu ver, de xustas e debidas “salvaciós” de retallos, laberínticamente espallados no tempo e no espazo, dun esforzo tan conmovedoramente desamparado como é o da nosa cultura.
Moitas gracias por todo e recibe unha cordial aperta de

Celestino

1973-05-15
Carta de Seoane a Esther e Lipa Burd. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Esther e Lipa Burd. 1973 en 15/05/1973


La Coruña, 15 de Mayo de 1973

Queridos Lipa y Esther:

Va a ser esta una carta muy breve. Marchamos a Madrid hoy, pues inauguro en esta ciudad el 23 de este mes y me interesa estar unos días antes. Trabajé mucho, presento veintiun óleos nuevos con ligeras variantes en cuanto a mi muestra de Bonino, ahondando en el camino iniciado de los mares y las figuras que pueden ser interesantes tratadas con tonos cálidos y tierras. Veremos que ocurre. Madrid se convirtió en una ciudad loca por las exposiciones, disparatada, han subido mucho los precios y se hacen subastas diarias. Creo que las clases media y alta se han trastornado y quizás presienten el fin del mundo o necesitan afirmarse a través del arte. Colmeiro vende obras suyas algunas por un millón de pesetas y Chillida, el escultor, pide, según nos dijeron, 20 millones por una obra suya. En las subastas se alcanzan cifras inusitadas por obras mediocres y uno no acaba de saber a que responde todo este interés sorpresivo de repentino por las obras de arte. De todas maneras no pienso en ir a Madrid a “hacer la América”, sino simplemente a exponer y a vender algo, si puedo, más modestamente.
De Buenos Aires sabemos muy poco. De Perón las noticias, reportajes, etc., que publican en España donde la gente dejó de creer en él. Podéis imaginaros a que gente me refiero, a la nuestra. Trata de probar que el imperialismo del Mercado Común es más bondadoso que el yanki y nadie con sensibilidad política popular crée en los matices en cuanto a imperialismo. Todo es muy confuso. Cambia de rostro según el interlocutor y las circunstancias y muchos de nuestros amigos, sus hijos, parecen no percibirlo. No conocía el título del libro de Julio ni el tema de que me escribes, pero no deja de ser curiosa la coincidencia de que uno de los primeros atentados en París contra los nacis (sic) fue hecho por un pintor español llamado Manuel en un teatro. Sospecho que el protagonista no será el Manuel que da su nombre al libro. De Julio no comprendo su actitud política. Pudo quizás él como mucha gente de su importancia y preocupada por estos problemas agruparse con un programa social y político que atrajese a los más jóvenes, sin confiarse a una fuerza en la que no puede créer, si le sirvió la experiencia del pasado. Por mi parte le escribí hoy a Julia y le digo que estoy desorientado y prefiero no hablar de política momentáneamente, precisamente porque el pasado pesa en mí y no creo que el fascismo esté derrotado en el mundo, sino que acecha desde muchos frentes. Nuestra generación está marcada para siempre. Esto no pueden comprenderlo los más jóvenes, pero en nuestro caso, en el mío, se trata de vencidos cuya piel se estremece cuando le prometen determinadas medidas demagógicas y cuando oye hablar a quienes emiten las promesas. Estamos viviendo, aunque solo sea por unos meses en España y esto, creo, es decir bastante. En Puerta de Hierro vive Perón y se reúnen con él los líderes sindicales que vienen de Buenos Aires. Tambien con esta afirmación se dice mucho. Pero quizás para un joven de 20 años sea uno un viejo en declinación, gastado, pero debieran darse cuenta que los que acusan mayor vejez son los que están dándole la razón. Perdóname Esther y tu este pequeño desahogo. A la gente de París les mareó (sic) Mayo, el Mayo infecundo, por anárquico, que trajo el triunfo de Pompidou y su república imperial. Tu tiempo, del que hablas en tu carta, tienes que invertirlo en hacer una obra tuya, la que iniciaste en los últimos tiempos. Tienes que pintar, se trata de la vocación de toda tu vida y debes satisfacerla. Estás en condiciones de hacerlo, hazlo. Siento no estar cerca vuestra esta temporada para inventarte trabajos. Lo hermoso, pienso, es poder invertir el tiempo libre en lo que a uno “le dé la gana” hasta dejar de tener tiempo.
Bueno, escribidnos. A Esther tenemos que decirle que lamentamos lo de su padre, pero creémos que fue un desenlace natural por lo que padeció en los últimos tiempos.

Un gran abrazo de los dos para los dos:

[Seoane]

O segundo folio ten logotipo do Laboratorio de Formas.

1973-05-15
Carta de Seoane a Lublin. 1973
A Coruña
París
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Lublin. 1973 en 15/05/1973


La Coruña, 15 de Mayo de 1973

A Julia Lublín
París

Querida Julia:

Ésta es una carta rápida para dar señales de nuestra vida. Estamos avergonzados de no haber contestado antes, pero fueron pasando los días con una prisa que no sospechamos. Salimos hoy para Madrid donde estaremos unos días, 15 aproximadamente, pues inauguro el 23 una exposición de óleos hechos aquí desde Enero. Lamentamos todo lo que te ocurrió, la operación y el estado de ánimo siguiente, pero tenemos confianza en ti y en el sentido de que superarás muy bien todo lo ocurrido en los últimos tiempos. A Maruja tampoco le fue bien del todo en este viaje. Tuvo una gripe al llegar a Madrid y como consecuencia una flebitis y luego eso que se llama popularmente “culebrilla”, herpes-zoster su nombre científico, que afecta en general la mitad del cuerpo desde la cintura subiendo por la espalda y que produce fuertes dolores. Ahora está bien. En cuanto a mí, estoy pasando un período de engorde. Esto es fatal en mí, pero no me preocupa demasiado, lo que no quiere decir que no me preocupe algo. De Buenos Aires tenemos noticias muy espaciadas. Creémos que muchos amigos quedaron muy desanimados luego de las elecciones. Nosotros no estamos tan pesimistas, sobre todo leyendo las declaraciones de Perón en España. Es un reaccionario demagogo, así parece aquí visto en general por las gentes española y por nosotros. Lo lamentable sería que los militares no entregasen el Gobierno. En general, sin embargo, es curioso que, por mi parte, no tenga ganas de hablar de política. Comprendo el desánimo de muchos. Los de mi edad estamos unidos a unos años de lucha en el pasado que nos marcó para siempre y tenemos, pienso, una sensibilidad especial para advertir los tentáculos del fascismo por muy disimulados que estén y por muchas frases bonitas que adornan las proposiciones para el porvenir. Pero no hay que hacernos caso, los de mi generación somos cada vez más el pasado y en cuanto a una fracción en la que estoy comprendido, adscrita a un pasado de derrotas.
Supongo que tu estancia en París no sólo servirá para reponerte, sino que también para urdir planes para el porvenir. Tienes que tener confianza en tí misma y en tu capacidad. A Lea la suponemos trabajando muy bien como lo hace siempre. Cuéntanos de lo que hace ella y los argentinos de ahí. Yo soy un argentino muy particular que prefiere de momento el mar, la tierra verde de Galicia, los fantasmas y las leyendas, a cualquier otra situación. Sale estos días un álbum de dibujos míos de la década del 40 al 50, unos años en que aquí no se veía nada mío.

Recibe un abrazo muy cordial de los dos:

[Seoane]

1973-05-15
Carta de Seoane a Shand. 1973
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Shand. 1973 en 15/05/1973

La Coruña, 15 de mayo de 1973

Queridos Susana y Willy:

Debemos respuesta a una carta de elogio del sol en la que Shand olvida que es posible que no hubiese habido Hamlet y Macbeth de haber tenido Inglaterra el sol de Capri, que a esas obras inmortales les envuelve la niebla y la noche y que las brujas de Macbeth, como las que posee Galicia, no serán posible sin la tormenta que acompaña toda clase de reuniones imperiales. Sólo un día del año las brujas gallegas marchan hacia el Mediterráneo y eso ocurre cada Fin de Año, la noche de San Silvestre, que montan en su vieja escoba para realizar su aquelarre en Sevilla, pero también por esta fecha, 31 de diciembre, puede llover en Sevilla y hacer frío. Pero no discutiremos más esto, y a Maruja y a mí nos toca esta noche marchar hacia Madrid, seguramente a padecer el sol de Castilla, un sol que agrieta la tierra y fecunda los insectos.
Leímos tu cuento publicado en La Nación que nos gustó mucho y esperamos desde ahora el posible libro que reúna 14 o 15 similares. El cuento es uno de los géneros más difíciles de la literatura y creo que el tuyo está perfectamente conseguido. Antes, iba a escribir que no es difícil ni extraño tener una amiga a los veinte años, pero lo que es difícil es aspirar a pasear con ella aprovechando el sol. Mucho más oportuna, a mi juicio, es la lluvia, si cabe, verdadera celestina de los amantes.
Vamos a Madrid porque inauguro una exposición el día 23. Espero que me vaya lo mejor posible. He pintado bastante y no estoy descontento de lo que hice. También sale estos días un álbum de dibujos, con dibujos antiguos que pertenecen a la década del 50 y que me gusta publicar aquí donde no se conoce nada de esas fechas. No he escrito antes porque todas estas cuestiones y porque no quería hablar de lo que está ocurriendo ahí, me refiero a la situación política. Pero no referirse a ello también es torpe, enfermo. Pienso que es posible que cambie el peronismo, pero nadie va a salvar al país de los daños que traen los arrepentimientos. Perón, por sus declaraciones en la prensa de aquí, piensa sustituir un imperialismo por otro. Piensa librarse del de América por el Mercado Común. Sin embargo, tengo fe en que se produzcan cambios y los jóvenes dejen de pensar con esta experiencia que la política es algo que no se improvisa y puede organizarse lo mismo, alegremente, que un teleshow. De aquí ya hablaremos. Hoy escribo rápidamente.

Un gran abrazo para todos los amigos, para Bernardo y para vosotros dos de:

[Seoane]

1973-06-02
Carta de Seoane a Díaz Dorado. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Dorado. 1973 en 02/06/1973


La Coruña, 2 de Junio de 1973

Sr. D. Diaz Dorado
Buenos Aires

Querido amigo:

No contesté antes preocupado como estaba por la exposición de Madrid, trabajando para ella y después por los quince días que estuvimos en esa ciudad, con un calor la mayoría de ellos que nos sacaba todo el ánimo. La exposición se abrió el día 23 de Mayo y se clausura el día 14 de este mes. Constituye un éxito, habiendo vendido hasta ahora seis cuadros. También salió en Galaxia un libro que reúne unas setenta crónicas hechas para Galicia Emigrante que traduje al gallego y que mandaré tan pronto tenga ejemplares. La gente de Galaxia está contenta con su publicación, pues les parece que va a tener éxito por la variedad de temas que traté y quieren que haga un segundo tomo que, naturalmente, tendré que hacer a mi regreso. Trabajo, pues, todo lo que puedo. Sargadelos avanza. Se está edificando la Escuela de Cerámica y tambien el auditorium, creo que se conjugan muy bien con la fábrica, pero yo continúo sin estar de acuerdo con la finalidad “turística” que Isaac le imprime y con la improvisación que supone la creación de ellas. Vamos a levantar el nuevo edificio para el Museo enfrente de donde se encuentra ahora, Albalat está trabajando en los planos y es posible que se comience en estos meses. El proyecto aprobado lo realizó a base de exámetros extensibles para el caso de necesidades futuras, y, este mes que viene, comienza la temporada más importante de exposiciones y actos. Toda esta actividad no nos distrae, sin embargo, de nuestra preocupación por lo que ocurre aquí. Desde aquí no parece que todo lo que está pasando, quizás exagerados los sucesos por las agencias de noticias, dure demasiado. A la semana de haber tomado posesión están decididos como suponíamos debía ocurrir y comienzan las venganzas y persecuciones. No sabemos demasiado pero estamos preocupados por las declaraciones de unos y otros y los sucesos de que tenemos noticias.
Sentimos nostalgia del cine de Buenos Aires, de la casa de la calle Montevideo y de los amigos, y de las charlas de los domingos a la mañana sobre tantas cuestiones.
También sale estos días Un feixe de dibuxos case esquecidos que reúne unos cuantos dibujos míos de hace años y de una época que aquí no se conoce. Creo que quedan lo mejor posible. Hemos vuelto de Madrid antes de terminar la exposición por no poder aguantar el calor, insoportable, y aquí en La Coruña hace fresco.
Por favor escríbamos. Un gran abrazo para Carmen y usted y Lamela y los suyos de Maruja y mío:

[Seoane]

1973-06-10
Carta de Seoane a Scheimberg. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Scheimberg. 1973 en 10/06/1973


La Coruña, 10 de junio de 1973

Dr. Simón Scheinberg
Buenos Aires

Queridos amigos Aída y Scheinberg:

Debemos cartas a todos los amigos y en especial a ustedes, de quienes recibimos el mismo día de la inauguración de mi muestra un telegrama de saludo que agradecemos muchísimo y una carta, que creo que nos trajeron suerte, pues comencé vendiendo dos cuadros apenas se abrió. La exposición tiene mucho éxito, muy buenas críticas y mucho público, la Galería montada por Carmen Waugh que tiene ahí la de la Calle Florida, no sólo está muy bien situada, sino que además está perfectamente montada por un arquitecto chileno, cuyo apellido no recuerdo en este momento, que está en Madrid de agregado cultural de la embajada de su país. Como además es escultor sabe que el protagonista de una galería no lo es la Galería en sí misma, la presentación de la salas, etc., sino la obra que se exhibe, que paredes, muebles, vitrinas, etc., deben pasan desapercibidos para mostrar solamente los óleos, esculturas, grabados... que se presentan en un marco simple y digno. Es una de las más bellas galerías de Madrid donde aumentan diariamente. La clase media española que se enriquece –turismo y emigrantes– se lanzó a comprar cuadros en galerías y remates inverosímiles donde la obras de artistas españoles alcanzan muy altos precios. En Buenos Aires, más de un incauto vendió su Sánchez Barbudo, su Sorolla o su Pradilla por muy pocos pesos en un remate cualquiera, que alcanzó cifras millonarias en pesetas en otro de Madrid. Algo que yo vi ahí como negocio, pero que naturalmente no entraba entre mis condiciones intelectuales, las referidas a compraventa a realizar. Los nietos que se desprendieron de los cuadros comprados por sus abuelos pertenecientes al pasado de España, Italia y Francia no se tomaron la molestia de informarse sobre la pintura de estos países ni sobre el valor de las obras heredadas. Y los pobres rematadores de Buenos Aires, casi analfabetos, en general, en estas cuestiones se dejaron sorprender por los rematadores españoles en el caso que conozco.
Bueno, nosotros regresamos a La Coruña hace una semana, pues no aguantábamos el calor de Madrid y estábamos cansados de vida de hotel. He vendido seis cuadros. La galería está muy bien atendida por Carmen Waugh y sus ayudantes y la exposición se cierra todavía el 14, es decir, el jueves de esta semana en que les escribo. De ahí no sabemos nada más que las noticias de los diarios, muy abundantes en los diarios de Galicia al revés de los del resto de España, con muy buenos comentarios. De cualquier manera, no sabemos qué pasa. Por aquí pasaron Elena y Baudizzone, anduvimos juntos tres días y nos contó muchas cosas que no conocíamos en cuanto a la posición política en general de algunas gentes. Comprendemos que los jóvenes editen en mayor cantidad que nunca las obras de Sade y las referidas al masoquismo y las lean y sigan, son de verdad, lo prueban los hechos, su Marx y Engels, desde nuestra madurez lo lamentamos por ellos. En mi caso, me sentaré a la puerta a esperar como un oriental, un chino, creo, los años que sean.
Por favor, escríbannos. Estamos ansiosos de noticias de ustedes y de todos los amigos.

Un gran abrazo para los dos de Maruja y mío:

[Seoane]

1973-06-10
Carta de Seoane a Waisman. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Waisman. 1973 en 10/06/1973


La Coruña, 10 de junio de 1973

Sra. Ora de Waissman Diamont
Buenos Aires

Querida amiga:

Aída Scheinberg me transmite el pedido suyo de participar en una exposición que llevará por título El sentido de la libertad en la obra de Picasso y de buena gana accedería, en este solo caso como homenaje al pintor contemporáneo que más admiro, si estuviese ahí. No sabe cuánto le agradezco el que se acuerde usted en este caso de mí, pero, desde aquí me resulta muy difícil enviar una obra, especialmente alterando mi trabajo de esta temporada que no es poco y más dedicado a otras cuestiones que a la pintura, que desde que llegué hasta la exposición que se está realizando en Madrid con bastante éxito, no hice otra cosa que pintar, en desmedro de lo que hacer para la fábrica de porcelana de la que usted sabe, y del Museo, creado conjuntamente con un amigo.
Perdóneme, Ora, una vez más. Trataré de compensar esta deserción de alguna manera cuando regrese, si regreso a tiempo y aún me admite en la muestra pintando otro cuadro de homenaje a Picasso, que sería el tercero con ese tema.

Reciban su esposo y usted el cariñoso saludo de Maruja y mío:

[Seoane]

1973-06-11
Carta de Seoane a Girri. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Girri. 1973 en 11/06/1973


La Coruña, 11 de Junio de 1973

Sr. Alberto Girri
Buenos Aires

Querido Girri:

Te contesto a una carta de hace tiempo, creo que no te la contesté, no lo sé, pues tengo mi correspondencia embarullada –de barullo, palabra gallega que pasa al lenguaje porteño– y en todo este tiempo las noticias que venían de ahí, las que procedían de la actitud política de algunos amigos sin memoria, o masoquistas, tampoco lo sé, me restaban ánimos para hacerlo. Perdóname y no te desquites. Trabajé mucho, hice en todos estos meses una exposición que está abierta en Madrid con bastante éxito y en la que vendí algunos cuadros, cerrándose el jueves que viene, el día 14. Tu carta, pesimista, expresa buenas razones en cuanto a la posición política de las clases media y oligárquica argentinas, por otra parte muy consecuente con la moral de nuestra sociedad de consumo, muy unida como es natural a la moral del éxito económico. El criterio ético de nuestra época dejó de ser monolítico, como lo fué en general desde la prehistoria, desde la sociedad tribal y no se establece otro sobre los supuestos de la crisis de la vieja moralidad tradicional, o en la sociedad de mercado de hoy se desarrollan criterios éticos distintos y nosotros, por lo menos yo, no podemos entenderlos.
Hace veinte años nada más nos importaban tanto las condiciones morales del que nos representaba políticamente como su acción política, administrativa, etc. Esto hoy no cuenta. Antes, un guía para nosotros era quien en nombre de una ética aceptada se enfrentaba con la multitud. Recuerdo a Juan José Castro* y su carta de renuncia publicada en los diarios del 47 o el 48, o no sé cual fecha. Pero la gente que tiene menos de cuarenta años, queramos o no, nos guste o no, y aunque no hubiésemos recurrido a las medidas rejuvenecedoras de la Dra. Aslánd, piensa de un modo distinto a nosotros y tampoco se trata de pasar la vida adaptándose al pensamiento de los más jóvenes. Tu y yo, y los de nuestra generación, tenemos una obra que estamos realizando en la medida que podemos y esto es lo que cuenta. Creo que es a mi edad cuando el pintor, el escritor, etc., se encierra en una torre de marfil y sólo trabaja, se ocupa de su trabajo y de lo rápido que pasa el tiempo. Si tiene suerte, puede no tener una torre, sino varias torres como Picasso, llevando de una a otra su soledad, su trabajo y su insatisfacción.
Tu poema Inesperada, clara relación, el que me has enviado por tu carta, me parece espléndido y me gusta, además, conceptualmente. Se trata de crear tú, yo, nosotros, aquellos que nos mueven iguales inquietudes, “formas que habrán de moverse en el tiempo” como quería Hokusai, según los versos tuyos, aunque estemos sumidos en la hosquedad que supusiste dominando a Picasso, y, en otras cuestiones, las que nos competen como integrantes de un pueblo, nos domine la desilusión. Tu poema es muy bello. Pues a eso. En tu caso, a escribir, en el mío a pintar y escribiendo y pintando pacientemente a esperar al igual que esos orientales sentados a que antes pensé referirme. Lástima que no aprendimos el hábito de sentarnos sobre las piernas cruzadas para tomar la actitud de un Buda. Nuestro ombligo es lo que que parece que sólo cuenta, ahora en la época de las desilusiones.
Escríbeme, no te vengues. Un gran abrazo para Aurora y para ti de Maruja y el mío.
Perdóname si esta carta resulta por vez primera, desde que tenía 17 o 18 años, creo, egoísta y desdeñosa.

[Seoane]

1973-06-11
Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1973 en 11/06/1973


La Coruña, 11 de Junio de 1973

Sres. Emma y Rafael Lifschitz
Buenos Aires

Queridos Emma y Rafael:

Nuestra correspondencia esta vez es más espaciada que otras y es posible que la culpa la tengan las circunstancias que nos rodean. Nosotros también este año escribimos menos, en parte por no hablar de lo que está presente constantemente en la cabeza por no hablar de lo que está presente constantemente en la cabeza de cada uno de nosotros y referido al país, aún teniendo como tenemos, verdaderas ansias por noticias de Buenos Aires, las estamos deseando con impaciencia además de todas las que aquí se publican que, en los diarios gallegos, son bastantes. Algunas de ellas nos las trajeron Elena y Luis Baudizzone que pasaron unos días con nosotros, muy pocos para nuestro deseo y con quienes charlamos de los amigos y de la ciudad todo el tiempo posible, tantas eran nuestras ganas de noticias. Ellos alcanzaron a ver la exposición de óleos que tengo abierta hasta el 14 en Madrid, el próximo jueves, en una estupenda galería, Galería Aele, que abrió Carmen Waugh. La exposición tiene mucho éxito de crítica, público y hasta de ventas. Elena y Baudi puede deciros de todo esto, exposiciones, Galicia, etc. Trabajé mucho, pinté para la exposición. Hice figuras y paisajes de mar siguiendo el camino de los hechos en Buenos Aires, aún mayores y estoy todo lo satisfecho que se puede estar de la obra de uno viendo como uno ve que en algunos casos, casi todos, no alcanzó del todo lo que se propuso o que se deslizaron errores que cuesta, por pereza a veces, trabajo corregir. Estamos muy contentos. Vendí desde Madrid un cuadro grande para París y también otro para Barcelona, aparte los para Madrid, lo que significa el éxito que la muestra obtiene. No sabemos nada de vosotros ni casi de ninguno de los amigos. Ahora que el invierno en ésa, como ocurre en todas partes menos en el trópico, supongo, invita al recogimiento. ¿Por qué no nos escribís unas cartas largas en las que transmitáis noticias de toda índole, chismes sobre personas amigas y no amigas, estado de los amigos, comentarios de exposiciones, cine, teatro, etc? ¿Se casaron Carlos y Eduardo? ¿Cómo va Carlos con la carrera? ¿Cómo está la finca de Tortuguitas? ¿Qué sabéis de Marika y Varela? ¿Cuándo viajan hacia ésta? ¿Qué amigos se disponen a viajar? Podéis añadir muchas más preguntas a estas. Estamos impacientes de respuestas. Aquí todo está lo mismo en muchos órdenes. En cuanto a Galerías se abren todos los días cantidad de ellas en Madrid, Barcelona y, en general, en todas las ciudades españolas. Creo que en Madrid hay alrededor de cien y se está vendiendo mucha pintura.
Bueno, ésta es una carta casi solamente de preguntas, por favor, contestarlas. Quizás desde Tortuguitas algún fin de semana próximo podéis decidiros a escribir alguna carta larga, dos inmediatas, una tuya, Emma y otra tuya, Rafael.

Un gran abrazo para los dos y para Carlos y Eduardo de Maruja y mío:

[Seoane]

1973-06-12
Carta de Seoane a Falcini. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Falcini. 1973 en 12/06/1973


La Coruña, 12 de Junio de 1973

Sr. D. Luis Falcini
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Contesto tarde su carta pues desde ella no hice otra cosa que pintar y enredarme en asuntos diversos. Ahora estoy exponiendo en Madrid con bastante éxito en una Galería que instaló en esa ciudad Carmen Waugh, que tiene la otra ahí en Buenos Aires, en la Calle Florida. La muestra mía se clausura el jueves próximo, es decir, pasado mañana.
De ahí, de Buenos Aires, nos llegan las noticias más contradictorias, las que envían nuestros amigos y las que viene publicando la prensa española. En realidad no sabemos nada o al menos no podemos hacernos una idea de lo que viene ocurriendo políticamente. Pero dejemos esto.
Con motivo de nuestra ida a Madrid por la exposición vimos la excelente muestra de Torres García que allí se celebra. La más importante seguramente de cuantas se hicieron de él, pues se reúne la obra de juventud en Cataluña incluídos los murales de la Diputación de Barcelona, con influencia muy clara de Puvis de Chavannes, pero notables, y los cuadros algunos de tendencia simbolista, los más lejanos en el tiempo y los que anunciaba el Torres García de más tarde, de colecciones catalanas, aparte los enviados de París y de Uruguay. Los cuadros muy bien presentados y la exposición gigantesca.
Toda ella prueba en su continuidad, en perjuicio de las teorías de Torres García, que su temática americana, la que él creía incorporar a sus cuadros hechos en el Uruguay y su pintura constructivista era muy europea, o mejor muy universal y que empezaba a nacer en Cataluña, cuando su lengua era la catalana, la de su padre, y soñaba con Francia. Pero esto ocurre muy a menudo con los pintores que teorizan sobre lo que hacen al mismo tiempo que pintan, pues por veces la obra les lleva inconscientemente, del modo que sea, sin poder explicárselo y a lo mejor sin poder verlo, o viendo su propia obra con ojos cariñosos de padre, por caminos distintos a los de sus teorías.
En el mismo edificio se presentaba una muestra de las joyas de Dalí, espantosa para mi gusto, corazones que parecen frutillas palpitando a impulsos de un motor, materiales nobles subordinados a un mal gusto increíble pero con trucos y sorpresas que halagaban la capacidad de asombro de las monjitas, los niños y de los analfabetos. Esta exposición se llenaba de público, al revés de la de Torres García, casi vacía la mayoría del tiempo. Así ocurre con el arte. No hemos visto otra cosa importante.
En Barcelona una exposición interesante de grandes fotografías muy bien montadas y explicaciones del movimiento Dadá, y, antes, en la misma galería en que expongo un grupo de surrealistas sudamericanos, algunos muy interesantes, entre ellos el cubano Lam y el chileno Matta. Esto es todo.
No sabemos aún cuando volveremos, quizás en octubre. No sabemos. Por esto necesitamos las cartas de ustedes donde nos hablen de Buenos Aires.

Un gran abrazo para Germaine y usted de Maruja y mío:

[Seoane]

1973-06-12
Carta de Seoane a Shand. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Shand. 1973 en 12/06/1973


La Coruña, 12 de junio de 1973

Sres. Susana y William Shand
Buenos Aires

Queridos amigos:

Debo carta desde hace tiempo. Estuve preparando la exposición que ahora está abierta en Madrid, en la galería que abrió aquí Carmen Waugh y que está obteniendo bastante éxito. Leí con ganas La pared, el cuento de Shand que publicó La Nación que me parece importante y seguramente formando parte de alguna serie que publicará en libro sirviendo para extender su obra de escritor a un género que, por mi parte, no sabía cultivase, y haciéndolo, me parece con mucha fortuna.
En mi exposición de Madrid aparte la crítica, muy buena la que va publicada, estoy vendiendo bastante, tengo seis cuadros vendidos, uno de ellos bastante grande para una colección de París, otro para un coleccionista de Barcelona y cuatro a particulares de Madrid, estando alguno más reservado. Nosotros, sin embargo, regresamos de Madrid antes de cerrarse la muestra, por el calor. Nos enferma el calor seco de esa ciudad, tenemos necesidad de clima húmedo. Las lluvias que cayeron desde hace centenares de años sobre los cuerpos de nuestros antepasados han hecho de nosotros gentes anfibias que sólo pueden desarrollarse, incluso intelectualmente, en climas húmedos. Por eso nos sentimos a gusto en Buenos Aires y en Galicia. Además está probado que en las exposiciones sobran los autores de las obras. Cuando hay alguien más experto que ellos en cuestiones comerciales, no es necesaria la presencia del autor. En Madrid, se abrieron muchas galerías y se está produciendo allí ese fenómeno que ocurrió en otros países hace algunos años, entre ellos en Argentina, de la necesidad por la clase media en progreso económico de adquirir obras de arte, un poco a las locas y sin verdadero gusto por el coleccionismo y, a veces, sin sensibilidad alguna para la obra artística y solamente como emulación. Algo, sin embargo, muy positivo desde el punto de vista cultural y del progreso de las artes. Vimos una extraordinaria exposición de Torres García con obras hechas en España, Francia y Uruguay, la más importante seguramente de cuantas se hicieron de él y en la que se presentaban los grandes frescos que hizo en su juventud para la Diputación de Barcelona influenciado por Puvis de Chavannes y una muy mala de joyas de Dalí.

Escriban. Un gran abrazo de los dos para los dos. Recordamos a todos los amigos. Cariños a Bernardo, a Sima y a todos.

[Seoane]

1973-06-13
Carta de Seoane a Fole. 1973
A Coruña
Lugo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fole. 1973 en 13/06/1973


A Cruña, 13 de Xunio de 1973

Sr. D. Anxel Fole
Lugo

Meu querido amigo:

Remítoche esta carta para J. S. que debe ser unha persoa moi moza e que fixo unha nota o dia 10 de este mes no voso periódico. Dalla si ti crées que val a pena. Eu penso que sí porque estoy (sic) farto de que as xentes pubriquen todo o que lle pasa pola testa e non créan que están obrigados a informarse sobre quén é quén. Tamén de que o centralismo chegue a infruenciar de tal xeito ós mozos galegos e podan pensar que Madride ten hoxe capacidade de consagración no mundo.
Deica o 18 que iremos ó estreno de Bal.
Unha grande aperta de:

1973-06-16
Carta de Baudizzone a Luís e Maruxa Seoane. 1973
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Baudizzone a Luís e Maruxa Seoane. 1973 en 16/06/1973

Julio 16-1973

Queridos Maruja y Luis:

Baudi hace 3 días empezó una carta para Uds. Claro está que la cantidad de cosas y velocidad con que suceden no le dan tiempo para terminarla, nunca –por eso me pareció + práctico mandarles estos 2 recortes que resumen bastante bien (en parte) lo que ha sucedido. Por nuestra parte les diré que estamos desolados y esperamos cosas muy bravas.
Nos llegó una carta y fotos muy lindas de Mimina [Carmen Arias ] –no como otros que no escriben nunca, pero les gusta recibir.
Abrazos muy grandes

Elena

¿Les llega La Nación Aérea?

1973-06-21
Carta de Baudizzone a Seoane. 1973
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Baudizzone a Seoane. 1973 en 21/06/1973

Junio 21, 1973

Muy queridos Maruja y Luis:

10 días que estamos en Bs As y es tal la cantidad de cosas sucedidas no ya en nuestras ausencias sino durante durante éstas que es un verdadero lío. Por suerte nos queda el recuerdo maravilloso de esos 4 [días] vividos allí tan intensamente y tan rodeados del cariño y la amistad de gente que se quiere tanto. Qué suerte haberlo hecho–aunque fuera tan corto, mis queridos Seoanes–fue un verdadero remanso porque aquí directamente se vive en el caos. Y nadie tiene idea qué podrá pasar y qué rumbo tomarán las cosas. Siguen los secuestros y los robos; en las cárceles hay levantamientos y ayer esperando la “palabra” del Papi hubo horas antes de su llegada tales encuentros de grupos de ellos mismos, que pueden diferenciarse entre sí por lo que responden a “Perón Evita la Patria Socialista ”, “Perón Evita la Patria Peronista ”, que hubo que suspenderse todos los actos y recién hoy hablan por televisión.
Como saldo hasta hoy había más de 20 muertos y cientos de heridos, pues el tiroteo con todo tipo de armas fue en una concentración, que según ellos de 3 millones, pero evidentemente más de un millón había. Fue una gigantesca movilización–donde no se trabajó desde el ½ día anterior– con la suerte que al siguiente era feriado por Corpus Christi–todo el comercio y la industria parada y todo el servicio de transportes a disposición gratuita de aquel que quisiera usarlo– no sólo dentro de la capital sino desde Jujuy al Chubut. Miguel estaba ese día (el 19 y el 18) en Mendoza y nos contaba que era impresionante ver las caravanas de ómnibus que partían.
Encontramos bien a los chicos, trabajando mucho y en una expectativa muy grande, pues evidentemente ellos creen que esto endereza por un extremo u otro, cosa que compartimos, pero no en el extremo elegido; los amigos bien, pidiendo noticias de Uds. y reuniéndonos para tratar de aclarar algo y darnos fuerzas mutuas. Baudi les dará noticias –quizá– a lo mejor más nítidas, más terminantes. No sé.
Yo los recuerdo mucho y quisiera por un lado tenerlos acá –se necesita tanto de la amistad– pero quizá están mejor allá. Con todo yo soy un poquito más optimista que Baudi –a lo mejor por las ganas de que alguna vez este país salga adelante.
Los abrazo muy fuerte
Elena

Queridos Maruja y Luis
Elena dice que tal vez sea más terminante en mis noticias. Nada de eso. Estoy en una gran confusión y con una gran preocupación, pero todo más en el plano de lo inconsciente. No puedo racionalizar nada –y para mí, que por formación soy sobre todo un racionalista, eso me resulta dramático. Voy al Estudio (no tengo gran cosa que hacer), leo bastante, charlo con amigos, trato de enterarme. Y me acuerdo de esos días europeos, que ya se alejan a toda velocidad. Uno de estos días les escribiré largo; ahora aprovecho este huequito que dejó Elena en su carta para llenarla de abrazos.
Baudi.

Te suscribí por un trimestre a la edición aérea de La Nación. Espero que así te ayude a formar tu juicio

1973-06-22
Carta de Seoane a Gerstein. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Gerstein. 1973 en 22/06/1973


La Coruña, 22 de Junio de 1973

Sra. Noemí Gerstein
Buenos Aires

Querida Noemí:

Pasaron por aquí Elenita y Baudizzone y pasamos con ellos tres días muy felices. Supongo que los habrás visto a su regreso. De Emma y Rafael apenas sabemos nada, no escriben y estamos deseando recibir cartas de ellos como de todos los amigos. Aquellas otras noticias argentinas del género policial, pero confundidas con las política, están publicándose con abundancia en los periódicos de aquí. Falange festejó como triunfo propio el obtenido en la Argentina por el peronismo. No he visto a Bonet en este viaje, pero por fortuna no es cierto lo del accidente. Está por lo visto trabajando en la ciudad veraniega que proyectó en el Mediterráneo y de la que yo sé muy poco. No sabemos nada de Marika y de Lorenzo. ¿Cuándo vienen? Diles que escriban aunque sea telegráficamente, pero que escriban. Por mi parte, estuve exponiendo en Madrid en una galería nueva, Galería Aele, de Carmen Waugh y me fue muy bien de público, crítica y hasta de ventas. En Madrid, están ocurriendo sucesos muy disparatados en cuanto a la venta de obras de arte. Se pagan precios inverosímiles, 20 millones de pesos por un cuadro o más si se es un pintor muy conocido como Palencia. Un pintor gallego que a mí no me interesa nada pedía por un cuadro suyo el equivalente a 80.000.000 de pesos. Pintura española que se vendió en un remate de Buenos Aires a muy poco dinero, a cien mil o doscientos mil pesos, alcanzó en remates aquí cifras de 20.000.000 de pesos. Lo que te prueba en qué manos comerciales está el arte en Buenos Aires. Han perdido millones en esas ventas y han tenido dos años o más para enterarse de lo que estaba ocurriendo con esos remates en los que se beneficiaron subastadores y dueños de galerías de Madrid. Buscando referencias en las revistas de París o de Londres sobre la marcha de los precios de los pintores de hoy o consagrados universalmente, se olvidaron, o no supieron nunca, que existen artistas nacionales o locales que son estimados por sus pueblos y dejaron salir de la Argentina una gran cantidad de obras de artistas españoles, italianos y franceses del último tercio del siglo pasado pertenecientes a escuelas locales. En la prensa de Buenos Aires, leí avisos de remates de obras de simbolistas franceses como si fuese mala pintura, a pesar de reivindicarlos ahora Francia y pasearla por el mundo en exposiciones internacionales, y naturalistas españoles de esa misma época que desdeñaron los dueños de galerías y los críticos agoreros, como nuestro amigo R.[omero] B.[rest], tan a la page. El negocio para ellos consiste en alquilar a los jóvenes las salas de sus galerías de arte y no arriesgarse con el comercio internacional de arte ni hacer nueva clientela en el propio país.
Bueno, escríbeme. Recibe con el saludo para todos los amigos comunes, para Marika y Lorenzo, a los que volveré a escribir por si tengo suerte y me contestan, a Emma y Rafael que tampoco escriben, el abrazo cariñoso de Maruja y mío:

[Seoane]

1973-06-22
Carta de Seoane a Parker. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Parker. 1973 en 22/06/1973


La Coruña, 22 de Junio de 1973

Sra. Margot Parker
Buenos Aires

Querida Margot:

Te debemos carta y no quiero echarle la culpa al trabajo. Trabajo lo que puedo, pero esta temporada muy desorganizadamente sin acertar a saber por qué. Estuve exponiendo en Madrid con mucho éxito en la espléndida galería que montó allí Carmen Waugh, Galería Aele. Ahora estoy tratando de grabar, quisiera hacer un álbum que responda al título de Memento homo, que refleje mi estado de ánimo frente a muchas cuestiones. Galicia, de la que me escribes, abandonada del Estado –no se puede gobernar desde el centro siendo un país distinto al resto de la península, en costumbres, geografía, gentes, economía, idioma, etc.,– está maravillosa, aumentan en su territorio los lobos, los caballos salvajes y la maleza está con sus bellísimas flores, matizando los innumerables verdes que cubren esta tierra de diminutas flores amarillas, blancas, rojas, violetas... Toda ella constituiría un modelo espléndido para un pintor simbolista francés de los del último tercio del siglo pasado, los seguidores de Puvis de Chavannes, de Gustave Moreau o Maurice Denís, que necesitaban de paisajes floridos para los quiméricos sueños que encarnaban en su obra. Para sus ángeles, sus dioses griegos, personajes bíblicos o campesinos endomingados.
Serían estos decadentes pintores de vergeles y de las salidas de sol muy capaces de extraer de esta bella maleza de las montañas gallegas, de conocerlas, la flora paradisíaca a que aspiraban. Hace pocos días en las afueras de La Coruña ví un chalet con su jardín al que pusieron de nombre un cartel que dice “Nirvana”. Toda Galicia es una especie de Nirvana. En la historia se menta que los conquistadores romanos al pasar el rio Miño le denominaron “rio del olvido” porque al pisar tierra gallega olvidaban su pasado. Quizás por ello el mundo olvidó más tarde a Galicia, tan distinta, fantasmal y bella. Alégrate de tu apellido Portela, pertenece a uno de los pueblos más humanos y sentimentales de Europa, no ñoño o lacrimeante, sino provisto de verdaderos sentimientos. Un pueblo muy viejo que canta para que las gentes no perciban que está llorando y que se marcha lentamente a otros climas, disolviéndose en el mundo, sin protestar, trabajando y cantando, quizás cumpliendo un destino fatal impuesto por sus antiguas deidades olvidadas. Así es Galicia pára mí. Así la veo ahora.
Esperamos ver tu obra nueva a nuestro regreso aprovechando lo posible este invierno. Nosotros no sabemos aún cuando regresaremos. Quizás de octubre a fin de año, no sabemos cuando. Recibo muy pocas cartas de ahí. No tenemos más noticias que las de los diarios, abundantes y nada gratas estos días.

Un gran abrazo de Maruja y mío:

[Seoane]

1973-06-22
Carta de Seoane a Núñez Búa. 1973
A Coruña
La Plata
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Núñez Búa. 1973 en 22/06/1973


A Cruña, 22 de Xunio de 1973

Sr. D. Xosé Núñez Búa
La Plata

Querido Núñez Búa:

Recibín as tuas duas cartas que non contestéi por mor da miña eisposición en Madride, que xa se realizóu con éisito, tendo vendido ademáis algúns cadros, todos feitos dende que cheguéi.
Agradézoche o envío das pólizas e faréi que te paguen a débeda que teño contigo. Estos días chegará a Galicia Sofovich e a sua dona que veñen a pasar dez días e pasearémolos todo o que poidamos pra que coñezan esto. No orde económico esto non mellora. A xente continúa marchando e non se atopan trazas de que se instalen novas industrias fundamentales que fomenten riqueza. Xa falaremos desto cando veñas. Déboche dous libros meus, un que te remitiréi dende eiquí e outro que penso non tés que é o derradeiro que pubriquéi en Bs. Aires, A maior abondamento.
Unha aperta moi grande de Maruja e miña pra Otilia, os teus todos e pra ti:

[Seoane]

1973-06-22
Carta de Seoane a Pérez Prado. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Pérez Prado. 1973 en 22/06/1973


A Cruña, 22 de xunio de 1973

Dr. Antonio Pérez Prado
Buenos Aires

Meu querido amigo:

Recibín o seu libro adicado que vostede me mandou e logo un paquete que remitiu a Editorial, e a mañífica resposta ó periodista de Faro de España e Núñez Búa, o da radio, non o bo. O libro, espléndido. Teño pensado facer unha nota pra La Voz de Galicia onde veño colaborando semanalmente. Penso que a editorial debía distribuílo en España, remitilo especialmente a Galicia pra se vender nas librerías, pois cavilo que tería moito éisito. Supoño que o terá tamén ahí onde sería moi espallado. O libro feito con amor, ironía e sin evitar as verdades por desagradables que sexan vén sendo un verdadeiro canto a Galicia, como di vostede ó final da súa carta ós malditos. Quixera telo escrito eu, e xa o digo todo.
Atopei a Palmás en Madride, onde dende o mes pasado fixen una exposición de óleos con moito éisito. Estaba estudando custiós referidas ó seu traballo. Aínda non veu a Galicia. Polo que a min se refire, publicaron en Galaxia un tomo de crónicas miñas feitas para pasar pola radio, unhas setenta, que estase vendendo moi ben e tivo crónicas moi boas. Tidúase Comunicacións mesturadas e remitireille un exemprar tan pronto teña algús.
Estos exemprares dos seus que me acaban de chegar distribuireinos entre algunhas xentes deiquí, entre elas ó direitor de La Voz de Galicia. Sei que a Piñeiro gustoulle moito.

Unha grande aperta de Maruja e miña agradecéndolle moito a súa adicatoria:

[Seoane]

1973-06-25
Carta de Seoane a Díaz Dorado. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Dorado. 1973 en 25/06/1973


La Coruña, 25 de Junio de 1973

Sr. Diego Díaz Dorado
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Recibí su carta del 15 acompañada de la que me escriben desde Zurich Who´s who in Graphic Art, que veremos como puedo contestar, pues aquí no tengo ni originales ni muchos ejemplares de obras mías que enviarles. Lo poco que hice fué pintar y casi nada más. De Buenos Aires tenemos noticias abundantes por la prensa, sobre todo por La Voz de Galicia que resulta el diario mejor informado sobre cuestiones argentinas y donde hacen agudos comentarios sobre la situación actual. Sospecho que todo va a repetirse, incluso se repetirán los mismos engaños y decepciones. En cuanto a la Universidad, ¿qué fué de Rolando García y sus amigos? ¿Volvieron a ella? ¿Qué hacen?
Tengo ganas de volver, desesperarme ahí, estar lejos de toda esta indiferencia y apatía de aquí. Con todo Buenos Aires vive, se revuelca, lucha, parece caer en los abismos, se levanta, vuelve a caer y luchar y revolcarse y esto es algo diario, desesperante, pero pienso que vital. Aquí nadie quiere saber nada. A nadie en el fondo le importa nada de lo que ocurre en el mundo, o así parece. O lo que ocurre en el mundo es lo peor, según los medios de comunicación y aquí, en cambio, según ellos, se progresa, se vive bien y en paz. Un extranjero dijo: “No sabía lo mal que estaba mi país hasta llegar a Madrid. Aquí, al contrario, lo único que ocurre sobresaliente son las inauguraciones de pintura”. Tenemos un aparato de televisión que nos prestaron, es lo que se dice un opio. Se transmite aburrimiento. Películas de la década del 20 al 30, mediocres, olvidadas o francamente malas. Acuerdos diarios del Consejo de Ministros y de las Cortes, sin comentarios, ni siquiera notas sobre sucesos de cualquier índole. Dibujos infantiles. Ballet y canciones en películas adquiridas, nada en directo o casi nada. Locutores que siempre léen, muy pocos reportajes (y estos filmados), etc. Un solo canal, el del Estado, dos cadenas, una comienza a las 11 de la mañana y termina a medianoche con unas horas de intervalo en la tarde y la otra a las seis y media de la tarde y termina a las 12 de la noche. Como en la prensa, se destacan las desgracias en otros países. A veces no se puede ver nada por defectos de transmisión, supongo que en las repetidoras. Esto es todo. Fuera de Madrid y Barcelona nada de teatro y en toda España nada de cine que valga la pena como no sea en algún cine-club. Se edita, eso sí, mucho y muy bien.
Bueno, ya hablaremos con calma a nuestro regreso que aún no sabemos cuando será. Me gustaría que se empezase antes el edificio del Museo y que quedase en marcha un Patronato para conducirlo.
Le agradecemos todo lo que hace por nosotros.

Un gran abrazo para Carmen y usted y para Lamela y familia, de Maruja y mío:

[Seoane]

1973-06-25
Carta de Seoane a Fernández e Cuadrado. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández e Cuadrado. 1973 en 25/06/1973

La Coruña, 25 de Junio de 1973

Sr. Albino Fernández
Buenos Aires

Queridos Albino y Arturo:

Recibimos vuestra carta y me sorprende digáis que no contesté a la de Cuadrado y tuya recibidas hace mucho. A Cuadrado, de ésta guardo copia, le contesté el 3 de Febrero y no tuve respuesta. Que lo recuerde. Y en cuanto a la tuya, Albino, te decía muy brevemente que era posible que hiciésemos una exposición de tus grabados entre agosto y setiembre si tu lo permitías, aunque ya habíamos hablado algo de esto antes de salir nosotros de Bs. Aires.
En cuanto a lo que pasa ahí no me sorprende.
Aquí los “Círculos José Antonio” y los falangistas festejaron el triunfo de ahí como algo propio. Y hubo actos de recibimiento y despedida de Cámpora y P. en Madrid extraordinarios. Yo no tengo nada que decir. Pienso en todos los momentos de aquí y del mundo defendiendo ideales que aún comparto.
Me sorprendió la noticia del fallecimiento de Falcini. Nadie me escribió sobre ella. Éramos amigos desde 1937. Lo había conocido cuando dirigía el Museo Municipal. Sabíamos que estaba mal pero no creíamos que estuviese tanto. Haré una nota para un diario de aquí recordándolo. Giambiagi y él fueron dos grandes amigos míos que me estimularon en mi trabajo. Pero no quiero escribir sobre esto ahora quizá lo haga muy pronto. Se trata de un Buenos Aires que desaparece sin remedio.
Hice una exposición en Madrid con mucho éxito de público, crítica y venta en una galería espléndida que montó Carmen Waught, y trabajo lo que puedo, que no es demasiado. Galicia es un país para no trabajar y morirse pasmado de tanta belleza y ya tengo ganas de regresar, pero aún no sé cuando.

Un saludo para los vuestros y vosotros de Maruja y mío y un gran abrazo para los dos de:

[Seoane]

1973-07-02
Carta de Pilares a Luís e Maruxa Seoane. 1973
Madrid
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Pilares a Luís e Maruxa Seoane. 1973 en 02/07/1973


Madrid, 2 de julio del 73

Para Maruja y Luis Seoane
La Coruña

Queridos amigos:

Con muchos recuerdos de Adelaida y Marcial, van también los nuestros. Y una triste noticia que me comunicó Frontini. Ha muerto Luis Falcini. Escribí un artículo para ABC, pero ignoro si lo publicarán. Falcini murió el 9 de junio último y fue enterrado el domingo 10, en la Chacarita. Según Norberto, una semana antes tuvo una parálisis. Como la circulación de una pierna cesó, hubo que amputársela. Falcini resistió la operación, pero, al darse cuenta tres días después, lloró, y perdió todas las ganas de vivir. Os lo cuento así, rápido y sin la menor preocupación de tipo literario, para que tú, maestro Seoane, le hagas al inolvidable Falcini un buen recuerdo escrito...
Y nada más. Perdóname que estas líneas de hoy contengan tan malas nuevas. De lo mucho que os queremos nunca será novedad.

Abrazos

Manuel Pilares

1973-07-09
Carta de Seoane a Menechini. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Menechini. 1973 en 09/07/1973


La Coruña, 9 de Julio de 1973

Sr. D. Enzo Menechini
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Estuvo el Dr. Sofovich pasando unos días en La Coruña. Él te podrá decir de nuestra vida. Expuse en Madrid en la nueva Galería de Carmen Waugh con éxito. La galería está muy bien puesta y creo que le irá muy bien. De Buenos Aires sabemos poco, lo que dicen los diarios y lo que publica La Nación en su sección semanal aérea. Casi, seguramente, volveremos en setiembre. Te escribo de prisa. El Dr. Sofovich me dijo de la venta de los dos cuadros míos y quisiera pedirte que el importe de ellos deducida la comisión, se lo pases a él para que pueda invertirlo en algo que no signifique pérdida para nosotros por la posible desvalorización de la moneda.
Esto es todo. Saludos de Maruja y míos para Julia, para tí y los amigos comunes. Un gran abrazo de:

[Seoane]

1973-07-22
Carta de Seoane a Baudizzone. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Baudizzone. 1973 en 22/07/1973

La Coruña, 22 de Julio de 1973

Sres. Elena y Luis M. Baudizzone
Buenos Aires

Queridos Elena y Baudi:

Recibimos vuestras cartas. Os extrañamos. Nos gustaba ver, saber que estábais aquí, en este país desdichado y antiguo, tan bello, castigado y cortés. Tambien se fueron los Sofovich hace quince días y tambien los extrañamos. Me gustaría unir los amigos de Buenos Aires con los de Galicia y este país a Buenos Aires. Estamos permanentemente enfermos de nostalgia, “sen acougo” como se dice en gallego, sin sosiego, se diría en castellano, pero se trata de un sin sosiego muy particular dicho en castellano. Pero hablaremos de todo esto con vosotros ahí, a nuestro regreso. Llegaremos antes de la toma de posesión de la nueva presidencia. ¡Que farsa todo esto…! ¡Cuanta razón teníamos y vamos a tener en el futuro próximo!. Los dos artículos de La Nación y La Opinión son muy buenos. Nosotros nos nutrimos de los buenos comentarios que se hacen aquí en La Voz de Galicia y de La Nación aérea que nos estáis enviando desde Buenos Aires por la suscripción que nos habéis hecho y que os agradecemos mucho. Llega muy puntualmente, con tres días de diferencia. De aquí no tenemos nada que deciros, todo continúa lo mismo. Los campesinos de alrededor de sesenta años colgándose de las vigas, desesperados de no tener ya hijos o jóvenes que trabajen las tierras, o de no poder emigrar con ellos mismos. Ayer estuvimos en Santiago, comimos en el restaurante donde creo estuvimos con vosotros, a la entrada de La Alameda, y vecinos nuestros fueron un matrimonio con la piel muy blanca de trabajar en locales interiores, probablemente en cocinas o de camareros, y tres niños de ellos muy bien vestidos tostados del sol. Se trataba de esos hijos que los emigrantes solo ven diez o quince días en el año. Estaban tristes, los niños no se encontraban a gusto con los padres, “esos desconocidos” y hubieran estado más a gusto jugando en la aldea con otros niños y vigilados por sus verdaderos padres de hecho, los abuelos o los tíos, o una familia que cobra por tenerlos.
Bueno, Elena, ya ves que escribo. Pero nos falta que Baudi tambien escriba. Por favor escribid los dos y hacer que otros amigos tambien lo hagan. Estamos con nostalgia, volveremos a fines de setiembre.
Un gran abrazo para los dos, vuestros hijos y los amigos comunes, de Maruja y mío:

1973-07-22
Carta de Seoane a Sofovich. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Sofovich. 1973 en 22/07/1973


La Coruña, 22 de Julio de 1973

Dr. Bernardo Sofovich
Buenos Aires

Querido Bernardo:

Recibimos su carta de hace unos días y el libro de Echeverría. En Galicia aún no hay nieve, pero el verano va camino de diluirse en niebla y esa lluvia fina que usted conoció. En cuanto a temperatura, muy bien, primaveral. Me alegro que le hubiese gustado Lisboa, es una ciudad con muchas cosas interesantes. Esperamos su carta más extensa. Recibimos desde Lisboa una carta de Elsa en la que nos cuenta las peripecias del viaje, el accidente ocurrido al pasar de Galicia a Portugal y la demora que sufrieron. Nosotros nos quedamos un poco, bastante, solos, al marcharse ustedes de aquí y comprendieron porque amamos este país, aparte vínculos familiares, amigos y costumbres heredadas. Me alegro que hubiese gustado el cuadro mío que enviaron a París, me gustaría saber cual fue, pues no recuerdo si usted me lo dijo. También me enteré estos días por una amiga de Ginebra, amiga del exministro de trabajo de Lanusse, que los ministros, o algunos de ellos, quisieron obsequiar a Lanusse con un cuadro mío, pero no me localizaron y, naturalmente, desistieron. Esto ocurre por la falta de propaganda de los pintores de la Galería Bonino.
Le escribo de prisa, rápidamente y en espera de su larga carta sobre el viaje a Portugal y lo que ocurre ahí. Las noticias que se publican son desconcertantes. Ayer por tv española hicieron una semblanza, bastante bien hecha, de Perón. Volveremos en septiembre. Un gran abrazo de Maruja y mío. Dentro de dos o tres días llegarán Elsa y Paula, que les espere nuestro abrazo:

[Seoane]

1973-07-23
Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1973 en 23/07/1973


La Coruña, 23 de Julio de 1973

Sres. Emma y Rafael Lifschitz
Buenos Aires

Queridos Emma y Rafael:

Ahora debemos carta nosotros, no sé desde cuando, quizá desde hace un mes aproximadamente que llegó la vuestra. Os suponemos muy preocupados por todo lo que ocurre. Aquí llegan noticias contradictorias y la prensa española dedica bastante espacio a la política argentina, sobre todo un diario gallego, La Voz de Galicia, con excelentes comentaristas y corresponsales. Pero estamos muy lejos y no es igual leer comentarios que vivir la realidad de un país. Esta vez hubiésemos querido estar ahí aunque sufriesemos, como todos, la mala noticia diaria. Por aquí, aparentemente, no pasa nada. Suben los precios de los artículos de primera necesidad y la inflación aumenta, como ocurre en toda Europa. Supongo habréis hablado con Elena y Baudizzone. Ahora están de regreso ahí los Sofovich, que también han estado por aquí. Anduvieron con nosotros por diversos sitios de los que muchas veces hemos hablado. No sabía que habían designado académico a Diomede*, me alegra la noticia. No sé a quien designarán para ocupar el puesto de Falcini, yo dejé mi voto para Noemí porque existía vacante de escultura antes del fallecimiento de Falcini que nos dejó deprimidos sin ganas de nada. Conocí a Falcini en 1937 cuando era director del Museo Municipal y desde entonces fuimos amigos. Mi primera exposición la organizó él en Amauta, librería y galería que estaba en la calle Córdoba y, años más tarde, presentó otra de óleos míos en la Sociedad Hebraica. Con Cuadrado, le editamos una monografía que hizo Varela en Botella al mar. Nos unían muchas preocupaciones comunes a pesar de la diferencia de edad. Era un hombre de apariencia adusta, de ideas inconmovibles, pero que guardaba una gran ternura hacia las gentes y un gran amigo. Maruja y yo lo recordamos en su estudio, quizá hace poco más de un año, subido a pesar de su edad a una escalera y modelando una figura. Aún no había decaído físicamente como cuando nos despedimos de él antes de salir de Buenos Aires. Se mantenía erguido y lúcido. Cuando tuvimos noticia de su fallecimiento, hice reproducir en un periódico de aquí el poema que le dedicara hace años Lorenzo Varela, con una pequeña nota mía.
Recibimos con la noticia del posible viaje de Emma una noticia optimista. Estamos aquí en la segunda quincena de agosto. Nuestro programa es regresar a Buenos Aires en la segunda quincena de setiembre, aproximadamente. Si vienes, haremos algunos planes juntos de paseos por Galicia. Os esperamos a los dos o a uno, como decidáis viajar, nos haría muy felices que vinieseis aquí, conocieseis esto y vieseis además que no hemos exagerado nunca cuando hablábamos de Galicia, de su paisaje, de su gente, de sus fantasmas. De lo maravillosamente verde que es, de su niebla y de sus rías. Os esperamos. Escribid. De Marika y Lorenzo no sabemos nada. Si han salido de viaje, si están en París, si piensan venir a Galicia, o si por el contrario desistieron de venir a Europa. A Noemí le escribimos hoy. Vamos a poner al día nuestra correspondencia alterada por muchas cuestiones que alteraron nuestra vida en las últimas semanas.
Me gusta lo del perro. Nosotros también hubiésemos tenido uno si no fuese el tipo de vida que estamos haciendo. Siempre soñé con tener una cabra, un burro, un perro, un búho, un cuervo y un mirlo, animales que me resultan simpáticos y que tienen capacidad de amistad con el hombre.
Bueno, tu carta Emma y antes la tuya Rafael fueron para nosotros muy importantes. Nos acercó a Buenos Aires y a nuestra amistad. Contestadnos, y tú, Emma, dinos cuándo vienes.

Un gran abrazo de Maruja y mío para los dos y para Carlos, Eduardo y todos los amigos:

[Seoane]

1973-07-24
Carta de Seoane a Gerstein. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Gerstein. 1973 en 24/07/1973


La Coruña, 24 de Julio de 1973

A Noemí Gerstein
Buenos Aires

Querida Noemí:

Hemos sabido de la muerte de Falcini que nos dejó muy deprimidos. En una carta que le escribí hoy a Emma y Rafael les decía que le conocí en 1937, que mi primera exposición de dibujos en Buenos Aires la hice en Amauta, siendo él director de la galería, y que la primera de óleos la hice en la Sociedad Hebraica también siendo él Director de esta otra galería. Era un hombre intolerante en cuanto se refería a principios en general morales, pero a mí esto me parecía bien, creo que también yo lo soy, pero fue siempre un amigo leal. Quizá el fastidio de Petorutti* con Falcini, el que reflejan sus memorias, fue, precisamente, el que Petorutti usaba de una moral circunstancial que convenía a sus intereses y no podía tolerar la mirada ni el comentario de quien se manifestaba siempre justo en estas cuestiones y dispuesto a sacrificarse por unos principios. Esto no tiene nada que ver, o poco, siempre tiene algo, con la calidad artística de Petorutti. En los últimos tiempos, sé que estaba escribiendo sus memorias, yo le animé a ello, pues, además Falcini era un hombre que había vivido mucho y conocido mucha gente interesante, desde Medardo Rosso de quien fuera discípulo, o algo así, hasta Alberto Sánchez, el escultor español fallecido en el destierro. Sería una pena que no se recogiesen y editasen. En su homenaje, hice publicar en un diario de aquí el poema que le dedicó Lorenzo hace algunos años. De éste, de Varela y de Marika, no sabemos nada, si están en Europa y por donde, o si renunciaron al viaje. Nos gustaría mucho que viniesen a Galicia mientras estamos aquí, pues nuestro propósito es regresar a mediados de setiembre. La noticia de Lorenzutti es interesante, pero es posible que tengas razón al negarte al contrato de exclusividad, únicamente que en el contrato se fijen las normas y obligatoriedad de promoción, sino sin concretar es una forma vaga para el compromiso.
En cuanto a nuestro regreso, es posible, por lo que leo, que llegue a tiempo para votar, aunque también es posible que en esa próxima elección haya mucho voto en blanco. Un Gobierno que anuncia algunas reformas no puede perder los dos meses primeros de su actuación y ya están perdidas. Pero no quiero hablar de esto Para mis adentros, estoy sentado como un chino (de los de antes) esperando.

Escribe. Un gran abrazo de los dos, de Maruja y mío:

[Seoane]

1973-07-24
Carta de Seoane a Scheimberg. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Scheimberg. 1973 en 24/07/1973


La Coruña, 24 de julio de 1973

Dr. Simón Scheinberg
Buenos Aires

Queridos Aída y Scheinberg:

Hubiésemos querido contestar más rápidamente. No fue posible, perdón. Supongo que habrán tenido noticias nuestras por Sofovich que llegó a ésa antes que Elsa que fue por barco y habrá llegado en estos días, pues estuvieron unos días aquí en La Coruña y con quienes hicimos algunas excursiones. Hice, como saben, mi exposición en Madrid con mucho éxito y ahora estoy trabajando nuevamente en mis cosas, pintando poco, sobre todo dibujando. Nos deprime mucho la cuestión política de la que estamos bastante informados en general por la prensa de aquí y con bastante buenos comentarios. En España, desde luego, por esta vez el pueblo no se dejó engañar e intuyo el verdadero significado del peronismo. Había sido engañado hace veinte años y más cuando se le suponía por lo menos un partido reformador. Pero no quiero comentar nada de esto, aunque esté deseando recibir noticias, pues me prometí a mí mismo callar y esperar hasta que algunos amigos y sobre todo los hijos de los amigos sepan por experiencia la razón que nos asistía. En una sola cuestión, creo que aciertan en suponer a Perón un hombre hábil. No creo que hubiese político argentino más astuto y hábil y con muy pocos rivales en el exterior. Una especie de mezcla de gobernador de Córdoba, Sabattino y Barceló, el extinto caudillo de Avellaneda. Un ser ambiguo, con una política ambigua que engaña a una ingenua mayoría presidencial, pues nuestra decisión es marcharnos en la segunda quincena de septiembre para poder aprovechar lo que resta del año trabajando en Buenos Aires.
No sé si le escribimos que en nuestros días de Madrid con motivo de mi exposición, hemos visto una extraordinaria de Torres García con la obra enviada del Uruguay y la que se juntó, importantísima, de Barcelona. Muy bien presentada. Estaba también los famosos murales de la Diputación catalana. Pienso que Torres García gana mucho en nuestros días, que su obra se engrandece a medida que pasa el tiempo. A mí siempre me gustó, pero ahora se puede ver como un gran maestro. Viéndolo sólo por su pintura y sin el ruido que armaba defendiéndola y exaltándola y celoso como estaba del éxito de los demás. Muy pocos de los grandes artistas de su época y que fueron famosos resisten, a mi juicio, el paso del tiempo como él. En Barcelona, le dedicaron una extraordinaria y voluminosa monografía en la exposición de Madrid se colocaron ampliadas que servían para seguir el desarrollo de su vida y de su obra. Fue efectivamente una muestra que, al valor de ella se unía el de su presentación. Es curioso que la Argentina no hubiese podido hacer algo parecido para cualquiera de sus grandes pintores desaparecidos. Aquí como en el resto de Europa no se sabe nada del arte argentino, ni sudamericano. Solamente de Guayasamín, el pintor ecuatoriano, muy flojo, a mi juicio, de la línea de Siqueiros, pero a una gran distancia de éste y estúpidamente demagogo. Lo mejor que vi de él fue una naturaleza muerta que seguramente había hecho para vender, sin darle demasiada importancia. Negro y sucio de color. Sus cuadros con pretensiones sociales en los temas los compran seguramente para oficinas del Estado sin servir ni a la clase humilde de su pueblo ni al arte, así lo pienso.
Bueno, Aída y Scheinberg, en septiembre estaremos por ahí, pero escriban antes, falta mucho. Reciban un gran abrazo de Maruja y mío:

[Seoane]

1973-07-24
Carta de Seoane a Shand. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Shand. 1973 en 24/07/1973


La Coruña, 24 de julio de 1973

Sres. Susana y William Shand
Buenos Aires

Queridos amigos:

Comienzo a escribir contemplando desde la ventana una niebla que nos tapa el mar y una lluvia fina y persistente que embellece esta tierra. Es ahora pleno verano. Contesto. Comprendo el estado de ánimo de ustedes, es el mismo mío, que ahora estoy lejos y las noticias, bastantes, me llegan tamizadas. Los comentarios de los corresponsales de los diarios españoles en Buenos Aires no son halagüeños y nadie parece saber qué puede ocurrir políticamente dentro de un mes o dos cuando se realicen nuevas elecciones, o cuando se instale en el poder un gobierno mixto. Toda esta desorientación popular parece mentira. No se entiende el descrédito de los programas políticos y de los partidos que jamás gobernaron. A mí no me cabe en la cabeza que los partidos de izquierda y de derecha se hubiesen atomizado de tal manera sin que los primeros hubiesen participado nunca como tales en ningún gobierno. La única explicación quizá resulte ser la emigración masiva del interior y las ciudades, la llegada del lumper a ella, creyentes de la madre María, de Pancho Sierra y del posible milagro. Hasta el 45 funcionaban los partidos y los sindicatos influenciados por ellos, los partidos. Luego vino ese sindicalismo dirigido que sigue hasta hoy y los partidos se dividieron en mil pedazos hasta casi no existir. Las últimas batallas serias, de acuerdo con el mundo, fueron por España y por el antifascismo durante la guerra. Luego vino esto de las frases demagógicas, los bombos y los pistoleros. Pero yo ya no quiero opinar. Formo parte de una generación de gentes derrotadas permanentemente, incluso por los vencedores que alentamos y que también nos derrotaron traicionándonos. Se lo escribo a una amiga, estoy dispuesto a esperar sentado, sin moverse siquiera, como un chino de antes, a ver pasar el cadáver del enemigo. Por lo menos, el tiempo tiene que hacer justicia.
Volveremos seguramente a mediados o a fines de septiembre. Quiero aprovechar algo del invierno de Buenos Aires y decidir sobre el trabajo del próximo verano. Extrañamos mucho a todos los amigos. Creo que ya les escribí sobre la magnífica exposición de Torres García que vimos en Madrid. Estaba en ella una importante cantidad de obra catalana y la que enviaron del Uruguay. Ayer me hablaron sobre la que hacen en Londres de un pintor que yo admiro, casi desconocido del mundo, o desconocido, Edward Burra, autor de grandes acuarelas extrañas donde casi siempre el rojo, un rojo sangre, es el color preponderante. Pertenece por los temas a la privilegiada categoría de los malditos. ¿De dónde vendrá a algunos pintores ingleses su gusto por los ángulos agudos? Ángulos hirientes que están en Sutherland y en Burra y no son celtas, ni por lo tanto bretones, que tienden al círculo y a la espiral. ¿Será algo sajón? ¿O solamente el recuerdo ancestral de lanzas invasoras?

Un gran abrazo para los dos, para Bernardo y los amigos comunes, de Maruja y mío:

[Seoane]

1973-07-26
Carta de Pilares a Luís e Maruxa Seoane. 1973
Madrid
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Pilares a Luís e Maruxa Seoane. 1973 en 26/07/1973


Madrid, 26 de julio del 73

Para Marujina y Luis Seoane
La Coruña

Queridos amigos:

En La Estafeta recién aparecida, fue publicada esa nota crítica que os envío. Es una pena que esas cosas salgan tan canijas y tan tardías. Pero ya sabéis bien cómo son las cosechas de los y los comentaristas de este país.
Muchos recuerdos de Pilar y míos.

Fuertes abrazos

Manuel Pilares

Marcial, que anoche estuvo en casa, os envía también cariñosos recuerdos.

1973-08-09
Carta de Seoane a Whitelow. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Whitelow. 1973 en 09/08/1973


La Coruña, 9 de agosto de 1973

Sr. Guillermo Whitelow
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Recibí tu carta acompañada de la fotocopia de tu discurso a los representantes del Centro Gallego. Te agradezco las frases que me dedicaste y lo mismo las que me dedicas a Galicia, y por ella a mí en la carta. No tengo inconveniente en ayudarte a una selección de pintura actual para el año próximo. Estaremos ahí a finales de septiembre o primeros días de octubre, no sé bien. No trabajo demasiado. Expuse en Madrid con bastante éxito en la Galería Aele, de Carmen Waugh (realmente espléndida galería en cuanto a presentación, que espero tendrá un porvenir excelente) veintiún óleos pintados aquí. Ahora voy a imprimir una carpeta de pequeños grabados, Oito testas e dez paisaxes.
Galicia está muy bella. Ahora es de mañana y estoy apenas viendo un mar agitado cubierto de niebla como en parte de la ciudad y estamos en agosto, algo así, para aquí el verano, como el mes de febrero en Buenos Aires. Son innumerables la cantidad de verdes de Galicia y cada día que pasa se descubre algo cuando excavan su tierra que procede de la Prehistoria, un nuevo toque o una diadema céltica, una nueva citania, un sepulcro romano, o en las paredes de las iglesias campesinas pinturas románicas o góticas de los siglos medios que son le testimonio de un pasado de grandeza cuando el país era, y más por céltico, una especie de federación de tribus o de clanes, o de condados, y no los monstruosos Estados de nuestra época, inhumanos, crueles, ciegos y dirigidos cada vez más por esos témpanos con anteojeras para el espíritu que son los tecnócratas. Pero ya hablaremos de todo esto. Pienso que el hombre viene labrando su infelicidad desde su creación, que el castigo, admitiendo la versión bíblica de su nacimiento, consiste en que cada nueva generación ha de superar en cuanto al desarrollo del mal a la anterior, y las formas actuales de Estado deshumanizadas, que aún no llegan, sin embargo, a su total deshumanización, son ejemplo de un tipo de castigo que terminará, no quedan jóvenes y los campesinos de mi edad se ahorcan colgándose de las vigas de sus viejas casas.
En Madrid, unos técnicos, economistas, directores de empresa, ejecutivos, etc., carreras para verdugos que hacen de buenos a los viejos abogados charlatanes del siglo XIX, planifican España, y si es negocio que Valencia exporte naranjas, es mejor que Galicia exporte a sus hijos. Son trabajadores, leales, se diluyen en fantasías y humor y prefieren marcharse a discutir con el Estado. Ellos saben, por una experiencia milenaria que les viene de casta, que con los fantasmas no se discute, que si se discute se pierde, y el Estado para ellos es un fantasma lejano, está en Madrid.
Buenos, todo esto es una lata, pero quizás te distraiga de realidades más directas. Quiero decirte solamente que siempre te recordamos y que pronto nos veremos en Buenos Aires. De pintura vimos en Madrid una extraordinaria exposición de Torres García a la que se añadieron a las obras enviadas del Uruguay, las que aportó Barcelona, entre ellas los murales que había hecho para su diputación. Una gran exposición, muy bien presentada.

Bueno, esto es todo. Un gran abrazo para los tuyos de Maruja y mío:

[Seoane]

1973-08-14
Carta de Baudizzone a Seoane. 1973
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Baudizzone a Seoane. 1973 en 14/08/1973

[14, agosto] 1973

Queridos Maruja y Luis:

Hoy es 14 de agosto, hace un frío horrible, peor aún después de una tibia primavera la semana pasada. Estoy en el Estudio, sin gana de revolver papeles; ya tomé un par de cafés, arreglé la mesa, vi que no hay nada urgente que hacer y me dieron ganas de charlar un rato con Uds. Y aquí estoy frente al papel. No sé si hablaré de política. Me resulta un poco humillante esta obsesión política en que todos vivimos. Te levantas, y los diarios sólo traen noticias políticas, solicitadas políticas, avisos políticos. Sales a la calle y la ciudad está sucia –paredes, calles, árboles, todo, hasta las escaleras del subterráneo–. Todo está lleno de inscripciones al aerosol, a la brocha o de letreros; llegas al Estudio y el primer cliente que llega solo a las cansadas te cuenta el problema que lo trajo –primero trata de sacarte las noticias políticas que tienes y luego de encajarte las que él trae. Y así el resto del día, hasta el noticiero de última hora, equitativamente repartido en exponer los crímenes más «excitantes» y los datos políticos más contradictorios.
Entonces me refugio en las cosas más insensatas. Vamos mucho a conciertos y he estado retocando, casi terminando una traducción, es una pieza de Dylan Thomas , Under Milk Wood , de la que hay una traducción que publicó Sur , pero que en mi humilde opinión no tiene nada que ver con el original. Cuando la haya definitivamente terminado –antes de fin de mes– pienso hacer un ensayo de teatro leído. Yo tengo los discos en que hizo el ensayo el propio Dylan Thomas con otras 5 voces; yo ya tengo 4 (más yo) entusiastas y pienso ensayarlo varias veces y cuando esté a punto (o me parezca que está a punto) leerlo y grabarlo en mi grabador, de manera que si sale realmente bien, puede pasarse inclusive por radio –para ella fue escrita. La pieza es magnífica, toda escrita con el alto vuelo poético de Thomas y el no menos alto vuelo del traductor (yo!). Es un día en un pueblecito de Gales a orillas del mar y sus personajes son los de los sueños de sus habitantes y luego estos mismos a medida que comienza su vigilia. Es un mundo mágico que me parece muy cercano al gallego. Estoy seguro que la pieza, si es que no la has leído, te va a apasionar, Luis.
Además de traductor, leo mucho –acabo de terminar una novela de García Márquez y otra de Bernard Shaw ; tengo entre manos un tomo de ensayos de Orwell y un precioso libro de un cazador de fieras –el hermano de Durrell– que anduvo por estas latitudes trabajando para un zoológico inglés. Salimos poco con Elena, como corresponde después de tantos años de estar juntos, en nuestra compañía es en la que más paz encontramos mutuamente. Vemos a los chicos cuando nos vienen a visitar –ya tienen su propia vida y como es natural piensan sobre todo en sus cosas. Miguel sigue su carrera espléndidamente, la semana pasada les han encomendado (a su Estudio) un gran hospital en San Juan y están entusiasmados haciendo un hospital prácticamente “desmontable” que podrá ser fabricado en serie. Aceptó volver a la Universidad, eso a Elena y a mí nos preocupa un poco, por él mismo, pero se siente en el deber de ayudar a los muchachos, que estos últimos años han estado tan abandonados. Martín también anda caminando firme. Estudia mucho, y maneja su especialidad con amor y firmeza. Es decir, que estamos muy contentos con ellos –el único lamento (que nos cuidamos muy de veras de transmitirles) es que no nos dan nietos– pero ya vendrán.
Queridos amigos, me avisan que hay un señor que quiere verme; como no están las cosas para despreciar un posible cliente, dejo la carta. Mañana salgo para Mar del Plata donde pasaremos una semana; de manera que cierro la carta con muchos abrazos de vuestro viejo amigo que tanto los quiere.

Baudi.

Un abrazo a los Dieste y a los Díaz Pardo; si (como sospecho) están con Uds. Marika y Lorenzo [Varela], también para ellos. Chau.

B.

1973-08-14
Carta de Seoane a Varela. 1973
A Coruña
París
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Varela. 1973 en 14/08/1973



La Coruña, 14 de agosto de 1973

Sr. D. Lorenzo Varela
París

Querido Lorenzo:

Recibimos tu carta y la de Marika diciéndonos que no veníais y nos produjo una gran decepción. Os esperábamos, y lo mismo los amigos, entre ellos Díaz Pardo que llegó poco después de recibidas vuestras cartas a casa. Ni La Coruña, ni Galicia, prometen ni remotamente la actualidad de París, ni siquiera están alegres y, concretamente, La Coruña, hace días está invadida de niebla, pero posee el encanto que tú conoces y la pátina del tiempo se extiende más allá de la historia y lo alcanza todo. Bueno, allá vosotros. Teníamos una habitación aguardándonos y nos prometíamos algunas excursiones, naturalmente siempre al pasado. Por nuestra parte, saldremos de aquí en la segunda quincena de septiembre, falta sólo poco más de un mes. En general, deseamos volver, no por dejar esto, sino por vivir el clima intranquilo de Buenos Aires, algo que seguramente viviéndolo detestaremos, pero hay que vivirlo, pensamos. Ayer recibimos una carta de Sofovich refiriéndonos como se desgasta la figura de Perón, parece que se precipita su destrucción, lo destruye el pasado, su espejo, como Dorian Grey frente al retrato. Me gustaría volver a cenar con Merchenski, ahora diputado, y oírle hablar como la noche aquella en casa de Bernardo y me gustará ver cual será el tipo de neutralidad que siga el actual Gobierno en las próximas elecciones, pues no creo que ahora Perón llegue al cincuenta por ciento de los votos y deberán ayudarle como puedan. Pronto hablaremos de todo esto en Buenos Aires si para entonces dejan hablar.
Lamentamos vuestra decisión de no venir a Galicia. Hubiésemos querido que vinieseis y hacer algunas excursiones juntos. Está visto que esto no puede ser. Un gran abrazo de Maruja y mío para los dos:

[Seoane]

1973-08-17
Carta de Seoane a Esther e Lipa Burd. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Esther e Lipa Burd. 1973 en 17/08/1973


La Coruña, 17 de Agosto de 1973

Sres. Esther y Lipa Burd
Buenos Aires

Queridos Lipa y Esther:

Recibimos hace días las notas de recuerdo que nos enviaron Emma y Rafael desde su casa con motivo de una reunión de la que quedamos envidiosos. Pero nos sorprendió la vuestra en la que escribíais que no habíamos contestado a una carta de cinco carillas que nunca recibimos. La que sí recibimos es del 2 de abril, que contestamos en Mayo en vísperas de mi exposición en Madrid. Estábamos seguros de que no contestábais por pereza en escribir o algo así. No importa en cuanto al aspecto formal. Sí, lamentamos no haberla recibido pues, aparte del gusto que nos da sostener correspondencia con todos los amigos, teníamos interés en la opinión vuestra sobre todo lo que está ocurriendo, ya que, en general, hemos coincidido siempre en nuestros juicios sobre esas cuestiones. A uno le apena haber tenido razón, así nos parece, y que tantos amigos e hijos de amigos se hubiesen equivocado por no haberles servido el pasado como experiencia o creerlo inexistible. Tambien la falta de cuidado frente a la imágen que se está ofreciendo al mundo de nuestra capacidad política. ¿Cómo es posible que ocurra todo esto? Yo no puedo pensar sin alarmarme en los Le Parc, Torres Agüero, etc., festejando con bombo y estribillos en la Embajada Argentina de París el triunfo de su candidato y de como pudo ser este candidato de ellos. Torres Agüero... pero ¿para qué recordar nada? ¿Es que en París creían que los que estábamos en Buenos Aires éramos unos imbéciles que no teníamos opinión, o que la teníamos vendida? Dejemos esto.
De la exposición de Madrid supongo habréis tenido noticia en Buenos Aires. Fué un éxito de venta y de crítica. Estos días debe estar en Buenos Aires Carmen Waugh, dueña de la galería AELE donde expuse y que me va a representar en España. No pinté demasiado, solo casi exclusivamente lo que expuse. Hice un nuevo álbum de diez y ocho grabados de formato pequeño y espero aprovechar muy bien el verano de ahí y lo que reste de tiempo desde fines de setiembre que es para cuando tenemos planeado nuestro regreso. En Madrid hemos visto una exposición extraordinaria de Torres García a la que se habían añadido, a los cuadros enviados de Montevideo, los murales hechos en su época de Cataluña y una buena cantidad de cuadros de sus años de París y tambien de Cataluña. La presentación fué extraordinaria. En Barcelona habíamos visto una muy completa del ecuatoriano Guayasamín, retórico, que por los tamaños tremendos que generalmente utiliza adolece tambien de una especie de gigantismo como en una época pintando al óleo padecieron algunos mejicanos. En Torres García como en los mejores contemporáneos, uno se dá cuenta que el arte se hace para conocer y que el arte es en realidad un método de conocimiento que además sirve a la comunicación. El que observa aprende y el artista no hace más que observar y comunicar sus observaciones.
Aquí estamos gozando de un verano espléndido con una temporada de 23 o 24 grados como promedio y algunos días bastante menos. Desde luego no entiendo como no sea por razones sociales y de moda que nadie se achicharre voluntariamente en las playas del sur y del Mediterráneo en general.
Escribidnos, aún estaremos un mes en Galicia. Un fuerte abrazo de Maruja y mío para los dos:

[Seoane]

1973-08-22
Carta de Baudizzone a Seoane. 1973
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Baudizzone a Seoane. 1973 en 22/08/1973

Agosto 22, 1973

Queridos Maruja y Luis:

Hoy, justamente a un año de eso tan terrible que fue el asesinato de Trelew y que esta noche los jóvenes de la J[uventud] P[eronista ] pedirán a gritos que se esclarezca, pero no de lo sucedido en Ezeiza el 20 de junio, les mando los últimos comentarios –por este viaje– de La Nación. Seguimos espantados y cada vez más encerrados en las casas con amigos escuchando un concierto o viendo una película. Yo –solamente me pregunto– si los jóvenes no piensan en la responsabilidad que les cabe para ellos y sobre todo sus hijos darles un país cómo se lo van a dar ellos. Por eso estamos deseando regresen, la cercanía de los que uno quiere es muy importante.
La semana pasada fuimos a pasarla a M. del Plata –mucho frío, pero un sol maravilloso– y aunque había ido un mundo de personas, lo pasamos bien y sobre todo estuvimos con los Guthman que, como saben, viven allí y queremos mucho.
Marika y Varela ya vienen el 24, pero no podían ir hasta España como hubiesen querido. Noemi les mandó tu dirección y espero les hayan escrito. A los Lipschitz se les casó el hijo y están tratando que pase la morriña y nostalgia, y en cuanto a los Burd dice Esther que Lipa te escribió una muy larga carta contándoles de acá y ella no tuvo ánimo de poner una línea, pues estaba muy mal con la muerte del padre.
Hasta septiembre. Los recuerdo y tenemos mucha nostalgia de los días pasados allí. Volveremos con más tiempo. Un abrazo muy grande.
Elena.

Un gran abrazo. Baudi

1973-08-24
Carta de Díaz Pardo a Seoane e a Fernández-Albalat. 1973
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane e a Fernández-Albalat. 1973 en 24/08/1973

24 de agosto de 1973

Sres. Don Luis Seoane López y Don Andrés Fernández-Albalat
La Coruña

Queridos amigos y consocios en el Laboratorio de Formas de Galicia:

En relación con el acuerdo tomado en la Junta de Socios de esta compañía, Cerámicas del Castro, en 8 de febrero último sobre el alejamiento de sus locales del Museo Carlos Maside, a ejecutar en un plazo de ocho meses, todo lo cual con sus causas e incidencias os he comunicado en su momento, teniendo en cuenta que conocido tal acuerdo por quienes componemos el Laboratorio de Formas nos hemos abocado a la formación de un Patronato para que recoja y gobierne el destino del Museo, pero considerando asimismo que en estos últimos meses dos socios de esta compañía han formulado una demanda judicial pidiendo, entre otras cosas, la anulación de tal acuerdo de alejamiento del Museo, acusándome a mí de daño grave por manejar este asunto contra los intereses sociales, creo necesario memorizar las situaciones que se han creado al objeto de actuar como mejor proceda. Estas situaciones podrían considerarse así:
a)- Por una parte aparece estorbada la actividad de la empresa que cuida el mantenimiento del Museo y en consecuencia se ve limitada la actividad de este.
b)- Por otra parte nos encontramos con el deber de defender la institución cultural que supone el Museo Carlos Maside a la que nos hemos comprometido los componentes del Laboratorio de Formas y de Cerámicas del Castro, velando porque no se interrumpa su desarrollo.
c)- Por otro lado nos encontramos con la realidad legal de un convenio en que conjuntamente con el Laboratorio de Formas aparece Cerámicas del Castro como creadores y organizadores del Museo Carlos Maside en un pacto suscrito por Don Federico Nogueira y Don José Luis Vázquez como representantes de Cerámicas del Castro y Don Luis Seoane López y el que suscribe representando al Laboratorio de Formas.
d)- En el plano de las actuaciones aparecen dos socios de Cerámicas del Castro, que a pesar del compromiso que han suscrito, tratando de molestar para obligarnos a ceder a unas determinadas pretensiones de ellos, que no vienen al caso, denuncian como extraña e incorrecta la colaboración con el Laboratorio de Formas, señalando como no corriente la aplicación de partidas que corresponden al sostenimiento del Museo.
e)- A la vista de la situación contradictoria y negativa de esos dos socios la Junta acuerda el alejamiento de los asuntos del Laboratorio de Formas y en consecuencia del Museo.
f)- Entonces los dos socios obstruccionistas de Cerámicas del Castro piden judicialmente la anulación del acuerdo de alejamiento del Museo por considerarlo doloso para la Sociedad.
En esta difícil situación, puestas las cosas en manos del Juzgado y estando seguro de que ninguno de vosotros desearía ni le interesaría obligarme a tomar una decisión como Administrador que todavía soy de Cerámicas del Castro para la ejecución del acuerdo de separación que en algún momento pudiese ser considerado por los Tribunales de Justicia como atentatorio para los intereses de Cerámicas del Castro, sobre todo cuando los dos socios obstruccionistas acusan en la demanda la separación precipitada de las colaboraciones con el Laboratorio de Formas para mejor ocultar responsabilidades, según ellos, suplico que al constituir el Patronato del Museo que estamos estudiando consideréis estas situaciones y estudiéis la forma de estimar alguna de las dos soluciones que puedan poner a salvo sin equívocos nuestra conducta en cualquier situación futura. Algunas de estas soluciones podrían ser estas:
1- Que la escritura de Constitución del Patronato sea otorgada por una representante del Laboratorio de Formas y por otro de Cerámicas del Castro.
2- Que si el Laboratorio de Formas otorga solamente él la escritura recoja la situación existente y a la vista de su precariedad proponiéndose respetar la sentencia de los Tribunales de Justicia, ocupará dos puestos en el Patronato comprometiéndose en entregar uno a un Representante de Cerámicas del Castro en el evento de que una disposición judicial anulara el acuerdo de separación del Museo.
Y en cualquiera de estas dos soluciones acordar que el desarrollo del Museo se hará indefectiblemente en el lugar del Castro-Sada.
Independientemente de esto pero considerando la situación general el acuerdo de la Junta de socios de Cerámicas del Castro de 8 de febrero último dándole un plazo al Museo para abandonar los locales de esta Sociedad, creo que como Administrador que soy me corresponden facultades suficientes para prorrogar el ejecución de tal acuerdo, y dada la situación creada estoy en el deber de aplazar la ejecución del acuerdo, por lo que mientras no se preparan nuevos locales el Museo, en beneficio de él y de que Cerámicas del Centro no se pueda sentir perjudicada por el cierre del Museo en su ubicación del Castro, podría continuar disfrutando de los locales y servicios de nuestra Sociedad, sin que ello represente ningún tipo de compromiso que modifique el acuerdo de nuestra Junta de Socios del 8 de febrero último, siempre que no sea modificada por el juzgado en cuyo caso todos nos veríamos obligados a aceptar la sentencia.
Pido a mis consocios en el Laboratorio de Formas consideren esta situación y mi punto de vista en el acuerdo que tomen.

Os abrazo con la mayor consideración

Díaz Pardo

1973-09-02
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1973
Sargadelos
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1973 en 02/09/1973

Sargadelos, 2 de septiembre de 1973

Sr. Don Luis Seoane
La Coruña

Querido Luis:

Pensando en lo hablado ayer en casa de Álvaro Gil acerca del futuro del Museo me creo en el deber de puntualizar unas cuantas cosas:
1º Te adjunto copia del acuerdo tomado por la Junta de socios de Cer[ámicas] del Castro en 8-2-73 y nota señalando los principales puntos pactados al constituir el Museo, como memorandum de lo contenido en ambos acuerdos.
2º Yo no tengo ningún inconveniente en poner en marcha el acuerdo tomado a pesar de la impugnación judicial que han hecho de él Rey y Nogueira. Lo que no puedo, no podemos, aceptar es que no sólo se pretenda prescindir del pacto fundamental de la constitución del Museo sino que se quiera obligarnos a burlar nuestro propio acuerdo.
3º Si el Laboratorio no acepta el nombrar un representante para que junto conmigo formemos el Patronato y demos una salida normal y regular al Museo para asegurar la institución cultural que es, no una salida que pudiera interpretarse como un perjuicio para Cerámicas del Castro, yo no puedo hacer otra cosa, estoy obligado a no hacer otra cosa legalmente más que a defender el espíritu y la letra del acto de constitución del Museo.
4º La Junta de socios de Cer[ámicas] del Castro, y los factores de ella que son los administradores, quienes quiera sean, tienen facultad para prorrogar el acuerdo cuanto tiempo sea necesario para bien de los intereses de la Sociedad y de los pactos que la obligan.
5º En razón de lo anterior comprende mi imposibilidad de formar parte de algún propósito que de alguna forma lleven el nombre del Museo Carlos Maside (aunque se le anteceda lo de Castelao) si esto está en contradicción con lo pactado o con lo acordado.
6º Para no detener las cosas estoy dispuesto a colaborar en alguna fórmula que pueda ir adelantando la construcción de un nuevo local para el Museo, o un Museo, que en su día recoja la labor del Museo Carlos Maside de acuerdo con el pronunciamiento de un juez, en la forma que todos deseamos.
7º Estimo que la constitución del Patronato en la forma acordada por la Junta de socios de Cerámicas del Castro sería lo más idóneo, legal y práctico para llevar las cosas adelante, sin que pueda acusárseme a mí en algún momento de haber colaborado en algo que se estime como perjudicial al Castro.
8º Propongo, en consecuencia, que nos reunamos los componentes del Laboratorio de Formas, como primer paso, y tomemos un acuerdo marcando la postura del Laboratorio frente al acuerdo de Cerámicas del Castro, labrando un acta al respecto para evitar toda desviación en la interpretación.
9º En la vertiente de las realizaciones prácticas, mirando por la eficacia de la tarea que se cumpla para llevar el Museo adelante, estoy conforme en la integración del Patronato por los amigos que propusiste, que también lo son míos, pero tal composición es buena para integrar un cuerpo que vigile y mantenga la calidad y el espíritu que nos propusimos darle al Museo. Pero la realización del proyecto, la puesta en marcha y el sostenimiento del Museo requieren unas inversiones y un motor económi[co] constante que no cuenta, no contó, con la menor consideración en las ideas que se barajaron en la reunión de ayer, como no fuera la extraordinaria generosidad siempre abierta de Álvaro con la salvedad que hizo de señalar la necesidad de pedir créditos, cuya solventación final, por supuesto, ni siquiera se tocó, y la inversión para abrir el Museo no bajará de los diez millones de pesetas. Ante el imperativo de estas realidades la pretensión de desarrollar el Museo al margen de Cerámicas del Castro me parece decisivo para el designio del Museo.
Dejo estas notas en tu mano para que las consideres primero tú sólo. Si luego crees conveniente consultar o pasar copia de esta carta a los amigos propuestos para formar parte del Patronato, por supuesto, ello tiene mi total conformidad.
Preferiría que cualquiera que fuese tu punto de vista me lo concretases por escrito para evitar discusiones inútiles.

Un abrazo muy fuerte

[Díaz Pardo]

[Anexo.]

Junta de Cerámicas del Castro, Ltda. del 8 de febrero de 1973

Al tratar el punto tercero respecto al Museo Carlos Maside se acuerda
“denunciar el convenio nombrando a Díaz Pardo como representante de Cerámicas del Castro, Ltda. para que junto con otro que nombre el Laboratorio de Formas de Galicia procedan a la formación de un Patronato que se haga cargo de esta institución cultural, habiendo de figurar en dicho cuerpo el Delegado Regional del Ministerio de Educación y Ciencia para que de común acuerdo fijen el destino que se dará a dicha Institución, para evitar llegar a la conclusión última prevista en la escritura fundacional. Se acuerda asimismo fijar un plazo de ocho meses para que sea retirado el Museo de los locales de la Sociedad”.

---

Puntos principales del acta de constitución del Museo:
a) - Suscrita por Federico Nogueira y José Luis Vázquez representando a Cerámicas del Castro, y por Luis Seoane y Díaz Pardo representando al Laboratorio de Formas.
b) - Objeto. Se acuerda crear y organizar un Museo... etc. en la estipulación primera.
c) - En la segunda estipulación se fija que la instalación y sostenimiento corre por cuenta de Cerámicas del Castro y que al Lab[oratorio] de Formas corresponde su dirección artística.
d) - En la tercera estipulación se fijan los propósitos para recabar fondos artísticos para el Museo y en la cuarta se establece la forma de tenencia de esos fondos previéndose literalmente así en el último inciso: “Si por cualquier circunstancia el Museo de Arte Carlos Maside fuese disuelto, la institución solidariamente con las Sociedades que lo patrocinan “Laboratorio de Formas de Galicia” y “Fábrica de Cerámica del Castro”, garantizarán que las obras recibidas en calidad de depósito, serán devueltas a las entidades, personas o sus herederos en primer grado que las hubiesen cedido y las que hubiesen sido legadas serán entregadas a Museos Gallegos”.
(Hay que hacer constar que este inciso de la última estipulación del convenio, junto con los datos del autorizante, se transcribe íntegro en los certificados de recepción de obra que se entregan a quien la lega).

1973-09-06
Carta de Burd a Luís e Maruxa Seoane. 1973
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Burd a Luís e Maruxa Seoane. 1973 en 06/09/1973


Bs. As., 6/9/73

Queridos Maruja y Luis:

Hace varios días recibimos vuestra carta que ya desesperábamos de recibir, pues que nosotros no contestemos no es novedad, pero ustedes... eso no puede ser! Ahora ya estamos contentos, pero esta carta la escribimos con un duplicado, que bastante fastidio me da que mi otra, kilométrica carta se haya perdido para siempre después del esfuerzo que me costó (falta de costumbre) y que tenía una larga reseña de los bodrios que están pasando aquí.
Nos decís que vuelven a ésta, y ya pronto. ¡Qué mal momento! Ya sé que el incendio actual es universal, pero lo de aquí creo que sobrepasa el límite. Al principio muchos teníamos ganas de equivocarnos por completo y que este nuevo peronismo fuese otro, pero vanas esperanzas... Con una rapidez que ni el más “contreras” supuso esto, entró en una pendiente de traiciones que es una vergüenza describir.
Aparte de lo angustioso que resulta recibir diariamente el impacto de las novedades, lo terrible es ver el desencanto y sufrimiento de una juventud, que fué en última instancia la que le dió el resonante triunfo y que ahora es desplazada violentamente por todos los cuadros peronistas de extrema derecha que están en el poder, apoyados por todos, desde el propio Perón hasta por los estratos de la ciudadanía de los sectores del privilegio y que pretendían destronar los jóvenes después de estas elecciones.
Otro de los aspectos de la traición es el lenguaje oficial que fue cambiando rápidamente y hoy ya no se diferencia en nada al del utilizado por la “dictadura” anterior y precisamente hoy, sendos partes de la Policía y del Ejército con motivo de un copamiento por el ERP, podrían haber sido emitidos por el gobierno de Lanusse sin cambiarle una sola letra.
Aparte de que no estoy personalmente de acuerdo con la violencia anárquica como sistema, me pregunto que hay de aquello de que “la violencia de arriba engendra a la de abajo...” o lo otro de “estas fuerzas revolucionarias son estrictamente políticas...” (y por eso fueron amnistiadas en el primer día del gobierno). Hoy dijo Perón que ese copamiento era un asunto estrictamente policial que es lo mismo que si un ladrón entra en la casa de un civil. Y digo o, mejor dicho, me pregunto cuál es la diferencia entre esas palabras y lo dicho por el gobierno de Lanusse de que las “guerrillas” son una forma de la delincuencia común.
Pero no hay que llamarse a engaño: una gran mayoría está en un estado diría “hinóptico” que le impide ver nada de todo esto. Imagino que las próximas elecciones serán otro triunfo peronista aún más rotundo si se puede. Quiere decir que tendremos un presidente omnipotente que se rodeará de los consabidos obsecuentes, derechistas y especuladores como ya ocurrió. Y si llega a morir como parece que le sucede a todos los mortales, una señora presidenta que de golpe se nos dice que es una discípula adelantada en cuanto a doctrina social, economía y arte de gobernar. Y me vuelvo a preguntar qué va a pasar en ese momento, qué garantía de gobierno estable va a salir a partir del 23 de octubre.
Todo esto, por supuesto, en medio de un deterioro creciente en todas las direcciones. Culturalmente, un año lleno de contradicciones con alguna gente que se esfuerza con desarrollar alguna actividad y que en demasiado pocas oportunidades, a mi juicio, consigue algún apoyo. A veces, alguna infiltración permite un resquicio, como en el caso del cine, ya que la presencia de un hombre como Getino en el Ente Calificador ha hecho posible la exhibición de grandes películas sin corte alguno, y que ya ni soñábamos en ver algún día. Así estamos asistiendo a un ciclo de Cine Político Soviético con películas como Tempestad sobre Asia y otros sobre las cuales pesaba todavía una absurda prohibición.
Pero en otros campos, la tendencia me parece desastrosa. En música, es lo peor, ya desde las esferas más importantes fue anunciada una política discriminadora y que va a derivar seguramente en el culto a Dios Chamamé. No me engaño tampoco con lo que está pasando en la Universidad donde la tambaleante presencia de Puiggrós no garantiza nada más que una política oscilante entre las terribles presiones que está soportando (ya se ha hablado de que había pedido una larga licencia). El famoso (–e iluso–) Rolando García ha sido radiado de las míseras funciones a las que había sido relegado en la Provincia de Buenos Aires.
Y todo en medio de una delincuencia super activa. En un distrito cerca de la capital, creo que Wilde, hay un delito por día. ¡Y secuestros!...
Es un panorama verdaderamente desolador.
………………………………………..
Mejor pasar a otra cosa. Maruja, nos ha maravillado tu lenguaje de conductora! ¡Qué alegría nos ha dado que sigas adelante con tus cuatro ruedas!
Nos tendrán que contar todas las aventuras con lujo de detalles. Por otro lado ya nos habían llegado rumores de lo bien que les iba con el coche: Maruja, sos una mujer valiente! También teníamos conocimiento de lo bien que te había ido en tu exposición de Madrid: ¡felicitaciones, Luis!
Nosotros seguimos en lo que ya saben. Esther en lo suyo, con todos los sinsabores de siempre. Yo, activo, con mi pintura y dibujos, insistiendo con los planos oscilantes como ya saben, “investigando” como dicen ahora.
Lo que es muy importante es que empleamos todo nuestro tiempo para nosotros mismos lo que nos parece imposible. Vamos a todos los espectáculos posibles, vemos seguido a nuestros amigos, en casa nos reunimos a menudo y esto es un refugio donde damos rienda suelta a nuestra angustia. Así vimos cosas bellas como un Teatro Nacional Popular de Lyon, la Compañía de Proclemer–Albertazzi de Italia que fue muy discutida y que a nosotros nos gustó mucho, en el Colón antes de la nueva era peronista: una ópera de Mozart Las bodas de Fígaro inolvidable, dos ballets que hubiesen hecho las delicias de Maruja: London Contemporany Dance Theatre de Inglaterra (con la hija de Lapzeson ¿se acuerdan?) y el Ballet Nikolais Dance Theater de Estados Unidos,—este
último, un alarde de espectáculo visual que delataba el origen plástico de su director—; en
teatro argentino una cantidad de obras como El Señor Galindez de Pavlovsky, 300 millones de Arlt, grupos experimentales como Tym u otros y que demostraron una extraordinaria madurez; pero en cine es donde más hemos tenido verdaderas satisfacciones con un sinnúmero de películas magníficas y que son un verdadero exponente de este arte –el arte del siglo–. Pero, en cambio, ha sido muy pobre el año en el campo de la plástica. Muy pocas exposiciones en general y menos de valor aunque en este momento en el Museo de Bellas Artes y el de Arte Decorativo sendas muestras de grabados de Picasso y alguna muestra privada de algún argentino no modificaron en nada el pobre panorama plástico de este año.
Ahora me doy cuenta que le he quitado todos los temas a Esther y cuando le lea esta carta me lo va a reprochar, pero disculpen si estoy verborrágico. También advierto al releer las líneas políticas que se desprenden de ellas un estado horriblemente pesimista quizás un poco exagerado. No es que no sean las cosas así, todo lo que cuento considero que es estrictamente la verdad, sólo que puede ser que la energía acumulada y comprimida de la Juventud todavía in-vierta los términos actuales y modifique algo. Por lo menos a esta esperanza me aferro. Si algo de ello no sucede entonces sí que la revolución, el cambio o como quieras llamarle se han retrasado o se retrasarán un montón de años. Mientras tanto, los empresarios, y la vieja oligarquía encantados.
Para que esta carta salga antes de que ustedes vuelvan es necesario que la termine aquí mismo, pero no sin darles un enorme abrazo a cuenta del próximo aquí. ¡Ah! por medio de ustedes, por favor, un calidísimo cariño a los Dieste que tan encantadores estuvieran con nosotros, ídem a los Mimina e Isaac, y también si es posible al eterno magnífico humor de los Laxeiro. A todos les recordamos con verdadero cariño.

Hasta muy pronto...

Lipa.

[Manuscrito por Esther Burd:] Queridos Maruja y Luis:

Encantada de tenerlos aquí a fines de Setiembre, pero será un Setiembre difícil con tantas inseguridades que lo vamos a pasar difícil. Contenta de poder charlar con uds., ya que siempre ayuda cambiar ideas con amigos que comparten nuestras propias ideas. Vemos bastante a amigos comunes y todos los recuerdan con cariño. Yo estaba segura que ustedes regresaban recién el año que viene. En Abril estuvo en Bs. As., Julio Cortázar, coincidiendo con la presentación de su libro El libro de Manuel, muy esperanzado en el cambio político argentino, no sé que pensará en estos momentos. Igual manera de pensar tenía Torres Agüero que también pasó por aquí hace más o menos un mes y quien vimos en lo de Noemi. Es asombroso como se cambia la mira viviendo en el extranjero. En estos momentos está Le Parc que no conozco haya hecho manifestaciones políticas, por lo menos políticas, y en petit comité no lo vimos. Vimos una exposición de García Uriburu. Coloraciones, son [manuscrito na marxe esquerda:] serigrafías en que todo es verde –hasta el cabello de García Uriburu– Deprimente al máximo.
Bueno, queridos, Maruja y Luis, un fuerte abrazo y todo el cariño de

Esther

Hasta muy pronto.

1973-09-14
Carta de Fole a Seoane. 1973
Lugo
A Coruña
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fole a Seoane. 1973 en 14/09/1973


Lugo, catorce de setembro do 73

Señor don Luis Seoane. La Coruña

Meu querido amigo:

Souben por unha carta do amigo Piñeiro que habías adiantado o teu viaxe a Bos Aires. Tamén souben que foras homenaxeado na Cruña.
Por sabere o adiantamento do teu viaxe, fun hoxe á librería de Alonso. Habíamos quedado en que se inauguraran as novas estanzas c-unha eisposición de grabados teus, prós días do San Froilán, no cinco do mes de outono.
Mais dixéronme que adiantarían a inauguración de moi grado pró sábado vintedóus de iste mes de setembro. ¿Podrías vir ti cos grabados a Lugo o día vinteún, viernes? Teñen grande intrés en inaugurala cos teus grabados. Ou o mesmo día vintetrés, sábado pol-a mañá.
Mais penso que sería moi procedente a túa presencia o mesmo día da inauguración, sábado, vinte dóus. Prégoche que me respostes á volta de correo, pra dare tempo prá propaganda. Eu pensaba que non te marchabas hastra mediados do mes de outono.
Repito as gracias pol-o tan espléndido regalo do teu cadro, que xa é famoso en Lugo. Todos din que se parece moitísimo ós de Picasso. Boeno. Os meus agarimosos saúdos pra túa dona e unha forte aperta pra tí.
Pronto adicaremos unha Táboa Redonda a pintura galega, na base da Eisposición de Nove Pintores Galegos de fai us anos en Madrid.

Anxel Fole

1973-09-28
Carta de Fole a Seoane. 1973
Lugo
A Coruña
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fole a Seoane. 1973 en 28/09/1973


Lugo, 28 de setembro de setenta e tres

Señora doña María F. de Seoane. A Cruña.

Miña estimadísima Maruxa:

Quedeime dunha peza cando lin a túa carta. Doíme moito de ise aicidente. Está visto que hai que contar sempre ca chamada “agresión do ausurdo”. Procuraréi, na vindeira semá de vos facer unha visita. Xa me dirás na túa resposta cándo deixades o sanatorio de Santa Teresa.
Hoxe mesmo faléi cos donos da librería Alonso, os irmaos Alonso, e quedaron de vos escribire hoxe mesmo. Mais a propaganda da Eisposición de Luis debédesma de mandare a min, por mor de
facel-o Catálogo.
Pró domingo sairá no Progreso o anuncio da Eisposición, que os mandaréi o mesmo día.
Penso que o día máis de xeito pra inauguración será o día cinco, día de San Froilán. O domingo seguinte, día sete, o chamado “Domingo das mozas” é o día de Festa Maior das Feiras e Festas do bendito San Froilo.
O Cilistro está ainda en Palma de Mallorca. Cando volte, xa escribirá un artigo sobre o acontecemento. Outro tanto fará Juan Soto cando volte de Madrid, un día calisquer d-istes.
Teño a seguridade que Luis se “recuperará” axiña da creba da perna, e folgareime moito de vere andar pol-o seu pe na túa compaña. E supoño qu-os teus hematomas non terán ningúa importancia, o que se di.
A máis longa aperta prá Lois ias miñas mais agraimosas lembranzas pre ti.

Anxel

1973-09-30
Carta de Seoane a Fole. 1973
A Coruña
Lugo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fole. 1973 en 30/09/1973



A Coruña, 30 de setembro de 1973

Sres.
Anxel Fole y Sr. Alonso
Lugo

Estimados amigos:

Fai catro ou cinco días escribín no nome de Luis, que neste intre síntese imposibilitado de podere escribir, unha carta a Fole onde expricaba os motivos de non poder facer a exposición denantes das festas de San Froilán. Hoxe enviamos unha pequena nota que Luis me foi dictando pra se pubricar no catálogo que fagan, e, endemáis, eses catálogos de exposiciós feitas en Buenos Aires das que poden entresacar algúns párrafos que foron entreliñados por Luis, si lles parece ben. Tamén van entreliñados os Museos donde hai obras suas e endemáis unha lista de libros de dibuxos e álbumes pra engadir no catálogo, pois cavilamos que é convenente pra unha primeira mostra que fai nesa cidade. Os grabados salen pra esa mañán ou pasado, xa con marcos. Pregámoslles, téñanos ó tanto de como chegóu todo e de nos enviar algún dos catálogos que fagan. Mandamos tamén a lista con nomes, e, asimesmo os precios correspondentes.
Sen máis, agarimosos saúdos meus e un forte abrazo de Luis:

Maruja F. de Seoane


Falta a nota para se publicar no catálogo, á que fai referencia.
Nesta mesma carpeta hai outra carta nunha segunda folla adxunta (véxase páxina seguinte) e unha terceira folla cun dibuxo, probablemente o retrato de Anxel Fole (véxase, logo despois a seguir).

Querido amigo: [S/D]

Recibín a tua carta con moito retraso, pois estivemos en Asturias pra nos despedir de miña nai e meus irmáns. Mais eso do retraso non foi o peor, senón que vindo de volta cara a Cruña o 19 diste mes, tivemos un percance no automóvil, derrapamos nunha curva da estrada e paramos da outra beira, o caso foi que Maruxa sofríu algúns hematomas na faciana e uns pequenos cortes nun brazo i eu, con mais mala sorte, rompín a perna dreita perto do xionllo e un oso da moneca do mesmo lado que me imposibilita pra andare.
Sinto moito, pois, non asistir pra inauguración da mostra, pois teño pra, polo menos, trinta longos días mais do que levo. Mandámolos grabados à Librería Alonso cando estén listos os marcos e penso estarán ahí pras festas do San Froilán.
Sin mais unha forte aperta e lembranzas de Maruxa:

1973-10-06
Carta de Pilares a Luís e Maruxa Seoane. 1973
Nova York
Madrid
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Pilares a Luís e Maruxa Seoane. 1973 en 06/10/1973

Madrid, 6 de octubre del 73

Para Maruja y Luis Seoane
La Coruña

Queridos amigos:

En casa de los Marciales, nos enteramos del accidente que habéis sufrido. Fue para nosotros también una dolorosa sorpresa. Sobre todo si tenemos en cuenta que el magistral brazo de pintor de Luis tendrá que estar en paro forzoso casi un par de meses.
Pero, ¿qué podríamos deciros que os sirva de consuelo? Es e casos así cuando me doy cuenta de mis numerosas deficiencias como escritor. Deficiencias que intento compensar reiterando una vez más mi admiración por vosotros, a la que se suman con sincero cariño los Pilares de este pequeño rincón donde siempre permanecerá limpio y vivo vuestro ejemplo.

Abrazos

Manuel Pilares

Vinaroz 19, 6ºD
Madrid 2

1973-10-26
Carta de Campos a Seoane. 1973
Viena
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Campos a Seoane. 1973 en 26/10/1973

122 Paul Klee / c

Viena. 26.10.73

Luis e Maruxa Seoane
Paseo de Ronda 15-17
La Coruña
Spanien

Desde iste recuncho xiado da vella Europa, unha aperta forte de

Xesús Campos

1973-11-11
Carta de Neira Vilas a Luís e Maruxa Seoane. 1973
A Habana
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Neira Vilas a Luís e Maruxa Seoane. 1973 en 11/11/1973


Habana, 11-11-73

A Maruxa e Luis Seoane
Coruña

Queridos amigos:

Onte recibimos carta de Isaac, e por ela soupemos do malfadado acidente. Non poden maxinar canto o lamentamos. Anisia e mais eu estivemos a cavilar arreo en vostedes, a falar de vostedes. Dinos Isaac que Maruxa vai ben, pero que Luis crebou unha perna e unha man –as dereitas– amais doutras lesiós. Esto ten que ser pra vostede, Luis, algo tremendo, non somente polo que representa en molestias unha recuperación desta índole, senón tamén por a súa dinámica, polo seu quefacer constante, por ese traballar sin descanso tendo que agora aturar unha inmovilidade seguramente prolongada. Esto debe ser torturante. En fin, busquemos a parte boa do lerio: un aicidente desta magnitude poidera ter sido fatal (penso en Aníbal Ponce, en Camus, en Martín Santos...) e por fortuna non o foi. Viven! Témolos! Uns trastazos, duros de curar, pero que sabemos que curan, que é cuestión de unhas semáns de paciencia. A vida soe gardarnos esas solpresas, eses contratempos, pero o caso é que siga sendo vida. Ánimo, amigos.
Fai uns quince días chegoume de Galaxia Comunicaciós mesturadas. Estupenda coleición. Eu lémbrome de cando vin na casa de vostedes unha carpeta de anillas, de cuberta negra onde tiñan estes editoriales (ou como se chame) da audición Galicia emigrante (craro que esto foi alá polo 60 e dende entón escribeu moitos máis) e falamos da posible edición, pois eu que os escoitaba domingo tras domingo estaba entusiasmado co seu valor documental. Ratifico o mesmo entusiasmo agora que os vexo (a seleición que escolleu) en libro. Felicítoo por esa decisión. De seguro que o libro sobre Montenegro, o aventureiro aquel de fins do século XIX. Eu tiña lido o artigo de Vilanova e tiña engadido algús datos que se non consignan como é o de que en 1892 dirixeu na Habana un semanario tiduado La Voz de Galicia e que El brujo estaba dibuxado enteiramente por el (tiven fai poucos días exemplares de ambos nas miñas mans). Estes son detalles para engadir, pois o que di vostede e o que di Vilanova é amplísimo. Outro detalle: o cadro de Brocos La defensa de Lugo, coido que si, que houbo unha iniciativa de donación por parte do Centro Galego, pero non chegou a donarse, e inda fica no palacio do dito Centro, hoxe estinguido, sede da Sociedad de Amistad Cubano Española, onde hai outras obras. Algún día ampliarei un chisco este formidable traballo seu (eu case non sabía quen era Brocos) engadindo, por exemplo, canto pagou polo cadro o Centro Galego cando o mercou, etc. O cadro ocupa un lugar de preferencia no vestíbulo central, baixo o escudo de Galicia. Consérvase ben anque un destes días vou ir por alí con un profesor de artes plásticas e escultor amigo pra ver de analizar o seu estado detidamente, e tamén de outras obras (un retrato de Rosalía, outro de Concepción Arenal, Pastor Díaz, W. A. Insua).
De Galicia, mandáronme (Alonso Montero) a Figuración feita por vostede da miña persoa, pubricada en La Voz de Galicia. Gárdoa con agarimo, por ser de vostede a quen –fai falla repetilo?– aprecio e respeto fondamente. Hónrame moito as súas palabras alí verquidas. Palabras que sei son sinceiras; palabras de amigo.
Lémbrase da esposición de 1960 sobre o periodismo galego na Arxentina? Pois acabo de montar (agosto pasado) unha sobor do de Cuba, moito máis ampla aínda (mentras en Bos Aires abundan as revistas de sociedades, aquí destacan as revistas e semanarios independentes). Tomei, pra a crónica que escribín, unhas palabras súas porque resultan moi axeitadas. Vai recorte coa presente.

Namais. Que se poña ben axiña. Apertas fraternas ós dous, de Anisia e

Xosé Neira

1973-11-12
Carta de Fole a Seoane. 1973
Lugo
A Coruña
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fole a Seoane. 1973 en 12/11/1973







Lugo, doce do mes de Difuntos do ano setenta e tres.

Señor don Luis Seoane. A Cruña.

Meu querido amigo:

Acabo de visitar, por segunda vez, a túa Eisposición de grabados da librería Alonso. Xa tes oito vendidos, catro grandes i-autros tantos pequenos. Alí me dixo a irmá de José María que cecáis viñeses eiquí un día d-istes. Un dos teus grabados foi adequerido pró Museo. Aló está xa.
Supoño que xa haberás chegado ás túas mans o número do domingo do Progreso, ca ampra noticia ilustrada sobor de ti e máis da túa obra.
A túa eisposición é moi visitada, especialmente por rapazas e rapaces estudantes. O autro día estiven na Cruña, na ceremonia académica do recibimento de Marino. O aito resultóu moi ben. Canseime de saudar a moitos amigos de toda Galicia. De volta, ceamos en Betanzos, sin agardar pol-o banquete da Academia. Por iso non poiden dispoñer de tempo pra me achegar á túa casa, como levaba pensado de intento.
Cas miñas agarimosas lembranzas pra Maruxa, unha forte aperta.
Anxel
Estiven en Santiago e faléi con Domingo. Cecáis dispoña de unhas horas pra se achegar a Lugo e visitar a Eisposición.

Anxel Fole

1973-11-12
Carta de Esther e Lipa Burd a Luís e Maruxa Seoane. 1973
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Esther e Lipa Burd a Luís e Maruxa Seoane. 1973 en 12/11/1973


Buenos Aires, 12 de noviembre de 1973

Queridos Maruja y Luis:

Si espero estar inspirada o que Lipa tenga tiempo, uds. van a estar de vuelta aquí y no habremos contestado la preciosa carta aunque un poco angustiada de Maruja.
Me imagino el susto y la rabia que habrán pasado, pero, como dice Lipa, ahora Maruja ya puede tener carnet de conductora verdadero. Sin una experiencia como la de uds., nadie puede decir que sabe manejar con seguridad. No importa lo pasado, lo importante es estar bien y no atemorizarse al manejar de nuevo, que me imagino Maruja lo habrás hecho inmediatamente.
Lipa no pudo escribir en estas últimas semanas porque está en un equipo que está filmando una película que lo tiene de un lado para otro; esperamos mostrarles algo cuando lleguen a Bs. As., por momento les adelanto que parece que va a salir bastante linda.
Acá no hay variantes desde nuestra última carta. Todo se podría corroborar. En arte destacable, una linda exposición (artesanal?) de Mac Intyre y lo mismo de Ary Brizzi, ambos en Rubbers, que se está convirtiendo en el marchand más inquieto de Bs. As.
En el Museo de Bellas Artes, el premio Palanza, que será muy difícil se decida entre W. Nojechoniz, Víctor Chab, Ducmelie o Vidal. Yo le daría el premio a Vidal, pero debo reconocer que son los cuatro con enfoques muy distintos, pero con un resultado muy parejo y creo que sólo la supremacía en el jurado de integrantes con preferencias por uno de los enfoques puede resolver el premio. Hubo también una exposición de Russo muy buena. Y Bonino tiene ahora una de Butler Horacio que a mí sinceramente no me interesa.
Estamos bastante preocupados por la guerra de Israel y esta paz decretada por las dos grandes potencias no sé hasta donde me tranquiliza. Acabo de recibir unas líneas de Aida desde Haifa y dice que ellos están bastante preocupados y pensando que puede en cualquier momento reanudarse la guerra –espero que no, pese a todo–.
Bueno, queridos, me alegra saber que ya están por volver los veremos con muchas ganas y charlaremos largo, largo. Va por ahora un gran abrazo para los dos de
Lipa y mío.

Esther

1973-12-29
Carta de Dónega a Seoane. 1973
A Coruña
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Dónega a Seoane. 1973 en 29/12/1973



A Cruña, 29.12.73

Luis Seoane López
Buenos Aires

Luis, meu amigo:

Veño de saber da triste nova do pasamento da túa naiciña. ¿E que che hei decir? Calquer frase de consolo pareceráche valdeira, oca e sin senso algun. Porque os que pasamos pola mesma malfadada esperencia sabemos que somentes o paso do tempo deixará en tí a saudade dun ben perdido.
Supoñémoste totalmente resposto das consecuencias do teu accidente automovilístico. E que andarás xa, de cacho para cribo, sin axuda de aparellos. Que así seña.
E sin máis por hoxe, recibide Maruxa e máis tí unha cordialísima e cinguida aperta de Fernanda e miña.


Dónega

1974-01-02
Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1974
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1974 en 02/01/1974

Buenos Aires, 2 de Enero de 1974

Sr. D. José Luis Vázquez Freire
La Coruña

Mi querido amigo:

Recibimos el telegrama de pésame de ustedes, de Isaac y usted, donde comunican haber estado en el entierro de mi madre. No saben cuanto sufrimos estos días por su fallecimiento y como nos dolimos no habernos quedado algún tiempo más en ésa, aún sabiendo que podía ocurrir en cualquier momento y que nuestra presencia no resolvía problema alguno. La dejamos bien y feliz con mi hermana, su yerno y su nieto. La única vuelta que tuvo, un ataque al hígado, se lo produjo nuestra despedida en septiembre por eso quisimos evitar el volver de acuerdo con mi hermana y le hablábamos a menudo por teléfono buscando pretextos para no decirle que nos habíamos accidentado y teníamos que prolongar nuestra estancia ahí. Quince días después de salir de Madrid hacia ésta se produce su fallecimiento y nosotros muy lejos de ella habiendo vivido toda nuestra vida a su lado, con solo meses de separación producidos por viajes nuestros. Me duele escribir sobre mi madre y no puedo decir nada más, únicamente agradecerle nuevamente la presencia de usted en el entierro de ella. Reciban María Elena y usted, lo mismo que Victoria y José Luis joven, un abrazo fuerte de Maruja y mío:

[Seoane]

Nota: ¿Se vendió el auto? ¿Continúa el pleito por el seguro?
Otro abrazo

1974-01-07
Carta de Muñoz Manzano e Dieste a Luís e Maruxa Seoane. 1974
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Muñoz Manzano e Dieste a Luís e Maruxa Seoane. 1974 en 07/01/1974


La Coruña, 7 de enero, 1974

Queridos Luis y Maruja:

Al volver La Coruña, después del proyectado viaje por tierras de Carmen, nos encontramos con dos cartas vuestras, una de ella –abierta por inadvertencia– destinada a Mireya y que hoy mismo será reexpedida a Buenos Aires, aun cuando suponemos que habréis tenido ya varias ocasiones de veros y de hablar ampliamente. La destinada a nosotros, de Maruja en nombre de los dos, no puede ser más encantadora y fortificadora. Si hay un gran ejemplo de amistad clara, honda, sencilla, buena en toda ocasión y por todos los costados, para nosotros es la vuestra. Falta nos hace, en medio de tanta aridez y tanto enredo. Gracias, Maruja, por tu precioso testimonio.
Nos detuvimos una noche en Rianxo. Allí Carmen Iglesias nos dijo que Mimina, en nuestra ausencia, había telefoneado desde Cervo para darnos noticia del fallecimiento de la madre de Luis, y ahora Carmen acaba de comunicarse con Mimina, para concretar más las circunstancias. Nos dijo todo lo que, según ella, ya sabéis: y respecto a nosotros, lo que suponíamos: añadido a vuestro dolor el gran pesar de no haber estado presentes, haciendo tan poco tiempo que os habíais ido. Pero habríais tenido que ser adivino. Os entendemos bien y nos imaginamos vuestro desconcierto. Tenemos muy presente a tu madre, Luis, con la parte de afecto que nos corresponde. Ni de lejos podría asemejarse al vuestro, pero es auténtico, firme, verdadero –como lo era ella misma.
Por la conversación telefónica de Mimina, nos enteramos de la muerte del tan querido y admirado Scheimberg. (Escribiremos enseguida a Aída).
En el vistazo que di a la carta destinada a Mireya, registré al vuelo los pasajes que se refieren a nosotros en relación con Buenos Aires. (Noticias transmitidas también a Carmen por Mimina).
Sentimos la recaída de Luis por efecto del calor. Por suerte, tenéis ahí muy buenos médicos, aparte de la casa espaciosa y refrigerada... Suponemos que es cosa accidental, aunque un tanto cargante para cualquier paciencia. Resulta ocioso aconsejársela a Luis, no porque tenga mucha, sino porque seguramente está ya haciendo uso de toda la disponible.
Por aquí, las cosas están un poco oscuras o, más bien, nebulosas. No es posible hacer pronósticos, ni siquiera aproximado, para el 74. De todos modos, ha habido hasta ahora bastante merma y quizá siga. Ya iremos viendo. Por si vale de ensalmo, digamos como siempre: Feliz Año Nuevo! Debo terminar. Para los dos un fuerte abrazo de

Rafael y Carmen

1974-01-15
Carta de Seoane a Dónega. 1974
Bos Aires
A Coruña
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Dónega. 1974 en 15/01/1974



Buenos Aires, 15 de Xaneiro de 1974

Sr.
D. Marino Dónega Rozas
La Coruña

Meu querido amigo:

Agradézoche moito as tuas verbas de pésame con motivo do pasamento da miña nai. Pasaron xa algunhas semáns e aínda me atopo confuso e depresivo, sin ganas de facer ren. Un non sabe é un misterio, que fío segredo xungue un fillo a unha nai, de que xeito a desaparición de un dos dous afecta ó outro. Pasaron os días e un sorpréndese matinando no que perdéu, e, como de súbito, o tempo adiantóuse a un para ocupar nél o lugar da nai, dos pais. A un envelléceo a morte que o rodea, e moito máis si é a de aqueles que un mais quere, mais próisima a un. Agradézoche moito as tuas verbas.
Xa estóu reposto do accidente. Xa non uso o bastón e ando normalmente. No sei nada do pleito do auto, si se arranxaron ou continúa. Tampouco sei si se vendéu. Si me escribes fálame algo de esto. Coida que eu son un cliente malo mais que non aconsella os seus abogados.
Unha garimosa e grande aperta para Fernando, Fernando e pra tí de:

1974-02-02
Carta de Vázquez Freire a Luís e Maruxa Seoane. 1974
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Vázquez Freire a Luís e Maruxa Seoane. 1974 en 02/02/1974


La Coruña, 2 de Febrero de 1974

Queridos amigos Luis y Maruja:

Recibí vuestra carta del 2 de Enero ppdo. en contestación al telegrama. Comprendo lo dolidos que se sintieron por no estar presentes con su familia en esos momentos, pero Vdes. no podían hacer nada y estas cosas no se pueden prever. Nosotros solamente estuvimos con su familia unos minutos y nos vinimos seguidamente junto con su primo Emérito.
Todo por aquí sigue su curso normal, el pleito en el Juzgado y 3 peritos están revisando la contabilidad desde el principio de la Fábrica. De común acuerdo fue nombrado un amigo de la dos partes, que ocupa un puesto importante en el Banco de Bilbao como Perito único designado por el Juez, quien éste nombró por su cuenta a dos ayudantes y ya están realizando el trabajo, ya veremos lo que pasa.
Estamos también preparando la exposición de Patiño en Barcelona para el día 8. La portada del catálogo junto con el cartel lo hicimos en la fábrica en serigrafía, por un dibujo que nos mandó. Creo que quedó muy bien.
El coche se vendió como habíamos previsto en las 50.000 ptas. que metí en una cuenta que abrí a su nombre y al mío. Lo de abrir una cuenta a su nombre es ahora necesario para el pago de los recibos del alumbrado, según una circular que le envió Fenosa y que cargan los recibos en cuenta cada dos meses y también parece que esta modalidad va a ser para el agua y demás. Lo que me pregunta del pleito con el soldado no sé si sigue o quedó en nada (no hablé con Dónega) pues su compañía de seguros se hizo responsable de todos los daños ante la Seat, el día que retiré el coche.
Sé por Isaac y por Montero que se encuentran muy bien de salud y no saben lo que me alegra, pues a mí me pareció que lo de la pierna el ponerse bien del todo no iba a ser una cosa tan rápida.

Sin más por hoy con muchos recuerdos para todos los conocidos en ésa, Vdes. reciban como siempre el mejor abrazo de su siempre amigo.

José Luis

1974-03-12
Carta de Seoane a Campos. 1974
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Campos. 1974 en 12/03/1974

Buenos Aires, 12 de Marzo de 1974

A Xesús Campos
A Cruña

Querido amigo:

Recibín a sua do 2/2 coas noticias da Galería que abriron, “Mestre Mateo”. Agradézollas moito e dispóñome a colaborar con vostedes no que poida. Parecéume moi ben que a teñan inaugurado con Laxeiro, un dos pintores mais inquedos da Galicia de hoxe a pesares da edade, e menos comprendido de algúns, os que mercaban e gostaban soio dos seus cadros mais amábeles. Tamén penso que é importante facer mostras de artistas de fora de España e do resto da penínsua. Téñense que por dacordo con algunha galería de Portugal, Oporto ou Lisboa, que ten xente moza moi boa. Penso que a mitade das esposicións teñen de sere de galegos que mostren inquedanza na sua obra. Eu, tan pronto poida, remitiréilles unha tamén de grabados, cecáis pro xulio ou agosto, refírome ó envío. Agora estou a facer un álbum pra unha editorial de álbumes de grabados de San Paulo, en Brasil, que teño de entregar en Maio, titúlase Gilles de Rais, trátase, como sabedes, do cabaleiro, sádico e criminal, que loitóu xunto a Xoana de Arco no primeiro tercio do século XV.
Pondreivos en contacto con un grupo de grabadores de eiquí que agoran viaxan expoñendo por América, pero que voltarán nos derradeiros días deste mes, “Gravas”, paréceme o grupo mozo mais importante.

Con lembranzas e saúdos de Maruja e meus pra todolos amigos comúns, pra López Vázquez, Xosé, a quén lle debo carta, con lembranzas garimosas pra Anciñas, reciba unha forte aperta de:

[Seoane]

1974-03-19
Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1974
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1974 en 19/03/1974


Buenos Aires, 19 de Marzo de 1974

Sr. D. José Luis Vázquez Freire
La Coruña

Mi querido amigo:

Unas líneas nada más. Recibí su carta del 2/II que agradezco mucho, como también el que hubiese estado con mis hermanos el día del entierro de mi madre. Puede usted suponer los días que pasamos pensando en como la habíamos dejado relativamente bien de salud, sin nada importante, solo con los achaques de su edad.
Recibí también el catálogo de Patiño que quedó muy bien. También tengo noticias de que tuvo éxito su exposición en Barcelona.
No sé nada del pleito sobre el choque. Dónega no me escribió nada. Supongo que estará todo resuelto, e hizo usted muy bien abrir esa cuenta con lo de la venta del coche, a la que pienso se podía ingresar el dinero que tiene Ángel a mi nombre.
Estoy muy bien del accidente. Ya está olvidado, ni siquiera siento nada los días de humedad. El bastón se lo regalé a un amigo de aquí que lo necesitaba, prefiero no dejar testimonios.
A ustedes, a María Elena y usted les recordamos siempre muy agradecidos y con cariño por todas las atenciones que nos prestaron. Nos gustaría mucho que con motivo de la fábrica de Magdalena viniesen por aquí para poder devolverles algo de ellas. Verían además como no exageramos cuando hablamos de Buenos Aires.
A Santiago Soneira le contesté una carta que me envió designando a usted para que me represente en la Asamblea que va a celebrarse en Sargadelos.
Por favor salude en nuestro nombre a los amigos del Castro, Ángel, Marentes, Llerena, Losada en primer término, a Pepe o Maceirento, y reciban usted y María Elena el fuerte abrazo de Maruja y mío extensivo a María Victoria y José Luis hijo:

[Seoane]

1974-03-19
Carta de Seoane a Dieste e Muñoz Manzano. 1974
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Dieste e Muñoz Manzano. 1974 en 19/03/1974

Buenos Aires, 19 de Marzo de 1974

Sr. D. Rafael Dieste
La Coruña

Queridos Rafael y Carmen:

Recibimos en su tiempo vuestra carta que os agradecemos mucho, con motivo del fallecimiento de mi madre, escrita con todo el afecto que sabemos nos profesáis. Nuestra llegada aquí, a Buenos Aires, fué esta vez dolorosa. Habían fallecido algunos amigos, además de Falcini, de los que no habíamos tenido noticia en La Coruña, como Aldo Pellegrini, poeta y crítico de arte, historiador del surrealismo aquí en Buenos Aires que no sé si fué vuestro amigo, y a nuestra llegada Scheimberg1 a cuya amistad nosotros debemos mucho. A poco de fallecer Scheimberg ocurrió el fallecimiento de mi madre, dulcemente, abandonando sus manos entre las de mi hermana, casi repentinamente, en pocos minutos, sin que se pudiese sospechar que iba a ocurrir. Así nos cuenta mi hermana en la carta que nos envió.
En cuanto a nuestra salud, el accidente forma parte del pasado. Ni siquiera los días de humedad siento esos dolores que me pronosticaban algunos amigos. Ni en la rótula ni en la muñeca. Estoy trabajando normalmente. Tengo una serie de cuadros de mar, siguiendo en su intención los que hice ahí, y paisajes, paisajes hechos de memoria que no pueden situarse en lugar concreto alguno, pero que recuerdan en su capricho el montañés de Galicia. Tambien figuras y un Cristo con ropas de nuestros días. Me gustaría hacer un Vía Crucis donde todos los que intervienen vistiesen ropas de nuestros días, lo mismo que se hizo en otras épocas. Es posible que no lo permitiesen. En cuanto a grabados haré un nuevo álbum, esta vez con un personaje extraño, Gilles de Rais, noble caballero que acompañó a Juana de Arco en la guerra contra Inglaterra y que, años más tarde, fué ajusticiado en la hoguera a pesar de su influencia con el Rey de Francia por su sadismo. Tambien tengo el proyecto de publicar un pequeño libro sobre el Maside dibujante de Nueva España, El Pueblo Gallego, etc., de acuerdo con el medio madrileño y gallego que le tocó vivir y que los jóvenes no conocen. Mucho será recuerdo de largas conversaciones con él por los paseos de la Alameda, en su estudio de la Rua del Villar y en los jueves de Santa Susana, a donde le acompañaba para hacer apuntes de los feriantes. Sobre tu libro leí el artículo que publicó el suplemento de Informaciones y el artículo de La Vanguardia, que me parecieron muy justos. Supongo que se habrán publicado muchos más. Podéis imaginaros como nos alegró el éxito, alentando la secreta esperanza de que vuelvas a publicar nuevos libros de narraciones. Si se hubiese publicado algún nuevo trabajo sobre Historias e invenciones..., me gustaría nos lo dijéseis o nos enviáseis una fotocopia que puede hacérosla José Luis Vázquez en El Castro.
En cuanto a todo lo otro de lo que no quiero escribir y que se refiere a La Argentina, ocurre todo lo que sospechábamos. Se trata de una experiencia regresiva que puede depararnos muchas sorpresas. De los países limítrofes emigran constantemente a Buenos Aires. Una noche estuvo con nosotros Eladio. Hablamos mucho de todo, también de vosotros y de Galicia. Lo que ocurre en el Uruguay es muy triste, además se está despoblando. Creémos que es muy triste todo lo que ocurre en el mundo. A veces recordamos los planes monásticos del Tortoni, en busca del trabajo libre, soledad y naturaleza. Fué un fracaso de todos nosotros. El que más la buscaba, Espasandín, fué a residir paradójicamente en uno de los centros del mundo.

Basta por hoy. Un fuerte abrazo para Carmen y para ti de Maruja y mío:

[Seoane]
1. É difícil esclarecer se o apelido é Scheimberg ou Scheinberg, con ene, como aparece escrito noutras cartas, pois existen as dúas formas.

1974-03-20
Carta de Dónega a Luís e Maruxa Seoane. 1974
A Coruña
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Dónega a Luís e Maruxa Seoane. 1974 en 20/03/1974



A Cruña, 20 de marzo 1974
Maruxa e Luis Seoane
Buenos Aires

Amigos nosos benqueridos:

Podemos, ao fin, darvos noticias encol das actuacións xudiciáis verbo do accidente automovilístico que derradeiramente padecéchedes nos Cantóns. As cousas van, como veredes, amodiño. A rapidez na xustiza non deixa de ser unha aspiración coma outra calquera. Polo Xuzgado militar dictóuse auto de inculpación en contra do autor da tropelía. Quen, pola súa parte, consideróuse como tal na declaración que prestóu. Agora pende o choio da xustificación do montante dos danos. E xa lle encarguei ao Procurador que se fixera coas facturas referentes ao arranxo do “carro”. Do malfadado carro.
Pola súa banda, o Xosé Luis fíxome saber da venta do coche. O que non conocemos –porque non era cousa nosa– foi o precio, o nome do comprador nin as demais condicións da compraventa. Máis díxonos que xa vos tiña informados da operación.
Onte estivemos tomando o aperitivo co matrimonio Dieste. O Rafael estávos encantado da vida coa formidable acollida que tivo o seu Félix Muriel na súa segunda saída ao mundo. Tanto no público lector como nos xornáis e revistas. Pra moitos foi –fixádevos ben– unha revelación. Supoño que coñeceredes as dúas páxinas que argallamos na Voz. Levaban reproducidos dous dibuxos da edición americán. Falamos moito, e ben, de vosoutros. O Rafael díxonos que, por rara casualidade, era acreedor de carta vosa. Pra compensar, dixémoslle que nós, en troques, eramos deudores.
O problema do noso amigo, vai indo. E, asegún noticias oficiosas, a proba pericial –minuciosa e detida, exhaustiva– serálle favorable. Así, Diolo queira, polo ben de todos. E meigas fóra. Un destes días propoñémonos facer unha viaxata sargadelián como cicerones duns amigos de fora. E poderemos conocer o seu talante actual. Aínda que o desacougo é nel unha constante, que apenas deixa márxe ás sorpresas.
Presentóusenos unha ocasión pra facer un viaxe a Buenos Aires. Máis, co corazón magoado, refugámola. Sería pra nós unha ilusión fantástica abrazarvos sorpresivamente en Montevideo, 1985. Nembargantes, unha manchea de circunstancias aconsellaron a nosa dolorosa decisión. Xa volas faceremos saber, porque agora sería longo de verquelas ao papel.
A nosa vida vai camiñando paseniñamente polos vieiros dunha cotianidade resabida. Como única novedade, contamos co fin da carreira do noso fillo e coa súa estadía en Sevilla servindo ao Rei. Destinárono, como sarxento da Milicia universitaria, a un grupo de carros de combate. Está, logo, a facer un servicio lúdico. Quérese decir, xogando como cando de neno brincaba cos cocheciños de choque no Relleno.
Confiadamente ficamos na espera de boas noticias vosas. E namentras, recibide cinguidas apertas de nólos dous pra vólos dous.

Dónega

[Manuscrito] Nos acordamos mucho de vosotros y pensamos mucho en la cocina de Maruja.
Muchos abrazos

Fernanda

1974-03-30
Carta de Vázquez Freire a Luís e Maruxa Seoane. 1974
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Vázquez Freire a Luís e Maruxa Seoane. 1974 en 30/03/1974


La Coruña, 30 de Marzo de 1974

Queridos Luis y Maruja:

Recibimos v/ cariñosa carta del 19 del corrte. la que contesto rápidamente.
Nos alegramos de verdad que se encuentre restablecido totalmente de la pierna y el no tener molestia alguna tan pronto es una gran suerte, pues ya sabe que los médicos le decían que en los primeros meses y con el cambio de tiempo tendría molestias. Lo del regalo del bastón fue un acierto y además así “meigas fóra”.
Sé por José Luis Montero que ya está trabajando en las piezas para Magdalena y ya se supone lo contentos que me lo comunicaron.
Conmemorando los 25 años de la fábrica, Isaac hizo 2 jarras ensamblables para regalos y queríamos hacer también unos platos y un cartel conmemorativos y habíamos pensado en aquel dibujo tan bonito que nos hiciera para serigrafía. Se lo digo por si no tiene inconveniente que lo utilicemos para esto. La calca para el plato con el mismo motivo que el del cartel, lo haríamos en serigrafía. ¿Le parece bien?
Cada vez van resultando mejor las exposiciones en Barcelona, Patiño creo que vendió 3 óleos, Núñez 7 grabados y Ortiz, llevaba vendidos hace dos días 25 grabados. El próximo día 28 de Abril expondrá Pérez Bellas, supongo que también tendrá éxito. El día 9 aprovechando que vienen de desmontar la exposición de Valencia Dorneda y Pepe el carpintero, se aprovecha para desviarse a Barcelona para llevar algunos muebles y al mismo tiempo adecentar un poco la tienda y seguramente también aproveche la ocasión para irme yo también a ayudarles y en un par de días creo haríamos todo y si puede ser dejar colgados los cuadros de Pérez Bellas.
La casa de Sada va muy lentamente aunque en este momento hay mucha gente trabajando en ella, pues sin contar los albañiles, están los calefactores, ascensoristas, electricistas, fontaneros y acaban de terminar esta semana los de los ventanales y cristaleros. De cualquier forma no creo que esté terminada totalmente para el verano como teníamos programado, pero es lo mismo.
El pleito ya sabe sigue como siempre, en la última reunión del Castro vino Lobato en representación de los dos, pero para la de Sargadelos no fue nadie, ni el mismo Varela asistió. Allí como no pueden hacer nada ya no se molestan en ir. Como de todo esto ya le informa Isaac, no le doy más detalles.
Por su casa fui varias veces por si hay alguna novedad, estuve con el portero y siempre me da recuerdos para Vdes. es una gente estupenda. Me dijo que les había escrito. También estuve el otro día con Dónega un minuto en la oficina de Risco y tenía prisa pues marchaba con unos clientes, nada más me dijo que lo del pleito con el soldado marchaba bien, que iba a necesitar la factura del arreglo último del coche y le dije que la tenía la Compañía de Seguros y no me dijo nada más (supongo que si le hiciese falta me avisaría).
Muchas gracias por el ofrecimiento de ir a Buenos Aires, ya veremos. ¿Cómo está Camilo? ¿Termina este año los estudios? Bueno, para terminar les da recuerdos a todos los conocidos especialmente a Camilo y Vd. y Maruja reciban como siempre el mejor abrazo de María Elena y mío.

José Luis

1974-04-06
Carta de Dónega a Seoane. 1974
A Coruña
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Dónega a Seoane. 1974 en 06/04/1974




A Cruña, 6-IV-1974
Luis Seoane López
Buenos Aires

Querido Luis:

Dende Cervo, recibo carta do Isaac. Non che adxunto copia dela porque xa me dí que vola mandóu. O que si vos envío, porque non sei si volo fixo saber, é o proiecto de acordo de Cerámicas que ten matinado, previo ao que haberá de adoptar o Laboratorio. Encamiñados ambos os dous á constitución da Fundación do Museo. Fico, logo, en agarda das vosas instruccións.
Si en liñas xeneráis concordáredes, trataría, pola miña banda, de introducir algunhas matizacións no proiecto. Como, poño por caso, a de vencellar o devandito acordo á escritura pública de 8 de febreiro de 1970, otorgada polo Laboratorio e polas Cerámicas e que tivo por obxeto –como sabedes– “crear y organizar” o Museo. Quérese decir, que ambas as dúas sociedás, vista a esperencia adequirida nos anos que leva funcionando o Museo, concordan en darlle ao mesmo persoalidade xurídica de seu, constituíndo pra elo o Padroado que o ha de gobernar. Mais pra que así fose, entendo que é preciso que o Isaac –e así faréillo saber– deixara sin efecto o acordo de Cerámicas do ano de 1973, que denuncióu o convenio do 1970. E non haberá ningún atranco legal pra elo xa que o acordo do 73 non o tén levado á práctica.
Polo demais, reparade especialmente nos puntos 5º e 6º do esquema feito polo Isaac, dada a trascendencia que poideran ter no futuro do Museo. Refírome aos da carta que me dirixíu.
O procedemento na xurisdicción militar vai rematar con ben pra todos. Entrevistouse conmigo o Letrado da compañía aseguradora La Unión y el Fénix, pra me decir que está disposta a arranxar o choio pagando as indemnizacións debidas. Dínlle traslado da proposta ao Naveiro pra que se faga cas facturas do caso pra facerllas chegar á devandita aseguradora. E, unha vez percibidas as indemnizacións, retiraríamonos da acusación. Pra elo, presentaríamos un escrito ao Xuzgado facéndollo saber. Co que, seguramente, ficaría sin efecto o auto de inculpación dictado nas actuacións, i estas dispostas pra o seu arquivo.
Por eiquí, ningunha novedade que non vos podades supoñer. Na Academia deixei presentada a proposta de Mariñas del Valle como académico numerario pra ocupar a cadeira que deixou valdeira Iglesias Vilarelle. Firmáronme a proposta Rafael, Vales e Carré. Quixen que foran académicos da Coruña os propoñentes. Na proposta feita cito unhas frases túas adicadas ao Mariñas na Figuración que lle fixeches. Supoño que a proposta prosperará. Mariñas fixo aportacións interesantes á cultura galega. E pola sua entrega calada e sacrificada aos valores disa cultura, é quén, parécemo a min, de figurar na Academia. E a propia Academia honraríase ao contalo antre os seus internos colaboradores.
Na agarda das vosas noticias, recibide Maruxa e mais tí cinguidas apertas de Fernanda e miñas.

Dónega
PROYECTO DE ACUERDO A TOMAR POR CERÁMICAS DEL CASTRO EN UNA REUNIÓN A CONVOCAR CON EL SIGUIENTE ORDEN DEL DÍA:
Punto único:
Perfeccionamiento de un acuerdo tomado por la Junta de Socios de Cerámicas del Castro, Ltda. el 8 de febrero de 1973 en relación con la formación de un Patronato para el Museo Carlos Maside.
Acuerdo
Dadas las dificultades sociales conocidas de todos para dar cumplimiento al convenio suscrito por nuestra Sociedad con el Laboratorio de Formas de Galicia en 9 de febrero de 1970 sobre la creación y organización del Museo Carlos Maside, en relación con el acuerdo tomado en la Junta de socios del 8 de febrero de 1973, y al objeto de colaborar de la mejor forma en la evolución de que es acreedora esta institución de Arte sin perjudicar los intereses de esta Sociedad se acuerda:
1- Se nombra al socio don Isaac Díaz Pardo que de acuerdo con un representante del Laboratorio de Formas de Galicia procedan a otorgar una escritura de constitución de un cuerpo denominado Patronato del Museo Carlos Maside, obteniendo para él la personalidad jurídica que determinan las Leyes vigentes.
2- El Patronato del Museo Carlos Maside estará formado en su fundación por los siguientes representantes de entidades y personas físicas: representante de Cerámicas del Castro, Ltda; representante del Laboratorio de Formas de Galicia; representante del Instituto Gallego de Arte; y los señores Don Luis Seoane, Don Álvaro Gil, Don Manuel Chamoso Lamas (1); Dr. García Sabell; Don Rafael Dieste; Don Ramón Piñeiro; Don Francisco Fernández del Riego; Don Sebastián Martínez Risco, Don Valentín Paz-Andrade, Don Ramón Otero Pedrayo, Don Eduardo Blanco Amor; Dr. Ricardo García Suárez y Don Marino Dónega.
3- Dicho Patronato dirigirá y administrará a partir de su constitución el Museo Carlos Maside, cuyos fondos serán puestos a su disposición por los actuales titulares de la institución.
4- Entre las primeras misiones que cumplirá dicho Patronato estará la de procurarle al Museo Carlos Maside un edificio adecuado a construir en este mismo lugar del Castro-Sada, en frente del edificio que ocupa actualmente en terrenos que donará para este fin el Instituto Gallego de Arte según se han prometido sus miembros.
5- Cumpliendo las condiciones de seguir el Museo Carlos Maside en el lugar citado, al lado de nuestra planta de producción, nuestra Sociedad seguirá colaborando en su sostenimiento de acuerdo con sus posibilidades en cada momento.


A carta inclúe anexo de proxecto que na cabeceira ten logotipo e membrete como sigue:

SEMINARIO DE ESTUDIOS CERÁMICOS
SARGADELOS-CERVO-LUGO

1974-04-11
Carta de Seoane a Sández Figueiras e Dónega. 1974
Bos Aires
A Coruña
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Sández Figueiras e Dónega. 1974 en 11/04/1974


Buenos Aires, 11 de Abril de 1974



A Fernanda e Marino Dónega
A Cruña

Moi queridos amigos:

Recibimos a vosa carta de 4/III, que gustóunos moito recibila. Ben sabedes da nosa estimación por vos e o que lamentamos non seades millores corresponsales. Gostóunos tamén moito saber das posibilidades de ganar un pleito, unha emoción non coñecida de nós sendo tan común en Galicia. O auto vendéuse por 50.000 pesetas, pois pola sua patente era dificil a venda. Cecáis tivésemos sacado mais, moi pouco máis, si o fixésemos na mesma Fiat, pero venceuse o contrato estando nós no policlínico. De todos xeitos matinamos que pra xente que está poucos meses nun sitio convenlle este tipo de operación. Alédanos moito o éisito do libro de Dieste. É un gran libro feito un pouco a presión dos amigos, de nós, pra editalo en Nova, unha editorial de Cuadrado e miña, unha das moitas aventuras deste tipo feita por nós, Cuadrado y (sic) eu, en Buenos Aires, que si non nos serviron pra ganar cartos nin tempo, serviu pra exaltar a Galicia e dala a coñecer no posible no terreo intelectual neste país. Parécenos moi merecido todolos eloxios que se fagan do libro de Dieste, é un libro fondamente galego aínda redactado en castelán e non hai prosista da sua xeneración, a do 27 en Madride, que se lle poda comparar. Leín as notas de La Vanguardia, Informaciones, ABC e as dúas páxinas adicadas a él de La Voz, onde son moi boas as notas todas. Eu sinto moito, Dónega, que non escribas mais, que non fagas mais notas pra La Voz, ou que non fagas un libro de notas literarias encol de libros e autores contemporáneos. É un tipo de libro que fai falla en Galicia, que non se fai, e que os alemáns, por exempro, tan autores de tomos impresionantes adicados a moitos temas, fan correntemente, de comentarios literarios e artísticos en xeral.
En canto a Isaac parece que se decidíu a facer andar o Museo. Remitíume copia da carta que che envióu e coa que estou de acordo. Penso que debe designarse o Patronato íntegro, cos dazaoito membros que propón Isaac

1974-04-11
Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1974
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1974 en 11/04/1974


Buenos Aires, 11 de Abril de 1974

Sr. D. José Luis Vázquez Freire
La Coruña

Queridos José Luis y María Elena:

Nos alegró la carta de ustedes. Nos gusta tener noticias de todos los amigos y a ustedes no solo los estimamos muy especialmente sino que además les debemos muchas atenciones. No podremos olvidar todo lo que hicieron por nosotros los días afortunadamente pasados del accidente. Aún no empecé a trabajar en las jarras para Magdalena, lo voy a hacer muy pronto pero tengo que aliviarme antes de trabajo acumulado en mi ausencia. Debo hacer dos exposiciones, una aquí en Agosto y otra en San Pablo, Brasil, en Septiembre; hacer los grabados para un libro de bibliófilos que distribuirá un gran diario de aquí, Clarín, que me lo encargó, etc., aparte de redactar una monografía sobre Maside que tiene que editarse en Buenos Aires pues ahí es posible que no se permitiese, pues se trata de Maside en relación con una época de nuestra generación compostelana, alrededor del año 30. En cuanto a las exposiciones de Sargadelos en Barcelona me alegra su éxito y me gustaría que me guardase tres o cuatro ejemplares del catálogo de Ortiz Alonso y dos, en general, de todos los que se editen, aparte del que me envíe Isaac o Inés.
En cuanto a la témpera que había hecho para la serigrafía haga usted lo que quiera de ella. Queda a criterio suyo su utilización.
De Dónega recibí carta hace pocos días y me dice lo mismo que usted, que va bien el asunto del choque del auto, que el soldado reconoció su culpabilidad. También se encuentra optimista con respecto al pleito de Sargadelos. Tengo que contestar su carta uno de estos días. Estamos nostálgicos de La Coruña, creemos que hasta del accidente, pues nos permitió contactar que les importábamos algo a algunos parientes y a los viejos amigos, que tantos años de alejamiento no habían hecho olvidar una amistad crecida cuando éramos jóvenes y soñábamos con la implantación de la justicia en el mundo. Ahora nos queda la amistad, y el recuerdo de aquellos sueños que jamás, creo, veremos cumplidos.
Ese “ya veremos” que escribe en su carta con respecto a un posible viaje a Buenos Aires nos alienta la esperanza de que podremos verlos por aquí. Nos gustaría mucho que así fuese. En cuanto a Camilo lo vemos poco. Está muy bien y realmente ahora no sabemos qué le falta para terminar pues han cambiado los planes de estudio y no sabemos en qué medida le afectan esos cambios.

Reciban María Elena y usted un gran abrazo de Maruja y mío, extensivo a Victoria y José Luis hijo.

[Seoane]

1974-04-26
Carta de Seoane a Dónega. 1974
Bos Aires
A Coruña
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Dónega. 1974 en 26/04/1974





Buenos Aires, 26 de Abril de 1974


Sr. D. Marino Dónega Rozas
A Coruña

Querido Dónega:

Recibín fai xa días a tua carta. Pola miña parte deixo nas tuas mans o arranxamento do asunto do Museo. Isaac coñece o meu pensamento nunha carta que lle remitín. Eu estou farto de todo esto. O que tí propós de deixar sin efecto o acordo de Cerámicas do Castro, tíñallo proposto a Isaac. Matino que é urxente crear o Patronato que de algún xeito interveña en todo esto. Unha laboura como é a de un Museo non pode ficar suxeta a ningunha vontade persoal. O museo é ó meu xuicio, unha das creaciós mais importantes, co Seminario denantes, con Galaxia, Penzol e Sargadelos hoxe, feitas en Galicia en moito tempo, matinando as facetas culturaes que pode abarcar, un xeito enmáis de impoñer un orden ó pasado inmediato artístico e de estabelecer un cauce, sen cánones, á creación futura, ourentada pola laboura que realice o Museo.
Agradézoche moito o teu traballo no “pleito” en que nos metemos que tivo sido remate do accidente. Eu estou traballando pra as mostras de Buenos Aires, Montevideo e San Pablo, a derradeira ten de se concretar.
Paréceme moi atinada a proposta de Mariñas del Valle pra a Academia. Fai falla que a xente que se leve as instituciós tivesen probado ser merecentes delo pola sua obra, e, enmáis pola sua consagración a Galicia nos anos de proba, que foron todos os derradeiros.
Lembrámonos moito de vos, de Fernanda e tí, e dos amigos comúns que estiveron con nós, acompañándonos, os dous meses do accidente. A actitude de todos vos, ós que estamos moi agradecidos, fixo que ficásemos con desexos de voltar. Eu estaba anímicamente desfeito polos asuntos que ti coñeces. Bueno, as miñas noticias cecáis chegan tarde, mais penso que ti coñeces o meu pensamento como o coñece de fai tempo Isaac. Pola miña parte sinto moito terme metido no asunto do museo sacrificando enmáis unha chea de obras que conservéi durante mais de coarenta anos co soño de facelo, tendo pola miña parte, o éisito que esperaba pola axuda dos amigos que siguen sendo o millor de Galicia.
Unha grande aperta pra os tres de Maruja e miña, pra Fernanda, tí e mais Fernando:

1974-05-13
Carta de Seoane a Campos. 1974
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Campos. 1974 en 13/05/1974

Buenos Aires, 13 de Maio de 1974

A Xesús Campos
A Cruña

Meu querido amigo:

Duas verbas nada mais para lle decir que lle estóu moi agradecido polo envío dos catálogos da Galería Mestre Mateo. Matino que están facendo unha moi boa laboura e que as esposiciós proban non somentes bon xuicio senón que atenden á calidade da obra do espositor. Hoxe tamén lle escribo a Xosé con motivo da sua mostra. En canto a vostedes, a Anciñas e vostede, non lles tiñamos agradecido a felicitación de fin de ano e aproveitamos de facelo agora. Gostóume enmáis o seu dibuxo de homaxe a Ortiz Alonso.
Eu teño moito traballo, tres mostras pra o que ven do ano e grabados pra un libro. De xeito que todo o tempo é pouco como se dí. Eiquí comeza agora en Maio a tempada de esposiciós. Anúncianse algunhas moi boas.
Repito o meu agradecemento, saúdos pra Anciñas e vostede de Maruja e meus:

[Seoane]

1974-05-23
Carta de Seoane a Dónega. 1974
Bos Aires
A Coruña
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Dónega. 1974 en 23/05/1974





Buenos Aires, 23 de Mayo de 1974

Sr. D. Marino Dónega Rozas
A Coruña

Meu querido Dónega:

Débesme carta, mais hoxe escríboche pra te pedir que inicies os trámites referintes á legalización do Museo si non o iniciaches xa. Recibín unha carta de Isaac onde me fala do pleito do Castro e ó remate refírese a que non estaría de mais que eu che escribise encol deses trámites. Matinaba, pola miña parte, telo feito xa. É moi importante a legalización do Museo e a desiñación do Patronato. Feito esto e o edificio teño moitos plans pra o futuro que serán moi útiles a Galicia, e de feito a Coruña e a todo o radio que vai de Santiago ó Ferrol, dos que xa falaremos cando regrese. E cuasi seguro que voltemos a fins deste ano, despóis de liberarme dos compromisos contraídos nesta, e fora xa o pleito que ti levaches cuio resultado nos alivióu, e mais aliviados estaríamos si soupésemos que non lle pasóu nada ó soldado, únicamente algunha amonestación por eso de defender a moral, algo que, xa se sabe, ten de facer un soldado.
Gostaríame tamén saber, si me contestas, si os dibuxos que estóu mandando deiquí siguen intresando ás xentes. Sei que a Pillado sí, mais gostaríamos coñecer a tua opinión.
Hoxe ren mais. Recibide Fernanda e tí, e Fernando, unha aperta moi garimosa de Maruja e miña.

1974-06-05
Carta de Vázquez Freire a Luís e Maruxa Seoane. 1974
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Vázquez Freire a Luís e Maruxa Seoane. 1974 en 05/06/1974


La Coruña, 5 de Junio de 1974

Queridos Maruja y Luis:

Contestamos con bastante retraso su cariñosa carta del día 11 de Abril.
Hace ya un par de días que envié por correo aéreo un ejemplar de Mariscos de Galicia con una medalla en su interior que hicimos con motivo de la entrega del Pedrón de Ouro a Álvaro Gil, donde estuvimos nosotros también presentes y cuya medalla entregamos a todos los asistentes como adhesión del Museo Carlos Maside a dicho acto. Asistió muchísima gente y a la hora de la comida no había sitio para todos y parte tuvimos que acomodarnos en otro lugar. A pesar de la desorganización tremenda que hubo todo resultó bien, sin programas, ni invitaciones, etc. Nos acordamos mucho de Vdes. y de lo que les gustaría estar presentes por la amistad que les une con Álvaro Gil. Allí estaban todos sus amigos, Dieste, Blanco Amor, Paco del Riego, Piñeiro, García Sabell, Paz Andrade, Mincho, etc.
Estamos haciendo las medallas y platos con su dibujo en conmemoración de los 25 años (24 de paz y 1 de guerra) de Cerámicas del Castro, tenemos las pantallas hechas y estamos haciendo pruebas con los colores para hacerlos lo más exactos posibles al original y que no nos resulta fácil, pero lo conseguiremos. Van a quedar muy bien.
En mi último viaje a Barcelona que fue por la Semana Santa, estuvieron María Elena y los niños en Sargadelos e Isaac les hizo un retrato precioso, estamos toda la familia en él representados, María Elena y la niña en primer término, el niño en el medallón del cuello y yo al fondo como en cuadro en la pared. Isaac por fin agarró otra vez la paleta y parece ser ya tenía los tubos de óleo resecos de tanto tiempo sin usarlos, vamos a ver si con tal motivo se anima otra vez y vuelve a pintar algo ¿no le parece?
El pleito sigue con toda su furia, no hay manera de arreglarlo, el mes de Abril tuvimos dificultades con el pago de la nómina al personal, porque Rey se fue a Inglaterra y cuando llegó ya tuvimos que pagar con retraso y recargo en algunos pagos en Hacienda, eso que le habíamos mandado con 15 días de antelación los cheques a firmar a Madrid y aún así nos culpa a nosotros de la demora que supone unas 80.000 ptas. Ante tal actitud el Jurado de Empresa presentó copia del acta mensual que se hace, donde ponían de manifiesto las dificultades para el cobro y pedían que se obligase a los Administradores a cumplir con su obligación y le mandaron copia del acta al Gobernador Civil y Delegados de Sindicatos y Trabajo. No tuvimos respuesta nada más una multa de la Delegación de Trabajo de 5.000 ptas a la Empresa por no pagar puntualmente. Aún hay más, Vdes. ya saben que ellos impugnaron el balance del año 72 y estamos intentando que Rey mande una autorización para que se presente, pues le supondría la broma unas 375.000 ptas. y además es a él a quien corresponde hacerlo. Lo dicen así los estatutos. Como nos quería hacer responsables a nosotros de los retrasos en el pago, en la última reunión extraordinaria que se celebró el día 18, se acordó que no se le volverían a mandar más cheques a firmar a Madrid y que en lo sucesivo tendría que desplazarse aquí a cumplir con sus deberes de Administrador y ya sabe que todo lo hacemos por notario. Efectivamente vino a finales de mes y dejó solucionado lo del pago del personal solamente después de varios incidentes con requerimientos por ambas partes y se marchó a Madrid sin solucionar nada más. En este embrollo de extorsiones a la Empresa, están dirigidos por los dos abogados que Vdes. ya saben y con las pruebas que tenemos se denuncian a ellos también en el Colegio correspondiente. Es un lío, la única solución que le veo a todo esto, es el hacer otro edificio, como ya les he dicho más veces y sería muchísimo más barato y además ahora parece ser que piden los 30 millones, o sea esa cantidad o hundir la fábrica, como verán es una forma típica de chantajistas, porque a ellos no les duele más que el amor propio de verse descubiertos en la pretensión de quererse apoderar de todo lo que fue hecho con un gran esfuerzo y por personas que no fueron precisamente ellos, pero qué le vamos a hacer.
Perdónenme este tremendo rollo, veremos si entro ocasión [sic] les puedo contar cosas más agradables. Un fuerte abrazo de María Elena, de nuestro hijos y uno muy tenso mío.

José Luis

1974-06-10
Carta de Dónega a Seoane. 1974
A Coruña
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Dónega a Seoane. 1974 en 10/06/1974




A Cruña, 10.6.74

Luis Seoane
Bs. As.

Meu querido e ademirado Seoane:

Contesto a tua do 23 do mes pasado. Debíache carta, sí. Ben vexo que levas unha boa contabilidade. Mais non o fixen denantes por mor dunha viaxata que argallamos polas terras do Al-Andalus pra lle facer unha visita ao noso fillo. E, xa sabes, entre o previaxe, o viaxe e o postviaxe ficóu todo demorado. Pasámolo mo ben. Impresionounos, especialmente, Córdoba. Alí batemos con vellos e conocidos amigos. Séneca, Averroes, Ibn Hassam, Maimónides, Góngora, Duque de Rivas e... mesmo Manolete, deixámolos, previo o conocemento abstracto que deles tiñamos, cáseque vivencialmente incorporados a nós. E Granada, Motril, Málaga, Ronda, Arcos, Sevilla, Cádiz, Huelva, Rábida, Palos, Moguer, pra voltar por Itálica, Mérida, Trujillo, Cáceres, Yuste, Guadalupe, Plasencia, Salamanca e Zamora. Como verás, polos camiños da millor historia galega. Porque xa sabemos, –tí nolo dixeches– que sempre haberá un paisán noso remexendo nos feitos que aqueles nomes evocan. E, claro está, non deixamos de lembrarte ao noso paso pola serranía xienense, afogada a súa soedade e desertización polos colonos galegos e cataláns –e alemáns católicos– asentados no XVIII por Carlos III nas vellas “Nuevas poblaciones...” Mais, vaiamos ao noso.
Fai xa máis de vinte días que fixen entrega ao noso amigo do anteproiecto dos Estatutos polos que se ha gobernar a nova Fundación. Entreguéillo pra que fixera nél as observacións que a ben tivera. Estóu en agarda das mesmas. Polo de pronto, vexo que do tidúo desaparez o nome de Castelao. Que era, si mal non recordo, idea túa incorporalo ao nome da Fundación. Tan axiña teña algunha nova verbo do choio, faréicha saber. Deica o de agora somentes falou de comenencia de estudar a incorporación ao Consello ou Padroado da Fundación dun representante dunha nonnata asociación de “Amigos” que, naturalmente, habería que constituír. Ben se ve que a simplicidade, que a sinxeleza e que a esencialidade non entran no canón estético e social do noso amigo. A impronta do seu delirante barroquismo fica sempre ben patente onde queira que toque. Con todo, téñolle lei.
O Día das Letras foi un éisito. Tivo moi boa acollida tanto nos medios populares como nos culturais e nos de comunicación social. Semella que é festa que callóu na concencia do país. O nome de Viqueira, cáseque esquecido, foi unha revelación pra moitos.
Tamén estivemos en Padrón co gallo da imposición a Álvaro Gil desa trapallada do Pedrón de Ouro. Vímonos amigos de toda Galicia. O Álvaro estivo algo amolado coa “festa”, mais non a puido refugar. Seica foi presionado por compromisos que non foi quen de vencer. O Isaac lanzou, no nome do Museo Maside, unha fermosa medalla conmemorativa. O etnógrafo portugués Santos Junior foi o mantedor do acto. E no xantar, en Rois, falou don Ramón Otero.
E pra rematar, queremos que seipades da nosa ledicia pola noticia do voso próisimo viaxe á Terra. Entramentras, de nolos dous pra volos dous, cinguidas apertas

Dónega

1974-06-24
Carta de Dónega a Luís e Maruxa Seoane. 1974
A Coruña
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Dónega a Luís e Maruxa Seoane. 1974 en 24/06/1974


A Cruña, 24.6.74
Maruxa e Luis Seoane
Bs. As.

Benqueridos e ademirados amigos:

Antonte, 22, ficou rematada a redacción definitiva dos Estatutos do Museo. O Isaac fixo algunhas observacións –poucas e atinadas– ao anteproiecto que no seu dia tíñalle entregado. Todas elas certamente recelosas mirando cara ó futuro goberno da Fundación. Non entro en pormenorizacións porque xa séi que non deixa de vos informar dos pasos que ven dando. Nembargantes, e por si non o conocérades, envíovos copia do programa de actuacións máis inmediatas por íl argallado verbo do choio. Semellan lóxicas e ben ordeadas. Asegún anuncióu, pensa entregarlle o proiecto no dia de hoxe ao Notario de Betanzos, Julián Marcos, para a súa formalización.
Como veredes, desta vez parez que a cousa vai en serio, ainda que o pleito que vén soportando impónlle pausas que ben quixera refugar. Houbo un novo intento de arranxo amigable propicidado, agora, polo propio Xuez coa intervención de Sebastián. Mais foi outro fracaso. Unha verdadeira mágoa. O noso amigo pretende, no fondo, un imposible: que as cousas fiquen atal e como estaban, un “borrón y cuenta nueva”, unha perdoanza xeneral aos seus contrarios enviándolles, por riba, a súa benzón urbi et orbe. Os contrarios –típicos capitalistas, ao fin– andan máis co dito dos feirantes: “si, si, pero a vaquiña polo que val”. E, si posible for, por algo máis do que valla. Haberá, logo, que agardar por unha resolución xudicial que nada vai arranxar. Porque, de ganar o noso amigo, coa separación dos socios terá que liquidarlles a súa parte. E xa estamos de novo no problema. Eu ben lle espliquéi que estamos diante dun pleito de divorcio e que, separados os cónxugues, é preciso liquidar a sociedade de gananciáis. Pero non o entende, ou non o quere entender. Eu máis ben penso na primeira hipótese. Ben dotado prás artes plásticas, agarimado por Mercurio, sabedor, introductor e millorador de toda clás de tecnoloxías, o dereito resísteselle incomprensiblemente. Nin o intúi, nin o cheira. Cousa ben rara nun galego. Eu coido que, por non ter tripado na aldea, o noso amigo é un galego de libro ou, si queredes, de piso. E ímola andando.
No tocante ao voso pleito, diréivos que rematóu como si dunha novela rosa se tratara. Cobróu a vosa Compañía, quedáchedes como uns cabaleiros que sodes, e o voso “agresor” foi absolto. E aquí paz e despois groria.
Por eiquí vense advertindo certo desacougo nas xentes. Os tirios pensan que algo teñen que facer, ainda que batan adoito con resistencias no propio campo que, ás veces, parecen insuperables. E os troiáns –mália a leva– andan desnortados, inquedos e ás atoutiñadas. A realidade é complexa, endiañadamente complexa, e resístese aos análises máis serios e concienzudos. E o contexto xeneral, cambiante e tornasolado, por si non abondara, ainda ven introducir novos confusionismos. E dentro dél, queiramos ou non, atopámonos mergullados a piques do noxo.
Sin máis por hoxe, i en agarda de que o noso saldo epistolar saia dos números roxos, recibide unha cordialísima aperta dos vosos certos e invariables amigos.

Fernanda
Dónega

PRIMERAS OPERACIONES QUE PODRÁ REALIZAR EL PATRONATO DE LA FUNDACIÓN DEL MUSEO CARLOS MASIDE
CON EL I.G.A
Donación del terreno con la siguiente cláusula: “El I.G.A. Cede a la Fundación del Museo Carlos Maside el terreno del lugar del Castro, frente a la fábrica de Cerámicas del Castro, Ltda., en el que se levantarán las dependencias del Museo y se fijarán sus actividades principales. En caso de que por cualesquiera razones la Fundación trasladase el Museo a otro lugar el I.G.A. recuperaría su soberanía sobre el terreno que ahora cede con todas las instalaciones inmobiliarias que tuviese encima, y sin compensación económica alguna”.
Relaciones
-Comunicación a los Patronos de la firma del convenio, u otorgamiento de la escrituración de Estatutos con un resumen de sus conceptos generales y la transcripción del art. 11 por el que cada uno aparece nombrado, anunciándoles que en breve se enviará copia de la escritura constitutiva, convocando la primera Junta para agosto.
-Envío a los Patronos de la copia de la escritura.
-Comunicación a la prensa y a los medios de información y centros de cultura de la constitución de la Fundación con una breve reseña de propósitos.
-Apertura de una cuenta corriente a nombre de la Fundación y en que se ingresarán los fondos dinerarios que tienen hoy el Museo.
-Impresión de papel y fijar las primeras normas para la oficina administrativa y de las relaciones públicas que en un principio tendrán que ser muy hábiles e intensas a fin de promocionar las colaboraciones que posibilitan el desarrollo de la institución.
En la primera Junta
-Nombramiento de Presidente y Secretario (A. Gil y Dónega)
-Nombramiento de la Junta de Gobierno.
-Nombramiento de Director (L. F.)
-Nombramiento de Junta de obras.
-Estudio de los medios económicos conque contará la Fundación.
-Recepción de los fondos de parte de las Sociedades fundadoras.
-Posible comunicación especial al Ayuntamiento de La Coruña y a la Diputación ofreciéndoles con arreglo al art. 11 de los Estatutos un puesto a cada una de ellas en el Patronato, cargo nato de su Presidente o ponentes de Cultura. Haciéndoles ver que de hecho el Museo Carlos Maside se va a convertir no sólo en el gran museo de Arte Moderno de Galicia, sino en el Museo de Arte Gallego Moderno de La Coruña, que estas dos instituciones deberían tomarlo como suyo y, en consecuencia, ayudarlo económicamente en su programa de desarrollo y en su sostenimiento.
-Fomentar una asociación de amigos del Museo Carlos Maside, ofreciéndo un cargo del Patronato a un representante de ellos.


A carta inclúe un anexo sobre o Patronato da Fundación do Museo Carlos Maside.

1974-07-04
Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1974
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1974 en 04/07/1974


Buenos Aires, 4 de Julio de 1974

Sr. D. José Luis Vázquez
La Coruña

Querido José Luis:

Estas líneas son únicamente para rogarle me represente en la Junta Extraordinaria de socios de “Fábrica de Cerámica de Sargadelos S.L.” el día 13 de este mes de Julio.
Aparte contestaré su carta mañana o pasado. Ahora solo quiero manifestarle que estaré de acuerdo con cuanto disponga usted en representación mía.

Un gran abrazo de:

[Seoane]

1974-07-07
Carta de Seoane a Dónega. 1974
Bos Aires
A Coruña
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Dónega. 1974 en 07/07/1974




Buenos Aires, 7 de Xulio de 1974

Sr. D. Marino Dónega Rozas
A Coruña

Benqueridos amigos:

Recibimos a vosa carta do 24/VI que agradecemos moito polas boas novas que transmite e pola extensión que nos adicáchedes. Por Isaac sei moitas noticias do pleito que ten do Castro e moitas menos do referente ó Museo, mais sei por el mesmo que está todo en camiño de se rematar no que se refire ó aspecto legal. Penso que temos que agradecerche moito deste traballo. Eu en todo esto non podo facer nada. Mais penso que en dous anos mais pode sere unha institución galega modelo onde teñan cabida moitas actividades intelectuales en relación coas artes, Galicia e o mundo. Intentaremos ter contacto directamente co extranxeiro a través das Embaixadas, non somentes para conquerir películas de arte, senón pra levar xente a Galicia e pra ir formando un gran centro artístico e intelectual, o que foi en algún aspecto e noutra época o Círculo de Artesanos. O que comenzaba a ser cando Isaac doulle por montar institucións pra actuar en elas en cadea e que poida orientar soio él, ou onde actúe con xentes que a todo digan amén. É un home valioso en moitos aspectos, mais a xente equivócase con respecto ó seu carácter. Todos esos reglamentos, sociedades, artigos aclaratorios, etc., nascen penso eu, da súa traxedia de rapaz, son defensas que vai argallando de sí mesmo. Persígueo un fantasma que él non pode concretar en figura, nin siquer darse conta de que o persigue, mais sinte a necesidade de se defender. Él vai facendo pra se atrincherar un balado de documentos, cartas, etc. Todo detrás dunha gran ternura que efectivamente posée e do ar de miña xoia que o caracteriza físicamente. Cecáis unha representación do que vos digo sexan os ollos brocos, desorbitados das suas figuras pintadas. Son ollos de xente espantada.
Ben, xa escribín moito acerca de Isaac, un home a quen lle está debendo moito Galicia e temos o deber de esplicárenos os seus erros. Dende logo non merece o pleito que agora o desespera. Eiquí pasamos tres días de dó pola morte do Presidente. Foi o pobo enteiro o que sofríu e todolos partidos da oposición estiveron presentes. Xa falaremos disto con calma. O pobo probóu estar ben politizado e non houbo nengún incidente que luxase os funerales. Houbo en 24 horas 17.800 atendidos nos postos de auxilio, esmaiados, ou descompostos pola falla de alimentos quentes, por ter pasados cuasi dous días ó frío e á choiva torrencial que caía, cuasi sin comer, doencias emotivas, crónicas, etc.
Púxonos moi ledos o saber que o noso pleito rematóuse como unha novela de Pérez e Pérez. Debémosche o carácter rosa do asunto, e debémosche todalas molestias que ocasionóu.
Supoño que escribirá Maruja duas verbas. Mais recibides os tres unha grande aperta do voso amigo:

1974-08-07
Carta de Dónega a Luís e Maruxa Seoane. 1974
A Coruña
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Dónega a Luís e Maruxa Seoane. 1974 en 07/08/1974




A Cruña, 7.8.1974
Maruxa e Luis Seoane
Buenos Aires

Meus amigos benqueridos:

Como xa séi que tendes no voso poder retallos da Prensa do país coa nova da constitución da Fundación do Museo Carlos Maside, aforro esplicacións. Agora pende o trámite da aceptación dos Patronos ou Conselleiros. Eu encarguéime da dos amigos de máis confianza (Rafael, Domingo, Ramón, Sebastián, Paco e Ricardo), e o Isaac da do resto. O vernes que ven, 9, xa teño citados a algúns deles na Notaria de Fernando Alba. Máis adiante, e dentro deste mesmo mes, citáronos o Alvaro a unha xuntanza en Viveiro. Logo virá a xestión encamiñada á inscripción da Fundación no Rexistro especial. Iste lerio, como veredes, vai indo. E bó é.
O Isaac deu un “golpe” nas Cerámicas. Por sí e diante sí nomeou unha chamada “Comisión Administrativa de Emergencia” composta polos socios con íl identificados e tres obreiros membros do Xurado da empresa. Unha sorte ou mistura de soviet e comité de coroneles. E agora a agardar as consecuencias. Que non serán boas si os destituidos reacionan co aparato legal ben movido. Ou, ao millor, co pasmo, calan. Ide a saber.
Tivemos a ledicia de conocer a Marucha Salgado, arxentina amiga vosa –e agora tamén nosa–, filla de ourensán e luguesa. Simpatiquísima, discretamente porteña, espresiva e, ¡que carai!, ben feituca. Por amosarlle, amosámoslle a vosa torre do Paseo de Ronda. E dixémoslle que dende o seu 6º pasar, nas vosas estadías nesta cidade, enviades ao mundo destellos artísticos, acenos de amistade e avisos aos navegantes. Ao ver situada enfrente á de Hercules, Marucha apañóu no áer o paralelismo como si dunha mosca se tratara. Marcha de Galicia leda coma un xílgaro.
O vello patrón, erre que erre. Non é máis que unha cañota oca e retorta, máis sigue en pe no medio da chousa. Non hai chispa que o tronce, nin raio que o fenda. Houbo, de tódolos xeitos, os seus máis e os seus menos. Máis ben menos. Nembargantes, parécese intuir que a longa noite de pedra vai amolecendo.
Reparando na correspondencia atrasada atópome cunha pregunta vosa que, non séi por qué, deixéi de contestar. Refírome á vida das Figuracións. Pois ben, meus amigos, penso que chegóu o tempo das despedidas. A Prensa e a Televisión devoran inmisericordes ás suas criaturas. Mesmo ten unha colaboración longamente sostida na páxina dun xornal, que unha faciana facendo carantoñas meses e meses na pantalla dun televexo. Ben séi da dór de matar unha criatura, mais entendo que non é preciso chegar á eutanasia. Abondaría, ao meu ver, con facerlle perder periodicidade e reservar a sua presencia pra sinaladas ocasións. Sería, por riba, un xeito de revitalizada. Penso eu. E remato pedíndovos que non vexades na miña opinión máis que un “leal saber y entender” correspondendo a unha pregunta que me honra e distingue, e que xa na sua formulación adiviño as vosas propias dúbidas.
Coa nosa felicitación a Maruxa polo seu espléndido galego, recibide vós os dous de nós os tres cinguidas e garimosas apertas.

Dónega

1974-09-04
Carta de Dónega a Luís e Maruxa Seoane. 1974
A Coruña
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Dónega a Luís e Maruxa Seoane. 1974 en 04/09/1974






A Coruña, 4.IX.1974
Maruxa e Luis Seoane
Buenos Aires

Amigos benqueridos:

Sin ningunha vosa á que me referir (tamén eu séi botar as miñas contas), diréivos que conozo o informe que vos mandóu Isaac verbo da xuntanza informal dos membros do Padroado ou Consello da Fundación do Museo Maside, que tivo lugar no Castro o 28 do mes pasado, seguida dun xantar en Sada nesa maravilla modern styl que é a Terraza. Non puiden asistir. E sentíno ben de veras. Unha febrícula guindóu conmigo no leito. Que si nesta ocasión non foi da dór, fóino sí do amolamento. Logo de xantar, viñéronme ver á casa o Domingo e máilo Ramón. Viñan moi ledos. A cordial e vella amistade duns homes encanecidos nun mesmo ideal e patriótico quefacer, xunguíaos a todos. E todos lamentaban a vosa ausencia, adicábanvos garimosas lembranzas, e tiñan saudade vosa. Tendes razón: a amistade é unha das poucas cousas que pagan a pena.
O pleito do noso amigo –¡oh! o pleito do noso amigo– camiña cara ó fin. O xuez está pra decir a sua definitiva palabra. Entramentras... Pepito, nunha clínica cunha embolia cerebral. Federico, máis que nunca pechado herméticamente no seu mundo silencioso. E Isaac, vagando incansable por rexións oníricas entre sombras delirantes. E atrás deles iremos nós, os abogados. O pleito do noso amigo, nono dudedes, poñerá a proba o equilibrio psicosomático de toda a nómina que figura no dramatis personae desta comedia. Que, si por veces parece bufa, outras –as máis– semella coller os vóos grandiosos da traxedia, con coros ululantes e destino insoslaiable.
A trancas e barrancas, as cousas van indo. Parece que agora que sí, semella que agora que non. E, coma sempre, a espranza sigue pendurada dun péndulo que vai e ven sin acougo. E tamén sin o dispositivo argallando por Poe no seu poema ao corvo. Ninguén sabe nada. A falla dunha información serea, directa e ordeada, ínzanse os xornais de seccións semicríticas-semidiotas nas que se ameaza con extramuros, chíscanse os ollos con minutas de ceas, barrúntanse tormentas en vasos de whisky, ou profetizando datas trascendentáis. Como si se tratar de pasálo tempo xogando ás adiviñanzas ou emitindo partes metereolóxicos. E a Magdalena non vos está para moitos tafetáns. Con todo é de agardar –¡a espranza, sempre a espranza!– que volvades algún dia xubilosos e non xubilados á vosa Terra. A unha terra acolledora, nai e señora, no verso do poeta.
Sei pola Voz que Xermán Quiroga, o voso cónsul, está pra nos deixar. Non estóu enterado si pensan facerlle algún homenaxe de despedida. Si llo fixeran, sumaríame. Cordial, cortés e delicado, penso que sería merecente dél.
E fica xa un chisquiño de papel, o xusto pra vos enviar nós os tres cinguidas apertas a vós os dous.

Dónega

1974-09-14
Carta de Dónega a Seoane. 1974
A Coruña
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Dónega a Seoane. 1974 en 14/09/1974





A Coruña, 14.IX.1974
Luis Seoane
Buenos Aires

Meu amigo:

Veño de ler no Grial as túas aportacións á pintura mural. Sóupome a pouco. Somentes tiña unha idea vaga da obra que, como muralista, tes ciscada polo mundo. E, coma sempre, das noticias dun delicado requinte. Como, poño por caso, o ofrecemento feito por Souto ao concello coruñés, ou o ágape eucarístico no mosteiro de Poyo, ou a enxoita estética dos conserveiros vigueses, ou a sensibilidade artística do villéu e dos dous emigrantes xa xubilados na súa terra. Unha delicia. E tamén as túas ideas encol da antropoloxía da creación artística. Como, por exemplo, a do boceto como feto boligante i en formación evolutiva na matriz do artista. Agora é de agardar que calquer día nos agasalles tamén coas túas aportacións á diagramación dos libros, e co teu concepto encol do libro como significante. Agardemos, logo. Porque á vista da túa obra global é doado adiviñar nela a fusión do artista co home formando unha indisoluble unidade. Unidade que é, ao meu ver, a túa gran verdade artística e humán. A túa autenticidade máis radical.
Verbo do Museo Maside, estóu en espera de que o Isaac me facilite as liñas xeneráis encol desa asociación de amigos na que ten matinado pra lle dar, pola miña banda, forma ao Reglamento. Dende logo, ficamos á espreita da túa decisión última encol de si un representante deles ha pasar, ou non, a formar parte do Consello. Xa séi que non eres partidario. O cal paréceme moi asisado e posto en razón. Ainda faltan por aceptar os seus cargos don Ramón Otero Pedrayo, ausente en Santander, e o Valentin, non hai moito chegado de Caracas. Tan axiña se complete iste trámite, iniciaréi o da inscripción da Fundación no Rexistro correspondente. Sería pra min dunha grande ledicia ter todo arranxado pra cando vós viñérades. Agasallaríavos cun fermoso regalo de Reises.
Alá vai o noso vrán. Pero o outono promete ser máis quente. A inquedanza é grande. Unha sensación de interinidade fai presa nas xentes. Intúise un valdeiro que é preciso encher. ¿Mais cómo? That is the question. Poderíache facer un análise da situación, pero paréceme unha perda de tempo. Porque cando ista carta chegue ao teu poder ficaría xa invalidado. Así son de cambiantes as forzas en presencia. Da noite prá mañá esfarélase calquer previsión.
Verás que desta vez non falo do pleito do noso amigo. Vóu farto. Nembargantes, diréiche que o Pepito milloróu, e que o noso amigo interesouse arreo pola súa saúde, ainda que sin resultado positivo algún. Pola contra, bótanlle a culpa de todo. É pra se botar a correr e non parar.
Á espreita da esmola dunhas letriñas vosas, recibide Maruxa e tí garimosas apertas de nólos tres.

Dónega

1974-09-19
Carta de Seoane a Dónega. 1974
Bos Aires
A Coruña
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Dónega. 1974 en 19/09/1974





Buenos Aires, 19 de setembro de 1974

Sr.
D. Marino Dónega Rozas
A Cruña

Querido Dónega:

Recibín as tuas cartas que che agradezo moito. De algún xeito estimulan a traballar. Na derradeira refíreste ó traballo que fixen pra Grial e matino que poiden adicar mais espacio á conversa que tiven co superior do mosteiro de Poio, da que foi testemuño Valentín, encol dos pintores galegos de pintura relixiosa, da obra feita polo pintor checoeslovaco, e do egoísmo que siñificaba coñecer a téinica da fabricación de mosaicos e non lla transmitir ó pobo pra que crease unha industria á sombra do mesmo mosteiro ou dirixida por este. Tratábase dun castelán con ideias tallantes. No libro que teño de facer encol de Maside eime de referir a custiós déstas, pois matino que escluíndo a Domingo e a moi poucos mais, Dieste entre eles, os críticos de arte adoitados da prensa galega non matinan que eisistan. Ó remate deste mes, ou nos primeiros días do que ven, sairá na Editorial Sudamericana un pequeno libro meu encol do arte mural e da ilustración de libros, e o libro en relación co que teño feito nestes xéneros, tidoase Arte Mural. Ilustración, onde plantexo algúns probremas do noso tempo.
En canto ó Museo si vos non activásedes a sua creación, Isaac faría moi pouco por él. As suas inquedanzas, ó meu ver, relaciónaas con Sargadelos. Os Museos non dan cartos nin moita sona e él aspira a sere, estou por creelo, unha especie de Ibáñez. En canto ó Reglamento de Amigos do Museo, podo tratar de conseguir o do Museo de Bellas Artes de Buenos Aires que funciona moi ben, cousa que lle dixen fai tempo a Isaac. De ningún xeito nengún dos seus membros ten de formar parte do Consello. Ten que ter independencia ter relación ca direición executiva do Museo, pois, entre outra misiós, axuda a orgaizar exposiciós, enmáis de conquerir cartos pra elas, sen ter nengunha función direitiva.
Estou de acordo contigo en canto que a televisión devora as suas criaturas. Mais non así nun xornal. Si esto ocurre é que a colaboración non ten interés, mais si se trata de un dibuxo con un pé como no caso de Figuraciós. Dibuxantes e colaboradores de diarios, revistas, resisten decenios colaborando nun mesmo xornal. Dibuxantes podes contar moitos e non parescen cansar. No meu caso si cansóu é porque non debe ter interés algún ou pouco interés. De todolos xeitos eu fico ledo de ter contribuído a dar a coñecer algúns galegos dos que non se tiñan noticia ahí, e de algún xeito noticias de Buenos Aires que teñen relación con Galicia e que penséi útiles. Iréi remitindo unhas sete ou oito, ou cecáis algunha mais das que teño apuntes e ren mais. De todolos xeitos agardo noticias de Pillado.
Estou expoñendo unos (sic) 22 óleos nunha galería de eiquí, e nos próisimos meses saldrá o libro a que me referín, con pouco texto e moita reproducción; un álbum feito en serigrafía de moi poucos exemprares, con sete esceas de circo; un clásico arxentino, El Matadero, con grabados en madeira e preparo tres exposiciós mais, outra de estampas en outra galería de eiquí, unha en Punta del Este, no Uruguay; e pra remate dun ano de traballo, en Mar del Plata, o 5 de Xaneiro do 75.
Esto é todo. Lembrámonos moito de vos e de todolos amigos. Agradézoche moito as tuas cartas, moi ben escritas e con gracia. Deberías escribir mais. Xa falaremos desto con vagar. Escribe.

Unha grande aperta pra vos os tres de nos os dous:

1974-09-19
Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1974
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1974 en 19/09/1974


Buenos Aires, 19 de septiembre de 1974

Sr. D. José Luis Vázquez Freire
La Coruña

Querido José Luis:

Hoy le escribo a Santiago Soneiro [sic] enviándole dos cartas para las asambleas que se celebrarán el 2 de octubre en Sargadelos, designándole mi representante en ellas. Perdóneme este abuso constante de usted para estas cuestiones. Le debo carta desde hace tiempo. He trabajado mucho, estoy exponiendo estos días y me quedan tres exposiciones más entre el 30 de octubre y el 5 de enero próximo, una de ellas en Mar del Plata, la ciudad donde vivió el tío de María Elena, que se convirtió en los últimos tres años en uno de los centros del arte argentino por la cantidad de galerías y comerciantes de arte que allí residen. Por otra parte sale un libro mío a fines de este mes o a comienzos del que viene que le enviaré, sobre arte mural, ilustraciones y libros; un álbum con temas de circo de muy pocos ejemplares, 25, ya vendidos y una narración argentina del siglo pasado con grabados en madera. Trabajé mucho y me queda mucho por hacer antes de volvernos a ésa, pues supongo será los primeros días de enero. Hoy se cumple un año del accidente, lo recordó Maruja. Ningún hueso mío de los rotos entonces se conmovió con el aniversario. De ahí sé todo lo que pasa por Isaac y Dónega. Sé que el pleito, o creo haber entendido, que está listo para sentencia. Espero que todo salga bien, por mi parte creo que así ha de ocurrir. Pensamos mucho en el departamento de Paseo de Ronda, en la vista a Riazor y en los niños de las escuelas que alegran esa esquina. Al llegar tengo que ponerme a trabajar para la exposición de Madrid en Mayo y también para la que pienso organizar en Barcelona. Pero ya escribiremos con calma diciéndole de proyectos y trabajos. De lo que ocurre en nuestro alrededor es mejor no hablar, aunque las gentes que se dedican a los negocios continúan haciéndolos en grande y no existe paro obrero.

Un gran abrazo para los cuatro, usted, María Elena, José Luis hijo y Victoria, de Maruja y mío:

[Seoane]

1974-09-25
Carta de Dónega a Seoane. 1974
A Coruña
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Dónega a Seoane. 1974 en 25/09/1974

A Coruña, 25.IX.1974

Luis Seoane
Buenos Aires

Meu amigo:

Escribo ao gallope. Como verás, pra enviarche a minuta adxunta. Érelo único en faltar. Terás que legalizar escritura no Consulado español. Enviarémola logo ao noso Ministerio de Asuntos Exteriores pra legalizala firma do Cónsul. Andrómenas burocráticas.

Levéi unha grande ledicia coa túa do 19. Un silencio, que viña prolongándose desde o 7 de xullo derradeiro, tíñame xa medio alertado. Agora vexo que estaba xustificado de abondo. O traballo que vés desenvolvendo é, pra ben de todos, arrepiante. Unha dúcia de homes coma tí arranxaría un país.
Escribiréi con máis vagar. Entramentras, recibide Maruxa e máis tí as máis garimosas lembranzas de Fernanda e máis miñas.

Dónega

1974-11-11
Carta de Seoane a Dónega. 1974
Bos Aires
A Coruña
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Dónega. 1974 en 11/11/1974

Buenos Aires, 11 de Novembro de 1974

Sr. D. Marino Dónega Rozas
A Cruña

Meu querido amigo:

Déboche carta dende non sei cando, mais, si vou á Cruña nos primeiros días do ano que ven, teño que traballar arreo, e, entre o traballo e a vida de Buenos Aires, axitada como poucas, e onde cada saída leva ás veces duas horas de ida e volta, e o tempo da xestión, e todo o que pasa, réstalle a un azos pra escribir, añadindo enmais a correspondencia con Isaac que non fai mais que aguilloar dende Sargadelos. Estou moi canso. Protestei pola escritura pois tiña de lle dar ó notario os elementos que caracterizaron a fundación do Museo Carlos Maside e destacar os nomes dos donantes, pois nengún museo do mundo faise en xeral sen éstes e todos síntense obrigados a destacar a súa donación. Por outra parte todos os outros elementos. Nós non fixemos un museo pra recoller o pasado galego senón soio o que nos consideramos un arte inquedo do noso tempo. Falamos desto en moitas oportunidades e, enmais, pubriquéi no caderno número 1 de Laboratorio de Formas un traballo falando do noso propósito, naturalmente de acordo os dous. O museo reúne as obras de artistas galegos a partir da xeneración do 30, Maside, Souto, Colmeiro, Torres, Eiroa... senón ¿pra qué se quere un museo na Cruña, si pra reunir a Juan Luis, Mosquera, Camino, Quintas Goyanes, etc., xa existe o Museo da Cruña e outros museos galegos? Incluíamos a Castelao porque él, enmais de un artista de intención galega, proieitou a posibilidade de un arte galego, e tiñámolo no Museo como exempro da xeneración anterior. Mais non vou a repetir o que está escrito e creo coñeces. Agora insísteme que a culpa a tes tí e mais eu. Eu, porque según as súas cartas, deixéiche instrucciós pra o que se tiña de facer con arreglo ó Museo. Na que recibín fai uns días insiste, “no solo instruiste a Dónega, sino que él te leyó en casa de Álvaro, ya en Vivero, la minuta del acta fundacional...” E xa leva duas ou tres cartas insistíndome no mesmo, e, naturalmente, eu teño que lle responder. E esta correspondencia a min enférmame. Respondinlle que non deixei instrucciós a tí nin a ninguén, que mal podía deixarchas posto que eu non coñecía os trámites e que a situación do Museo ti a coñecías por él e por mín. Pois non, acabo de recibir unha carta…

1974-11-18
Carta de Dónega a Seoane. 1974
A Coruña
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Dónega a Seoane. 1974 en 18/11/1974

A Coruña, 18.XI.74

Luis Seoane
Buenos Aires

Meu amigo:

Recibo e contesto a túa do día 11 do mes que andamos. E, nono acubillo, recíboa e contéstoa con disgusto. Cun disgusto simétrico ao reflexado na túa. O retrato que mandas, aínda que moi bó de parecido, non é do noso agrado. Mais, que lle imos facer! O modelo non dá máis de sí. Nin siquera deixa moito marxe á idealización. Mais o disgusto non pode, nin debe, levármonos á desesperación. Sabemos, e bó é, que temos un boi que turra dun lado. Terémolo, logo, en conta pra vérmolo xeito de pulsear ben a rabela do arado pra que non saian tortos os sucos da nosa arada. E, como axiña terémola enorme ledicia de contar coa vosa presencia física, aforro verquer ao papel as incidencias do lerio. Rebasan os lindeiros dunha carta, e non é cousa agora de redactar un informe xurídico para o Tribunal Internacional da Haya, artellar unha biografía do persoaxe, ou matinar nun estudo antropolóxico encol do mesmo. Non paga a pena. Porque as cousas van indo, que é o que importa. Pola túa banda, podes aforrar a viaxata ao consolata. Cando veñas, estaremos en tempo.

Polo demáis, o que había de vir, veu. O noso amigo xa ten no peto a sentencia que agardaba. Tal como supoñiámos, non arranxa nada. As cousas fican como estaban denantes de se encetar o belén. Acolle, das nove peticións de condena feitas polos actores, unha coa que xa concordabamos. Mais, con todo, o noso amigo mandóunola apelar. E, pra maior fachenda, entróulle un novo proído: unha querellitis aguda. Colléu a teima de sentar no banquillo e tódolos que, en contra, interviron no pleito: demandantes, abogados, procuradores, peritos e, si se tercia, ao propio xuéz. E mesmo ao moro Muza. Delirante, querido Luis, delirante.

Por eiquí vénse advertindo unha brisiña lixeira, maina e confortadora, á par que vai esmorecendo, fatigado, o noso veciño ferrolán. E no monolito van xurdindo fendas. Entroulle, fatalmente, o mal da pedra. Poderán, sí, bizmalo con cataplasmas dilatorias, mais, o verme, ha seguir rillando nél. Está xa pra furar a códea.

E sin máis por hoxe, recordándovos que a paciencia é unha virtude que convén exercitar, recibide Maruxa e máis tí cinguidas apertas de nólos tres.

Dónega

1974-11-30
Carta de Seoane a Dónega. 1974
Bos Aires
A Coruña
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Dónega. 1974 en 30/11/1974

Buenos Aires, 30 de Novembro de 1974

Sr. D. Marino Dónega Rozas
A Cruña

Meu querido amigo:

Duas verbas pra che decir que mañán comenzo a miña xestión pra viaxar a esa na primeira quincena de Xaneiro. Supoño que estaremos na Cruña a fins dese mes ou nos primeiros días de Febreiro. Eiquí estamos xa en vrau, e o 5 de Xaneiro inauguro unha eisposición en Mar del Plata, quédame aínda por arranxar a selección duns cadros pra expoñer na Galería Wildenstein de Londres no transcurso do ano que ven.

Traballéi moito este ano e penso continuar facéndoo nesa, sin me preocupar demasiado do que non sexa o meu traballo, un pouco o que fai todo o mundo.
Esta, enmais de contestarche, ten por ouxeto desexarvos a todos vos da nosa parte un bon fin de ano, bo Nadal e un moi bon ano que ven. Unha aperta de Maruxa pra Fernanda, o voso fillo, e pra tí.

1974-11-30
Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1974
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1974 en 30/11/1974


Buenos Aires, 30 de Noviembre de 1974

Sr. D. José Luis Vázquez Freire
La Coruña

Querido José Luis:

Hace un mes que recibimos la carta de ustedes y dejamos pasar los días sin contestar esperando darles noticias precisas de nuestra salida de Buenos Aires. Ahora estamos casi seguros que será a mediados de Enero. Iremos a Madrid, pasaremos dos o tres días en Barcelona y luego saldremos para La Coruña a fines de enero. Sabíamos lo del pleito por Isaac, también de la apelación y de la querella. Suponemos que todo saldrá bien. Desde luego la primera parte fue ganada lo cual resulta muy importante.
Nos alegramos que hubiesen terminado la casa de Sada y sospechamos quedará con todas las comodidades que proyectaban. Desde luego cumplieron perfectamente con el plan de edificación en cuanto a la fecha de terminación.
Le agradecemos todas las gestiones de ustedes en cuanto a nuestro departamento coruñés y a José Luis queremos pedirle, aceptando su ofrecimiento del año pasado, que compre a nombre nuestro un SEAT, ahí en La Coruña, para tenerlo a nuestra llegada, del tipo aproximado al FIAT 128, creemos recordar era el SEAT 124 o 125, usted verá. Lo dejamos a su arbitrio. No queremos ni un 600 ni un 850, o algo así que resulte de espacio reducido. El seguro a todo riesgo lo quisiéramos en la Asecuratrice Ataliana [sic] a quienes agradecemos su corrección. En caso de faltar algún dinero, pues no sabemos el costo de un auto, le ruego se lo diga a Isaac y arreglaremos a nuestra llegada.
Bueno, esto es todo por hoy. Reciba un gran abrazo usted María Elena y los chicos, de Maruja y mío:

[Seoane]

1975-02-01
Carta de Seoane a Córdova Iturburu. 1975
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Córdova Iturburu. 1975 en 01/02/1975


La Coruña, 1º de Febrero de 1975

Sr. D. P. Córdova Iturburu
Buenos Aires

Querido Córdova:

Recibí tu carta del día 4 el día anterior a mi salida de Buenos Aires para Galicia. No pude, pues, por falta de tiempo, agradecerla. Intenté comunicarme por teléfono, pero no lo logré, me dispuse, pues, a contestarla desde aquí. Te agradezco mucho lo que dices sobre el libro de murales e ilustraciones, sobre el texto que lo escribí porque me pareció útil, sobre todo en el caso del mural porque deslumbrados por el muralismo mejicano generalmente se desconocen los esfuerzos verdaderamente revolucionarios para la visión y el arte de nuestro tiempo que se venían haciendo en otros países. Tambien por el desprecio, mas bien descuido, que se tiene sobre la ilustración sin considerar cuanto es verdaderamente ilustración en los temas de los grandes pintores y en las obras que suponemos de mayor importancia como el óleo, el fresco, etc., suponiendo que exista en orden de importancia en arte.
Lo que no sabía, perdóname, es que tenías publicado un libro, La pintura argentina del siglo XX. No lo cité porque no lo conocía, aún no lo conozco, salimos al día siguiente de recibir tu carta, lo cual es una falla de conocimiento mía pues tengo, creo, toda o casi toda tu obra que estimo muchísimo, aparte del agradecimiento que siento por tu permanente apoyo a mi obra. Seguramente, se publicó durante alguno de mis viajes y no me enteré. Te ruego, pues, me perdones por no citarlo en mi bibliografía.
Te rogaría en cambio que en el Boletín de la Academia se hiciese constar la publicación de este libro mío como parte de lo hecho en 1974, aparte de la exposición en Bonino.

Recibe un gran abrazo para Carmen y para tí de:

[Seoane]

1975-02-01
Carta de Seoane a Díaz Dorado. 1975
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Dorado. 1975 en 01/02/1975

La Coruña, 1º de Febrero de 1975

Sr. Diego Díaz Dorado
Buenos Aires

Querido amigo:

Estamos en La Coruña desde hace unos días organizándonos para trabajar. Está gris, neblinoso y lluvioso, con mar gruesa próxima a la tormenta, pero está alegre por los colores vivos de los paraguas y de los impermeables. Podemos decir que salimos con lluvia de Buenos Aires, pasamos una tormenta en Rio donde estuvimos dos horas en el aeropuerto encerrados en el avión y llegamos a una lluvia implorada desde hacía meses en Madrid. Esa misma lluvia nos recibió en Barcelona. Vimos alguna buena exposición, no muchas (por un día no llegamos a una muy importante sobre la vanguardia española de la década del 20 al 30) en Madrid y en Barcelona estuvimos en la sucursal de la Galería Maeght de París que se instaló en un palacio del barrio gótico a pocos metros del Museo Picasso, donde asistimos a la inauguración de una muestra de Tapies. También vimos el exterior, está terminándose, del Museo Miró, proyectado por el arquitecto Sert [Josep Lluis] y nos pareció muy interesante. Estas son las novedades más importantes para mí. Aquí en La Coruña, de donde no salimos hasta ahora, todo parece estar lo mismo. Notamos, sin embargo, en los pocos días que estamos, la tendencia de la gente a disolverse, a sostener su criterio individual frente al interés colectivo. Parece ser una característica de este pueblo y supongo que la producirá el clima y la belleza del paisaje que actúa como una especie de “Nirvana” para las gentes. Ahí supongo que estará lo mismo. Me olvidé de pedirle que si llega a nuestra casa alguna carta que “suene” a del exterior o importante puede usted abrirla y por favor me la remite.
Por otra parte quisiera que me remitiese lo más urgente posible el nombre propio del Director del Museo Sívori de la Municipalidad.
Pronto escribiré con más noticias. Reciban Carmen y usted, con saludos tambien para los Lamela, de Maruja y mío un fuerte abrazo:

[Seoane]

1975-02-01
Carta de Seoane a Sofovich. 1975
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Sofovich. 1975 en 01/02/1975


La Coruña, 1º de febrero de 1975

Dr. Bernardo Sofovich
Buenos Aires

Querido amigo:

Estamos en España desde hace veinte días, en La Coruña desde hace una semana y venimos gozando de una espléndida y fecunda lluvia que matiza el paisaje y este suelo. Salimos de ahí con lluvia, en Río de Janeiro se trataba de el diluvio, de una tormenta que nos tuvo inmovilizados más de dos horas en el aeropuerto y desde entonces toda es lluvia o días grises, sin sol, con mar grueso en la costa, como a mí me gusta. Hoy empiezo a escribir algunas cartas. La primera es ésta. Apenas podemos decir cómo está esto. En cuanto a los precios mucho más caro que en el 73. Todo subió. Más adelante les informaremos con más y mejor información que la que ahora tenemos. La crisis europea se siente como es natural aquí. Sin embargo, no ocurre así en arte. Parece que hasta fines del 74 se vendió en Madrid mucha pintura. Se abrieron galerías nuevas y los dueños tiene esperanza de sostener sus ventas en 1975. En Barcelona, a pocos metros del Museo Picasso, se abrió una sucursal de la Galería Maeght de París, cuando llegamos, acababa de celebrarse una gran exposición de los artistas representados por ellos: Miró, Leger, algunos surrealistas, Steinbeck, etc., y se inauguraba una exposición de Tapies. Esta sucursal de Maeght se instaló en otro palacio del barrio gótico, tan bello como el del Museo Picasso. Cerca de la Galería Gaspar se abrió otra Galería, Dau al Set, dedicada fundamentalmente al grupo catalán que le da su nombre. Vimos algunos precios de litografías de Picasso, Miró, etc. De Picasso, una de sus grabados de la paz en una edición de 200 ejemplares cuesta 250.000 pesetas, es decir, 10.000.000 de pesos viejos aproximadamente. Una de Miró, también aproximadamente, 6 millones y una de Tapies algo más de 2 millones. De los más jóvenes cuestan alrededor de 800 mil pesos. Establezca usted la diferencia de precios en cuanto a los últimos con los artistas argentinos. Un Tapies, óleo, collage o técnicas varias, cuesta ya una fortuna. Por otra parte, las noticias que se publican aquí sobre los precios alcanzados por pintores españoles del siglo XIX en subastas inglesas prueban que la falta en Buenos Aires de rematadores verdaderos expertos en arte, hizo que en Europa se realizasen negocios sorprendentes y que se considere que Buenos Aires se tiró una verdadera riqueza, pues aparte los coleccionistas particulares la cantidad considerable de museos de cada país europeos buscan de completar su siglo XIX, alentados además por la vuelta no muy decida al gusto académico llevado de la mano por el hiper-realismo, por ejemplo, además de los sedicentes surrealistas de todas partes.
Bueno, no me extiendo más por hoy, pero antes de terminar deseo pedirle que si me hace el favor me diga el nombre propio del Director del Museo Sívori, de Rivera, pues tienen que escribirle de aquí y yo no me acuerdo de su nombre.

Reciban usted y Elsa y Pablo un gran abrazo de Maruja y mío:

[Seoane]

1975-02-14
Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1975
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1975 en 14/02/1975


La Coruña, 14 de febrero de 1975

Sres. Emma y Rafael Lifschitz
Buenos Aires

Queridos amigos:

Acabamos de pasar el mes en ésta. Estuvimos en Madrid y Barcelona unos días reviendo museos, volviendo a ver las obras de los pintores que uno estima, encontrando obras de artistas que fueron incorporados últimamente, etc. En Madrid, acababa de celebrarse una gran exposición de Nolde que no llegamos a ver, se abrieron nuevas galerías y las subastas donde algunos artistas alcanzan precios fabulosos; se realizan más a menudo de lo que conviene al arte. En Barcelona, volvimos, como siempre, al Museo Picasso que siempre nos parece espléndido y al Museo Marés de escultura, también extraordinario en cuanto se refiere al románico y al gótico, en general, todo él. En la misma calle donde está el de Picasso, calle de la Moncada, se abrió en otro palacio gótico la sucursal de la Galería Maeght de un gran lujo y con una exposición de pintura contemporánea, desde Braque, Picasso, Matisse, Léger, Chagall, etc., hasta Tàpies y algunos más nuevos. No hemos ido esta vez al Museo Románico, pero quizás volvamos a Barcelona. Mi exposición en la Galería Aele, en la que expuse en el 73, se inaugura el 29 de abril. Espero que me vaya bien. Trabajo mucho desde hace unos días y estoy haciendo unos paisajes que siguen a los que expuse en la última exposición de Buenos Aires. Trato de conseguir, con tonos planos y con un grafismo elemental, de dar la idea del paisaje de aquí. Hasta ahora estoy satisfecho del trabajo.
De Buenos Aires sabemos noticias policiales por los diarios de aquí. La Nación aérea a la que nos suscribimos antes de venirnos apenas nos llega algún ejemplar. A Carlos lo suponemos casado y le esperamos, lo mismo que a vosotros y a todos aquellos amigos que se animen a venir hasta este fin del mundo romano, el Finisterre de las tropas de Julio César, o mejor dicho, uno de los Finisterres, el otro estaba y está en Bretaña. Estos días son espléndidos de lluvia y de tormentas en el mar. Las olas son gigantescas y se suceden unas a otras. Nosotros las estamos viendo desde la ventana. El cielo gris está casi blanco y el mar de un gris verdoso pálido, color acerado, como la hoja de una espada. Está bellísimo. Todo lo demás no cuenta. De aquí no sabemos nada. Vimos hasta ahora parientes, amigos y trabajamos.
Os rogamos nos contéis noticias de ahí. De todo lo que vaya ocurriendo. Deseamos saber, resulta una curiosidad, si alguien tiene esperanza de algo. Un abrazo de Maruja y mío para todos vosotros, padres, hijos y nueras para los amigos comunes:

[Seoane]

1975-02-14
Carta de Varela Buxán a Seoane. 1975
Cercio
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Varela Buxán a Seoane. 1975 en 14/02/1975



14-II-75

Sr. Dn. Luis Seoane-A Cruña

Querido Seoane:

Escollín o día 12 dos correntes pra verche na Cruña. O fixen con tan ruín sorte que non puiden darme o pracer de abrazarche dimpois de tantos anos como aló van dende que por última vegada nos vimos; tamén quería darche as mui sentidas gracias polo incomparábel dibuxiño que me remesache pra o meu libro, que sairá niste mes se a Editorial cumpre a promesa. E pra aumento da ruín sorte que ise día me acompañou, ocurriume o que nunca nos corenta anos que levo manexando coches: xa mui perto da Cruña, por deterse onde non debía faguelo, un coche que viaxaba diante de min i estar a rúa esbarexadiza por barro i auga, derrapei e fun chocar cun ómnibus que alí estaba parado. Total: unha ferida no parietal izquerdo, sangante no parietal direito, un hematoma no pómulo direito i o coche imposibilitado pra seguir camiñando. A min reparáronme eí nunha Clínica; o coche virá pra Lalín nunha grúa, onde tamén será reparado. En canto me sexa entregado, repetirei o viaxe á Cruña pra poder verche, pero non o farei sin denantes falarche polo aramio e concertar entrevista contigo. Os domingos de carnavales falei á túa casa, pero se coñece que non había ninguén.

E ren máis, querido Luis. Remeso afeituoso saúdo pra túa distinta dona e sentida e fraterna aperta pra ti, repeténdoche gracias por tudo.

Varela Buxán

1975-02-14
Carta de Ricard Salvat a Luís Seoane
Barcelona
A Coruña
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Ricard Salvat a Luís Seoane en 14/02/1975

Barcelona, 14 de febrero 1975
Queridos amigos:
Ayer hice el primer contacto con la galería Dau al set. Su director me dijo que tenía gran interés en hacer una exposición tuya. Me dijo que tienen las fechas muy llenas o muy ocupadas, pero me pareció entender que siempre se puede arreglar. Me parece que habló de un tal Merli, amigo o conocido común vuestro.
Recibí el recorte de tu figuració. Me pareció muy bien, todo espléndido. Muchísimas gracias.
Recibí, asimismo, los libros. Muchas gracias por el dibujo que, por cierto, es bellísimo. Estoy leyendo Arte mural. La ilustración. Lo encuentro muy interesante y aprendo muchas cosas que no sabía. El catálogo de la Galería Bonino me parece muy serio y de alta calidad.
Quedamos con el director de Dau al Set en vernos, con calma, la próxima semana. Yo le llevaré todo el material que me mandaste y otras cosas que me diste anteriormente. Él me dijo que le gustaría ver alguna obra tuya original. Me brindé a enseñarle el grabado que me regalaste, pero creo que a él le gustaría ver telas y cosas recientes. ¿Tiene alguien cosas tuyas aquí?
Ahora te escribo como con urgencia. Pero no quiero esperar más. En cuanto sepa algo concreto, volveré a escribirle.
Un abrazo nuestro, muy fuerte, para los dos.
Ricard.

1975-03-04
Carta de Seoane a Esther e Lipa Burd. 1975
A Coruña
Nova York
París
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Esther e Lipa Burd. 1975 en 04/03/1975


La Coruña, 4 de Marzo de 1975

Sres. Esther y Lipa Burd
París

Queridos Esther y Lipa:

Os debemos carta desde que llegamos a esta a fines de Enero. De Buenos Aires salimos el día 10 y la vuestra fué del 4. Desde entonces no hice más que pintar, pues tengo la exposición en Madrid el 29 de Abril. Marcharemos a esa ciudad alrededor del 15 y estaremos en ella unas tres semanas aproximadamente. La exposición la tengo casi hecha. De Buenos Aires tenemos las noticias que seguramente tendréis vosotros ahí. Hoy el diario local publica la que se refiere a la devaluación del peso, un 50%, lo que nos reduce considerablemente todo lo que nos quedaron a deber las galerías de Buenos Aires y Mar del Plata. Art Gallery por un álbum de serigrafías que le hice y Mar del Plata por la exposición que se inauguró en Cassará en el mes de enero que se vendió integramente el primer día y cuyo pago la realizan a partir del 10 de Marzo. Antes de venirnos, alguien, no recordamos quien, nos dijo que habíais comprado un departamento en París. Enhorabuena, creemos que hicísteis bien en comprarlo. A Aurora no la vimos. Tampoco a Girri, sospechamos que estarían en Punta del Este, pues llamamos a casa de ambos. Nuestra vida aquí resulta muy tranquila. Trabajo, pinto y no hago más que eso. Estos días tengo que empezar con algunos encargos referentes a la fábrica de porcelana. Tengo tambien un álbum para publicar que es posible que salga a mediados del mes que viene, etc.
La colección de Peggy Guggenheim de que nos escribís ¿es la de Venecia?, porque ésta la conozco aunque es seguro que no completa, pues desde que la vimos suponemos habrán adquirido bastantes nuevas obras. Desde luego que me hubiese gustado volver a verla. Nosotros vimos las exposiciones que había en Barcelona y Madrid a nuestra llegada. Un muy completa de artistas de la Galería Maeght de París que montó una extraordinaria sucursal en la capital catalana, en un palacio gótico a no muchos metros del Museo Picasso, y otra, pocos días después, de Tapies tambien artista de esa galería. En Madrid, se abrieron nuevas galerías y en una de ellas, Multitudes, se hizo una completísima y muy sorprendente de la vanguardia artística española hasta la guerra civil. Ahora se está haciendo en esa misma galería de decorados, figurines, carteles, fotografías, etc., de La Barraca, creación de la Federación Universitaria Española del año 32 aproximadamente y que resulta una sorpresa para el público joven por su audacia y desconocimiento de su existencia. El director de La Barraca era García Lorca. Las exposiciones estas y las de Barcelona muy bien presentadas y de verdadero interés. De espectáculos no hemos vista nada. Quizás ahora cuando vayamos a Madrid y me libere del trabajo veamos algún cine y teatro.
Galicia con lluvias y mar tempestuoso está muy bella y la vemos desde nuestras ventanas colorida de paraguas. Lástima que todo lo veamos, en general, desde las ventanas. Estuvo por aquí Sabat con su familia, el gran dibujante que presentó en Buenos Aires poco antes de terminar el año un excelente album dedicado al jazz con dibujos extraordinarios y un texto de él no menos extraordinario. Anduvimos juntos tres o cuatro días por Galicia, mejor dicho por esta parte del norte de Galicia. Ahora sospecho que debe estar en Londres. El album lo publicaron los Salesianos, creo que deben ser casi los únicos que tienen papel para este género de ediciones. La presentación del libro fué un acontecimiento. Pero allí, en Buenos Aires, empiezan a pulular los hiperrealistas, que abundan en España como resultado del academicismo de la Escuela de Bellas Artes de Madrid sobre todo muy parecida a la de París y Roma pero sospecho que aún más tradicional. Empiezo a creer que se trata de una escuela muy representativa de nueva época, pues se trata casi siempre de miembros y torsos separados, un solo brazo, o un brazo y una pierna independientes uno del otro, medio rostro, el torso de una mujer o de un hombre, etc., que recuerdan seguramente meses de disección, comida de caníbales o el resultado de un descuartizamiento antes de que el asesino haga los paquetes para su reparto.
La leyenda sobre la creación del hombre según los etíopes que nos contáis al final de vuestra carta tambien se cuenta en España por los gitanos, es posible que su orígen sea etíope. Nosotros la conocíamos. De cualquier forma si aún hoy los hombres salen cocidos en exceso o crudos en los hornos de Dios es posible que por voluntad de los hombres en unos siglos más de continuar las cosas de la tierra como deben saldrán todos a punto. Claro que los demasiado crudos se resisten, pero llegará un momento, está llegando, que será inútil toda resistencia.
Escribimos muy de prisa y no podemos enviaros tantas noticias interesantes como las que nos transmite vuestra carta y solo nos queda que deciros que os esperamos. Escribid, por favor, no toméis en cuenta este retraso nuestro de esta vez en contestaros.
Un gran abrazo para los dos de Maruja y mío. Os extrañamos el 31 de Diciembre. Las sirenas en el Río de la Plata sonaron muy tristes.

[Seoane]

1975-04-07
Carta de Baudizzone a Seoane. 1975
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Baudizzone a Seoane. 1975 en 07/04/1975

7 de abril de 1975

Queridos Maruja y Luis:

Ya estamos terminando nuestros preparativos (cada vez más complicados) para nuestro viaje. Salimos el lunes próximo (14) directo a París. Pasaremos allí unos días (20). Sería lindo si tienen ganas que nos escribieran unas líneas a la de [Eduardo] Jonquières, para saber de Uds. Los extrañamos mucho. Sigo: de París nos vamos a Londres (10 días). De allí nos vamos por 5 días a Praga y entonces a Madrid, donde llegaremos el 19 de mayo. Daremos una vuelta tal vez Andalucía, que casi no conocemos. Sería estupendo que Uds. tuvieran que hacer algo por Madrid para vernos. Nuestro contacto en Madrid es a través de Newton [Freitas], es él quien nos debe haber reservado un hotel en Madrid: esperamos noticias al llegar a París. Te mando una nota aparecida en LA RAZÓN sobre vos, Luis, y tus murales. Esta mañana hemos sacado los certificados de vacuna; ayer hemos hecho el giro de los 1.800 dólares que nos da el Banco para el viaje. Menos mal que el cambio oficial que hace el Banco es a $1.900 el dólar –nos dicen que en el mercado negro está a 3.700! ¡Pobre peso!
Un gran beso para ti, Maruja, y saludos fraternos a los Dieste y Díaz Pardo. Para ti, Luis, un estrecho abrazo.
Baudi.

1975-04-10
Carta de Luís Seoane a Ricard Salvat
A Coruña
Barcelona
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Luís Seoane a Ricard Salvat en 10/04/1975

La Coruña, 10 de abril de 1975
Sr. D. Ricart Salvat
Barcelona
Querido Salvat:
Recibí tu carta y tu tarjeta, perdóname por no haberte contestado antes, mi aparente falta de interés, pero me sabía mal decirte que no pensaba enviar el cuadro para que lo viese el director de Dau al Sat, porque pienso que por un cuadro no se juzga en general a un pintor. Por tu tarjeta todo cambia y agradezco mucho tu gestión. No puedo hacer una exposición antológica porque una parte de mi obra pertenece a colecciones particulares de Argentina y otros países, a museos, muy difíciles de traer y no tengo míos, conmigo, o pertenecientes a particulares de España nada más que cuadros a partir del 58 o 59. Tendría que ser, pues, una exposición que comprendiese obras desde esas fechas aproximadamente. De antes del 36, todo desapareció, creo que se conserva alguna estampa o pequeño óleo, pues fue quemado con libros míos, etc., te puedes imaginar por quien. Por entonces era una especie de neo-dadaísta muy influenciado por los dadaístas berlineses. Puedo contar, eso sí, con unos cincuenta grabados en madera, soy uno de los renovadores en este procedimiento, de 50 x 40 como promedio de medida. Puedo exponer unos 60 óleos aproximadamente. Esto es todo. Soy un pintor y grabador ajeno a grupos y absolutamente solo, no quiero ser, en este aspecto, de otra manera. Entre las personas catalanas que me estimaron mucho cuentan Sabartés, del que fui muy amigo, con mi mujer, de él y de Mercedes, la suya. Lo soy de Juan Merli con el que colaboré en la Editorial Poseidón, ahora, desde hace uno o dos años de vuelta en su ciudad, Barcelona, y de López Llausá, de la Sudamericana de Buenos Aires. En cuanto a la fecha de exposición quisiera que fuese a fines de este año. Estoy seguro que los directores de Dau al Set quedarán contentos de ella.
Recibid Nuria y tú un gran abrazo de Maruja y mío:
Este domingo 13, o el lunes 14, marcharemos a Madrid donde estaremos hasta el 5 o el 6 de mayo. Me puedes escribir, entre estas fechas, a la Galería Aele, Claudio Coello esquina Jorge Juan

1975-05-02
Carta de Burd a Luís e Maruxa Seoane. 1975
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Burd a Luís e Maruxa Seoane. 1975 en 02/05/1975


Buenos Aires, 2 de mayo de 1975

Queridos Maruja y Luis:

Hace ya varias semanas que hemos recibido vuestra carta y francamente ya no tengo más excusas para sentarme y contestarles. La verdad es que pienso que poco voy a tener que contarles de grato ya que nuestras cosas y nuestro país no nos dan oportunidad de hacerlo.
Pero lo que sí es placentero es que de sólo sentarme a la máquina tengo ya la sensación de estar en comunicación con Uds. Ya hemos dicho muchas veces que la presencia de los amigos es fundamental para nosotros como lo es también para Uds. y estos desencuentros en nuestros respectivos viajes en esta oportunidad se nos ha hecho especialmente duro. Hubiésemos deseado tanto que a nuestra vuelta de Europa estuviesen Maruja y Luis quienes habrían comprendido mejor que nadie nuestros problemas de readaptación a este medio...
Ahora me imagino mucho mejor tus relatos, Luis, de esos momentos de tu llegada a Argentina, en esas circunstancias tan difíciles, sin Maruja todavía, y la de ella a su vez, mirándote desde el barco con tu pelo rapado sin comprender qué cosas sucedían en ese nuevo suelo, a la vez tan conocido y desconocido al punto de convertirse en totalmente incomprensible.
Así estábamos nosotros, pero ahora, más optimistas, de acuerdo a opiniones de otros.
Las nuestras son que todavía nos esperan muchos días de incertidumbre y de dificultades. Uno abre todos los días el diario y, por cierto, que no son realmente edificantes las noticias, que llegan con increíble monotonía. Por ello es doblemente dura la falta de Uds. para nosotros.
Aquí hay una especie de modorra mental, bastante general, aún entre nuestras amistades más esclarecidas. Es como si no se quisiera enfrentar una realidad. Nosotros que tanto hemos coincidido casi siempre con Uds. tenemos bastantes dificultades en comprendernos con otra gente, que a mi juicio no desean, (quizás como mecanismo de autodefensa) ver cosas que yo creo obvias.
También las dificultades se manifiestan en todas las actividades del mundo artístico. Hace tiempo que no se siente esa corriente innovadora y activa en las galerías de arte, en el cine, por ejemplo, muy poco es lo que se ve y en la TV gran chatura lo mismo que en la radio.
Hasta ahora, y ya estamos en junio, sólo una exposición retrospectiva de [Roberto] Aizemberg, muy buena por cierto, merece mencionarse entre lo positivo. Pero también veo en ello una muestra de la falta de ubicación mental del público y de la crítica debido, creo y te lo repito, a la falta de verdaderos parámetros: las opiniones fueron tan ditirámbicas en todos lados, casi sin excepción, que otra vez parecía esto una provincia que se regodeaba del mago de turno. Es que ¿acaso puede ser diferente si se carece de elementos de comparación? Uds. saben bien la confianza que yo tengo, tanto como Uds. en el intelectual argentino, en su savia, en su empuje, en su claridad.
Si lo que yo veo es cierto y no solamente el fruto de días pesimistas, entramos en una zona oscura o por lo menos gris que a nadie puede alegrar y que costará mucho modificar y llenarla de nuevo de colores brillantes de siempre. Así siempre tendremos a nuestros mejores valores en otros lares; más cálidos y acogedores.
Yo confieso que poco he hecho desde mi llegada. Trabajo con dificultad. Estoy terminando una gran tela de 1,22 x 1,77 que ha dado mucho que hacer y no sé si me gusta el resultado. Antes había terminado un trabajo más pequeño, de 0,50 x 0,70, eso es todo. Ambas están concebidas en un estilo un poco diferente a lo que Uds. ya conocen y que inicié a trabajar en ese estilo en París. Mi deseo es quitarle a lo que estoy haciendo un poco esa apariencia de “joya”, de ese perfeccionismo que molesta. Así hago unos fondos manchados y la misma línea es, si bien no modifico lo perfecto de sus elipses, por lo menos empleo lo que podrían llamarse campos o zonas que se superponen y van integrando el conjunto. Todo ello subrayado con algunas elipses gruesas en espiral que, a su vez, encuadran dentro del cuadro. Y en el color, evito el degradé y por el contrario busco armonías, a veces contrastantes, pero siempre con paletas de colores restringidos en su cantidad.
En París había iniciado un camino donde todo lo que te explico en el párrafo anterior se veía reforzado con un recorte en la tela, de dimensiones importantes, de formas que tenían que ver con el resto del campo del cuadro y que permitían ver el fondo de la pared, de manera tal que había una continuidad pared–cuadro–pared–cuadro–pared, que me interesó bastante y que pienso seguir ahondando todo lo que pueda, para lo cual me es imprescindible retomar mi ritmo de trabajo, que espero será pronto.
Releo tu carta Luis, y pienso qué útil es, en circunstancias como las actuales nuestras, refugiarse en la sabiduría de otros como la de los escultores de esas tallas que me describís, y que son una fuente permanente [de] incitación al trabajo creador. Por suerte para nosotros, tenemos nuestros recuerdos tan vivos y aquí sí que sirven las documentaciones fotográficas de esos trabajos de todas épocas, que tengo la fortuna de ver a menudo en mis colecciones de fotos. De ello me felicito a menudo.
No tenemos planes inmediatos. Salvo retomar el trabajo lo antes posible con toda su intensidad, y si es posible cumplir con todo lo que ya uno se ha propuesto antes y que Uds. conocen perfectamente. Viajaremos quizás el año que viene, mientras seguiremos viendo y leyendo todo lo que podamos.
¡Qué manera de hablar de nosotros! ¿Y Uds.? ¿Qué planes inmediatos? Tenemos verdadera necesidad de saber cómo te ha ido en tu exposición, Luis, con lujo de detalles. De más está decir con que ganas leemos vuestras noticias, vuestras alegrías y que necesitamos saber de vuestras tristezas también. Por lo menos en París teníamos la posibilidad de telefonearles y de ir a encontrarles. No se imaginan cuánto lamentamos no habernos encontrado! Esto no volverá a ocurrir, lo prometemos.
Pienso que se dan cuenta que si decimos que nos despedimos con un fortísimo abrazo, sendos de Esther y mío, Uds. sienten lo cálido de nuestra despedida que es verdaderamente hasta pronto. Así lo hacemos.

Esther y Lipa

[Manuscrito por Esther Burd:] Queridos: Por hoy va un fortísimo abrazo, la próxima será más larga.

Esther

1975-05-29
Carta de Gerstein a Luís e Maruxa Seoane. 1975
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Gerstein a Luís e Maruxa Seoane. 1975 en 29/05/1975


Bs. As., 29 de Mayo de 1975

Muy queridos Maruja y Luis:

Al fin me llegó la de ponerme a escribir. Me cuesta horrores. No necesito, supongo, contarles nada de por acá, pues con las visitas que les fueron llegando se habrán puesto al día. Cómo sigue tu ciática, Luis? Acá hay una humedad terrible hace ya casi un mes, se suponen como ando yo. Mi única esperanza es mudarme a un país seco. Ya comencé mi “intensa actividad” en la Academia donde fui recibida muy cariñosamente por todos (y el que no, no lo demostró). Ya discutimos el Palanza, el reglamento, que lo cambiamos todo y los invitados escultores esta vez. Quedaron cuatro de la última: Pápparella, de la Mota, Romano y no recuerdo quien. Los agregados que se hicieron fueron bastante bien. Estamos ahora en franca mayoría con Uribe, Somni, Labourdette, Badi (a veces) y Braun Menéndez que como no conoce a ninguno, vota como yo. Estuvo Manucho1 en la última y, como supondrán, animó mucho la reunión. Te agradezco nuevamente el esfuerzo que, no dudo, habrás hecho para que yo entrara.
Ya sé que tu exposición salió muy bien como era de esperarse. Yo imagino el 4 de Agosto en Art Gallery, 6º piso con Najmias. Aún no tengo las obras y hay enormes dificultades para todo. Si todo sale bien, viajo a Madrid el 15 de Septiembre. Se lo confirmaré y me gustaría saber dónde estarán en ese momento. Pienso conocer a Sgo. de Compostela a donde nunca pude llegar, Altamira si puedo, y en general Galicia, vuestra tierra. Veremos cómo funciono en tierras extrañas. Pienso buscar algún taller de broncería de esos que trabajan para las santerías, a ver si puedo hacer algo allá.

Espero noticias y les envío un fuerte abrazo.

Noemí

PD: El Gallego2 y Marika están muy bien, soñando con irse a París! [falta texto]

1. Refírese a Múgica Laínez

2. Refírese a Lorenzo Varela

1975-06-05
Carta de Seoane a Sábat. 1975
A Coruña
Olivos
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Sábat. 1975 en 05/06/1975


La Coruña, 5 de junio de 1975

Sr. D. Hermenegildo Sábat
Olivos

Querido Sábat:

Recibí tus dos cartas que te agradezco mucho. Desde que os fuisteis trabajé mucho, estoy haciendo una exposición en Madrid con mucho éxito de crítica y público y tengo el encargo de un álbum de grabados en madera para una editorial de jóvenes, haré a mi modo un bestiario; y por otra, el de ilustrar Los sueños de Quevedo, también con grabados. Trabajé lo que pude. Ahora llevo un mes sin poder hacer nada, pues una condena ciática me tuvo inmovilizado en Madrid durante tres semanas y ahora aquí en La Coruña donde llevo otras dos sin poder andar. Proyecté un monumento a los emigrantes en Sargadelos para ser colocado en la montaña que domina la fábrica. Se trata de un grupo escultórico hecho con grandes piedras de granito que en partes será policromado. Representa una multitud en marcha. Me ilusiona el hecho de que surja entre la maleza de una montaña. Tendrá 6,50 de largo y 4,50 de alto. Me gustaría que tuviese la misma presencia importante y popular de un menhir, un dolmen o de un crucero de los que abundan en Galicia. En septiembre, expongo aquí en La Coruña y con todo esto doy por finalizado los trabajos de un año más.
A vosotros os recuerdan las gentes con las que hemos estado aquí. Isaac y su mujer. Dónega y Fernanda, Pillado, el director de La Voz de Galicia, etc., y nosotros a quienes disteis una gran alegría. De ahí sabemos lo que publican los diarios y La Nación en su edición semanal para el extranjero. Estos días voy a escribirle a Blum, a quien debo carta desde que llegué, pues me desanimó para escribir el hecho de que no hubiesen llegado, no sé aún por qué, las primeras cartas que envié a algunas personas. Si lo ves, dile que vi en Madrid una exposición grande, de 200 obras, de Kokoschka, del que me gustan mucho sus retratos y el de que sea capaz de pintar unas ranas gigantes una tras otra; de que haga una gran acuarela con uvas y pámpanos y el que se ande haciendo autorretratos todas las veces que puede. Es un gran artista. Vino con la exposición y anda por Madrid luciendo sus 89 años acompañado de su mujer, Olda, checoslovaca, más alta y joven que él con quien seguramente no discute, como lo hacía con Alma Mahler, sino que la retrata una y otra vez. Con Alma Mahler se retrató abrazado llevado por los aires en un cielo de tormenta. El cuadro está ahora en el Museo de Basilea.

Esto es todo por hoy. Un abrazo para los dos y para los chicos de Maruja y mío:

[Seoane]

1975-06-05
Carta de Seoane a Varela e Gerstein. 1975
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Varela e Gerstein. 1975 en 05/06/1975


La Coruña, 5 de junio de 1975

Sr. D. Lorenzo Varela
Buenos Aires

Queridos Lorenzo y Marika:

No recibo carta de nadie. Les he escrito a casi todos los amigos y algo ocurre que no contesten. Por favor, os ruego contestéis. Estoy celebrando una exposición en Madrid, pero de esa ciudad tuve que venirme luego de inaugurada por un fuerte ataque de ciática que me tiene encerrado en casa sujeto a tratamiento, pues no puedo andar. La exposición se celebra con mucho éxito de crítica y público y he vendido algo en unos meses en que dicen no se vende nada o muy poco. En septiembre, expongo en La Coruña. Mientras tanto, debo hacer un álbum de grabados para una editorial de jóvenes madrileños, Tres, catorce, diecisiete, diecisiete, no dieciséis, e ilustrar con grabados en madera Los sueños de Quevedo para otra. Hemos estado con algunos amigos argentinos, entre otros con Lifschitz y Enma, Elena y Baudizzone, Frontini y su compañera..., etc., con Carybé que nos invitó a pasar unos días con ellos en Bahía a nuestro regreso a Buenos Aires y desde luego con Lidia y Freitas, que os envían abrazos. Con todos ellos, os recordamos. Freitas, al ir sumando años, va teniendo lo que supongo la serenidad de los viejos jardineros o de los capataces de granja en el Mississipi a mediados del siglo pasado, sentados en un sillón de mimbre en la terraza de un palacio de madera con arquitectura parecida a la de Lo que el viento se llevó. Carybé venía de ser invitado por un grupo o asociación de artistas japoneses y dar, con ese motico, una especie de vuelta al mundo. Es curioso verse reunidos después de tantos años Baudizzone, Freitas, Carybé y nosotros, recordando el pasado, Buenos Aires evocando a cuenta, no recuerdo de qué, viejas películas, personas hace mucho desaparecidas, sucesos que alguno de nosotros recordaba, del que todos habíamos sido protagonistas, mientras los otros trataban de extraerlo dificultosamente y por trozos de su memoria, como en una cinta de grabador que no hubiésemos terminado de borrar... Luego, al cabo de dos o tres días llegaron a Madrid Dieste y Carmen y volvieron a surgir nuevos recuerdos lejanos y siempre estuvisteis presentes vosotros. Dieste pronunció una estupenda conferencia sobre Maside en la Galería Sargadelos que se abrió una estupenda conferencia sobre Maside en la Galería Sargadelos que se abrió en Madrid con una exposición del libro gallego y un ciclo de conferencias, Piñeiro, García Sabell, Rof Carballo y Dieste. Acaba de publicar un nuevo libro, Testamento geométrico, que te enviará y creo que tiene en reedición La vieja piel del mundo con algunas modificaciones, y otros más, teatro.
Esto es todo. Para la exposición que estoy haciendo en Madrid hice un nuevo Cristo que obtiene mucho éxito. Pero no te quiero hablar de mis cosas. Trato de hacer lo que puedo que cada día, lo siento, es menos.

Me prometiste escribir, contéstame.
Un gran abrazo de Maruja y mío para Marika y para ti:

[Seoane]

1975-06-06
Carta de Seoane a Díaz Dorado. 1975
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Dorado. 1975 en 06/06/1975

La Coruña, 6 de Junio de 1975

Ingeniero Diego Díaz Dorado
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Ayer 5, y hoy 6, intentamos hablar por teléfono con usted a las 12 y media de aquí, que son creo las siete y media de la mañana en esa, y no hemos podido hacerlo, pues daba la señal de ocupado, pensando que seguramente estaría su teléfono descompuesto como parece ser normal. Las dos veces pedimos a la telefonista que insistiese pero siempre daba ocupado. Nuestro intento era saber de ustedes, pues no tenemos noticias de esa desde hace mucho y recordarle a usted que nos hiciese el favor de renovar el alquiler de la caja en el Banco de Galicia que vence el 30 de este mes.
Por mi parte inauguré una exposición en Madrid el 29 del mes de Abril, que continúa abierta pues tiene mucho éxito de público y crítica. Tambien se inauguró en Madrid la Galería Sargadelos, así mismo con éxito, pronunciando conferencias Piñeiro, García Sabell, Rof Carballo y Dieste. Se hizo una exposición del libro y junto con ella de piezas prehistóricas que prestó la Universidad, de documentos medievales, mapas antiguos de Galicia y de piezas de azabache. Ahora acabo de hacer un proyecto de monumento a los emigrantes para ser erigido en Sargadelos.
Estas son las noticias referidas a mi trabajo. Me encontré aquí en La Coruña y en Madrid con amigos de Buenos Aires, pero desde hace un mes estoy padeciendo una ciática, comenzó en Madrid pocos días después de inaugurada la exposición y continúa aquí, que no me deja andar.
Estamos como nos ocurre siempre que pasamos tiempo lejos de Buenos Aires con nostalgia de la ciudad y de los amigos. No sabemos aún cuando regresaremos. Tengo una exposición aquí en setiembre y debo hacer algunos trabajos que me encargaron. Por eso le rogaríamos nos dijese como andan nuestras cosas en la calle Montevideo y que revise usted la correspondencia que haya llegado por si existe en ella alguna que deba contestar. Por favor abra usted las cartas.
Esto es todo. Escríbanos aunque sea unas pocas letras. Estuvimos con Gato en Madrid. Muy simpático con nosotros. Un gran abrazo para Carmen y usted de Maruja y mío:

[Seoane]

1975-06-06
Carta de Seoane a Parker. 1975
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Parker. 1975 en 06/06/1975


La Coruña, 6 de Junio de 1975

A Margot Parker
Buenos Aires

Querida Margot:

Debí haber escrito hace tiempo. Me desanimó el que no hubiesen llegado a destino las primeras cartas que escribí y el que nadie me contestase. Esa pereza para escribir se unió a mi trabajo que me tuvo encerrado en casa hasta lograr la cantidad de obra necesaria para la exposición que se está realizando actualmente en Madrid, hasta el próximo día 10, con mucho éxito de público y de crítica. Estando en Madrid, se me produjo un ataque de ciática que me tuvo impedido de andar durante aproximadamente tres semanas y ahora, pasado el mes de encierro casero, empiezo a hacerlo sin apenas dificultades, pero sin poder aún salir a la calle. Quizás lo haga en los primeros días de la próxima semana. Tengo, pues, muy poco que contarte. Vimos a algunos amigos, aquí en Madrid, que vinieron a Europa. Los Baudizzone, Emma y Rafael, antes a sus hijos Carlos y Malena, a Carybé, a los Freitas, a Ernesto Deira, etc., lo que nos produjo mucha alegría. Charlamos de todo y recordamos el pasado sobre todo con Carybé, a quien hacía años que no veía, y que está empeñado en que vayamos a Bahía a pasar unos días con ellos. Quizá vayamos desde ahí, pero en invierno. Mis antepasados más remotos cuando llegaron a Galicia procedentes del norte o noreste de Europa se detuvieron en Galicia señalando con esto un límite de calor que yo creo haber heredado. No se puede concebir el paraíso en la zona tórrida, la gente, que improvisa en esto como en otras cuestiones, lo supone así, seguramente, por la desnudez de Adán y Eva pero, si el infierno ha de ser contrario al paraíso, a ningún diablo se le ocurriría instalarlo en las zonas polares. Tenemos mucha curiosidad por Bahía. Yo estuve allí de paso para Buenos Aires en 1937, me gustó mucho, pero no toleré el calor, quizá en invierno, en agosto, por ejemplo, sea buen época para ir. Carybé está muy bien. Venía del Japón a donde había ido invitado por una agrupación artística japonesa y regresaba deteniéndose en los más diversos países. Regresaba a Brasil cargado de valijas y bultos con objetos orientales. Para él fue como una especie de viaje a China de Marco Polo, sustituyendo el avión a los camellos y caballos.
Margot, muy pocas líneas sólo para decirte que te recordamos a menudo, que deseamos que estés pintando, que lo único que a nosotros nos va pareciendo importante es lo que uno puede dejar de obra propia, cuyo destino final es siempre misterioso. Un gran abrazo de Maruja y mío:

[Seoane]

1975-06-12
Carta de Seoane a Martínez Romero. 1975
A Coruña
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Martínez Romero. 1975 en 12/06/1975

La Coruña, 12 de Junio de 1975

Sr. José V. Martínez Romero
Buenos Aires

Queridos Vicente y Pilar

Debo carta de respuesta a la de ustedes que me llegó hace algo más de un mes. Fué una de las pocas que recibí de Buenos Aires, a pesar de que aún no les habíamos escrito, pues estábamos muy desanimados por la falta de respuestas a las primeras que escribimos y, por lo que nos dicen parientes y amigos, se perdieron. Así me lo dijo mi hermano a quien, por no recibir noticias de él y de los amigos, le pregunté por teléfono qué ocurría y parece que nada que supiesen, pero las cartas no les llegaban.
Pocas noticias tengo que darles, salvo la de una exposición de pintura mía que se celebró en Madrid desde el 29 de Abril al 10 de Junio, un mes y once días, o algo así, con mucho éxito de público y crítica, y la de un ataque de ciática que comenzó a los pocos días de inaugurada la exposición, el día 5 de Mayo, y que aún me dura, teniéndome encerrado en casa, pues no puedo casi andar. Trabajo lo que puedo. No hemos andado demasiado por Galicia ni por cualquier otra parte, ni visto mucha gente, primero por estar encerrado trabajando de Enero a Mayo y luego por este ataque de ciática que desde hace un mes y medio me tiene inutilizado y, además, demasiado nervioso, fastidiado, etc., para trabajar. De ahí apenas tenemos noticias, únicamente las que publican los diarios de aquí y las que logramos conocer por alguna conversación de alguien que llega de Buenos Aires. Pero nada o casi nada en lo que se refiere a la vida cultural. Por aquí Blanco Amor continúa estrenando obras suyas de teatro, en Galicia y Barcelona, con éxito. Se traducen sus libros al castellano y trabaja en nuevas obras. Rafael Dieste continúa siendo el gran acontecimiento para los jóvenes españoles que empezaron a conocerlo con Historias e invenciones de Félix Muriel, que publicamos en la Editorial Nova hace muchos años, y que consideran al más importante prosista en castellano de la generación del 27, la de Lorca, Alberti, Salinas, Guillén (Jorge), Cernuda, etc. Buscan sus opiniones y le solicitan para mesas redondas, conferencias, etc. Como le digo en una carta que le escribí hoy también a Palmás, le están dedicando muy a menudo estudios en revistas literarias, diarios, reportajes, etc. La gente joven, además de sus admiraciones, trabaja, en general, muy bien, en discusión natural y a veces tremenda con los viejos que actúan como jóvenes, los que actúan como viejos no cuentan. De espectáculos, cine sobre todo, no hemos vista nada destacable, únicamente Jesucristo Superstar que nos pareció muy buena. A Vicente tenemos que decirle que algunos psicólogos que conocimos andan a la deriva, parecen no encontrar clima propicio. Creémos que envidiarían su éxito.
Esto es todo hoy. Cuéntenos lo que quieran de Buenos Aires, cualquier noticia ayuda a situarnos en la ciudad aunque sea a mucha distancia. Acabamos de recibir un número de Gente que no sabemos quién lo envía ni por qué. Quizás porque en la portada viene una modelo de apellido Seoane, que según el epígrafe “viene de una familia de belleza”, pero que no es de la mía, donde no hay demasiadas bellezas. Es posible que quien envió este número suponga que lo es y por eso lo hizo.

Un gran abrazo para los dos de Maruja y mío:

[Seoane]

1975-06-12
Carta de Seoane a Palmás. 1975
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Palmás. 1975 en 12/06/1975


La Coruña, 12 de Junio de 1975

Sr. Ricardo Palmás
Buenos Aires

Querido Palmás:

Llevamos algo más de cinco meses de estancia en esta y no hemos escrito a los amigos, luego de una primer carta enviada a los quince o veinte días después de nuestra llegada y que no recibió casi nadie. El silencio que teníamos por respuesta nos hizo hablar por teléfono con mi hermano resultando que no habían llegado nuestras cartas y así ocurrió con Sofovich y con Baudizzone y otros amigos. Ahora, después de tanto tiempo, nos decidimos a escribir nuevamente y parecen estar llegando, puesto que recibimos respuestas.
Estuve trabajando encerrado en el departamento de La Coruña, pintando para una exposición en Madrid que se inauguró el 29 de Abril y se clausuró el 10 de este mes, Junio, y que obtuvo gran éxito de crítica y público. Antes se había inaugurado la Galería Sargadelos en esa ciudad, constituyendo un acontecimiento intelectual. Se realizó en ella una muestra muy importante del libro gallego, con el aporte de la Academia Gallega, Archivo de Galicia, Biblioteca Penzol, etc., desde el siglo XVI hasta la actualidad, conjuntamente se hicieron grandes fotografías de escultura románica, gárgolas, algunas obras de escultura actual, murales góticos, los de la Catedral de Mondoñedo, Vilar de Donas, Sta. María de Melida y, en vitrina especial, objetos prehistóricos cedidos por la Universidad compostelana y de tallas en azabache. Documentos de los siglos XV y XVI y todo presidido por el mapa de Galicia de Fontán. Pronunciaron cuatro conferencias Ramón Piñeiro, García Sabell, Rof Carballo y Rafael Dieste, referidas al hombre gallego, al medio en que se desenvuelve y a la formación de su cultura. Cuatro conferencias extraordinarias. El gran descubrimiento de Madrid y Barcelona es Rafael Dieste. La gente joven que lo desconocía admira su prosa y la originalidad de su pensamiento. Lo consideran el gran prosista de la generación del 27. Por mi parte, independientemente del éxito personal que en mi caso pueda obtener no acaba de atraerme la vida cultural actual de España. Las gentes están en general muy poco informadas, o tienen grandes lagunas en su información que no tratan de evitar y quizás la envidia corroa a una gran parte de sus intelectuales, como si unos estorbasen a los otros y no hubiese sitio para todos. A América en general se la desconoce.
Se admira y se rechaza o se polemiza alrededor de una literatura latinoamericana que a España llegó vía París y Londres más aún que Buenos Aires, Méjico, tratando de probar las influencias europeas que puede haber en sus autores como si esa literatura no tuviese iguales orígenes, comunes, que la de cada país aislado de Europa.
En Galicia los jóvenes están trabajando muy bien y en general todos los conocidos de generaciones anteriores. Blanco Amor representa constantemente su teatro en ciudades gallegas y Barcelona. Sus novelas son tan estimadas en castellano como en gallego, viviendo a saltos entre Galicia, Madrid y Barcelona. No parece tener domicilio fijo, está muy contento, trabaja.
Por mi parte, como dije antes, también trabajo. Dentro de un mes aproximadamente, saldrá un nuevo álbum de dibujos, Ramallos caramuxos, e un epílogo con outros dibuxos, pienso que así se titulará. Tengo el encargo para una editorial de artistas jóvenes de Madrid, en la que está Patiño, de un álbum de grabados que será un Bestiario, y algún que otro encargo más. Veremos todo lo que puedo hacer.
Por favor contésteme y transmítanos noticias, las que se le ocurran interesantes.

Un abrazo de Maruja y mío:

[Seoane]

1975-06-26
Carta de Pilares a Luís e Maruxa Seoane. 1975
Madrid
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Pilares a Luís e Maruxa Seoane. 1975 en 26/06/1975


Madrid, 26 de junio del 75

Para Maruja y Luis Seoane
La Coruña

Anoche, en casa de los Marciales, estuve presumiendo del dibujo y del texto que me hizo el gran Seoane.
Los Pilares también están contentos y agradecidos, pues nunca llegaron ni a sospechar que yo fuera un tipo tan importante. Y, para ellos, ser importante es bastante más y mejor que ser, estar o salir guapo.
Muchas gracias, Luis. Y también a ti, Marujina; y que lo paséis bomba; y que todo lo que pidáis a la vida esté siempre a vuestra disposición.

Abrazos

Manuel Pilares

(Recuerdos de los Marciales. Hoy iré a presumir a casa de los Oya. Os adelanto sus recuerdos).

1975-07-08
Carta de Blum a Seoane. 1975
Nova York
Madrid
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Blum a Seoane. 1975 en 08/07/1975


8-7-75

Queridos amigos:

Despues de recorrer Inglaterra-Escocia pasamos un descanso muy feliz en Dubrovnik (Jugoslavia). Fuimos a ver unos amigos en Alemania (una tarde entera con Grishaber –le gustó mucho sus ilustraciones para Neruda, Luis–) 3 días en Zürich con la gente de Graphis y lei en el diario Neue Züricher Zeitung que son amigos. Abt ha hecho dos máscaras muy lindas para presentar 2 chicas al comienzo del remate de Kornfeld en Berna! Que tenian mucha repercusion.
Desde 3 días estamos en Madrid. Ayer fuimos (con Margarita + Pedro) a Toledo para ver la ciudad, los cuadros del Greco, la Sinagoga, pasamos por Aranjuez.
Hoy fui a ver la Galería AELE. Hablé con Carmen Waugh. En la Galería Ponce (Plaza Mayor) vi trabajos buenos de escultores españoles.
Adjunto: Catálogo de Wildenstein/ Londres, llegábamos tres días despues de la inauguración. Muy bien presentada, pero algunos trabajos (Polesello, Faggioli p.e. muy mediocres). Su pintura lucia muy bien, tan dentro del panorama de la pintura actual.
Vimos una excelente exposición en la Tate-Galerie: la última obra gráfica de Henry Moon y las esculturas de Kenneth Martin, un inglés extraordinario.
Mañana (si los aviones de Aerolíneas Argentinas van) retornamos a Bs As. A Vds. con nuestros mejores saludos. Hasta pronto en un Buenos Aires mejor! Muy cordialmente.

Sigwart + Margarita

1975-07-18
Carta de Díaz Dorado a Seoane. 1975
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Dorado a Seoane. 1975 en 18/07/1975


Buenos Aires, 18 de Julio de 1975

Sr. Luis Seoane y Sra.

Queridos amigos:

He tardado unos días en escribirles, esperando una definición de la situación en ésta, pero como todo sigue enbrollándose, y no se le ve la punta, me ha decidido a hacerlo en este momento.
La inestabilidad política y el descalabro económico parece no tener fin. Después del alejamiento de López Rega, hace unos días, y con la renuncia del equipo económico en el día de ayer, parece que se le ha dado jaque total a la presidenta, la que según se rumorea, ha de pedir licencia, sucediéndola un senador, recientemente nombrado Presidente de la Cámara. Se llama Italo Argentino Luder, y es un viejo peronista, con mucha prestancia, pero no sé si con muchas ideas.
Mientras tanto, la inflación parece no tener límites; el dólar subió ayer casi a $8.000 y se habla de $10.000, como su valor real. La distorsión es total y a pesar de los aumentos que van desde el 50% en el Estado hasta el 170% en los metalúrgicos, los sueldos no alcanzan.
Por supuesto, los que están aguantando el chubasco y sufriendo las consecuencias son los de la clase media (empleados y profesionales), porque parece que con su nivel de vida eran los que “perturbaban el equilibrio económico”.
No sé si sabrán que ayer el Gobierno redujo aún más la magra cuota de dólares que daban a los viajeros, reduciéndolo a 200 dólares, al precio de $5.400 por cada dólar, de manera que los viajes al exterior son sólo para funcionarios del gobierno y sindicales y, por supuesto, para los muy pudientes.
Cuándo regresan? Esperamos que sea antes de fin de año y que para entonces se haya estabilizado en alguna forma esta situación.
Por otra parte, les reitero que tanto la renovación en el Banco de Galicia, como el resto de los gastos, están al día.
No se ha presentado, hasta el momento, novedad en el departamento de Montevideo. La señora que lo limpia lo mantiene muy bien, y por supuesto Enrique es también una persona de confianza.
He sido una sorpresa el escucharlos por teléfono, y saber que están al alcance de una llamada.
Manuel y su familia me encargan que les transmita su recuerdo y Carmen y yo, les enviamos lo mejor nuestro.

Un abrazo

Díaz Dorado

1975-08-13
Carta de Gerstein a Luís e Maruxa Seoane. 1975
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Gerstein a Luís e Maruxa Seoane. 1975 en 13/08/1975

Bs. As., Agosto 13[1975]

Queridos Maruja y Luis:

Andamos todos preocupados con ustedes. Qué sucede que no escriben a nadie? Desde que les escribí, nadie ha sabido nada más. Espero que estén bien.
Yo inauguré el 4 en Art Gallery, 6º piso, que funciona un poco mejor que otras galerías. Yo creí que tenía poca obra y me reventé de apuros para tener listas unas cuantas. Sobraron! La sala es chica. Queda bien y hay mucho entusiasmo en todo el Bs. As. artístico (menos mal).
Pese al malísimo momento que vivimos, vendí ya 3 cosas lo que, en esencia, es un record.
Sigo pensando en mi viaje, pero también esperando que se arregle el asunto del costo, pues en este momento y, según lo fijado, yo tendría que poner más de 4 millones encima. Qué te parece? Y lo compré al contado hace 1 año y medio.
Los amigos, más o menos engripados; yo también. Ayer estuve con Marika y Lorenzo hablando de Vds. Ellos dos están engripados también, Marika peor que L. Los Lifschitz, alternando la depresión, una semana es Emma, la siguiente Rafael, pero están bien. Carlos y Malena esperan un bebé.
Esperamos noticias de Vds. o les avisaré si viajo a fines de Setiembre.

Muchos cariños de

Noemí

1975-08-15
Carta de Baudizzone a Luís e Maruxa Seoane. 1975
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Baudizzone a Luís e Maruxa Seoane. 1975 en 15/08/1975

Agosto, 15 1975

Mi querida Maruja:

Todos los amigos de acá venimos acordándonos de Uds. y nadie sabe nada. Por qué? Maruja pon aunque sea dos líneas a cualquiera para saber de Uds. Si están bien de salud. Si Luis trabaja y ha hecho alguna otra exposición. Cómo le fue a los Dieste, Díaz Pardo, etc., etc.
Nosotros físicamente bien –pero nerviosa y psíquicamente como la mismísima, pero no es para menos porque esto es un verdadero desastre y lo que es peor que no se habla de otra cosa cuando estamos juntos– y al mismo tiempo es lo único que deseamos –estar con los que se quiere y se siente cerca–. Nos vimos varias veces con los Burd –mucho + tranquilos aunque su problema todavía no está totalmente resuelto.
Por suerte estamos en plena temporada de conciertos –cine no mucho nuevo, pero sí la maravilla de Mi prima Angélica – algún libro y exposiciones –en este momento una magnífica de Noemi Gerstein con gran éxito de crítica y venta, cosa esta última inesperada por los momentos económicos que se viven.
Ya vemos que Uds. también tienen sus complicaciones y no digamos Portugal. En qué terminará tanta locura por todos lados?
Escribe Marujilla –no se imaginan cómo los recordamos. Las charlas y los picnics de Madrid.
Un abrazo grande y apretado para los dos.

Elena


Queridos Maruja y Luis:
Espero que hayáis recibido mis dos cartas diagnóstico–pronóstico. Ahora estoy tan, pero tan desorientado que no podría ni elaborar una hipótesis. Lo único que sí sé es que estamos preocupados y que mi hombro de abogado está húmedo con las lágrimas de mis clientes. Una nota de optimismo –la salida de López Rega [ministro de Bienestar Social ]. Que se quede allá, os lo regalamos. Un gran abrazo

Baudi.

1975-10-11
Carta de Seoane a Sofovich. 1975
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Sofovich. 1975 en 11/10/1975


La Coruña, 11 de octubre de 1975

Sr. D. Bernardo Sofovich
Buenos Aires

Querido Sofovich:

Esta residencia nuestra en La Coruña se caracteriza por nuestro aislamiento de Buenos Aires. Nunca estuvimos menos informados de los amigos y de la ciudad y tampoco sentimos más la distancia. Aparte esos tres meses de casi invalidez, producida por los dos ataques de ciática, pinté, hice un nuevo álbum de dibujos que le llevaré, donde se reproducen las ramas que dibujé en Tortuguitas, que usted conoce, e hice otro álbum de grabados en madera para Editorial 3,1417, de jóvenes de Madrid, expuse en esa ciudad, escribí una monografía en gallego sobre Grosz y estoy exponiendo en dos galerías conjuntamente de La Coruña, con cuyo motivo hicieron una pequeña monografía, que también llevaré. Esto aparte los trabajos laterales. Hice el proyecto, y esculpí el boceto, de un monumento a los emigrantes, en granito, que se elevará en Sargadelos el año próximo. Representa una multitud de gentes que marchan. Tendrá aproximadamente 4,50 metros de alto por 6,50 de ancho. Éste es mi trabajo y nuestra vida de estos meses. Ahora estamos esperando que llegue Noemi Gerstein que nos anunció su viaje. Nosotros regresaremos a fines de noviembre o en los primeros días de diciembre. Estamos deseando marchar por muchas razones, una de las cuales es cobrar algunas deudas como la de la exposición de Mar del Plata que ya se redujo a la tercera o cuarta parte, como las otras. Por otra parte, no tengo noticia alguna de ellos. Pero creo que debemos resignarnos. La candidez económica debe pagarse de algún modo. Cada vez siento más envidia de esos artistas medievales o de poco después, que cobraban en doblones o escudos de oro que llevaban en sus bolsitas de cuero y de un lugar a otro cualquiera del mundo y el oro defendía, por sí mismo, el valor de la moneda. Tres desgracias para el mundo creo que fueron la creación del papel moneda, la de los impresos a cubrir y de los economistas especializados. A esto hay que añadirle todas las máquinas dedicadas a contabilidad inventadas en este siglo. Nunca estuvo mejor la economía del mundo que cuando los reyes y las clases poderosas se valían de los propios dedos para contar. Así me parece. Es posible que para las cifras mayores los reyes se valieran de los dedos de los nobles del reino puestos en fila.
Como pueden notar, escribo de acuerdo con el clima que vivimos. Galicia está preciosa con las lluvias. Pasamos un verano de sequía como no se recuerda algún otro en esta parte. Un sol pertinaz que en mi caso odié. ¡Qué se yo la cantidad de generaciones que aguantaron lluvias durante siglos, hasta hacer que nosotros, sus descendientes, la añoramos y casi podamos decir que no podemos vivir sin su frecuencia! Galicia mojada, limpia, con su cielo gris y niebla cuando no llueve, está bellísima, pero cada vez más sola y desdichada. Ahora quieren industrializarla con fábricas de energía nuclear, alúmina, soda cáustica, celulosas, etc., que convertirán en estéril gran parte de esta tierra y de su mar. De las viejas industrias gallegas, aparte de la del pescado y de los astilleros, las que dependían de la carpintería o del tejido, nacidas de los viejos oficios artesanales y muertas ahora, o las que pueden producirse de la agricultura o de cultivos en el mar, nadie parece querer saber nada. Hablaremos de esto, del mundo, y de otras cuestiones en una noche cualquiera a nuestro regreso. Extrañamos a los amigos y extrañamos a Buenos Aires.
Escríbannos con noticias de ustedes. Aún nos quedan poco menos de dos meses. Un gran abrazo para Elsa, Pablito, usted y los amigos comunes, otro más fuerte de:

[Seoane]

1975-10-14
Carta de Pilares a Luís e Maruxa Seoane. 1975
Madrid
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Pilares a Luís e Maruxa Seoane. 1975 en 14/10/1975

Madrid, 14 de octubre del 75

Para Maruja y Luis Seoane
La Coruña

Queridos de verdad. Muchísimas gracias por esa maravillosa carpeta, por todo.
Aquí os recordamos siempre y, como siempre, bien. Hoy mismo, por la noche, también seréis recordados. Y el sábado, que celebraremos el santo de Adelaida, se beberá un albariño o varios en vuestro honor. ¡Tenemos unas ganazas de veros!

Abrazos

Manuel Pilares

Os mando fotocopia del artículo censurado a Blanco y Negro y una caricatura que se publicó en un periódico holandés.

1975-10-20
Carta de Ricard Salvat a Luís Seoane
Barcelona
A Coruña
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Ricard Salvat a Luís Seoane en 20/10/1975

Barcelona, 20 octubre de 1975
Querido Luis:
Muchas gracias por el bellísimo libro Ramallos, caracolas e outros dibuxos y el estudio de Xoán Ledo sobre tu obra.
Estoy leyendo el trabajo de Ledo. Lo encuentro muy serio y responsable, uno de los más profundos que conozco, entre los dedicados a tu aportación como creador plástico. Pienso, de todas formas, que debería hacerse un nuevo planteamiento de tu trabajo como pintor en función de tu importante y demasiado olvidada labor como escritor. O viceversa. Es algo que creo está por hacer. Tal vez lo intente yo algún día si mis muchas ocupaciones me lo permiten.
Me interesó mucho, muchísimo tu penetrante y atractivo ensayo sobre George Grosz. Aprendí allí muchas cosas que no sabía. Deberías escribir más a menudo sobre otros pintores e incluso sobre Teoría de la Pintura.
Estoy poniendo en marcha una Escola d´Estudis Artístics en Hospitalet, la ciudad pegada a Barcelona. Queremos, en la medida de nuestras fuerzas y posibilidades, hacer algo parecido a la Bauhaus. Me gustaría mucho que, cuando vengas por Barcelona, antes de regresar a Buenos Aires dieras un pequeño curso o una serie de conferencias sobre tu amplia experiencia como pintor, dibujante y escritor. ¿Aceptas?
Hemos hablado varias veces con Rodon de tu exposición en Sala Gaudí. A él y a mí nos hace una gran ilusión este proyecto. Cuando vengas, procura quedarte unos días, pues debemos concretar todos los aspectos de la misma.
En espera de vuestras noticias, Nuria y yo os mandamos un muy fuerte abrazo y las niñas muchos besos.
Hasta pronto.
Ricard
¿Estáis bien de salud? Tenednos al corriente.

1975-10-27
Carta de Gerstein a Luís e Maruxa Seoane. 1975
Madrid
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Gerstein a Luís e Maruxa Seoane. 1975 en 27/10/1975


Madrid, martes 27 [10-75]

Queridos Luis y Maruja:

Como todos los días, me acordé de Vds y pensé escribirles, no sé, al final si ya lo hice o no. Más vale 2 cartas que ninguna, no? Inútil decirles que los extrañé desde que regresé a Madrid. Anduve de Galería en Museo y viceversa. Fui al Cine y al teatro (hoy vi una obra magníficamente dada, con J. L. L. Vázquez y un joven que se las trae, en el Comedia. Se llama Equus, así con dos u.
Hablé con Hugo, que regresó a su viejo depto., recibí cartas de Bs. As., nada alentadoras y me voy el jueves a Roma, probablemente a un hotel (no sé cual), pues en lo de mi sobrina hay huéspedes, parientes de su marido. Creo que trataré de ir por 3 o 4 días a Florencia y luego a Barcelona antes de París.
Vi que el tiempo sigue en La Coruña bastante benigno; acá también, días templados y lindos (para mí, para Luis no sé...) Lo vi a Laxeiro y recuperé los diapositivos. Los mostró en la Galería Juan Más y le interesaron al Director, pero fui a verlo y no lo encontré. Debo regresar mañana, pero lo cierto es que no sé para qué.
Viste el diario? La Nación dice que lo mejor del Palanza es la de Distéfano y que está flojo en general.
En cuanto a buenas noticias (¿?) le dieron los premios de San Pablo a María Simón (como era de esperarse) y a Guillermo Romo. Con Lassaigne una y con la Galería Marlborough detrás de ellos, era de esperarse y con Squirru de jurado.
La bomba que estalló en Bs. As. (me escribieron) ha sido con el pobre Sammy Oliver (bomba de escándalo), preso por un asunto de extorsión, homosexualidad y drogas. Parece que salió en todos los diarios y no es verdad, lo cierto, los que lo arruinaron para el resto. Está en libertad bajo fianza. Según lo declarado por la mujer del mucamo, S. O. tenía relaciones con él hace veinte años, y los dos lo extorsionaban a un tal Salvo (encontraron cartas) que harto ya se murió de un ataque al corazón. La mujer también declaró contra S., parece. Creo que es todo muy confuso y habría que saber la versión de él, si es que todavía puede hablar. qué horror! pobre tipo!
Hoy fui a la Galería Múltiple 4-17 en Gral. Mola 17. Tienen piezas muy lindas, de la gente muy conocida y de la otra.
Me interesaría saber cómo hacen para repetir 68 veces una escultura utilizando goma de silicona para el molde, pero no sé de dónde sacar el fundidor que lo hace. Acá parece muy común. En Bs. As. no lo hace nadie, creo.
Es probable que me decida a regresar a España desde París y ver aún si puedo hacer algo, sea en bronce, sea en porcelana.
Lo pasé fantástico en La Coruña con Vds., como lo supondrán y me hubiera gustado mucho tenerlos por acá ahora.

Mil gracias por todo y un gran abrazo para los dos de

Noemí

1975-11-06
Carta de Gerstein a Luís e Maruxa Seoane. 1975
Italia
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Gerstein a Luís e Maruxa Seoane. 1975 en 06/11/1975


Tren de Roma a Florencia, 6/XI [75]

Queridos Maruja y Luis:

Supongo que aún estarán en La Coruña. Sigo mi viaje, bien. Llegué a Roma el 30, después de perder el avión del 29 y dar vueltas por el aeropuerto toda una tarde, dormir cerca y salir al día siguiente.
Por las noticias, me entero que el enfermo resiste, y sus médicos también.
Lo pasé bien en Madrid, pero me cansaba mucho. Parece hasta ahora que el clima que mejor me sienta es el de Roma, cuando hay alta presión. Los días son hermosísimos. Me voy a Florencia por 3 días y regreso el 9 a Roma para salir el 11 para Barcelona. Lo vi a González Robles el día en que me iba de Madrid. Le gustaron mis cosas y me dio una carta para una Galería de Barcelona, de modo que, si expusiera (dudoso) en el Inst. de Cult. Hispánica también lo hiciera en una Galería de Barcelona.
No tengo muchas ganas, como ya les dije, pero igual veré a esa gente.
En Madrid vi Harold y Maude teatro de Higgins. Me pareció muy bien dado y Equus que me gustó mucho con J. L. López Vázquez.
Al cine fui una sola vez a ver Jesucristo Superestar, también muy bien hecha.
¡Qué horror lo de Pasolini! Se habla mucho y mal en los diarios, pero los amigos lo querían mucho.
Espero que entiendan mi letra, pero el tren se muevo bastante.
En Bs. As., parece que ha habido un escándalo atroz con la historia de Sammy Oliver mezclado a un affaire de homosexuales, drogas y chantaje. Preso y liberado bajo fianza. Si no es todo verdad, al pobre le costará mucho levantar cabeza, pues ha habido mucha publicidad.
Espero que terminen muy bien su estadía y que lleguen como siempre a Bs. As. sin lumbagos, resfríos ni huesos abollados.

Un abrazo bien cariñoso de

Noemí

1975-12-11
Carta de Gerstein a Luís e Maruxa Seoane. 1975
París
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Gerstein a Luís e Maruxa Seoane. 1975 en 11/12/1975


Jueves, 11 de diciembre [1975]

Queridos Luis y Maruja:

Tengo ahora muchas dudas acerca de si habrán recibido todas mis cartas; las de Barcelona que envié a mi sobrina parece que no llegó y creo que otras tampoco.
Supongo que ya estarán reacomodados en Bs. As. si es que se puede uno reacomodar. Ya me parece que hace meses que estuve en La Coruña y que pasamos lindos días pese a la humedad.
Yo donde estuve mejor fue en Roma, en lo que a mi pierna se refiere, pero lo cierto es que caminé mucho menos y descansé más. Me faltaban los amigos...
Acá, desde ese punto de vista, no estoy muy brillante; los días fríos, de alta presión mejoro, pero ayer me congelé. París, como siempre. Ya me quedan sólo 20 días de disfrutar de este 5º piso y balcón con el Sena y N. Dame.
Hasta ahora no he conseguido lugar para Enero, pero sí para Febrero así que estoy pensando qué hacer. Iría a lo de Díaz Pardo, pero le temo a la humedad y a las escaleras. Por otra parte, no me dan ganas de irme de París aún.
No hay gran cosa de exposiciones; una muy linda de los Monet del Museo Marmottan. Por las Galerías, nada vi pasable.
Yo no arreglé nada en ningún lado en Barcelona tal vez podía hacer algo, pues a una galería le interesó mucho, pero tendría que hacer algo antes en Madrid en el Inst. de Cult. Hispánica (G. Robles me lo sugirió) o en el Museo. Pero no sé aún que haré, pues tengo pocas ganas de volver a pasear las obras. Trabajar acá, ni pensarlo. Pasé como 15 o más días sin cartas de nadie, así que extraño bastante. Espero que tengan un fin de Año lo mejor posible dentro del panorama general y les deseo un muy feliz 1976. Muchos cariños a los amigos comunes y un abrazo para Vds. de

Noemí

1976-03-03
Carta de Seoane a Baudizzone. 1976
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Baudizzone. 1976 en 03/03/1976

La Coruña, 3 de Marzo de 1976

Dr. Luis M. Baudizzone
Buenos Aires

Querido Baudi:

Dos líneas solamente. Recibimos tu carta del 21/III y pienso que no hay nada que hacer con los Cassará. A ellos parece no convenirles vender en las condiciones que fijé y aspiraban, posiblemente, a liquidarme, como en el 76, a mitad del precio convenido, o algo así, aprovechando la desvalorización constante de la moneda. Haciendo largos plazos a los compradores, no perdiendo ellos sus beneficios y dejándome a mi sin obra, malpagándomela. Creo que lo mejor, si os parece, es retirarle los cuadros. No me importa no vender.
Aquí, desde hace tres días, gozamos de una primavera inusitada luego de cinco meses, dicen, de lluvia casi diaria y por veces nada elegante, sino torrencial.
Un gran abrazo para Elena, para tí y los tuyos. Os esperamos.

1976-04-11
Carta de Seoane a Dónega. 1976
Bos Aires
A Coruña
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Dónega. 1976 en 11/04/1976

Buenos Aires, 11 de abril de 1976

Sr. D. Marino Dónega Rozas
La Coruña

Meu querido amigo:

Non sabemos nada de vos, Fernanda, Fernando e tí. Escribín en Xaneiro dándovos noticias da nosa chegada e agradecéndovos as vosas atenciós e non recibimos resposta. Pasaron xa algo mais de dous meses e queremos que nos digades como estades, que proieitos tedes, etc. De aquí xa sabedes todo polas noticias dos xornaes. Botaron fora un goberno de delincuentes comúns, de gansters, e de momento os novos levan soio vinte días, respírase paz e traballo. Os que chegaron prometeron voltar pronto á normalidade. Imos ver. De momento, respetan a Constitución.

Buenos Aires está como sempre, inquedo no orde cultural, moito teatro, cine, café-concerts, etc., añadíndolle os domingos os programas para os nenos, arredor de trinta, con cine, teatro e títeres para eles, enmais de concerto, dous ou tres para nenos e neste caso tamén para adolescentes co propósito de inicialos no amor á música. Hoxe é domingo por eso falo desto. Poucas cidades teñen tantos espectáculos adicados á infancia. Mais, como xa deixamos por desgracia de ser nenos e estamos fartos de traballar ao ritmo que esixe Buenos Aires, gostaríanos voltar novamente á Coruña. Este ano teño cinco exposicións de óleos, grabados, o que siñifica facer unhas cen obras novas, e ten de sair, casi seguro, un Bestiario do poeta Alberto Girri con grabados meus en unha edición de luxo. Todo ¿para que? Non teño ganas de facer exposicións, mais teño que facelas. Fago unha vida pechado na casa, no meu estudo, e ás vegadas, vexo dende a fiestra o Rio da Plata, violeta, ou coor de lama, ou imitando a coor do mar, según lle de. Saímos pouco, cuasi soio a casa de amigos. Lembrámonos moito dos amigos de ahí, das reunións que con vos, Domingo, Piñeiro, etc. Para mín foi unha grande alegría a reunión derradeira na casa de Domingo con motivo do homenaxe a Del Riego. É a derradeira visión leda que lembro de Galicia neste viaxe.

Esto é todo hoxe. A tí, Dónega, prégoche ocuparte do Museo. Ten que ser unha obra de todos nos. Ponte de acordo con Isaac para tratar de arranxar os problemas que poda ter. Non se lle pode deixar soio. Agora non é cousa dél e miña, ten de sere do Patronato. Matinade que o Museo pode ser un centro de expansión cultural extraordinario. Non temos de perder esta oportunidade.

A Pillado remitinlle un artigo encol de “Los Precursores” no seu aspecto gráfico. Non sei si o publicou. Gostoume a reedición que fixo Santiago.

Repito, esto é todo hoxe. Escribide.

Unha aperta fonda para os tres, si Fernando o permite estendédea a sua moza. Saúde:

1976-04-21
Carta de Gerstein a Luís e Maruxa Seoane. 1976
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Gerstein a Luís e Maruxa Seoane. 1976 en 21/04/1976


Bs. As., 21 de Abril [76]

Queridos Maruja y Luis:

Hace rato que no sé de Vds. más que noticias indirectas. ¿Cómo va todo? Y la pintura? Supongo que viento en popa. Arreglaron algo referente a exposiciones? Acá se ve que quedamos pocos, pues llueven llamados telefónicos de Galerías que quieren hacer nuestras.
Los Baudi se van el 2 de Mayo, es decir, muy pronto. Están bien y deseosos de estar en viaje.
Acá están comenzando las actividades con colectivas de todos colores. Pero parece que nadie tiene muchas ganas de invertir dinero, salvo en “Soldis”.
Marika está bien, pese a un fuerte resfrío y alternativas en su presión. No sabe por dónde empezar a resolver sus cosas.
Lo demás, como siempre, salvo los precios que siguen subiendo velozmente más allá de las nubes.
Todos los amigos se acuerdan mucho de Vds. y tienen ganas de verlos. Los Baudi, creo que los verán a Vds, no?
El tiempo que estuvo frío desde mi llegada. Hace 2 días que está precioso. Yo tuve un regreso medio complicado, pues cuando llegué de París a Barajas a tomar el avión a Bs. As., a este le habían cambiado la ruta y no llegaba a Bs. As. Así que a esas horas, tuve que rabiar e insistir hasta conseguir un lugar en un avión de LAN, Chile por suerte y llegar más o menos a la hora que debía.

[Escrito na marxe dereita:]Desde Río avisé a Marika y Betty vino a buscarme. Espero noticias de Vds., escriban. Un beso grande de

Noemí

[Escrito na marxe esquerda:]Cariños a los Díaz Pardo!

1976-04-24
Carta de Dónega a Seoane. 1976
A Coruña
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Dónega a Seoane. 1976 en 24/04/1976

A Cruña, 24 de abril 1976

Maruxa e Luis Seoane
Buenos Aires

Amigos benqueridos:

Cando recibín a vosa decindo que xa facía dous meses pasados que tíñades escrito, fiquei pasmado. O tempo corre que dá xenio vélo. ¿Razóns da miña demora en contestar? Moitas. Máis, pra amigos coma vosoutros, ningunha valedeira. O traballo profesional, absorvente e inmisericorde; as angueiras galeguistas en forma de libro que me encargou Galaxia (unha escolma poética, con prólogo e notas encol de Cabanillas, conmemorativa do centenario do nacemento do poeta); artigos e dúas conferencias, co mesmo gallo, en Pontevedra e Lugo; a morte de don Ramón e as consecuencias testamentarias da mesma; viaxes a Madrid para me entrevistar cos ministros do Interior e máis de Educación en procura do arranxo dos problemas económicos da Academia; trapalladas de orde político que xa, á miña edade, me producen acoros... E un longo etcétera, téñenme completamente embobado.

E, por si non chegara, a miña cuñada, á que lle amputaran unha perna por mór dun carcinoma, aparecéronlle agora metástasis no pulmón, no mediastino xustamente. Unha tremenda desgracia que ten abraiada á familia. Supoñemos que o final non ha tardar. Supoñédevos o cadro.

Seguimos as peripecias dese país con grande curiosidade. E, sin as entender moito, vemos que a cousa non tén doado arranxo. Unha desgracia coma outra calquera. Mírese por onde se mire, semella que unha desgracia caéu sobor do xénero humán. A convivencia fáise traballosa, por non decir imposible. Non se ve xeito de equilibrar no mundo libertade e orgaización. O binomio ao se descompensar lévanos, asegún da banda que caia, ao desorde ou á tiranía. E non hai xeito de fuxir deste círculo infernal. Somentes a espranza poderá manternos en pe. A espranza humán, pra úns, e a espranza teologal, pra outros. Os franceses ben a distinguen con dúas verbas distintas: l´espoir e l´esperance.
Bon. Deixándonos de andrómenas, diréiche, Luis, que co teu artigo de hoxe no suplemento dominical da VOZ, encol do libro LOS PRECURSORES, fiquéi apampado. Sabía, sí, da túa erudición, pero non tanto. O Santiago runfa tanto que non hai quen o ature.

Xa séi do voso interés polo Museo Carlos Maside. Mais ésta é outra. As complicacións sucédense e o choio ficóu paralizado por mór dun pleito. O caso merece unha carta pra el soio. Será a prósima. Como máis, daquí a catro ou cinco dias. Entramentras, unha cinguida aperta pra vós os dous.

Dónega


[Manuscrito]
Unha forte aperta do voso amigo.
Fernando


[Escrito na marxe esquerda]

Querida Maruxa e Luis:

Lembrámonos moito de vosoutros e das veladas na vosa casa do Paseo de Ronda. E boto de menos tamén as leccións de cociña, Maruxiña. Poño moito interés, pero fracaso a veces. Tamén pode influir o humor do que ando moi mal. Bicos e moitos abrazos.

Fernanda

1976-05-28
Carta de Dónega a Luís e Maruxa Seoane. 1976
A Coruña
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Dónega a Luís e Maruxa Seoane. 1976 en 28/05/1976

A Cruña, 28.V.76

Maruxa e Luis Seoane
Buenos Aires

Meus amigos benqueridos:

Como vos prometín na miña derradeira, ainda que non dentro do plazo anunciado, daréivos conta do estado que mantén o Museo Maside na actualidade. Pasaron as festas das Letras –que pra min supuxeron a confección dunha Escolma pra Galaxia, dúas conferencias e xestións académicas a eito–, e teño xa algún vagar pra ir despachando o traballo atrasado. E ista carta era unha das miñas preocupacións. E, sin máis preámbulos, vaiamos ao choio.

Como ben sabedes, a escritura de constitución do Museo foi otorgada cando ainda estábades eiquí. Polas mesmas razóns, tamén sabedes que, elevada ao Ministerio de Educación, foi devolta pra seren completada nalgúns extremos, o máis importante o da fixación dun capital fundacional. Pois ben, ao Isaac ocurríuselle constituír a dotación económica do Museo cedéndolle ao mesmo determinado número de participacións sociáis que Cerámicas del Castro tiña en Cerámicas de Sargadelos. Consultado o caso, dixémoslle do perigo que tal propósito pechaba en sí. Que non era outro que o dun posible exercicio do dereito de retracto que, sobor das devanditas participacións, poidera actuar calquera dos socios de Sargadelos, ao que tería acceso con arreglo á lei e aos estatutos sociáis. E pra obviar tal dificultade ao noso amigo –fecundo sempre en solucións– ocurríuselle que, logo de notificarlles á totalidade dos socios de Sargadelos a proiectada transmisión, ístes respostaran aceptándoa condicionalmente, é decir, pra o caso de que ningún deles intentara o retracto das participacións, porque, de non ser así, todos, sin excepción, exercitarían aquél dereito, retraéndoas proporcionalmente ao número das que xa tivera cada un deles.

Pois ben: as nosas previsións, desgraciadamente, cumplíronse. E Rey Romero, Pepito, no intre de lle ser notificado o propósito de Cerámicas del Castro, como socio de Sargadelos anuncióu notarialmente o seu desexo de retraer as devanditas participacións sociáis. E ao non levar a cabo Sargadelos a transmisións das participacións sociáis ao retraínte, íste demandouna xudicialmente en procura da satisfacción do seu dereito. E nós, valéndonos de tácticas procesáis ao noso alcance, imos demorando a nosa contestación á demanda do Pepito –firmada por Iglesias Corral– co fin de ganar tempo pra que os restantes socios de Sargadelos poidan, á súa vez, exercitar tamén o retracto demandado, non soio á sociedade, sinón tamén ao Pepito pra que se aveñan a que o retracto se leve a cabo proporcionalmente ao número de participacións que cadaquén representa en Sargadelos.

Como veredes, unha notable interquenencia. E un mal menor. Pero, ao fin, un mal. E, dende logo, un fracaso en canto impide definitivamente o propósito de constituír a dotación económica do Museo pola vía que o Isaac elexiu. Lamentable.
Sin máis por hoxe, unha cinguidísima aperta do voso

Dónega

1976-06-07
Carta de Seoane a Sández Figueiras e Dónega. 1976
Bos Aires
A Coruña
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Sández Figueiras e Dónega. 1976 en 07/06/1976

Buenos Aires, 7 de Xunio de 1976

A Fernanda e Marino Dónega
A Coruña

Moi queridos amigos:

Recibín a carta de Marino fai dous ou tres días coas noticias da situación legal do Museo. Estas xa as conocía, mais, matino que non se pode agardar a que se resolva o pleito sen tomare denantes medidas de amparo e dotación económica acordada polo Castro. É moi difícil atendendo a soio o disposto polo código mais penso que se pode facer público o caso e iniciar unha campaña en pro da modificación do dereito de retracto cando a cesión é acordada por unha maioría de accionistas en beneficio da colectividade a traveso de institucións culturales e benéficas. As leises que rixen as sociedades fixéronse para unha época moi distinta á actual, tendo mais, ou soio, en conta os dereitos individuales e os patrimonios dos asociados que os intereses colectivos. Sería útil, penso, chegar a obter unha sentencia que modificase ese esprito ofrecendo os accionistas a posibilidade de que unha parte das acciós de unha sociedade servise á cultura ou a resolver as necesidades populares. Facer unha campaña en pro do Museo, ou desa cesión de acciós xa cedidas pra o Museo pois penso que tería de sere moi útil. O Patronato está constituído pola millor xente de Galicia, a que mais lle debe a nosa terra, e o Patronato ten que decidir que facer pra defender a donación do Castro fronte ao vertolán Pepe Rey a quen ten sen coidado o Museo, ou calquera clase de institucións culturales e Galicia enteira. Os xueces teñen que ir trocando a forza de sentencias as disposicións envellecidas dos códigos. O voso abogado contrincante non fixo outra cousa, dende que o coñezo, que defender a letra dos códigos, estorcegándoa, espreméndoa, sen nengunha imaxinación, somentes coa abelencia de calquer laberco. Perdóname este desafogo. Mais é que o abogado ten a obriga de se decatar da proieición que pode ter a sua acción e, en este caso, supoñendo que ganase o pleito, perxudica en Galicia unha institución cultural que xa é útil, podendo selo moito mais aínda no porvir. Popularmente nos imos ganar.
Eiquí en Buenos Aires primeiro vivindo, que é xa moito, e logo traballando ao que damos. No orde cultural é un gran ano en moitos aspectos, principalmente no musical, decíase fai poucos días por T.V. que en nengunha cidade se reunía nos derradeiros tempos tanta cantidade de grandes concertistas. Moito teatro, cine, conferencias, congresos internacionales, exposiciós, etc. Mais a xente, nesta cidade de noctámbulos, ten medo da noite. Na noite mátase.

Hoxe non teño mais nada que decirvos, unicamente que sinto unha fonda envexa dos que gozan da soedade. Eu tiña un tio que se fixera protestante e vivía soio nun monte que mercara para él perto de Arzúa. Tampouco sei si lendo cuasi somentes a Biblia, tan chea de mortes, un pode sentírese feliz.

Lembrámonos de todos os amigos comúns, moitas apertas. Unha grande aperta de Maruxa e miña pra os tres:

1976-06-29
Carta de Seoane a Dieste. 1976
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Dieste. 1976 en 29/06/1976

Buenos Aires, 29 de Junio de 1976

Sr. D. Rafael Dieste
La Coruña

Queridos Carmen y Rafael:

Esta es una carta que debimos haber escrito hace meses y venimos a hacerlo ahora cuando transcurrió bastante tiempo y ocurrieron, al menos para nosotros, muchos sucesos que no comentaremos, fueron públicos, que se añaden a los vividos hace años y repetidos ahora. Todas las noches deseamos que abra el día y luzca el sol, como a fines del 36, y en el 37, y después, durante dos o tres años. Por el día parece no pasar nada. Buenos Aires renueva su ritmo de gran ciudad y se suceden conciertos, conferencias, estrenos, exposiciones... Se renueva el desorden del tráfico y la prisa de sus ciudadanos. En las pizarras de las casas de cambio y de los bancos se siguen como nunca las oscilaciones de la Bolsa y la gente discute delante de los grandes escaparates la suba y baja de los valores de las acciones de las grandes empresas. Parece no pasar nada y la Bolsa parece haberse transformado en ruleta para los que sueñan con la fortuna, que, en general, son todos los habitantes de cualquier país. Pero aquí los sueños, a veces, los consiguen realizar más descaradamente. En muchos aspectos no reconoceríais Buenos Aires. Es otra ciudad. Nosotros sabemos de ahí por Isaac y por alguna carta que venimos recibiendo de algunos parientes. En general son optimistas. Desde aquí no podemos saber bien porque lo son, las noticias resultan confusas. Maruja y yo estamos bastante encerrados en casa, cada día nos suponemos un poco más solos. Varela marchó, está en Madrid. Marika viaja el 30. Cuadrado debió haber llegado hace unos días, pues va por dos meses aproximadamente. Concurre como delegado de la Federación de S. G. al Congreso de la Emigración, en Vigo, y regresa, ya que deja su mujer y dos hijos. Y algunos amigos argentinos que se han marchado a vivir a otros países de América y Europa. Por mi parte trabajo, el 26 de Julio se inaugura en Bonino una nueva exposición mía de oleos y tengo concretadas dos más, en Rosario y Mar del Plata. En este momento se celebra una de grabados y otra, en la Sociedad Central de Arquitectos, de unos treinta bocetos de murales. No creemos que vaya a ser un año de ventas de pintura. La temporada acaba de empezar pero el que tiene dinero lo cuida mucho, gasta lo indispensable para vivir. De momento es menor la inflación y parece haberse logrado cierta estabilidad en la moneda. Esta estabilidad sin embargo no alcanza a otros sectores. Nosotros llegamos a tiempo para contemplar como se repartían descaradamente los últimos dineros del Estado. El representante de la Casa Argentina en Rio de Janeiro cobraba mensualmente 15.000 dólares. El secretario de la C.G.T. tenía un sueldo mensual en pesos equivalente a 21.000 dólares. Esto independientemente de los negociados que se extendían desde la Presidencia hasta, en general, los secretarios de comités y de sindicatos. Los sueldos a que antes aludí son dos ejemplos. Todo entre gritos demagógicos y golpes de bombo, que quizás recordeis de años pasados. Os estoy dando como puedo una visión escueta el clima que hemos vivido. Para pagar diferencias de la herencia de Eva a sus hermanas, la Presidente entrega, de una institución del Estado de la que fué presidente honoraria, un cheque por valor de unos ciento cuarenta mil dólares. De esta manera resolvió un asunto privado como es una herencia de bienes sin desenvolver dinero propio. Se trata del pasado. El presente lo conocéis por los diarios de ahí.
Suponemos que Rafael estará aliviado de su dolencia a la vista. Sé por Isaac que fuísteis a Barcelona a ver a Barraquer. Que Carmen tendrá hecho sus trámites para la jubilación. Jenny y Mincho, ¿continúan aún dudando de si vivir en La Coruña o en O Valiño? A su hijo, Ricardo, le debo carta que contestaré en estos días. Recordamos a todos y esperamos volver a estar dentro de unos meses nuevamente juntos, con Domingo, Dónega, Mincho, Pío, Ramallal, etc. Aquí os recuerdan muchos amigos comunes. Hablamos de vosotros cada vez que nos vemos, Baudizzone, José Luis Romero, Melella, Torrallardona, etc.

Nosotros os extrañamos. Un gran abrazo de Maruja y mío:

[Seoane]

1976-08-29
Carta de Dónega a Luís e Maruxa Seoane. 1976
A Coruña
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Dónega a Luís e Maruxa Seoane. 1976 en 29/08/1976

A Cruña, 29.8.76

Maruxa e Luis Seoane
Buenos Aires

Meus amigos:

Sin tempo non vai sendo. Hoxe, domingo, aproveito pra me corresponder con vós. As desgracias, os traballos, as preocupacións, os amigos... Xa sabedes, non deixan vagar nin tranquilidade pra escrituras demoradas e ben axeitadas.

As desgracias. A miña cuñada deixóunos de vez. Vai farta de sufrir. Anunciou premonitoriamente cáseque a data exacta do seu pasamento. Tal premonición non era, porén, de extrañar. Conocedora puntual da súa terrible doencia e do curso que ineluctablemente levaba, os seus cálculos tiñan que ser necesariamente correctos. Mais levada do seu afincado sentimento relixioso, quixo sofrir pra sublimar a súa dóor e ofrecerlla ao bon Deus. En todo intre, deu mostras dun valor, dunha serenidade e dunha fortaleza moral moi pouco comúns. O seu exemplo e a súa templanza foron consolo prá familia. E remato este triste capítulo, meus amigos, porque estóu a correr o risco de incidir nunha mala literatura necrolóxica, cousa da que sempre abominei.

Os traballos. Rematada a a Escolma de Cabanillas1, xa na rúa, recibo o encargo dun novo libro. Unha biografía de Antón Villar Ponte, que ha formar parte da colección que inaugurou Galaxia baixo o rubro xeral de Conciencia de Galicia. Iniciouse coa biografía de Murguía, feita no seu dia por Vicente Risco. Seguirán outras de Rosalía (García Sabell), Castelao (Piñeiro), Curros (Carlos Casares). E así sucesivamente. Ando a remexer en caixóns de papéis e retallos de prensa que deixou o meu futuro biografiado, clasificándoos e poñendoos en orde. Un lio e un labor de moito mimo.

As preocupacións. Falo do Museo Carlos Maside. E mirese por onde se mire, a primitiva fórmula de financiación argallada polo Isaac fracasóu. O luns derradeiro tivemos xuntanza no Castro. Asistimos todos os conselleiros, agás o Risco, totalmente incapacitado por mor dunha xordeira irreversible, Blanco Amor, con interquenencias, e García Sabell, no extranxeiro. O Isaac que é, ben o sabedes, un sublime teimudo, argallou unha nova sociedade mercantil –Laboratorio de Industria e Comunicación– co propósito de constituila en futura nodriza da Fundación do Museo. Os trámites xa están en marcha e, algúns, xa cumplidos. Mais con todo, os retrasos son inevitables. Agardemos, pois logo, e teñamos paciencia. Da que, por outra banda, xa levamos dado proba máis que de abondo.

Os amigos. Van vindo e hai que atendelos. EMILIO GONZÁLEZ LÓPEZ roubóume moito tempo. Quixo saber todo e de todo. Sigue co verme político metido no corpo e ten unha saúde de cabalo. Fixo dúas ou tres visitas á súa vella circunscrición electoral. E falóu, ún por ún, cos vellos electores, e si morreran, cos fillos, e sinón tamén cos netos. Un caso de actividade. Deu conferencias en Sada co gallo de II Centenario de USA, na Sociedade da Gaiteira encol de Castelao, e nas II Xornadas Xurídicas orgaizadas pola Academia Galega de Lexislación e Xurisprudencia sobor da Parroquia galega como ente comunitario, político e administrativo. Estivo moi avencellado ao seu vello amigo, seique xa dende a escola, Manolito Iglesias Corral. ARTURO CUADRADO pasóu unha estadía en Galicia moi pouco notada, sin intrés algún en se facer ver. Asistín á conferencia que pronunciou no Castro, moi lírica e delicuescente. Asistíu pouca xente, e vella. LORENZO VARELA, feble de saúde. E a muller, parkinsoniana, un pouco ida. Teñen, parézemo a min, problemas de adaptación ao medio. Estivemos un bó rato xuntos, e pasámolo divinamente falando do Lugo dos anos trinta. Lembramos con gran precisión homes, feitos e cousas. A sensibilidade do poeta, adubada con fina ironía, a súa conversa convírtese nunha festa intelectual.
E acabóuse o papel, meus amigos. Recibide, pois logo, unha cinguida apaerta de nós os tres para vós os dous.


Dónega

1976-09-02
Carta de Dónega a Luís e Maruxa Seoane. 1976
A Coruña
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Dónega a Luís e Maruxa Seoane. 1976 en 02/09/1976

A Cruña, 2.9.1976

Maruxa e Luis Seoane
Buenos Aires

Amigos benqueridos:

No xornal de hoxe, batemos coa triste noticia do pasamento do voso irmán Emilio. Conocímolo personalmente na vosa casa e impresionounos a súa agudeza mental, a súa simpatía e a súa cordialidade. E agora comprobamos na prensa e na rúa un sentimento xeneralizado pola perda dun coruñés traballador, pletórico de iniciativas e de realizacións.

Deixando fora consideracións políticas que, por continxentes, non veñen ao caso nesta hora, fica en pe na conciencia dos seus conveciños a lembranza dun home de ben, amigo dos amigos, e que axudóu no que puido aos que a il acudiron. A súa desaparición foi unha sorpresa para a cidade. Ninguén a esperaba. Pra o luns vindeiro, estaba anunciada, coa súa presencia, a inauguración do Polígo[no] Comercial que, debido á súa iniciativa e entusiasmo realizador, foi construido nesta cidade. Obra, por outra banda, sin precedentes en ningunha outra cidade de España.
Recibide, pois logo, unha cordialísima aperta de condolencia dos vosos amigos

Fernanda
Dónega

1976-09-16
Carta de Seoane a Dónega. 1976
Bos Aires
A Coruña
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Dónega. 1976 en 16/09/1976

Buenos Aires, 16 de setembro de 1976

Sr. D. Marino Dónega Rozas
A Coruña

Querido Dónega:

Recibín as tuas cartas, a derradeira con motivo do pasamento de Emilio que agradecemos moito e cando nos dispoñíamos a acompañarvos no voso sentimento polo pasamento da vosa cuñada. Mais non queremos falar, nin escribir desto. Estamos vivindo un clima proclive, dende fai moitos meses, a este tipo de angurias, sofrimentos. Eu refúxiome no traballo e na soedade. Nunca fixen as exposicións, en cantidade, que aceptei para este ano, xa fixen duas en Buenos Aires, quédame unha pra fin de ano. Inauguro o sábado vindeiro en Tucumán, en Outubro expoño en Rosario e en Decembro ou Xaneiro en Mar del Plata. A Galicia iremos no derradeiro mes de ano. Fixen moitos grabados, algúns deles para un Bestiario que sale conxuntamente con poemas de un gran poeta arxentino, Alberto Girri, etc. Leo bastante e vexo as películas policiales e as do Oeste por Televisión. Cavilo que eu, que endexamais xuguei a nada, gostaríame agora xogar a algún[s] xogos onde homes e mulleres consumen as horas e o inxenio, o tresillo, a canasta, as cartas, etc. Posibelmente en moitos éste é un síntoma de vellez. No meu caso é a necesidade de fuxir da realidade. Xa os espectáculos que un mais quere, cine, teatro, non nos fan fuxir dela, senón que a subraian e mostran, na maioría dos casos, a nosa impotencia individual para superala. Estou desmentindo a miña vida. Non me arrepinto dela. Mais é que un comenzou moi novo a querer cambear a realidade que vivíu e cree ten dereito a sentirse canso. Na Coruña un síntese moi ben entre os amigos que temos nos que contades vos como dos mais entrañabels. Lástima que a vida de un trócanlla o primeiro periodista que lle fai unha entrevista, como ocurre coa que fixo Freixanes. Nin na miña casa teño un sillón de bimbios dende onde falo, nin atopei o galeguismo en Buenos Aires, nin a muller que pintei con un cartel no peito era unha nai que teño ido (sic) a Xinebra a visitar ao seu fillo, senón unha traballadora analfabeta que iba á sua aldea de Ourense de vacacións, e puxéronlle o cartel adevertindo que non falaba francés, italiano e alemán e que era analfabeta para que a axudasen, etc. Fun abogado na Coruña, como ti sabes ben, e non de calquer modo desafortunado. Citei sempre a Laxeiro e non a Colmeiro como dibuxante importante. Meu pai non me mandou a estudar a Coruña, a escola, senón que vivía de neno cos meus pais na Coruña, meu pai nunca foi tendeiro e non foi home de moitos suores, nin me foron a esperar a Labacolla os amigos que dí, senón outros, e esto no 49 en Vigo, e non viñamos de Roma senón de Londres. Citei moito a Dieste, nome do que prescinde ao facer a nómina de intelectuales en Buenos Aires, etc. Mais o importante é o que se refire á emigración, pois non soupo recoller o que dixen con respecto a ela. Eu non defendín os canalles (sic) e menos os ricos soberbosos, etc., senón aos emigrantes na sua totalidade, algo que Celso Emilio e parece que tamén Blanco Amor non entenderon. Cando unha multitude emigra non son intelectuales os que influien no país que os recibe senón esa enorme masa que se desplaza. Ao país onde veñen a residir déixanlle costumes, virtudes, defectos, aspectos da sua cultura herdada, que proban seu paso por él, influíndo. E a Galicia, no caso dos galegos, remítenlle o que poden, fundacións no pasado, camiños, escolas, asociacións, e sempre, deica o 36, axuda económica. Os intelectuales influien de outro xeito. Nos herdamos moito como pobo de aqueles distintos que emigraron a Galicia, celtas, romanos, suevos, etc., e non viñeron a deixarnos nada os seus intelectuales. O dereito román nono trouxeron os xurisconsultos de Roma ou de Bizancio, en troques os soldados trouxéronos moito do que aínda somos o mesmo que os celtas e suevos, fadas, leendas, etc. A xenreira venlles con seguridade de ter querido ser tutores dos emigrantes. Eu non fun nunca tutor de ningúen. Fun empleado deles cando dirixín a revista do Centro Galego e fixen o mais que puden como empleado o outro fíxeno como galeguista, e así como en Galicia non fun amigo dos comerciantes de ultramarinos, por poñer un exemplo, tampouco o fun na emigración cos novos ricos, comerciantes, etc., galegos. Aos homes que coñecín estimeinos primeiro como homes sen me preocupar si eran ricos ou probes. Polo demais as miñas amistades tiveron sempre que ver coas miñas inquedanzas e non ten que ver con esto a nacionalidade. Cecáis escriba con tempo un ensaio encol dos emigrantes. Freixanes non acertou conmigo nin tampouco entendeu o problema dos emigrantes. Creo que xa din moito a lata. Perdoame e comprende.

Unha grande aperta para Fernanda, para tí, teu fillo, Milagro, etc., de Maruxa e miña:

1976-10-01
Carta de Dónega a Seoane. 1976
A Coruña
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Dónega a Seoane. 1976 en 01/10/1976

A Cruña, 1º.X.76

Luis Seoane
Buenos Aires

Meu amigo:

Comprendo. A túa non é canseira, non; é sabiduría vital. Na mocedade todo é pulo, puro e simple, no medio dunha sinxela e parva realidade. Mais co tempo, váise ún decatando da endiañada complexidade desa realidade. Vai ún conocendo, eso sí, verdades parciais ou, si se quer, anaquiños daquela realidade. E así cadaquén. Logo, necesariamente, imos perdendo dogmatismo ao comprender que, cando menos neste mundo, nunca saberemos da verdade absoluta, de la misa a la media. E facémonos liberáis. Comprendemos aos demáis, e aspiramos, simplemente, a que os demáis nos comprendan. Facémonos, en suma, comprensivos. Mesmo tamén cos xogadores de cartas. Eso é todo.

Claro que logo veñen os periodistas e non nos comprenden. Ou non nos facemos comprender. Vai ti a saber. Pero debemos tamén ser comprensivos. Non todos van se uns Eckermans a falar cuns Goethes. Porque, en definitiva, o importante, o verdadeiramente importante, é a obra que cadaquén deixe tras de sí. E a túa, Luis, é xigantesca, ciclópea. E pra sempre ficará chantada na memoria de Galicia. E aínda máis: na memoria do universo mundo. Fíxate tí si podes, ou non, ser comprensivo con canta burra peideira ande ceibe pola bouza da vida.
A vosa carta tróuxonos candia sí unha triple ledicia: a de sabéremos que estades ben, a de conocéremos da vosa farturenta obra, e a de comprobáremos que axiña estaredes connosco. Como chegaredes na forza do inverno, cuidaréi de non vos perder o paraguas que me deixáchedes. Milagrosamente aínda vai candia min nos dias de choiva. Que, pra desgracia do noso país, non son moitos.

E sin máis por hoxe, unha cinguida aperta de nós os catro –Milagro tamén entra no afecto– pra vos os dous.

Dónega

1976-10-15
Carta de Seoane a Dónega. 1976
Bos Aires
A Coruña
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Dónega. 1976 en 15/10/1976

Buenos Aires, 15 de outubro de 1976

Sr. D. Marino Dónega
A Coruña

Querido Dónega:

Recibín a tua carta e estou de acordo con casi toda ela menos co que se refire á miña obra. Toda ela non é mais que un intento de expresarme, de afirmar a miña existencia no mundo, e trátase de un mundo que existe, é real, ou polo menos é real en min, que é un xeito de ser real. Son comprensivo, sempre o fun, como sempre fun liberal, con un liberalismo que non é deste mundo, mais tamén sempre odiei aos tortos de intención, aos conscentemente, calculadamente, desaprensivos; aos demagogos, etc. Por esto loitei, o mais dos seus anos, soio, de acordo coa “inmensa minoría” como escribíu Juan Ramón. Pertenezo a un pasado do que me exiliei e teño medo de comenzar a esquecer algúns sentimentos que teño matinados moi firmes en min. Inventáronse, fai algúns anos as separacións no terreo das ideas, por xeneracións, e as mais mozas están perdendo todo o que tiñamos perdido nos fai coarenta anos. Repiten a historia. As xeneracións anteriores non contan, como non contan os vellos. Nos aínda creíamos néstes, un pouco menos cecáis que os nosos pais. E posible que nun deses ciclos en que se repite a historia, os fillos volten a comerse aos pais co pretexto de herdar as virtudes déstes. Un pretexto hipócrita que serviu pra non axudalos na súa decrepitude. Naturalmente, non serán así todolos fillos. Endexamáis existe unanimidade nos propósitos dos homes, neste caso por fortuna para os vellos pais. Mais a realidade en canto a min é que son para sempre, casi con seguridade, emigrante dun país extraño, soñado mais que vivido. Emigrante dun pasado moi lonxano, de fai coarenta anos. Un sobrevivinte que aínda traballa. Marcharei de aquí con duas exposicións abertas, unha en Mar del Plata e outra mais en Buenos Aires, a derradeira con oleos moi pequenos, paxaros e testas, e acuarelas de viaxes. Expuxen en Tucumán, unha cidade culturalmente moi importante, con unha gran Universidade pola calidade do seu profesorado, onde estivo tamén de profesor Tovar, Corominas o matemático, etc., entre os profesores españoles.

Moi pronto estaremos con vosco na Coruña, nos derradeiros días, matinamos, de Decembro ou nos primeiros de Xaneiro.

Unha grande aperta moi garimosa de Maruxa e miña para vos os catro, incluíndo a Milagro:

1976-10-20
Carta de Dónega a Seoane. 1976
A Coruña
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Dónega a Seoane. 1976 en 20/10/1976

A Cruña, 20.X.76

Benquerido amigo:

Chegóu ás miñas máns o Luis Seoane, de Rafael Squirru. O artista e máilo home non están enteiros no estudo crítico-biográfico, mais no que están, están verdadeiros. A semblanza do matrimonio, unha delicia de finura, de observación e de gracia. Ben vista a infraestructura románica na obra do artista, a axustadamente valoradas a liña e a cóor no plano bidimensional do lenzo. Pola súa sinxeleza e claridade, trátase, ao meu ver, dunha guía utilísima pra comprensión da obra obxeto de análisis.
Graciñas, amigo, cunha forte aperta pra vós os dous.

Dónega

1977-02-03
Carta de Frontini a Seoane. 1977
Nova York
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Frontini a Seoane. 1977 en 03/02/1977

DR. NORBERTO A. FRONTINI / ABOGADO / NUEVA DIRECCIÓN / AVDA CALLAO 671-12-“B” / CAPITAL FEDERAL

febrero 3 de 1977

Dr. Luis SEOANE
Ronda de ORZÁN
Torre La Coruña
LA CORUÑA-GALICIA
ESPAÑA

Querido Luis:

Cuando enfermó Pompeyo Audivert, apenas lo supimos por Rosa, escribí una carta para decírtelo. Pero cuando me dispuse a localizar tus señas domiciliarias, no las hallé porque con la mudanza las cartas que te había escrito en otras ocasiones estaban empaquetadas y no sé dónde y tampoco las tenía en las libretas donde las anoto. Quedó la carta en la mesa. Cuando hace quince días fui a Miramar dí con el dueño de un almacén que yo sabía que te conocía y a cuyo hijo, que pinta o escribe, tú le habías prologado un libro, según él me dijo. El me dió tus señas. Pero hoy, al buscar copias de cartas, encontré tus señas. Yo regresé antes de ayer, más muerto que vivo, por cansancio que aún me dura. Audivert a comienzos de enero tuvo una hemorragia intestinal producida por esas cosas que llaman “divertículos”. Lo internaron en un sanatorio de Ramos Mejía. Esperaron tres días para operarlo. No sé que le hubiesen hecho transfusiones de sangre. Cuando lo abrieron, le extirparon un trozo del intestino. Al día siguiente fuimos a verlo. El hijo consideró conveniente que no lo viéramos. Pero Rosa le había dicho a Audivert que estábamos nosotros y él se dispuso a que lo viéramos y se hizo retirar la mascarilla del oxígeno. Pero, nosotros, ya nos habíamos ido. Por lo que sabemos, que es poco o nada, Audivert murió cuatro días después, un sábado, de septicemia, porque la materia fecal que le quedó fuera de los intestinos le produjo infección. Volvieron a abrirlo. La verdad es que no entiendo nada ni tampoco lo entiende Rosa, según se lo dijo a Mabel cuando Mabel fue a verla a su casa una semana después de haber sido inhumado su cadáver en un cementerio al que fuimos en caravana, por un larguísimo camino, un domingo a la mañana de hace, según supongo, tres semanas. Un mes antes de morir habían estado en casa cenando y en esta ocasión me trajo un ejemplar del afiche que hizo Miró para la nueva revista HOY que se publica en Barcelona. Todo esto quería decirte, pues acaso no se ha publicado noticia alguna ni en Madrid ni en La Coruña. Quizá en Barcelona La Razón publicó una buenísima nota sobre Audivert. En el acto de ser inhumado el cadáver no hubo discurso alguno. Rosa se quedó en su casa. Está flaquísima.
Recibí carta de Pilares en la que me da la noticia de haber estado todos ustedes juntos, incluido Varela, en tu departamento, el domingo 16 de enero. Perdí las señas de la casa donde sueles hospedarte y si te da el tiempo y las ganas, házmelas conocer. La idea de viajar me sigue, pero estoy en estos días cansado y con ganas de dormir una eternidad. No sé si esto es cosa de los años. Pienso, empero, en que lo que me jode de veras es tener que darle manija intelectual a lo propiamente profesional. Estoy ya instalado en mi nuevo despacho de la Avda. Callao 671, piso 12, depto. “B”. PERO sin teléfono. Los que me piden dinero para instalármelo son unos granujas. Y NADA ME HAN RESUELTO en lo que va del mes de enero. Conocí en Miramar a una persona amigo de un amigo que me prometió desinteresadamente lograr el traslado del teléfono. Cuéntame cómo ves el problema político de España. El diario La Nación ha dado información abundante y bastante objetiva acerca de los secuestros, los asesinatos de abogados y policías, la actitud de los partidos opositores, etc., etc. El retorno a un régimen militar sería calamitoso. Originaría conflictos cruentos, según me parece. Escribe y cuéntame de tus proyectos. Recibí carta de Díaz Pardo. Me dice que un automóvil usado me costaría 150 mil pesetas lo que equivale a 2 mil dólares. Yo le pedí información sobre un SEAT chiquitín y me parece que sus datos se refieren a un SEAT grande. Como todavía no sé si viajaré en barco o en avión, avisaré a Díaz Pardo lo que haya decidido una semana antes de iniciar el viaje. Tendré que esperar a tener al día este puñetero despacho profesional. Si puedes, averíguale a Dieste si recibió aquella carta en la que le daba datos para ponerse en comunicación con médicos de Moscú. Estarán allí con frío aún. Aquí ha comenzado a refrescar. En Miramar hizo buen tiempo. Mermó el número de turistas en un 40 por ciento con respecto al año anterior. Todo sigue aumentando de precio. La inflación no tiene al parecer remedio. Un abrazo fraternal para los dos. Y a vernos.

Norberto

1977-02-09
Carta de Seoane a Baudizzone. 1977
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Baudizzone. 1977 en 09/02/1977

La Coruña, 9 de Febrero de 1977

Dr. Luis M. Baudizzone

Queridos Baudi y Elena:

Hace un mes que salimos de Buenos Aires y pasamos todo este tiempo en Madrid, Barcelona y en adaptarnos al ritmo de vida coruñés. Madrid está como siempre, ruidoso y creo que sus habitantes están, en general, esperanzados a pesar de algunos desastres económicos. En el orden cultural no ha variado en general nada desde los últimos meses del 75. Quizás mejor teatro, algunos espectáculos nuevos que antes no existían o eran menos notorios, películas que antes no dejaban proyectar la censura y las del “destape ” con una abundancia que hace suponer que durante todos estos años no se veía en España más desnudo que La Maja de Goya y alguna otra en las muchas exposiciones de pintura que se celebran. En Barcelona se destaca como una novedad la Fundación Miró en un edificio que hizo el arquitecto Sert , el mismo de la Fundación Maeght en el sur de Francia y de la casa-estudio Miró en Mallorca, siguiendo, como en éstas, su línea de arquitectura mediterránea. Muy bello y racional, pensado para Museo Miró y para ser útil a todas las actividades culturales de la Fundación. En esos días estaba expuesta la obra que había participado en la Bienal de Venecia con el título de “Vanguardia artística y realidad social del Estado Español, 1936-1976 ” que parece despertó mucha curiosidad en Venecia y aquí por su organización y por la falta de algunos participantes exiliados sobre todo en Méjico, Estados Unidos y Buenos Aires. La discusión es natural cuando se fundamenta en la calidad de las obras expuestas. Lo que no es natural es el olvido de quienes tuvieron que acogerse a una realidad distinta. Pero en polémicas de toda índole está sumida España entera. Es natural después de tanto silencio.
Me gustaría saber que pasó con mi exposición de Mar del Plata, es posible que hubiese pasado nada, pues en vísperas de venirme alguien me dijo que este año no se presentaba bien la venta de cuadros en galerías pues estaban anunciados no sé si siete u ocho remates en esa ciudad. Por otra parte los dueños de la galería para acumularse exposiciones en la temporada de verano le dedicaban pocos días, lo que a mi me parece un error. Bueno, ya me diréis que pasó. Te recuerdo que me ofreciste Romance y algunos dibujos de Pontones , creo. Pero este es un recuerdo interesado. Os recordamos desinteresadamente a vosotros con mucho cariño y deseando veros. ¿Es posible que sea en marzo?. Os esperamos.
Nada más por hoy. Esta carta es simplemente una prueba de nuestra existencia. Recibis (sic) tu y Elena un gran abrazo de Maruja y mío, con saludos para vuestros hijos

1977-02-09
Carta de Seoane a Esther e Lipa Burd. 1977
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Esther e Lipa Burd. 1977 en 09/02/1977


La Coruña, 9 de Febrero de 1977

A Esther y Lipa Burd
Buenos Aires

Queridos Esther y Lipa:

Estamos aquí en España desde hace un mes, muy poco para reunirnos en una carta nuestras impresiones y viajes. Solo hemos estado en Madrid y Barcelona y La Coruña, y, desde aquí hemos ido a Santiago de Compostela y a Finisterre con un matrimonio tucumano que estaba de viaje por Europa, que luego se iban a Portugal a conocer Porto, Coimbra y Lisboa y que ya deben estar de regreso en su ciudad. Llueve todos los dias o casi todos y parece que pasó la ola de frio que nos alcanzó los primeros veinte dias. Un frio que me obligó a usar el abrigo que habia comprado para competir con Shand, que afortunadamente traje y comprar un sueter, o jersey, no sé bien su nombre, porque en mi tiempo se decía chaleco de lana. Madrid está en plena discusión sobre el porvenir. Sus habitantes tratan de encontrar los argumentos más originales a favor de sus ideas y parece que nunca terminan de discutir tan necesitados estaban de hacerlo después de tantos años de silencio. El futbol está bastante desamparado de discusiones y creo que tambien los toros. Se destacan los espectáculos teatrales y los de café concert. En cine, como en las revistas, se hace gala de “destape”, quizás en un momento en que el resto de Europa parece hastiado de tanto desnudo de ambos sexos, no dejando lugar al misterio. Todo sirve para llegar a él. Se publica mucho libro. Se crean nuevos diarios y publicaciones de todo género y parece haberse abierto una gran esperanza, menos, naturalmente, como en todas partes, en Economía.
En Barcelona se abrió al público, se lo digo también a Enma y Rafael, la Fundación Miró, espléndida. El edificio lo presentó Sert, el arquitecto catalán, Decano de Arquitectura en Harvard, que es el mismo que hizo la Fundación Maeght y la casa-escuela de Miró en Mallorca. Es una síntesis general de la arquitectura mediterránea europea y resulta muy funcional para Museo y como centro Cultural.
Aquí todo está lo mismo, pero con más reclamaciones contra el centralismo. Santiago bella como siempre y muy llena de estudiantes por estas fechas y Finisterre tambien con igual mar de leyendas, mucho viento y lluvia, algo [de] todo esto que a nosotros nos atrae. No hemos podido salir más. Empecé a trabajar estos dias, espero hacerlo de modo más continuado si no viajamos a Thailandia, pues Negri nos invita a pasar una temporada en su casa. Si vamos, no es muy oneroso el viaje y demasiado cansador, estaremos solo unos quince dias. Lo estudiaremos. La realidad es que no tenemos ganas de viajar. Por mi parte deseo más que nada trabajar.
Por favor escribidnos. Un gran abrazo de Maruja y mío para ambos:

[Seoane]

1977-02-09
Carta de Seoane a Díaz Dorado. 1977
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Dorado. 1977 en 09/02/1977


La Coruña, 9 de Febrero de 1977

Sr. Diego Díaz Dorado
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Llevamos un mes en España que pasamos entre Madrid, Barcelona y La Coruña, en este caso con salidas a Santiago y Finisterre. Lluvia en las tres ciudades y frío menos en estos últimos dias de La Coruña que, aparte de la llovizna, resultan primaverales, quizás tambien la llovizna.
En Madrid, estuvimos en exposiciones, algunas buenas, no demasiado ni muy importantes. Mejoró, según nos dijeron, el teatro y el cine por la disminución de la censura y se proyectan películas de años pasados que no se pudieron proyectar en su momento y que nosotros conocimos en Buenos Aires. Está en boga el Café-Concert y toda la ciudad polemiza acerca de temas de actualidad desquitándose de tanto silencio y tan largo como fué, ocurriendo, esto sí, los sucesos de muchas partes.
Barcelona parece estar más tranquila, la gente grita menos al hablar y continúan fundando empresas culturales. Es una gran ciudad. La última novedad para nosotros fué la Fundación Miró. Un espléndida obra del arquitecto Sert siguiendo su línea de estilo mediterráneo, al igual que la Fundación Maeght del sur de Francia y la casa-estudio de Miró en Mallorca. Cuando estuvimos estaba abierta la muestra de obras españolas que fueron llevadas a la Bienal de Venecia. Hubo mucha discusión alrededor de ella por la falta de algunos valores del exilio, pues se trataba de pintura, escultura, grabado, carteles, dibujos, etc., de la Vanguardia artística y realidad social del Estado Español, 1936-1976. Se discutió mucho, se discute, en general media España aguza su ingenio para entablar polémica con la otra media, creo que la proporción aparentemente es esta, al revés de 1936 en que un cuarto de población se levantó contra tres cuartos de ella. Sin embargo aún no podemos enviar noticias muy concretas, pues vimos muy poco y por mi parte estoy deseando comenzar, disciplinándome, en mi trabajo.
Me gustaría saber si tuvo noticias de mi exposición en Art Gallery, se cierra dentro de unos dias. Hoy o mañana voy a escribirle tambien unas letras recordándoles me encarguen unas fotografías a Calderalla, el fotógrafo que me las hace en los últimos tiempos. Les recordamos siempre. Por mi parte, extraño los diálogos de los domingos a la mañana. Me gustaría saludase de nuestra parte a Martínez Lamela y a los suyos.
Por favor, escríbanos. Reciban Carmen y usted el fuerte abrazo de Maruja y mío:

[Seoane]

1977-02-09
Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1977
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1977 en 09/02/1977

La Coruña, 9 de Febrero de 1977

Sres. Emma y Rafael Lifschitz
Buenos Aires

Queridos Emma y Rafael:

Llevamos aquí, en España, un mes y es ahora cuando empezamos a escribir las primeras cartas. Estuvimos en Madrid, Barcelona y ahora estamos en La Coruña. Encontramos a Madrid en algunos aspectos mejor que a fines del 75. Espectáculos mejores, más abundantes, teatro, café-concerts, cine con muy poca censura, etc., y bastantes exposiciones de pintura. Barcelona, como siempre para nosotros, mejor. Se abrió al público la Fundación Miró, con un Museo del pintor y locales para actor culturales, proyección de cine y audiovisuales, locales de conferencias y conciertos, etc., y una gran biblioteca que se está haciendo. La arquitectura es de Sert, el gran arquitecto catalán que vive en Estados Unidos, es Decano de arquitectura en Harvard y que hizo, entre otras obras, la Fundación Maeght en el sur de Francia. Completa a Barcelona con sus seis o siete magníficos Museos, alguno de ellos único, como el de arte románico, o el de escultura, o el de Picasso, todos ellos en magníficos edificios, muy cuidados, en condiciones espléndidas de presentación de obras. Creo que pocas ciudades en Europa pueden presentar una labor de carácter municipal como Barcelona, que por otra parte no descuida ninguna de las otras obligaciones. En una de las Ramblas, decoró su piso Miró. Ahora estamos en Galicia y casi no hemos podido ver más que familiares y estar con amigos. Empecé a trabajar estos días terminando unos cuadros que dejara comenzados en 1975. Estuvimos en Madrid con Marika y Varela. Decírselo a Noemí a quien le escribiremos también estos días. Estaban bien de salud y muy bien de aspecto físico. Viven en un departamento amueblado y recuerdan a todos. No hemos hablado de nada importante con respecto al futuro. También en otra tanda de cartas escribiremos a Malena y Carlos, cuando salimos de ahí creemos que nos habíais dicho estaban en París, pero naturalmente, tienen que haber regresado hace semanas.
Escribidnos. Un gran abrazo de Maruja y mío para vosotros dos y Paloma y Eduardo:

[Seoane]

1977-02-09
Carta de Seoane a Sofovich. 1977
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Sofovich. 1977 en 09/02/1977

La Coruña, 9 de febrero de 1977

Dr. Bernardo Sofovich
Buenos Aires

Queridos amigos Elsa y Bernardo:

Salimos hace un mes de Buenos Aires y hace poco más de una semana que llegamos a La Coruña. Estuvimos los otros veinte días en Madrid y Barcelona. Todo mejor, en cierto orden que en el 75, pero la vida más cara y con una gran desconfianza con respecto al porvenir. Madrid está lo mismo. Allí estuvimos con Marika y Varela, intentando establecerse, con perspectivas Varela de trabajo y pensando ir en breve a París. Muchas exposiciones de todas clases, buenas y malas, pero pasado ya el boom que duró hasta el 75. Triunfan en Madrid Nacha y Cipe Lincowsky en un momento en que se realizan buenos espectáculos. En este sentido, cambió mucho todas Españas. Hoy mucha esperanza en el desarrollo cultural en libertad y gran parte de la población trata de olvidar el pasado como una pesadilla que parece imposible hubiese ocurrido. Los más jóvenes lo suponen tan historia como las guerras de Flandes y se sienten absolutamente ajenos a los hechos de su infancia. Los de nuestra edad somos para ellos una especie de supervivientes prehistóricos. Hay quienes creen que esta indiferencia por el pasado inmediato es sana. Por mi parte, no lo creo así. Aunque no crean, tampoco será útil sentirse, en cuanto a ese pasado, los caballeros acompañantes del Rey Arthur. Jóvenes y viejos están esperanzados en lo que resulte de las posibles elecciones. Escribo posibles sin poder concretar bien por qué mi desconfianza en ellas. Se repiten demasiado iguales, quizás sucesos de la Segunda República. Dejemos esto. Todos ello empieza a resultarme ajeno, aquí y en todas partes. Admiro a gentes como Álvarez del Vayo, el gran periodista español, ex-delegado por España en la Sociedad de la Naciones y ex-ministro de Relaciones Exteriores, de quien la Editorial Grijalbo de México acaba de publicar sus memorias. Vivió siempre luchando por sus ideales y el relato que hizo de su vida es extraordinario, se lo recomiendo. Lo admiro porque parece no haber dudado jamás de lo que él consideró desde muy joven su verdad, nunca se desanimó. Conoció las mejores gentes de la Europa desde poco antes de la Primera Guerra Mundial y hasta hace dos o tres años que murió. Fue muy amigo tanto de políticos como de escritores y artistas europeos y de Estados Unidos. De mucha gente que no hubiese deseado conocer.
Estuve en Barcelona viendo algunas buenas exposiciones y la Fundación Miró, realmente extraordinaria, encerrada en una arquitectura muy bella de Sert en la que sigue su estilo que concreta formas mediterráneas. Se realizan en ella actos culturales muy diversos y en el momento en que la visitamos estaba expuesta la participación de España en la Bienal de Venecia. Habían descolgado parte del Museo Miró para la exposición. No tengo, hasta ahora, demasiado que contar. Hoy está un buen día, pero desde que llegamos no hizo más que frío y llovió siempre o con intermitencias en el día. El mar está magnífico con su impetuosidad y todo promete una primavera espléndida.
Nos gustaría mucho que volvieran a La Coruña. Tengo para usted, Bernardo, el Carnet de Madrid de Picasso, 1898, editado por Gili de Barcelona, creo que a finales del año pasado y que, según nos dijeron, está ya casi agotado o agotado. Es una pequeña joya gráfica.
Les ruego nos escriban contándonos lo que ocurre en ésa, aunque sospecho que todos continúan de vacaciones.

Un gran abrazo de Maruja y mío para los dos y para Pablo.

[Seoane]

1977-02-16
Carta de Seoane a Rosa e Pompeyo Audivert. 1977
A Coruña
Ramos Mejía
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Rosa e Pompeyo Audivert. 1977 en 16/02/1977

La Coruña, 16 de Febrero de 1977

Sra. Rosa de Audivert
Ramos Mejía

Querida amiga:

Hemos tenido noticia del fallecimiento de Audivert por Jenifer Bermejo y días después por Frontini . No podíamos jamás suponer que tan poco tiempo después de haber estado con él podría ocurrir esta pérdida tremenda para vosotros, para tí, para su hijo Eduardo y para el arte argentino. Con él se marchó, para nosotros, un gran amigo de muchos años con quien convivimos en Buenos Aires, en París y en Barcelona y a quien, por mi parte, admiré mucho como grabador. Una prueba de ello es el prólogo que le dejé en víspera de venirnos a Galicia Maruja y yo y que él quería utilizarlo para una monografía. Para mí era como artista, lo que digo en ese prólogo y como hombre uno de los mejores y más leales amigos que hemos tenido. La noticia corrió por España entre quienes lo conocían y produjo dolor. Fué un hombre recto, que se hacía querer de quienes le conocían y su obra queda en Argentina como una de las más importantes de su generación y de mayor calidad en su género, entre las más importantes de nuestra época en América.
Repetimos nuestro sentimiento y tanto Maruja como yo os enviamos, con un fuerte abrazo a ti y a Eduardo, nuestra solidaridad:

1977-02-16
Carta de Seoane a Baudizzone. 1977
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Baudizzone. 1977 en 16/02/1977

La Coruña, 16 de Febrero de 1977

Dr. Luis M. Baudizzone
Buenos Aires

Querido Baudi:

Recibí tu carta unos días después de haber enviado la mía el día 10, por eso no pude contestarte al asunto del precio del cuadro que tenía a consignación de la exposición anterior. La copia de esos cuadros la dejamos en Buenos Aires y cuando hicimos la lista de los que dejábamos para la exposición los olvidamos. Creo que su valor se establecía aproximadamente como el de los cuadros de la lista con arreglo a su tamaño, pero no nos quedará más remedio que sujetarnos a lo que diga el Sr. Cassará. Le pedimos, las dos o tres veces que hablamos con él, que fuese aumentando los precios con arreglo a la baja del peso. Suponemos lo habrá hecho. Tu carta tardó en llegar 12 días. En el matasellos aparece enviada el 2 y llegó a Galicia el 14. Nos alegramos de que la exposición hubiese servido para que pasáseis unos buenos días en Mar del Plata. Las buenas vacaciones se fundamentan en un buen estado de ánimo y seguramente gozábais de él.
Escribidnos con noticias de ahí. La Nación aérea, supone que todos los suscriptores tenemos especial interés en los precios del ganado y de los cereales y uno de los números estuvo casi íntegro dedicado a Quinquela Martín y aunque la nota sobre Audivert fué buena, la de Quinquela sirvió para destilar todo el pintoresquismo porteño. Cuando regrese me asocio a los lunfardistas y crearé un Centro Gallego o Casa de Galicia en La Boca.
Un gran abrazo para los dos de Maruja y mío:

1977-02-16
Carta de Seoane a Parker. 1977
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Parker. 1977 en 16/02/1977


La Coruña, 16 de Febrero de 1977

Sra. Margot Parker
Buenos Aires

Querida Margot:

Estamos empezando, con mucha pereza, a escribir cartas. Galicia se presta más para la vida contemplativa y la conversación más o menos plácida, que para la acción. Cuando los gallegos escriben, en general poco, pueden surgir las Emilia Pardo Bazán, Valle Inclán o Camilo José Cela, o ser bastante disparatados, como creo es mi caso. Antes de llegar a La Coruña estuvimos en Madrid y Barcelona. En Madrid las exposiciones importantes empiezan a surgir en estos últimos 15 días, cuando estábamos ya en Galicia donde, sin embargo, vimos en el Convento de Santo Domingo de Santiago de Compostela, una exposición antológica de pintura española contemporánea, con Miró, Millares, Saura, Tapies, Clavé a la cabeza. Muy buena. Pero en Madrid se inauguraron cuando no estábamos, habíamos llegado a La Coruña, una gran exposición de pintura norteamericana y otra, muy importante, de pintura polaca, que supongo no llegará a Buenos Aires. En Barcelona estuvimos en la Fundación Miró, cuyo edificio fué hecho por el arquitecto catalán Sert, uno de los que trata de reivindicar la arquitectura popular mediterránea que antes había hecho el hogar-taller de Miró, en Palma de Mallorca y la Fundación Maeght, en el sur de Francia. Se trata de uno de los grandes arquitectos de nuestra época. La Fundación Miró encierra al mismo tiempo que el museo del pintor, salones para exposiciones, conferencias, audiovisuales, cine, biblioteca, etc. Se trata de una gran empresa cultural con sentido de oportunidad para nuestra época más que con relación al pasado. Cuando estuvimos en los salones de exposición se mostraba el envío hecho por España a la Bienal de Venecia, referido a la vanguardia española desde 1931 e incluyendo la guerra civil. Faltaban unos pocos nombres, algunos que se negaron, yo entre ellos, (de una época que podría ser neo-dadaísta, un dadaísta muy tardío, pero que haría el encanto actual de Romero Brest, y de lo que no tengo casi nada y lo que tengo o veo en casa de amigos me parece poco presentable) y otros para quienes sería dificil el envío, supongo, desde los países americanos donde residen.
Esto es todo por hoy, se trata de noticias que generalmente no vienen en los diarios. Estas, las que vienen, ya las habéis leído, seguramente y podeis interpretar a vuestro gusto. Escríbenos, cuéntanos que ocurre en Buenos Aires en cuanto a cuestiones culturales. Para saber precios de ganado y cereales y alguna noticia social, casi nada más, tenemos La Nación aérea.

Un gran abrazo de Maruja y mío:

[Seoane]

1977-02-28
Carta de Seoane a Shand. 1977
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Shand. 1977 en 28/02/1977


La Coruña, 28 de febrero de 1977

Sres. Susana y William Shand
Buenos Aires

Queridos Susana y William:

Teníamos escrita una carta para enviaros cuando el mismo día que íbamos a hacerlos, nos llega una carta de Emma Lifschitz en la que nos transmite la noticia del fallecimiento de Bernardo. Excuso deciros cuánto nos dolió. Lo vimos pocos días antes de venirnos, preguntó por nuestros planes con respecto a exposiciones, trabajos, etc., con esa tranquila y amable voz que le caracterizaba y que tan de acuerdo estaba con toda su actitud humana, con su elegancia espiritual y su sabiduría, sabiduría de quien había vivido mucho, no por la edad, sino por la sucesión de acontecimientos que vinieron acaeciendo durante sus años y que en casi todos los casos nos afectaron a nosotros. Era, seguramente, uno último de los que quedaban de una generación de argentinos, de porteños, quizás, en la que se destacaron grandes escritores, artistas, profesionales... muchos de los cuales fueron grandes amigos suyos, como fueron Gómez Macía, Eichelbaum, Scheinberg, Kornblith, Spilinbergo, etc. Falleció poco después de otro grande amigo nuestro, Audivert, también de esa generación, o casi. No podemos deciros más, seguramente, que esas frases que se dicen siempre a quienes, como a vosotros, tanto debe doler por razones de hermandad, este fallecimiento, pero sean o no superficiales las frases que ahora os escribimos, tened la seguridad de nuestra adhesión a vuestro dolor, de la expresión de la amistad que sentíamos por él y de nuestro cariño por vosotros.

Un gran abrazo de:

[Seoane]

1977-04-13
Carta de Seoane a Baudizzone. 1977
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Baudizzone. 1977 en 13/04/1977

La Coruña, 13 de Abril de 1977

Sres. Luis y Elena Baudizzione
Buenos Aires

Queridos Baudi y Elena:

Hemos recibido el cablegrama que nos enviasteis desde Buenos Aires, que os agradecemos muchísimo. Como hace cuarenta años, nos sentimos dichosamente solos, como entonces, unicamente con vuestra compañía que recordásteis la fecha. Estamos seguros de ser felices y serlo acompañados de amigos queridos como lo sois vosotros. Vivimos como espectadores curiosos, se puede afirmar, de lo que ocurre en España con su cambio institucional. Trabajo. Terminaré de hacer un nuevo álbum de grabados esta vez en madera de camelio, durísima, clavándome las gubias y buriles en los dedos, haciéndome pequeños cortes y rompiéndome las gubias al tratar de hendirlas. El título va a ser Imáxens celtas, siguiendo el camino del estilo artístico celta en sus medallas y monedas, desde su imitación de las griegas hasta la abstracción. El modelo parece que fué una moneda que representaba en su cara a Felipe de Macedonia y a un auriga en la ceca. Este año se presentó con la prolongación de la crisis, en el comercio de arte, de la iniciada el año pasado. En Madrid se están cerrando aquellas galerías que se abrieran fundadas por sociedades solo interesadas en la especulación y, naturalmente, huérfanas de sentimiento alguno por el arte. Un cuadro, una escultura, un grabado, eran solo objeto, una “cosa” como se dice en nuestros años cosificados. Volverá el tiempo, que parecía superado, en que las familias consideraban una desgracia el que sus hijos siguiesen una carrera artística. Ya hablaremos si venís, ¿cuando?, de todo esto.
Galicia está preciosa alternando lluvia y sol. Podía afirmar siguiendo a Hemingway que “Galicia es una fiesta”, aunque detrás de ella se esconde la tragedia de un pueblo de emigrantes que no pueden vivir en su tierra y está destinada a industrializarse con aquellas industrias que ningún país quiere, o si tiene desiertos las destina a ellos, como fábricas de celulosa, de alúmina, centrales nucleares, etc., aquellas que matan el suelo y corrompen el aire.
No sigo. Os escribimos una carta el 3 de marzo pasado y no hemos recibido respuesta. Quisiéramos que nos escribiéseis. Tenemos muchas ganas de tener noticias de los amigos. Estos días nos enteramos del fallecimiento de José Luis Romero. Excusamos deciros el dolor que nos produjo por su amistad y por la enorme pérdida que significa para Argentina. Y sospechamos vuestro dolor y el de los amigos comunes. No queremos comentar más. Recibid los dos un gran abrazo cariñoso de:



Al terminar de escribir esta carta recibo la tuya del 28 del mes pasado, en la que me consultas sobre el lugar de entrega de los cuadros. Podéis enviarlos a mi casa, entregándolos al portero para que los deposite en mi departamento. Creo que es lo mejor. Lamento mucho todas estas molestias que ocasiono a Guthman y a vosotros. Os esperamos en Junio en Galicia. Teneis una habitación en vuestra casa. Veremos aspectos de Galicia que no conoceis. Sentimos mucho el fallecimiento de Romero, tuvimos noticias por “La Nación aérea”. Le escribiremos a Teresa.

1977-04-13
Carta de Seoane a Díaz Dorado. 1977
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Dorado. 1977 en 13/04/1977


La Coruña, 13 de Abril de 1977

Ingeniero Diego Díaz Dorado
Buenos Aires

Querido amigo:

No tenemos noticias de ustedes. Le he escrito los primeros días de febrero, el 10 para ser exacto y no tuvimos respuesta. Intenté hablar por teléfono uno de estos días últimos y no contestaba nadie al teléfono de ustedes, por lo que suponemos que estaban de vacaciones o había salido el fin de semana. Estamos muy bien, gozando de Galicia y trabajando.
Terminé de hacer un album de grabados, Imáxens celtas, en durísima madera de camelio, se puede afirmar en este caso que fué hecha con sangre por las veces que me herí los dedos al clavarse en ellos alguna gubia, que además se rompía por la dureza de la madera. La madera de un árbol que produce una flor tan bella y delicada. Galicia, gracias a lluvia copiosa de este año y del anterior está más verde y matizada que en los últimos años. Está sorprendente de color y estaríamos gozosos de su paisaje si no nos preocupase la falta de respuesta a nuestras cartas de todos los amigos a quienes hemos escrito.
Nos enteramos del fallecimiento de algunos de ellos, como José Luis Romero y Audivert, por La Nación aérea. Nos dolió mucho ambos fallecimientos por inesperados y, en el caso de Romero, además, por haberse producido lejos de los suyos, en el Japón. Habíamos cenado con él unos días antes de salir de esa en su casa de Adrogué, y, a Audivert, tambien por esos días le hice un prólogo para el libro que acababa de terminar sobre el grabado en buril. Prólogo que le pareció muy bien y quería editarlo en monografía sobre él acompañándola de numerosos ejemplos de grabados suyos. Fué una verdadera pérdida para la ciencia y el arte argentinos. El último libro de Romero sobre las ciudades medievales, es ejemplo y prueba de su sabiduría. Falleció cuando tenía por ejecutar una cantidad de proyectos muy importantes de su especialidad, del pasado medieval y de historia argentina del XIX.
Esto es todo por hoy. Me gustaría que me escribiese aunque sólo sea unas líneas.

Un gran abrazo de Maruja y mío para Carmen y usted:

[Seoane]

1977-04-13
Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1977
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1977 en 13/04/1977


La Coruña, 13 de Abril de 1977

A Emma y Rafael Lifschitz
Buenos Aires

Queridos Emma y Rafael:

Estamos esperando la sorpresa de vuestra llegada, pues tenemos entendido que pensáis viajar. Aparte de eso, os agradecemos la carta que nos enviasteis dándonos la noticia del fallecimiento de Bernardo Waisman*, permitiéndonos enviar nuestro pésame a Susana y Willy. No tuve respuesta a otras cartas que envié a los amigos a comienzos del mes de febrero. Suponemos a todos muy ocupados. Acabo de terminar un nuevo álbum que en gallego se denomina Imaxens celtas, son grabados en madera de camelio, durísima, en la que se rompen las gubias, resbalan y le hieren a uno los dedos. Trato de seguir las formas de los temas de monedas y medallas prehistóricas célticas. Algo que siempre tuve ganas de hacer, pues desarrollan un estilo sorprendente a través de ellas, partiendo del realismo en el transcurso del tiempo terminaron convirtiéndose en signos abstractos. Para nosotros son una obra de arte abstracta con una riqueza extraordinaria del ritmo que acompaña a esas abstracciones. Galicia está bellísima con sus días nublados y a pesar de la lluvia caída casi todos los días desde que llegamos, quizás por eso. La variedad de verdes es enorme conjugándose con ellos los amarillos de la retamas y otras plantas silvestres y los grises, azules y rosas, a la hora del poniente, del cielo. También es importante en este paisaje, el que nos es familiar, los tonos del mar, desde un azul que limita con el negro hasta el verde esmeralda claro y el blanco purísimo, que los días en que está rizado alcanza extensiones enormes. Contadnos de los amigos que no escriben, muchos de los cuales son amigos comunes. A Carlos le escribiremos hoy o mañana, pues nos envió él una carta, y Malena, muy bella.

Un gran abrazo para vosotros, Eduardo y Paloma, incluido Martín, de nosotros dos:

[Seoane]

1977-04-13
Carta de Seoane a Sofovich. 1977
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Sofovich. 1977 en 13/04/1977


La Coruña, 13 de abril de 1977

Dr. Bernardo Sofovich
Buenos Aires

Querido Sofovich:

Nos alegramos mucho cuando nos habló por teléfono hace muy pocos días. Nadie contestó a las cartas que enviamos lo primeros días de febrero. Esperamos que haya sido por las vacaciones de verano y se decidan a hacerlo ahora. Necesitamos saber de todos los amigos. Tuvimos noticias del fallecimiento de J. L. Romero en el Japón, que nos produjo un gran dolor y también el de Audivert por una carta que nos envió la mujer de Pedro Bermejo, secretario de la embajada de España. Con uno y otro estuvimos unos días antes de venirnos. A Audivert le hice un prólogo para un libro suyo sobre la técnica del grabado a buril, que él me pidió se lo dejase utilizar como texto para una monografía, pues en ese prólogo estudiaba yo su labor y personalidad en relación con el grabado americano en general. Sentimos mucho el fallecimiento de quienes fueron dos grandes amigos nuestros y de quienes, como de todos los amigos, somos deudores de muchas horas gratas de nuestra vida.
Galicia está bellísima. La cantidad de lluvia de este año la convirtió en más rica en matices de verdes. Los frutales y arbustos comenzaron a florecer y el blanco y el amarillo se mezclan con esa gama que va desde el pálido verde limón hasta el oscuro verde gris. El cielo está gris y rosado al atardecer, y el mar, el que vemos desde la ventana, es también casi negro, tenebroso. Siempre que miro para él, pienso que es difícil pintar el mar sin caer en esa especie de praderas agitadas por el viento que constituye el de Courbet y la sabiduría de los japoneses al hacerlo sólo con grandes tonos sin matizar y expresando su movimiento con un muy hábil grafismo, o como en el caso de la ola de Hokusai. Terminé de hacer un álbum de grabados, Imaxens celtas, en madera de camelio, durísima, que me rompió alguna gubia y me hirió varias veces en los dedos que sostenían el taco, al resbalar la herramienta sobre su superficie. Puede ser curioso, pues la moneda celta y sus medallas surgieron imitando las monedas griegas, sobre todo una que representaba a Felipe de Macedonia y un auriga. A partir de esta moneda, casi copiada al principio, fueron esquematizándola, aumentando en ella sus símbolos, convirtiendo en casi signo la figura humana y los animales hasta convertirlas en abstracción. Resulta ser una de las más bellas aventuras estéticas del pasado. El tránsito del realismo a la abstracción duró, creo, tres siglos de la Prehistoria. Esta abstracción no constituyó, que se sepa, un lenguaje, ni tampoco un alfabeto. Este pueblo que adora la piedra, las montañas y el agua, imaginativo y supersticioso, proclive a la parapsicología, no conocía la escritura y transmitía oralmente sus fantasmas y leyendas que llegaron hasta nuestros días, tenía, en cambio, la pasión del ritmo, que es fundamental. Contrariamente al egipcio y al griego, que amaban el realismo y el naturalismo en arte, que humanizaban y bestializaban a sus dioses respetando el cuerpo humano y el de los animales, los celtas trataban de expresar solamente el ritmo que éstos le sugerían y el total en general de la naturaleza. Hicieron un arte simbólico y abstracto. Lo que hice yo fue seguir ese tránsito a través de 20 grabados. Pienso que puede ser interesante.
Por favor, escríbannos. Estamos deseosos de saber de ustedes y de los amigos. También si entre los proyectos de ustedes está el de hacer un viaje por Europa. Nos gustaría verlos aquí antes de nuestro regreso. Y ahora, un gran abrazo de Maruja y mío para usted, Elsa y Pablo.

[Seoane]

1977-04-25
Carta de Seoane a Basso. 1977
A Coruña
Adrogué
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Basso. 1977 en 25/04/1977

La Coruña, 25 de Abril de 1977

Sra. Teresa Basso de Romero
Adrogué

Querida Teresa:

Recibimos muy tarde la noticia del fallecimiento de José Luis y queremos expresarte nuestra solidaridad por tu dolor y el de tus hijos. El sentimiento de su desaparición nos afecta a todos los argentinos y, muy particularmente, a todos los que fuímos sus amigos y le admirábamos por su obra, una de las más importantes de cuantas se hicieron en lo que va de siglo, y por su ejemplo humano. Por su conducta recta.
No queremos escribir nada más. Nos duele hacerlo. Te acompañamos, Maruja y yo, en tu dolor y te enviamos un gran abrazo:

1977-04-26
Carta de Seoane a Shand. 1977
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Shand. 1977 en 26/04/1977


La Coruña, 26 de abril de 1977

A Susana y William Shand
Buenos Aires

Queridos Susana y William:

Creo que os debemos carta. Acabo de terminar un nuevo álbum de grabados en madera, Imaxens celtas, y desarrollo en imágenes el paso de una especie de naturalismo influido por el arte griego a la abstracción. Trato de recordar una de las aventuras estéticas más bellas de nuestro pasado remoto y que nos queda en algunos museos en forma de medallones y monedas. Ayer fuimos de excursión al impresionante y bellísimo Finisterre gallego y a uno de los puertos, Muxía, con rocas que vienen venerándose desde la Prehistoria por sus cualidades curatorias, tanto como el terror que infunde el violento mar que encierran. Frente a ese mar está una iglesia que antes de la guerra estaba adornada con exvotos que representaban naufragios de barcos de toda clase y colgaban de las bóvedas barcos que recordaban a los que el mar no había devuelto jamás a la superficie. Ahora desaparecieron los exvotos pintado y sólo quedan unos pocos barcos colgados. Galicia es bellísima, con esa niebla que se extiende en el mar aún en un día espléndido de sol, como fue ayer, de primavera, después de cinco meses de lluvia, según nos dicen.
Es curioso que los viajeros prefieran ver ciudades y no tierras misteriosas, con leyendas y costumbres antiguas y el rostro de las gentes del pueblo, su forma de andar, de hablar, sus gestos, los colores que prefieren, buscando uno similitudes con otros pueblos. Galicia, pobre como los otros países celtas, pasa los siglos escuchando las campanas de sus propias ciudades hundidas, en la costa Atlántica y en sus lagunas, en alguna de las cuales cruzan el aire los Caballeros de la Tabla Redonda que aguardan por el regreso del Rey Arturo o tienen en la ermita de una de sus montañas más altas, la Copa del Santo Grial, según la leyenda medieval que otros supusieron a los Pirineos y en otras montañas europeas y jamás encontraron. A medida que pasan los años uno se consuela con el propio pasado o, como en mi caso, con ese pasado remoto del que sólo quedan la belleza de las leyendas y del escenario, el paisaje, en que se desarrollaron. De aquí salió también, obsequiado por caballeros gallegos, el caballo de Guillermo el Conquistador y luego de conquistada Inglaterra por los normandos, los miles de bretones que huyeron y se establecieron, junto a los celtas gallegos, en el norte de Galicia.
No contesto carta alguna, sólo evoco hoy mis recuerdos de ayer, sólo la ligera bruma del horizonte aún con el glorioso sol que plateaba y hacía brillar el mar, nos impedía ver la costa irlandesa como aseguraban los ancianos los veían cuando yo era niño. Claro que la veían. Ahora empiezo a verla yo, a medida que pasan los años. Se ve todo lo que se quiere ver.
Contestad como queráis, pero contestar. Sólo queremos saber de vosotros y de los amigos, no recibimos carta de nadie. Nos enteramos del fallecimiento de María Rosa Oliver a quien todos queríamos. Se publicó la noticia en un diario de aquí.

Un gran abrazo para vosotros y para los amigos comunes de Maruja y mío:

[Seoane]

1977-04-27
Carta de Seoane a Pereira Caamaño. 1977
A Coruña
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Pereira Caamaño. 1977 en 27/04/1977


A Coruña, 27 de abril de 1977

Sr. D. Fernando Pereira
Vigo

Querido Pereira:

Sinto moito non ter contestado denantes. Foron para min todos estes días moi axitados de traballo e viaxes. A súa carta leína unha semán despois ou algo así, de escrita por vostede, e onte matinaba remitirlle un telegrama desexándolle éxito coa librería, e lamentablemente pasoume. Fágoo hoxe pedindo perdón polo meu retraso en estar presente e solidarizarme con esta nova empresa súa.
Prégolle, Pereira, que non me fale máis da deuda. Non me debe nada. Todos, de algún xeito, somos deudores dos outros. Soupen do local para a librería por Patiño, quen me falou con agarimo de vostede. Antonte recibín unha carta do Padroado de C. G. de Montevideo pedíndome intercedese con Isaac para unha mostra de obxetos de porcelana no mes de xulio. En Vigo, vereino no primeiro viaxe que faga a esa cidade.

Reciba a nosa felicitación, o saúdo de Maruja e unha gran aperta miña.

[Seoane]

1977-04-29
Carta de Esther e Lipa Burd a Luís e Maruxa Seoane. 1977
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Esther e Lipa Burd a Luís e Maruxa Seoane. 1977 en 29/04/1977

Buenos Aires, 29 de abril de 1977

Queridos Maruja y Luis:

Tienen que perdonarnos la demora en contestarles. Las razones quizás para bien de Uds. son la falta de estímulo para contarles cosas de aquí, y digo para bien de Uds. porque espero que todo sea distinto desde allí, con la óptica vibrante que se debe estar viviendo ahora. Nos da verdadera pena no poder compartir estos momentos. Uds. nos hacen verdadera falta, nuestro diálogo se va cerrando cada vez, ya que nuestros amigos se van dividiendo y por ello sólo de vez en cuando se puede mantener una conversación más o menos esclarecida. Es posible que sea, de nuestra parte, una pedantería pretender que poseemos la razón, pero tengo la firme convicción que no podemos tener a nuestro alcance los parámetros necesarios para saber más y no basarnos solamente en las informaciones intencionadas o temerosas de que estamos echando mano. Estamos esperando con bastante impaciencia el día de nuestra partida, para octubre, para verles y charlar.
Así nuestra vida transcurre igual que cuando se fueron. Seguimos “desfaciendo” los entuertos de nuestras cosas diarias, pero ahora sí que en su total estado final. Quizás un par de semanas nos separan todavía de los líos del cierre de mi oficina, pero es el verdadero fin de todas las ataduras. Es verdad que ya eran pocas, pero era necesario terminar todo y ello se ha prolongado hasta mayo, y me considero feliz que no sea aún más.
De todos modos he tenido tiempo para trabajar en lo mío si bien es cierto que no disponiendo de todo el día todavía, pero por este lado es donde recibimos las satisfacciones mayores. No por las cosas que hago que deben perfeccionarse mucho aún, pero por la libertad que ese trabajo significa, sin tener que rendir cuenta a nadie más que a uno mismo. Estoy “pensando” unos trabajos donde los fondos se integren mucho más que hasta ahora con el dibujo, donde este aparezca desde el fondo como si fuese parte de ese mismo fondo, ya que encontraba hasta ahora que había una especie de enorme separación entre los dos planos de trabajo: el fondo y el trabajo de las elipses. Quizás eso le quite un poco el aspecto actual de “pintura de relojería” que se me ocurre que tiene ahora, pero lo que debo cuidar, sin embargo, es el exceso de sutileza que surge al disminuir tanto los contrastes al punto de constituir un gran plano con apenas motivos que salen del fondo. En fin, veremos.
Quisiera que nos cuenten más de los trabajos y resultados de Luis. Aquí todos quieren saber de Uds. y nosotros quizás más que nadie.
La temporada aquí recién se inicia. Anuncian una exposición de [Raoul] Dufy que les confieso no tengo muchas ganas de ver. En teatro han empezado algunas cosas con comentarios, como siempre, muy contradictorios de parte de nuestros amigos: una Casa de Bernarda Alba 1 con María Rosa Gallo y dirigida por Alejandra Boero, también La Visita, una obra de un argentino cuyo nombre no recuerdo, pero que resultó ser una obra pedante y vacía. En cine hemos asistido a un ciclo de [Rainer M.] Fassbinder en el Instituto Goethe que resulta ser a mi juicio uno de los creadores más formidables del momento, en cine. Es un cine alemán por donde se lo quiera mirar, pero su lenguaje formal es tan crudo, tan desprovisto de efectos que uno tiene la sensación de estar comiendo un limón, así de ácido y así de simple. Por favor, perdónennos la tardanza en contestarles y escríbannos pronto y ahora reciban nuestro fortísimo abrazo tan cercano y cariñoso como siempre y el recuerdo de todos.

Esther y Lipa

[Manuscrito por Esther Burd na parte superior da carta:] Mío va un gran cariño y 1 deseo fortísimo de verlos muy pronto.

Esther
1 Escribe Fernanda Alba, pero debe referirse a la obra de F.García Lorca

1977-05-16
Carta de Seoane a Esther e Lipa Burd. 1977
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Esther e Lipa Burd. 1977 en 16/05/1977


La Coruña, 16 de Mayo de 1977

Sres. Esther y Lipa Burd
Buenos Aires

Queridos Esther y Lipa:

Agradecimos mucho vuestra carta. Estamos, prácticamente, incomunicados con los amigos. Si bien es verdad que gozamos de la estancia en este país que, por las considerables lluvias de este año es de una riqueza en matices de verdes extraordinaria, sentimos la lejanía de los amigos de Buenos Aires y el dolor del fallecimiento de algunos que estimábamos hondamente, el primero Audivert y después B. Waisman, Maria Rosa, J. Luis Romero, Paparella, Córdova Iturburu. Parece imposible que hubiese ocurrido en tan pocos meses. Paparella, cuando nos hemos venido, estaba muy mal, pues le habían hecho dos operaciones en la cabeza. Bernardo, Córdova Iturburo y Maria Rosa estaban como siempre. Córdova, muy envejecido y sordo, pero con mucho ánimo y proyectando la publicación de nuevos libros. Con José Luis estuvimos cenando en su casa unos dias antes de venirnos, así como Maria Rosa había estado en la nuestra en vísperas tambien de nuestro viaje, juntamente con su hermano, pues proyectaban venir a Galicia, querían conocerla y nosotros prometimos acompañarles a ver ciudades y monumentos. A Audivert le hice un prólogo para un libro suyo sobre grabado que le había gustado mucho y dudaba si usarlo como prólogo o convertirlo en monografía, pues en mi trabajo estudiaba su obra de grabador y hacía crónica de él desde mi llegada a Buenos Aires, que fue aproximadamente cuando le conocí. Pero no quiero escribiros más sobre esto. Trabajo más desordenadamente que otros años. Hice un nuevo álbum de grabados, está aún sin imprimir, hechos en madera de camelio cortada de pié, como se dice, de dos troncos que me regaló una persona amiga que tiene más de trescientas variantes de camelias conseguidas por su padre y continuadas por él. Una maravilla. Pero la madera de camelio es durísima para trabajar, resulta más dura que el quebracho, en la que grabé en los primeros tiempos de Buenos Aires haciendo, entre otros, los grabados de ¡Eh, los toros!, que publiqué con poemas de Alberti. Con el camelio me clavaba constantemente la gubia en los dedos de la mano izquierda con la que sujetaba la madera, al resbalarme la gubia sobre ella, e incluso se rompió una de éstas al incidir en ella. Mi mano izquierda llegó a estar ornamentada con curitas de tamaños insignificante. Se va a titular en gallego Imaxens celtas y sigue el desarrollo en las monedas y medallas de este pueblo del naturalismo griego que adopta a partir de una moneda de Felipe de Macedonia a la abstracción. Una experiencia estéticamente muy importante que se produjo unos siglos antes de Cristo y de la que pueden seguirse su desarrollo probando una voluntad de estilo. Yo hago con este desarrollo algo similar a los que trabajaron con antecedentes de obras de arte anteriores generalmente como homenaje a sus autores. El caso, salvando la enorme distancia en cuanto a mi de Picasso con Las Meninas, o con cuadros de Delacroix, el Greco, etc. Con la misma madera hice tambien otros grabados. Hasta ahora se puede decir que no hice más que grabar. Pinté poco, pues este año no expongo más que en Santiago de Compostela antes de nuestro regreso, con una gran exposición de pintura, grabados y libros ilustrados y álbumes. En ella se pasará un audiovisual que están haciendo. Esto es todo. A lo mejor hacemos un breve viaje a Londres, aunque tenemos pocas ganas de movernos de Galicia. Nos alegra mucho que estés pintando, Lipa, y que el trabajo te cree nuevas preocupaciones exclusivamente plásticas. A Londres me gusta la idea de ir y volver en avión desde Santiago, es muy poco tiempo, unas dos horas y media. Ir y ver unas cuantas cosas y volver.
Os recordamos siempre. Añoramos las charlas de las reuniones improvisadas con vosotros y vuestra amistad. Ahora recibid Esther y Lipa, el abrazo fuerte de Maruja y mío:

[Seoane]

1977-05-16
Carta de Seoane a Fernández. 1977
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández. 1977 en 16/05/1977


La Coruña, 16 de Mayo de 1977

Sr. Albino Fernández
Buenos Aires

Querido Albino:

Recibí tu carta hace pocos días y te contesto hoy agradeciéndote el encargo del grabado para la carpeta Tango. Voy a hacerlo, pero el problema es el envío, pues tiene que llevar los tacos algún amigo que viaje a esa. No es posible enviarlos por correo. Un amigo mío está de viaje por Europa, creo que regresa a esa a finales de junio. Te los enviaría por él. O antes si alguno de los muchos que viajan quieren hacer el favor de llevarlos.
En cuanto al dinero de Losada me lo inviertes en Bonos, creo que es lo mejor. Este año hago una gran exposición de pintura y grabados en Santiago de Compostela, dejando la de Madrid para el año que viene, pues aparte de no tener muchas ganas esta temporada, no se vende en este momento de España, nada. Las prósperas hasta el año pasado, casas de remates madrileñas, deambulan con sus muestras por las ciudades españolas tratando de desprenderse del stock que poseen de obras de arte. Es posible que en el comienzo de la nueva temporada, en Octubre, todo cambie. Hice un nuevo álbum de grabados, Imaxens celtas, que está por imprimirse. Te llevaré un ejemplar cuando regreses.
Galicia está bellísima. La cantidad considerable de lluvia de este año aumentó, si es posible aún más, los matices de sus verdes y el mar y la niebla ayudan a embellecerla. Se que esta temporada está abierta la exposición de Duffy y me gustaría me comprases un catálogo si es que han podido hacerlo.
¿Qué es de Cuadrado? Lorenzo y Laxeiro están en Madrid y en este momento leí en los diarios que está exponiendo allí Dávila. Por mi parte trato de no moverme de Galicia. Trabajo aquí. Hago lo que puedo.

Recibe un saludo para tu familia y para ti de Maruja y mío y un fuerte abrazo de:

[Seoane]

1977-05-16
Carta de Seoane a Gerstein. 1977
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Gerstein. 1977 en 16/05/1977


La Coruña, 16 de Mayo de 1977

A Noemí Gerstein
Buenos Aires

Querida Noemí:

Supiste, suponemos, de nosotros por Marika, con quien hemos estado en Madrid y luego aquí en La Coruña. Varela continuó en El Castro e hizo un proyecto de diario que todos esperamos resuelva sus dificultades iniciales de salida. Pero todo esto lo sabes. Por mi parte, acabo de terminar de hacer los tacos de un nuevo álbum de grabados en madera, esta vez en durísima madera de camelio. Nadie diría que una flor tan delicada y quebradiza surge de un tronco tan duro y dificil, por el esfuerzo que lleva grabarlo, de trabajar. Pero ya hice 25 grabados, veinte para el álbum y otros cinco aparte. He pintado menos. Siempre me aparecen encargos para algunos escritores jóvenes de dibujos para ilustrar algún libro o hacerle el dibujo de la tapa y esto te entretiene una parte del dia. La Coruña está rodeada de un magnífico mar de tormentas y nieblas y el paisaje de sus alrededores está cubierto de todos los verdes y amarillos posibles. En nuestra casa suena, además, el viento, algo que a nosotros nos gusta, el frío viento norte o el frío y lluvioso viento nordeste.
Estuvo aquí unas horas Julia Lublín, que invertimos en dar vueltas a Santiago y ver monumentos, que las otras veces, creo, no habia visto. Nos alegró mucho estar con ella. Hubiésemos querido que estuviese más tiempo, pero había venido exclusivamente por cuestiones de trabajo. En España, como ocurre en todos los países europeos, declinan por estas fechas las actividades artísticas. Junio es ya un mal mes y la actividad comienza nuevamente en octubre, este es el primer buen mes y la actividad comienza nuevamente en octubre, éste es el primer buen mes de la temporada, aunque este año, por muchas circunstancias ajenas al arte, todo el año fue malo. Igual que en toda Europa.
No sé cuándo, creo que en agosto, viene a exponer Jonquières en una galería de aquí. Pero este año, según me dijeron, en Madrid y en Barcelona artistas amigos y galeristas fue un mal año. Un mal año incluso para los remates. Hubo muy buenas exposiciones. Los artistas de Francia se descargaron en España y expusieron algunos de los más importantes. Ahora está exponiendo en Madrid André Masson, un pintor que a mí siempre me interesó y que, junto con Max Ernst, es el más importante pintor surrealista, sin los juegos inocentes de los otros surrealistas del equipo de Bretón y de los que abundan en todas partes.
Envíanos noticias de ésa. En este poco tiempo de nuestra estancia en Galicia, fallecieron seis grandes amigos nuestros. Estamos desolados. Audivert el primero y Córdova, creo que el último, y en el medio, María Rosa, Paparella, José Luis Romero y Bernardo Waisman. Todos, aparte del talento que poseían, verdaderos grandes amigos.

Recibe un gran abrazo de Maruja y mío. Igualmente, Marika y todos los amigos. Os recordamos a todos:

[Seoane]

1977-05-16
Carta de Seoane a Parker. 1977
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Parker. 1977 en 16/05/1977


La Coruña, 16 de Mayo de 1977

A Margot Parker
Buenos Aires

Querida Margot:

Nos alegramos mucho que estés pintando, aunque te parezca broma, es uno de los modos de luchar contra la bronquitis y contra todo, y, trabajando, vas realizando tu propio homenaje a los que has querido y quieres, al mundo. Todos estamos de paso pero tenemos la esperanza de que quede algo nuestro; quienes somos de naturaleza gallega tenemos el oscuro presentimiento de continuar de alguna manera poblando un espacio entre la niebla, o acompañando a un ser de otra especie que peregrinará, porque no lo hizo en vida, a una ermita de la costa del norte de Galicia, donde creo termina el Mar de los Ártabros, que se llama San Andrés de Teixido. Este país está cubierto por la más rica variedad de verdes que puedas imaginarte y el mar y la cima de las montañas se diluyen en nieblas. Así, casi siempre, es el mes de Mayo en cuyos días se alternan las lluvias. Yo estoy muy metido en casa y trabajo.
A otros amigos les digo que hice una serie de grabados. Veinte de ellos están destinados a un álbum, Imaxens celtas, del que hablaremos a nuestro regreso, pues se trata de figurar un desarrollo estético realizado en la prehistoria por los celtas a través de medallas y monedas partiendo de la figuración naturalista. Los celtas no expresaban literariamente su pensamiento. No poseían alfabeto alguno y su sentimiento lo fijaban a través de sus figuraciones y con el tiempo de los signos que las recordaban.
Galicia posee un tesoro de insculturas abstractas grabadas en sus rocas, en joyas y en algunas rudas esculturas de guerreros. Las medallas y monedas son de los celtas de Europa oriental, de los de ambas orillas del Rhin y de los galos, los irlandeses, bretones y gallegos no hicieron monedas, eran orfebres o al menos no tuvieron el sentido del ahorro de los galos por ejemplo y por eso no perduraron sus monedas. A orillas del Rhin estaba establecido un orfebre celta gallego cuando llegaron las tropas romanas, creo que en época de Cesar o éste dirigía esas tropas, así lo cuenta un cronista de entonces.
A ese mundo dedico este álbum que grabé en madera de camelio, la madera más dura que trabajé nunca, haciendo que me hiriese constantemente con la gubia la mano que sujetaba el taco de madera. Efectivamente, la Fundación Miró es una maravilla pero tambien lo es como ciudad y por amor a la cultura, Barcelona, que mantiene dentro de su recinto 26 museos, acabo de leerlo, de los cuales yo sólo conozco seis o siete. Y uno piensa que vive en ciudades cuatro o cinco veces más grandes que apenas pueden sostener dos o tres.
De no haber nacido de origen gallego me hubiese gustado serlo de origen catalán. Creo que de ser de otro origen español –perdóname esta digresión– me gustaría ser de Cataluña, de León o de Andalucía, o tambien de Castilla la Vieja, no de la Nueva, ni de La Mancha, ni del Mediterráneo, con la excepción de Cataluña. A todos, sin embargo, prefiero Galicia. Somos un misterio para el resto de los españoles. Tenemos hadas, nieblas y un cielo poblado de muertos, aparte de los fantasmas, y, personalmente, tres pensamientos a un tiempo en la cabeza, según fama, o como dicen los madrileños somos el hombre que estando en una escalera, los ajenos a Galicia no saben si sube o baja. A mi me gustaría saber que los demás no saben si subo o bajo, si voy o vengo y en cambio saber yo todo eso de ellos. Es un buen modo de defenderse.
Creo que he escrito mucho. Te mandamos, Maruja y yo muchos abrazos:

[Seoane]

1977-05-17
Carta de Seoane a Lifschitz. 1977
A Coruña
Copenague
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Lifschitz. 1977 en 17/05/1977


La Coruña, 17 de Mayo de 1977

A Carlos Lifschitz
Copenhaguen

Queridos Carlos y Malena:

Tardamos mucho en contestaros las cartas que nos habéis enviado, perdonadnos. Ahora estamos un poco más tranquilos y vamos a hacerlo con alguna calma. La nueva España de que habláis en la vuestra está por hacer y es la gente joven si limita sus impaciencias la que puede realizarla. Pesan mucho los cuarenta años del dictadura, muertes y silencios, quedan aún las estructuras del pasado, las organizaciones procedentes de la Guerra Civil y el fascismo. A las elecciones se va con los municipios, gobiernos civiles, provinciales y hasta el mismo Gobierno, que son del pasado franquista y que no pueden ofrecer más garantías que saber, los partidos políticos, que los ojos de los pueblos de Europa Occidental y sus gobiernos están fijos en las elecciones españolas. En las elecciones saldrá, seguramente, uno claramente dirigido por políticos claramente franquistas continuadores del pasado inmediato, u otro de centro inventado por el actual presidente del Consejo de Ministros que sigue el camino del Rey y que quiere probar ser democrático, pero que ocupó altos cargos con el régimen anterior. Mucha gente votará a éste como si fuese una posible tabla de salvación para el país. El pueblo está muy dividido. Surgieron como un centenar de partidos aparte los exclusivamente nacionales, los movimientos autonomistas de Cataluña, Galicia y Vascongadas. Los actos de provocación de los que perdieron a Franco son constantes y una parte de la juventud de izquierdas más radicalizada y superdividida actúa y ataca con la ceguera furiosa y suicida de los toros. Por nuestra cuenta, pensamos que la tabla de salvación que sería el triunfo del Centro trae el peligro de convertir al país en una supuesta democracia de partido único a la manera mejicana. Sin embargo, creemos que sería imposible tal como se presenta el problema, otra solución. El Rey parece hacerlo bien. El y la Reina son dos personas muy sencillas y populares y todos suponen que tienen buenas intenciones. Naturalmente, nosotros continuamos siendo republicanos. Los problemas españoles muy graves no pueden resolverlos la sola simpatía de unas personas ni, naturalmente, los sobrevivientes del régimen que los acrecentó.
Nosotros hacemos una vida tranquila. No pinté apenas desde que llegué, pero, en cambio, grabé bastante. Trabajamos y gozamos de la naturaleza gallega. Nos gustaría que vinieseis unos días antes de irnos a Estados Unidos para comprobar que Galicia tiene también días de sol, aunque sus hoteles no pueden ofrecer a los turistas, como en el Mediterráneo, seguro de sol.
Nos alegramos mucho de la posibilidad de trabajo en U.S.A. pero no dejéis de pensar en Buenos Aires. Es una gran ciudad, o en toda Argentina que es asimismo un gran Estado y en el que hay mucho que hacer y también, aún, que descubrir.
Tenemos de Paula los mejores informes, todos a través de los abuelos y sospechamos que deben ser auténticos. Decidiros y venir.

Un gran abrazo para los dos de Maruja y míos:

1977-05-17
Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1977
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1977 en 17/05/1977


La Coruña, 17 de Mayo de 1977

A Emma y Rafael Lifschitz
Buenos Aires

Queridos Emma y Rafael:

Acabamos de escribirles a Carlos y Malena. Les debíamos carta y nos remordía la conciencia, pues ellos han sido muy atentos con nosotros. Les invitamos a que vengan a comprobar la existencia de sol en Galicia, aunque para verlo tengan que pasar más de una día, aunque en uno puedan verlo alternando con la lluvia. Estamos siguiendo la propaganda electoral en vísperas de las primeras elecciones que se realizan en España desde Febrero de 1936, es decir, desde hace cuarenta y un años, casi medio siglo. Nosotros somos espectadores, espectadores como de hecho venimos siéndolo desde hace bastantes años. Es curioso como el pueblo español olvidó el pasado inmediato que parece haberlo sufrido como una pesadilla y una gran parte se acoge a la figura de los Reyes que se presentan sencillos en todo, como si procediesen de la clase media, de una familia de trabajadores y rechazan todos los halagos de los cortesanos, autoridades políticas y administrativas, etc. No admiten regalos de joyas ni nada que de algún modo sea hecho en metales y piedras preciosas, etc. Todo esto lo agradece el pueblo que estaba acostumbrado en estos últimos cuarenta años a que ocurriese lo contrario con sus gobernantes. Los discursos son también sencillos, nada pomposos y de los labios de ellos no surgen amenazas ni palabras agrias. Esto debe reconocerlo uno aún siendo contrarios a la Monarquía como forma de Estado y a las familias herederas de Estados.
Sentimos mucho lo de Maria Rosa Oliver*, nos veíamos poco, pero éramos amigos desde hacía tiempo. Lo mismo ocurría con Córdova Iturburu, que cuando salimos de ahí estaba bien, solamente muy sordo, y de quien fui compañero, primero en mi etapa de periodista y luego en la Academia.
Galicia, ya os lo dijimos muchas veces y se lo repetimos a todos los amigos, está muy bella. La cantidad de lluvias en lo que va de año, aparte del año lluvioso que fue el pasado, hace que sea imposible de contar la cantidad de matices de verde que la cubre, como también imposible de describrir el mar cuyo color varía constantemente con arreglo al cambio constante de la lluvia al sol en el mismo día. Queda permanente la niebla que lo difumina. Nosotros viajamos de vez en cuando a ver una iglesia románica perdida en una montaña, o una ermita prerrománica o algún edificio barroco, del barroco severo que es el gallego, acondicionado al estilo por su material mas importante en Galicia, el granito, o viendo solamente un paisaje determinado de la montaña o de la costa, imposible, a mi juicio, de reproducir en su grandeza en sólo unos centímetros. De todas maneras, sentimos estar lejos de todos los amigos y de Buenos Aires. Regresaremos tan pronto termine con las exposiciones y con el trabajo a que estoy comprometido, quizás en noviembre. Si regresamos ese mes es, en parte, para encontrar a los amigos en ésa y no esperar a ver a algunos meses después, como ocurrió en 1975 y empezar a trabajar más pronto, de modo que pueda hacer una buena exposición en Agosto o setiembre del 78. Ya veremos.
Escribir. Os agradecemos que nos escribáis. Estamos deseando recibir cartas.

Un gran abrazo para los dos de Maruja y mío:

[Seoane]

1977-05-24
Carta de Seoane a Alvajar. 1977
A Coruña
Xenebra
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Alvajar. 1977 en 24/05/1977


La Coruña, 24 de Mayo de 1977

A Amparo Alvajar
Ginebra

Querida Amparo:

Te debemos carta desde hace meses, la última con la noticia de la muerte de Herrera que nos dolió a todos. Es, a juicio nuestro, una más de las vidas frustradas por el exilio, frustración que alcanza a los que hemos regresado y, por cuestiones distintas desesperamos con el regreso, aunque en nuestro caso, hasta ahora, mientras podemos, regresamos y volvemos. Pero no quiero hablar de esto. Algún día tendremos que renunciar a uno de los dos países. En éste estamos muy contentos con la compañía de los amigos anteriores a la guerra civil, tambien con los otros más jóvenes y que conocimos después, pero de éstos algo nos separa, quizás su indiferencia por el pasado que nosotros vivimos, por el exilio y por los muertos. Nos gustaría mucho que este verano, cuando tengas vacaciones, vinieses a La Coruña. Creemos que te sentirías a gusto y haríamos algunas excursiones por la costa, por las otras ciudades y visitaríamos juntos y con amigos comunes, iglesias y monasterios románicos, o lugares de leyenda como S. Andrés de Teixido, etc. Galicia es bellísima, pero es tambien un país donde no quedan jóvenes, que está políticamente convulsionado como consecuencia de la pobreza de su economía, de su subdesarrollo industrial, pero todo esto debes verlo y juzgarlo por tí misma. De Buenos Aires no queremos hablar, vive un tremendo período político y la muerte alcanza a la gente más insospechada. Pero ahí debes tener noticias constantes por funcionarios o familiares de éstos que acuden a Ginebra. Cuadrado estuvo aquí el año pasado, consiguió su jubilación y regresó a Buenos Aires, no sabemos desde que hemos llegado nada de él. Varela lleva meses en España y aspira a instalarse en París con su mujer, dedicándose a traducciones para editoriales españolas y americanas y a la colaboración en diarios. Yo pinto y grabo. Nuestra vida se repite en cualquier parte donde estemos.
Te recordamos siempre y agradecemos mucho tus cartas. Nos gustaría que vinieses.

Recibe un gran abrazo de Maruja y mío:

[Seoane]
A carta orixinal presenta arriba á dereita un labirinto celta que non se ve con nitidez. Seguramente está impreso por atrás, arriba á esquerda, e enxérgase na cara en que Seoane escribe.

1977-05-31
Carta de Blum a Seoane. 1977
Nova York
Olivos
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Blum a Seoane. 1977 en 31/05/1977

Sigwart Blum. Quintana 2572. Olivos. Buenos Aires. Argentina.

31-5-77

Queridos Luis y Maruja:

Hace pocos días, vi a Julia Lublin y ella me contó que encontraba a Uds. muy bien en su querida Galicia. También deben haber recibido la revista GRAPHIS, como siempre bien impreso y diagramado. Olvidaban publicar también unos trabajos de Ayax Barnes. Tienen la intención de hacerlo en el número siguiente, pues, revisando nuevamente el material, el Sr. Herdeg se dió cuenta que los diapositivos enviados no eran secuencias de películas, sino ilustraciones para sus libros de chicos. Barnes está ahora en Italia, después de haber prohibido uno de sus libros. También Distéfano se prepara para marcharse. Creo a Barcelona, donde radican muchos gráficos-amigos.
Y aquí?
Muchas exposiciones, pero muy mediocres. Una de Segui... una imitación de los hyper-realistas de USA, España y Alemaña. Muy aburrido. Carlos Alonso, meditando sobre sus próceres Rembrandt, Van Gogh, Ticiano, Velazquez, Courbet, etc. Se encuentra en su salsa. Con la habilidad de siempre, pero muy poco “creación”. Un impasse? Un alto en el camino o la crisis de nuestros artistas jóvenes, que se ve en el arte de ellos? A veces uno cree que es una generación que ya no da más...
Tambien Noé, después de arrancar de nuevo con la pintura, muestra un arte confuso. Es tan lamentable.
Cómo andan sus cosas, Luis? Va exponer en España, Suiza, Alemania o en otro pais del continente? Vale la pena hacer algún viajecito con Maruja.
Nada más para hoy solamente salud y suerte para Uds. dos y saludos muy cordiales de Margarita y

Sigwart Blum

N. B. Creo que la revista sobre América Latina le interesa.

1977-06-23
Carta de Frontini a Seoane. 1977
Nova York
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Frontini a Seoane. 1977 en 23/06/1977

DR. NORBERTO A. FRONTINI / ABOGADO / NUEVA DIRECCIÓN / AVDA CALLAO 671-12-“B” / CAPITAL FEDERAL

junio 23 de 1977

Dr. Luis SEOANE
LA CORUÑA
GALICIA
España

Querido SEOANE:

Te escribí dos cartas. La segunda, que iba con las mismas señas, me la devolvió el correo. Como las señas son las que me había dado un comerciante de Miramar cuyo hijo escribe o pinta, dí por supuesto que algo faltaba. Nada sé de tí ni por vía directa ni por torcida. Además, de Audivert y José Luis Romero, ocurrió la muerte para mí más profundamente dolida, que fue la de María Rosa. Murió de un síncope. No te escribí para decírtelo porque como no había recibido carta tuya, dí por supuesto que estarías viajando. Y acaso lo estés ahora, ya en pleno verano. Aquí ha comenzado el frío. Pero como Buenos Aires tiene un clima anarquizado, acaso volvamos al calor de aquí a mañana. Supe por Rosa que le habías escrito y que le dices en la carta que habías sabido por mí, y por alguien más, la muerte de Audivert. Lo curioso es que la segunda carta la envié a las mismas señas. He estado siguiendo el iter de las elecciones en España. Ese González es acaso obra de milagro o me lo parece. De dónde salió ese muchachón? En cuanto a Suárez, cabía suponer que ganaría “el caballo del comisario”. Lo que debe servir de aleccionamiento a cuanto papanata se da por estos y aquellos mundos es comprobar que las dictaduras son un fracaso si de paso no se cambian con sentido popular las condiciones objetivas. Cómo va a cambiar el ser humano si esas condiciones sigan siendo las mismas y la fuerza está sirviendo estereotipaciones privilegiadas? Esos casi 5 millones de ciudadanos españoles que no votaron no son un envilecimiento personal por indiferencia o por exceso de excepticismo o por aburrimiento? O porque; si dan por supuesto que pueden seguir criando cerdos, sembrando trigo o vendiendo vinos en las tascas, a qué más? De qué ha servido la radiotelefonía en los últimos cuarenta años? Podría haber sido una buena cátedra para aleccionar cambios sustanciales. Con todo, lo cierto es que con poco más o poco menos persistieron las mismas orientaciones políticas de antes de la guerra. Desde aquí no me ha disgustado la salida y espero que muchas cosas del espíritu que permanecieron adormecidas u ocultas saldrán a luz rápidamente. He visto que García Sabell va para el Senado aunque no sé si por selección del rey. También Rafael iría por Cádiz de diputado aunque aquí se ha dicho que acaso renunciaría. Tuve carta suya desde Roma. Con mucha socarronería me dice que será “el mejor diputado de Andalucía”. En cuanto a lo que aquí ocurre, nada ocurre como no sean esas quisicosas para las que se va perdiendo todo interés. Lo que no comprendo es cómo todo el mundo se aguanta la inflación. El dólar pasó a 38 mil pesos viejos y los bancos dan el 7% mensual de interés. La verdad es que no entiendo nada. Pensamos irnos a fines de setiembre. Pensamos!!! Pensar no cuesta si se trata de pensar lo fácilmente pensable. Cuéntame como lo vas pasando. Y cuáles son tus proyectos. Y dime cómo está de salud Dieste. He podido leer el testamento de María Rosa porque fue presentado en una secretaría del tribunal cuyo oficial primero es amigo mío. María Rosa me deja en su testamento el poema de Rafael y un gravado de Portinari. ¡Me estoy sintiendo muy solo! Abrazos para ti y Maruja con otros para Valentín e Isaac y muy cariñosos saludos para Mimina. Y HAZME EL FAVOR DE ENVIARME LAS SEÑAS del lugar donde sueles hospedarte en Madrid. Perdí el papelillo donde los había anotado. Escribe.

Norberto

1977-06-27
Carta de Baudizzone a Seoane. 1977
Madrid
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Baudizzone a Seoane. 1977 en 27/06/1977

Madrid, 27 de Junio de 1977

Queridos Maruja y Luis:
Estamos aún en Madrid, esta ciudad de los bocinazos, las motocicletas y los papeles por el suelo. El tiempo es dulce, más bien cálido con cielo azul. Vemos cosas hermosas –ayer, Goya en el Prado ; hoy, las tallas de [Juan de] Juni y las “damas” en el arqueológico– cada vez más bellas. Hemos visto a [Lorenzo] Varela –esta noche comemos con él– y le encontramos muy bien. También tenemos noticias del chico Díaz Pardo [Rosendo ], no sólo ya parece estar fuera de peligro, sino que ya piensan que volverá a su casa la semana que viene. Qué alegría para todos! En Madrid nos encontramos carta de Freddy Guthman. Dice que se enviaron a tu casa los cuadros que figuran en la lista que hizo Cassara, y que [yo] te envio con esta carta y que tu portero los recibió y ya están allí. Bueno, queridos, ha sido espléndido estos tres días con Uds., verlos en su salsa coruñesa. Hasta pronto, muchas gracias por cuanto hicieron por nosotros y un gran abrazo para los dos.

Baudi.


Queridos Maruja y Luis:
Añorando los ratos pasados juntos, estamos dando los últimos pasos en este viaje; pero otra vez tendrá que ser antes porque ya ahora hace bastante calor y da pereza salir. ¡Si no irse directamente a la playa¡. Nos veremos con Mimina [Arias] mañana y festejaremos el restablecimiento del hijo. ¡Qué alegría enorme! Los abrazo y muy fuerte
Elena

1977-07-04
Carta de Seoane a Negri. 1977
A Coruña
Bangkok
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Negri. 1977 en 04/07/1977


La Coruña, 4 de Julio de 1977

Dr. Tomás A. Negri
Bangkok

Querido Negri:

Le debo carta desde hace mucho. Muchas veces me hubiese gustado escribir pero siempre se interpuso entre la carta y yo el final de un cuadro, un grabado, un dibujo de urgencia, algo que me distrajo y que formó parte de mis tareas. Tambien las prisas por ir y venir de Buenos Aires a La Coruña y a la inversa. Le guardo algunos álbumes y libros para cuando viaje usted a Buenos Aires y charlemos de todo el tiempo pasado y de nuestras experiencias. Aquí, en La Coruña, hemos pasado los primeros meses estudiando la posibilidad de estar con ustedes en Thailandia, hasta que decidimos no pensar más en lo que iba resultando imposible dada la distancia y mis proyectos de trabajo que, como ocurre siempre, algunos de ellos quedan para siempre arrinconados entre otras nuestras ambiciones que nunca se cumplirán. Estaremos en Galicia hasta fines de Noviembre o principios de Diciembre. Estar en Galicia es estar en una especie de Nirvana, nos convertimos en inexistentes en nuestro gozo, ausentes, incorporados a una naturaleza, solo esto, naturaleza. Naturaleza o Paraíso.
Los romanos cuando conquistaron Galicia, al atravesar un río, en este momento no me acuerdo cual, el Sil creo, suponían que habían pasado el rio del olvido y desde el instante de la travesía no recordaban el pasado, patria, hogar, etc. Esto que es leyenda resulta, de cierta manera, verdad. Uno está como sumido en la niebla, sin encontrarse, apenas percibiendo a los otros, a las gentes que nos rodean, no reconociéndolas y viéndolas sólo como fantasmas que se cruzan en nuestro camino, unos fantasmas más corteses, como solo saben serlo en Galicia, que nos saludan y pasan, grises, sin apenas detenerse. La niebla entra, además, en nosotros, en nuestro cerebro, o así nos parece.
Nos hubiese gustado ir a Thailandia, observamos su configuración geográfica en un mapa, nos atraía esa gran cola que termina en punta en Malasia y ese límite con Laos que aparenta ser una boca vieja en actitud de grito y veíamos las sombrillas azules que aparecen en las enciclopedias, sus mujeres con grandes sombreros de paja que asombran sus pómulos y su belleza adolescente, y los búfalos de su campo, que nos resulta un animal demasiado tosco en relación con la delicadeza de su arquitectura y de su arte, quedan mejor los monstruos inventados y los elefantes.
Soñamos con ir a Thailandia y estar con ustedes, pero no nos fué posible, quedamos envueltos en niebla, estamos aún envueltos en ella y perdidos en el tiempo, como aquel monje de la leyenda celta, gallega y tambien irlandesa, San Ero de Armenteira en Galicia y San Brandán en Irlanda, al que le produce una ensoñación y le distrae por siglos el canto de un ruiseñor. Hablaremos de ella en Buenos Aires, una gran ciudad para todos los recuerdos del mundo.
Trabajo. Hice un nuevo libro de grabados que le reservo, Imáxens celtas, que recuerda una aventura estética de la prehistoria, y pinto. En Argentina, antes de venirnos, obtuve un gran éxito en Tucumán y tambien en Buenos Aires, éste último con oleos pequeños y acuarelas, en una muestra de Arte Gallery. Los temas de los pequeños oleos eran cabezas y pájaros, las mayores medidas 18 x 18 cms., eran cuadrados.
Releyendo estas líneas pienso que esta no es la carta de disculpa que pensaba redactar. Mi disculpa la pediré en Buenos Aires el dia que nos juntemos a charlar, hasta entonces pensaremos siempre agradecidos en ustedes y sintiéndome, sintiéndonos, culpables.
Un gran abrazo a Isabel y a usted, no sabemos si su madre está con ustedes, si está otro para ella. Los recordamos:

[Seoane]

1977-07-19
Carta de Seoane a Girri. 1977
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Girri. 1977 en 19/07/1977


La Coruña, 19 de Julio de 1977

Sr. Alberto Girri
Buenos Aires

Querido Girri:

Acabo de recibir el primer tomo de tu obra poética y te agradezco mucho la doble dedicatoria: la del libro junto a otra personalidades que estimo como las más importantes argentinas y la manuscrita de la portadilla, exagerada en cuanto dices debes, pues en la amistad se deben permanentemente un a otro y las deudas nuestras la acrecen. Nos gustó mucho tener esta primera noticia tuya después de tu salida de Buenos Aires. Nosotros estamos cada vez más sumidos en niebla, hoy apenas se ve el mar; todo, cielo, tierra y mar tienen el mismo gris blancuzco haciendo resaltar repentinamente una o varias notas de color volviéndolas más intensas. Pero la niebla está asimismo en nosotros y todo se torna confuso. Los fantasmas celtas surgen de esta niebla que todo lo domina, ellos surgen y rápidamente se esconden en ella, como surgen los muertos para dejarnos sus avisos y aún expresarnos sus dolencias, sobre todo morales, las que continúan padeciendo porque dejaron el mundo antes de arrepentirse, “de ponerse a bien con Dios”, dicen en las aldeas, que en eso consiste para ellos el arrepentimiento. Macbeth usa la niebla y la noche para sus crímenes, es un celta escocés, y los mendigos de Valle Inclán escogen la que se hace menos transparente en las encrucijadas de los caminos, junto a los cruceros, para realizar sus porquerías o sus amores. Se trata de un celta gallego. En este momento, en todos los momentos en Galicia, estoy viendo fantasmas. Algunos fueron reales y penan por sus delitos. Otros sobresalen rápidamente de la niebla y tan rápidamente como surgen vuelven a desaparecer entre ella. La lástima es que no se puedan pintar los fantasmas. Ni los surrealistas han podido hacerlo. Sólo, que recuerde, Doré, en algunas ilustraciones, aprovechando el gris claro que podían conseguir los artesanos grabadores en madera. Unos fantasmas más bien góticos y no son así. No se pueden concretar en límites, sus perfiles se confunden en la niebla, se notan más próximos a algunas estatuas de la Prehistoria, perdidos los perfiles y carcomidas por el tiempo las piedras donde fueron esculpidas. Pero, tampoco. No se pueden concretar. Cuando la niebla deja ver el paisaje, esto es maravilloso. A Galicia hay que verla así para encontrarla paradisíaca. Viéndola y no viéndola. Cuando la tenemos metida en el cerebro, es cuando el gallego siente más morriña y está contento de tenerla. Y yo la tengo, lástima que no pueda pintarla.
Cuéntame de Buenos Aires. Dime qué pasa en este invierno en cuanto a exposiciones, espectáculos, etc. Trabajo, aunque no tanto como quisiera y tengo muchas ganas de hablar con todos los amigos de ahí. Hace unos días estuvieron aquí en La Coruña Elena y Baudizzone y los Jonquières. Lo pasamos muy bien. Nos gustó mucho que hubiesen venido. Dimos algunas vueltas por esta parte de Galicia aunque la lluvia nos impidió extenderlas. De Varela no sé nada. Está en Madrid y sólo de vez en cuando hablamos por teléfono. Creo que está bien, según los amigos comunes.
Escribe, cuenta algo. Dime si le gustó el Bestiario a Aurora, etc.

Recibe un gran abrazo de Maruja y mío. A los amigos les escribiremos estos días. Otro abrazo.

[Seoane]

1977-07-26
Carta de Seoane a Gerstein. 1977
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Gerstein. 1977 en 26/07/1977


La Coruña, 26 de Julio de 1977

A Noemí Gerstein
Buenos Aires

Querida Noemí:

Iba a escribirte cuando recibí tu carta del 10 –la recibo el 26– para contarte de nosotros y nuestros trabajos. Tu carta exige una respuesta urgente a la que no podemos honradamente responder, pues vivimos muy lejos de Varela, él está en Madrid y nosotros en Galicia y no conocemos el género de vida que hace. Mientra estuvo aquí, en El Castro, lo veíamos casi todos los días y, que sepamos, no bebía, hacía su tipo de vida, leía, trabajaba en sus traducciones, escribía artículos y tenía largas reuniones referidas al proyecto de diario. Desde luego no estaba bien de salud. Estuvimos unos pocos días en Madrid, con él, y tampoco bebía. Hacía su vida corriente y visitaba viejos amigos. Ahora nos hablamos por teléfono de vez en cuando. Va a menudo a la Galería Sargadelos a donde le hablo. Está preocupado por sus cosas, como todos lo estamos por las nuestras. Más que nada nos referimos a la situación española y a las relaciones de Galicia con el Estado. Galicia quedó siempre muy lejos de Madrid. Los amigos comunes no me han dicho nada en cuanto a que Varela beba. Sé que alimenta sus viejos proyectos. El diario puede salir en cualquier momento pasado el verano, mejor dicho, pasado el mes de octubre. En el verano aquí, como en Buenos Aires, las gentes se toman vacaciones, hacen lo menos posible y las ciudades quedan, en general, desiertas si no son veraniegas.
Pasada, por otra parte la urgencia electoral, la gente piensa menos en todo, dejando los asuntos importantes hasta pasado setiembre. En este momento, se están estudiando el problema de las máquinas de impresión y del edificio para redacción, administración y talleres, pensando en instalarlo en Santiago.
Por mi parte, no haría caso de A. [rturo] C. [uadrado], como puedes imaginarte, lo conozco muy bien y sé que le encantan las intrigas y el hacer un poco de daño siempre que puede. Hace su novela. Lo mejor, pienso, es que le escribáis al mismo Varela, Ariel y tú.
En otra oportunidad, te escribiremos hablándote de nosotros que es de quien verdaderamente sabemos o creemos saber. De Varela, te puedo decir que, cuanto hizo que yo sepa lo hizo con el talento que todos le reconocemos; una conferencia, por ejemplo, en los locales de la Unesco de Madrid de la que nos llegaron noticias a La Coruña. Enfermo creo que no dejó de estarlo en ningún momento. Te ruego le transcribas abrazos a todos los amigos comunes y tú recíbelos de Maruja y míos.

[Seoane]

1977-07-26
Carta de Girri a Seoane. 1977
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Girri a Seoane. 1977 en 26/07/1977


Buenos Aires, 26 de julio (un día después del de Galicia) [1977]

Caro Luis:

Te agradezco tu carta y te agradezco que conserves, como lo conservarás hasta el fin, tu sentido de lo fantástico como real y tu sentido de lo concreto como más fantástico que lo fantástico mismo. No creo que haya posibilidades de definir lo que es un artista sino en esos términos. De allí que para mí, directa o indirectamente, hayas salido siempre uno de los poquísimos ejemplos para tener en cuenta y seguir, sea como sea. Hay un punto en el curso de nuestras vidas en que uno ya no sabe bien qué es su esencia y qué es su personalidad, lo adquirido, donde comienza una y donde lo otro; y creo que este momento es el más fértil, tanto en las relaciones personales y con el mundo cuanto en los vínculos que el arte o la vocación a la que ha entregado su vida, en parte a los tanteos, en parte a sabiendas, en parte llevado vaya uno a saber por qué elementos irracionales, genéticos, etc. Esa es, creo la paradoja en que nos encontramos –me encuentro– y en que empiezo a ver con algo de claridad algunas cosas; cómo lo de adentro y lo de afuera de uno son contradictorios y a la vez complementarios, cómo el acto de escribir un poema no es lo opuesto al acto físico de estrecharle físicamente la mano a alguien, sino que es estrecharle la mano; cómo las renuncias que en el orden personal uno ha tenido que hacer, pues siempre optamos (aunque en el fondo pareciera que todo está decidido desde el vamos), han dado a nuestra vida una pérdida en la inmediatez para hacernos ganar en vastedad. La conciencia de eso es, creo, un principio de armonía. Vos la conseguiste porque tuviste la lucidez siempre de obrar con lo real, eso que es, sea material, sea imaginado: pintar un zapallo, un campesino, o ver en la niebla esas figuras es exactamente lo mismo: a condición de que quien lo hace tenga la apertura interna adecuada para conectarse. Aunque la palabra suela estar desmonetizada, eso se llama Espíritu; “Estar bien con Dios” también, si lo prefieres. A mí me costó más y los resultados no sé si son comparables a los tuyos. Creo que ni de lejos. Figúrate, sin tener un ánimo de luchador ante las durezas del mundo, sino casi exclusivamente de contemplador, me tocó desde muy chico de resolver esa contradicción interna, ese espejismo, que la extrema pobreza material plantea: suponer que todo, desde el fracaso de mi padre (fracasó como músico, como comerciante, como sastre), hasta la imposibilidad de asistir a eso que con un siniestro eufemismo se llama “buenos colegios”, se hubiera resuelto por un poco más de dinero. Cuando la verdad es muy otra: el verdadero fracaso es no saber mínimamente qué es uno y a partir de ahí hacer con ese uno mismo ese que le está destinado ser. Creo, en momentos de optimismo, o de dorarme la píldora, o de suponer que soy lo que los demás estimen de mí, que algo he logrado; pero con gravísimos baches, la tristeza de que cada cosa sea siempre el precio de otra, la memoria de lo inmodificable para siempre (verdadera trampa demoníaca) etc. Y no sigo más con esta cháchara sentimentaloide. Pero es que estoy todavía bajo los efectos de haber tenido que hojear ese primer de mi (sic) Obra Poética, y detrás de cada poema hay mucho más, en otro orden de cosas, que lo que allí se lee. Espero que mi próxima sea más divertida. Por lo pronto, quiero le mandes mis saludos, y de los amigos comunes, a Caruncho, excelente pintor y gran persona, transformado en 24 en un porteño total. Buenos Aires, con el mismo fermento de toda clase de actividades culturales que bien conocés, y yo trabajando ahora en mi nuevo libro, del cual tengo ya el título: Árbol de la estirpe humana.

Un gran abrazo para Maruja y para vos.

Girri

1977-08-02
Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1977
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1977 en 02/08/1977


La Coruña, 2 de Agosto de 1977

Sres. Emma y Rafael Lifschitz
Buenos Aires

Queridos Emma y Rafael:

Tenemos muy poco que contar por esta vez. Trabajamos e hicimos en este tiempo unos pocos arreglos en el departamento precisamente para que fuese más cómodo para el trabajo. Creo que quedó bastante cómodo aunque me hubiese gustado que el estudio tuviese un par de metros más de largo para que lo fuese realmente. Hemos recorrido bastante Galicia internándonos en sus montañas, viajando por ellas y gozando de los enormes bosques de robles, avellanos, álamos centenarios y castaños no menos centenarios que aún se encuentran en su interior. El verde continúa siendo el color más importante de este paisaje, el verde con todos sus matices. Le siguen el amarillo y el gris de las nieblas. En las costas, todos los tonos del azul del mar. Nos hubiese gustado que hubieseis estado con nosotros.
Recibimos vuestras cartas que agradecimos mucho. Estamos deseosos de noticias de los amigos. Algunos seguramente estarán viajando por Europa y nos gustaría que se acercasen a Galicia. Pero no sabemos de ellos. Recibimos algunos libros de amigos de ahí, entre ellos el primer tomo de la poesía de Girri, al que le agradecí la dedicatoria y a quien le escribí. También recibimos una carta de Margot a la que contestaremos estos días. La única noticia interesante de estos días en Galicia es la de la salida de una embarcación de cuero que viajará hacia Irlanda, Inglaterra y Bretaña, haciendo el camino celta prehistórico y por el cual, aparte cuestiones de comercio de entonces de las emigraciones, llevaron desde Galicia el vaso campaniforme, uno de los aportes notables de hace 2.500 años, transmitiendo además una cultura que encontramos reflejada en joyas, inscripciones, monumentos de piedra y algunas ex-poblaciones circulares de piedra y techo de paja derruidas, semejantes en uno y otro lado. De todo lo cual quedan semejanzas en costumbres, en la música y hasta en las creencias, leyendas y el humor de las gentes. Supersticiones con respecto al más allá, a la transmigración de las almas y el amor a los muertos. Hablaremos de todas estas cuestiones y del arte y la literatura que se hace y de todas las otras cuestiones que nos preocupan. De Buenos Aires sabemos algunas noticias, no demasiadas, por la edición de La Nación para el exterior. La prensa de aquí está dedicada últimamente más que nada a España y bien lo vale, pues todo cambia. Os recordamos a todos. Un gran abrazo para vosotros y para Paloma y Eduardo. De Carlos y Malena recibimos carta y se iban a los Estados Unidos.

Otro abrazo de Maruja y mío:

[Seoane]

1977-08-02
Carta de Seoane a Resnick. 1977
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Resnick. 1977 en 02/08/1977


La Coruña, 2 de agosto de 1977

Sres. Ana y Moisés Resnik
Buenos Aires

Queridos Resnik:

Estamos en deuda con ustedes. Hemos recibido los suplementos de los diarios que nos enviaron y les estamos muy agradecidos. Nosotros estamos gozando de la prolongación del invierno gallego, podríamos decir que del occidente atlántico europeo. Lluvias, niebla y pocos grados menos de temperatura que en diciembre o enero. En las últimas semanas sobre todo nieblas y ligeros chubascos. A mi este clima me gusta y pienso, además, que hace posible el inverosimil, para quien no lo vea, verde de Galicia. Un verde que se diluye en la niebla, como los un poco menos amarillos y el azul del mar, cuando es azul y no otro tono, gris acerado o gris verdoso. Todos los fantasmas gallegos con sus almas penando se refugian en ese gris. Si algunos gallegos gritan un poco cuando hablan es porque están acostumbrados a no verse para el diálogo, la niebla los cubre, creo, que así piensan los castellanos que gritan en cambio más quizás porque se ven. Trabajo. Hice un album de grabados en madera de camelio que se titula Imáxens celtas que se publicará proximamente y tengo una exposición en Santiago de obras al oleo y grabados hechos en los últimos 15 años en Basilea, Ginebra, Madrid y Galicia. La otra en Madrid la dejo para finales del año próximo. En octubre o noviembre regresaremos a Buenos Aires, donde, por desgracia, no veremos más algunos amigos muy queridos como José Luis Romero, Audivert, Maria Rosa, Córdoba Iturburu, cuya desaparición lamentamos.
Nos hubiese gustado habernos encontrado con Vázquez aquí en Galicia, creemos que estuvo de paso por algún congreso o de vuelta de él, pero no lo supimos. Fué una lástima porque nos hubiese gustado que conociese la Galicia remota, prehistórica, legendaria, asomada desde la cima de los acantilados a un mar salvaje, violento, de naufragios. Pero ya hablaremos de todo esto. Un grabador amigo mío, les adelanto esto, hizo una peregrinación a esa parte, San Andrés de Teixido, y cuando iba a cumplir con una de las costumbres de la peregrinación, arrojar una piedra, a la montaña de ellas que los peregrinos van formando, lo detuvo la mirada severa e insistente de una vaca blanca. Se cruzaron sus miradas, las de la vaca y las suyas, y le costó un gran esfuerzo decidirse a arrojar la piedra.

Reciban un gran abrazo ustedes dos y los suyos de Maruja y mío:

1977-08-17
Carta de Seoane a Burd. 1977
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Burd. 1977 en 17/08/1977

La Coruña, 17 de Agosto de 1977

Sr. Lipa Burd.
Buenos Aires

Queridos Lipa y Esther:

No quiero comenzar protestando, pero no sabemos nada de vosotros y nos gustaría mucho tener noticias de vuestra vida. De si Lipa está pintando, de la vida que hacéis, si veis cine, teatro, escucháis música, vais a exposiciones, etc. Nosotros os recordamos mucho y añoramos vuestra amistad, los diálogos de muchos días, el cambio de toda clase de inquietudes, todo lo que verdaderamente justifica, aunque a algunos no les parezca así, una parte importante de la vida. Maruja y yo continuamos nuestra vida coruñesa que a veces le depara a uno sorpresas, como la de la salida de la embarcación de cuero que sale hoy o mañana de este puerto hacia Gales e Irlanda para luego regresar por Bretaña, itinerario que ex seguido por los celtas gallegos para, después de invadir Irlanda, hacer comercio entre ellos. Sus tripulantes son casi todos jóvenes arqueólogos ingleses, irlandeses, galeses, bretones y gallegos. Esperan el viento sur que les guiará hasta esas costas impulsando las pieles de la vela. La barca es una reproducción de aquellas de la prehistoria y uno siente respeto por todo ese pasado misterioso que el hombre trata de develar. Hace muy pocos días vimos Maruja y yo, algo que no habíamos visto antes, en un pequeño Museo arqueológico que hay en esta ciudad, enclavado en la exisla de San Antón, un bellísimo casco de oro, celta, dicen que de ceremonias, de finísimo oro labrado con los ornamentos circulares que caracteriza esta cultura. Lo encontró un campesino en las cercanías de Rianxo, el pueblo de Dieste, encerrado en una olla de barro que no pudo conservarse, pues la rompió, sin quererlo, el labrador al trabajar la tierra. Es posible que el poseedor de ese casco lo hubiese escondido en el cántaro de barro y enterrado por temor a que fuese saqueado por los guerreros de alguna tribu enemiga o de otro pueblo que llegara por mar dispuesto a invadir. El miedo hizo que la gente, en la antigüedad, ocultase sus bienes más queridos o valiosos, y siempre. Aún se encuentran por aquí pistolones de las tropas de Napoleón y Maruja, de niña, encontró, escarbando para plantar unas flores en la aldea de su padre y junto a la casa, un anillo de entonces, primeros años del siglo XIX, que decía “Souvenir”. Ese casco, dicen los arqueólogos que es el más bello y el mejor cuidado de entre los encontrados celtas. No quisieron las autoridades de aquí que se lo llevasen para Madrid.
Hemos hecho algunas excursiones por zonas que no conocíamos y cada vez más nos maravilla el paisaje de Galicia. Hemos viajado a un cabo de la costa gallega, Corrubedo, y atravesado una sierra, Outes, y, en el transcurso del viaje pasamos entre montañas de grandes bosques que nunca habíamos visto y que son una maravilla. Lo mismo que el paisaje de San Andrés de Teixido, del que alguna vez ya os hemos hablado, donde hacen las figuras de San Andrés y los objetos atribuídos al santo en miga de pan cocido y policromado, en un lugar de muy altos acantilados, un mar violento y una tierra abrupta y legendaria. Si me gustase la soledad y necesitase aislarme en las gentes, trataría de vivir en sitios como estos en los que además parece demostrado que no se encuentran más reumáticos que en la Costa del Sol o en la Azul. En esto puede desmentirme Esther. Son paisajes de cuervos, grandes lechuzas y brujerías que se prestan a la experimentación de grandes miedos.
Lipa, Esther, escribidnos. Necesitamos de vuestras cartas, de las de todos los amigos.

Un gran abrazo para los dos de Maruja y mío:

[Seoane]

1977-08-17
Carta de Seoane a Sofovich. 1977
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Sofovich. 1977 en 17/08/1977


La Coruña, 17 de agosto de 1977

Sr. Bernardo Sofovich
Buenos Aires

Querido Sofovich:

Quiero decirle antes de nada que nos alegró mucho la llamada telefónica que nos hizo, hace ya algunos meses, creo que en abril. Desde entonces, ocurrieron bastantes cosas, aparte de esperarles siempre. Trabajé mucho, grabé, dibujé y pinté, esta vez algo menos. Se publicaron tres álbumes, los tres con textos en gallego y, dos de ellos, referidos al pasado. Uno con siete poemas de Álvaro Cunqueiro hechos para un álbum mío que iba a publicarse en el 32 y que constituían el prólogo y una larga crítica de Montero Díaz que serviría de epílogo. Cunqueiro y Montero Díaz se convirtieron en dos grandes personalidades de la literatura y de la enseñanza en España. El primero es un gran prosista en gallego y castellano y el segundo es el profesor erudito más importante dedicado a historia antigua. Los tres éramos muy amigos por el 32 y lo fuimos hasta el 36. El álbum no llegó a publicarse nunca porque los originales se perdieron en ese último año, era unos cuarenta dibujos con influencia dadaísta que sentí mucho haber perdido. Desde entonces, guardé esos poemas y la carta que ahora publico. Otro álbum se denomina Carantoñas e outros dibuxos. Carantoñas significa en gallego caretas, máscaras y se trata de unos pocos de los muchos dibujos que hice en Buenos Aires desde 1937 a 1952 y creo que resulta curioso. El último, que salió hoy, es de grabados en madera, en madera de camelio, durísima, por la que resbalaban los buriles sin lograr algunas veces herirla, hiriéndome, en cambio, la mano izquierda por la fuerza del impulso. Se titula Imaxens celtas. Se trata de un homenaje a uno de los procesos estéticos de la Prehistoria, cuyo desarrollo se realizó en el transcurso de unos 1500 o 2000 años a partir de la imitación de una moneda griega, naturalista, que representaba en el anverso a Filipo de Macedonia y en el reverso a una cuadriga. Primero las medallas y monedas celtas fueron naturalistas como su modelo clásico griego y luego simbolistas y, más tarde, signos, siguiendo un curioso proceso de abstracción. También, con un matrimonio amigo, montamos un pequeño taller de tapices, siguiendo el tejido y normas de los de Madame Cuttoli y Aubusson, hecho a mano en telar, con nudos más gruesos, siguiendo el tapiz medieval y buscando el contraste de colores. Hicimos seis, los dos primeros de prueba y cuatro que consideramos definitivos; tres de los cuatro últimos de 1,50 x 0,78 y el último hecho de 2 metros x 1,20. Este último lleva 12 colores y representa a un grupo de marisqueras. Quiero, antes de regresar, dejar hechos ocho dibujos más, algunos con tema histórico referido a Galicia. Éstas son todas mis novedades. A fines de septiembre expongo en Santiago de Compostela. Una especie de exposición retrospectiva con cuadros desde 1963 a este año, además de grabados y libros ilustrados y álbumes, entre ellos expondré el Bestiario. En Santiago, comencé a exponer en el año 1929, hace casi cincuenta años. En esa ciudad hice dos exposiciones. En la segunda estaban presentes las líneas fundamentales de mi pintura en bastantes años más tarde. Menos dos de la obras expuestas, de pequeño formato, las compró todas en inglés del que no supe más y tampoco del destino de las témperas. Al inglés le gustaba mucho el color. Aplacé las otras exposiciones de Madrid y Barcelona para el otoño de aquí, en 1978.
Entre las exposiciones que vi cuentan una de Picasso, juntamente con Bacon, en la que Picasso dominaba como pintor, dibujante, gracia y color sobre el irlandés-inglés; y otra extraordinaria de Juan Gris. También una muy buena, en el Museo de Arte Contemporáneo de Madrid, de acuarelas, dibujos, grabados de propiedad de Olivetti, una gran exposición en la que figuraban obras notables de muchos grandes artistas.
Creo que esto es todo por hoy. Me gustaría mucho reanudar nuestra correspondencia. Nosotros no volveremos hasta noviembre. Reciban un gran abrazo para todos de Maruja y mío:

[Seoane]

Por favor, escriban.

1977-08-29
Carta de Seoane a Baudizzone. 1977
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Baudizzone. 1977 en 29/08/1977

La Coruña, 29 de Agosto de 1977

Dr. Luis M. Baudizzone
Buenos Aires

Queridos Baudi y Elena:

No sé, ahora, si os debemos carta o nos la debeis. Pero es lo mismo, porque sentimos ganas de escribiros y la[s] satisfacemos escribiendo que parece ser lo debido. Os recordamos con cariño y agradecemos, ya os lo hemos dicho, vuestros días coruñeses. Trabajé bastante. Con la mujer de un amigo nuestro comenzamos a hacer tapices siguiendo los medievales y en cierto modo los de Aubusson , que también se inspiraron en aquellos. Están hechos seis, dos de prueba y cuatro que pueden exponerse, pues nuestro plan primero es hacer una muestra de ellos tan pronto tengamos doce, las medidas son 1,50 x 0,78 y 2 mts x 1,20. Aspiramos a que los temas sean populares; trabajos, costumbres e históricos. Tambien en esto queremos seguir la tradición europea medieval, fundamentalmente en cuanto a usar colores planos, y la que en nuestros días instituyeron en cuanto a la actualidad de los temas, Lurçat, Gromaire, Saint Saens, etc, y una tapicera noruega cuyo nombre no recuerdo ahora, es noruego, que durante la última guerra los hizo con escenas de la invasión y dominación de su país, enterrándolos después en tubos de latón o no sé que metal y exponiéndolos luego de hecha la paz. Técnicamente son tan buenos como los de la Galería El Sol , así nos parece. Llevaré diapositivas a nuestro regreso. En setiembre expongo pintura, grabados y libros ilustrados en Santiago, donde empecé a exponer en 1929 siendo estudiante de Derecho, y, en ese mes tambien, empieza a circular por distintas ciudades españolas una muestra itinerante de grabados mios patrocinada por la Dirección General de Bellas Artes . Al mismo tiempo he escrito algunas pequeñas monografías que sirven a la historia del arte gallego. Todo esto interrumpido por pequeños viajes a determinados sitios de la costa circulando por carreteras, por las que nunca antes pasamos, y que atraviesen paisajes extraordinarios de grandes valles y frondosos bosques. Galicia envuelta en niebla es el otro espectáculo que admiramos a menudo. Esa niebla gris que se extiende hasta nosotros mismos envolviéndonos en ella y que puebla de misterio todo cuanto nos circunda y que, sin embargo, está tan desacreditada por los adoradores del sol. Este verano fué particularmente rico en nieblas y lluvias. Leo, por otra parte, bastantes ensayos sobre cuestiones de arte y el resultado de estas lecturas es que el artista debe seguir en cada época, siempre, naturalmente conociendo las inquietudes de la que vive, su camino personal. Ya no existe vanguardia, no existen nuevas escuelas que modifiquen fundamentalmente las reglas del pasado lejano, ni del inmediato, como ocurrió con el expresionismo o el cubismo y no quedan más que las personalidades. Todo lo otro es cuestión de críticos venales, en su mayoría snobs o pasmados, y comercio de arte. Todo cuanto leo confirma mi posición seguida hasta ahora surgida en mi, más que de fundamentos estéticos, de mi individualismo. De ahí mi simpatía por el pasado más lejano, prehistoria, Edad Media y por los Dadá , sobre todo los Dadá alemanes, ferozmente individualistas, y entre los que cabe el Goya de los grabados como precursor y el de la pintura negra. También releo a Hesse , para mí uno de los mayores escritores del siglo, otro tremendo individualista. El artista es como una araña que va creando hilos y más hilos para aprisionar, en lugar de una mosca, una nueva forma, una idea, lo que sea, algo que le exprese, algo así, creo yo que pensaba Hesse del artista. Ninguna obra lo define del todo. La obra es la que deja hecha a su muerte. Ni Miguel Ángel es la Capilla Sixtina y el Moisés , ni la Pietá Rondanini , ni Leonardo es La Cena, ni La Gioconda , sino todo cuanto hicieron que es lo que generalmente constituye la obra. Lo otro, el aislamiento de una pieza, que generalmente se utiliza como ejemplo, es una parte ínfima de ella, falta el resto que es mucho más, y la vida de ellos.
Así fue saliendo esta carta con noticias de lo que más me preocupa, de lo que uno vive, que es impresionante. Escribidnos. Un gran abrazo para Elena y para tí de Maruja y mío.

1977-08-29
Carta de Seoane a Díaz Dorado. 1977
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Dorado. 1977 en 29/08/1977


La Coruña, 29 de Agosto de 1977

Sr. Diego Díaz Dorado
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Escribo tarde, desanimado por la falta de comunicación con bastantes amigos y deseando tener noticias de ustedes. Nos produjo una gran alegría escucharlo hace pocos meses desde Madrid y nos hubiese gustado que se hubiesen acercado a Galicia por el placer de estar con ustedes, charlar y enseñarles algunos descubrimientos que fuimos haciendo en nuevas bellezas gallegas, aparte de habernos encontrado que, en el pequeño Museo del Castillo de San Antón, se encuentra el más bello casco céltico, de oro, ornamentado, encontrado hasta ahora, procedente de Rianxo y hallado por un campesino el año pasado. Ya hablaremos de esto a nuestro regreso y de la barca de cuero, remedando las prehistóricas, que sale en estos días de La Coruña hacia Irlanda y Bretaña.
Este año llueve constantemente en Galicia, parece que en toda Europa occidental, y son raros los días sin niebla. Nosotros, siempre lo mismo. Por mi parte trabajando, no demasiado, menos que otros años. Pintando, grabando y recogiendo en ediciones algunos dibujos y grabados que llevaré, salieron dos pequeños libros y estos días sale un álbum, Imáxens celtas, que es un homenaje a un proceso estético, posiblemente uno de los primeros conocidos en su desarrollo, realizado por los celtas del Este europeo a partir de una moneda griega.
Después de esto se celebra una exposición itinerante de grabados míos, organizada por la Secretaría de Bellas Artes de Madrid y que a partir de setiembre recorrerá diversas ciudades españolas; y en setiembre, tambien a fines de mes, inauguro una exposición en Santiago, de cuadros hechos en Europa desde el 63 hasta este año, grabados y libros ilustrados, álbumes, etc. En Santiago empecé a exponer en 1929. Esto es todo.
Nos gustaría mucho saber de ustedes, de Lamela, etc. Nosotros pensamos regresar en Noviembre. Antes de la fecha de embarque le escribiremos para rogarle que si, por sus ocupaciones no puede, algún amigo fuese a esperarnos. Aguardamos tener noticias de ustedes. Por favor escríbanos.

Reciban Carmen y usted un fuerte abrazo de Maruja y mío, lo mismo la familia Lamela.

[Seoane]

1977-08-31
Carta de Díaz Dorado a Seoane. 1977
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Dorado a Seoane. 1977 en 31/08/1977

M D. Díaz Dorado, ingeniero civil.

Buenos Aires, Agosto 31 de 1977

Sr. Luis Seoane y Sra.
La Coruña

Queridos amigos:

Hace varios meses que no tengo noticias de Vds. y ello nos tiene preocupados. Les envío ésta por correo certificado.
Todavía estamos en la función pública, aunque no sé cuándo. Martínez de Hoz está bastante jaqueado por algunos grupos militares y su permanencia está cuestionada. El plan económico se lleva adelante muy lentamente, el gradualismo a pesar de que evita la desocupación, pues hay pleno trabajo, no detiene la inflación y por lo tanto el deterioro de los salarios es cada vez mayor.
Las noticias de España, en cambio, han sorprendido por lo positivas, seguramente deberán transitar aún tiempos difíciles, pero pareciera que están en el buen camino.
Por Montevideo todo marcha normalmente, y los libros de Art Gallery ya han sido devueltos, la liquidación se la harán directamente cuando regresen.
Con la señora de la limpieza no hay ningún problema, y por ahora no ha querido hacer reajuste de sueldo.
Queremos tener noticias de Vds. y saber la fecha de regreso.

Manuel y familia así como Carmen les recuerdan con afecto, y yo les envío un fuerte abrazo

M. D. Díaz Dorado

1977-09-01
Carta de Esther e Lipa Burd a Luís e Maruxa Seoane. 1977
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Esther e Lipa Burd a Luís e Maruxa Seoane. 1977 en 01/09/1977


Buenos Aires, 1º de septiembre de 1977

Queridos Maruja y Luis:

Como ya de sobra saben, es difícil sentarse a la máquina cuando hay tan poco que contar. Nada que no puedan ya saber y quizás mejor que nosotros mismos. Si se pudiera establecer alguna comunicación sin necesidad de relatar, sin necesidad de decir qué cosas hemos hecho, sería todo mucho más sencillo. Pero el cariño que sentimos y el recuerdo permanente quedará seguramente reflejado aunque nos reiteremos una y otra vez.
Ese es el motivo mayor de esta carta: decirles que también nos faltan Uds. aquí, las noches de diálogo, nuestros ánimos mútuos, nuestras coincidencias y las que no lo son. Con nadie nos sentimos tan cerca; aún, muchas veces sobreentendiendo lo que no decimos. Más todavía en épocas tan difíciles como las que nos tocan vivir aquí, por mil circunstancias.
La final liquidación de mi oficina fue una de esas cosas que me llegaron a hacer comprender la significación de lo infinito. Recién hacen pocas semanas que me puedo considerar desligado de una agonía y es por fin el verdadero término de una cosa por demás triste, debido a que forcé los lapsos para poder llegar a esta situación de hoy. Pero para poder conseguir esto, he tenido que realizar una tarea que me resultó agotadora.
Por esta razón recién ahora...
Retomo esta carta veinte días más tarde. 21 de septiembre. En este lapso hemos decidido viajar a Europa la segunda quincena de octubre, de manera que tenemos legítimas esperanzas de verlos allí, rodeados de las cosas de todos los días sin que tengan que relatárnoslas, y quizás gozar juntos de algún paisaje gallego, de alguna escultura románica...
De todos modos me estoy apresurando demasiado en anunciarles esta fecha ya que aún no tenemos ni siquiera pasajes y menos aún solucionadas las cosas inevitables que es necesario arreglar en cada viaje.
Pero tomamos esa decisión como una especie de obligación de cumplir y que esperamos que realmente así sea.
En esta decisión mucho ha tenido que ver el saber que Uds. tienen intención de regresar en noviembre, y no nos hacemos a la idea de no verles hasta marzo, que será, más o menos, la fecha de nuestro regreso a Buenos Aires.
Otra cosa que ha influido también es el conocimiento de la temporada teatral de París, que está prometiendo ser muy buena, con teatro italiano, polaco, americano, y mucho más y que es posible que les convenzamos de verlos juntos (?).
Releo estas líneas y me parece percibir que el sólo hecho de pensar en la idea de encontrarnos por allí me ha hecho cambiar el tono pesado del primer párrafo. Es probable también que esté en un día más alegre para mí, o quizás se me esté alejando la pesadez de los días pasados entre ruinas y agonías de unas cosas pasadas y por fin superadas.
De pintura mejor no hablar, ya que he hecho realmente muy poco. Apenas algunos dibujos, quizás para no olvidarme que existen. Sin ningún resultado positivo. Y lo que es peor, no he podido concentrarme en problemas plásticos que me interesaban mucho el año pasado como caminos a desbrozar.
Pero creo también que ese estado negativo está por desaparecer...

Ahora me despido, y tengo la impresión de poder decir, con fundamento: ¡hasta luego!

Esther y Lipa

1977-10-04
Carta de Baudizzone a Seoane. 1977
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Baudizzone a Seoane. 1977 en 04/10/1977

Buenos Aires, Octubre 4, 1977


Querida Maruja:

Con esta fecha y seguimos con lluvias, frío y algún día perdido de calor sofocante o bien que pasamos de 10-12º a 27-30º en el término de 24 horas. Esto y el gatito de Luis que me traje de Sargadelos me trae nostalgia de cierto lugar que se llama Galicia y con él los amigos que queremos y andan por allí.
Y me dije, voy a ponerle dos líneas a Maruja. Nos llegó vuestra carta hace unos días que como siempre se habrá cruzado con la nuestra –no deja de ser muy simpático eso de acordarnos al mismo tiempo unos de otros. ¿Es lindo, verdad?
Poco después llegó carta de Mimina [Arias] feliz con la franca mejoría de Rosendo [Diaz Arias] –aunque controlándose, claro está– y la llegada del nieto –hermoso desde luego como la hermana –qué alegría y qué recompensa les dará esto para los malos momentos que vivieron.
Habla también de la exposición de Luis en Santiago –que nos figuramos habrá ya terminado y con todo éxito. ¿Y cómo marchan los tapices? Le di tu mensaje a Isabel –para lo cual le escribí– pues hace mes y medio que tengo empleada con cama, pero la extraño muchísimo y extraño sobre todo horrores tener todo el día una persona en casa. Pero Baudi está contento y quiero darle el gusto.
Me dijo que todavía no había hablado con la Señora del Ing. Way (sic) , pero que lo haría y que vuestra casa está muy bien y envía cariños.
Baudi, cumpliendo sus horarios de estudio, los hijos y respectivas mujeres, trabajando mucho y fuerte –lo cual me parece bien, pues para eso son jóvenes. Desde hace un mes empecé con las lecciones de piano y me da alegría.
Bs. As. sigue lleno de conciertos, teatros y exposiciones (una de Torres García estupenda) y con los amigos viéndonos siempre que podemos, pero menos de lo que uno desearía.
Marika [Gerstein] levantó su departamento el sábado 1º y el negocio lo hace en esta semana –Te aseguro que con una fortaleza física (aunque a veces se le veía muy cansada) y mental extraordinaria. Vive en un hotel en Charcas entre Esmeralda y Maipú. Y ya viendo fechas de viaje que calcula será entre 10 y 15 días. Yo me quedaba admirada de verla hacer tantos cálculos en miles y cientos de dólares al dedillo y sin papel ni lápiz ni maquinita calculadora.
Esperamos la fecha de vuestra llegada con mucha ansia –que vuestra salud ande bien.
Un abrazo y muy fuerte para los dos.

Elena.

Queridos amigos:
Extraño mucho nuestras charlas. Tengo muchas ganas de que llegue noviembre y las retomemos. La vida sigue igual, en sus intereses y preocupaciones; lo importante es que sigue. Un gran, gran abrazo y hasta pronto.
Baudi.

1977-10-10
Carta de Seoane a Esther e Lipa Burd. 1977
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Esther e Lipa Burd. 1977 en 10/10/1977


La Coruña, 10 de Octubre de 1977

Queridos Esther y Lipa:

Os estamos esperando. Nos alegró mucho la noticia de que pasaríais por aquí. Os enseñaremos todo lo que podamos de esta parte de Galicia, sobre todo monasterios extraordinarios nacidos en el siglo IX O X y rematados en el XVIII en su mayoría. Veréis los tapices que estoy haciendo con la mujer de uno de los socios de Díaz Pardo, de 2 mts. Por 1,20; 1,50 x 1,10 y de los que ya tenemos seis. Quisiera dejar doce para una exposición a realizar en varias ciudades, La Coruña, Madrid, Barcelona. Se trata de temas gallegos y hechos con la libertad que puede tolerarme el color. Son una mezcla de tapiz popular, campesino y del que podemos decir culto y siguiendo algunas de las reglas que estableció Lurçat. Te escribo rápidamente para que os llegue a tiempo esta carta. Me interno el 18 de este mes para que me operen de próstata. La operación parece que no tiene demasiada importancia y solo se está en el sanatorio seis o siete días, creo que el tiempo necesario para que me puedan sacar los puntos. Por si llegáis a Madrid en esa semana, te envío nuestro teléfono en La Coruña, 25-5756 y el del sanatorio en Santiago, Policlínico La Rosaleda, 59-2600. Tenemos mucho de que hablar. Estoy exponiendo en Santiago. Se trata de una retrospectiva de las obras pintadas en Europa, grabados y álbumes y libros ilustrados tambien con grabados, con un éxito grande entre los estudiantes. El catálogo se agotó en dos días. En esa ciudad expuse por vez primera hace aproximadamente cuarenta y cinco años.
Nos alegramos que hubieses terminado con la liquidación de tu oficina, Lipa, y que al fin quedases tranquilo y dueño de ti mismo, libre para trabajar y vivir. Comprendo muy bien que te produzca alegría, esto redundará en beneficio de tu pintura. No te quiero escribir más de esto. Ya hablaremos con calma de todo ello.
Te escribo de prisa. Os esperamos, repito, con mucha esperanza y deseos de veros. Mientras tanto recibid un gran abrazo de Maruja y mío:

[Seoane]

1977-10-21
Carta de Fernández de la Vega Celestino a Seoane. 1977
Lugo
A Coruña
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández de la Vega Celestino a Seoane. 1977 en 21/10/1977



Lugo, 21-X-77

Querido Luis:

Onte entereime polo xornal da túa operación de próstata. Como estás en boas mans e coma esa doencia é cousa que, mais tarde ou mais cedo, chéganos a todos sin que a sua operación seña dificultosa, agardo que non tardarás en te recuperar.
De volta de Vigo, o día 15, estiven na túa fermosa exposición. Ven ser unha antoloxía da tua derradeira obra onde se ve moi ben a evolución depuradora a partir do cadro de García Sabell: un proceso de desprendemento de materia, de logro de limpa luminosidade con función plástica, unha senlleira axilidade expresiva con un grafismo personalísimo en ritmos e composiciós. Todo en toda unha obra madurecida, un froito maduro de unha semente nutrida pola nosa terra e anegrecida por unha experiencia da pintura do noso tempo. Os grabados son verdadeiramente extraordinarios e orixinalísimos. Coido que a visión conxunta da tua obra é un acontecemento cultural e un argumento irrefutable pos que din que os galegos non temos grandes pintores. Esa é a miña opinión de simple home curioso e profano, pro canso de ver camelos consumistas.
¡Noraboa!
De seguro que antes de saír pra Buenos Aires teremos ocasión de nos ver.
Co noso desexo de que te recuperes axiña, recibe nostra mais garimosa aperta, coa tua dona de

Celestino e María Luisa

1977-11-07
Carta de Esther e Lipa Burd a Luís e Maruxa Seoane. 1977
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Esther e Lipa Burd a Luís e Maruxa Seoane. 1977 en 07/11/1977


Buenos Aires, 7 de noviembre de 1977

Queridos Maruja y Luis:

Me parece imposible estar escribiendo desde Buenos Aires. De acuerdo a nuestros planes tendríamos que estar paseando en estos momentos por Galicia con uds. o por lo menos estar charlando horas y horas de tantas cosas... y verle la cara a los amigos que más extrañamos en ausencia.
¡Lástima! Un imprevisto de último momento nos hizo postergar el viaje. Nuestras esperanzas es verlos aquí, ya que, según rumores, uds. vuelven para finales de este mes y nosotros recién pensamos viajar, mejor dicho, recién podemos viajar para final del mes que viene. Esperamos se cumplan las fechas para poder estar en Bs. As. cuando uds. lleguen. Cómo va todo? Cómo estás Luis? Cómo te fue en tu intervención? Me adelanto a escribir, sin esperar que Lipa les mande sus noticias así no nos esperan inútilmente.
Aquí, en Bs. As, seguimos viendo amigos, pocos; exposiciones, pocas; cine, bastante; teatro, nada; conciertos, algunos.
Entre los expositores estuvo [Rómulo] Macció en la galería de [Victor] Najmaías –de todas sus muestras ésta es la que más me interesó, se podría decir que está mucho más pintor con su dibujo figurativo, con su color a veces totalmente gris y otros con intensos verdes, rojos o azules, dando la sensación de una gran sensibilidad y agudeza. Se inauguró la exposición de Scheinberg en el Museo Nacional de Bellas Artes, con éxito. En estos momentos expone Brucaroft en [galería] Palatina, a veces con 1 temática demasiado fácil y bonita, pero es muy buena exposición. Julia [Lublin] ha hecho varias en la Librería española, algunas muy buenas, entre ellas hubo una de [Hermenegildo] Sabat, que siendo muy buen dibujante está en estos momentos queriendo entrar de lleno en el campo de la pintura. Esta exposición es un intento.
Bueno, queridos Maruja y Luis, esperamos que la salud siga muy bien, como siempre, nos gustaría mucho nos escriban y nos digan cuando regresan. El encuentro en La Coruña será para otro año. Va todo el cariño y un muy fuerte abrazo de

Esther y Lipa

1977-11-10
Carta de Baudizzone a Seoane. 1977
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Baudizzone a Seoane. 1977 en 10/11/1977

10 noviembre 1977

Querido Luis:
Acabo de recibir carta de Rafael Dieste a propósito de Casal Chapí y allí me cuenta algunas cosas de vos. Una, que últimamente has tenido en Galicia espléndidos homenajes de admiración y afecto (son sus palabras). Otra, que te han operado, que andás muy bien y que a esta hora ya estás en tu casa de La Coruña. Querido Luis, no hace falta que te diga cuánto me alegro que todo eso haya pasado ya y que se esté convirtiendo en recuerdo hasta que lo olvidés del todo. El momento postoperatorio es siempre una lata y propicio para los malos humores; en tu casa, con Maruja a tu lado, tus pinceles y colores y la bahía al otro lado de tu ventana, muy pronto andarás espléndidamente. Cuando tengás ganas y ánimos, escríbeme contándome como andás.
Queridos Maruja y Luis:
Reciban un gran, gran abrazo de quienes tanto los quieren.
Elena y Baudi.

Espero que hayas recibido una carta que te envié hace unos diez días, Vale.

1977-11-17
Carta de Campos a Seoane. 1977
Lugo
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Campos a Seoane. 1977 en 17/11/1977

Lugo, 17 de Novembre de 1977

Sr. Luis Seoane
A Coruña

Benquerido amigo:

Envíolle o testo dun cativo comentario feito por min e retransmitido por Radio Lugo nun programa diario no que veño facendo crítica de libros. O poema de A diadema de Ribadeo recitóuno o poeta Xesús Manuel Valcárcel, de Lugo.
Enteréime por Xosé Díaz da súa recente operación. Desexándolle o pronto restablecemento, saúdalle afectuosamente (a vostede e máis a Maruxa),

Xesús Campos


[Anexo.]
[Mecanografado.]

AUTOR: LUIS SEOANE.
TÍTULO: OBRA POÉTICA.
EDIT. EDICIÓS DO CASTRO. A Cruña, 1977.
PVP: 240 pesetas.

Nacido en 1910 en un hogar de emigrantes en Buenos Aires y llegado de niño a Galicia, donde realizó sus estudios, licenciándose en Derecho en la Facultad Compostelana, Luis Seoane es una de las más importantes personalidades de la cultura gallega contemporánea. Exiliado a Buenos Aires tras la guerra civil fue gran animador de la cultura gallega en el exilio y una de las personas que más firmemente contribuyeron a hacer posible la continuidad de nuestra cultura, olvidada y perseguida en Galicia durante el franquismo. Polifacético y prolífico artista, desarrolló su obra en diversos campos: Pintura, grabado, ilustración, dibujo, edición de libros y revistas, programación radiofónica, teatro, ensayo, etc... es, sin embargo, poco conocido como poeta, en Galicia. Su poesía, de una gran riqueza, está en la vanguardia de la poesía cívica de posguerra.
El volumen que comentamos está compuesto por sus cuatro libros de poesía, editados en Argentina: Fardel de eisilado (1952), Na brétema Sant-Iago (1956), As cicatrices (1959) y A maior abondamento (1972).
El libro, ilustrado con grabados y dibujos de las anteriores ediciones de los poemas incluidos, constituye una obra necesaria no ya para los amantes de la buena poesía, sino también para todos aquellos que sean capaces de vibrar con la emoción y el inmenso amor a una tierra y a un pueblo como el que se palpa en el poema que recordamos:

A DIADEMA DE RIBADEO (de 1959)

Cantamos en tí os cabelos ao ar tinxidos prá guerra
O temor do océano,
da noite.
As antigas pregallas aos boscos,
ás augas.
Ao máis vello pobo coñecido.
Á fundación mesma dos nosos medos.
Coma tivésemos querido ter nos lumes ceibes das
montañas,
nas misteriosas labaradas do mar,
no aguzado voo das aves,
aínda nas quentes entranas animáes,
os agoiros do noso presente.
Gostaríamos contemprar no solpor aos guerrilleiros
vitoriosos
encabalgar pol-o areal, dempois de teren desfei-
tado as vagas e aos invisíbels, celestes, deu-
ses estraños.
Amaríamos teus misteres primeiros.
A cerámica,
a orfebrería,
o tecido.
De ser ourives
agacharíamos nas covas o tesouro futuro:
os metáes,
as xoias recén feitas,
xunto das pallozas,
a carón dos dólmens.
Tivésemos gostado omildarnos ao pé do vello castiro,
na montaña sagra soio habitada de loiras
raíñas,
das fadas das xesteiras,
dos toxales,
dos seres que aínda moran entre os labregos e
que viñeron de quen sabe que outro país lonxano.
Ter sido na noite o sacerdote que agavease pol-o
carballo xigante a cortar o visgo sacro.
Que anunciase a paz cos brazos en outo,
o nascimento dos fillos na tribu,
as loiras colleitas abondosas.
De ter sido ourives
ou ceramistas
dibuxaríamos os paxáros de auga,
os signos abstratos nos escudos dos mozos guerreiros,
nos torques das doncelas.
As liñas paralelas dos vasos campaniformes.
Ou,
sendo guerreiros,
cobriríamos as nosas testas de longos cabelos tinxidos
de vermello cos cascos de tres cimeiras.
Levaríamos nos cós rexas espadas,
nas máns esquerdas a cetra,
as afiadas lanzas nas mans dereitas.
Encabalgando orgulosos sobor dun río,
ou andando
de a pé
coma soio soldados,
teríamos unha mascota animal.
Unha ou dúas,
o poldro bremante,
a tortuga silandeira.
Mascotas que representan as virtudes guerreiras.
Na loita ergueríamos ferinte e ameazador o tono
da vos.
Resumiríamos, nos nosos apelidos, o derradeiro
berro dos mortos que fica sangrante no peito
de todol-os desterrados,
o apelido do teu pobo,
Diadema de Ribadeo.

1977-11-19
Carta de Baudizzone a Seoane. 1977
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Baudizzone a Seoane. 1977 en 19/11/1977

Noviembre, 19 1977

Querida Maruja:

Sabemos que están en casa después de haber pasado Luis varios contratiempos postoperatorios. Como los hemos vivido también nosotros, sé muy bien lo difícil y desagradable que es para ambas partes –aunque sea en distintos sentidos–. Estamos siempre con Uds. con nuestro cariño que ahora se repondrán rápido y los tendremos lo antes posible por acá.
Y esto no lo dudo un minuto estando vos de por medio con tu carácter equilibrado, tierno e inteligente y Luis su voluntad y amor al trabajo.
Les enviamos un fuerte y muy grande abrazo.
Elena y Baudi

1977-12-09
Carta de Esther e Lipa Burd a Luís e Maruxa Seoane. 1977
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Esther e Lipa Burd a Luís e Maruxa Seoane. 1977 en 09/12/1977


Buenos Aires, 9 de diciembre de 1977

Queridos Maruja y Luis:

Recibimos la carta de Maruja con muchísima alegría, pues así supimos de la convalescencia de Luis y que toda la angustia y las complicaciones del postoperatorio de su enfermedad habían pasado. Espero que en estos momentos ya esté mucho mejor. Nos alegró muchísimo oír vuestra voz por teléfono y nos hicimos la ilusión de estar hablando con uds. ya en Bs. As. Espero que nuestros viajes coincidan, salimos de aquí vía S.A.S.1 El 22 de diciembre, desembarcamos en Copenhague, seguimos directamente a París o paramos una o dos noches en Copenhague. Nos gustaría nos contestaran directamente aquí y a París diciéndonos vuestros planes de viaje, si para esa fecha están en Madrid, decirnos donde, a ver si podemos ir a verlos. Nuestra dirección de París es 6 Rue de Tournelles, Paris 75004, 3º face. El teléfono 278-4395. Pedimos manden unas líneas a París con esos datos, por si la respuesta de uds. no llega a Bs. As. antes de nuestra partida. Nos basamos en que podemos verlos en que Luis por teléfono dijo que pensaban viajar para fines de Diciembre o principios de Enero.
Bueno, queridos, aquí todo el mundo los extraña. Esperamos con muchas ansias verlos, por ahora reciban un fuerte abrazo, el gran cariño y amistad de

Esther y Lipa

1 Acrónimo da compañía aérea escandinava Scandinavian Airlines

1978-02-08
Carta de Seoane a Dónega. 1978
Bos Aires
A Coruña
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Dónega. 1978 en 08/02/1978

Buenos Aires, 8 de Febreiro de 1978


Sr. D. Marino Dónega Rozas
A Coruña

Querido Dónega:

Fai uns días escribínche unhas letras de presentación de un médico mozo, Martín Baudizzone, para que ourentases no seu paso por A Coruña e o levásedes, si podíades, a Sobrado. Cecáis constituía esta petición un abuso meu, mais non sei a quen recurrir nestes casos que teña o (sic) teñan a vosa simpatía e amabilidade.

Chegamos eiquí o día 2 de xaneiro, eu con unha gripe moi forte collida en Madride, é esta unha cidade que me enferma, e pasei bastantes días con ela en Buenos Aires. Por agora estou pasando o período de adaptación previo ao meu traballo, aínda que fun facendo algunhas cousas, moi poucas. O vrau decorre como sempre nesta cidade, calor, baixa presión, fresco, choiva, trebóns, alagamentos, grandes ventos, todo alternando ás vegadas nun soio día. Cheguei a tempo para a inauguración de unha mostra de coarenta e cinco grabados meus no Museo de Arte Contemporáneo, propiedade do Museo. Esto é todo no que se refire a este mes que pasou. En canto á casa atopámola como a deixamos, con unha chea de cartas sobor da taboa, e, entre elas, unha do mes de marzal de 1977 de un Museo de Milán, invitándome a unha exposición. Contéstoa estos días non aceptando, agradecéndoa, síntome canso e pensamos continuar dividindo, mentras poidamos, os nosos anos entre esta cidade e Galicia. Cecáis algún día teñamos que decidir.

Recibín unha carta moi eloxiosa de Peregrín Otero con motivo do tomo Obra poética que lle remitín xuntamente cos álbumes que fixen nesa. Agradézolla moito. Non sei nada da preautonomía en Galicia, nin quen constituie a Xunta. Gostaríame me contases algo de todo esto. Unha carta leva menos tempo que un escrito, escríbeme.

Remato con unha aperta moi forte de Maruja e miña para vos os catro, incluio a Milagro e Fernando:

1978-02-20
Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1978
A Coruña
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1978 en 20/02/1978

LUIS SEOANE
A.C. 20-II-78
A Fco Fdez del Riego
Meu querido Paco:

Remítoche copia da carta que hoxe envío a Isaac Díaz Pardo. Non podo aturalo mais e non quero ser cómplice dos seus “abusos culturaes”, de abondo inxenuos o (sic) que eu supoño así. Por outra parte sendo eu seu asociado e o inspirador dunha laboura que nin sequera se intentou, no máis importante e popular, tampouco quero ser cómplice co meu silencio. Esto e todo. Deica pronto. Unha aperta tan grande para os dous Evelina e ti de Maruja e miña.
Seoane

1978-03-07
Carta de Dónega a Luís e Maruxa Seoane. 1978
A Coruña
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Dónega a Luís e Maruxa Seoane. 1978 en 07/03/1978

A Coruña, 7.III.1978

Maruxa e Luis
Buenos Aires

Queridísimos amigos:

Ao fin, soupemos de vós. Tiñámos noticias indirectas, via Paris, verbo dunha perturbación na saúde de Luis. E preocupámonos. Logo enterámonos de que a cousa non fora seria. E tranquilizámonos. Despois xa nada nos extrañóu a vosa tardanza porque sabíamos do mes que precisades pra vos readapar á vida porteña.

Nós, coma sempre. Fernanda, a todo gas, correndo, bulindo, ordenando, mandando, conducindo, traballando, xestionando e aconsellando sin acougo. Agora quéixase dunhas sístoles e diástoles camiñando ao par dela velozmente, atoladamente, axeitadamente, intermitentemente. Eu non séi que vai ser da miña Fernanda con tanto trafego. O Fernando, cabaleiro namorado, clásico e fillo, neto e bizneto de burgueses, prestando os seus servicios profesionáis a un sindicato obreiro, correa de transmisión –como agora se dí– dun partido político á esquerda do PC. Cousas da vida. E eu, atufado polo bufete e máis polo García Sabell na Academia sin esquecer aos acreedores da Corporación, que andan atrás miña, como tesoureiro, para cobrar.

Falando da Academia, ingresaron nela coa lectura dos seus discursos Eduardo Moreiras (poesía e realidade), Valentin Paz Andrade (o idioma galego no Brasil) e Xenaro Mariñas del Valle (público e teatro). Contestamos, respectivamente, del Riego, Cunqueiro e máis eu. Foron uns belidos discursos, aínda que o Valentin dóunos a murga cunha mala lectura, debida, sin dúbida, polos seus atrancos visuais.
Da nosa preautonomía, nada. O Goberno pisou o freno, paróu o choio e semella virar á dereita. Con todo, vénse observando nestes ultimos dias unha tímida actividade nos partidos políticos galegos, e unha lixeira presión dos parlamentarios sobre o Goberno. Veremos. A min o tema xa me ten aburrido.

O Isaac, como de costume. Quérese decir, argallando. Sigue ás voltas co xornal, coa apertura da tenda de Sargadelos en Santiago, e coas obras do edificio que ha albergar provisionalmente ao Museo. E coa teima iglesiascorrialán. O Rafael Dieste, estupendo. Perfecta, intelixentemente adaptado á súa perda visual, está máis falangueiro que nunca e xeneroso na comunicación dos seus saberes aos demáis. Eu xa lle digo que vou levar un magnetófono disimulado candia min para cando el morra editar libros co meu nome e as súas ideas. Ríse e dí que non estaría mal.

Estou arranxando as miñas cousas para unha viaxata a Salamanca, onde o del Riego, o Baliñas e mais eu estamos invitados –días 16, 17, 18 e 19– a un coloquio sobor La convivencia de culturas en la península Ibérica. Asistirán intelectuáis portugueses, cataláns, vascos e casteláns.
Levamos un inverno bravo. Frio e auga a esgalla. E vós, tan ricamente, coas vosas idas e vidas, vivindo nun perpétuo vran. Así calquera.
Cinguidísimas apertas de nós os catro pra vós os dous.

Dónega

1978-03-13
Carta de Esther e Lipa Burd a Luís e Maruxa Seoane. 1978
París
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Esther e Lipa Burd a Luís e Maruxa Seoane. 1978 en 13/03/1978


París, 13 de marzo de 1978

Queridos Maruja y Luis:

A un mes de llegar a Bs. As. les escribo. Esta temporada pasó muy rápido. Apenas llegamos a París comenzamos a hablar a vuestra casa de la Coruña para combinar de ir a verlos, pero uds. ya habían partido, pues nadie contestaba a distintas horas. Sabemos que están bien y que la salud de Luis está recuperada completamente. Eso nos alegra mucho, como nos alegra también saber que ya pronto los veremos y podremos contarnos todas vuestras cosas. Nos tocó un invierno lluvioso y frío. Hubo mucha nieve que nos encantó y nos hizo pasear por los distintos barrios todos con 1 encanto muy especial, la Place de Vosges cerca de casa, con sus casas del siglo XVII nos llevaba en la imaginación a la Edad Media. Vamos a exposiciones, teatros, cine. En el Gran Palais en estos momentos se puede ver: El arte moderno de los museos de provincia reúne alrededor de 300 obras de unos 60 museos de provincias francesas, mostrando las principales corrientes artísticas del siglo XX. El conjunto es muy bueno y el museo de Grenoble posee una colección bastante excepcional. Así pudimos ver aparte de los autores más vistos aquí en París, a [Alekséi] Von Jawlensky: [Cabeza de ] Medusa de gran colorido, a Ivan Kondriachor, en una composición de colores muy uniformes, llenos los dos de gran sugerencia, y muchos otros que sabemos son vuestros preferidos, pero que no nombro para no transformar esta carta en un catálogo. En el museo de la Ville de Paris se puede ver la colección Thyssen–Bornemisza, que reúne alrededor de 80 pintores también del siglo XX muy buenas obras de cada autor. En el Petit Palais se expone Borobudur1, que aún no vimos. Hay grabados de [James] Ensor y algunas otras cosas.
Estamos bien. Lipa pinta, yo trabajo. Vemos a los amigos más o menos depende del tiempo de cada uno y del nuestro propio. Vimos teatro muy bueno que ya les contaremos personalmente. Cine es lo que menos vemos. Llegamos a Bs. As. el 13 de abril vía S.A.S. Esperamos poder verlos lo más pronto posible.

Como siempre va para los dos un fortísimo abrazo y el cariño de

Esther y Lipa

Si tienen ganas, contesten la carta tarde por lo menos 1 semana.
6 Rue de Tournelles, Paris, 75004. Francia.

1 Probablemente se refire a unha exposición sobre o templo indonesio de Borobudur, entón en proceso de restauración pola Unesco e o goberno de Indonesia. Posteriormente, sería declarado Patrimonio da Humanidad (1991)

1978-03-31
Carta de Seoane a Dieste e Muñoz Manzano. 1978
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Dieste e Muñoz Manzano. 1978 en 31/03/1978


Buenos Aires, 31 de Marzo de 1978

Sres. Carmen y Rafael Dieste
La Coruña

Nuestros queridos amigos:

Llevamos, efectivamente, un largo tiempo sin comunicarnos con vosotros. Por dos veces, luego de nuestra llegada, comenzamos a escribir cartas y fuimos dejando, para escribir más tarde, aquellas que nos parecía debieran transmitir nuestras inquietudes más hondas y participar mayor número de noticias y reflexiones personales referidas al futuro. Al nuestro, se entiende. Estoy muy agradecido a los homenajes, siempre dudaré si merecidos, que me tributaron los amigos y el grupo de jóvenes compostelanos; pero, al mismo tiempo, me siento aislado de empresas que contribuí a crear pensando en su utilidad para Galicia. Me veo como aquel viejo escritor emigrante que un día regresó enfermo a La Coruña y todos lo mirábamos como un ser aparte, lejano, que nada tenía que ver con nosotros y, sin embargo, había sido desde muy joven uno de los nuestros. Se trataba de Lesta Meis, cuyo único libro, creo, publicado en Galicia, lo editó otro ex emigrante, Anxel Casal. El libro se titulaba Abellas de Ouro. Algún día os escribiremos una larga carta sobre nuestras dudas. Si regresamos pienso que, de algún modo será para siempre. A sumergirnos en una especie de aislamiento que no deseamos.
Esta vez, desde que llegué a Buenos Aires, apenas trabajé. Tengo exposiciones para este año en Rosario y aquí, en Buenos Aires, y el encargo de dos carpetas de grabados, aparte otros grabados que debo hacer para el libro de un amigo.
Aquí se cerró estos días una gran Feria del Libro. Extraordinaria, en el edificio de exposiciones internacionales que se levantó en la Avda. Figueroa Alcorta, frente a la parte de atrás del Museo de Bellas Artes y edificado hace muchos años. Muy importante por la cantidad de países que acuden a la muestra, por las conferencias que se pronuncian alrededor del libro y los problemas que surgen luego de editados, etc. Juntamente con todo esto, juegos infantiles para los niños que acuden con sus padres a la feria atendidos por maestras, teatro infantil, guiñol, etc., y conciertos para mayores, audiovisuales referidos al libro, a los problemas técnicos que se presentan con ellos, etc. Fué muy importante como lo es anualmente desde hace cuatro o cinco años. Esto le permitió a Camilo José Cela decir unos cuantos chistes a costa de la Feria del Libro de Madrid, y a Julian Marias mostrarse como un auténtico y severo castellano, muy orgulloso de la pobreza de las muestras del libro español, aunque lamentándola.
Hemos escrito a Espasandín –os agradecemos el envío de la noticia del fallecimiento de Alicia– animándole a que regrese a Galicia, nosotros que dudamos de hacerlo definitivamente. En ella están algunos amigos de su juventud y podía ser útil con sus conocimientos a cuantos se acercasen a él y fueran sus nuevos amigos.
Lamentamos que no hubiese sido García Sabell, o Piñeiro, uno de los dos, designado Presidente de la Xunta de Galicia. Esperemos que el Presidente designado y el grupo parlamentario que le apoya sean capaces de llegar a consolidar la autonomía gallega. Aquí no tenemos apenas noticias de Galicia, ni en general de España. Cuando las transmiten con confusas y los comentaristas internacionales se ocupan sobre todo de aquellos países con mayor cantidad de sucesos truculentos.
Enero y Febrero, en cuanto al tiempo, fueron más bien frescos. Marzo, en general, de grandes tormentas, inundaciones en Córdoba, Santa Fe, Entre Ríos, Catamarca, etc., con buen número de desgracias personales y pérdidas cuantiosas. En algunas ciudades las embarcaciones navegaban por las calles como por ejemplo en Gualeguaychú y el agua alcanzaba el metro y medio de altura dentro de los edificios públicos y casas particulares. Estos días son de calor, estamos en otoño. Se trata de los pocos días de calor de este año.
Os recuerdan los Baudizzone, Torrallardona, Frontini y demás amigos.

Un gran abrazo para los dos, de Maruja y mío:

[Seoane]

1978-04-05
Carta de Seoane a Dónega. 1978
Bos Aires
A Coruña
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Dónega. 1978 en 05/04/1978

Buenos Aires, 5 de Abril de 1978

Sr. D. Marino Dónega
A Coruña

Querido Dónega:

Recibimos a tua carta do 7 de Marzal. Enchéunos de contento o recibila, e de ter noticias vosas e de algúns amigos. Nos estamos preguiceiros para escribir cartas e xa matinamos con ledicia nas respostas que recibiremos con novas noticias. Alegréime moito do ingreso dos novos académicos, pois os tres, por distintas razóns, merecen a designación. Tiven noticias da designación de Rosón para Presidente da Xunta de Galicia e perdín xa calquer clase de fe no porvir desta. Sempre pensei que os parlamentarios galegos, por moi romos que fosen, serían capaces de xunguirse para designar unha persoalidade do seu país. García Sabell ou Ramón Piñeiro tiñan de ser, ó meu xuicio, os candidatos mais claros, entre os poucos que pode contar a Galicia de hoxe, con unha conducta de moitos anos ao servicio dos ideales galeguistas. Alegreime tamén da noticia de que de vez en cando ves a Dieste, tan xenerosamente comunicativo do seu grande talento e intuición. Cando chegou a Buenos Aires deslumbróu ao público dunha sociedade cultural de aqueles anos, polo 1939 ou 1940, coas suas conferencias encol de Velázquez e Edgar Poe. O análisis da pintura de un e o desmiuzamento de técnica narrativa de Poe, foi extraordinaria. Causou sorpresa, como anos mais tarde a que pronuncióu encol da laboura das Misións Pedagóxicas durante os anos da República. Dieste é un dos mais grandes exemplos do inxenio galego, e, tamén o é da disipación dese talento en conversas con amigos e tertulias. Moita xente débelle moito. Moitos que hoxe trunfan en Madrid ou en México, ou en Buenos Aires. Un dos seus grandes méritos é a xenerosidade. Estimulóu a moita xente para que escribisen ou pintasen. Débenlle moito os pintores, mais tamén bastante os escritores dos que foi amigo.

De Isaac non sei nada dende fai un mes aproximadamente. Debe estar moi ocupado. Eu estou matinando publicar unha nova revista semestral, Cuco Rei que siga a de seis páxinas feita xa fai moito.

Cóntame do viaxe a Salamanca e dime si pode haber convivencia en España de culturas.

Unha gran aperta para Fernanda, Milagro e Fernando, e para tí de Maruxa e miña:

1978-04-11
Carta de Dónega a Luís e Maruxa Seoane. 1978
A Coruña
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Dónega a Luís e Maruxa Seoane. 1978 en 11/04/1978

A Cruña, 11.4.78

Maruxa e Luis Seoane
Buenos Aires

Amicísimos:

Veño de ser nomeado conselleiro da Xunta de Galicia. Estóu confuso e preciso poñer as miñas ideas en orden. Con todo, quero que a miña primeira carta seña pra vós. Eu entereime 48 horas antes da designación ao consultárenme e pedírenme autorización pra dar o meu nome. Puxen, pola miña parte, uns límites razonables á miña aceptación, pero non os puiden rebasar si quería ser fidel ao meu pasado e, por riba de todo, ao pasado dos nosos amigos. O dedo histórico, inexorable, señalóume a min, o máis cativo de todos. Puxéronse as cousas de tal xeito que, necesariamente, fatalmente, tiña que ser eu. As cousas misteriosas do destino.

A noticia, que causóu unha sorpresa fenomenal, non puido caer millor no país. O galeguismo, vello e novo, deu un respiro de alivio. Existía un sentimento xeneralizado de frustración que nada bó facía agoirar. Xa, cando menos, a atonía era cáseque total. A Prensa non puido ser máis xenerosa conmigo. “Irreprochable, Indiscutible, invulnerable”, son parte dos adxectivos que adicóu ao meu pasado democrático, liberal e galeguista. A responsabilidade, como veredes, non pode ser máis esmagadora. Por tanto, sin o alento e a axuda dos amigos, o meu fracaso pode ser irremediable. E de nada servirá que na miña estricta intimidade personal me sinta ledo o reconfortado niste intre inaugural. Pesie a todo estou esperanzado. Porque, en definitiva, vivir non é máis cousa que agardar.

Non sabedes ben o que sinto a vosa ausencia. Pasaríamolo en grande comentando as vertixinosas, intrincadas, contradictorias, sorprendentes e, ás veces, alucinantes vicisitudes que me levaron á Xunta. Constituirían un extenso capítulo dun libro de Memorias.
Ainda co medo no corpo, recibide vós os dous as máis cinguidas apertas de nós os catro

Dónega

1978-04-25
Carta de Seoane a Dónega. 1978
Bos Aires
A Coruña
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Dónega. 1978 en 25/04/1978

Buenos Aires, 25 de Abril de 1978

D. Marino Dónega
A Coruña

Querido Dónega:

Rematamos, fai uns intres, de falar con Fernanda por teléfono. Enchéunos de contento a tua designación e desexábamos felicitarte. Onte recibimos a tua carta e facía dous ou tres dias uns recortes de xornaes que me remitíu Piñeiro. Mais, tiñamos que sabelo de outro xeito e recibimos a tua carta. Non temos que decirche da nosa emoción e contento porque tí, un galeguista, integres a Xunta de Galicia. É como un soño que recobrásemos do 1936. É como un soño que haxa ao fin un galeguista nunha Xunta en que tí soio, ao meu parecer, entre todos os que a compoñen, merece en xusticia formar parte dela. Non está, teño entendido, Domingo, nin foi designado Presidente, como algúns eiquí agardábamos, Piñeiro, nin coñezo aos designados polas outras diputacións. Ti, pois, representas lexítimamente a todos nos, os que durante coarenta anos, dentro ou fora da terra, con pasaporte español ou sin él, fixemos o que poidemos por Galicia, soñando con ela, padecendo con ela, traballando por ela e sendo sempre leales aos grandes homes da nosa historia e á nosa historia. Como eu, estarían hoxe moi ledos, os desaparecidos fai anos ahí e fora desa, os Vilar Ponte, Plácido Castro, Castelao, Casal, os dous Picallo, etc., todolos irmáns esquecidos, soio lembrados por nos.

Onte decíamoslle a Fernanda deste sentimento, desta emoción, como xa dixen. Chegas ao cárrego por méritos dabondo, por ter mantido unha conducta honesta, intelixente e patriota dos vellos galeguistas. Sentimos moito non estar ahí para ter celebrado contigo e os poucos irmáns que quedan de outros tempos, probados de moitos xeitos polas circunstancias que vivimos, a integración tua na Xunta de Galicia.
Non quero decirche, hoxe, mais. Escribe. Unha aperta moi fonda de Maruxa e miña para cada un de todos vos, Fernanda, Fernando, Milagro e tí, e os agoiros para tí no teu cárrego. Repito, escribe.

1978-06-13
Carta de Dónega a Luís e Maruxa Seoane. 1978
A Coruña
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Dónega a Luís e Maruxa Seoane. 1978 en 13/06/1978

A Coruña, 13.6.1978

Maruxa e Luis Seoane
Buenos Aires

Queridos amigos:

No dia de onte, en sesión da Xunta de Galicia, fun nomeado conselleiro de Cultura. Quero tamén, pois logo, que a miña primeira carta como tal seña para vosoutros. A carga que se me bota enriba do lombo non é pequena. E menos mal que non me acumularon, como pretendían e viña concebida a proposta da Presidencia, o Departamento de Educación e Ciencia. Por si non chegara unha cunca, dúas. Estóu algo desconcertado. Todo está por facer. Eu propóñome ir facendo un inventario de problemas culturais, clasificándoos e ordenándoos para ir lle metendo o dente aos que se poida, e os que non, déixalos para o futuro goberno autonómico e atope, cando menos, un banco de datos. E, menos mal que os homes da Xunta de maior temperatura galega están en maioría. Mais ese invento español do “consenso”, diametralmente oposto ao “disenso” do 36, impón andar amodiño. É un mírame e non me toques, porque pode romper. E non se pode deixar romper porque sobor del está cimentado o camiño cara á democracia. Fixádevos as gaitas que haberá que templar. E, por riba, sin contar co apoio dunha sólida experiencia política. Ainda que me vou axudando dunha certa intuición disparada pola observación dos feitos, das cousas e dos homes. Porque eu non fixen máis política que a testimonial dos tempos do franquismo. A política interesóume somentes como fenómeno cultural e, como espectáculo, divertíame. Claro que nesta derradeira faceta non podo negar que agora teño unha localidade máis perto do escenario, aínda que co risco de ter que rubir ás veces ao palco escénico. En fin, algo co que nin remotamente puiden soñar. Pero un chega ás cousas polos camiños misteriosos e inescrutables do destino, dito así en términos de retórica decimonónica. Mais con todo, si esto dera para un bó libro de memorias, ainda, ainda.

Non sabedes ben o que vos agradecín a vosa chamada telefónica. Emocionóume. E logo a vosa carta enchéume de ledicia. Nesto, os vellos galeguistas portáronse fenomenalmente. Comprenderon perfectamente a situación na que me atopéi. Recibín garimosísimas cartas de México, USA, Londres, París, Geneve, Venezuela...
E falando de Venezuela, diréivos que estivemos, Fernanda e máis eu, en Caracas invitados pola Irmandade Galega. Somentes, estivemos catro dias, catro apretados días, dunha concentración amistosa inconcebible. Pero poidemos contar: tres intervencións noutras tantas emisoras de radio, sin magnetofón, sin guión, sin nada, así, á americana, a responder sobre o que che pregunten e ceibar as verbas ao éter; unha intervención no canal 4º da TV, coa mesma preparación e, por riba, coa tortura dos focos; unha roda de Prensa disparando preguntas que viñan de acó, de aló e de acolá querendo saber do Rosón; duas entrevistas con xornalistas que che emplazan ás sete da mañán para lles responder; e dúas conferencias seguidas de coloquios. Agotador. E agora engadir cambio de horario, de clima, de alimentación e de caras. E sempre mantendo o tipo para que non se dixera. Puxémosvos unha tarxeta que non séi si recibiríades. Como resumen, decíavos nela que tedes toda a razón cando falades da emigración e dos emigrantes galegos.

O papel non dá para máis. Nin o tempo deste gobernante agobiado polo peso da historia. Cinguidísimas apertas de nós os dous para vós os dous.

Dónega

1978-07-04
Carta de Seoane a Dónega. 1978
Bos Aires
A Coruña
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Dónega. 1978 en 04/07/1978

Buenos Aires, 4 de Xulio de 1978

Sr. D. Marino Dónega Rozas
A Coruña

Querido Dónega:

Recibín a tua carta fai dias, uns dez dias cecáis, e alegróume moito a noticia do voso viaxe a Caracas. Teño concencia da tua responsabilidade no cárrego que aceptache sabendo nos que ti eres o único que ten idea do que é Galicia e que tes unha vida consagrada a ela. Si eu pódote servir de algún xeito, fareino con moito gosto. Matino que mais necesario é, ao meu xuicio, programar a futura vida cultural atendendo, sobre todo, as pequenas vilas, na súa maioría centro de bisbarras. Do fomento cultural nelas depende o porvir de Galicia. Constituien a influencia mais directa sobre os concellos e as parroquias. Dende elas pódese facer moito, ourentando as xentes sobre moitos problemas da vida diaria que constituien o fondamento dunha vida cultural mais amplia. Téñense de facer equipos de divulgación compostos por técnicos mozos. Fai anos fixen un programa encol destas custións que rematóu nun Sargadelos adicado ao turismo supostamente intelectual no mellor dos casos. Un amplio centro cultural en cada vila, e un modesto boletín mensual coa vida cultural galega que divulgue o que se fai mesmamente hoxe en Galicia, con destino as relaciós públicas e cos outros países da penínsua, e co estranxeiro. Un boletín de 24 páxinas en formato pequeno, sin ilustracións e perfectamente diagramado, feito en galego, castelán e en algún outro idioma, francés e inglés, en edicións separadas. Podo ampliar o proieto estructurándoo.

Con respecto a Buenos Aires, Caracas é Centro América, Buenos Aires é Europa, e os socios cambeos que teríades son os de estación e hora. Nesta época do ano temos un clima invernal benigno, bastante parecido ó desa cidade, o da Coruña. Mais supoñemos que algo teredes visto por T.V. do mundial de fútbol os dias pasados, desta cidade, e da Arxentina enteira, fai unhas semáns. O que pasou co pobo non é pra escribilo agora, nin narralo, tense que ter visto. Millóns de xentes nas rúas manifestándo seu xúbilo, de todas clases sociaes, sen agredir a ninguén, sin borrachos, sin asaltos a tendas, irmanados na sua ledicia. Un espectáculo que non tivo par en nengunha parte, que sepamos.

Lembrámonos moito das pequenas reunións da Coruña. Non sabemos aínda cando voltaremos. Teño moito que facer e aínda casi non fixen nada. Complicóuseme todo moito. Agardamos por Domingo que virá para o Dia de Galicia, e prometémonos acompañalo no tempo que o deixen libre.

Escribídenos. ¿Casaron Fernando e Milagro?. Tédenos ao tanto da boda. Gostaríame chegar a tempo pra che facer un retrato co peito condecorado de gobernante.
Unha grande aperta para os dous, e Fernando e Milagro. Tamén para os amigos que pregunten por nos.

1978-10-20
Carta de Seoane a Dónega. 1978
Bos Aires
A Coruña
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Dónega. 1978 en 20/10/1978


Buenos Aires, 20 de Outubro de 1978

Sr. D. Marino Dónega Rozas
A Coruña

Querido Dónega:

Onte escribinlle a Diaz Pardo e dígolle que fai meses que non teño noticias tuas, pois suponme informado de moitas cousas das que non teño noticia en absoluto. A tua derradeira carta foi do 5/VIII, na que me invitábades, en nome do Museo, a participar nun xantar a Alvaro Gil, e na que me anuncias poñerme duas letras mais adiante. Non recibín nada e supoño o moito traballo que o impedíu. Pola miña parte traballo arreo no que poido. O 21 remátase a cuarta exposición deste ano e o 9 de Novembro inaugúrase outra de pasteles, sempre con temas de Galicia, que é un país que está a morrer por falta de información axeitada no corazón dos emigrantes. O único que trouxo noticias foi Domingo, que por outra parte confirmou polas suas conferencias a ademiración que xa lle tiñan as xentes de eiquí. Para nos non podo decir canto siñificóu, a pesares de ser recente a nosa estancia en Galicia, e ternos dadas tantas probas de amistade.
Falando de outra cousa, agora en novembro salirá á rua o libro meu, Imágenes de Galicia, setenta e dous grabados en madeira e un prólogo bastante extenso en castelán e galego. Na coleición onde van incorporados os idiomas castelán e inglés. Fáloche de min, non teño outra de que che escribir. En febreiro ou marzo estaremos Maruja e eu nesa. Non sabemos aínda si definitivamente ou por outro ano mais. Non podemos decidirnos.
A fin de ano ou nos comenzos da temporada artística do ano que ven inauguro unha mostra importante da miña obra no Museo da cidade de Santa Fe, un dos grandes museos da Arxentina. (Teño que che decir que as sociedades de “Amigos do Museo” eiquí, e nos Estados Unidos, teñen a sua residencia nos mesmos Museos, tal como o proietaba eu coa esperencia de pertenecer ás sociedades do Museo Nacional de Bellas Artes e Museo Municipal de Arte Moderno de Buenos Aires. O mesmo en todo o resto do meu proieto. Mais non importa. Ese é un capídoo rematado da miña vida social en canto a Galicia e súmase á perda de tantos anos de vida nela, da obra feita por Galicia, fora dela, de tanto soño perante coarenta anos, e das obras de arte galegas que trouxen ao exilio que gardei, adequirín, troquei, etc., e o que mais amei. Cada unha delas ten para unha historia. Unha historia soio pra min).
Supoñemos xa casados a Fernando e Milagro, supoñemos a todos ben. Nos lembrámonos moito de todolos amigos. Non contestes si non tes lecer pra facelo.
Unha grande aperta para ti, Fernanda, Milagro e Fernando, de Maruja e miña:

1978-11-08
Carta de Seoane a Dieste e Muñoz Manzano. 1978
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Dieste e Muñoz Manzano. 1978 en 08/11/1978


Buenos Aires, 8 de Noviembre de 1978

Sres. Carmen y Rafael Dieste
La Coruña

Queridos amigos:

Hace mucho que no nos escribimos, no sé quien es quien debe carta, pero no importa, el caso es que hace mucho que no tenemos noticias vuestras directas, así como vosotros tampoco las teneis de nosotros. Suponemos en vuestro poder el cuadro que mandó Luis por Domingo, el vuestro, que estaba destinado a vuestra casa de Rianjo con el personaje del cuento de Rafael, el anciano que cruza el rio con la piedra sobre la espalda. Lo tuvimos enrollado desde el año 49 y solo volvió a ver la luz para enviarlo, igualmente enrollado, por Domingo, no sabemos como habrá llegado, pues era un cuadrado pintado con bastante materia y al ser enrollado más apretado quizá sufrió algo la pintura. De todas maneras nos gustaría saber si lo teneis ya en vuestro poder y si, despues de los años, os sigue gustando.
Nuestra vida este año tuvo sus alternativas, Luis pasó algún tiempo con pequeños achaques que lo tuvieron bastante deprimido, a pesar de eso trabajó bastante, sobre todo grabando en madera, pues está pronto a salir un libro de 72 grabados que se titula Imágenes de Galicia y que van desde temas históricos, a costumbres antiguas, algunas desaparecidas, a la actualidad. Además de esto hizo, con la que se inaugura mañana, cinco exposiciones, una en Rosario de pequeños oleos, luego otra en La Plata de grabados, después vino la de Bonino, con oleos desde el año 48 hasta el actual, compuesta por obras que no habían sido expuestas y que estaban reservadas para nuestra colección, quedaba muy bien y la crítica fué muy buena y muy elogiosa, así como el éxito permanente de público, nos dejó muy contentos. En setiembre (finales y comienzos de octubre) una de grabados en esta ciudad que fué muy visitada y con muy buena crítica y por último la de mañana, que son pinturas al pastel que había hecho por los años de Ranelagh y que vosotros seguramente debeis recordar, pensamos que va a quedar bien y son obras desconocidas para el público en general y con esta se da por terminada la temporada de exposiciones en este año, para nosotros, y que ya nos dejan muy cansados.
Por otra parte estamos preparando nuestro regreso definitivo a esa, no será todavía por esta vez, pues es mucho lo que tenemos que levantar, cuadros, grabados, toda una cantidad de obra de Luis hecha a lo largo de cuarenta y tantos años, libros en cantidades enormes que se fueron acumulando en todo ese tiempo, objetos, todas las cosas que nos rodean que constituyen un gran parte de nuestra vida y que no podemos desprendernos de ellas.
Algunos de los trámites para ese traslado pensamos que seguramente será mejor realizarlos personalmente en esa, de manera que iremos seguramente en febrero, estaremos diez meses o un año para volver aquí y ya (dejando ahora muchas cosas ordenadas) en el 80 regresar para quedarnos. Todo esto nos tuvo y nos tiene bastante intranquilos, además de todas las cosas que están ocurriendo aquí y en el mundo porque no podemos hacer como el avestruz, esconder la cabeza y no querer ver, estamos aquí y tenemos que sufrir todo lo que pasa y lo mismo nos ocurrirá ahí o en cualquier parte en donde nos encontremos. Será otra etapa de nuestra vida, quizás la definitiva, ya veremos.
Por aquí andan estos dias José Luis y María Elena. Ahora, en estos momentos están haciendo un tour por el país, solo se quedaron cinco dias en Buenos Aires y creo que al final de su viaje estarán otros cinco, están aprovechando muy bien el tiempo, piensan regresar el 17, ya lo veréis y os contarán de todo. De Marika y Varela no tenemos noticias, Luis escribió hace como cinco meses y, por supuesto, Varela no contestó. Las noticias que nos llegan en lo que se refiere a Varela son bastante confusas, pues lo mismo nos dicen que está muy bien porque no bebe nada que todo lo contrario y cuando nos dicen esto nos dejan muy preocupados y apenados. De la gente de aquí no podemos deciros mucho, algunos se han ido para siempre, otros andan bien o regular, lo mismo que todos nosotros, cosas que dejamos para cuando regresemos dentro de dos meses y algo, el tiempo corre y enseguida estaremos con vosotros en La Coruña. ¿Qué es de Mireya? No sabemos nada de ella, si se quedó, si volvió, si está por ahí dadle nuestros saludos cariñosos. Y por hoy termino, si teneis ganas escribir unas letras. Un cariñoso y grande abrazo de Luis y mio para los dos.

Maruja

1978-11-18
Carta de Muñoz Manzano e Dieste a Luís e Maruxa Seoane. 1978
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Muñoz Manzano e Dieste a Luís e Maruxa Seoane. 1978 en 18/11/1978

La Coruña, 18 de noviembre, 1978

Queridos Luis y Maruja:

Anteayer hemos recibido la carta de Maruja, que hemos leído con gran interés y emoción. Dice Maruja que no sabe quién debía carta, y me parece que somos nosotros, pues aunque Rafael me dice que habíamos enviado como carta a García-Sabell, no deja esto de ser sólo un sofisma. Lo cierto es que desde la venida de Domingo, que nos anunció que nos traía el cuadro, estábamos pendientes de deciros que llegó... y no ha llegado todavía a nuestras manos.
Hemos estado sin atrevernos a preguntar y sin ver apenas a Domingo a causa de numerosos viajes: a Madrid, a Francia, a no sé qué otros sitios, hasta que hace unos días nos dijo que le había llegado por fin el cuadro y que nos lo entregaría la semana próxima –que es ésta–, pero no podrá ser, porque ha salido con los Reyes, acompañándolos, con otros invitados especiales, en su viaje a América. Según nos dijo, había perdido la pista del cuadro durante varias semanas y no se atrevía a vernos hasta que por fin llegó a su poder con toda normalidad. Estamos deseando verlo, y muy seguros de que nos ha de seguir gustando mucho, no sólo por todo lo que hay detrás de su motivación –para nosotros entrañable–, sino por el cuadro mismo que creemos recordar perfectamente.
En este largo tiempo, ha habido muchos días iguales, sin mayores acontecimientos, con un poco de impaciencia por mi parte de promover nuevas ediciones de los libros de Rafael. Pero últimamente parece que hay, en efecto, algún movimiento. Rafael se decidió a reunir en un volumen los artículos en gallego de su primera etapa de Vigo en Galicia y principalmente en El Pueblo Gallego, que son muy bonitos y en gran parte muy actuales.
Estábamos metidos en la labor de recolección y corrección, cuando se presentaron –después de varios meses de prometerlo y cuando ya dudábamos de que hiciesen el viaje– Gabriel Zaid y su mujer, Bárbara (o Basia) Batorska, polaca de nacimiento, pintora y persona muy agradable en todos sentidos. Después de pasar pocos días en La Coruña y Rianjo, nos invitaron a ir con ellos a Barcelona y Madrid, elegidos estos sitios porque Gabriel deseaba obligar a Rafael a hacer algunos contactos editoriales. Estuvimos una semana en Barcelona (entre trabajo y turismo), fuimos un día a Valencia a ver a Gil-Albert (que está notablemente disminuido físicamente, pero muy bien en general) y ocho días en Madrid, contando sus cercanías. Disfrutamos verdaderamente del viaje, y en todo momento nos hemos sentido queridos, tutelados, admirados y hasta mimados; con la más espontánea reciprocidad de nuestra parte, por el lado afectivo, dada la maravillosa calidad cordial y espiritual de estas personas.
En efecto, se hicieron algunos contactos editoriales y es de suponer que algo va a salir, aunque estamos todavía en la primera etapa de propuestas y currículums (currícula).
Por otra parte, Estelle Irizarry terminó y tiene ya aprobado su libro para la Editorial Twaine, en inglés, y se ha decidido a emprender otro en español –a entregar en agosto– que, en principio, editaría El Castro. También va a hacer la edición anotada del Félix Muriel para colección Letras Hispánicas de Ediciones Cátedra de Madrid. Es admirable la devoción con que se ha embarcado en el estudio crítico de la obra de Rafael.
De salud estamos muy bien, gracias a Dios. Rafael debe tener hecho un trato particular y oculto con el tiempo, para que se deslice sin tocarle. Y yo, en el afán de no dejarle a solas con tantos papeles sin ordenar debidamente, no tengo otro remedio que defenderme lo mejor que puedo.
Se ve que Luis superó, en efecto, los pequeños achaques de salud, pues un libro de 72 grabados y cinco exposiciones, ya es algo para competir consigo mismo –no sé a quien le pondría comparar– en las mejores épocas.
En algún momento, nos desconsoló mucho el rumor de que os quedabais definitivamente en la Argentina; no obstante, nunca acabamos de creerlo del todo y, en efecto, hace ya tiempo que tenemos la noticia contraria, ahora confirmada por ti.
Quisiéramos, sin embargo, que en febrero hicieseis ya la movida definitiva, sin otro viaje posterior. Pero desde fuera no podemos pretender ver las cosas en su realidad. Ciertamente asusta el trabajo que tenéis que hacer, ¿no será mejor hacerlo ya, luego, luego? –como dicen creo que en México. Tú me responderás, Maruja, que la detención temporal del cuadro es un ejemplo de que hay que preparar bien las gestiones, pero con un ligero retraso, ha llegado. En fin, vosotros sabéis mejor, si es que lo sabéis, pues es natural que tengáis muchas dudas. Es que también me parece mucho desgaste preparar dos viajes internacionales más. En fin, probablemente estoy argumentando movida, inconscientemente, por nuestro deseo de teneros aquí.
Ya deseamos que vengan José Luis y María Elena para que nos cuenten cosas de vosotros, que ahora me doy cuenta de que si cumplieron el calendario previsto, habrán llegado o estarán a punto de llegar.
A Varela y Marika los vimos en Madrid, en casa de Carlos Gurméndez (donde, naturalmente, os recordamos). No diré que pueda daros buenas noticias; Marika está como más parada; habla muy poco y tiene como que concentrarse varios minutos para terciar en la conversación con alguna pequeña frase de aclaración o comentario, que era –eso sí– siempre oportuna. Varela está más grueso, con más barba y se mostraba con ese humor que adopta, entre bromas y veras, para defender su intimidad, sin dar pie a que se le hagan preguntas. Dan la idea como de vivir en transitoriedad indefinida. En cuanto a su peligro, la bebida, tenemos más bien la impresión de que se ha moderado. Aun cuando allí tomó unos cuantos wiskies, no pasaron de lo que puede ser casi normal en una reunión prolongada. Nos dijo Isaac que, según Paz Andrade, tienen en el puerto de Vigo unos cuantos contenedores con muebles y efectos traídos por Marika, lo que supone unos gastos muy crecidos. En fin, si se supiese que tienen para vivir de rentas, sería muy tranquilizador, pues –según dijo también Isaac– Varela rehuye hablar de proyectos de trabajo.
Mireya está también en transitoriedad indefinida, si bien más normal, tranquila y acompañada, en Rianxo. Allí se pasa el tiempo, con ligeras excursiones a Padrón, a casa de Isabel Baltar, o a La Coruña cuando tiene que hacer alguna gestión. Alude, de tarde en tarde, a que dentro de unos meses volverá a América. Yo no le pregunto para que no lo tome como presión. En general, está bien.
El nuevo edificio del Castro y la instalación provisional del Museo Carlos Maside quedó muy bien, según os habrán ya dicho José Luis y María Elena. Isaac y Mimina, como suelen, cada uno en su normalidad. La familia y los asuntos prosperan.
A Dónega le absorbe su cargo, le vemos muy poco. Fernanda ha estado con unas arritmias de corazón un poco inquietantes, per se siente mejorada, aunque no hayan desaparecido. Quizá se esforzó mucho la primera temporada de ser Marino conselleiro, llevándole casi diariamente a Santiago. Ahora, en general, va en tren.
Fermín y Jenny, siempre los mismos, son realmente casi las únicas personas con quienes tenemos algún esparcimiento. Fermín terminó su Diccionario Castellano-Gallego, que pronto irá a la imprenta.
En cuanto a la situación política, todo es muy cuesta arriba, a pesar de la buena voluntad de la inmensa mayoría. El terrorismo de izquierdas y derechas no ceja en sus propósitos de desestabilizar todo lo que se ha conseguido, que no es tan poco, si se afirmase y se pudiese continuar en paz. En fin, tenéis que venir a contribuir a arreglarlo.
Os recordamos siempre con todo nuestro ya antiguo cariño y admiración. Nuestros saludos a los Baudizzone, Frontini, Aída, los Sofowich, los Burd y los que por ahí queden de amigos.

Un gran abrazo de,

Carmen y Rafael

1979-02-19
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1979
A Coruña
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1979 en 19/02/1979

A Coruña, 19 de Febreiro de 1979

Sr. D. Isaac Diaz Pardo
Sargadelos

Meu querido amigo:

Confirmo con esta carta as verbas ditas persoalmente a tarde do dazaseis deste mes na miña casa. Deixo, por propia vontade, de pertenecer a calquera clase de sociedade que houbese tido contigo no pasado. Entre elas o Laboratorio de Formas, e Cerámicas de Sargadelos, as accións que me corresponden nesta sociedade, e ao Museo Carlos Maside, e, neste caso, ademais, a membro do seu Patronato. Non me quedan aspiracións de nengún xénero para o porvir. Xa entreguei moitos anos da miña vida a todo aquelo que me pareceu xusto en perxuicio dos meus intereses, como saben ben todos aqueles que me trataron. Pola miña parte dounos por perdidos. Agora é tarde para escomenzar de novo outra vida e tratar de vivir de xeito distinto a como o fixen no pasado.
Ren mais, como escribiríamos na década do 30. Envío copia desta carta a cada un dos membros do Patronato do Museo de Arte Carlos Maside e a ninguén máis. A maioría destes son meus amigos e irmáns do 36, e teño a seguridade que me comprenderán. As nosas vidas foron, de certo xeito, paralelas.

Unha aperta fonda e amiga de:

Luis Seoane

1979-02-20
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1979
Sargadelos
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1979 en 20/02/1979

20 de febrero de 1979

Sr. Don Luis Seoane
La Coruña

Querido Luis:

Esas cosas desagradables que me has dicho el viernes último y que le ratificaste a José Luis a la mañana siguiente no pueden menos de disgustarme mucho. No entiendo tu actitud y no sé qué hacer para hacer algo que resuelva el problema para el futuro. En cuanto a lo del Museo será bien que le digas a Dónega que convoque al Patronato y le expones a sus miembros lo que te parezca y puedes llevarles esa carta en la que te obviamos según le dijiste a José Luis, y que en el mejor de los casos será una carta que leíste mal, como no puede ser de otra forma. ¿Quién no ve que estas empresas han hecho y hacen por el Museo un esfuerzo desproporcionado a su tamaño, teniendo encima que soportar pleitos y sostenelos para que no caiga todo en las manos de la pandilla de los delincuentes de Iglesias Corral? ¿Quién puede ignorar que todos te estamos sirviendo con toda dedicación y homenaje y que sin ir más lejos tu última estancia aquí fue acompañada por nosotros, entre otras cosas, dedicándote a ti y a tu obra dos libros y un audiovisual?
Yo no logro entender qué es lo que quieres y es bien saberlo y cuanto antes pues no vamos a estar siempre así.
No quiero que mi presencia te violente, y me estás dando a entender que te violenta. Es mejor entonces resolver ese lío con el Patronato en lo que toca al Museo y en lo restante obraremos como corresponda sin necesidad de dramatizar las cosas. Yo quiero saber qué es lo que he hecho mal por si puedo corregirme.
Si necesitáis algo sé tú el que nos llames. Yo no quiero intranquilizarte. Ya sabéis que nos tenéis siempre a vuestra disposición. Y mientras espero esa reunión del Patronato van abrazos muy fuertes para ti y para Maruja

[Díaz Pardo]

1979-02-25
Carta de Díaz Pardo a Dieste. 1979
Sargadelos
A Coruña
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Dieste. 1979 en 25/02/1979

25 de febreiro de 1979

Sr. Don Rafael Dieste
A Coruña

Benquerido Rafael:

Atopo en Sargadelos a carta de Luis, cuia copia xa sei que tes, comunicando a súa renuncia a calquera clase de sociedade que houbese tido conmigo no pasado, cousa que non pode deixar de preocuparme moi seriamente, xa que de esas sociedades vivimos 250 familias, e isto átame e non me deixa máis opción que a de traballar.
Tentoume non decir ren e deixar que o que veña chegue polo seu aire, pois quen sabe se isto terá solución e si o pretendela non será pior. Mais penso que algo debo decir polo menos aos cinco membros do Patronato que máis convivíchedes con Luis xa antes da nosa guerra (ti, Domingo, Paco, Ramón e Dónega), primeiro para suplicarvos fagades canto podades por facer superables, coñecéndoas, as razós que ten Luis para dar semellante paso.
Cara a esta superación eu ofrezco ponerme ao marxen do Patronato e de todo o relacionado co Museo, con renuncia explícita ou simplemente non voltando a meterme para nada nas cousas do Museo, firmando dende xa as cousas que vos fagades, incluido Luis, e si vos parece para evitar calquer transcendencia maliciosa pode facerse sin ningún cambio, pois que eu estou no Patronato representando a Cerámicas do Castro, e ésta pode poñer calquer outro representante, dende un dos outros compañeiros da empresa até un alleo, ou a un fillo meu, como seña máis doado. Con razón ou sin ela e só porque se atope unha solución, acepto que se me recrimine calquer cousa. Algunha solución así habría que celebrala e eu seguiría prestando dende fora toda a axuda que se me pedise.
Si unha solución así non fose posible entón habría que pedirlle a Luis que nos dise unha explicación das razós que ten para tomar tal decisión, sobre todo cando na súa carta verque cousas innecesarias que non debeu decir, pois en todo caso debeu limitarse a comunicarlle ao Patronato (ao seu Presidente e/ou Secretario, non a mín) que renunciaba a ser Patrono do Museo. No feito de comunicarlle aos Patronos que renuncia a calquera clase de sociedade que houbese tido conmigo no pasado é onde radica a innecesariedade e onde a Luis fóiselle a man, supoño que por nerviosismo, mais o certo é que calquera ten dereito a pensar que eu (e os que estarnos na responsabilidade das empresas) lle temos feito algo que administrativamente non estaría ben. E isto hai que axudarlle a que o comprenda, xa que si ben íl ten dereito a facer as interpretaciós que lle pete, aos demáis tamén nos alcanza o mesmo dereito. Así para evitar malas interpretaciós íl debería dar a súa.
Fágovos a vós cinco depositarios da miña reacción á carta de Luis para que a administredes coma millor o consideredes, comunicándollo ou non ao resto dos Patronos. O que vos fagades ben feito está.

Perdonádeme esta nova molestia. Apertas tensas

Isaac

1979-03-02
Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1979
A Coruña
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1979 en 02/03/1979

A Coruña, 2 de Marzal de 1979
Sr. D. Francisco F. del Riego
Vigo.


Meu querido amigo:

Fai algúns anos o escritor e crítico Francisco de Miralles escribiu nun artigo encol dos museos: “Polo momento, non existe unha política museística. Non se plantexóu aínda o uso dos museos”. “Constituien, esto si, fontes de coñecimento histórico”. Referíase a España. Nos Museos de outros países de Europa veñen, dende fai tempo, servindo a unha política educativa, constituíndo verdadeiros centros docentes a cuio frente téñense xentes non somente especializadas, senón con unha gran esperencia nestas custións. Non se trata soio da obra arquitectónica útil que se poda facer pra eles, con todo o que esixe un museo do noso tempo, senón do xeito en que o museo sirva á colectividade. Para elo, presentamos no primeiro tomo de L. F. un plan de traballo educativo que parece non ter sido leído por cuasi ninguén, dándolle a razón a García Sabell en “O desdén pola lectura”, que tan axeitadamente escribíu fai uns dous meses. No traballo noso establecíase que o Museo de Arte Carlos Maside, fundábase co ouxeto de espallar, ilustrándoa, a intención dunha xeneración de artistas que creeron nas posibilidades dun arte galego, non somente caracterizándose por unha temática propia galega, senón polos aspectos formais da obra de arte no noso tempo. Dende o punto de vista didáctico atendíase a mostrar neste pequeno museo a obra dos artistas galegos a partir do ano trinta, é decir, de aqueles que, pra nos, foron os primeiros innovadores, facendo a sua obra con conciencia moi clara encol das posibilidades dun arte diferencial galego e tendo en conta o carácter precursor dun artista anterior, Castelao. Ningún outro. Eu fun o autor desde proieto feito de acordo con Diaz Pardo, que pra ese mesmo número de L.F. fixo o proieto adicado a Sargadelos. Mais, así como Sargadelos fundouse plasmándose a sua realización con arreglo ás ideas de Diaz Pardo, a concepción do Museo, miña, co meu foi o maior aporte de obras, arredor de 140, da miña propiedade, reunidas en moitos anos, ou que merquei espresamente, ou obras propias feitas por min, ou que conquerín de amigos de moitos anos, aos que recabei o seu apoio, e que, xustamente polo seu aporte débense considerar, como a Isaac Diaz Pardo ou como a min, tamén seus fundadores.

Como antecedente das que denominamos funcións estáticas e dinámicas do Museo de Arte Carlos Maside, que influíron en xeral meu traballo, débense ter en conta, o Tren de Arte que montaron os constructivistas, futuristas e abstractos rusos na época da sua revolución, os plans que deixaron escritos pra Escolas de Arte, esposicións, etc., Anxel Ferrant, Gabriel García Maroto e Manuel Abril, na década do vinte; Herbert Read e Schmidt de mais tarde, Director do Museo de Basilea, etc., e a esperencia transmitida oralmente no meu caso por Rafael Dieste, polos misioneiros pedagóxicos de España, fundadores de un Museo rodante con copias de obras do Museo do Prado, pronunciando conferencias sobor delas polos pobos españoles.

Mais teño que deixar aclarado que, do Museo de Arte Carlos Maside non fun nunca seu director, senón un dos seus fundadores; si queredes, e facedes caso de Diaz Pardo que o publicou nun artigo, o seu fundador, posto que foi un soño da miña vida, do que falei e escribín moito; e doutros soños que tiñan que ver con diversos ensinos sinxelos pra o pobo e que deberon terse cumplido ao meu ver, a traveso do Laboratorio de Formas, logo de feitas a fábrica de Sargadelos e de estar en camiño de se facer o museo. Non poido sere. Cumplido en parte o soño do museo, soio en parte, a consideración desto e do que non se fixo, é xa un problema persoal, de incapacidade si queredes miña. Xa non discuto mais e retírome de calquer actividade que non teña que ver co que habitualmente fago, grabar ou pintar. Na miña resolución non hai acritudes, nin renuncia ás miñas vellas ideas galeguistas e non me arrepinto do meu pasado, do que estou, polo contrario, orguloso, fíxeno todo cecais mal, mais con dinidade. Desexo de non contribuir a mais discusións sobor actitudes inconsultas, personais, etc. Xa non teño mais nada que decir. Mais ben penso que fica todo dito e que en nada afecta á amistade, como se pode deducir da carta que lle remitín a Diaz Pardo o 19 de Febreiro deste ano, e que foi contestada o 25 dese mesmo mes. Teño de engadir, con respecto á carta miña, rectifícome en canto ao referente á renuncia ás acciós de miña pertenencia en Cerámicas de Sargadelos. Continúan sendo miñas, mais, os beneficios que produzan estarán adicados a premiar cada dous anos ao pintor, grabador, ou escultor, en calquera dos seus xéneros, que, logo de ter traballado dez anos consecutivos no seu arte tivese probado a sua calidade na totalidade da obra feita, a xuicio dun xurado que nomee o Patronato do Museo de Arte Carlos Maside, e, a cuio xurado, ten de pertenecer un membro do Patronato. Non tendo o candidato menos de trinta anos de edade. Terá tamén de ser nado en Galicia, ou fillo de emigrantes galegos, ou simplemente de galegos. O beneficiado co premio deberá deixar unha obra ao Museo de Arte Carlos Maside.
Vivindo do meu traballo, esto é do pouco que podo facer, na miña situación, por Galicia.

Esto é todo. Remito fotocopia, perdoádeme, desta carta a cada un dos membros do Patronato.

Recibe unha grande aperta de:


Luis Seoane

1979-03-02
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1979
A Coruña
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1979 en 02/03/1979

A Coruña, 2 de Marzal de 1979

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Meu querido amigo:

Fai algúns anos o escritor e crítico Francisco de Miralles, escribíu nun artigo encol dos museos: “Polo momento non existe unha política museística. Non se plantexóu aínda o uso dos museos”. “Constituien, esto si, fontes de coñecemento histórico”. Referíase a España. Nos museos de outros países de Europa veñen, dende fai tempo, servindo a unha política educativa, constituíndo verdadeiros centros docentes a cuio frente téñense xentes non somente especializadas, senón con unha gran esperencia nesas custións. Non se trata soio da obra arquitectónica útil que se poda facer pra eles, con todo o que esixe un museo do noso tempo, senón do xeito en que o museo sirva á colectividade. Para elo, precisamos no primeiro tomo de L[aboratorio de] F[ormas] un plan de traballo educativo que parece non ter sido leído por cuasi ninguén, dándolle a razón a García Sabell en “O desdén pola lectura”, que tan axeitadamente escribíu fai uns dous meses. No traballo noso establecíase que o Museo de Arte Carlos Maside, fundábase co ouxeto de espallar, ilustrándoa, a intención dunha xeneración de artistas que reeron nas posibilidades dun arte galego, non somente caracaterizándose por unha temática propia galega, senón polos aspectos formais da obra de arte no noso tempo. Dende o punto de vista didáctico atendíase a mostrar neste pequeno museo a obra dos artistas galegos a partir do ano trinta, é decir, de aqueles que, pra nos, foron os primeiros innovadores, facendo a sua obra con concencia moi clara encol das posibilidades dun arte diferencial galego e tendo en conta o carácter precursor dun artista anterior, Castelao. Ningún outro. Eu fun o autor dese proieto feito de acordo con Díaz Pardo que pra ese mesmo número de L.F. fixo o proieto adicado a Sargadelos. Mais, así como Sargadelos fundouse plasmándose a sua realización con arreglo ás ideas de Díaz Pardo, a concepción do Museo, miña, como meu foi o maior aporte de obras, arredor de 140, da miña propiedade, reunidas en moitos anos, ou que merquei espresamente, ou obras propias feitas por min, ou que conquerín de amigos de moitos anos, aos que recabei o seu apoio, e que, xustamente polo seu aporte débense considerar, como a Isaac Díaz Pardo ou como a min, tamén sus fudadores.
Como antecedente das que denominamos funcións estáticas e dinámicas do Museo de Arte Carlos Maside, que influíron en xeral no meu traballo, débense ter en conta, o Tren de Arte que montaron os constructivistas, futuristas e abstractos rusos na época da sua revolución, os plans que deixaron escritos pra Escolas de Arte, esposicións, etc., Anxel Ferrant, Gabriel García Maroto e Manuel Abril, na década do vinte; Herbert Read e Schmidt de mais tarde, Director do Museo de Basilea, etc., e a esperencia transmitida oralmente no meu caso por Rafael Dieste, polos misioneiros pedagóxicos de España, fundadores de un Museo rodante con copias de obras do Museo do Prado, pronunciando conferencias sabor delas polos pobos españoles.
Mais teño que deixar aclarado que, do Museo de Arte Carlos Maside non fun nunca o seu director, senón un dos seus fundadores, si queredes, e facedes caso de Díaz Pardo que o publicou nun artigo, o seu fundador, posto que foi un soño da miña vida, do que falei e escribín moito; e doutros soños que tiñan que ver con diversos ensinos sinxelos pra o pobo e que deberon terse cumplido ao meu ver, a traveso do Laboratorio de Formas, logo de feitas a fábrica de Sargadelos e de estar en camiño de se facer o museo. Non poido ser. Cumplido en parte o soño do museo, soio en parte, a consideración desto e do que non se fixo, é xa un problema persoal, de incapacidade si queredes miña. Xa non discuto mais e retírome de calquer actividade que non teña que ver con que habitualmente fago, grabar ou pintar. Na miña resolución non hai acritudes, nin renuncia ás miñas vellas ideas galeguistas e non me arrepinto do seu pasado, do que estou, polo contrario, orguloso, fíxeno todo cecais mal, mais con dinidade. Desexo de non contribuir a mais discusións sobor actitudes inconsultas, personais, etc. Xa non teño mais nada que decir. Mais ben penso que fica todo dito e que nada afecta á amistade, como se pode deducir da carta que lle remitín a Díaz Pardo o 19 de Febreiro deste ano, e que foi contestada o 25 dese mesmo mes. Teño que engadir, con respecto á carta miña, rectifícome en canto ao referente á renuncia ás accións de mi pertenencia de Cerámicas de Sargadelos. Continúan sendo miñas, mais, os beneficios que produzcan estarán adicados a premiar cada dous anos ao pintor, grabador, ou escultor, en calquera dos seus xéneros, que, logo de ter traballado dez anos consecutivos no seu arte tivese probado a sua calidade na totalidade da obra feita, a xuicio dun xurado que nomee o Patronato do Museo de Arte Carlos Maside, e, a cuio xurado, ten de pertenecer un membro do Patronato. Non tendo o candidato menos de trinta anos de edade. Terá tamén de ser nado en Galicia, ou fillo de emigrantes galegos, ou simplemente de galegos. O beneficiado co premio deberá deixar unha obra ao Museo de Arte Carlos Maside.
Vivindo do meu traballo, esto é do pouco que podo facer, na miña situación, por Galicia.

Esto é todo. Remito fotocopia, perdoádeme, desta carta a cada un dos membros do Patronato.
Recibe unha grande aperta de

Seoane

1979-03-28
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1979
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1979 en 28/03/1979

Sargadelos, 28 de marzo de 1979

Sr. Don Luis Seoane
La Coruña

Querido Luis:

No tengo más remedio que escribirte una larga carta, no para polemizar sino porque yo no puedo quedarme con reservas mentales contigo sin que me arañe algo por dentro:
1º- Registrar lo que acabo de decirte por teléfono en cuanto al deseo de la familia de Lorenzo Varela de traer a Galicia sus restos y como yo no sé qué es lo que se debe de hacer en este caso pues con independencia de lo que yo pienso es más importante lo que penséis tú y Rafael. Yo me sumo a lo que penséis vosotros.
2º- Tu carta del 2 cte. a los Patronos del Museo, en relación con la que me escribiste en 19 de feb[rero] y enviaste copia a los mismos, hay en ella cosas con las que estoy conforme y otras que no lo estoy pero que respeto. La más importante, la que más me preocupa, es el objeto mismo de la carta, pues no creo que a ninguno de los Patronos, nuestros amigos, les interese volver a tomar alguna decisión si saben que tú estás ajeno, indiferente a ella, y no digamos si sospechan que puedas estar contrariado, porque por encima del mismo Museo y de todo lo demás está tu amistad. Yo quisiera sentirme entre esos amigos y dejo en el aire la significación que esto puede tener.
3º- Por algunos amigos supe de algunas reacciones tuyas al ver el Museo, pero, naturalmente, yo sé que ninguna de esas razones son las que te han disgustado. Pienso que más bien es una suma de razones, de malos entendidos y de cosas inevitables que nos hacen a veces ser como somos. Las razones las traías ya dentro de ti como una protesta, más bien por todo –razón no te falta– por todo esto en lo que desembocaron tanto empeño por conseguir lo imposible, porque la realidad única y posible es esta con todas sus miserias. Si en el Museo hay algo que se hizo como tú no quisieras que se hiciese, se rectifica y se sigue adelante, sin que esto constituya siquiera un incidente pues puedes estar seguro que la totalidad de los Patronos no te van a contrariar en nada y por el contrario estarán encantados en que esas cosas se hagan como tú quieres. Cada uno aportó su criterio con su leal saber y entender pero nada estaría más lejos que pensar que lo aportaban en oposición a ti.
4º- Un punto sólo. Esa carta del feb[rero] del 77 (en la que tú dices que yo digo algo así como que yo te he destituido –lo cual no puede ser más que por haber leído tú mal la carta) te daba cuenta de varias cosas, entre ellas de los materiales que adjuntaba que habían enviado Neira Vilas, Arturo Cuadrado, un viejo emigrante de Méjico y te daba cuenta también de que en el Castro había dejado en mi ausencia Eva Llorens un grupo de dibujos de su padre montados. Todas las cosas las supervisaste tú, algunas me las devolviste, pero no tengo idea que me hayas dicho nada contra esos dibujos de Llorens, más bien mi recuerdo es que los aceptaste bien por los personajes históricos que retrataban. Pero no te preocupes que acepto que la memoria pueda estarme fallando. Pero es que esto enlaza con otra cosa, porque al parecer Eva Llorens acaba de hacer unas manifestaciones en la televisión en las que al parecer –pues yo no la oí– dijo que pensaba reunir la obra de su padre al lado del Museo Carlos Maside y que tal idea había sido de Isaac Díaz Pardo director del Museo. Sin embargo la realidad es otra.
El último verano Eva Llorens estuvo exponiendo en Giannini y me pidieron que asistiese a una charla/coloquio sobre la acuarela y fui por esa estúpida condición mía de hacer cosas que creo debo hacer aunque no me gusten. Eva aprovechó y vino al día siguiente al Castro. Me contó que estaba cumpliendo año sabático, que se había divorciado de su marido tejano, al parecer borracho, que estaba estudiando los papeles de su padre (entre los que aparecían algunas cartas de Castelao) y que pensaba hacer una biografía, que en una casa –no sé si de un familiar– en Madrid tiene obra que le quedó de su padre y que le gustaría dejarla a una institución como el Museo Carlos Maside porque además de la admiración que sentía por su labor la obra de su padre había sido hecha prácticamente en los alrededores de Sada en donde vivían cuando venían a Galicia. Yo le hice ver que en el Museo no tenían cabida conceptual, no porque su padre fuese de derechas –cosa que ella fue la primera en confesarlo– sino porque el propósito con el que se había creado el Museo era el de reunir la obra y la documentación del movimiento renovador de la pintura hasta nuestros días, a partir de la concienciación que había imprimido Castelao, que acaso cuando el Museo ocupe su sede definitiva podría verse la forma de montar otras colecciones sin vinculación alguna con el Museo Carlos Maside con las obras hechas con conceptos anteriores, aunque fuesen sincrónicos, al que tiene el Maside, y que es así cuando podría recogerse la obra de su padre y de otras que entran dentro de un semejante concepto del arte. Le hice ver muy expresamente, repetidamente, (José Luis estaba presente) la organización del Museo con su Patronato y con su Junta de Gobierno ejecutiva y que mi pensamiento y disposición no pasaba de ser uno entre 18 y que yo no tenía cargo directivo alguno, y que la admisión de obra o cualquier actividad del Museo respondía a lo que acordasen las comisiones respectivas. Por mi parte yo no podría decir nada menos ni nada más porque la idea de Eva para su padre era legítima, incluido el entorno en que quiere reunir la obra, y el pensar en el Maside representa una prueba de respeto y admiración hacia éste y no sería yo –que vivo en estos pagos– quien me prestaría a rechazar lo que me estaba ofreciendo de otra forma más rotunda. Tampoco haría tal rechazo en nombre de ningún otro.
Si a pesar de mis advertencias me atribuye la Dirección del Museo a mí y dice que la obra de su padre se montará al lado del Museo –aunque no tenía por qué unir el nombre de su padre al de Maside... ¿qué le vas a hacer?
5º- Que tú no quieres estar en la cosa ejecutiva, burocrática del Museo... Bueno pero nadie te va a sacar a ti la realidad de ser su fundador aunque tú te empeñes en desentenderte de él. A mí me parece que tú no debías desentenderte de esto aconsejando en líneas generales lo que se debe hacer para que lo que se haga esté lo más cercano a tu idea. Todo es corregible. Si la intención tuya es que el Museo prevalezca y se desenvuelva hasta los niveles que tienes pensado, debes de ayudarlo aunque no sea más que haciendo críticas, que de alguna manera representarán tu orientación. Es indudable que el Museo tiene ya un prestigio y que merecería la pena salvar cualquier desentendimiento por consolidar y desenvolver lo que deseaste hacer de él. Creo que más bien te interesa luchar porque no se pierda tu criterio, aunque tengas que aguantar cosas que no son exactamente lo que tú quisieras que se hiciese, ya que si el Museo, por cualquier razón, se viniese abajo, tú serías el primero en desesperarte por ello.
6º- Una última cosa de tipo económico: Sé que estas cosas no te han preocupado demasiado por encima del nivel de tus necesidades. Creo que desde el punto de defender mis intereses particulares no he sido más interesado que tú. Pero al frente de defender unos establecimientos de los que viven 250 familias no tenga más remedio de ser guardador celoso de que las cosas funcionen bien económicamente. Entonces, independientemente de los intereses que fue produciendo el capital de Sargadelos a ti se te tenía destinada una pequeña asignación que iba creciendo con la evolución del dinero. No era pagarte nada sino para ayudarte a pagar unos gastos materiales de tu atención por estas cosas. No te obligaban a nada. Y lo único injusto es que fuese una asignación pequeña. Pídenos que se te aumente, declárate en huelga, llámanos miserables... pero no nos la rechaces.
No se trata de polemizar. Pero no me prohibas que te diga estas cosas que mantenidas como reserva me hacen mucho daño. Y un abrazo muy tenso

Isaac

1979-03-29
Carta de Seoane a Sofovich. 1979
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Sofovich. 1979 en 29/03/1979

La Coruña, 29 de marzo de 1979

Dr. Bernardo Sofovich
Buenos Aires

Queridos Bernardo y Julia:

Debemos carta desde febrero, pasó todo ese mes y marzo entre Madrid, donde vi algunas, pocas, exposiciones y ningún espectáculo, estuvimos sólo unos días y, La Coruña, donde me propuse sólo trabajar. Tengo la exposición de acuarelas hecha para El Retiro, esperando que les guste. Son 25 acuarelas que van desde 40,5 x 33 centímetros, hasta 25 x 1, y comprenden paisajes y figuras, sobre todo paisajes hechos tan libremente como pudieron hacerse luego de los expresionistas y los abstractos líricos aparte el alma, como se dice en Galicia, que, naturalmente, se les supone y que establece las diferencias entre las de ellas y las mías. Creo que luego de enmarcadas lucirán bien, pues las acuarelas exigen siempre pass-partout no sé bien si pass o passe, y vidrio.
El tiempo actual en Galicia es bueno para trabajar, llueve, hace frío y nieva, pero los que se ocupan del tiempo prometen cambios en los próximos días. Las tormentas en el mar son impresionantes y de una gran belleza contempladas desde tierra. Uno de los barbados meteorólogos de la televisión española se presenta siempre con la cabellera y barba como si toda la lluvia hubiese caído sobre él, o surgiese de un chapuzón en el mar. Resulta ser la imagen viva del tiempo. Aparte de unos cuantos amigos y parientes, no vimos a casi nadie. Estamos muy metidos en casa y creemos que será en el próximo mes cuando veamos en general a parientes y amigos, además de estar con los amigos de ésa que prometieron venir a Galicia, como los Baudizzone y ustedes a quienes deseamos ver, mejor dicho, estamos impacientes por verles.
Hemos querido hablarles por teléfono, pero resulta que no tenemos el número de la nueva casa donde creemos deben estar ya viviendo. Cuando salimos de ésa, dejamos al portero indicación de que llamase al teléfono del estudio cada vez que tuviese necesidad por algún asunto del departamento nuestro. Suponemos que lo habrá hecho.
En Madrid, vimos una gran exposición del De Koonin último, muy próximo a la abstracción lírica en sus grandes cuadros y sin la pincelada amplia y abundante en pintura de hace diez o más años, aunque algo quede de ella. Se trata de grandes paisajes, o así me parece a mí, de los que desapareció quizás para siempre la figura femenina que los centraba. Para nosotros su pintura última constituyó un espectáculo inolvidable. Me recordaron las pinturas del alemán Nay que vimos en Colonia hace diez o doce años.
Hablaremos de todo esto cuando vengan ustedes. Si no viajan en este mes que comienza, por favor, escríbannos aunque sean unas pocas líneas. Envíennos el número del teléfono del nuevo departamento.

Un saludo para los amigos comunes y un gran abrazo para los dos de Maruja y mío:

[Seoane]

1979-03-30
Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1979
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1979 en 30/03/1979


La Coruña, 30 de Marzo de 1979

Sres. Emma y Rafael Lifschitz
Buenos Aires

Queridos amigos:

Hoy empezamos a escribir cartas. No sabemos si estáis en Buenos Aires o en París. No sabemos nada de vosotros, nada tampoco de nadie de ahí y empezamos a no saber nada de vosotros. Vivimos muy encerrados en casa, trabajando. Estuve reuniendo poemas sueltos de Varela publicados ahí para catálogos de pintores, prólogos de libros, etc., que constituirán un tomo de homenaje y los libros de poemas publicados por él que se reunirán en otro tomo. Luego, más tarde, sus libros en prosa. Se publicarán aquí y estuve con eso, además de pintar a la acuarela y al pastel para las exposiciones de Julia y Gordon*. Creo que pueden ser interesantes. Después de eso, estos días completaré la de tapices para una exposición en ésta alrededor de setiembre u octubre. Esto es todo, hay que añadir que hice algún nuevo grabado y redacté algunas notas. Trabajo.
En cuanto a clima: Estamos viviendo una primavera fría, con lluvia abundante y nieve en las montañas. Días como los de los cuentos infantiles. Nieve en el suelo, en los árboles, lobos hambrientos amenazando desde los bosques y niños con botas, muy abrigados y con unas bufandas que le cubren la cara hasta los ojos. ¡Ah! Y un gorro enterrado hasta las orejas. En lo que se refiere política, nada. Creo que el mundo que empieza a cansarse de la Diosa Razón y seguir, los hombres, sus puros instintos primitivos. En el fondo, yo tampoco creí demasiado en la razón, sino en las intuiciones irrazonables que guían al hombre, el arte, la ciencia y hasta la fortuna. No se puede creer en planes, ni en la paz, ni en la guerra. Siempre hay algo minúsculo, considerado insignificante, que cambia los mejores planes y el destino incluso de cada persona. Maruja y yo creemos que estamos felices como estamos. En mi caso, aspirando sólo a hacer un buen dibujo o un cuadro bueno, sin más ambiciones. Frente a uno solo este mar de tormentas misterioso y feroz y de donde verdaderamente parece que procedemos, según los biólogos, y no de entre las líneas que señalan fronteras inventadas por los estadistas.
Bueno, queremos saber de vosotros, de todos. Escribidnos si estáis en Buenos Aires. Un gran abrazo muy fuerte de Maruja y mío y otro para Eduardo y Paloma.

[Seoane]

1979-03-30
Carta de Seoane a Parker. 1979
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Parker. 1979 en 30/03/1979


La Coruña, 30 de Marzo de 1979

Sra. Margot Parker
Buenos Aires

Querida Margot:

Perdona este silencio de dos meses. Creo que nos hacía falta. Aún no hemos visto aquí algunos parientes ni amigos. Nos hemos encerrado en casa y desde ella veo el mar. El trozo muy pequeño, para nuestro gusto, que nos corresponde, de grandes tormentas, naufragios y seres misteriosos, hombres y peces o mezcla de ellos, que algunas veces surgieron a las playas. Una sirena se casó con un hidalgo en la costa gallega y de ahí surgen los de apellido Mariño de Lobeira y Padín. En el fondo del mar de esta costa abundan las ciudades sumergidas, sobre ellas viven multitud de alimañas, hay infinidad de barcos hundidos y los peces son en su mayoría negros. Los cristianos medievales y los paganos de la antigua Roma creyeron que las fronteras del Hades estaban en Galicia. Agua adentro vivían los gigantes, tritones, serpientes y hombres con cola de pez que son “os homes mariños”. Todo esto parece verse desde aquí en el poco mar que vemos desde nuestras ventanas y uno espera el dia en que se revelen a nuestros ojos.
De esta costa de los Ártabros y de la montaña que encierra, procedemos Maruja y yo. Pero todo lo que sentimos es muy dificil de explicar, pues no tiene nada que ver con mapas administrativos, incluso escandalizaríamos a muchos si dijésemos que una roca grabada con signos prehistóricos de los que desconocemos su significado, nos emociona más que mucha obra de arte del pasado o del presente. Me atrae su misterio. Te escribo todas estas cosas que siento como verdaderas y que de algún modo me pertenecen, vengo heredando, y constituyen mi antigüedad.
Estos dias se le hace aquí un homenaje a Lorenzo Varela, en el que participará bastante gente.
Trabajo bastante. Hice una buena cantidad de acuarelas y pasteles que se expondrán en Buenos Aires, creo que a fin de temporada en la galería de Julia y en la de Gordon, y, muy pronto empezaré a hacer los ocho dibujos para tapices que tengo que enviar a la Galería El Sol.
El frío, la lluvia, temporales y nieve ayudan a trabajar. No puede haber, creo, un país legendario sin un tiempo así. De la niebla surgen fantasmas y leyendas, y los oculta. Todo esto te impulsa a trabajar y a encerrarse en uno mismo.
No escribo más. Por favor contéstame. Tenemos ganas de noticias de Buenos Aires, de saber de los amigos, etc. Tambien saber si pintas. Quisiéramos que lo hicieses.

Un abrazo de Maruja y mío, con saludos a los amigos comunes (a Girri le escribiré estos días).

[Seoane]

1979-04-02
Carta de Seoane a Díaz Dorado. 1979
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Dorado. 1979 en 02/04/1979


La Coruña, 2 de Abril de 1979

Ingeniero Diego Díaz Dorado
Buenos Aires

Querido amigo:

Escribo luego de dos meses de estancia en ésta, quizás algo más y sin mucho más que hablar que del tiempo. Tormentas marítimas, algún que otro naufragio, lluvias, frío, nieve... y todo esto en primavera. El tiempo está así desde que llegamos. Apenas hemos salido de La Coruña, solamente un dia a Santiago. Las carreteras están imposibles, baches enormes, brotan fuentes en cualquier lugar de ellas, y vino, personalmente, autoridad en estas cuestiones, de Madrid, que prometió su arreglo inmediato y que parece haberse asombrado de su estado actual. Estos dias se inaugura la autopista La Coruña-Santiago, y continúa muy lentamente la de Vigo-Pontevedra.
Si algo caracteriza a España en estos momentos, es la lentitud con que se llevan a cabo las obras públicas agilizándose en cambio las polémicas que se desencadenan, que son a veces justas, pero otras, la mayoría, pienso, no. Los caminos siempre, en nuestra época, se han abierto contra la voluntad de los propietarios de la tierra, sobre todo en las que predomina el minifundio. Nunca se pagaron bien con arreglo a las peticiones de los propietarios que aspiran a que ellas les sirvan para enriquecerse, no pensando, en ningún momento, en el beneficio colectivo que significan. Pero estos males no podemos remediarlos solo con sentido común. Forman parte de los males de la época y nos hace pensar en un tiempo pasado en que el mundo se reducía, para gran parte de la población, solo en unos kilómetros. Un mundo que no sabemos si era más feliz pero en el que se observaba más atentamente la naturaleza y los miniadores medievales poblaban su obra de una buena cantidad de pájaros.
No sabemos nada de Buenos Aires. Tampoco tuvimos noticia de los amigos. Algunos viajaban por Europa. Esperemos que todo esté lo mismo. Si tiene un poco de tiempo le rogamos nos escriba unas líneas.
Aquí, desde la ventana, vemos las tormentas que destrozaron una buena cantidad de muelles en las villas marineras. Creo que esto es todo.
Un gran abrazo de Maruja y mío para Carmen y usted, extensivo a los Martínez Lamela. (Creo que la Exposición del Libro de este año obtuvo un gran éxito. Esta noticia llegó a nosotros).

[Seoane]

1979-04-02
Carta de Seoane a Shand. 1979
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Shand. 1979 en 02/04/1979


La Coruña, 2 de abril de 1979

A Susana y William Shand
Buenos Aires

Muy queridos amigos:

Estamos por escribir a casi todos los amigos y no porque no tuviésemos ganas de hacerlo, sino porque, en realidad, fueron dos meses de ajustes caseros y de trabajo bastante intenso. Preparé dos libros de Lorenzo Varela para la imprenta y quedan otros dos para editar más adelante. Estos dos primeros saldrán seguramente en mayo y además trabajé mucho en acuarelas, pasteles, grabados, dibujos para tapices, etc. Desde luego, con un tiempo que invita al trabajo y a la meditación. Tormentas en el mar. Las grandes tormentas de esta costa, lluvia, nieve, frío. Entramos en la primavera y gozamos de un invierno pleno que, dicen, durará hasta casi el día de aproximadamente vuestro vuelo a París, hasta alrededor del 15 de abril, anuncian. Todo esto está muy verde y bello, con infinitos matices de verdes. Aquí estamos en una época de transición en muchos terrenos. A Galicia le fue reconocida su carácter de nacionalidad, lo mismo que a Cataluña y Vascongadas, discusiones y regateo sobre los poderes que le corresponden en su autonomía y su planificación interna que se extiende desde las escuelas, donde se introduce la oficialización del gallego, hasta los más sutiles problemas políticos y económicos, todo discutido con ese lenguaje administrativo y burocrático que vino agobiando por lo menos a todo occidente y a una parte de oriente. El dicho castellano de al pan, pan y al vino, vino no tiene lugar en este mundo actual, fue un dicho seguramente de labradores que se enfrentaban a la burocracia nacida en la Edad Moderna.
Pinté al pastel una Ana Bolena, para exponer en Buenos Aires. Algún día haré un Enrique viii. En Galicia aún se dice de una mujer mal, es una Ana Bolena y el dicho nació, no de que le diesen la razón al rey inglés, sino, seguramente, de que se compadecían de la reina repudiada, Catalina de Aragón. Mi Ana Bolena no está exenta de compasión hacia ella, es una mujer bonita y como en muchos casos de mujeres bonitas, sus verdaderos sentimientos no se reflejan en el rostro.
Hoy también le escribo a Girri y a otros amigos. En esta semana, le escribiré a todos para que me contesten con noticias de ellos y de Buenos Aires. Un gran abrazo expresivo del cariño de Maruja y mío para los dos:

[Seoane]

1979-04-03
Carta de Seoane a Baudizzone. 1979
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Baudizzone. 1979 en 03/04/1979

La Coruña, 3 de Abril de 1979

Dr. Luis M. Baudizzone
Buenos Aires

Queridos Baudi y Elena:

A todos los amigos, casi, les estamos diciendo lo mismo, llevamos aquí dos meses y es ahora cuando empezamos a escribir. Hasta ahora no vimos nada, solo un día fuímos a Santiago. Estuve trabajando, haciendo acuarelas, pasteles, dibujos para tapices, etc. Mientras tanto, fuera de nuestra casa, llovía, llueve, se levantaron grandes temporales y nosotros encerrados en ella sin apenas salir y esperando la llamada de algún amigo que llegase de Buenos Aires, vosotros, por ejemplo, a quienes esperamos en este mes de abril. El paisaje con tanta lluvia se encuentra exuberante, bellísimo y el mar lo mismo con todos estos temporales.
Preparé en estos dos meses dos tomos de la obra de Varela que se están componiendo y que saldrán durante el mes de Mayo. Es nuestro homenaje. No tenemos apenas noticias de ahí. La Nación semanal apenas informa del país más que en términos económicos y refiriéndose, o reproduciendo, los discursos que se pronuncian que no interesan demasiado, generalmente nada. Apenas nada de todo aquello que se refiere a cuestiones culturales que es lo que a uno le importa y mucho más estando fuera de Buenos Aires. Aquí me enteré que el primer cuento de Cortázar fué publicado en Buenos Aires por Correo Literario , lo escriben en una revista universitaria que hacen en Toulouse dedicada a la literatura en castellano y que hace unos minutos busqué para participarte el nombre de la revista y del cuento y no lo encontré.
Esta es una pequeña carta sin apenas novedades que contaros. Unicamente que vimos en Madrid dos o tres exposiciones muy buenas. La más importante la del holandés-neoyorquino De Kooning , el de las pinceladas anchas y firmes que tanto entusiasmó al grupo de Nueva Figuración , llevándolo en algún caso a casi plagios. Expone ahora en Madrid una muestra muy importante de sus últimas obras que no recuerdan en nada las de la década del 60 y sí la de un pintor alemán más viejo y menos conocido que él, de apellido Nay , que debiera conocerse más.
Bueno, esta no es la carta que pensaba escribir cuando la inicié. Pero así ocurre. Os esperamos muy pronto y entonces hablaremos de todo aquello que ahora olvidé. Un gran abrazo muy cariñoso para lo dos de Maruja y mío:



Nota: Acabo de encontrar la revista Cahiers du Monde Hispanique et Luso-Bresilien y el cuento de Cortázar Bruja , que se publicó el 15/VIII/44. Por cierto, el autor de la nota Jean Andreu dice que fué fundada y dirigida por Arturo Cuadrado. Ni Varela, ni yo, contamos. Viene luego una larga lista de colaboradores de la revista.

1979-04-03
Carta de Seoane a Gerstein. 1979
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Gerstein. 1979 en 03/04/1979


La Coruña, 3 de abril de 1979

A Noemí Gerstein
Buenos Aires

Querida Noemí:

Te debemos carta y nuevas de nuestra actividad en ésta. Sabemos lo que te ha sucedido en Madrid, nos lo dijo Marika, hace algunos días, pues nos habló por teléfono desde Las Palmas. Nos dijo que te habían asaltado, robado y lastimado. Sentimos mucho todo lo ocurrido. Esperamos que estés repuesta y nos gustaría mucho tener noticias directas tuyas. Nosotros, como puedes imaginarte, hemos pasado un mes encerrados en casa por el trabajo, hice unas 60 o algo más entre acuarelas y pasteles, además de algunos grabados y dibujos para tapices, puse en orden los libros de Lorenzo para ser reeditados en un tomo y otro que componen casi todos los poemas sueltos que sirvieron para catálogos de exposiciones, algunas revistas, etc., que fui guardando. Este irá con un prólogo mío y el primero, el de los libros, con uno de Rafael Dieste, creo que van a ser dos tomos importantes. Marika, cuando me habló, se encontraba bien.
No tenemos noticias de Buenos de Aires. Por teléfono nos dijeron Esther y Lipa, desde París, que volvían a Buenos Aires. Hoy le escribimos también a Baudizzone y ayer o anteayer lo hemos hecho a los Lifschitz, Margot Parker, etc. Comenzamos nuestro período social por correspondencia, aunque la verdad es que desearíamos estar con todos vosotros y dejo por terminado nuestro período de encierro casi total, aunque el tiempo no ayuda en absoluto al cambio de vida. Llueve y hace frío y por días nieva en la montaña gallega. Todo en plena primavera.
Vimos en Madrid, a nuestra llegada, una exposición de las últimas obras de De Kooning, que tanto influyó en algunos pintores de Buenos Aires y que en estas nuevas obras se parece bastante a las del alemán Nay. Lo único figurativo de esta muestra era una gran escultura en bronce, pero ésta muy basta, con una humanidad muy próxima a la de un primate, parecía más bien de Dubuffet. Su rudeza nada tenía que ver con los grandes óleos últimos ni con las litografías de la exposición, más bien recordaba las mujeres sentadas resueltas en las décadas del 50 y 60 en su figuración a grandes pinceladas, algo que entusiasmó a Macció, y de las que surgió la delicadeza y belleza de su obra actual, más sabia, a mi juicio que la anterior. El tema, en general, decía en el catálogo ser el paisaje. Pero el tema no es el título y el paisaje, puede ser sólo la intención primera. De todo modos, cada exposición nueva muestra al público que nuestra época capaz de disciplinar muchas ideas y técnica fue incapaz de reglamentar el arte. Este continúa siendo la obra de gentes solas y, si tú quieres, aunque tengan éxito, marginadas siempre por grupos muy distintos.
Bueno, esto es todo hoy. Aguardamos noticias tuyas y te abrazamos desde este país, de frío, lluvia y temporales, Maruja y yo:

[Seoane]

1979-04-03
Carta de Seoane a Girri. 1979
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Girri. 1979 en 03/04/1979


La Coruña, 3 de Abril de 1979

Sr. Alberto Girri
Buenos Aires

Querido Girri:

No hemos escrito inmediatamente a nadie. Estamos empezando a hacerlo ahora cuando parece que, en mi caso, quedé más aliviado de trabajo. He pintado unas 50 acuarelas y pasteles y estoy haciendo dibujos de tapices. También preparé dos libros de poemas de Lorenzo Varela que están ya componiéndose en una imprenta de aquí, con la esperanza de que estén impresos a mediados de Mayo.
En cuanto a Galicia, reconocida constitucionalmente el carácter de nación, al igual que Cataluña y Vascongadas, se vive un momento interesante. De Buenos Aires no sabemos apenas nada de lo que más nos interesa. A Francisco Gil de El Ateneo le dejé dinero para la suscripción del suplemento de los domingos de La Nación y me están enviando la edición semanal, sin el suplemento, que no me interesa nada, puesto que las noticias de desgracias son universales y se conocen en el mundo con diferencia de muy pocas horas y tampoco me interesan aquellas otras noticias que no se refieran al movimiento cultural o a inquietudes de este tipo. Todo lo otro me lo da mucho mejor, incluso, el suplemento dominical que los resúmenes semanales. Sintiendo además el placer de leer las colaboraciones de mis amigos y conocidos y de indignarme con algunos dibujos que se publican. ¡Oh, el delicado, finísimo y siempre alabado S....! ¡Tan intemporal hoy y precisamente por esto mismo tan temporal!
Podría hacer un libro que remedase al París era una fiesta de Hemingway, Galicia era una fiesta, escribiendo sobre todos mis amigos muertos en Galicia, si no fuese que algunos lo fueron violentamente y no tendría vocabulario suficiente para expresar mis sentimientos. Uno va renunciando a muchos proyectos que se le ocurren tan pronto se siente solo y en silencio. Galicia es una fiesta si no nos lo impidiese el recuerdo tan cultivado en tantos años de Buenos Aires. Todo esto es maravilloso en sus montañas, en su mar y en sus pequeñas ciudades. Lástima la pobreza que hace que la gente emigre y la que produce la misma emigración. Una pobreza que no se ve en las calles, digna, resignada. Pero, ¿por qué te he de escribir sobre esto? si la pobreza se asienta en el mundo y puedes percibirla de muchas maneras, aún en el orgulloso Berlín dividido de la post-guerra y en la triunfante New York. No quiero escribirte de esto. Tampoco por hoy, de nada más. Recuerdo a todos los amigos, las bromas y las discusiones y la solidaridad que se desprende de todos. Un gran abrazo de Maruja y mío. Escríbenos. Hace dos días le escribimos a Margot.

[Seoane]