PROXECTO EPÍSTOLAS

----
Epístolas
Mencionado/a [72]
Data Relación Remitente - Destinatario Orixe Destino [ O. ] [ T. ]
Data Relación Remitente - Destinatario Orixe Destino [ O. ] [ T. ]
1963-10-08 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo e a Carme Arias “Mimina”. 1963
Madrid
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo e a Carme Arias “Mimina”. 1963 en 08/10/1963

Madrid, 8 de octubre de 1963

Queridos Isaac y Mimina:

Estamos en Madrid creo que desde el viernes, o el jueves, no sé ahora desde cuando, pero continuamos con vosotros en vuestra casa recordándoos a todos, a Camilo, a Rosendo, a Xosé, a Bichuca, casi muda, y hasta al perro Aduardo, héroe infantil de las corredoiras, y a la comadreja Ramona. Recordando vuestra hospitalidad y la hermandad que todos nos mostrasteis. Salimos de ahí con verdadera pena; nos sentimos, el tiempo que estuvimos en esa, como en nuestra propia casa. Creo que no debemos deciros más, pues todo lo que escribiésemos resultaría de una cursilería rosa y sentimental de la que nos sentimos ajenos, aunque en este caso, creo, no nos avergonzaría Hicimos un viaje muy bueno. Por mi parte con el paquete de víveres que Mimina nos preparó (un paquete para dos viajes), para que no adelgazásemos con el viaje, y los bombones de Mariluz, me sentí un poco, no sé Maruja, en la situación de la comadreja Ramona, en la jaula improvisada por Camilo, cuando se detenía a comer solitaria antes de adormecerse muy pudorosa entre las pajas. Aquella jaula hasta tenía un vidrio, como ventanilla el camarote del coche cama.

Ya en Madrid no hemos podido hacer hasta ahora otra cosa que tratar de adaptarnos. Estuve con Valentín una tarde a la hora del café. Vino a Madrid por algo relacionado con Pescanova. Estuve con Marcial Suárez, Maiztegui, Azcoaga y Melella, y vi a Blanco Amor. A Blanco Amor no hago más que verlo. Todo esto hasta hoy. Mañana empiezo a pintar, haciéndome como pueda espacio en esta habitación que tiene poco más de tamaño que el recinto de la escalera del estudio de O Castro. Pero creo que podré pintar.

Recordamos a Luisa y a Pepe, a Isabel y a Beatriz, el humor por veces negro de Pepe (negro cuando se refiere a Magdalena, - nunca, sin embargo, a mi juicio, bastante negro -, y a la botadura de los barcos de Pescanova). Recordamos a todos, y a todos les enviamos un gran abrazo. Los de O Castro fueron para nosotros de los más felices días de este último tiempo.

Un gran abrazo de:

Seoane

1964-01-20 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1964
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Magdalena (Arxentina)
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1964 en 20/01/1964

El Castro, 20 de enero de 1964

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Magdalena

Mí querido amigo:

Estamos nuevamente en El Castro con los tuyos, gozando y abusando de vuestra hospitalidad y del encanto de esta tierra de la que uno no desearía separarse nunca.
Estoy trabajando en unos nuevos grabados en madera para un libro de lujo que va a editarse en Madrid, Preludio, Aria y Coda a Gabriel Fauré el músico francés, 150 ejemplares, que me han encargado con motivo de mi exposición madrileña. Hemos venido el martes de la semana pasada a la noche y aún no he visto nada más que algunos familiares. Pienso despedirme estos días de todos los amigos de aquí, de los que encuentre, pues me produce un enorme fastidio las despedidas y pensamos estar de regreso en Madrid el 1 de febrero para ir dos días a Salamanca y quizás otros dos a Barcelona para regresar a Buenos Aires en los primeros días de marzo, del 1 al 7. Para entonces hablaremos mucho sobre nuestros proyectos que continúo madurándolos “in mente” y lentamente. Hay que exaltar a Galicia tratando de despertar el genio de su pueblo manifiesto en tanta obra escondida durante siglos o solo escondidas de eruditos. Valorizarla. Iba a escribir ponerle un precio, porque en nuestra sociedad, la que nos toca padecer, solo se estima lo que tiene precio. Tú estás haciendo una obra muy importante, extraordinaria, con la fábrica y a tu ejemplo hay que llenar Galicia de pequeñas fábricas en las que la habilidad y el conocimiento heredado del pueblo encuentre cauce para nuevas iniciativas. A mi regreso a Buenos Aires voy a dedicarme a estudiar lo que pueda de estos problemas. El folklore, los objetos folklóricos, tienen belleza, pero no se pueden remedar, no se puede remedar la simplicidad... Brotan, como alguien dijo, de la improvisación y languidecen en la repetición y en el amaneramiento. A veces proceden de viejos estilos muertos. Al folklore lo defienden los llamados tradicionalistas. Nosotros debemos intentar utilizarlo como principio, nada más, de una nueva obra de arte, aprovechando al máximo, en cambio el oficio que hace posible su perduración en el tiempo. Como camino para el futuro; sabiendo que guarda en sus entrañas la originalidad diferenciada de un pueblo. Utilizarlo como los viejos estilos que perduran, para el progreso. Pero no te quiero dar ahora la lata con todo esto. Ya hablaremos con calma de ello. Creo que va a ser difícil hacer comprender a las gentes de nuestros propósitos pero pienso más firmemente que hace unos meses que hay que intentarlo. Tiene que ser como tomar una posición en una batalla, pero en guerra más heroica.
Estamos muy contentos entre los tuyos, con Mimina, Isaac y José. A Camilo lo veremos en Santiago.

Un abrazo grande de Maruja y mío:

Seoane

1964-05-18 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1964
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1964 en 18/05/1964

Buenos Aires, 18 de mayo de 1964

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Mí querido amigo:

Recibí tus dos cartas con los recortes de diarios de ahí. Continuamos pensando lo mismo que cuando llegamos, sin que la creación de Bancos de Galicia, ni la actitud de sus ricos, incluyo entre éstos a los que tú quieras, nos haga modificar de opinión. Cuando podamos, lo más pronto posible, nos vamos a esa. El trabajo en todo caso lo inventamos nosotros e inventaremos también los medios de continuar trabajando. Si ahí no pasa nada aquí tampoco y artículos como ese que envías de ese hereje señor Ribagorza que figuran a Dios como arrojando terremotos en lugar de atómicas y desconociendo geografía – Alaska en los lugares del terremoto está más lejos que Berlín occidental del país maldito y en esta ciudad no hubo terremotos – se publican en todas partes y aquí abundan en la prensa diaria, se escuchan por radio y se convierten en imágenes en los documentales cinematográficos. Con esos artículos contamos y contamos con mucho más, todos los que los imbéciles pueden publicar en el porvenir. Las ventajas son de otro orden. También sabemos que el clima de Galicia es propicio para el reuma y los fuertes catarros, pero el hígado y el corazón resultan aquí más vulnerables. Todo esto es verdad. Como es verdad que la gente ahí emigra como en el siglo XVIII o en XIX, o en 1900. Casi nunca se dejó de emigrar a Galicia. En la Argentina comienzan a emigrar ahora. Cerca de 4000 médicos argentinos trabajan en Estados Unidos, quién puede regresa a Europa, se va a trabajar a Alemania como los gallegos, o más lejos en Asia, a Israel. Si tú vuelves a Magdalena vente dispuesto a robar a los clientes, sin piedad, hasta dejarles sin nada, no pagar a los acreedores, burlar a otros comerciantes e industriales y convertir lo que ganes en dólares para invertirlo en otra parte, que es lo que viene haciéndose aquí desde hace años. El nuevo banco de La Coruña invierte el dinero del pueblo gallego en Zaragoza. Los bancos de Buenos Aires hace mucho que envían dinero al exterior y luego el Estado solicita préstamos al Fondo Monetario o a Estados Unidos. Si no los Bancos los más importantes industriales del país. 600 millones de dólares salieron en 1963 para el exterior sin control de ninguna clase. Querido Isaac, no compares un país a otro. No se trata de comparar. Se trata de darle un sentido a lo que uno hace incorporarlo a un pueblo y a una historia. Ni el artículo del diario, ni los proyectos de Paz Andrade, ni el banco que puedan crear un grupo de coruñeses para beneficiarse ellos, importándoles un rábano Galicia, pueden cambiarnos. Allá ellos. (A Paz Andrade continúo pensando en escribirle). Esta temporada tenemos aquí noticias que por lo visto no te llegan al Castro. Es una lástima porque crecería tu optimismo. En ésta los comerciantes e industriales venden sus productos unos a otros y unos a otros se pagan con pagarés y así llevan años intercambiándose productos y pagarés intentando incluirnos en ese círculo trágico. Un lugar cualquiera de la tierra es lo que uno quiera que sea. No tratamos de alcanzar el paraíso sino de enriquecer nuestra vida viendo de manera nueva el mundo que nos rodea. Uno puede alcanzar aquí, como quizá en otras partes, fortuna personal. Una riqueza que nos permita comprar muebles ricamente labrados, joyas y gobelinos, tener un confort de rey de minerales. Pero no podemos tener un tapiz tan deslumbrante como una niebla caída sobre las montañas de Galicia, alfombra tan lujosa como una ría, muebles que se equiparen a una mesa de pino blanqueada con lejía, ni un montón de joyas que puedan ser iguales en su belleza a una bandada de gaviotas o cuervos marinos. A ese mirlo que escuchaba desde tu estudio. Todo ese es un lujo supremo del que no podemos ahora gozar y es una riqueza que, cuando la siente, cuando la ve, tiene cualquier habitante de ahí. Siento que marche la gente de Galicia. Mis padres fueron también emigrantes en Buenos Aires y yo, a mi manera, también lo soy. Se trata de una enfermedad económica y mental de la que tienen la culpa los afortunados de Galicia. Los mejores están esperando tener Bancos para hacer algo que se pueda hacer sin casi dinero, en parte importante con dinero y con fe. Las mejores gentes se duermen con historia, alcohol y humor y reposan confiadamente en que el Estado les resuelva las industrias o los Bancos quieren tener un Estado al gusto de sus intereses. El Sr. Jesús, pescador de Rianjo, amigo de Dieste, es más importante que Illia. Tiene más talento y fantasía y sabe entenderse mejor que éste con un grupo de diputados o miembros del comité, con un cardumen de peces o con los delfines, lo que resulta más difícil y maravilloso. Yo no sé que voy a hacer regresando, no cuento desde luego con vender mi pintura ahí pues no la hago para satisfacer los ojos de los posibles compradores de esa, ni quiero que me den el dinero como a un mendigo vergonzante. Buscaré algo para vivir, encantaré merluzas en lugar de matarlas y hacerles ataúdes de plástico para conservarlas en frigorífico. Allá Álvaro Gil o los que son peores que él con su paraíso de vacas muertas y peces muertos queriendo unirlos a la memoria de –Alonso de Fonseca o del Mariscal Pardo de Cela. Yo me quedo con el Sr. Jesús o con el capellán radomante que busca agua para los pozos de sus vecinos con una plomada alemana. Todo esto lo escribo para responder a tu pesimismo, el que reflejas en tus cartas. De nuestra vida todo está lo mismo. Tengo que hacer dos murales nuevos y un álbum de grabados que me encargaron y al mismo tiempo continúo pintando. Me ofrecieron un banquete inusitado con discursos y todo. Laxeiro está realizando con éxito una exposición de óleos y hace quince días clausuró una de dibujos. Varela continua trabajando en su audición y Núñez Búa viene de vez en cuando a visitarnos y olvidarse algo, una pluma o los lentes. De vosotros todos y del Castro hablamos siempre. Estamos seguros que a vuestro lado hemos pasado los días más felices de nuestra vida de adultos. Os recordaremos siempre a todos, no olvidamos a nadie ni siquiera al perseguido Edoardo ni a la comadreja Ramoniña. Cuéntanos, no te olvides, si aparece a la venta algún terreno o alguna casa sobre la ría. Un abrazo de Maruja y mío para Mimina, para ti, Camilo, Rosendo y José y otro fuerte para ti de:

Seoane

Saludos a todos.

1964-06-02 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1964
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1964 en 02/06/1964

Buenos Aires, 2 de junio de 1964

Sr. D. Isaac Díaz Pardo

Mí querido amigo:

Recibí dos cartas seguidas del Presidente del Círculo de las Artes de Lugo pidiéndome que envíe algunas obras para una exposición de pintura gallega que piensan realizar. Lo mismo que tú me participaste en una tuya. Te ruego, pues, que con tu envío, incluyas tres cuadros míos o los que tú consideres conveniente. Pueden ser dos de los grandes, los mendigos de romería y las tres mujeres sentadas, y otro, quizás, de dos mujeres, así mismo, sentadas. Y también grande aunque menor que los otros, pintando con tierras, éste o el que te parezca mejor. Los envío “fuera de concurso”, pero a la venta, si es que se venden el precio que tú dispongas pero creo debe ser no inferior a 30.000 pesetas. Esto por si a alguien se le ocurre perder dinero en un cuadro. Los gastos del envío según dicen en la carta corren de cuenta de la sociedad. De cualquier manera tú me tienes al corriente de esto. Estoy proyectando para fin de año un número especial de Galicia Emigrante, 160 páginas, formato nuevo y época nueva, semestral o anual. Te tendré al tanto de esto. Buenos Aires está imposible. Se han ocupado por los obreros unas 2000 fábricas en dos semanas, algunos dicen que mejora algo la situación económica, nosotros somos pesimistas, todo lo vemos a través del aumento de precios. A mí me va bien. Tengo dos murales para hacer y continúo pintando. No sé nada de esa. Debo carta a mucha gente, entre todos a Pepe Rey, que no le he escrito aún agradeciendo sus atenciones. Escríbeme sobre tus proyectos. Laxeiro realizó una muy buena exposición de óleos y le fue muy bien. Nosotros continuamos pensando en volver. Os envidiamos la primavera de Galicia y las escapadas a la playa de Fontán. Nosotros miramos de vez en cuando desde la terraza al río, más que por su belleza, por su posibilidad de camino de regreso, sabiendo que después de él está el mar, y, a quince días, Galicia. Escríbeme.
Un abrazo a todos cuantos pregunten por nosotros, a los amigos, al mar de la ría, al huerto de manzanos de frente a tu estudio, a los cuervos marinos, a los cucos, a los mirlos, -solo te ruego no saludes a la refinería de petróleo- y uno muy grande de Maruja y mío para vosotros dos y Camilo, Rosendo y Xosé de:

Seoane

1964-06-19 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1964
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1964 en 19/06/1964

Buenos Aires, 19 de junio de 1964

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Mí querido amigo:

Recibí tu carta en la que me dices del envío de los cuadros. Yo te había escrito sobre esto ante la insistencia del Presidente del Círculo de las Artes, lo mismo que a éste. Me parece muy bien tu selección y te agradezco la molestia que te has tomado. Buenos Aires lo mismo que hace un mes o que hace dos, quizás un poco peor. No hay carne ni huevos desde hace más de diez días. Las gentes han vuelto, como en épocas bíblicas al cordero y un pollo te cuesta casi trescientos pesos. Todo aumenta y circulan muchas clases de rumores no demasiado fundados hasta la fecha. El Cardenal Caggiano es, por estos días, mediador supremo entre obreros y empleadores. La C.G.T. continúa en su plan de lucha, ocupando fábricas. Por mi parte trabajo. Tengo dos murales, ya empecé con uno y otro que haré a fin de año. Los dos en el barrio Belgrano. Terminé un nuevo álbum de grabados: Bestiario. Junto con el “Rostro de la bestia de mando” está “Una bestia as “el monstruo que constituye un “Bulto de éxito”, la sirena, la serpiente, etc. Diez nuevos grabados, dos de ellos en color. Pinto. Sólo salimos al cine y a pasar algunas horas nocturnas en casa de algún amigo. No tengo carta de nadie de esa. Continúo pensando de manera distinta que tú, creo que hay que quedarse en el sitio de donde uno procede y, si lo siente y lo quiere, trata de modificar las cosas hasta que uno puede más y entonces, si nada cambia y si el desaliento no tiene remedio, dejarse consumir como un árbol o la inmensa mayoría de los honores en todos los sitios. Cada uno de nosotros es un hombre más. Tú has hecho y haces mucho por Galicia y ese es tu sitio, como es el mío y el de todos nosotros. Yo estoy cansado puedo vivir bien en Buenos Aires pero tengo muchas ganas de realizar un último esfuerzo y comenzar de nuevo, otra vez desde abajo, ahí mismo, aunque todos se marchen a Alemania, a Inglaterra a donde sea. La de hoy no es precisamente una carta optimista.
Os suponemos a todos nuevamente reunidos en El Castro. Seguramente irán por ahí Luisa y Pepe Rey y los domingos Pepe Fuentes. Para la revista de la Universidad de la Plata he escrito un ensayo, “El Padre Feijóo y las artes visuales” con motivo del centenario de este y te enviaré próximamente la separata del otro, “Sobre la integración de las artes”, publicado en la revista de la Universidad de Buenos Aires hecho hace más de un año. También este verano es posible que se estrene El Irlandés Astrólogo por una compañía de teatro experimental. Envíame noticias de todos los amigos y de la exposición de Lugo, dime si los cuadros no defraudaron demasiado. Un gran abrazo para todos vosotros: Mimina, Camilo, Rosendo y José y otro para ti de:

Seoane

1964-08-13 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1964
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1964 en 13/08/1964

Buenos Aires, 13 de agosto de 1964

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Recibí tu carta con el catálogo de la exposición y las notas sobre Citania y el libro de González López. Te agradezco estos envíos y me alegro mucho de que te hubieses decido a exponer tus óleos. Estoy seguro que la exposición habrá tenido mucho éxito y te habrá animado para que vuelvas a pintar más regularmente. No tienes derecho a dejar de hacerlo cuando ya habías conseguido entablar ese diálogo que todo pintor sostiene con su pueblo a través de su arte. La pintura, dijo aproximadamente Picasso, en un momento decisivo de su vida, es un instrumento de lucha. Lo es para él y lo es para cada pintor o para cada artista en general cualquiera sea el arte que cultive. Con motivo de esa exposición tuya hice una nota sobre ti par a la audición de Galicia Emigrante que conocerás a tu regreso o te enviaré uno de estos días, que se pasará el domingo próximo, cuando ya esté clausurada tu muestra en la Audición de artista. Me gustaría haber estado ahí en esta oportunidad. A La Coruña y a la Galicia le hacen falta exposiciones como debió ser esta tuya, por los cuadros que conozco, en la que se vea a un artista tratando de expresar su verdad y la verdad común, la que no se dice en voz alta, en rebelión contra la conformidad. Cuando hacías tus formidables jarras de los vicios continuabas pintando, estabas en la lucha para éstas, a mi juicio, mejor dotado. Cuando dejas también esto y te entretienes un día, una semana, o el tiempo que sea, trabajando enormemente en la ejecución de una máquina, creo que escapas de ti mismo, que encuentras en ese trabajo una manera de drogarte. Perdóname que diga esto, está dicho como lo siento y con la mejor intención. Ser pintor, tú lo sabes tan bien como yo, o mejor, es en nuestra sociedad ser un desclasado, un hombre que se sitúa en lo más bajo de la escala social, alguien al que no puede comprenderse jamás del todo, una mezcla de mendigo, bufón y desquiciado, una persona que el técnico, el diputado provincial, el rentista, el que tiene una profesión universitaria ven con desconfianza y sin embargo es más riguroso que todos ellos, más exigente consigo mismo y más entregado a los demás, a todos los hombres. Pero no te escribo más sobre esto, porque es posible ese mejor tema de discusión cuando un día nos reunamos a comer juntos o a charlar. Ahora los técnicos están descubriendo paisajes y mundos que habían descubierto los artistas. Antes que una máquina, nos descubriese la luna, la habían descubierto los escritores, pintores, músicos, etc. No hacen más que comprobar las intuiciones y las verdades del arte. Cualquier día se nos aparece por la calle el monstruo manierista del siglo XVII, o el de Picasso y resulta que es un personaje de Marte que se vino a la Tierra y que desde hace tiempo lo conocíamos. Goya intuyó las calamidades españolas mejor que los nuevos sociólogos que quieran descubrírnosla y sus estadísticas en grabados y dibujos son tan exactas como las que encierran en planillas los burócratas actuales. El dolor de Galicia está mejor expresado por sus poetas y artista que por nadie dedicado a cualquier ciencia dedicada a aliviar el dolor, en economía, política, sociología, etc. No exagero. Es verdad. De Paz Andrade recibí una carta diciéndome que está en camino de arreglo el asunto de mis cuadros. Estoy contento de esto. Le hablé a Laxeiro de la posible venta al Círculo de las Artes de Lugo y tanto él como yo estamos dispuestos a que nos paguen en el siguiente ejercicio, que el dinero nos aguarde ahí. Tú dispón de este asunto de la manera que creas más conveniente, por mi parte y por la de Laxeiro que me pidió que te escribiese en ese sentido.
Bueno, esto es todo, perdóname la lata. Buenos Aires lo mismo. Mejor no escribir sobre esto. Me gustaría escribirte en cambio sobre el San Roque en Sada, sobre “la sardiñada” esa fiesta hospitalaria, generosa, de la que solo puede ser capaz un pueblo pobre, en su mayoría de gentes pobres, sobre la ría, el olor a sardina, el humo de esa orquesta que se ve como una porcelana desde la playa entre la maleza de la Corveiroa. Pero escribir sobre esto es casi tanto como ponernos a llorar Maruja y yo. Por vuestra amistad y sin ambición de nada hemos sido felices entre vosotros hace un año. Un abrazo a todos los que nos recuerdan y otro grande para Mimina, para los chicos y para ti de Maruja y míos. El domingo que viene es “la sardiñada” que seáis felices. Que Camilo, Rosendo y Xosé lancen su gran globo satírico a las nubes.


Seoane

1964-09-03 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1964
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1964 en 03/09/1964

Buenos Aires, 3 de septiembre de 1964

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Recibí tus cartas y las notas de la exposición tuya, bien merecidas y que me alegra por si ellas, junto a la exposición coruñesa, sirven para alentarte a pintar más de lo que vienes haciéndolo en los últimos años. Yo estoy también exponiendo aquí con bastante suerte y por este año me quedaré tranquilo en cuanto a muestras, trabajando más lentamente en grabado y murales. Rematé, creo que te dije en otra carta, dos álbumes nuevos de grabados: Homenaje a Venecia y Bestiario. El primero sale en este mes y el segundo en diciembre. Son distintos a todos los otros, pues el de Venecia son solo paisajes y el segundo son animales inventados y, algunos, alusivos a cuestiones de nuestro tiempo. A Dieste le he escrito hace pocos días, supongo que habrá recibido mi carta y de Valentín no tengo noticias, como tampoco del asunto de los cuadros Supongo que todo irá bien. Por aquí está pronunciando conferencias Laín Entralgo. Hace unos días dijo una espléndida sobre Picasso, con alusiones a la actualidad. El público aplaudió hasta no poder más. También estuvo Chueca Goitía pronunciando otras, un cursillo en Tucumán, en la Facultad de Arquitectura, y estuvo según dicen, muy bien. Nuevamente es España que se levanta en América después de un cuarto de siglo de silencio, y, cuando nosotros, los que tenemos la edad de ellos, me refiero a los de mi edad, estamos gastados y cansados sintiendo la inutilidad de tantos años en América. Todo cuanto hicimos parece haber quedado a los lados de los caminos, sintiendo solo el ladrido de los perros. Sabemos lo de la emigración. Es verdad. Pero también lo es que siempre, ahora y antes, las gentes gallegas pretenden revolver su solución con el Estado en ligar de fomentar nuevas industrias y de ingeniarse recursos para evitarla. ¿Por qué los obreros han de trabajar ahí por un sueldo miserable si pueden vivir mejor en otros países? Las conservas gallegas, por poner un ejemplo, se venden al exterior a los mismos precios que las alemanas, pero a los obreros les pagan más, según parece, los conserveros de Hamburgo. De aquí también se marcha gente en cantidad a Estados Unidos, profesionales, técnicos y obreros cualificados. Se hacen campañas para evitar esta emigración, pero hasta ahora resulta inútil. ¿Qué se hace ahí? El mismo Valentín aprovechó el asunto de los emigrantes para acometer contra la ley de despidos. ¿Quién se molesta en modificar las condiciones de vida de los campesinos? No todo debe hacerlo el Estado. De algo deben servir, Ayuntamientos, Diputaciones, Cámaras de Comercio y de Industria y la iniciativa particular. Tú mismo te quejas de eso y te vienes aquí a perder la vida. Estoy decepcionado. Por mi parte cada año que pasa lo siento como algo precioso que no puedo aprovechar como quisiera. Las gentes se marchan de esa y otros quisiéramos irnos para ahí y no podemos. Es la locura.
Nos acordamos mucho de todos vosotros, de la fiesta de Sada y del globo del Castro. Nos acordamos de todo. Sentimos nostalgia del departamento minúsculo de Madrid y de algunas horas nuestras pasadas en La Coruña paseando a lo largo de Riazor. Cuando uno sueña con todo esto, como nos pasa a todos los que no hemos venido a hacer la América, siente su vida como un enorme fracaso. Somos ajenos a esa tierra no por ella, sino porque sus habitantes no necesitan de nosotros, no les importamos. Vale más una hora de vida en la pequeña playa de Fontán viendo los montes lejanos y el mar, sabiendo que esa tierra es la de la sangre de uno, que un año en Buenos Aires. Ahí le crecen a uno fantasías imposibles en esa otra tierra, seca y sin historia que le interese a uno. Bueno, creo que te di bastante la lata, pero estoy contento de distraerte de la fábrica y de que no estés de acuerdo conmigo y no puedas discutirme.

Un abrazo de Maruja y mío para Mimina, Camilo y José y para ti de:

Seoane

1964-09-11 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1964
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1964 en 11/09/1964

Buenos Aires, 11 de septiembre de 1964

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Te envío dos notas publicadas en Galicia, una sobre tu exposición de La Coruña, que hizo Mariví con las notas que tú me enviaste y otra contestando a la Srta. Cristina Amenedo sobre el idioma. Acabo de recibir la preciosa monografía sobre Arranz, muy bien presentada y con un estupendo prólogo tuyo. Muestra cuanto se puede hacer en Galicia tan pronto alguien se decidiese a proyectar y a crear. Te ruego le digas a Moret esto mismo. Le hablaré a Arranz por teléfono y está emocionado. Es un espléndido gesto tuyo que hay que agradecerte. Yo estoy haciendo un mural con él para un edificio del barrio Belgrano de unos sesenta metros cuadrados. No recibí la nota de Bozal de que me hablas. Seguramente se te traspapeló. Bueno, esta es una carta rápida con el solo fin de felicitarte por la monografía de Arranz. No quiero recordar en ella los cuervos marinos de la playa de Gandarío, ni los manzanos que se divisan desde tu estudio, ni la niebla que matiza el color del Breamo. Tampoco quiero recordar a todos los amigos comunes que estarás viendo casi a diario. No quiero ponerme nostálgico. Que sería lo natural. Lo antinatural para uno es tener permanentemente los rayos de la verdad en la mano, presumir de una dureza que no poseemos y vivir al margen de la desgracia común, sin tratar de hacer, con poco, lo que uno puede. Veintisiete años, o no sé cuantos, en mi caso, de vida antinatural. De todas maneras en nombre de Maruja y mío recorre un día con la mirada el mar que se divisa desde las murallas de la Torre y luego la ciudad, Galicia, hasta donde puedas. Un gran abrazo de Maruja y mío para Mimina, Camilo, Rosendo, Xosé y para ti:

Seoane

1965-06-21 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1965
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1965 en 21/06/1965

Buenos Aires, 21 de junio de 1965

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro. La Coruña

Querido Isaac:

Recibí tus cartas, te escribí antes de que llegases tú a El Castro y tengo muy poco que contestarte. Hablé con tus amigos de la Asociación de Artistas sobre lo que me pedías, reunir cuadros para enviar y les parece muy poco probable conseguir hacerlo sino en una muy poca cantidad. Por mi parte no tengo nada que decirte. No estoy de acuerdo contigo en esto. El catálogo cuesta demasiado caro y por menos cantidades se hubiera hecho en Buenos Aires. Un catálogo aislado no tiene más interés que otros que se han hecho; incluido en el catálogo general hubiese sido más eficaz aunque tuviese menos reproducciones. Si ha de venderse aquí, lo adquieren, sobre todo al precio que saldrá, dos o tres docenas de personas. Paso el día trabajando, se me acumuló bastante tarea y trato de sacármela de encima. Cada vez veo mi porvenir más confuso en el sentido de no percibir claramente un destino para el futuro. Estoy muy arrepentido de aceptar la dirección de la revista del Centro. Me lleva tiempo y tengo que volver a aguantar pérdida de tiempo y sugerencias de una serie de gentes que no estimo y de las que me había aislado en los últimos años. El suplemento a la revista, que como tal sale el trabajo sobre arte gallego, tardará en salir unos quince días. Los de la Asociación piensan que es muy poco y hasta ahora no han hecho más que enviar su opinión negativa, publicada en su boletín y también por radio, pidiendo que se abra discusión sobre él. Yo estoy aburrido y lamento haberme metido en esto. Quiero trabajar únicamente en mis cosas, hace tiempo que lo decidí así y no deseo cambiar. No quiero tratar de hacerlo todo sino únicamente aquello que creo mejor poder hacer y el pintar y grabar, si uno se dedica a ello, lleva la vida y sobre todo si para uno es el oficio de que vive. Tú lo sabes esto tan bien o mejor que yo.
Supongo que todo estará ahí igual, Maruja y yo os envidiamos, lo decimos siempre pero es verdad. Nos hubiese gustado estar ahí con vosotros. Lo de Picasso lo sabíamos, se dijo en España cuando estábamos allí, fue consultado por teléfono por la Galería, se frotó las manos cuando se enteró de la venta y comentó, “los pagaron caros”. Lo único excepcional que hizo fueron las donaciones al Museo Picasso de Barcelona. Vi, hace algunos años, dos tapices de Adam, naturalmente también los de Cluny, y algunas fotografías de alguno de Bissiére, todos ellos, en general y otros más, dinamarqueses y suecos, de Lurçat, de Miró y de Picasso, etc., fueron los que encendieron en mí el deseo de hacer cartones para tapices y me hicieron pensar en la posibilidad de revivir la artesanía gallega de la tecelanas, pero todo esto quedará en puro sueño como tantos proyectos que fueron madurando en uno y no tuvimos oportunidad de realizar por falta de dinero y propia capacidad organizadora Ya no creo en el Laboratorio de Formas. No creo que se pueda hacer nada ahí para eso harían falta gentes con una visión que fuese más allá de unos mezquinos dividendos anuales que los tendrán, estoy seguro, y tuviesen un patriotismo superior al de los manifiestos. En Galicia se pueden hacer muchas cosas. Está virgen en estas cuestiones. Cuando se intentó hacer algo fue desdeñado al arte popular, remedado el arte del pasado e ignorado lo que se hacía en el mundo por sus contemporáneos. Dan penas las platerías compostelanas, los esmaltes de los Hernández y hasta las puntillas de Camariñas, con formas copiadas de revistas y muertas. Produce dolor ver como se deja marchar a trabajar en el exterior de peón o de criada a un ebanista o a una tejedora aldeana. Pero la gente se muere por levantar castillos en el aire, hacer estadísticas, molestar a los que hacen algo, en lugar de querer hacer de cada aldea, a partir de su realidad y de sus posibilidades, un centro industrial y de arte. Existen formas gallegas inéditas, están en el paisaje, en los instrumentos de los oficios y en los objetos heredados. Ahí están para quién sepa recogerlos. Pero todos hemos sido educados en una escuela diferente, incapaz de despertar nuestros sentidos y sacar provecho de nuestras posibilidades; dedicados exclusivamente a memorizar y hacer cuentas. Nada de estimular y despertar en el alumno el deseo de creación. Perdóname esto, es un desahogo. Por mi parte siento que he perdido mi vida y me siento cada vez más solo. Paso días enteros sin salir de casa. Dentro de algunos años más seré un viejo huraño y maniático viendo como los demás quieren ir a la luna sin haber podido alcanzar yo el único pedazo de tierra que me interesa y que para mí encierra tantas cosas por descubrir como Marte o ese satélite. Y sin embargo no hacía falta para realizar muchos de los sueños que tuve –ya los rechazo– el dinero de un maldito cohete. En este mundo tecnológico a medida que progresa –no estoy en contra de su progreso– resulta cada vez más maravilloso el cacharro o trozo de madera labrada que hace solamente un hombre. Esto es lo que más admiro yo, el objeto que hace el hombre como hace miles de años, en soledad, y al hombre. Viendo la luna, sin poder alcanzarla, soñándola desde una ventana o desde la cima de un monte y riéndose de la I.B.M. y del automatismo por lo que todo esto tiene de risible.
En estos momentos está abierta en Buenos Aires una de las mejores exposiciones que vi en mi vida, la de esculturas de Henry Moore. Bueno, esto resulta demasiado largo. Escríbeme. Escríbeme de lo que quieras, pero sobre todo del mar de Galicia.

Un abrazo de Maruja y mío para Mimina, Camilo, Rosendo, Xosé y tú:

Seoane

1965-07-23 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1965
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1965 en 23/07/1965

Buenos Aires, 23 de Julio de 1965

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Recibí tu última carta en la que al fin me envías las medidas del libro y cantidad de páginas de modo que pueda hacer la tapa que me pides y que enviaré la semana que viene a la dirección que me indicas. A Laxeiro le entregué inmediatamente la dirigida a él. En cuanto al otro asunto del Centro Gallego todo eso escapó, de mis manos, pues tengo la impresión de que no quieren hacer más de lo que hicieron. Todos, todos, si hubiesen tenido tiempo de reflexionar, –más que de reflexionar de consultarlo– una o dos semanas, lo hubiesen rechazado. No les importa Galicia más que como turistas. De los mil ejemplares que se hicieron aparte no saben bien qué hacer y yo mismo no cuento en este momento para enviarte, o para mí, con un solo ejemplar. Están excelentemente guardados. Hice una lista de corporaciones y entidades, prensa, etc., sin excluir ninguna a la que debe enviarse˙ Irán por correo ordinario, lo que retrasa un mes más el conocimiento general de este asunto. Refiriéndome a otras cuestiones, Varela pronunció una espléndida conferencia sobre Dionisio Fierros y otra muy buena sobre las rebeliones burguesas en Compostela en el siglo XII la profesora Pastor de Tognesi que ¡al fin! estudió las causas económicas-sociales de las rebeliones, planteando muy claramente los problemas que se originaban en los señoríos. Lástima que estas conferencias no se hubieran pronunciado una y otra en Galicia. El estudio de la profesora Pastor es el resultado de miles de documentos revisados y microfilmados en archivos de Madrid.
A Valentín le escribí cuando me participó haber logrado el permiso de “residencia” de los cuadros en esa agradeciéndole, y le decía que había que reclamar las 10.000 pesetas que el Banco Mercantil de Madrid había depositado, de mi cuenta, como garantía, a la Aduana de Port-Bou, y, para luego de reclamar su devolución, una vez conseguido el permiso, liquidase con ellas los gastos ocasionados con la agencia o con lo que fuese y no tuve más noticias. Conservo copia de la carta y volveré a escribirle estos días. Le escribí cuando en correos no se trabaja a reglamento.
Contestando a tu carta, tu profesión postiza de hacer cacharros sin otro fin que su utilidad, sirve al hombre y es bastante. Cualquier trabajo hecho con amor sirve al hombre y al pueblo donde se realiza. En tu caso, siento lo digo una vez más que todo eso te obligue a abandonar tu primer oficio, el de pintor, con el cual hiciste obras notables y tienes condiciones y fuerza para hacerlas aún más importantes volviéndote a entregar a él. Cualquier cosa que pintes, hecha con seriedad y amor sirve a los hombres y a Galicia hace falta que la sirvan, entre otras maneras, en las artes y los oficios. Yo no endioso, al artista ni al arte. Mi Dios, en todo caso, es la creación humana en general. Unos zuecos bien hechos, una mesa, una silla que sean útiles y tengan la gracia que nace del amor al oficio y del conocimiento, valen como un dibujo, un grabado o un poema y abren caminos para un pueblo, de grandes empresas de otros órdenes, y al progreso. En esto es en lo que creo fundamentalmente y por eso me molestan los exhibicionistas que se auto idealizan porque son hábiles, los que prefieren reproducir su fotografía personal a un cuadro, sobre los que discursean sobre arte y no lo hacen, y los que no entienden o no quieren entender que crear un bello objeto ayuda a mejorar el mundo. La eternidad de Velázquez no reside en sus temas, ni la de Rembrandt, ni la de ninguno de los que reconocemos como grandes artistas, Cuanto no daría yo por pintar alguna naturaleza muerta como Zurbarán o Juan Gris! Representando un cesto con alguna manzana y un mantel, sirvieron al conocimiento y al hombre, o trazando solo un bello arabesco como muchas veces Picasso. Por eso soñé siempre con crear millares y millares de objetos en Galicia, también cacharros, si tú quieres, que sirviesen para imprimirle un nuevo carácter a su pueblo y mejorar su vida. Era el programa del Laboratorio de Formas. Pero esto no lo entienden los que sueñan sólo con sus intereses, o, en el mejor de los casos, no con trabajar con su pueblo, sino con planificarle el trabajo, naturalmente, como siempre, con ellos de directores. Bueno, perdona esta divagación. Quiero decir que pintes, que aproveches el estudio “te lo presto” sólo para eso. Vimos Galicia en un documental que anda por aquí. Estuvimos por todas las rías, en las ciudades y en la montaña. Como envidiamos a los que viven en ella teniendo en conciencia de lo que es realmente y de verdad la viven. Fuera, estamos muertos.

Un gran abrazo para Mimina, para Camilo, Rosendo, Xosé y para tú de Maruja y Mío:

Seoane

Saludos a los Baltar y, naturalmente, a los Dieste. Este último me debe carta.

1965-09-14 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1965
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1965 en 14/09/1965

Buenos Aires, 14 de septiembre de 1965.

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Buenos Aires está como siempre. Dejemos a Stanilawski, el arte, las convicciones y sentimientos con respecto a esto. Todo este asunto es tan viejo como el hombre y ha consumido y consume, al menos desde que existe historia, una cantidad considerable de papel y de ingenio. Cada grupo lo quisiera con arreglo a sus intereses o a sus ideas y el artista por mucho que busque, por muy lúcido que él sea, no sabe bien, no puede saberle, pues busca algo que casi siempre no puede concretar, cuáles son sus verdaderos intereses y cuales sus verdaderas ideas en arte. Alguien puede decirle: “quiere que me haga un Cristo, o una manifestación de protesta”, y él hace el Cristo o a las gentes manifestándose, pero esto no cambia lo que él busca que es otra cosa y que resulta ajeno al encargo del cliente, aunque ahí están el Cristo y los manifestantes para que el cliente y otros abran la boca. Buenos Aires está como siempre. Hoy volvió a subir el dólar, momentáneamente quedó a 178 cambio oficial y se habla de golpes militares, Onganía, Osiris Villegas etc.
Aunque hasta ahora son sólo rumores, tiene, por lo que parece, muchas probabilidades de que cualquier día de estos se produzca alguno. Se ataca, desde muchos puntos, a la Universidad y a las instituciones democráticas. Hay centenares de detenidos. Suponemos que todo esto debes saberlo por algunos viajeros y los diarios. Los de aquí cuando no actúan como los avestruces escondiendo la cabeza para no ver, incitan a la persecución y alarman a las gentes con supuestas agresiones de la izquierda. En estas pocas líneas te ofrezco un panorama que puedes adaptar a tu bucólica imagen de este país ya a los yuyos de Magdalena y a los enormes hormigueros que sustituyen a vialidad. Pero dejemos también esto. Recibí tu libro de dibujos que Maruja y yo te agradecemos mucho, hice una nota para la radio acerca de él. Me pareció muy bueno, dibujo y texto, y muy distinto a los otros dibujos del libro anterior. Creo que es un gran libro y gusta mucho a todos aquellos a quienes se lo enseño. Esto y pintar es lo que continúe pensando que debes hacer, y escribir, que es otra faceta de tu talento que no explotas en beneficio de unas industrialidades que te llevan el tiempo necesario para tu trabajo. Me gusta de tu libro ese deseo de hacer vibrar la línea y concretar la forma que hubiese gustado también mucho a Maside, estoy seguro. Cuando vaya haré, por mi parte, otro álbum para continuar engrosando las Ediciones del Castro. Pero ¿cuándo iré? Ya no en octubre como tenía pensado. Tardaré seguramente unos meses más. Casi con toda seguridad en enero, tengo aquí unos trabajos que no puedo dejar. Estos días se inauguró una muestra mía en Munich, aún no recibí catálogo, y por estos días también expongo catorce óleos en la Plata, y después, a mediados de octubre temples y acuarelas aquí en Buenos Aires. Aparte de este estoy terminando los grabados del refranero criollo 32, de los cuales quince son a dos colores. Se trata de una edición de alrededor de 10.000 ejemplares. Veremos la resistencia de los tacos de madera. Iremos a Europa en barco y directamente a Hamburgo, desde Alemania viajaremos, después de diez o quince días, directamente a España si algo no cambia nuestro itinerario. Te agradezco todo lo que nos ofreces, el estudio, todo. Lo usaré todo lo que pueda, grabaré y pintaré. Sentimos enormemente no poder estar ahí en octubre como eran nuestros planes. Nos hubiese gustado estar ahí como hace dos años, trabajar, estar con vosotros y ver a los amigos, pero me resulta imposible ahora. También me hubiese gustado estar ahí para evitar que Camilo rompa su vida futura con su venida a ésta y venga a tener con los años el drama de los emigrantes en general. Pero esto es cosa vuestra, que tú con tu mentalidad familiar feudal no permitirás que se discuta. De la portada del libro recibí noticias, parece que les gustó. Veremos cómo queda. En cuanto a la otra parte escríbele a Villamarín pues el Centro Gallego no compra libros, sino que, hasta ahora, los recibe en consignación y muy pocos. Si yo pudiese hacer algo no te pediría que le escribieses a Villamarín, pero yo no puedo hacer nada. Me “gasté” en la oposición al congreso de emigración y en la redacción de una moción que suavizaron hasta lo inverosímil gracias a las buenas disposiciones de Estévez. Lo que tengo que hacer en el C.G. es marcharme. La culpa fue mía. Yo sabía todo esto antes de aceptar nuevamente la dirección de la revista, por eso la había dejado antes, tan pronto pude, y no debí haber vuelto.
Bueno, esto es todo por hoy. Escríbeme. Abrazos de Maruja y míos para Mimina, los chicos y para ti:

Seoane

1965-11-05 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1965
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1965 en 05/11/1965

Buenos Aires, 5 de Noviembre de 1965

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Recibí dos o tres sobres tuyos conteniendo recortes de diarios que te agradezco y no sé si te debo carta o eres tú quien me la debe a mí. Es lo mismo. Anteayer se cerró una nueva exposición mía de témperas y estarcidos que tuvo mucho éxito, vendiendo algunas de ellas, y en los primeros días de diciembre sale un nuevo álbum de grabados, 32 refranes criollos que edita EUDEBA, once mil ejemplares la primera edición y cinco mil más reproducidos en edición de bolsillo. Una aventura para la editorial universitaria y para mí que de salir bien puede abrir nuevas posibilidades de trabajo a grabadores argentinos. Se trata de grabados muy populares que ilustran refranes muy conocidos en el país. También a principios de este mes sale una carpeta de gran formato que reúne a diez grabadores de aquí, en ella se incluyen seis grandes grabados míos, nuevos, que hube de hacer conjuntamente con los otros. También para fines de ese mes, diciembre, me encargaron de la municipalidad, sección cultura, los decorados para El Trébol Florido de Alberti a estrenarse en un parque de Buenos Aires en uno de los teatros de verano. Al mismo tiempo que todo dibujé algunas joyas conjuntamente con otros pintores para una joyería de Buenos Aires y destinadas a ser expuestas en el exterior. Te hago un resumen de mi trabajo actual. Estuve con Laxeiro al día siguiente de su regreso, me habló de todos vosotros de quienes viene encantado, de Mimina, de ti, de Camilo, Rosendo y José. También me habló y me lo describió el estudio que me habéis destinado y que os agradezco profundamente, mucho más de lo que pudiera expresaros por carta. Estamos deseando estrenarlo y quizás sea en enero, si consigo hacer todo lo que debo para esa fecha. En todo caso será cuestión de días de diferencia. Laxeiro me habló de la gente que vio ahí y en Madrid y me dio una opinión bastante exacta, creo, sobre la actualidad hispánica. De aquí no tengo nada que decirte en cuanto a la colectividad. Apenas sé nada de ella. A Ramón también lo vi una o dos veces. Como es característico en él no se enteró de nada, o únicamente de lugares comunes y si algo va caracterizando estos últimos años es el repudio a los lugares comunes, de las frases hechas y de las ideas fijas. Cada vez se cree menos en la salvación por las frases. En cuanto a la Argentina estamos como si quisiéramos llegar a alguna costa lo mismo que náufragos sobre una tabla, siempre a punto de que una nueva tormenta o algún tiburón trate de impedirlo. Te supongo enterado de todo esto. Espero el Castelao. El distribuidor tú lo conoces de sobra. Aquí las gentes del ambiente artístico y otras se preparan a hacer un homenaje a Arranz con motivo del 25 aniversario de la fundación por él de la Escuela de Cerámica. El seis de diciembre se proyecta ofrecerle un banquete. Me gustaría que hicieses un artículo sobre él para La Voz de Galicia y mandases tu adhesión. Puedes decir en el artículo que fue muy amigo de A. Machado, Valle Inclán y Azorín en su época de Segovia, de todos los Zuluega y cuñado de Emiliano Barral además de gran amigo. Otras noticias no tengo, únicamente que Antonio Muiño se marcha el día 4 de Diciembre a vivir a Nueva York con un nuevo puesto de periodista. Las que te envío hoy quizás no sean demasiado importantes. Saludos a todos los amigos comunes, a Mincho, Pillado, Bocelo, Barros, Fuentes, etc., a los de la Asociación de artistas y especialmente a los Dieste. De Rafael acabo de recibir su libro, muy bueno, del que tengo que acusarle recibo. Escribe. Dime como está el otoño en Galicia y si las rías guardan recuerdo de nosotros, de todos los que un día las abandonamos. Aquí los fuertes vientos del norte o del sur acaban por llevarse todos los recuerdos. De nada queda memoria.

Un gran abrazo a Mimina, A Camilo, Rosendo y Xosé y a ti, de Maruja y mío. Hasta pronto:

Seoane

1965-12-03 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1965
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1965 en 03/12/1965

Buenos Aires, 3 de diciembre de 1965

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Anteayer llegó Camilo. Entró en la ciudad húmeda después de un día de traída por Sánchez. Nos reunimos con él en casa, Sánchez, de Magdalena, Núñez Búa y su hija Tilita, Laxeiro y Lala, Valenzuela y Mariví. Apenas dos horas de preguntas de parte nuestra y respuestas de Camilo. Queríamos que se quedase en Buenos Aires pero no fue posible, Sánchez y él tenían urgencia en ir a Magdalena. Esperamos que venga uno de estos días. Llegó muy bien y animado. Esto es todo lo que puedo decirte hoy. A nosotros nos devolvió, por muy poco tiempo, los días pasados en El Castro y creo que lo mismo a Laxeiro e a Núñez Búa. Os veíamos a todos vosotros y estábamos con todos en el comedor de vuestra casa o en la biblioteca. Nos trajo el recuerdo de todo el cariño que nos brindasteis y que os agradecemos. Mi casa, con Camilo, pretendió ser por un instante tan abierta y cordial como la vuestra, pero creemos que no lo logró. Antes de la llegada de Camilo recibí dos cartas tuyas, la primera con la copia del capítulo histórico sobre Galicia. Está bien, creo sin embargo que faltan las rebeliones burguesas de la Edad Media en Santiago, Lugo, Orense. Muy importante en la historia europea, y la Asamblea de Santiago, casi en nuestros días, y el plebiscito, también muy importante. La semana que viene mandaré los dibujos y creo que también Laxeiro a quién se los pedí. Recibí con la segunda la copia del contrato de Sargadelos que te agradezco. Trataré de hacer un plan de trabajo de acuerdo con la finalidad de la empresa, tratando de convertir a Galicia en un país piloto en España en cuestiones de diseño. Hablaremos de esto a tu regreso. Yo trabajo mucho, pinté muy poco, grabé bastante y estos días sale el libro 32 refranes criollos editado por Eudeba, once mil ejemplares impresos con el taco original, algo nunca hecho hasta la fecha por lo menos en ningún país latino, y, en enero o febrero, salen en otra edición esos mismos grabados, reproducidos en offset en un formato de bolsillo, para integrar la colección Siglo y medio, que cuesta treinta pesos.

Ahora estoy con los decorados para El trébol florido de Alberti. Pienso hacer algo muy fuerte de color y muy plano, seguramente lo contrario de Andalucía. Estos días también recibí el tomo de Sargadelos muy bueno, útil y muy bien editado. Muy bien asimismo tu nota preliminar y el excelente trabajo de Bello Piñeiro que yo no conocía. Creo que es de gran utilidad su publicación. Lástima que otras facetas del arte gallego no cuenten con monografías como esa. Ya hice sobre el libro una nota para la radio que se transmitió. Por aquí no pasa nada, todo encarece notablemente, no hay eso que dicen circulante, pero la gente no se priva de proyectar sus vacaciones en Punta del Este o en las playas argentinas. Nosotros pensamos resistir como hasta ahora los días de calor, trabajando y aprovechando la refrigeración de los cines.
Esto es todo por hoy. Un abrazo grande a Mimina, a ti, a Rosendo y Xosé de Maruja y mío. Escribe. Otro abrazo de:

Seoane

1966-12-26 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1966
Roma
Magdalena (Arxentina)
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1966 en 26/12/1966

Roma 26-Xll-66

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Magdalena

Mi querido amigo:

Estoy en Roma desde hace unos días y desde Méjico al menos siempre me propuse escribirte sin en que ningún momento, por una u otra razón, lo hubiese hecho. No sé en donde, en Nueva York o en Alemania, nos enteramos por una carta de Mimina de que estabas en Magdalena y lo sentimos mucho porque este viaje que hicimos Maruja y yo proyectábamos hacerlo con vosotros dos en la parte europea. Ahora mañana o pasado marcho a Madrid. No sé el tiempo que estaremos en España. Estoy muy cansado y sin ti, sin las discusiones diarias a que me sometías, creo que España no es lo mismo. En Méjico estuve con Luis Soto e hice algunos proyectos con él referidos a Galicia. Escríbele. Méjico es un desastre en el terreno político referido a Galicia y todo se le debe a Prada y compañía. En París estuve con Martínez y con Alvajar. El primero parece estar muy contento con el porvenir de Ruedo Ibérico. Estuve alrededor de una hora con él. Te escribiré con más tiempo sobre todas estas cuestiones o hablaré personalmente contigo de ellas si regresas a España en el próximo mes. ¿Para qué quieres que me ocupe de Sargadelos si tú piensas quedarte residiendo en Magdalena? A mí me interesa este asunto en la medida que tú estés comprometido con él, si no.... creo que renuncio a Galicia. He luchado como pude por ella desde estudiante, hace casi cuarenta años y no puedo más. No se puede luchar con molinos de viento. No hay Quijote que resista la realidad. Y la realidad es que un país cuya dirección está en manos de los Barrié de la Maza en el caso peor y de los Fernández o los de “Pescanova” en el mejor, solo noto por la mediocridad con ideas trasnochadas y con un pueblo desgraciado e indiferente incapaz de iniciativas. En este viaje he visto todo lo que pierde de hacer Galicia por la mezquindad de sus hijos afortunados. Por mi parte renuncio a todo. Allí la dirige Barrié de la Maza, un mentecato afortunado de La Coruña y en Buenos Aires capital de la emigración gallega un sujeto como Mourente por la traición, no sólo de Estévez, sino del mismo Villamarín. No sé puede juzgar al margen de unas elecciones del Centro Gallego ponga a candidato una persona que no es......, como quedó. Escríbeme pronto el jueves o viernes a Madrid. Al domicilio de la hermana de Maruja, a mi nombre. Es Avenida Ibáñez de Ibero nº 1-2 –Madrid 3. Escribe con todo cuidado. Más tarde te mandaré la nueva dirección si consigo departamento. Creo que estaré poco tiempo en España. Expongo en Alemania, En Bonn el día 12 de enero.

Un gran abrazo para Camilo y para ti. Saludos a todos los amigos:

Seoane y Maruja

1967-10-18 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1967
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1967 en 18/10/1967

Buenos Aires, 18 de octubre de 1967

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Estamos en Buenos Aires desde hace diez días. Llegamos perfectamente y encontramos todo en orden. Buenos Aires está lo mismo desde algunos puntos de vista: exposiciones, teatro, cine, conferencias, etc., con algunas galerías más y la inquietud de siempre. La vida encareció, esto sí, mucho. Todo vale más del doble en algunas cosas. En general los precios son los de España, en relación peseta y peso con el dólar. A Camilo le vimos al día siguiente de llegar. Había venido a Buenos Aires a un gran banquete que se le atribuye a Vilanova con motivo de la publicación de su libro sobre los gallegos en la Argentina y al que no asistieron como resulta natural, las autoridades del C[entro] Gallego. Está muy bien, formal y preocupado por las cuestiones de la fábrica a la que parece comenzó a ir Núñez Búa. Le hablamos de nuestra estancia ahí, de todos vosotros y de los parientes, sus tías y primos. También lo poco que sabemos de la fábrica esa, la del Castro, de los nuevos juegos de café, etc. Asimismo los viajes que hicimos juntos por Galicia.
Por mi parte no comencé aún a trabajar. Esta mañana estuve viendo una pared de 14 por 3 metros que debo decorar y parece que me esperan otros trabajos de este tipo. Por otra parte en el tiempo que estuve fuera se vendieron algunos cuadros míos en la Galería Bonino, lo que significa para nosotros, ahora, una temporada de tranquilidad económica. Desde que llegamos no hace más que llover. La cantidad de lluvia caída inundó toda la parte sur de Buenos Aires casi desde Avellaneda a Florencio Varela. Hubo muchos muertos y desaparecidos y existen unas 200.000 personas evacuadas que perdieron momentáneamente su hogar. Una desgracias que no había ocurrido jamás. Por nuestra parte nunca vimos llover con tal intensidad, con tanto viento y tan violentamente como la semana pasada. Estas son las noticias que puedo darte de estos días. Vimos algunos amigos muchos de los cuales preguntan por ti. A todos les damos noticias que sabemos, esto es, pues, todo por hoy. Excusamos repetirte que los días que pasamos juntos, con vosotros, cuentan entre los más tranquilos y felices de los últimos tiempos. Estamos muy agradecidos a la bondad y generosidad de Mimina y tuya, a toda la delicadeza vuestra y de Mariluz, de tus hijos, así como a las atenciones de José Luis, Ángel, Marentes, Losada, etc., Y no necesito decirte que a los Nogueira a quienes apenas vimos, pero por ti naturalmente, nos testimoniaron simpatía. Recordamos siempre la comida que nos disteis. Tenía necesidad de decirte esto y lo digo así, porque me da la gana, que es un argumento definitivo. Sólo te pediría que no dejes de enviarme las cabezas lo más pronto posible, mientras no haya aquí dificultades de importación. Por mi parte no dejo de pensar en la publicación del Laboratorio de Formas.
Bueno, esto es todo. Solamente queríamos saludaros desde esta gran ciudad, única en algunos sentidos, hasta en sus catástrofes, y de la que sólo sentimos no esté en la vecindad de Galicia, más cerca en general de Europa.
Un gran abrazo para todos, para Mimina, para ti, para todos, de Maruja y Mío:

Seoane

Nota:
¿Llegaron los cuadros de Madrid? Uno de los Macarrón –no sé cuantos hay– me aseguró que iba a despacharlos a la semana siguiente de nuestra estancia en Madrid. Nos lo dijo el día 2.
Otra nota: No traje ninguna copia del grabado que hice de León Felipe ¿podías enviarme cinco ejemplares por Paz Andrade? Están en la carpeta de grabados que quedó ahí. Gracias. Otra nota más: ¿A quién se le habrá ocurrido en España pedir al Banco de Santander informes míos y para qué?

1967-12-04 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1967
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1967 en 04/12/1967

Buenos Aires, 4 de decembro de 1967.

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Mí querido amigo:

Recibí los catálogos del Castro y de Sargadelos que quedaron en letra inglesa muy bien, sólo lamento la tapa de éste último. De saber que Moret no tenía letra inglesa hubiese hecho otra. También recibí las fotos del stand de la exposición de Barcelona que debió haber quedado muy bien por lo que se ve. Asimismo el recorte de La Voz con mi artículo y otro con el artículo de Garcés, no, en cambio, el del Faro de Vigo que me anuncias. Míguez me remitió un catálogo de la exposición de Madrid. Aquí de nuevo trabajando como si no hubiese salido nunca de Buenos Aires y participando en alguna pequeña aventura como el homenaje a Ch[e] G[uevara] con 31 retratos todos de igual formato, 1 x 1 m. y con una cabeza de tamaño igual, siguiendo una fotografía muy conocida y en cuya exposición, en la Sociedad de Artistas Plásticos, que duró unas cuatro horas –suspendida ya te puedes imaginar por quienes– se volcó una enorme cantidad de público. Fue, de todas maneras un espléndido homenaje. Te enviaré unos siete u ocho grabados nuevos, segunda versión de otros hechos anteriormente. Me gustaron mucho las formas de los botijos que siguen al de Buño. Creo que es un notable aporte a la cerámica gallega. No hay que detenerse y continuar. Este periodo de Sargadelos tiene que ser más importante que los anteriores. Por mi parte lejos de esa no sé qué puedo hacer. Todo lo más proyectar algo para cuando regrese. Buenos Aires le absorbe a uno todo el tiempo. En esta semana pasada estaban abiertas 73 exposiciones de pintura, ¡73!, y el tiempo que estuve fuera se inauguraron ocho o diez galerías nuevas. Mañana creo que llega Paz Andrade y uno de los Fernández, no sé cual. Quizás vaya a esperarlos con Núñez Búa que continúa “rosmón”, igual que siempre. Te estoy escribiendo sin orden alguno. También me enteré que te habían designado correspondiente de la Academia Gallega parece que aún estábamos ahí y no nos dijiste nada, ¿por qué? Enhorabuena. ¿Cuando lee Dieste su discurso de ingreso? En una próxima carta te enviaré la copia de la nota que hice sobre el libro de Neira Vilas para que se la envíes desde ahí. Desde aquí es imposible. En esta semana haré el poder que me pides para Sargadelos con arreglo a tus instrucciones y te lo remitiré por correo aéreo. A Villamarín no lo vi. Ya negué el saludo a unos cuantos del C[entro] G[allego] y continuaré negándoselo a otros. No quiero volver a saber nada más de la colectividad y tampoco, naturalmente, en cuanto a ésta, de Villamarín, culpable como los otros, pero con menos franqueza en la entrega. Estabas absolutamente equivocado. Jugó con todos favoreciendo a Mourente. Con el triunfo de éste se aclaró todo. Bueno esto es todo por hoy. Escríbeme. Envíame los recortes de la exposición de Madrid aunque sean notas desfavorables. Las espero. Y el artículo del Faro de Vigo que anunciabas. Saludos a todos, los Vázquez, la otra gente de la fábrica, a Mariluz y a los amigos que pregunten por nosotros. Continuaremos recordando los meses del Castro como únicos por vuestra hospitalidad. Por mi parte siento no discutir contigo sobre ese tipo de decoración que considero nefasta que se llama bajo cubierta y que a ti, ortodoxo en cerámica, te atrae. Un gran abrazo para Mimina, Xosé, Rosendo y para ti de Maruja y mío:

Seoane

Hace unos días llamamos a Magdalena, a Camilo, para saber cómo estaba. Está bien pero parece que tendrá que operarse de la garganta. Estaba estudiando mucho pues tenía exámenes. No viene nada a Buenos Aires.

1967-12-22 Mencionado/a
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1967
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1967 en 22/12/1967

Castro, 22.12.67

Querido Luis:

Tengo aquí tus cartas del 4 y 14 cte. La última con el poder. Acompaño a esta el conocimiento de embarque de tus jarras, que por fin han salido. Perdona lo que han tardado pero todas estas cosas de exportación tienen mucho trámite. Van a porte pagado y te va una factura del valor declarado por si te hace falta. Tú ya tratarás de evitar el pago de aranceles en lo posible. Espero que lleguen sin novedad. Cuidado al desembalar. Va también un sobre pequeño que vino para ti.
Contesto las tuyas: Primero: eso de que a mí me hayan hecho correspondiente de la Gallega tiene que ser un error que al parecer publicó algún periódico de la colectividad ahí (¿sería Faro de España?). A no ser que los nombren sin consultar ni comunicar al destinatario. Lo que sí no entiendo es que tú puedas tener dudas sobre mi recalcitrante anti-académico-oficialismo. Si algún día decido enrolarme en alguna entidad de nombre sonoro será en un grupo de guerrillas o en alguna organización de demolición. Que sea enhorabuena por ese retrato del Che. Camilo habló en una carta de él, asombrado. Eso está bien. Le paso la noticia que me das a Neira y a quien le enviaré, cuando me llegue, lo que dices quieres le reexpida.
Los cuadros de la exp[osición] de Madrid ya están aquí. No hubo ventas. Si por un lado la crisis es espeluznante Zarco me escribió de que los precios eran muy altos y que en Madrid es muy dif[íc]il vender cuadros que pasen de 20.000 ptas. (Digo lo que dice) Le hicieron dos cosas por televisión y hubo al parecer diversas crónicas en la prensa de Madrid y en la de toda Galicia, creo que todas muy favorables pero nadie se molestó en enviarnos algo y yo nada he visto. Lo que vi del Faro y Voz te lo envié. El Faro volvió a dedicarle otra media página a las cerámicas de Sargadelos nuestras en una crónica muy buena de una tal Mª del Carmen Parada. Reproduce tres jarras tuyas y tres botijos. Esta no te la envié porque no conseguí otra. Trataré de conseguirla. Tus cuadros en la exposición gustaron mucho, dicho sin eufemismo alguno. Beatriz Rey que estuvo estos días por aquí estaba encantada con ellos. Y quiere tener un cuadro tuyo. Estuvo viendo lo que tienes aquí. Me dijo si no habría forma de comprarte un cuadro a plazos, y que no podía llegar a pagar más de 20.000 pesetas. Eligió uno pequeño de 60 x70 que dice por detrás “campesinas comentando”. –8.– Yo le dije que lo consultaría contigo pero que no te diría de la persona que se trataba, pero como le vi tanto entusiasmo por el cuadro se lo dejé llevar y que luego ya resolvería el problema contigo sobre lo que yo haya hecho mal. No sé si habré hecho bien. Si estás de acuerdo dímelo para debitarle al padre esas pesetas y acreditártelas a ti en tu cuenta.
Lo de Piñeiro; discurso de ingreso, tuvo mucho éxito. Estuvo muy bien. También estuvo muy bien y con mucho éxito una conferencia de Alonso Montero sobre la problemática del gallego y castellano, organizada por el Facho con motivo de finalizar la primera parte del curso de idioma gallego que vienen haciendo en las aulas del instituto Da Guarda. Como creo sabrás las escuelas del ayuntamiento y de la Diputación de Barcelona empezaron en este curso a dictar sus clases en catalán, con la vista gorda de Madrid.
Sargadelos. Impasse mientras dura el trámite de presupuestos, permisos etc. El terreno está explanado. A primeros de enero creo que tendremos el primer empleado fijo de Sargadelos que lo vamos a preparar para encargado y que nos representará allí mismo para las cosas que se van a hacer. Al venir un permiso de la Diputación de Lugo una tajea para entrar en la finca y dos caminos de piedra, uno por arriba y otro por abajo a donde se a va iniciar la obra. Ahora aquello es un lodazal. Aún estuvimos el último domingo. Si en febrero se empieza a excavar la fundación de los muros iríamos bien. Todo va a depender también un poco de que las cosas por el país no se agraven más de lo que están y no nos perturben la liquidez.
Mientras tanto, o al mismo tiempo, aquí nos hemos metido en más complicaciones. Ayer nos llegó la troqueladora (3 Tm.) y vamos a montar la fábrica de cajas. También estamos instalando un horno gemelo del que se va a instalar en Sargadelos (estamos haciendo las partes para los dos simultáneamente). En fin que estamos de obras por todas partes.
Bueno. El precio y forma de pago en la factura de las jarras es puramente teórico pero sin ellos no dan el permiso.
Supongo que ahí os llegarán noticias de la crisis de todo orden que se ha recrudecido en este país al devaluar la peseta. La gente está asustadísima y no se sabe cómo se va a salir de este socavón. Aparecen críticas al gobierno muy fuertes en la prensa, claro que son al gobierno no al régimen y entonces no pasa nada. Pero el malestar es muy grande.
Por aquí tenemos a Rosendo. Y no pasa más.
Espero que capeéis el calor porteño y me alegra que Maruja añore el suave clima de verano del Castro, aunque haya algún terco discutidor que lo ponga en duda, porque eso os traerá antes para aquí. Todos me preguntan por vosotros ¿cuándo vuelven?

Abrazos muy fuertes para ti y para Maruja

[Díaz Pardo]

1968-01-06 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1968
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1968 en 06/01/1968

Buenos Aires, 6 de enero de 1968

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Mí querido Isaac:

Recibí tu carta con el conocimiento de embarque de las jarras, que te agradezco. Entregué todo a un despachante de aduanas y espero que al desembarcar no ocurra nada, pues, de acuerdo con los trámites, yo no estaré presente. Buenos Aires está como siempre y recibimos el Año Nuevo con nuevos aumentos de precios, también como siempre. Camilo pasó el fin de año con nosotros y un núcleo de amigos, entre ellos el poeta inglés Shand y Sra., que irán por ahí tratando de conocer Galicia seguramente en Mayo. De la colectividad no sé nada. Estuve con Villamarín en casa la noche que vivieron a cenar Paz Andrade y Fernández, fue invitado por Núñez Búa, no soltó prenda sobre el C[entro] G[allego], yo tampoco hice nada para que la soltase. No era el momento oportuno. Desde luego confirmé mi desconfianza hacia su actitud por lo que dicen unos y otros de los derrotados. Estos días sale para España invitado por Cultura Hispánica José Blanco Amor. Supongo que irá a Galicia donde estoy seguro será bien recibido, al menos por Naya, colaborador de la revista igual, que el hijo de Lugrís. Atento a las declaraciones.
De acuerdo con la venta del cuadro a Beatriz Rey por tratarse de una amiga. En cuanto a las exposiciones de que me hablas haz lo que quieras, siempre que no se expongan más de 25. No me gusta, esto sí, la idea de hacerla en el Ayuntamiento. Ya sabes por qué. Este año tengo una gran exposición retrospectiva en el mes de julio, en Art Gallery International de esta capital, y fui invitado a exponer en la Universidad de Lima. No sé qué hacer. Por otra parte también tengo una exposición de Grabados en el Museo de Bonn después de Mayo y otra posible exposición en Munich. Además envié tres grabados nuevos a la II Bienal de Grabado de Cracovia, en Polonia. Como puedes ver trabajo, aunque no todo lo que quisiera. Te escribo muy rápidamente, sabes que por estas fechas no hay apenas noticias que transmitir en Buenos Aires. Desde el día 1º estamos pasando unos días estupendos en cuanto al clima, pues diciembre fue calurosísimo. Tuvimos noticias de que se creó la cátedra de idioma gallego en la Universidad de Barcelona y que fue encargado de ella Basilio Losada. Siento mucho no haber ido a esa ciudad en este último viaje y conocer personalmente alguna gente de la que allí está. Pero es imposible conocer a toda la gente interesante y estar en todas las ciudades. Volveremos al Castro no sabemos cuándo, pero este año. Quiero ver si podemos hacer algo con las tejedoras aparte de lo que pueda hacer “sobrecubierta”, tratando de arruinar tu ideal de perfección cerámica. Rosenthal de Buenos Aires abrió una sucursal en la calle Talcahuanoi, muy bien puesta, con excelentes piezas europeas de cristalería y cerámica. Aquí se están haciendo excelentes obras de cristal, algunas muy originales. Tove montó su taller propio de cerámica en el barrio de Belgrano y parece irle bien. La exposición de la Escuela de Cerámica de este año fue dedicada a Arranz. Se vendió todo, como siempre. Esta es una carta muy particular que deberás perdonarme.

Un gran abrazo para Mimina, para ti, José, Rosendo y los amigos. Saludos a los Dieste y a Mincho. Un abrazo de Maruja para todos vosotros.

[Seoane]

1968-03-21 Mencionado/a
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1968
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1968 en 21/03/1968

Castro, 21.3.68

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Recibí tu carta de mediados de febrero en su momento. Y de todo cuanto dices tomo buena nota. He estado, y sigo ocupadísimo, acaso como nunca dándole un cambio a una buena parte de las instalaciones del Castro. Preferí instalar aquí previamente y con carácter definitivo el horno que habíamos estudiado para Sargadelos, de esta forma vamos más seguros. Y como va muy bien ya hemos tirado el que teníamos y en base a ello replanteado una serie de cosas en las que estamos.
Va una fotografía de cómo estaba lo de Sargadelos hace una semana y otras del letrero que se puso en la carretera general. La obra lleva traza de cumplirse en el tiempo establecido. Estamos con todas las demás cosas y tenemos ya aquí trabajando (practicando) en la F[ábri]ca la persona que va a ser el encargado en Sargadelos, un muchacho de 25 años, casado con la hija de la que nos vendió los solares y natural de allí mismo de Cervo. El trabajo se amontona por momentos. El Banco de La Coruña nos concedió el crédito de que te hablaba en otra anterior que de momento, y aunque es poco, algo ayudará. Luego, si tengo ánimo, buscaría otras combinaciones de financiación. Ya veremos. Desgraciadamente la noticia que te anticipaba del copamiento del Banco de La Coruña por el Banco de Bilbao está plenamente confirmada. Huelgan comentarios.
Dentro de cinco días salgo para Valencia. Como de esta vez no tengo que recogerte a ti y a Maruja en Madrid como el año pasado, iré en tren o en avión. Voy a lo mismo. Volveré enseguida.
Me hicieron, grabaron, unas entrevistas para la radio nacional de La Coruña una y otra para Madrid que radiaron en cadena por toda España, sobre lo de Sargadelos. Hablé naturalmente de ti. Martínez-Anido me dijo que te había escrito y esperan que le envíes lo que te piden. Creo que debes hacerlo. Ediciones del Castro sigue detenida. El Minist[erio] mandó otro rollo de inquéritos para mejorar su información que cubrí de inmediato y aproveché para forzar el permiso. Un lío. Haré cuanto pueda.
Y todo mi tiempo ocupado con una gran preocupación venida de ahí de la Argentina: Magdalena. Desde que lograron echarme fuera en cinco meses debieron perder 6 millones y suponte: la gente sin cobrar, etc. Camilo puede contarte (por cierto se operó de la garganta y tuvo que hacerlo fuera del Centro Gallego porque no tenía médico de esa especialidad). Suponte la desesperación que me trasmite el equipo de muchachos de allí. Villamarín amenaza con dimitir sí yo no me incorporo a Magdalena. Yo le pido que no dimita y me comprometo a volver siempre, naturalmente, que el Directorio se comprometa a no innovar en mis ausencias y se ve que el resto de los directores o la mayoría no quiere ceder y después de los esfuerzos que han hecho capitaneados por N[úñez] Búa para eliminar primero a Arranz y luego a mí todavía les sería más difícil ceñirse a la realidad. Así que yo me encuentro atado de pies y manos. Creo que he hecho todo lo posible por resolver las cosas sin atacar públicamente a nadie y tratando de entenderme con estos señores. He reiterado repetidas veces que si la empresa la llevan adelante sin mi criterio y aún en contra de él yo estoy conforme, y hasta puedo decirte a ti que ese es mi deseo. Lo que desde luego no puedo acomodarme es a permanecer impasible mientras a la empresa se la lleva a la ruina. Allí están gentes que he llevado yo y que me encuentro en cierto modo responsabilizado de su suerte y que como ahora me están pidiendo poco menos que responsabilidades por haberlos abandonado. Allí están también varios años sacrificados, entre los que cuenta el esfuerzo prestado por el Castro, a cuyos socios no me he atrevido a enterar para evitar que al que era nuestro apoderado se le aplique de inmediato la figura de traición y fraude. Así que estoy viendo que no habrá más remedio que convocar una asamblea extraordinaria y llamarle a cada uno por su nombre y suponiendo que la mayoría esté dispuesta a defender a la empresa pues, con dejarla morir pierde, tratar de barrer a toda esa mierda. Figúrate que todo esto me quita el sueño.
Bueno, esto es lo más desagradable. Hubiese querido darte mejores noticias, entre ellas que el Museo de Castrelos se decide a comprarte una colección cuadros para instalar una sala, para lo cual el Alcalde tiene prometido venir un día con Valentín a conocer tu obra. Pero lo estoy esperando. La situación económica en España se agrava por momentos, no se sabe a dónde se va. Es delicadísima la situación. De arte por aquí poco importante. Estuvo por aquí Esther de Cáceres y viene para aquí Kóppola (Horacio) ¿se escribe así? Los estudiantes de Santiago siguen en huelga. De estas cosas ya te supongo enterado.
Manda noticias de tus exposiciones. Sabes cómo me alegran tus éxitos. El himno que constantemente cantan los estudiantes de Santiago es Venceremos nós. Y nada más por hoy. ¿Cuándo venís? Sabéis como se os recuerda en esta casa. Aún me quedan cosas por decirte, será en otra.

Abrazos muy fuertes para ti y para Maruja

[Díaz Pardo]

1968-04-14 Mencionado/a
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1968
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1968 en 14/04/1968

Castro, 14.4.68

Querido Luis:

Te confirmo varias mías. En una te habla de que ya está autorizada la editorial. El libreo de tus dibujos: “Cada testa un mundo” (y el prólogo sería eso que te envío) está ya en la imprenta. Y confío estará terminado rápidamente. Dentro de mis limitaciones te lo cuidaré lo mejor que sepa y pueda. Cubierta con un dibujo de los de dentro impreso en gris con letras negras semejante a ese dibujo que te mando. 500 ejemplares numerados del 1 al 500. Primero una hoja blanca, luego otra con el título, luego tu primer dibujo, “…mañán pode ser diana”, luego la portadilla, luego el texto en letras grandes ocupándolo todo y sucesivamente los 54 dibujos por el orden que los dejaste. Al final el rematouse con el número de ejemplares tirados. Por detrás de la portadilla el exemprar nº. Te digo todo esto para que tengas una idea de cómo irá. No esperaré tu respuesta para que salga lo antes posible pero si ves que algo debiera ir de otra forma, dilo por si llega a tiempo, que casi siempre se llega a tiempo, en estas cosas.
Con este libro tuyo está en la imprenta una segunda edición del de Neira Memorias dun neno labrego con prólogo de Alonso Montero, que se interesan por él varios universitarios. En fin: vamos a ver.
Sargadelos sigue. Se cumplen los plazos. Anteayer estuve allí y pasado mañana volveré. Montañas de cosas que hacer. Yo sigo mientras lo de Magdalena me sigue sacando el sueño y estoy pensando en que se venga Camilo.
Me escribe Lifschitz interesándose por tus jarras. Mañana le contesto, y le enviaré catálogos. Por cierto, tú me preguntabas los precios en una anterior. Se le pusieron quinientas pesetas a cada una. Ahora: un embarque semejante al que se te hizo a ti tuvo un gasto de fletes y despacho que se acercó a las dos mil pesetas, por ese su costo aquí para despachar a ahí debe calcularse en unas seiscientas pesetas. De todos modos el costo importante debe ser ahí los aranceles que hace poco eran del orden de un 150%, por eso si desde aquí se factura todo su valor deben salir ahí caras. Si es así una solución puede ser facturarlas aquí baratas y el resto que te lo paguen ahí a ti, y luego aquí se te carga en cuenta. Tú ordenas.
¿Cuándo venís? Abrazos muy fuertes para entrambos.

Isaac

1968-04-18 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1968
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1968 en 18/04/1968

Buenos Aires, 18 de abril de 1968.

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido amigo:

Acabamos de recibir la tuya, ayer o anteayer, y no me contestas a la pregunta que te hice sobre las jarras, ¿qué precio tienen?, pues algunas personas quieren la colección. Yo no sé qué contestar. No sé por qué recibieron en El Faro la nota de la exposición de Bonn, ni sé quién es el autor, si es seudónimo o verdadero nombre y apellidos alemanes. De cualquier manera me extrañó que se publicase ahí. Uno de estos días te enviaré las dos notas, muy buenas, que me llegaron hasta ahora para que tú dispongas de ellas. Me prometieron el envío de otras que también se publicaron. Lamento todo lo que me cuentas de Magdalena y me gustaría mucho aconsejar a Núñez Búa en cuanto a este asunto pero no me da oportunidad de hacerlo, jamás me habla de Magdalena y últimamente lo veo muy poco. Antes venía a menudo por casa pero desde que se ocupa de los problemas de Pescanova, o creo que se ocupa, viene mucho menos, creo que viaja más a menudo al interior, no sé si por los seguros o por Pescanova. Me llamó por teléfono no hace muchos días diciendo que se iba afuera por Semana Santa. Es todo lo que sé de él. Tu carta a Villamarín me parece bien. Es lo menos que puedes decirle. Sin embargo pienso que en representación del Castro, o simplemente como accionista, deberías venir aquí y plantear el asunto de Magdalena a todos los mondelos que habéis reunido en el directorio de la empresa. Esta gente no tiene evidentemente plan y anda a la deriva, terminarán por hundir o desfigurar a Celtia. No se puede hablar de falta de mercado pues se están abriendo nuevos bazares y algunos como Rosenthal y Churba, el de Belgrano, instalaron sucursales muy ostentosas en el barrio norte. En las vidrieras apenas se ve esta temporada porcelana de Magadalena, así nos parece a Maruja y a mí. No conozco la ofensa a Camilo, hace algunas semanas que no viene a Buenos Aires, Maruja piensa llamarlo uno de estos días. Recibimos siempre de él por correo recortes de los diarios que tú le envías y lo suponemos preocupado por los exámenes y las clases. En cuanto a Paco eres injusto con él. Si renunció no fue por mí ni por los amigos de aquí que deseaban que quedase, como garantía de una colaboración conveniente para la revista y como el único, entre los periodistas conocidos de ahí, capaz de interpretar los deseos nuestros. Naya es otra cosa por lo que sé y leí de él, y no conocemos de Paco tontería alguna que haya hecho para el Centro Gallego de la que él fuese responsable. Conozco muy bien el C. G. y puedo afirmarte esto con la autoridad que me puede haber dado pasar allí 19 años en las dos épocas de mi dirección de la revista y no creo, por mi parte, ser idiota. Nadie estorbaba más a J[osé] B[lanco] A[mor] que Paco, según me consta. Las colaboraciones de la revista fueron solicitadas directamente por J.B.A. Las cartas fueron escritas en la secretaría del C.G.
Para el libro de dibujos míos el título definitivo es Retratos desguello (de reojo), viene de esguello, una palabra que le gustaba mucho a Manteiga y que incluso utilizó para una serie de artículos. Me alegra la noticia del techo de la primera fase de Sargadelos. Tienes que decirme algo de la impresión de las gentes de Sargadelos. Sospecho que les alegrará la construcción de la nueva fábrica. Estos días, mañana, inaugura en Madrid Laxeiro, en Biosca. Está muy contento. Recibí una carta de él. Llevó de aquí algunos cuadros nuevos y el grande de más de dos metros que hizo en 1965 o 1966 y que expuso en Velázquez. Estoy seguro que tendrá mucho éxito. Siento lo de Eduardo B[lanco] Amor. No comprendo por qué le rechazaron los artículos. ¿Se trata de algo personal?.
Bueno, esto es todo por hoy. Contéstame “largo”. Un gran abrazo para todos vosotros de Maruja y mío. (Recordamos el espléndido viaje a Valencia, en el camino a Cuenca, y sobre todo las paellas, y me quedan como recuerdo dos o tres retratos que hice allí). Otro abrazo:

Seoane

Nota:
Los clisés de los retratos deben ser de igual tamaño al original y todos pluma, o de línea, o como ahí le llamen, que no recuerdo. Siento añadirte una nueva preocupación, y el libro aproximadamente del tamaño de los de Botella al Mar, dejando poco margen a los dibujos, 1 cm. arriba y de los lados en la página y me gustaría ocupasen las páginas pares e impares, es decir, nada de páginas en blanco.

S.

1968-05-03 Mencionado/a
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1968
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1968 en 03/05/1968

Castro, 3.5.68

Querido Luis:

Estuvimos unos días en Madrid, también por cosas de Sargadelos. Vimos la exposición de Laxeiro, otra de Faílde Gago y otra de Andrés Colombo. Este último ha dado un gran avance y, ya al cierre, tenía dos pequeñas cosas vendidas. No lo vi. Laxeiro y Faílde no se habían estrenado en la venta. Las cosas están difíciles. Ambas exposiciones muy buenas. Faílde ha dejado bastante su románico. En la exposición de Laxeiro estuve con el grabador Oliver, que vendrá por aquí.
Tus dos cartas han llegado y aunque teníamos grabado todo se está volviendo a grabar Retratos desguellos. También observando las demás indicaciones que haces. Tu trasacordo es positivo. De acuerdo.
“Los mondelos que hemos metido en el Directorio” los ha metido tu amigo Núñez Búa al que puedes decirle todo eso. No a mí. ¡Solo eso faltaba! Por entretenimiento te envío copia de carta y resumen del informe a Villamarín para que veas que las cosas están llegando a su desenlace con el escándalo correspondiente. Esa idea de las jarras con los caudillos argentinos es verdaderamente tentadora, y deberías hacerlas aunque estén así las cosas. De momento allí en Magdalena tendrás todo el respeto que te sea necesario; llamas a Camilo y que te preparen el material que digas. Creo que lo debes hacer. Le harías un gran favor a Magdalena. Acaso la colección esa de mondelos podría darse cuenta de que son unas verdaderas miñocas.
Lamento no haber quedado convencido con lo que me dices de Del Riego. Los que colaboraron recibieron la invitación de él y no del Centro. Además tampoco ha dimitido y el pasado domingo representó al Centro en la Asamblea de Orense para la creación de una Federación de Centros Gallegos, y según me dijeron amigos comunes la gente no ha querido ni mirarle a la cara. La reunión fue presidida por Eduardo Blanco Amor a quien le enviaron 15.000 pesetas para que representara al Centro junto con Del Riego, pero la gente quedó encantada de Eduardo pues puso por delante el carácter transitorio de la junta actual encaramada por circunstancias desdichadas sin representar al verdadero sentimiento de la institución. Y luego se manifestó abiertamente contra todo lo que defiende la actual junta, y desde la presidencia sirvió a cuanto progresismo pudo. Y puso de relieve lo de las 15.000 pesetas con las que sin duda intentaba sobornársele. Es pura información lo que digo.

[Díaz Pardo]

1968-05-20 Mencionado/a
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1968
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1968 en 20/05/1968

Castro, 20.5.68

Sr. Don Luis Seoane. - Bs. Aires.

Querido Luis:

El día 16 salieron los primeros ejemplares de la imprenta de tu libro y del de Neira (enviándote ese mismo día a ti uno de cada). Para que al día siguiente pudiesen figurar en el stand que pusieron en el Cantón Arenas-Facho, fui yo mismo a pedir los permisos a donde los dan con una tarjeta de recomendación de Risco. Fue lamentable porque de una manera falta de la menor educación y respeto se me acusó de querer meter gato por liebre con motivo de las letras gallegas. Ya te puedes imaginar en qué sentido. Me vi retrotraído [a] los difíciles tiempos de hace cerca de 32 años. Aguanté porque ya no tengo ni una Magdalena a donde irme. De lo contrario me tomo de inmediato un avión y no vuelvo más. Pero... ya estoy cansado para volver a empezar de nuevo y que vuelva a salirme otro N[úñez] Búa... Bueno, pero los libros han salido bajo mi responsabilidad aunque habrá que esperar cualquier cosa. En el tuyo, entre otras cosas que están mal, unas que veo y otras que no, se les escapó eso de “apuntes” en el lomo que tú no querías. Perdona. Mañana te van tres ejemplares por avión y diez por barco. Y ya me dirás los que quieres que te envíe. Tu libro gustó muchísimo a quienes lo han visto. En La Voz hay jaleo. Primero les han puesto una fuerte multa por lo de Felipe del año pasado que tú ya conocías y no se sabe por qué razones pero sí que Bocelo ha saltado. Sin punto y aparte. Estuvo Eladio Dieste hace cuatro días. Rafael me dijo que se encontró en Santiago al poeta Willian que me anunciaras. Parece ser que le fue imposible venir por aquí, donde, naturalmente sería atendido como tú querías. Lo lamento. Lo esperábamos. Ayer estuve en Sargadelos. Va muy bien y queda hermoso. De hace unos 15 días son esas fotografías en una de las cuales verás al arquitecto, al aparejador y al constructor. Te va asimismo copia de la escritura de constitución del L[aboratorio de] F[ormas]. Pasado mañana espero que, al fin, se firmará la de ampliación de Sargadelos. Todo esto tiene muchísima complicación; si no fuese porque la idea es tentadora no tendría fuerza para llevar esto adelante. Además que es una tarea desproporcionada a las fuerzas disponibles propias. Pero todo se andará. --- Lab. de Formas: como ves se constituye por 320.000,- luego suscribe 500.000 en Sargadelos por cuya diferencia Hacienda nos desplumará, pero es la mejor solución estudiada. Pienso que conservando nosotros siempre la mayoría podría pensarse que en un futuro podría elevarse este capital a 500.000, es decir aumentar 180.000. Y estas 180.000 repartidas aprox. en 6 individuos que, a la vista de los acontecimientos, de la evolución de las ideas y de la experiencia recogida, iríamos invitando a colaborar. De momento nos interesaba en mi manera de ver y afrontar las cosas invitar a colaborar a Albalat. Tengo como razones: que se está portando muy bien, que lo está haciendo muy bien, que sus servicios van a representar una punta grande de pesetas y que esta era una forma de retribuirlo, en parte, de atribuir a un arquitecto del L. F. la aportación que representa este edificio y además, tratar de que un trabajo que está haciendo sobre la planificación de una ciudad de las rías de los ártabros, que considero importantísimo pudiera presentarlo desde una publicación nuestra. Se le ofrecería una participación de 30.000 ptas. y se le comprometía a actuar dentro de nuestro espíritu, ya no solo al ingresar en la sociedad sino también con algún documento-manifiesto privado que construiríamos. Bien: ahora dime tu pensamiento, considerando que esto me aliviaba un poco. Y una última cosa: me traigo a Camilo; le he dado orden ya de que prepare los bártulos. Lo he pensado bien y creo que así es mejor. Sobre Magdalena no sé todavía qué hacer. No sé si merece la pena hacer algo. No sé siquiera si será posible hacer algo, ni si se llegará a tiempo. De lo único que estoy seguro es de que Camilo debe venirse inmediatamente. No dejéis de darle algún consejo al abandonar eso. Deseo que quede bien con todo el mundo. Dios os lo pague.
Hoy estuvimos en Santiago y Padrón donde les pusieron el “Pedrón douro” a los coengos Espiña y Morente que van de éxito en éxito y que cada vez se definen más hasta el punto de que ya les han prohibido varios actos y publicaciones. Almorzamos en Santiago con ellos. Los actos han resultado de gran emoción. Yo estuve con Piñeiro que está muy interesado y muy elogioso para la evolución que lleva Ediciones del Castro.
Y nada más porque son las tres y dentro de cinco horas tengo que levantarme para trabajar y lo peor es que aún tengo que acostarme.
¿Cuándo venís? Hace unos días Raúl se pasó una tarde aquí con su familia. Todos quieres saber la fecha de vuestra llegada con más o menos precisión. Sabéis como se os quiere. Un abrazo muy fuerte a entreambos de

[Díaz Pardo]

Contéstame a esas cosas

1968-06-12 Mencionado/a
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1968
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1968 en 12/06/1968

Castro, 12.6.68

Querido Luis:

Recibí tu carta 24 de mayo. Nos alegra que sigas confirmando eso de que para octubre vendréis. El castigo ese de no fumar, por el contrario, me parece un castigo demasiado fuerte para ti y queremos consolarte con una sonrisa irónica. Esperamos que ese “bloqueo” no tenga mayor importancia y por ello hacemos votos. Las energías fabulosas que gastabas en lo del cigarrillo, ininterrumpido, supongo que aumentarán tus ímpetus discutidores. Tengo que ir entrenándome porque ahora sí que estoy en desventaja. Pero nos levantaremos más cedo.
Ayer recibo carta de Camilo en que me anuncia que casi seguro saldría de ahí el 17 y si es así ya no tengo forma de comunicarme con él. Quería que me trajese un Cruces de pedra de Castelao (da Galiza, claro). Como no me da tiempo de comunicárselo ¿podrías indicarle donde puede conseguirlo? Te lo agradezco.
Te fueron los libros: 20 de ellos por barco ya deben de estar a llegarte. Dieron los permisos. Pillado Director de La Voz: Bocelo director del Ideal. Todos es posible aquí sin ponerse nerviosos.
Estuvimos en Santiago viendo eso de la Estampa Popular. Creo que no es ni bastante popular ni bastante buena en general y me parece equivocado eso de exponer en las tabernas, aunque se está extendiendo, sin duda, por eso de la carestía de los locales de exposiciones, digo yo. Intentaré de todos modos hacerles una nota.
Tomo nota de tu proyecto sobre bienal dibujo/grabado. La idea es magnífica y también difícil de llevar a cabo pero el resultado justificaría el esfuerzo. Primero tienes que venir tú. Luego hablaremos. Yo ya tengo bastante para entretenerme con lo que tengo. Pero la idea está.
Lo de Sargadelos está muy avanzado. Supongo que a primeros del mes que viene estaremos instalando, empezando al menos. Queda muy bien. Pero el esfuerzo que resta para llevar a cabo esta primera etapa es todavía monumental. Se hará.
De Magdalena te contará más Camilo que yo. Villamarín me escribió ya por dos veces urgente y desesperado pidiéndome que retirase el proyecto de traer a Camilo y de que me presentase inmediatamente en Magdalena para dejar las cosas como estaban. A estas alturas no deseo que las cosas vuelvan a estar como estaban. Ahora son necesarias garantías de que no se volverán a repetir las mondeladas. Y no se puede pretender que a estas alturas me fíe de la garantía verbal de N[úñez] Búa, ¡hasta ahí podríamos llegar!
Dejo sin comentar el marcusianismo de la realidad imperante en el mundo porque por sí solos los acontecimientos son bastante elocuentes. Pero el momento es inquietante en el fondo del problema y la incógnita ha crecido.
Nada más por hoy. No dejes de tenerme al corriente de tus planes. Los míos se concretan por el momento en lo de Sargadelos, exclusivamente y aún me faltan muchas horas del día. Ya hace unos 20 días se firmó la escritura de ampliación del capital de Sargadelos en la forma que forma [sic] que te había anunciado en un principio. La sociedad queda ahora en dos millones setecientas mil pesetas. Ya te mandaré una copia.

Muchos éxitos. Un fuerte abrazo para ti y para Maruja

[Díaz Pardo]

Los de Radio Nacional (Ramiro) no cesan de llamarme para que influya sobre ti a ver si les mandas lo que les prometiste. No te conocen. ¿A ver quien influye sobre ti? Pero debías enviarles eso.

1968-06-18 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1968
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1968 en 18/06/1968

Buenos Aires, 18 de junio de 1968

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Ayer despedimos a Camilo que se fue en el Libertad y en un día de sol. Su ida nos dejó un poco tristes, aunque lo veíamos poco era el vínculo en ésta que nos unía a todos vosotros y a El Castro. Hoy salieron los primeros cinco ejemplares de Retratos Furtivos y, aparte, te envío uno por correo aéreo, a los demás amigos se los iré enviando por correo ordinario tan pronto salgan, dentro de una semana o diez días aproximadamente. Tenía que haber salido antes que la edición tuya, por el tiempo que llevaba en la imprenta, pero no fue así. De cualquier manera sale a tiempo para mi exposición de ésta. Ya me dirás que te parece. Creo que con el tomo que hiciste se complementa muy bien. En cuanto a las jarras también hoy llegó el mueble que encargué para ellas, gustan mucho. Tienes que enviar la colección de 18 jarras a los siguientes amigos:
Dr. Bernardo Sofovich: Güenes 3273-8º piso. Buenos Aires
Arquitecto Enrique Goldstein: Avda. de los Incas 3295- piso 14. Buenos Aires.
Sr. Lipa Burd: Calle Arroyo 1160, piso 11. Buenos Aires

Y las facturas las jarras de acuerdo con lo que tú me decías, incluyendo naturalmente el precio del embalaje, con precio menor para las guías. Ellos te girarán el dinero que corresponde. Envíaselas a los tres lo más rápidamente posible.
Escríbeme. Un gran abrazo para ti de Maruja y mío. Saludos a todos.

Seoane

1968-07-10 Mencionado/a
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1968
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1968 en 10/07/1968

Castro, 10.7.68

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Recibí la tuya en que me dabas cuenta de la salida de Camilo y, ya este aquí con nosotros nos ha hablado de todo lo que sabía de vosotros y de las atenciones que habéis tenido con él. Si Dios no os lo paga no habrá Dios que os lo pague, Camilo trajo las maletas (como alguien describía desde Magdalena) estilo Pepe Rey para Pepe Rey. También el disco en que se incluye un canto panegírico al ejecutivo, obsequio fino e inteligente que me hacéis con una ironía mordaz que me justificará doscientas horas de padecimientos dialécticos con los que espero corresponde[r]os. También Dios os lo pague porque si no... Lo peor es que encima de enviarle las maletas esas Pepe Rey se va a sentir muy aludido con ese disco.
Simultáneamente llegó tu Retratos furtivos, estupendo, que empequeñece al que te he hecho aquí. Toma nota de los pedidos de jarras para Sofovich, Gold[s]tein y Lipa, cuyo permiso de importación ya se está gestionando. Las jarras de Lipzchis (?) deben de haber salido ya y estoy esperando los conocimientos de embarque para ponerle unas letras ya que no se han podido enviar por el procedimiento que él quería fraccionado en 5 o 6 bultos, toda vez que saldría carísimo pues el costo de un embarque mínimo, con todas las gestiones de despacho y derechos, debe pagarse por cada bulto consignado a cada nombre como si fuese un envío de medio metro cúbico. Celebro el éxito de tus jarras ahí que empieza a parecerse, aunque débilmente, al que tienen aquí, a pesar de todas las precauciones que hemos tomado para no divulgarlas.
La obra de Sargadelos está con sus remates, acristalamientos, revoques, etc., y ya se ha excavado el foso para el horno, cuyas primeras piezas empezaremos a llevar para allí la semana que viene. El que va a estar de encargado en Sargadelos y lleva unos tres meses aquí practicando y hace un meses [sic] hemos traído a dos chicas de Sargadelos que están practicando decoración aquí. Y una docena de personas, entre ellos mis hijos, están trabajando aquí en cosas relacionadas con Sargadelos.
No dudo del éxito que estará alcanzando tu exposición retrospectiva. Espero recibir el catálogo.
Y no te digo más por hoy pues tengo miedo de que te pase como al ejecutivo del cuento y gastarte de lo que tienes menos, que es de tiempo.

Un abrazo entrañable para entrambos de vuestro amigo.

Isaac

[Manuscrito na marxe esquerda:] Hoy dice La Voz que Del Riego dimitió como Deleg[ado] del C[entro] Gallego por motivos de salud (le enviaré mi enhorabuena) y que nombraron a Naya (se la enviaré también por su estómago de buena salud).

1968-08-02 Mencionado/a
Carta de Neira Vilas a Seoane. 1968
A Habana
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Neira Vilas a Seoane. 1968 en 02/08/1968

A Habana, 2 de agosto do 1968

Sr. D. Luis Seoane
Bs. As.

Meu querido amigo:

Non me é posíbel espresarlle canta emoción nos produxo a súa carta do 15 de xunio, que Camilo levou no seu viaxe e que Isaac nos mandou deseguida. Chegounos onte. Anisia, moi contenta, leuma por teléfono (igoal que o artigo radial sobor de Camiño bretemoso. Pola noite, tiven guardia de milicia e tróuxena comigo (denantes falamos longo de vostedes dous, cousa que facemos con frecuencia) e voltei a lela unha e outra vez –carta, artigo, notas no dorso do mañífico retrato do Che– e pareceume coma un símbolo o facelo con uniforme e fusil na mao, polo que ese mensaxe ten de loita, de afirmación combativa e pola conduta sin volta nin engruñamentos de quen mo dirixía.
Moito, moito tería que decir (e non diría grande cousa) arredor desa conmovedora carta. Falaba con Anisia desas cartas pensadas. Porque nos acontece outro tanto. Sete anos son moito tempo na vida dun ser aitivo, e no seu caso hai que multiplicalos por non sei canto pra ter unha ideia do seu trafego trascendente, en cifra e calidade. Souben dalgús viaxes, de esposiciós, de álbumes, pero é unha imaxe que soio podemos aproisimar coñecéndoo de antemán, como por sorte ocurre. Unha frase de Isaac nunha carta, outra nova, vainos servindo de información resumida. O demais, maxinámolo. E sin decatarnos cuase, cando algún amigo artista (pintor, escultor, dibuxante) vén pola nosa casa, solprendémonos amostrando livros de tapas, dibuxos, poemas seus. Días atrás ía camiñando pola rúa Obispo co escultor Delarra, Direitor da Escola San Alejandro e nunha livreiría de vello atopamos algús tiduos de Dorna, de Pomba, e veña falar das ilustraciós e demais. O cadro que nos regalou cando viñemos ocupa logar de preferencia no noso fogar. E até enmarcamos unha estampa de Nadal que vostede fixera pra Suchard (lémbraa?). Malia esas dúas oportunidades que non chegou a vir. Cantas cousas a verificar, cantos parrafeos e recordos, pero máis ca recordos, proieitos! Porque ese derrotismo de vamos pra vellos de que fala, penso que nin con cen anos chegarei telo. Lémbrome que xa vostede me comentaba eso cando voltou do viaxe de 1960. Ese derrotismo é a antítiesis do pensamento e da dinámica de vostede e estou ben certo que non cairá nel nin con cen anos de vida. Cómpre decir que non son somente os da súa xeneración. Hai algúns da miña (38 a 40 anos) que andan neso. Algunha frase, algún artigo, etc., sirveume pra comprobalo. E cousa curiosa! a de asociar eso ó comento de vostede do ano 60, denantes de ter recibido esta súa carta na que confirma esa teima dalgunhas xentes de por alá, rumo á momificación.
Por sorte, como vostede, non son así as novas xeneraciós (salvo algunha esceición que xa aludín). A mocedade, en sentido xeral, ten un ouxetivo. Sabe a onde vai. Estou en contaito con uns cantos valiosos, por suposto os máis radicales, incruso estudantes compostelanos aitualmente sancionados, e intérpretes de cancións de protesta ou da nova canción galega, ó xeito de Raimon. En fin, estou nese sentido moi ben informado. E xa que falamos de mozos, coñece vostede traballos de Basilio Losada? Criouse en Barcelona e alí é profesor na Universidade; dirixe tamén un Seminario de Cultura Galega. Menciónollo porque lle vén facendo xusticia á obra poética de vostede (revista La trinchera, Barcelona, xunio 1966: La poesía gallega de América, e revista Claraboya, León, septiembre-octubre/67. No extraordinario adicado á poesía galega). Pode imaxinar canto me aleda esa revalorización. Esta xusta ubicación de Fardel e Na brétema e As cicatrices equival a un recoñecemento individual e de camiño á obra do núcreo dos desterrados, que até non fai moito, en certos seitores, acetaban a medias, pese a tan rotundas mostras como se levan dado de aportaciós insoslaiables. En fin, que neste orde coma en moitos outros hai unha toma de concencia en Galiza que medra por días e que resulta un bon síntoma a autocrítica dalgús, como vén acontecendo. Penso que se aveciñan intres de interés, un porvir alentador.
É posíbel que estea no seu poder xa un livro meu inédito (Historias de emigrantes). Dazaseis contos ambentados e desenrolados en Bos Aires, con protagonistas galegos. Son historias breves. Penso que poden axudar á comprensión da vida do emigrante galego nesa cosmopolita cidade; da súa vida, das súas angurias, xa que non son precisamente trunfadores, tal como acontece na realidade coa maoría. En fin, non vou poñerme a latricar arredor dos contos agora. Foron por mao até Montevideo pra que dalí llos remitisen a un rapaz (Tony de Brito), amigo noso de confianza quen iría a velo a vostede a propósito? Dous a un tempo: desexo pra este livro unha introdución e unhas ilustraciós de vostede (sempre, craro está, que o traballo, é decir, este brazado de contos resulte realmente do seu intrés). Ambas cousas serían pra min de grande alegría. A dos dibuxos, non teño que espricala (a súa plástica está unida á miña modesta andaina literaria dende a portada de Dende lonxe, que me mandara de Milán, lémbrase? Dempois foi ese estupendo neno deitado da portada Memorias dun neno labrego). En canto á introdución ou prólogo, pois por esa coincidencia nosa en canto ó feito migratorio galego, á realidade concreta dos galegos de Bos Aires, tan coñecida e tantas veces e de moitas maneiras analizadas por vostede dende a radio, as revistas que dirixeu Fardel, Cicatrices, en fin, por todo eso, pola súa humanidade (e quedoume atrás o primeiro poema de Na brétema, ó citar livros). Tony levaralle, se non lle levou xa, o texto e, unha vez disposto todo, encargaríase de recollelo e mandalo a Montevideo, onde teño unha promesa (a medias) do Patronato da Cultura Galega (Canabal, etc.) de editalo. Tomei en firme esta meia palavra e agardo que cristalice. A eles mandeilles tamén unha copia do texto. Veremos. Tamén intresa –e xo advertín a eles– indicaciós topográficas, de diseño e demais (como lle digo a vostede na carta que vai co texto).
Esta mañán mandei a reproducir o retrato de Che. Mandei sacar varias copias (pois a que vostede madou, Anisia quere enmarcala pra ter nós). A interpretación é formidable, o retrato ten a dozura dos ollos del, o seu xesto, que facendo presencia cuase viva, mantendo ese equilibrio de presente, vivo e o tempo lexendario. Podería falar en estenso desto non soio polas fotos, e retratos de todo tipo que vemos a diario nas paredes, nas revistas e álbumes, por milleiros, senón porque eu tratei persoalmente ó heroi, varias veces en diálogo persoal direito, e perante tres anos en reunión cada dous meses. Esa imaxe a un tempo severa e cordial (como aparez nun retrato grande que teño diante neste instante, no meu despacho do Ministerio) está lograda no seu retrato. Anque algo atrasada, penso dar a noticia da esposición, etc. e pubricar este retrato. Tamén mandei unha copia (a primeira xestión será esta) á Comisión Nacional de Homenaxe, onde se vén recollendo todo o relacionado con Che (xa pasei alí: un poema de Novoneyra, outro de Manuel María, en galego, un artigo de Blanco Amor, un dibuxo de Isaac, etc.).
Xa vostede debe saber que Isaac editou na Coruña (mellor dito, reeditou) as Memorias dun neno labrego. Por razós dunha regulaciós de correos aínda non vin o livro. Mandoume tres exemplares por avión e non o recibín. Penso telos nestes días. Dime Alonso Montero que quedou un livro moi fermoso. Con Isaac (home a quen ademiro, e que apreciamos de verdade, e que, igoal que vostede sigo a cavilar de onde saca tempo pra facer tanto, teño correspondencia regularmente. A empresa de Sargadelos (en cuio desenrolo tamén está vostede o que me aleda certamente) constituie unha iniciativa formidábel e un esforzo tenaz. Sei do Laboratorio de Formas (teño os catálogos), etc.
De nós? Sería longo falar, anque talvez nada novo diriamos, pois supoñémolos informados en certo modo, por Isaac. Anisia, na súa especialidade: literaria infantil. Colabora co Instituto do libro, fai algo de asesoría nas orgaización infantís, na radio, TV, etc. Eu, metido nos convenios e protocolos de colaboración centífico téinica co esterior, e cos lerios de Organismos Internacionales (un trafego que me gosta, debo añadir), no Ministerio da Industria Básica, e facendo algo de xornalismo variado. Derradeiramente, como me estou adicando máis ó galego, no tempo que me queda livre, voume limitar a unha seición semanal, breve, de caráiter humorístico no semanario Palante, satirizando vellas taras, egoísmos, etc., que perduran na xente a pesares dos cambios sociales, da nova estroitura: tamén o burocratismo, etc. Proieito levar a cabo algo en torno a Galiza aquí. Sería longo espricar o por que, pero en síntesis é: incorporar o tema de Galiza, súa literatura, etc. a un orgaísmo oficial, como poidera ser a Universidade, o Instituto de Literatura e Lingüística, etc. Veremos. Hai que partir cuase de nada, de moitísimos menos, craro do que se tería que partir pra unha iniciativa semellante en Bos Aires. Do que salla, tereino informado.
E abonda! Non, non abonda. Vexo que inda non falei do artigo radial sobre Camiño bretemoso. Gracias, moitas gracias por todo o que dixo desta noveliña e da miña persoa. Percurarei non defraudalo. Fago, deliberadamente e dentro do que as miñas forzas dan, unha literatura nefeuto, popular. Quero que a xente me entenda. Que os obreiros e labradores, se cabe, poidan ler. No caso do galego, intresa non soio polos temas, senón tamén polo feito de que a xente leia na língoa que fala. Téntame, ás veces, algunhas modas ou estilos, pero volto a pensar inevitablemente no noso povo. Gracias polo que di arredor de Follas novas, etc.

Agora si. Vaia pra Maruxa e pra vostede unha aperta moi garimosa e cordial, de Anisia e de

Xosé Neira Vilas

O Día das Letras Galegas fixen unha semblanza de Curros, pola radio, e lin en galego varios poemas del.
Hai aquí un tal José Seoane (será parente seu?) que leva pubricados dous livros sobre investigaciós folklóricas, na Universidade Central (un sobre medicina popular e outro Cuentos de aparecidos). Non o conozo. Vive en Santa Clara ou por alá.

[Anexo.]
[Foto.]

Milicianos
Anisia e Pepe Neira.

1968-08-12 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1968
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1968 en 12/08/1968

Buenos Aires, 12 de agosto de 1968

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Recibí tus dos cartas y el recorte de tu artículo para La Voz de Galicia que te agradezco mucho. La retrospectiva fue, efectivamente, un éxito no esperado en las proporciones que alcanzó y ahora estoy exponiendo grabados en una galería también nueva, “Galería Perla Figari”, también muy bien. Después de esto me preparo para marchar para esa en octubre y trabajar ahí. Esta temporada, para los actos del Día de Galicia, estuvo Celso Emilio Ferreiro, estuve con él dos o tres veces. En general en conversaciones privadas muy bien, no pude escuchar sus conferencias por coincidir con mi exposición y se marchó finalmente sin despedirse. Creo que convenció a los organizadores de los Juegos Florales que traigan a Méndez Ferrín. Me parece que fue un buen consejo. También estuvo en ésta el catedrático de Valladolid José Luis Varela, nacido en Orense, creo, invitado, por el Centro Gallego dando conferencias sobre Rosalía y Valle Inclán y alguna otra más. No tuvo demasiado público –creo que en una de ellas dijo que Rosalía había escrito sus Cantares Gallegos muy bien y para siempre, que las páginas de ella no se sentían en esta época del desarrollo gallego. Parece ser que se trata de un catedrático elocuente con capital en Valladolid. No puedo escribirte demasiado sobre esto pues estuve al margen de los actos, en gran parte por coincidirme en horas con mi exposición. Te envío un recorte de Correo de Galicia para que te informes de noticias inusitadas en relación con la revista del Centro Gallego. No vale la pena, a mi juicio, ni comentarlas. Cada uno debe procurar ser él y lo mejor posible y que los demás hagan lo que quieran. Algunos –no tienen remedio– nacieron para ganarse la vida como chacales, alimentándose del cadáver de los caídos. Parece quedar muy bien la parte de la obra de Sargadelos. La enseñé a muchos amigos por el recorte y las fotos anteriores que me enviaste. Este año Buenos Aires continúa sin invierno. Niebla, humedad y apenas lluvia y frío. Llueven OVNIS. Según un científico, creo que físico español, se espera antes de fin de año una invasión de OVNIS que comenzará por esta parte de América. Si ocurre antes de nuestra marcha y funciona el correo os comentaremos.

Grandes abrazos a todos, a Mimina, Camilo, Rosendo, Mariluz, todos y para vosotros dos uno grande de Maruja y mío:

Seoane

1968-09-20 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1968
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1968 en 20/09/1968

Buenos Aires, 20 de setembro de 1968

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Te envío directamente la tapa para O Divino Sainete. Como ocurre siempre, se olvidó Alonso Montero de enviarme las medidas del formato, de modo que la hice de acuerdo con el tamaño del libro mío que tú editaste, que tiene 18 cms por 15, habría pues, que reducir el dibujo a 14 de ancho para que cubriese, como es mi intención, toda la tapa. No contesto a tu carta. Estoy con mucho trabajo. Discutiría sobre Ferreiro y su estadía en Buenos Aires. A mí no me da la gana de estar de acuerdo con todo el mundo y prefiero siempre las gentes que nunca, nunca, se doblaron, aunque ahora hagan cosas que nos gusten. Tú me entiendes. En cuanto a poemas, hubiese sido preferible para mí, que los jóvenes se enterasen de quién es quién y le pidiesen a Varela, anterior en el “compromiso” a Ferreiro, y, también, para mí, de más valor. De acuerdo con todo lo otro. Méndez Ferrín en general muy bien. Muy bueno su discurso de “mantenedor”. Lo leí. Como puedes darte idea no estuve presente en ningún acto. Me perdí el ver de etiqueta a V[alentín] Fernández, Puente, Comisión organizadora, maestro de ceremonias, etc., y los trajes de la reina de los juegos florales y su corte de amor. Me perdí el haber vivido la Provenza medieval en primavera, en este invierno bastante primaveral por otra parte del Buenos Aires de varios siglos después. Por mi parte proyecto proponer el recuerdo de un tribunal de la Santa Inquisición, más reciente en el tiempo a los juegos florales provenzales.
De acuerdo lo de Albalat. Nosotros saldremos de aquí a mediados o finales de octubre. No puedo antes. Estaremos en El Castro seguramente en Diciembre. De todas maneras me tendré al tanto de todos mis proyectos. Tengo que hacer estos días los dibujos de un libro de narraciones de Neira Vilas dedicado a Mimina y a ti. Es un libro espléndido que se va a editar parece en Montevideo y los temas ocurren en Buenos Aires.
Escríbeme. Ayer tomé posesión de la Academia de Bellas Artes de aquí En general los académicos llegan a muy viejos, si no me dan un pretexto para renunciar antes. Ya estamos dos del homenaje que tú sabes. Escríbeme sobre Sargadelos. Recibí la nota de Victoria sobre las jarras. Te la agradezco. Tengo nuevos proyectos para discutir antes de fin de año.

Un gran abrazo para todos, para Mimina, Camilo, Rosendo, Xosé y para ti de Maruja y mío:

Seoane

1969-05-14 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1969
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1969 en 14/05/1969

Buenos Aires, 14 de mayo de 1969

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Llevamos algo más de una semana en Buenos Aires. Volvimos a nuestra vida habitual y andamos, como puedes imaginar, de un lado para otro, de cena en cena, de casa de amigo en casa de amigo. Me preguntan por ti, por vosotros, y a todos les damos noticias, las que podemos. Nosotros pasamos en esa unos meses espléndidos, de lo que estamos agradecidos y en los que una vez más se puso a prueba la generosidad de Mimina y tuya. El lunes hicimos el poder, Maruja y yo, a nombre tuyo y de José Luis, para adquirir el departamento de la Torre Coruña, se trata del que está en el piso 6º, izquierda, que da al Paseo de Ronda, es decir, el lado contrario de la casa donde vive Dieste. Ayer giramos por intermedio del Banco Santander 700.000 pesetas. En la administración dijeron que se entregaba al contado al 50% y el otro 50% en 18 meses. Cuesta en total 1.100.000 pesetas. Antes de fin de año giraremos el resto. Creo que todo está en orden, pero, si por cualquier motivo hace falta más dinero inmediatamente me lo escribes. Supongo que el poder y el dinero estarán ahí dentro de ocho o diez días. El poder lo envía Palazón, ayer mismo debió haber salido, por valija diplomática.
El sábado a la noche estuvo Camilo en casa y le entregamos las 10.000 pesetas. Está muy bien y parece seguro de sí mismo. Le informaremos de vosotros, de las reformas de la fábrica del Castro, del estado del edificio de Sargadelos y lo que sabíamos de la construcción de la casa del pazo. Le hablamos de vosotros, de Rosendo y de José, de Mariluz, de las tías, etc. Todo cuanto recordábamos que pudiera interesarle se lo participamos. El, me habló de la asamblea y nos dijo de la actuación de Sofovich. La confirmó luego éste y me expresó que te enviaría uno de estos días una larga carta sobre su transcurso. En el Centro Gallego renunciaron Mourente y todos los suyos a raíz de la visita del ministro, y las agrupaciones opositoras parecen continuar unidas. De momento Villamarín y los ex pertenecientes a la agrupación Galicia se quedaron sin el nombre de esta. Villamarín, por supuesto, amenazó, antes de irse a España, (parece que se encuentra por ahí) con terminar para siempre con las actuales agrupaciones vencedoras “aunque tuviese que cerrar el Centro Gallego” (palabras, según parece, textuales). Quien no renunció fue José Blanco Amor, que servilmente mendiga el puesto a los actuales directivos. Quisiera que me mandases de ahí, me acuerdo por José Blanco Amor, de Naya, los trabajos de éste sobre las galerías coruñesas y las cartas de Murguía a su hijo. Te agradeceré el envío. Las cabezas de V[alle] Inclán, Unamuno y Castelao gustan mucho pero no les recomiendo a nadie que las traiga. Recibid tú, Mimina, José y Mariluz, que suponemos estará ahí, un abrazo de Maruja y mío y para José Luis, Ángel, Marentes, etc., el saludo nuestro:

Seoane

Aparte, y por correo aéreo, te envío el dibujo para la tapa del Catón.
La empresa que se encargó de enviarle el cajón a Inés Canosa no le envió el conocimiento de embarque y ella no sabe, no puede saberlo, si llegó o no al aeropuerto de Buenos Aires. Por favor, ocúpate de esto. Quizás Marentes debe saber algo de esto. S.

1969-05-27 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1969
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1969 en 27/05/1969

Buenos Aires, 27 de mayo de 1969

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Recibí tu carta del 21. Me alegro que hubieses recibido el poder, la carta y la tapa del Catón. Espero que cuando llegue ésta también hubieses recibido las pesetas del apartamento, giradas por el Banco de Santander el día 13. Tan pronto realicéis la operación te ruego hagas tirar la pared medianera entre la sala de estar que da al frente y el primer dormitorio, y, a continuación, le pidáis a la administración que pinte todo de un color gris muy claro, casi blanco, no blanco del todo. Pues ellos dijeron que al entregar repasarían todo, también las ventanas que están bastante deterioradas de pintura, por cuenta de ellos y lo dejaban en condiciones para habitarlo. Perdonadme José Luis y tú todos estos líos que se añaden a los de Sargadelos, la fábrica del Castro y tu propia casa. Recibí O divino Sainete. También lo recibió Laxeiro, que está aquí pues llegó unos días antes que nosotros. Creo que quedó muy bien y algunas ilustraciones mejoraron. Ahora tienes que convencer a Alonso que cuando haga almanaques, o encargue ilustraciones de libros, lo haga con un solo artista. Pues se trata de la obra de un pintor, dibujante o grabador, que debe responsabilizarse ante el texto que se le ofrece. Así, con el aporte de varios, nadie es responsable y tiene un carácter muy vago de homenaje que uno no acaba de comprender, porque, en el caso de un gran poeta, tienen que hacerlo los pintores y no los escritores con, por ejemplo, breves ensayos de un cantidad de ellos, diez o doce, a no ser que se cuente con la posible irresponsabilidad de los artistas y la consideración bastante generalizada en Galicia de que no es trabajo lo que realizan. Si no cambian de criterio pronto los libros gallegos se parecerán a los álbumes de las señoras que recogen autógrafos. Perdóname por esta disquisición. El libro de todas las maneras gustó mucho a la gente que se lo enseñé y también casi todos los dibujos, sobre todo el de Laxeiro, el tuyo, el de P[érez] Bellas y el de Beatriz. Me alegré de la compra del Souto. Llevaré, cuando vayamos, el Colmeiro y los Maside. Tengo dos carteles de Coimbra que me dejó Míguez antes de venirme. Hablé por teléfono con Salvat también en vísperas de salir de Madrid.
Me alegro que pueda quedar bien el mural. Si consideras que el gres puede sustituirse al cuarzo ponle el gres, sin el baño y en placas irregulares como las de pizarra. Me gustaría, esto sí, que lo hicieseis tan pronto podáis para que puedan verlo, si resulta visible, los industriales de Vigo, sobre todo el escéptico sobrestante de la obra. Ayer terminé de ilustrarle un libro a Manuel María que se va a editar en Montevideo. Toda la gente de allí está impaciente por el envío de la porcelana, de los grabados y de lo más que puedas para la exposición. Se quejan de no tener noticias tuyas. Escríbeles y que te envíe Patiño todo lo que tenga.
Camilo parece estar encerrado en la Plata estudiando. Trataremos de verlo uno de estos días. Aquí hubo en pocos días tres estudiantes muertos, en Rosario y Corrientes. Hay muchos heridos. Rosario estuvo en poder de ellos y prácticamente Córdoba, Corrientes y Salta. En Rosario están funcionando consejos de guerra. Supongo que tendréis noticias ahí. De Núñez Búa no sé nada. Parece haber roto con nosotros. Esto es algo que no acabamos de comprender. La fábrica, por lo que sé, es posible que se convierta en un horno de ladrillos o algo parecido, o desaparezca. Buenos Aires está como siempre, lleno de inquietudes. Acabamos de ver La linterna mágica, de Praga. Un espectáculo único donde se integra el ballet en el escenario y el teatro con el cine y el que simultáneamente actores y bailarines se pasan del tablado a la pantalla, aparentemente sin comisiones. Los ves circulando por las calles de ciudades checoslovacas, por sobre los tejados corriendo, y de repente, siguen corriendo por el escenario. También está aquí el ballet de Ceilán y otro alemán, aparte del teatro también alemán. Fue un fracaso la compañía del María Guerrero de Madrid, sólo se salvó Valle Inclán. Un actor andaluz confesó a la prensa el desconocimiento de las gentes oficiales españolas de la categoría cultural de Buenos Aires y que había visto en esta ciudad tanto teatro como no había visto en su vida. Por otra parte en este momento hay como diez películas espléndidas: polacas, japonesas, inglesas, etc., en la cartelera. Dos japonesas extraordinarias, La condición humana y Rebelión y una inglesa de dibujos en largometraje, “pop”, El submarino amarillo, cuyos personajes son los Beatles en dibujos y actúan como mosqueteros frente a los “malignos” que odian las flores, el amor y la música. Una extraordinaria película que prueba todo lo que puede alcanzar el cine con el dibujo y el color. Cuéntaselo a José. Galicia tiene que convertirse en la intermediaria natural entre este país y el resto de la península. Cuanto ocurre aquí en gran parte es producto de sangre gallega.
Dime cómo va el asunto de Sargadelos. Si lograsteis echar a ese ingeniero que ni los burros respetan.

Un gran abrazo de Maruja y mío para Mimina, José, Mariluz, Ángel y José Luis, Marentes, etc. Y para ti de:

Seoane

Nota: Dale las gracias a José Luis por las diapositivas. Salieron estupendas. Gracias a ti también por enviármelas. Tomé buena nota del hurto de Vigo que, con el de Amsterdam, también de grabados, queda reivindicado para mí, el correo argentino. La exposición de Montevideo está proyectada para el 15 de Julio.

1969-06-27 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1969
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1969 en 27/06/1969

Buenos Aires, 27 de junio de 1969

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro.

Querido Isaac:

Recibí tus cartas y las contesto todas juntas anticipándote que me gustó mucho recibirlas. También recibí carta de José Luis que contestó aparte. Blanco Amor el vil acaba de ser despedido de la revista, lo mismo que Romero, secretario rentado entregado a Mourente. El vil trató de congraciarse con las nuevas autoridades afirmando una lealtad que naturalmente, no pudieron creerle. Pero no vale la pena dedicarle tanto espacio a este personaje. Te daré cuenta de lo que hago. Trabajo en unos cartones para tapices, tejidos, para la Galería “El Sol” y preparo una exposición de grabados para la ciudad de Azul –45.000 habitantes y cuatro galerías de arte– y una de óleos para una galería de Vicente López, además de la que tengo en Bogotá. Apenas salgo de casa, solamente para ir al cine y alguna inauguración de exposición. Torrallardona está haciendo una retrospectiva en Art Gallery, la mujer expone óleos en Van Riel y en esta misma galería, en sala aparte, exponen platos y piezas decoradas de cerámica, las hijas de Torrallardona con sus asociadas, es decir, el grupo “Molino de Viento”. Vimos a Camilo en la inauguración, parece que está estudiando mucho y piensa, desde luego salir adelante. Creo que está muy bien el mural de la fábrica, creo, por las fotografías que llegaron hoy, que está bastante adelantado No sé si se nota demasiado la rotura de colocación del gres, mejor, a mi juicio, en la parte izquierda del muro que siguiendo la forma de rectángulos de la derecha, en forma de ladrillos. Por mi parte prefiero la parte izquierda aunque también es posible que se note más en la fotografía que en la realidad. Tú verás. Esos rectángulos y esos pedacitos rotos entre ellos, los rectángulos, me gustan menos que la combinación que supongo idea tuya, de la izquierda. De cualquier manera estoy muy contento de que se haga. Del de Vigo no sé nada. Creo que habrán desistido de hacerlo. Es una lástima. De Paz Andrade tampoco tuve noticias.
En cuanto al departamento coruñés te devuelvo el planito señalando la pared que deseamos tirar, la otra la que respetamos, con el trozo del hall que corresponde, lo haremos para convertirla en el futuro en depósito de cuadros o de lo que sea, levantando una pared y trasladando la puerta. Te señalo en el planito la única pared que deseamos tiren. Con fecha de hoy giramos 50.000 pesetas y en cuanto a la forma de pago del departamento José Luis y tú decidís sobre lo que consideréis más convenientes. Lo del permiso de Sargadelos es ralamente una canallada y estoy seguro que tienes razón en tus sospechas. Galicia es menos problemática manteniéndola como hasta la fecha, con poca industria, la suficiente para que cubra las apariencias de progreso. Hoy recibí una carta de Alonso Montero agradeciéndome las sugerencias y errores que señaló en su libro no hice demasiadas pues algún capítulo tendría que redactarlo otra vez. Ya hablaré con él aquí. Parece que el C[entro] Gallego invitó o piensa invitar a Carballo Calero. Coincidirán los dos en Buenos Aires. De cine vimos ayer La vergüenza, la última película de Bergman, extraordinaria, una de sus mejores películas, quizás la mejor desde algún punto de vista, el de la realidad de las gentes que sufren la guerra en la retaguardia. Dile a Varela que la pida para el Goya, será un éxito. Os recordamos a todos. Saludos a Ángel, Marentes, etc. A José Luis le escribo hoy. Abrazos a Mariluz, a Pilar y Lolita y los suyos de Maruja y míos y uno muy fuerte para Mimina, José, Rosendo y para ti:


Seoane

A última hora me entero que viene, en lugar de Carballo Calero, José Mª Á[lvarez] Blázquez.

1969-07-25 Mencionado/a
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1969
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1969 en 25/07/1969

25.7.69

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Recibí tu carta del 14 cte. contestando alguna mía pero no las últimas que se habrán cruzado y que espero habrás recibido. En una de las últimas iban fotografías del mural tuyo terminado y pedía tu consentimiento para encerar el negro. ¡Pues claro que queda bien! ¡extraordinariamente bien! Y si a alguien no le gusta me sospecho que no lo va a manifestar pues también ese alguien tendría sus razones para sospechar que en todo caso la culpa sería de él y no de tu obra. Tal es la plena convicción y decisión con que lo hemos puesto. Hubiese querido hacer una inauguración con él... acaso que coincidiera con la inauguración de tu exposición como primera de la sala de arte... lo que pasa es que no sé de dónde sacar tantas fuerzas y tantos ánimos, además del tiempo, que se necesita para llevar adelante todo lo que tengo entre manos. Y tengo que conformarme con hacer solo lo que puedo.
Toma buena nota de las observaciones que haces sobre la organización del museo. Completamente de acuerdo. Tú fuiste el que hablaste de llamarle a la sala de exposiciones Carlos Maside pero me parece mejor darle el nombre de Maside a todo el conjunto. En lugar de museo, digo yo, podría llamársele “Instituto de Arte Carlos Maside”. Dada la dinámica que se le pretendería imprimir me da la impresión de que la palabra museo resulta demasiado solemne y frena. ¿Qué piensas? Pienso, asimismo, que es necesario hacer el acta de constitución de que hablas y que en ella deberían normalizarse una serie de cosas entre las que la dirección u orientación del museo o instituto por un organismo de personas naturales o jurídicas sería uno de los temas. A este respecto no hay que perder de vista que esto se haría en los aspectos continentes enteramente posibilitado y sostenido por una entidad que es Cerámicas del Castro de la que yo soy un 23%.- Bueno, de momento, todavía con la muda de casa a cuestas, que se extenderá aún por agosto y con la temporada de verano encima nada se puede hacer. Estoy haciendo solamente una reacomodación provisional de la parte baja de lo que era mi casa para instalar una exposición del Sargadelos actual, una sala con la cerámica popular gallega y el Sargadelos antiguo colgando por las paredes de estas salas la pintura gallega que tenemos. Lo hago de forma que en octubre se pueda empezar la obra por la parte alta. Este mes que viene de agosto es nulo entre vacaciones y fiestas. De todos modos creo que el acta de constitución no debería perderse de vista e ir pensando en ella. Si tengo algún tiempo lo haré y te lo transmitiré. Es decir lo que vaya pensando.
Creo que ya te dije que los dibujos de Maside vendrán para aquí. Ricardo escribió aceptando de antemano lo que tú y yo hagamos en este sentido y Dieste está de acuerdo. También volvió a escribir Ricardo con la nueva de que los grabados tuyos y míos para lo de Beiras, al fin, le llegaron y que se los entregó a Antía.
Lo de Montevideo terminó según la carta cuya copia te adjunto. Posteriormente recibí carta de ellos confirmando las dificultades de comunicación que han tenido. Pudo haberse intentado que les llegaran, por lo menos, las cosas que tienes tú ahí, pero no se me escapan las dificultades que aparecerían a pesar de las agencias esas que hay.
Lo de Sargadelos sigue sin permiso. El ministro no contestó. De todos modos estamos empezando, vitrificando y vendiendo allí. La semana pasada se tomaron otras tres chicas y esta semana se tomarán otras tres. Y así iremos incorporando hasta una plantilla de unas 20. Nos entregaron terminada otros 500 m2 de nave terminada y ya la ocupamos rápidamente. Xosé y otro operario que incorporamos están constantemente en Sargadelos abocados a resolver problemas técnicos de decoración. La obra va bien. La estructura está lista. Y antes que otra cosa se terminarán las viviendas pues hay que irse a vivir allí al pie del cañón. Se necesita mucho fuego especialmente en un principio para poner en marcha eso. Yo me estoy pasando la mitad del tiempo allí y José Luis permanentemente.
Creo que ya te referí todo. El Catón tuvo que ir a censura previa y según me dijo ayer Bencho Sey [sic] parece ser que lo autorizaron pero con muchas tachaduras. Los Rey llegaron anteayer pero como hablan todos a un tiempo poco me he podido enterar de lo mucho que hablaron.
Nada más por hoy. Sabéis como se os recuerda y como se os quiere.

Abrazos muy fuertes.

[Díaz Pardo]

Notas: Fueron por correo aparte unos folletos que hice para salir del paso. Cuando vengas tú ya se mejorarán.
Otra: Si Camilo va por ahí y te pide algún dinero y tú puedes dárselo y luego te lo acredito aquí o algunas cosas que nos deben ahí damos orden para que te las paguen a ti, etc., aparte de agradecértelo mucho te agradezco que no seas generoso. Tengo la conciencia tranquila de no hacerles daño cuanto más difícil les haga encontrar el camino. Muchas gracias.

1969-08-08 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1969
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1969 en 08/08/1969

Buenos Aires, 8 de agosto de 1969

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac :

Recibí tu carta del 25/VIII, que se cruzó con la mía de aproximadamente esa fecha, no exactamente esa, quizás el 23 o 24. El 26 fuimos a Montevideo a la inauguración de la muestra de Estampa Popular galega que quedó muy bien presentada por el P[atronato] de C[entro] G[allego] de acuerdo con una sociedad de grabadores del Uruguay a la que solicitaron su colaboración; expusieron los grabados y libros. Te envío el catálogo por correo aéreo, va uno para ti y otro para Beatriz que estará en esa. Tiene algún error de compaginación y tipográfico, pero es que todas las indicaciones hubo que hacerlas por correo y el catálogo fue editado en una imprenta que corrientemente hace sobres, pero cuyo dueño, Canabal, pertenece al Patronato y no cobra o cobra muy poco. Alonso Montero y yo intervenimos luego en un coloquio público sobre los grabados expuestos, con bastante gente gallega y uruguaya y en el hubo preguntas y respuestas interesantes y por veces pintorescas. A. Montero habló allí en el Paraninfo de la Universidad, mucho público, casi todo él gallego, algunos, muy pocos, estudiantes. La conferencia fue superior a la calidad general del público excluidos los estudiantes. Los organizadores son gentes muy agradables. Hondamente gallegos y más interesantes colectivamente que sus pares directivos de Buenos Aires. (Me estoy acostumbrando a describir a los directivos de las instituciones gallegas como los cronistas de la conquista a los pueblos indígenas de América). A José Mª Álvarez Blázquez no lo vi. El no hizo nada por verme. Quizás, como habló conmigo un día en el Café Alameda de Vigo, supone que tiene bastante con esa conversación para el resto de sus días. Los intelectuales gallegos deben de encontrarse por casualidad en los cafés o en las tabernas. Es posible que no convenga mantener diálogos sostenidos ni adhesión a las gentes. Sólo García Sabell dejó una impresión parecida e igualmente valiente hace muchos años. Esto no quiere decir que esté de acuerdo en todo con A. Montero.
Creo que debe llamarse Museo, no Instituto lo que se va a crear en El Castro. Se va a tratar de un Museo. Creo que tú y yo haremos lo que sea. Estudiaremos el acta de constitución. Nada de Patronato, ni de Juntas, ni de Comisiones, etc. Se trata de un museo propiedad de Cerámicas del Castro y cuyas obras donadas por particulares en caso de disolución de esta entidad, pasan a propiedad del Museo gallego que dependa de la administración gallega, ayuntamiento o diputación. Se mantendrán las donaciones en calidad de usufructo. Quizás cuando se pueda, dentro de algunos años, la diputación pueda hacerse cargo de él y engrandecerlo. Por A. Montero envío, para la biblioteca cerrada con llave, algunos álbumes míos e iré mandando como pueda algunos otros de Colmeiro, Souto, así como catálogos que tienen más de treinta años, de estos pintores, en la actualidad absolutamente incontrables, y fotografías de cuadros, algunos desaparecidos, de pintores gallegos. Debemos crear un museo de obra muy seleccionada y que sea útil para quién desee consultar libros gallegos a partir de Castelao. Tenemos que estudiar un tipo de caja para los dibujos y grabados, como tiene el archivo de Munich.
Con respecto a las cerámicas para Montevideo tengo entendido que piensan escribirte para que se las envíes pues es posible que hagan la exposición cuando se denomine Castelao una calle de esa ciudad, creo que en octubre o noviembre.
Sabía por Camilo que Xosé estaba en Sargadelos. ¿Cómo va el asunto del ingeniero de Lugo? Recibí los folletos de propaganda y regalé algunos a admiradores lejanos de Sargadelos. A Camilo le entregué el importe de 5.000 pesetas, pues parece necesitaba para instalarse en su nuevo domicilio. No te preocupes por ese dinero, me lo acreditas ahí. Creo que está estudiando y esta temporada está de exámenes parciales, de modo que no pudo venir a Buenos Aires. Pienso que hace bien.

Un abrazo a todos, a Pepe Rey y a los suyos, los Vázquez, las hermanas de Mimina y Xosé, Rosendo, Mimina y tú recibid el cariño de:

Seoane

Nota: En la carta digo que Galicia me curó de cortesías y ahora pienso que Galicia me está curando a medida que escucho como unos intelectuales gallegos hablan mal de otros, como se rebajan y desconocen y como desconocen y desprecian o parecen despreciar, el próximo pasado.

1969-08-22 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1969
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1969 en 22/08/1969

Buenos Aires, 22 de agosto de 1969

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac :

El día 10 de septiembre inauguro una muestra de óleos en “Ática”, Olivos, y el día 15 una de tapices en la Galería El Sol, ejecutados por los talleres de esa galería. Marcharemos para esa probablemente a fines de noviembre o en los primeros días de diciembre, pero no llegaremos a Galicia hasta enero. El itinerario español será Barcelona, Madrid, Gijón, como la otra vez. De Buenos Aires te habrá contado Alonso Montero, para quien, sospecho, pudo haber sido útil el viaje comprobando lo absolutamente equivocados que están ahí con respecto a los emigrantes influyentes y la ignorancia que tienen en cuanto a nuestra labor intelectual de años y a la conducta de las gentes, algo que parece no importarles, pero que a nosotros, a Varela, unos cuantos y a mí, nos importa. Envié por él alguna carpeta, son para el archivo o biblioteca del Museo. Llevaré algunas más. Si hacéis algo con mis cosas me gustaría que le pidieseis unas cuartillas sobre mi pintura a García Sabell, que me parece más importante para Galicia que Sartre y de vivir en París tendría un prestigio mayor del que tiene. Sería admirado por los jóvenes por su conducta. Sé lo que digo. A mí nunca me entusiasmó demasiado Sartre, hice dibujos para un libro suyo y otros en su contra que no publiqué, pero que deben estar en algún cajón. En todo caso, me gusta el Sartre al que le interesan los móviles de Calder.
Sospecho como debéis estar ahí agobiados de visitas ahora en verano. A Álvaro Gil debo llevarle cuando vaya el encargo que me hizo, es decir, una colección completa de grabados, y Parada sospecho que pronto regresará a Buenos Aires. Está alejado de la colectividad y de Puente. El último acto de A. Montero, la presentación de su libro, estuvo muy bien. Estuvieron muy bien Lorenzo Varela y él. Mucho público. Tengo algunos proyectos nuevos para mi regreso referidos naturalmente, a la porcelana. Veremos lo que puedo y me dejas hacer. A Camilo lo vimos el día de la presentación del libro de A. Montero, la víspera de irse éste para España. Está muy bien y parece estudia bastante, estaba contento porque aprobó una materia y los parciales de otras. Algún domingo va hasta casa de los Torrallardona. En Buenos Aires comienza ahora el frío en vísperas de la primavera. Grandes tormentas en el sur, frío de bastantes grados bajo cero que llega a Buenos Aires algo, poco, sobre cero. Esto es todo. La nueva canción de ahí fue un fracaso entre los emigrantes, jóvenes y viejos. Algún joven dijo que de usar guitarras que las usen por lo menos eléctricas y que no remeden pasados sentimentalismos italianos, sino en todo caso a los pops, es más de todos los jóvenes.
Se trata de un comentario.
Sospecho que cuando lleguen estas líneas estará resuelto el asunto Sargadelos. ¿El hecho de que estén trabajando no significa una autorización?

Recibid todos, veraneantes, jefes del Castro, hijos y Mimina y tú el fuerte abrazo de Maruja y mío:

Seoane

1969-10-14 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1969
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1969 en 14/10/1969

Buenos Aires, 14 de octubre de 1969

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

No conozco al tío de Arranz, tengo noticias de que no se portó demasiado bien con Jorge, pero es posible que estas noticias no sean correctas. Ayer, efectivamente, llamó por teléfono cuando no estaba yo en casa. Es posible que lo haga hoy. No me molesta que este señor me hable. Creo que hay que buscar una solución a este asunto y quizás pueda ocurrírsele algo. Nos alegró mucho la noticia de Rosendo, creemos que pasó la parte más difícil del ingreso en arquitectura según es fama. A Camilo parece que también le va bien en La Plata y está contento con su nuevo domicilio y de sus compañeros. Nosotros estamos edificando aquí, en la terraza, haciendo una galería con techo correspondiente, etc. casi un departamento, 36 metros cuadrados cubiertos y divididos en dos ambientes, uno que agranda el living y otro el estudio. Llevamos más de un mes en obras pero creo que va a quedar muy bien. Estos días tuvimos como obreros dos alemanes, un portugués, dos italianos, dos paraguayos, un polaco y un argentino, ningún español, y todas estas nacionalidades representan a todos los gremios, herreros, carpinteros, albañiles, pintores, etc. Estamos cansados de obra y sin poder hacer nada. De la revista Chan recibí dos o tres números desde que salí de ahí. Pagué la suscripción por un año y por avión y o no la mandan o pasa algo con el correo. Más bien pienso que no la mandan, pues el correo ahora funciona regularmente. Ya veré, pues, ahí los números. No vi ninguno de los dos números dedicados a Sargadelos. También me escribiste de otro artículo en otro número. Y en cuanto a Ferreiro, ya que dices que llegó a conocimiento de los jóvenes mi inquina, te mando copia del origen de ella por si te queda alguna duda sobre su moral y oportunismo. Yo no aspiro a nada políticamente, pero trato de ser justo en estas cuestiones y prefiero un enemigo provincial de sindicatos en la provincia de La Coruña, que me ofrecieron el 36 y ahora sería un mandamás encanallado. No acepté, –como no aceptaron otros– porque no podría levantar más la cabeza de vergüenza y porque no podía además hacerlo cuando mis compañeros iban a la cárcel o morían. Yo mismo estaba escondido. No olvides que en ese momento fui un abogado muy joven y a quien le auguraban un porvenir en su profesión. Por eso mismo no perdono y si perdono lo hago con condiciones. Los jóvenes pueden seguir a un hombre cualquiera, caudillo o poeta, aunque éste sea loco o un idiota. Esta es la ventaja nuestra que si nos creemos jóvenes, o lo somos en algunas cuestiones, no lo somos en tiempo. Hemos vivido más y es más difícil engañarnos. A mí no puede engañarme Ferreiro que muerde la mano del amigo que le ayudó y llama cobarde a quien no lo era cuando él probó serlo. Ellos pueden decir de mí, o de otros como yo, que vivimos con los muertos. Sí, es verdad, aparte algún familiar, por entonces cayeron algunos de mis amigos más queridos y siempre están conmigo. Eran idealistas que supieron morir, otros fueron a la cárcel por años y otros sufrieron humillaciones. Yo tuve suerte y perdí todo lo que quería. Los que traicionaron pueden cambiar, ya lo sé, pero que sientan vergüenza y no juzguen a los que se mantuvieron íntegros. Nadie puede juzgar conductas, y, menos que nadie, los poetas de Lira bélica uno de los cuales es Celso. Ya sé que la gente cambia, ¿Por qué el falso Gulliver que parece haber cambiado, no espera que cambien los “enanos” de la emigración? Me tiene sin cuidado lo que piensen los jóvenes con respecto a esto. Me siento joven, traté de serlo siempre y por esto mismo nunca halagué a las gentes por su edad. Pero si son de verdad jóvenes que no hagan cantos sentimentales de viejas, ni tomen por auténticas a gentes que jamás probaron serlo. Son jóvenes y mantienen relaciones con tipos gansters como V[alentín] Fernández, camaleón político. Prefieren esa relación a la nuestra, seguramente porque en muchos casos fuimos enemigos de sus padres, de nuestra misma generación y pesa en ellos la versión de éstos sobre lo ocurrido. Les molesta, en el fondo, nuestra línea de conducta y a mí me importa poco el color del ideal que defiende cada uno, sino la conducta del que lo defiende. Quien pregunte por mí que se remita a las publicaciones de la época y a todo lo que hice, muy poco desde entonces; a Nós por ejemplo en una entrevista de Álvaro de las Casas hecha a estudiantes cuando yo era uno de estos . No creo haber cambiado demasiado. Y en cuanto a los jóvenes allá ellos, no tengo por qué creer que tienen razón solamente porque son jóvenes. Ahí te va el poema. Fue publicado en Lira bélica (antología de poetas de guerra) de José Sanz y Díaz (págs. 164 y 165), Editorial Santaren, Fuentes Dorada 27, Valladolid, 1939.


Prisioneros

Van llegando los vencidos, Los vencidos van llegando, doblados, sucios los cuerpos
llenos de lacras y harapos.
Por la carretera blanca,
van llegando, van llegando.
Grutas de miedo sus ojos,
temblor de duda sus pasos.
Los odios de sus mentiras
ya se han amortiguado.
– ¡Camaradas, tengo hambre!.
– ¡Camarada, estoy cansado!.
– Ven y descanse el amigo.

¡Toma y hártate, hermano.
¡Les damos pan y sonrisas,
les damos luz y pan blanco!
(Ay, el blanco pan de Dios,
ay, el blanco pan ganado
con la sangre de la lucha
con el sudor del trabajo).

Por la carretera blanca,
Los vencidos van llegando,
Poco a poco, poco a poco,
lentos, hundidos, doblados.
En la sombra de sus rostros,
huellas de hambre y cansancio
de horas febriles, muertas
y cabellos despeinados.
Ya no hieren los rencores
En los pechos apagados.
En las ruinas sagradas
les esperan los soldados:
Sonrisas de caballeros,
abiertos en cruz los brazos:
– Venid, los hijos perdidos,
venid aquí, descarriados.
¡La sangre de nuestros héroes
os tiene recuperados !.
La Patria –al fin es la Madre–
os extiende ya sus brazos.
– ¡Viva España, camaradas!
¡Camaradas, viva Franco!


Van llegando los vencidos,
los vencidos van llegando!.


Celso Emilio Ferreiro Minguez.


Puedes enseñársela esta carta a cualquiera, joven o viejo, quien quieras. Por mi parte no tengo de qué avergonzarme. Continúo siendo el mismo. No cambié fundamentalmente desde 1929.
Se publica lo de Castelao. Ya está en la imprenta y hoy te mando Otros relatos furtivos. Lo de Castelao sólo puede publicarse aquí. Ya lo leerás. Un gran abrazo de Maruja y mío para Mimina, para ti, Rosendo, Xosé y saludos para José Luis, Ángel, Marentes, etc. Y en especial para Mariluz. Otro muy fuerte de:

Seoane

1969-11-24 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1969
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1969 en 24/11/1969

Buenos Aires, 24 de noviembre de 1969

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Recibí tus dos cartas últimas, hoy, con mucha pereza, las contesto. Está haciendo un calor insoportable, el verano se adelanta en unas cuantas fechas. El otro día, estuvo aquí Camilo con un grupo de hijos de gallegos, en casa, una pequeña reunión casi de despedida. Saldremos de aquí entre el 5 y el 10 del mes que vienes. Vamos a Londres y de esta ciudad a Barcelona, luego Madrid, probablemente Gijón y después La Coruña. Aparte Londres el itinerario es el de siempre.
Mi libro sobre Castelao haciéndose de prisa y corriendo, debe salir después del 25, sospecho que con bastantes erratas dada la prisa. Siento mucho que hubieses dedicado tanto espacio al vate de Caracas y siento también que tengas tanta confusión o escepticismo sobre la conducta de las gentes. No es igual trabajar de obrero pintor y pintar símbolos, cualesquiera que ellos fuesen, que, terminada la guerra, acabando de ser soldado, es decir, no corriendo peligro, dedicar un poema canalla a los vencidos. Hay más, todo es cuestión de buscarlos. Toda esta reacción mía nació de una frase tuya en la carta del 10, tú te olvidaste de lo escribiste: “Tus iras contra el vate de Caracas, nada disimuladas, creo que nada convenientes, son de conocimiento público”. En cuanto a si es o no conveniente se trata de un problema moral, depende del estómago de cada uno aceptar o no determinadas conductas y de la limpieza de las ideas que defendamos. Sobre el conocimiento público de mi opinión me tiene tan sin cuidado que te rogaba que no lo desmintieses y que lo afianzases en todo caso con una de las pruebas que la justifican, las otras vienen después. Fatalmente vienen. Y se acabó, creo, este asunto en cuanto a continuar discutiéndolo tú y yo. Pero no dudes que siempre defenderé a quienes mantienen su ideal lealmente, aunque no piense como ellos y siempre despreciaré a quienes habiendo cambiado de ideales no respeten como deben a los que mantuvieron los suyos en los peores instantes.
De aquí no tengo nada que decirte. Todo lo hablaremos. A Camilo le dejaremos cuando marchemos, dinero para algunos meses. Supongo un éxito la exposición de Hogarhotel y no puedo imaginarme que juegos de Rafael puedan transformarse en porcelana, pero estoy seguro que hechos por ti serán muy interesantes. De Chávarri no supe más desde que lo vimos en Madrid, como no supe de nadie de esa ciudad aparte Marcial y Patiño. Tuve una tarjeta de Lorenzutti y una carta de Falcini que quedaron muy agradecidos de vosotros y yo me alegro mucho de que hubiesen conocido por tí algo de Galicia. En estos momentos hay dos grandes exposiciones aquí, una colección de un museo norteamericano desde Cezanne y Gauguin hasta hoy, y otra “Confort Humano”, ésta en la rural, una gran exposición dedicada a la arquitectura y al diseño industrial del mundo, participando grandes arquitectos y diseñistas. También hubo un interesantes congreso internacional de arquitectos con más de 3.000 participantes y simultáneamente uno de arquitectos jóvenes y estudiantes de arquitectura en el que quedaron políticamente muy bien los catalanes, uno de ellos un Goytisolo. Hubo muchos incidentes y los resultados de ambos congresos muy buenos.

Y nada más por hoy. Saludos a todos los amigos comunes. Abrazos para Xosé, Rosendo, Mimina y para tí de Maruja y míos:

Seoane

1970-12-10 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1970
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1970 en 10/12/1970

Buenos Aires, 10 de diciembre de 1970

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Recibí tu carta del día 2. Me alegro que hubieses percibido lo que escribes sobre Lorenzo: “El está silencioso y parece que no existe, pero cuando hay que hacer algo bueno y solidario está más vivo que los demás”. Así es, añadiendo que es un gran poeta al que mantiene alejado de Galicia, o de la poesía gallega, quienes no tiene sensibilidad para estas cuestiones, por mucho que la tengan para otras o quienes hacen cuestión de compadrazgo la poesía, el arte, todo, porque tampoco son capaces de ser verdaderamente solidarios como si esta virtud hubiese sido solo privilegio de una generación que está pasando y aún de los más viejos. Ahora se trata de cantar canciones de protesta con guitarra usada como mandolina, incapaz de ser cantada a coro, de ser contagiosa. En cuanto a lo de Maruja Mallo pienso que debe incluirse en cualquier antología que se refiera al fundamento popular del arte; posiblemente yo no hubiese escogido ese párrafo, pero no importa, el problema es la tipografía que tampoco ya importa. Ella, con Alberto, no fueron tampoco los únicos en expresar ese deseo de arraigo del artista. Souto lo hizo en forma de poema. Servirá para otro número. Conservo el catálogo de una exposición suya donde se publicó. Formaba parte ese sentimiento del deseo de humanizar el arte, y Alberto y Maruja Mallo, por la misma época, trataban de conseguirlo.
Me alegro se hubiese arreglado parcialmente, así lo entiendo, el problema de Hacienda y ojalá te deje esto más tiempo para otras cuestiones. El libro de Casal creo que quedó muy bien. Lo recibí pero apenas pude verlo. Estos días de diciembre son espantosos por los compromisos que a uno no le queda más remedio que atarse. Por mi parte suspiro por el mes de diciembre gallego y el frío, aunque hasta ahora, aquí, excluyendo esta semana, no hizo verano. Tengo algún trabajo para este mes y luego, tan pronto me libre de ellos saldremos de ahí, no sé cuándo. Trataré de ver si puedo exponer en Barcelona, quizás consiga una sala a través de alguno de los argentinos que allí se dedican a publicidad, a cuestiones editoriales, si aún quedan para entonces. A María Xosé le contesté el día 3 a una carta que me envío con fecha 26/XI. Le escribí que para todas las cuestiones se entendiese contigo y perdóname por esta lata que se te viene a añadir a tus múltiples preocupaciones. Pero yo no puedo hacer nada por correo. Acepté representar a la nueva J[unta] Directiva en la sección cultural del C[entro] G[allego], lo que me obligará a marcharme rápidamente de aquí. Propondré un plan muy amplio, en el que cuenta, como más importante, el Museo de Calcos y Reproducciones de arte gallego para Buenos Aires, que ya había propuesto a través de AGUEA al famoso Congreso de emigración de esta ciudad. Ahora, si tú no te opones y lo aceptas, lo haríamos a través del Laboratorio de Formas. Todo esto en lucha sorda como te imaginas, o puede hacerlo, con Valentín Fernández, “el indecente”, como me escribe E. Blanco Amor. Habría que buscar un hombre capaz de hacer buenos calcos, que debe haber, creo, en Santiago y conseguir una buena colección de fotos muy ampliadas. Se estudiarían todos los detalles. Incluso de poder hacer un museo similar en Santiago o en el mismo Castro, no sé. Se podrían poner a la venta algunos pequeños calcos de esculturas románicas o prehistóricas. Habría que pedir permiso a instituciones, sobre todo al Cardenal y a los Obispos de Galicia. Hay que estudiar con calma todo lo referente a este tipo de museo. Puede ser muy importante. Pienso que debe comenzar en la prehistoria y terminar en el siglo XVIII.
No sabes cuánto disgusto nos produjo la noticia que transmites de la dolencia de Mimina. Recibimos la carta la víspera de venir a casa de Camilo y no le dijimos nada, pues considerábamos que nosotros no debíamos hacerlo, aunque pensamos que es seguro no revista la importancia que pueda parecer.
Te ruego le digas a José Luis que liquide el asunto de la casa y haga la escritura a nombre de los dos, pues tengo entendido que ahora finaliza el plazo para liquidar nuestra deuda.
Creo que no tengo más que decirte. Camilo muy bien. Lo vemos poco, no sale de La Plata pues parece que está estudiando bastante. Maiztegui estuvo hace poco con Falcini en casa, comiendo con nosotros. Os recordamos con mucho cariño. El próximo lunes estaremos nuevamente juntos en la de Marika y Varela. Volveremos a hablar de Galicia, Madrid, el Castro y sobre todo de vosotros.

Un gran abrazo de Maruja y mío para Mimina, para ti, Xosé, para todos, de:

Seoane

1971-03-03 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1971
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1971 en 03/03/1971

Buenos Aires, 3 de marzo de 1971

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Esta vez empiezo yo “sin ninguna tuya que contestar”. Recibí el Borrador de la Memoria de Sargadelos, 1970 y el “Estudio para la incorporación”, etc., todo lo cual me parece muy bien. Te lo escribo por si de algo te sirve mi opinión en estas cuestiones. Sé que estás complicado de trabajo y lamento no serte útil. A mí me está pasando lo mismo aquí. Acabo de terminar una monografía sobre Diego de Rivera para el Centro de Editores. Es una figura muy interesante de los años de entreguerras, aunque a mí no me gusten demasiado sus murales, pero tampoco se puede tolerar los ataques que le hacen actualmente en México gentes cuya insignificancia se destaca por los miles de metros cuadrados de pared que Rivera pintó, también la cantidad es importante cuando se trata de un artista verdadero, y por la generosidad de sus ideales, naturalmente contradictorios. No deja de ser curioso que dos de los personajes más fantásticos, de mayor fantasía del primer medio siglo hayan sido el inglés Chesterton y el mejicano Diego Rivera, de una gordura física patológica los dos. Tuve que hacerla con mucha rapidez porque me llevó tiempo encontrar suficiente material, monografías, memorias, etc., sobre él. Me interesa hacer Rivera para poder dar unos años muy importantes, decisivos, de nuestra época. La guerra del 14 y todo lo que vino después, unido al arte. Son unas cincuenta hojas papel carta que se publica en cuadernos. Para esa misma colección está haciendo Varela un Dalí. Te remito la carta que envié a Irmandade Galega. Tenía que hacer algo. No pude dormir bastantes noches. Se trata de un ataque absolutamente gratuito y canalla que no creo haber merecido. Y todo proviene de mi defensa de Dieste –te ruego que éste no sepa nada– y de haber aceptado integrar la comisión del famoso “Instituto Argentino de Cultura Gallega”, inventando recientemente por el Centro Gallego y al que renuncio, dejándole a Prada y a Martínez Lamela el plan de trabajo que había concebido, que lo hagan como quieran. Creo, por lo que voy sabiendo, que se trata de una maniobra de Valentín para evitar que yo esté en esa comisión, no pudiendo hacer él lo que le da la gana. Parece que también hay en el medio una carta o algo así, de C[elso] E[milio] Ferreiro. Todo es posible, pero no lo creo. Si es así puede conocer una de mis razones contra el tema de su libro Os ananos, pues estos no son únicamente los que no piensan como nosotros, lo sabemos los que llevamos viviendo tantos años entre emigrantes, están también a nuestro lado, y en una colectividad de cientos de miles, apenas se mueven por supuestos ideales de uno y otro bando, mil o dos mil a los que en definitiva solo interesa el control de las sociedades de la emigración.
Escribiendo ésta acabo de recibir tu carta del día 15 del mes pasado. Las cartas que envías desde Sargadelos tardan en llegar de 13 a 15 días, llegan con mucho retraso. También acabo de recibir una de Xosé escrita el 11 de enero a la que tacharon en el sobre la palabra certificado y correo aéreo. Llegó por correo ordinario y tardó casi un mes y medio teniendo, sin embargo, un sellado de 14 pesetas. Aún no llegó Vilanova. Se decía que iba a venir en la segunda quincena d febrero, pero, o no fue así o marchó directamente a Bahía Blanca por los exámenes de marzo. En este caso vendrá cualquier día. No sé para qué me envías esas pesetas, pues prefiero tenerlas ahí y si son para Camilo no tienes necesidad de enviar nada, pues lo que pueda necesitar podemos dárselo. En cuanto al homenaje a Nós, efectivamente, habíamos hablado de hacer una nota en el número que salió, había quedado contigo en hacerla yo mismo pero luego se me pasó. Creo que no en el segundo número como tu propones dedicarlo íntegro al Seminario de E[studos] G[alegos] y a Nós, antes debe hacerse por lo menos otro dedicado a iguales cuestiones que el nº pasado, diseño, arte, artesanía, etc., y concretar en lo posible los aportes a que se refería Valentín en el diseño de embarcaciones pesqueras. Podemos estudiar todo esto en el próximo mes. Claro que en este número segundo también puede dedicarse al Seminario o a Nós, algún trabajo. Por mi parte preferiría, en el caso de Nós, trabajar sobre esta revista, Alfar de la Coruña, Ronsel y Yunque de Lugo, Claridad de Santiago, A Nosa Terra, etc. todo un conjunto para dar una visión panorámica de una época de Galicia. Alfar fue muy importante, por ella entraron en España las inquietudes renovadoras europeas. Me alegro que a Palmás le vaya bien, hoy le escribo. Cuéntame de todos los amigos. Un abrazo para José Luis, Ángel, Palmás, los Dieste todos y uno grande de Maruja y mío para Mimina, Xosé y para ti de:

Seoane

1971-04-15 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1971
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1971 en 15/04/1971

Buenos Aires, 15 de abril 1971

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Perdóname por la tardanza en escribirte. Tuve que terminar una serie de trabajos y ando de un lado para otro. Saldremos de aquí el día 21, pasaremos unos días entre Roma, Barcelona y Madrid antes de llegar a La Coruña. Te hablaremos por teléfono desde Barcelona. El martes pasado, anteayer, se inauguró mi exposición de grabados en el Museo de Arte Moderno, 200 obras en dos pisos y cuya colección doné íntegramente al Museo. Resultó inusitada la cantidad de público, excluyendo la inauguración internacional, ninguna, de pintor de aquí, reunió tal cantidad. Fue una gran satisfacción para Maruja y para mí después del disgusto que nos produjo las notas de A Nosa Terra.
Ya hablaremos. Llevo, entre otras cosas, tres nuevos Souto para el Museo. El mío, un retrato de Mireya y otro que compré hace pocos días en la Galería Witcomb. Camilo estuvo aquí anteayer con nosotros y volverá a estar el sábado en una pequeña reunión que hacemos en casa. Esto es todo. Un abrazo nuestro para los dos, Mimina y tú, Xosé, los Dieste y todos los amigos:

Seoane

1971-12-10 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1971
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1971 en 10/12/1971

Buenos Aires, 10 de diciembre 1971

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Sólo dos letras, llegamos muy bien luego de un retraso de 24 horas entre Madrid y Río de Janeiro. Pasamos de los cuatro bajo cero a los cuarenta grados de Río. La llegada a Buenos Aires fue un alivio. Todo el mundo pregunta por vosotros. Yo respondo a todos. Se trata, naturalmente, de todo el mundo amigo. Ahora te envío la nota que me hicieron a la llegada Tiene algunos errores, pero puedes conservarla en el archivo. Como puedes notar entré en el país protestando. De alguna manera hay que entrar, y aquí las gentes aprovechan la libertad que les dan, por mi parte trato de hacer lo mismo. Estuvimos con Camilo. Está muy bien, un poco delgado, porque está estudiando mucho. Muy contento porque ha recibido una carta tuya.
En Madrid estuve con Álvaro, Valentín y Blanco Amor. Alonso enviará dos Souto, estampas rurales gallegas, y me dio los cuadros que llevó Mimina, a quien le di instrucciones para que se las participase a José. Esto es todo. Regresé muy contento. Estoy contento. Veremos lo que dura. Haz que me envíen por correo aéreo los recortes de mis dibujos de La Voz de Galicia con la fecha de publicación. Un gran abrazo de los dos para ti. He escrito mal y con una letra mala, la mía de siempre. Otro abrazo:

Seoane

1972-01-11 Mencionado/a
Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1972
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1972 en 11/01/1972

Buenos Aires, 11 de Enero de 1972

Sr. D. José Luis Vázquez
La Coruña

Querido José Luis:

Agradecemos la carta del 27/XII y las noticias que nos transmite. Le devuelvo, con ésta, el duplicado de la liquidación de A. Álvarez Blázquez. Supongo que todo estará bien. Me refiero a la liquidación. El talonario de la Caja de Ahorros, guárdelo, por favor, usted. Recibí también con la suya, aparte, aparte de las fotografías de los dibujos de Maside y mío del Nº de Nosotros, las diapositivas de las caretas de Castelao, muy buenas, muy fieles en el color a los originales, y que supongo les serán útiles a Amparo Alvajar para el teatro que dirige en Ginebra. En cuanto a la casa, el saber que usted se ocupa de eso es para Maruja y para mí garantía de que todo irá bien. Lo único que lamentamos es el trabajo que con todo esto, reuniones de copropietarios y vigilancia de obras, le damos.
Isaac me escribe y envía noticias. Se queja de los ruidos y parece desear verse con un psiquiatra de acuerdo con García Sabell y si éste lo cree conveniente, así escribe en la última carta. No se refiere en ningún momento a Mimina ni a los hijos y a nada que no sea el Museo y Sargadelos o asuntos culturales generales. En cuanto a la otra todo resulta mucho más turbio luego de algunas averiguaciones que hicimos aquí a través de amigos comunes. Estuvo en tratamiento psicoanalítico durante dos meses, que abandonó antes de llegar a resultado alguno y parece tratarse de una psicópata depresiva, es decir, un tipo de enferma que posee una característica muy importante y coincidente en el caso de ella, la de inspirar muy hábilmente compasión, además de proponerse, parece, conquistar a Isaac aprovechándose de la enfermedad de éste. Algo muy curioso, que algunos de los que fueron sus mejores amigos no pueden decir demasiado de ella, pues siempre les ocultó cualquier detalle sobre su vida e intenciones. Creemos cada vez más que ella es un motivo importante en la enfermedad de Isaac, por lo menos una complicación para su curación. Camilo está muy preocupado, no conoce estos problemas que se plantearon con la enfermedad del padre y está estudiando con muy buenos resultados. Ahora aprovecha las vacaciones para estudiar y examinarse en marzo. Nos dijo que el padre le había escrito últimamente.
Bueno, por aquí todo sigue aproximadamente como cuando nos marchamos en abril del 71. Nada hay resuelto políticamente y el dólar duplicó su valor. Esto es todo. No dejen de escribirme.

Un fuerte abrazo de Maruja y mío para María Elena y usted:

[Seoane]

1972-01-23 Mencionado/a
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972 en 23/01/1972

23.1.72

Sr. Don Luis Seoane; - Bs. Aires.-

Querido Luis:

He leído, por fin, tu carta del 11 en la que me riñes mucho. Voy a tratar de contestar por orden:
Corredor Matheos.- A su propuesta, no nueva claro, me limitaba a preguntarle si podría ser el M[useo] C[arlos] Maside el intermediario porque ello facilitaría, en su caso, las cosas. Pensaba en ese momento, también y además, en algo de prestigio para el Museo, pues las muestras que hace el Colegio de Arquitectos son las más importantes que se hacen en España: Bauhaus, Picasso, Gatepac, etc. Él hablaba de arte, diseño, arquitectura, etc. no de arte solo. En el aspecto este, si no pensaba por lo menos no se me olvidaba que si los alemanes no tuvieron inconveniente en sacar las obras de la Bauhaus de su Museo para exponerlas en el Colegio de Arquitectos de Barcelona, al Museo C. Maside no le podía rebajar su categoría prestar una parte de su obra y de su colaboración para tal muestra. Tampoco podía ocurrírseme en ese momento pensar que eras enemigo de las exposiciones colectivas cuando en estos momentos y desde hacía varios meses están circulando por España muestras de arte gallego colectivo en el que tú aportas la mayor colaboración, supongo que voluntariamente. Me refiero a lo de la serigrafía. E incluso tú ofreciste la sala del Museo para que se realizase una de esas muestras. Y por otra parte para dos exposiciones colectivas que había organizado el Círculo de las Artes de Lugo tú pediste por carta que se enviaran cosas tuyas, incluso indicando cuales. (Además el mismo M. C. Maside es una exposición colectiva) (1) [Nota manuscrita na marxe esquerda: (1) Y yo tengo una carta tuya del año pasado mostrando tu conformidad con que, con las obras del M. Maside, se hiciese una exposición en el Círculo de las Artes de Lugo]. Pero aunque yo fuese contrario a hacer colaborar al M. C. M. en lo de Barcelona, hubiese contestado a C[orredor] Matheos exactamente lo mismo, pues en ese momento yo tenía la idea de que estaba interpretando tu pensamiento (y creo que no puede caber la menor duda que he respetado absolutamente todo lo que tú has hecho y que estuvo de mi parte el respetarlo, sin preguntarme si yo estaba de acuerdo con lo que estaba respetando). Y tenía esta idea de que estaba interpretando tu pensamiento porque el día que trajimos a Sargadelos a C. Matheos, tú y yo con José Luis al volante, C. Matheos nos expuso la idea, cuya aceptación por el Colegio luego nos confirmó, idea con la que tú te mostraste conforme, si es que los que íbamos hemos interpretado bien, que veo que todo es posible. ---- Pero no debes preocuparte porque puedes tener la seguridad de que eso queda en proyecto, como quedan tantas cosas, si no se les pone un motor, y yo el mío, desde luego no se lo voy a poner al saber que no estaba interpretando bien tu pensamiento, y que lo que podía armar era una “trangallada”, máximo cuando mi motor me está haciendo tanta falta emplearlo en mí mismo.
------ Para no perder el hilo del Museo: ayer me dijo Xosé que tú no querías que la exposición de Clavé se celebrase antes de marzo. Incidentalmente me entero de que cambiaste de manera de pensar. Mañana mismo llamaré a Gaspar.
Ejecutivo.- Estamos trabajando arduamente en su elección o selección. La cosa es muy difícil y me tiene molido. Ayer sábado tuve aquí durante todo el día a uno sometiéndolo a la última prueba y mañana voy a tener a otro. (La selección previa, a nivel psicotécnico, la hizo una empresa especializada en eso, con la que todos estuvimos conformes).
Pileta.- (Habría que buscarle un nombre más consecuente, más semántico, ni aquí ni ahí se denominan bien. Aunque sea denominar esta nuestra con un nombre propio. El lugar se llama Rato y el río del que se va a tomar el agua Xunco. A ver qué se te ocurre; Lagoa do Rato, etc.).- Bueno. Ten en cuenta, como te decía, que la pileta está ya excavada en la roca a golpe de dinamita y de topadora, y que las medidas de ella son 33,33 m. por 15 m., en forma rectangular, porque se trata de una pileta para competiciones deportivas, y entre las normas reglamentarias internacionales están las medidas y la forma. Como ves en el croquis que te mandé está situada paralelamente a la parte recta de la explanada. Cuando en mi carta te decía que acaso algún ingeniero de ahí te podía decir algo te estaba hablando de la permisión de las paredes rugosas. Ahora ya sé que los revestimientos han de ser de cantos romos. Pero este problema al darle más luz ya vimos que hay que aplazarlo para otro año, pues caso de que nuestros recursos nos permitan llevarla a cabo para este verano ni tiempo material habría que pensar en otra cosa que no fuese pintarla con cementos blancos y negros (como hicimos en la parte baja de los murales de los Irmandiños) y luego, pasado el verano estudiábamos su recubrimiento con pizarra y cerámica, pero ya no podrían ser trozos porque son cortantes y habría que pensar en unas cuantas formas de teselas troquela[da]s con cantos romos. Fíjate que son más de 700 m2 de superficie. Si el Ing[eniero] Díaz hace alguna cosa, y en formas curvas, pienso que podría ser una pileta para niños colocada cerca de la cabeza de la rectangular. Me parece muy bueno que el Ing. Díaz haga alguna cosa para esta industria del norte de Lugo y desde ahí (al Ing. Díaz y a su obra en el Lucense de Olivos y en lo que iba a ser lo de Belgrano lo conocí antes que tú y fui yo quien le sugerí tu colaboración en este último, lo que sigo solo para testimoniar el aprecio que le tengo). Pero en lo general creo que no podemos perder de vista a Albalat, autor del proyecto de la F[ábri]ca, miembro del L[aboratorio de] F[ormas] y otras cosas. Y tampoco puedo dejar de considerar a los demás socios de esta empresa para recabar su apoyo.
Cartas y velocidad.- No puedo contestarte a esa carta que dices de fecha 2 del XII, por cuanto no la he recibido. Tu primer carta tiene fecha del 10-XII-71, y parece ser que es la primera que escribiste en esta temporada. Todas tus cartas que recibí las he contestado. La mía del 2 cte., que era domingo, salió no antes del lunes 3 y a ti debió llegarte el sábado 8, a juzgar por las gestiones que ya habías hecho antes de contestarla el 11 del cte.; pero aún cuando la recibieses el 10 lunes habría tardado 7 días que es lo normal. Y, casualmente, Camilo nos dice en sus cartas que le llegan antes las de Sargadelos que las del Castro. De todos modos yo no dispongo de otro medio que enviarlas desde aquí, y como te decía en una nota que te puse a mediados de la semana última te suplico que me escribas aquí, para obviar lo que te exponía.
Mis acúfenos.- Me hicieron en Coruña una exploración completa hasta el octavo par del oído (dos horas de torturas inquisitoriales entre las que entró un intento de electrocutación). Hace un momento me acaba de llamar Domingo, a quien le quedó la documentación de tal investigación, para confirmarme que por ahí no hay nada como ya nos suponíamos. También para decirme que yo tengo razón en todo y darme confianza. La razón, claro está, puede dársele a los locos. Si así no es, la buena intención de Domingo no me hace feliz. Lo malo es que yo tenga razón y no sea yo el equivocado. Me “agonea” comprobar luego que la realidad es como uno la sospechaba.
Esto se hace muy largo y soy yo el que te estoy “agoneando” a ti. Perdóname. Un abrazo muy fuerte para ti y para Maruja, vuestro

[Díaz Pardo]

1972-06-06 Mencionado/a
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972 en 06/06/1972

6 de xuño de 1972

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Recibí tu carta del 22 de mayo último ayer al llegar aquí a Sargadelos de un viaje por Coruña y Lugo. De Barcelona regresé el 27 pero tuve que volver a salir a los dos días hasta ayer. Tengo muchas cosas amontonadas haciéndoles prácticamente frente yo solo. Llegar yo y mandar a Sineiro para Barcelona fue casi simultáneo. Queda mucho que hacer allí para organizar aquello en los diversos frentes legales y de los otros. --- A los pocos minutos de llegar de Lugo me llegaron aquí ayer Manolita, la hija de Nogueira, y su marido quien me contó todo lo referente a su visita a esa. Viene encantado de ti. Me contó de su entrevista en tu casa con Camilo, de su desesperación, (lo que me hace sospechar que las cosas no lo fueron bien y miente) y me trajo por tanto más pena de la que tengo de ver los disparates que se llevan hecho con mis hijos ¿en nombre de qué? Lo único que no me trajo, para agrandarme la incertidumbre y el dilema, fue un certificado de estudios de Camilo o las fotocopias de las papeletas, que jamás logré conseguir. --- Quedo pues informado de todo lo que me refieres en tu carta y de lo que me cuenta Antonio. Contesto lo justo. Blanco Amor tenía dos conferencias coincidiendo con la inauguración de Barcelona y se excusó con Del Riego de poder asistir. Pero aunque así no fuese supongo que Dieste sería tan digno representante de los que estáis fuera, pero hasta el momento se excusó. En un momento cualquiera te enviaré fotocopias de la prensa de Barcelona (aún están saliendo notas). Ahora me es imposible. Xosé, que dicho sea de paso está visiblemente a los ojos de todos mejorando mucho en eso de tener a la realidad como referencia, recibió tus dibujos para Blanco Amor que son francamente magníficos. Muy buena tu reacción al profesor Santamarina. De alguna forma he de hacérsela conocer sin decir que es tuya mientras tú no me autorices a ello.
Al volver de Barcelona almorcé con Álvaro Gil en Madrid y discutimos la forma de oponernos a los designios canallescos que patrocina el de Cuenca respecto de la Casa de la Administración. Quedamos en que lo mejor era formar un Patronato. Como tú y yo ya habíamos hablado de formar un Patronato para el Museo que presidiera Álvaro y la presidencia ejecutiva del Patronato de Sargadelos nos interesa tenerla en nuestras manos, o por lo menos en las manos de una persona que convoque y haga andar a ese cuerpo la cosa creo que podría hacerse de manera semejante a la que va en la fotocopia adjunta. Quedé en darles esta primera idea a Risco y a Celestino Fdez. de la Vega para que estudien los aspectos legales y políticos de la formación. Ya hablé con ellos y en principio encontraron la cosa bien enfocada y con grandes posibilidades de progresar. Albalat vendrá uno de estos días para estudiar un plan de realizaciones del Patronato. Aproximadamente el 18 cte. vendrá Álvaro a Galicia y si tenemos todo estudiado concretaríamos la fecha de entregar el proyecto en Madrid, posiblemente a un tal Falcón, que es de Lugo, y ocupa el más alto cargo que sigue a la D[irec]ción G[eneral] de B[ella]s Artes.
En cuanto a lo de Salvat ya te mandaré fotografías de los decorados. En conjunto la obra está teniendo éxito y creo que salvando a Salvat de la incomprensión casi total en que había caído. Pero la Administración de esa Compañía estatal es un desastre. El programa que yo había diagramado y dibujado la cubierta se sintieron con derecho a hacer lo que les dio la gana e incluso modificarme el dibujo de la cubierta, de manera que cuando lo vi me puse colorado, pero no ya porque modificasen los colores sino que modificaron hasta el dibujo. Luego, además de cargarse tu trabajo se cargaron el de Alfredo Matilla y el mío. El mío era el que te envío. ---- Otra cosa: Estuve cambiando impresiones con Paco del Riego y con Piñeiro sobre la posibilidad de llevar al Museo Maside (sala alta) la exposición del libro al retirarla de Barcelona. Aunque no fuese más que por unos diez días. De tener toda esta obra fuera de sus archivos es una pena perder esta ocasión antes que haya que lidiar nuevas batallas para sacarla. Pero al mismo tiempo pensamos en que podríamos hacer un Seminario sobre el Libro Gallego coincidiendo con la muestra que durase dos o tres días. Será útil para dar un poco de luz sobre el libro. Lo primero que hemos acordado es que además de que tú mandes tus sugerencias sobre este seminario tienes que enviar una comunicación. Piensa que el Seminario podría coincidir en los primeros días de julio como más tardar. Hablando de libros: las seis ilustraciones que le hice a la novela de Blanco Amor fueron prohibidas por el Dtor. Gral. Al fin consintieron dejar, autorizar, dos ilustraciones. Lo peor es que Galaxia ya tenía armado el libro y la mayor parte de las ilustraciones, o todas menos una, llevan texto en el anverso. Una delicia de país. ---- En Barcelona estuve con los Gaspar y comprometí su colaboración para un plan de exposiciones a realizar en el verano y otoño. La primera sería la de Clavé en julio en la que, además de la obra gráfica, mandarían unas cuantas telas. Luego una de los componentes principales de Les 4 Gats, en la que colaboraría Álvaro Gil, y otra del grupo Dau al Set, de cuando era grupo, aun cuando se exponga algo de la obra actual de ellos ya independizados. Creo que todo esto está dentro de los planes de exposiciones que habíamos hablado. Para la de Clavé ya están hechos hasta los clisés del cartel y catálogo, con texto tuyo. Manda las sugerencias que sobre esto se te ocurran. Todo esto se podrá hacer contando con la supuesta buena colaboración de Xosé. --- Para terminar va mi idea de alejarme directamente de la sociedades Cerámicas del Castro, Ltda. y Sargadelos, Ltda. He tenido unos serios tropiezos con Pepe Rey, responsable de muchas cosas de mi vida privada (un cristal como creador de discordias familiares, aunque no sea único). Esto que venía preocupándome desde hace tiempo creo que puede resolverse bien para todos con una idea que me enviaron las brujas a mi insistente llamada: transferir mi parte en ambas Sociedades a mis hijos. Le he propuesto ya a Mimina esto. Vamos a ver cómo reacciona porque Rey ha estado hasta hoy incordiando, supongo, con ella. La cesión o venta figurada tendría una cláusula que le garantizaría a Mimina el usufructo de la renta total correspondiente. Y tendría como contrapartida que uno de los hijos estuviese ocupando un puesto en una de las fábricas. La transmisibilidad de estas participaciones tendría un mecanismo técnico semejante al que tiene este capítulo en el Laboratorio de Formas. A través de este y de mi flamante Seminario de Estudios Cerámicos seguiría colaborando tácitamente y desconfiante pues a la menor reserva o falta de claridad en las intenciones finales terminaría independizándome definitivamente, y que cada palo aguante de su vela. Si Mimina acepta hacer esto conjuntamente con su parte y la mía la cosa será mucho más sencilla que si la tengo que hacer yo solo con mi parte. No se hará precipitadamente sino mediante un estudio que garantice la continuidad y la apuntale. Espero, además, que por aquí habré hecho algo positivo para acercar a los hijos. Y para su realización final necesitaré que cada uno de vosotros me autoricéis a ceder mis participaciones a mis hijos renunciando expresamente al derecho de tanteo que os corresponde. Si esto progresa te pediré esto formalmente. Pero antes me gustará saber si por tu parte estarás dispuesto a renunciar a ese derecho. Xosé está conforme con que yo haga esto. Yo necesito sacarme muchas cosas de mi conciencia. Confía que así la iré limpiando.
Perdóname la longitud de esta carta. Y aún se me quedan muchas cosas sin decirte.

Un abrazo muy fuerte para ti y para Maruja

[Díaz Pardo]

1972-06-19 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1972
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1972 en 19/06/1972

Buenos Aires, 19 de junio de 1972

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Me encontré con tu carta a mi regreso de Montevideo, donde estuve unos días con motivo de la inauguración, con mucho público y parece que éxito, de una exposición mía. Se inauguró el día 14. Montevideo está desconocida, pobre, muy pobre, su avenida más importante, la 18 de Julio, parece un bazar árabe congestionada de gentes y tenderetes que vende caramelos, trozos de chocolate, frituras, artículos baratos de cuero, calzado barato, etc., los grandes hacendistas brasileiros están adquiriendo sus estancias sobre todo en la frontera y los uruguayos emigran a la Argentina en cantidad. El título de un libro uruguayo actual es Uruguay, nación o provincia?. Temen al Brasil. Todo lo otro puedes imaginártelo a través de las noticias que publican los diarios. Aún con todo esto continúa siendo una bella ciudad con gentes muy agradables.
Me alegro que Antonio, el marido de Manolita, hubiese estado e ido contento de aquí. Maruja y yo no hicimos más que lo que suponemos harían ellos, Pillado y Antonio, o cualquier amigo por nosotros en iguales circunstancias. Estuvo con la gente nuestra en casa y en cuanto a Camilo fuimos ajenos a la conversación que tuvieron pues hicieron un aparte mientras hablábamos con Pillado. La impresión nuestra es que estudia.
Me parece muy buena idea la exposición del libro gallego en el Museo Carlos Maside y en cuanto a sugerencias no tengo que enviar más de las que hice e la carta a Del Riego con motivo de la muestra de Barcelona y que no sé si interesaron o no, pues ninguna respuesta se refiere a ellas. Enviaré una comunicación sobre el libro gallego si tengo tiempo para hacerla, pues depende de la fecha de realización de seminario. También me parece muy bien tu compromiso con Gaspar para las exposiciones. Por mi parte y para que todo no sea tan catalán, enviaré una exposición de grabado argentino y si puedo otra de grabado uruguayo. En lo que no estoy de acuerdo es en el proyecto de constitución del Patronato del Museo Carlos Maside tal como me escribes y lo propones. 1º– No tiene por qué existir un presidente honorario que no se hubiese destacado en sus sacrificios por el arte gallego, que es de la única manera que se justifica tal designación y que aceptaría. Por otra parte si recayese en una persona como la que propones escarneceríamos el nombre de Maside y también el de los artistas que pensaban como él, dejando el Museo de ser la institución independiente que soñamos tú y yo desde hace años. 2º– No tiene por qué incluirse en el Patronato ni la Academia Gallega ni el Patrimonio Artístico Nacional. La primera, aunque yo respeto mucho por lo que significa en general para Galicia, jamás hizo nada por el arte gallego y más bien fue una rémora en muchas cuestiones culturales, aunque en los últimos tiempos parezca con deseos de cambiar. En cuanto al P. Artístico Nacional es una institución y habíamos quedado que el Museo sería exclusivamente gallego, incluso desapareciendo dejamos señalado su destino. En todo caso el museo debiera contribuir algún día, que no veo próximo, con su trabajo para que los ayuntamientos más importantes de Galicia o las diputaciones se mancomunasen para crear una institución parecida de carácter exclusivamente gallego. Lo del catedrático o profesor de la facultad de Filosofía y Letras de Santiago no entiendo qué tienen que ver con un museo de arte gallego, por mucho que se dedique alguno de ellos a la historia del arte, aunque desde que se fundó esa facultad de la que fui alumno, ninguno de ellos que conozca, consagró una parte del curso a impulsar el conocimiento del arte gallego.
Tampoco el Museo puede tener nada que ver con Sargadelos como institución en cuanto a su destino futuro aunque tenga con la fábrica un origen común. Puede formar parte, eso sí, de algo que hagan otras instituciones para crear el Patronato del Conjunto Histórico y Artístico de Sargadelos, pero no patrocinar nada de este tipo por sí mismo y menos con semejante compañía. Siento mucho diferir de ti en todo esto, hemos discutido muchas cuestiones tú y yo hemos estado de acuerdo siempre en todas las fundamentales. Quisiera volver a estarlo hoy, pero yo no puedo, honradamente, suscribir esos proyectos de Patronato.
Es curioso, tú me escribes el día 6 la carta en que me hablas de esto y el 7, sin saber nada, naturalmente, de estas preocupaciones tuyas, le escribí a Álvaro Gil. Habíamos quedado tú y yo de que hablaríamos de ello con Álvaro de paso que embarcaba en Madrid para Buenos Aires. Fue una conversación muy corta y estos días pasados me pareció debía ampliarla. Iba a escribirte a ti sobre esto. A él le indicaba que aprovechase sus vacaciones para decidir contigo sobre la formación del patronato. Te envío fotocopia de la carta que envié a Álvaro. Los nombres que propongo están compuestos de gentes probadas en su preocupación por Galicia.
No me enviaste fotografías de tus decorados Tampoco recibí el cartel de Barcelona. No sé como quedó. Es posible que me estén enviando todas estas cosas por correo ordinario y si es así tardan alrededor de dos meses en llegar pues hay poco tráfico marítimo entre Europa y ésta, casi todo se hace por avión y el correo desde luego. También me gustaría me enviases fotocopias de tus ilustraciones a B[lanco] Amor. No me dices en tu carta si recibiste el boceto de la estrella de mar, un tipo de estrella de mar, para la pileta y si te sirve.
En cuanto a la autorización que me pides para que renuncies al derecho de tanteo que te corresponde cuentas desde luego con ella, si tú así lo quieres. También pienso renunciar, no sé cuando, a mi parte en Sargadelos, mientras tanto tú dispón de ella y de mí para lo que necesites. Que Sineiro te diga cómo debo hacer esa autorización. Creo que basta con que yo le escriba a José Luis a indicación de Sineiro.
Te escribo de prisa. Estoy trabajando en el libro sobre Maside. Creo que va a ser una sorpresa. Se titulará Maside e a súa época. Cito muchos hechos del pasado que parecen olvidados, que no conviene olvidar, y que nos fueron formando a todos. También trabajo en un nuevo álbum de grabados del que creo te hablé en alguna carta pasada.

Un fuerte y grande abrazo de Maruja y mío:

Seoane

1972-06-21 Mencionado/a
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972 en 21/06/1972

21 de junio de 1972

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Te confirmo una mía del día de ayer en la que te hablaba de mi conflicto con Xosé y de la porquería de los intereses de nuestros socios capitalistas. Hoy vuelvo a escribirte porque se me quedó una cosa en el tintero. En base a aquella chica, Finiña, que baila tan bien la muiñeira se está formando un conjunto de baile de aproximadamente una docena de rapazas de la fábrica, que lo están tomando con gran entusiasmo y haciendo progresos espectaculares. El 25 de julio es la fiesta de Sargadelos y pretendemos que la piscina pueda inaugurarse para ese día con una competición deportiva. Entonces estas chicas también quisieran colaborar en esta fiesta haciendo ellas una actuación. Entonces hay que hacerles unos trajes. Son todas mujeres. Y sin duda tú tendrás una idea para poner al día unos trajes destinados a un conjunto de baile gallego sobre el que de alguna forma voy a influir para que constituya un espectáculo unitario que se desarrolle todo seguido (y no una serie de cuadros) y que esté sometido a un agilidad programada. Si puedes enviarme una idea no dejes de hacerlo.
Va un fuerte abrazo a entramos, vuestro

[Díaz Pardo]

Llevo mucho tiempo sin saber de Camilo. El certificado de estudios que me prometió sobre los exámenes de diciembre último nunca me llegaron. Las brujas, poco a poco, me van llevando a toda mi familia.

1972-07-05 Mencionado/a
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972 en 05/07/1972

5.7.72

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Recibí tu carta del 19 de junio cruzada con las mías últimas del 20 y 21 ídem. Tomo buena nota de cuantas cosas me dices de tu viaje a Uruguay celebrando el éxito de tu exposición. ---- Tu comunicación al Seminario del Libro, si la enviaste, todavía no llegó, pero se anunció que la habías enviado. Y si te parece podíamos hacer un cuaderno de L[aboratorio de] F[ormas] dedicado a contener una crónica del Seminario del Libro con las ponencias presentadas y a tocar algún tema paralelo que tú veas, grabado, ilustración, el libro gallego en América, etc. Por los recortes de prensa que te envío te enteras de lo demás. Creo que la cosa resultó francamente bien y los que vinieron de fuera estuvieron encantados. Del Riego y Piñeiro siguieron colaborando con total comprensión y entusiasmo. Por correo aparte aéreo te van programas del Seminario. También te fueron, en vista de lo que dices, y temiendo que, entonces, Xosé no te los hubiese enviado no por correo aéreo caso de hacerlo, te van dos carteles. Por las mismas dudas se te enviaron más catálogos y los libros de Pita y J. P. González Martí[n], todo por avión. También te fueron diapositivas de la muestra del libro en Barcelona que por cierto son malas, pero te mandaremos una nueva toma que hemos hecho.
Recojo tu pensamiento en cuanto a la formación del Patronato del Museo Carlos Maside. En los deseos estoy completamente de acuerdo y en la práctica no se te va a contradecir nada en razón de que logré que el Patronato de Sargadelos se haga totalmente independiente del Castro. De cualquier forma los patronatos tienen unas normas de formación para poder ser registrados, y entre esas normas figura que sus miembros han de ser natos, es lógico, y en todo caso ser nombrado algún miembro por entidades solventes periódicamente. Los nombres que tú propones, que son desde luego de mi conformidad, no podrían componer más que una asociación de amigos sin registro alguno. Así que de momento esto queda aplazado en cuanto a lo del Museo y ya cuando vengas haremos algo de común acuerdo. Ahora se hará el Patronato de Sargadelos. El trámite previo es conseguir la calificación de Conjunto Histórico-Artístico, porque los patronatos tienen, además, que ser formados sobre una fundación o propiedad existente. En este caso la fundación ha de ser del Estado y la única aspiración que nosotros podemos tener es la de conseguir que el Presidente ejecutivo lo sea Álvaro Gil nombrado por 4 años por la Academia Gallega, el Comisario del Patrimonio Artístico y el L. F. Es la única forma que tenemos de que pueda prosperar la candidatura de Álvara Gil, y aún así ya veremos. Pero cualquier cosa es siempre mejor a los designios del farmacéutico de Cuenca.
Por copia de carta a Mimina que te envío unida a un estudio de relación de fuerzas de los grupos que componen el capital del Castro y Sargadelos y de una copia de carta a Varela te irás dando cuenta de los problemas que me rodean y que me encuentro en el límite de mi paciencia. Si no encuentro la comprensión necesaria para asegurar el futuro de estas empresas fuera del hecho de nuestros socios capitalistas, que además lo son sin poner capital, yo iré a la separación de todo, y a la completa independencia de mi trabajo. Te acompaño también un balance del Lab. de Formas.
Lamento no estar de acuerdo en tu apreciación sobre los estudios de Camilo. Aun cuando me tienen incomunicado con él y él mismo no escribe para no verse en la obligación de enviarme la noticia de que el certificado de estudios no me lo puede enviar, de todos modos algo ya sé. Es lamentable. Está visto de que todas las cosas me las van llevando las brujas.
Nada más por hoy. Creo que ya no te debo nada. Fotografías de los decorados de Salvat no te las puedo enviar porque aún no me las han enviado. Cuando las tenga lo haré.

Va un fuerte abrazo para ti y para Maruja

[Díaz Pardo]

1972-07-11 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1972
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1972 en 11/07/1972

Buenos Aires, 11 de julio de 1972


Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac :

Acabo de recibir tu carta del 21 de Junio, de hace más de medio mes, donde me hablas de una del día anterior que no me llegó en la que te referías a tu conflicto con Xosé y a los intereses de los socios capitalistas. No te puedo contestar a nada de eso pues no sé de qué se trata. Los figurines para los trajes no pude, pues hacértelos. Te los hago ahora por si te llegan a tiempo, ya se perdieron unos 15 o 20 días. En el correo están trabajando a reglamento y tú sabes lo que eso significa. Distribuyen la correspondencia cuando quieren. De todas maneras tampoco recibí carta tuya posterior a mi respuesta 19/VI a la tuya del 6/VI y en la que participaba que no podía aceptar tu sugerencia de composición del patronato del Museo C[arlos] M[aside] explicándote por qué. Te envío la copia de esa respuesta mía. Tampoco supe si habías recibido el dibujo de la estrella de mar para la pileta. Recibí los ejemplares del libro sobre poesía contemporánea gallega, las conferencias de Corredor Matheos, los catálogos y propaganda del Seminario alrededor del libro gallego. Creo que recibí todo. También hace dos días las diapositivas de la muestra de Barcelona. En mi carta del 19 te hablaba de Camilo, que nosotros creemos que estudia en serio. Lo vemos poco, pues apenas si viene por Buenos Aires. No creo le sea fácil enviarte esta temporada el certificado de estudios, pues las huelgas universitarias se suceden y son realmente violentas, huelgas de estudiantes y de personal administrativo de la Universidad. Si lo vemos trataremos de pedirle que te envíe el certificado.

Un gran abrazo de los dos.

Seoane

Nota: Si hacen estos figurines que te propongo te ruego que no se modifique nada. De hacerlo mejor es que no lo hagan. Corrección o modificación de lo que hace otro no es colaboración. Colaboración, como tú sabes muy bien, es proposición diálogo y resolver hacer como resultado de lo propuesto y dialogado. Los colores están pensados para el caso de que el baile se celebre en local cerrado armonicen con el gris, el rojo, o el verde que son los colores más comunes del telón. Se trata de una síntesis del traje de los jóvenes de cualquier parte del mundo y también, naturalmente, de Galicia. Es el traje que pienso, corresponde a nuestra época.

Seoane

1972-09-30 Mencionado/a
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972 en 30/09/1972

30.9.72

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Mimina recibió la carta de Maruja que recogí ayer en Sargadelos en donde estuve unas pocas horas. Como ya estáis enterados a Mimina la operaron el día 26. Parece que la cosa se desarrolla normal. De todos modos es mucha operación y la pobre está sufriendo bastante. Supongo que yo debo de sufrir también lo mío, como un perro rabioso lleno de problemas y encerrado sin poder morder ni resolverlos. --- Bueno, te confirmo una mía en la que te enviaba el anteproyecto de la labor futura del Seminario. Aquí es donde tengo puestas mi esperanzas, pues tengo bastante desesperanza sobre el resto de las cosas. Con el resto de las cosas yo voy a hacer lo mejor que pueda. --- Es posible que tú no logres entender bien el problema debido a la distancia y a no estar metido en esta selva. Sin embargo necesitaba que lo comprendieses para que midieses el alcance de la medida que te voy a proponer. Voy a intentarlo. ----
Primero hay una Sociedad que forman en 1963 Mimina y la mujer de Ángel, Sargadelos, Ltda., que es la que adquiere todos los derechos. Luego en 1965 hay un convenio entre el Lab[oratorio] de Formas y Cer[ámicas] del Castro, que suscribimos los 6 socios del Castro y además yo ostentando la representación del Lab[oratorio] de Formas. Este convenio se firmó por septuplicado una de cuyas copias la tienes tú. Se estamparon por tanto en la firma de este convenio 42 firmas. Es muy importante tener en cuenta lo acordado en él porque él es el que debe servir de regulación en la conducción de Sargadelos. Este convenio Rey y Nogueira quisieron ya desconocerlo cuando se amplió el Capital de Sargadelos Ltda. al límite actual. Yo tenía calculado que aunque el Castro cayese en manos indeseables no afectaría a Sargadelos en razón de los votos que me acompañarían lealmente. Entre estos votos leales yo contaba al de Andrés Varela padre, por razones que ahora sería largo contar. ---- Pero Varela padre se reveló como un traidor y un monumental falsario. Varela me sirvió solo para que en un momento difícil él engrose las filas de Nogueira y Rey. ---- Aunque en mis cartas te fui diciendo algo el descubrimiento de la otra cara de Varela nació en el momento que yo quiero pasarle mi parte en el Castro a los hijos (Xosé cumplía muy bien en esos momentos) y poder fijarlos a mi trabajo. Naturalmente mi traspaso a los hijos tenía unas ciertas condiciones que garantizasen la continuidad del estatus existente y de garantías para la madre. Pero se ve que lo que ellos ya habían estudiado la posibilidad de modificar ese estatus en algún momento [sic] y con la ayuda de Andrés Varela ejercer mayoría primero sobre el Castro y luego en Sargadelos. En ese momento pueden poner de directores a quien les dé la gana. Imagínate una troica directiva formada por José María Rey (vieja aspiración del padre por la que hubo ya de deshacerse el Castro) un hijo de Nogueira administrando y habrá que suponer con el consentimiento tácito del hijo de Andrés Varela, (que tendría que aceptar esa situación o irse). ---- El día que llego yo a transmitirle de palabra al Colón a Pepe Rey mi deseo de pasarle mis partes en el Castro a los chicos míos, confirmárselo, pues por carta ya lo sabían, me encuentro allí reunidos a los tres y los pesco in fraganti tratando sobre el asunto. Era sospechoso que estas gentes se reuniesen sin contar con los otros socios pero todavía era más sospechoso que Varela estuviese en algo que solo se refería al Castro, cuando él no es nada del Castro. Inmediatamente de llegar yo fue cuando Rey me manifestó su inconformidad con renunciar a su derecho de tanteo sobre mi parte (cosa que tenían que hacer todos los socios para yo poder vendérselas a mis hijos, lo que era una demostración palmaria ya de por sí que este señor tenía intenciones de quedarse hasta con mis partes en algún momento propicio). Se armó la bronca allí y a partir de ese momento fue cuando empezaron a hacer campaña de adulación con Xosé poniéndole contra mí. Y quien llevó la voz cantante de esta campaña fue Varela. Y cuando lo desenmascaré empezaron, él principalmente, a predicar mi incapacidad mental. A esto Mimina se sumó enseguida y a ella hay que disculparla pues si yo atacaba a sus hijos, y esto era el motivo de nuestra separación, y estos señores ensalzaban a sus hijos y era mismo Andrés Varela quien a ella y al mismo Xosé les había prometido que él iba a proponer a nuestros hijos se les diese en Sargadelos una parte de Capital liberada. ----
Viene mi reconciliación con Mimina que tú ya conoces, y siempre asesorado en lo legal por Risco fui tomando las precisiones objetivas para comprobar la sospecha que tenía. Primero pedimos los Vázquez, Marentes y yo un convenio de estabilización en el Capital del Castro a costa de que nosotros cuatro renunciásemos a nuestros derechos de transmisibilidad libre para que el 52% del Capital siguiese siempre como está ahora en manos de los que trabajamos. Rechazaron esta propuesta (comprobación fehaciente). Luego yo les he propuesto que se les diese una pequeña participación en Sargadelos a mis hijos y los tres Rey, Nogueira y Varela contes[ta]ron con el mismo patrón rechazando la propuesta. Mimina salió al fin de su engaño. Indudablemente el peor de todos es el Varela. Rey y Nogueira dejaban pocas dudas sobre sus egoísmos. ¿Pero qué necesidad tenía yo de meter a Varela en Sargadelos si no fuese por sus promesas de fidelidad a mis principios éticos, su inconformidad con los egoísmos de Rey “explotando a todos”, con sus ofertas para contener sus excesos egoístas y su (idiota de mí) moral cristiana? Él que además recibió para su hijo una participación liberada (esto es independiente de que su hijo es buen chico pero comprendo la incomodidad en que está con la actitud del padre). ---- Bien ya está comprobado cuales eran las pretensiones de estos señores. Algunas precisiones más vamos a tomar. No obstante hay que preparar ya la estrategia a seguir para intentar burlarle esas pretensiones. Por mi parte yo desde que vi para mí claro el problema formé el Seminario y en él volcaré mis fuerzas prescindiendo de esas interesadas compañías. ---- En cuanto al Castro ya hemos formado esa Sociedad de la que te hablé y que pretendemos llevar adelante de inmediato posiblemente con una industria gráfica y con una escuela fábrica de Cerámica como objetivos inmediatos y que podría recoger la posible herencia de una posible destrucción de Cerámicas del Castro si los cuatro que estamos al frente de ella le retiramos nuestro apoyo. No se justifica que yo esté volcando mi esfuerzo e incrementando una cosa que me puede ser tan desleal. Pero aún liquidado el Castro como industria puede seguir viviendo como Sociedad conservando como único patrimonio las participaciones que el Castro tiene en Sargadelos. Esto es difícil pero es una posibilidad. Sargadelos, por tanto, es una posibilidad que puede quedarles. Yo por mi parte estoy dispuesto a que Sargadelos, antes de que caiga en manos de esta gente, sea pasto de la dinamita. Pero hay otra posibilidad mejor y es que Sargadelos se convierta en una escuela-fábrica bajo la tutela del Estado a través de la Dirección G[eneral] de Bellas Artes y del Laboratorio de Formas. Esto se llevaría a cabo invocando nosotros el convenio de 1965 dadas las circunstancias especulativas que se observan en el Castro. Si tú estuvieses de acuerdo con esto, luego de consultarlo también con Andrés Albalat, el Lab[oratorio] de Formas como socio y promotor de Sargadelos, invocando el convenio de 1965 podría enviar una carta a los socios de Sargadelos concebida en unos términos semejantes a estos; “Este L[aboratorio] de F[ormas] contempla con inquietud las tensiones surgidas en el seno de Cer[ámicas] del Castro que la están presentando como una Sociedad sujeta a la especulación, presa de intereses extraestéticos, (párrafo tomado del convenio del 65) que no aparentaba tener cuando aceptó colaborar con nosotros en el desarrollo de la Cerámica de Sargadelos. ---- Hemos registrado situaciones que evidencian el peligro que corre Sargadelos, Ltda., a través de la participación que Cer[ámicas] del Castro, Ltda. tiene en ella, y viendo que se están dando las bases objetivas y justificativas para pedir una intervención en Sargadelos, Ltda. de acuerdo con las estipulaciones Primera y Segunda del convenio que hemos firmado con Cerámicas del Castro en 20 de nov[iembre] de 1965, queremos advertirle que si en un plano prudente pero breve observásemos que Cer[ámicas] del Castro seguía sin ofrecer garantías estables este Lab[oratorio] de F[ormas] convocaría a una reunión extraordinaria de los componentes de la Soc[iedad] de Sargadelos, Ltda para exponerles las medidas que tomaría en orden a que se cumplan los extremos señalados en la estipulación segunda del convenio de 1965 citado.”
Esta carta podría convencerles y llegar a firmar el convenio de estabilización del Castro con el que el problema quedaba resuelto. Si a pesar de todo estas gentes no accedieran entonces habría que convocar una reunión de Sargadelos para anunciarle el propósito del L[aboratorio de] F[ormas] (caso de que estemos de acuerdo) y a renglón seguido, simultáneamente que se trata con el Ministerio la ordenación del Decreto de Sargadelos, y como quiera que este está visto en orden a proteger la labor del L[aboratorio de] F[ormas] cuya intención es proyectarla en la docencia (a ti te envié el Decreto y verías que dice así), englobar la Fábrica en este complejo. ---- Yo si no logro forma de asegurar que lo que se está haciendo en uno y otro lado no ha de tener una continuidad honesta en el orden estético y también ético no encontraría motivo alguno que me justificaría seguir colaborando en estos barriles de pólvora de mi propia obra y me concentraría exclusivamente en el Seminario. ---- Espero, pues, que me digas tu criterio sobre esta cuestión.
Si te parece puedes darle a leer esta carta a Camilo para que se vaya enterando de como es el mundo en el que hay que vivir y que se vaya preparando para afrontar las consecuencias que todos tendremos acaso que padecer. --- Y con arreglo a lo que Maruja le pregunta a Mimina, y si no tienes inconveniente dale algún dinero, o síguele dando como hiciste hasta ahora. Vamos a ver como termina este año y de acuerdo con el certificado que envíe a final de año decidiremos si seguimos prestándole apoyo por un año más o si se lo retiramos.
Perdóname esta carta tan larga. Se me quedan muchas cosas en la máquina pero ya las trataremos. Nos alegraría que fuese cierta esa noticia de que pensabais estar aquí para fin de año. Entonces hablaríamos del resto.

Abrazos muy tensos para ti y para Maruja

[Díaz Pardo]

1972-10-06 Mencionado/a
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972 en 06/10/1972

6.10.72

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

He llegado a mediodía a Sargadelos y me he encontrado aquí tu carta del 29 de sept[iembre] último. Yo te confirmo la mía del 30 del mismo mes. Tomo buena nota de las sugerencias para el anteproyecto del Seminario. Ten en cuenta de que se trata de una institución fundamentalmente dedicada a la cerámica, si bien amplía sus conocimientos, sus investigaciones, sus conexiones con unos estudios básicos y con otros sistemas de comunicación para que no quede especializada. De todos modos es indudable que tus sugestiones que encuentro muy bien tienen ya previsto su marco pues tu apartado A)- Alimentos y agricultura entran dentro de la investigación socio-económica ya que se trata de una investigación del sector primario.- B)- Materiales y manufactura creo que hay que recogerlo como lo expones tú en uno de los incisos de sistemas de comunicación. Y lo mismo digo del C) y del D). Este último sería, no cabe, es un nuevo sistema de comunicación. Desde luego tus gestiones son muy valiosas y serán recogidas en una nueva tentativa de perfeccionamiento del anteproyecto, al que, naturalmente, hay que darle muchas vueltas. Siempre que se te ocurra algo para este fin no dejes de exponérmelo. Cuenta conque, en un principio al menos, su proyección fundamental ha de estar dirigida a la investigación cerámica que es de lo que se va a nutrir y obtener recursos; lo que no quiere decir que termine siendo, por ejemplo, un instituto del teatro. Esta posibilidad yo no la descarto.
Por segunda vez te hemos enviado por correo aéreo el cartel y catálogo de Clavé. (Si aún así no te llegó, de las dos veces iba en rollo y costó lo suyo, te lo enviaremos una tercera vez doblado ya que estoy sospechando que son los rollos los que no llegan).
Ayer llegó Neira Vilas a Galicia. Lo fui a ver a Gres. Vino con Anisia. Trajo para el Museo C[arlos] Maside donado por la Sección Gallega del Dep[artamento] de Lingüística del Ministerio de Educación y Ciencia de Cuba los dos dibujos de Castelao de cuyas fotografías te había hablado que aparecen en la exposición del libro del Castro. Uno de negros y otro de paseados. Los dos inéditos. Y muy buenos. Felicitémonos. Neira Vilas estará por aquí un mes y medio y dentro de unos días se vendrán con nosotros. Ya hablamos mucho de vosotros.
Yo me voy mañana a recoger a Mimina y llevarla para el Castro. Es decir que sale mañana –casi seguro– del Sanatorio. Posiblemente se quedará unos cuantos días en casa de José Luis. Parece ser que la cosa fue completamente normal aunque, naturalmente se encuentra bastante estropeadiña. Y la tensión, que fue de donde partió todo le pasó a normal. Vamos a ver como va confirmándose esto. Ahora queda el problema de los chicos. Rosendo repitiendo íntegro su segundo año de arquitectura y Xosé con una desorientación formidable paseándose en coche con su novia y acariciando su barba como únicas actividades desde que rifó conmigo. Con todo el que está mejor es Camilo. ¡Ay dios!

[Manuscrito na marxe esquerda:] Un abrazo muy fuerte a entramos

Isaac

1972-10-30 Mencionado/a
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972 en 30/10/1972

30.10.72

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Sin ninguna tuya a que hacer referencia te confirmo varias mías. Mimina te envía información de prensa sobre el acto de entrega por N[eira] Vilas de las dos tintas de Castelao que a pesar de lo restringido constituyó una verdadera manifestación de afecto.
Por correo aparte te mando una nueva edición de Terra Cha de Manuel María, esta con tu tapa y mis ilustraciones, que te manda para ti, ya que al parecer desconoce tu dirección.
Por lo de ahora no hay ninguna novedad. De momento Rey, Nogueira y Varela, luego de haberles puntualizado por notario sus actos, con la carta de la que te adjunto copia, parece que se han metido debajo de la mesa. Pero no hay que fiarse, todo lo mejor que se puede esperar de esta gente es que ellos aguarden sin molestar hasta que los vientos se les pongan propicios. Mientras lo de Xosé y Rosendo sigue siendo dramático, cada vez más y a la vista del panorama de estos dos chicos veo como a un privilegiado a Camilo aún con todo lo nebuloso que está su camino. Menos mal que Mimina, cayó de la burra, está haciendo causa común conmigo. Pero me pregunto si es posible aún hacer algo.
El 11 del mes que viene iremos a Barcelona a montar lo de Hogarotel y una muestra de Pesqueira en la Galería de Provenza. Luego de esta irá una de Laxeiro y después las serigrafías de Vigo.

Nada más por hoy abrazos muy fuertes a entrambos

[Díaz Pardo]

1973-12-28 Mencionado/a
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1973
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1973 en 28/12/1973

28.12.73

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

No tenemos más noticias tuyas, vuestras, que una referencia por Camilo de que os habló por teléfono. Yo algunas cosas fui metiendo en sobres y enviándote.
Ahora te va la del fallecimiento de Lugrís. Antonio Patiño te escribe contándote. Parece que los hijos se acordaron al fin del padre pero para llevarse todo lo que tenía.
Sala Giannini es una cosa curiosa. Caruncho es un decorador que vive en Madrid y que es autor de la decoración de Galerías María Pita. Ahora en Sociedad con Nogueira montan esa Sala de Arte en La Coruña. En unas declaraciones Caruncho dijo que en ella se exhibirá el auténtico arte gallego, cuatro o cinco firmas, y empezará por Labra. Si consideras algunas de las procedencias creo que la cosa tiene más significado que el que aparenta.
Más dramático es eso del consorcio de Vigo. Va nota.
Por lo demás todo sigue lo mismo.
Hago votos porque la recuperación de tu pierna no se detenga.
El mejor deseo para vosotros en el año que vamos a empezar. Abrazos muy fuertes a entrambos.

[Díaz Pardo]

Muy hermosas las ilustraciones del libro de Casares, As Laranxas...

1974-01-02 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974
Bos Aires
Sargadelos
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974 en 02/01/1974

Buenos Aires, 2 de Enero de 1974

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Recibí desde que llegamos tu sobre de dibujos, muy bueno y siguiendo un camino tuyo afirmado hace tiempo y la copia de tu carta a Echegaray con motivo de los documentos de Ibáñez. Ayer recibimos tu telegrama en el que participas haber estado, juntamente con José Luis, en el entierro de mi madre. Os lo agradezco mucho. La última visión de ella que nos queda fue la víspera del accidente nuestro cuando fuimos a despedirnos para volvernos en octubre. No volvimos a verla porque nuestra despedida de entonces le había hecho daño. Con mi hermana quedamos en no volver a despedirnos, hablar por teléfono a menudo y decir que aplazábamos el viaje por motivos distintos sin referirnos al accidente y sería luego ella, mi hermana, la que le diría después de despedirnos que habíamos marchado. Ahora lamentamos no haber estado con ella en los últimos momentos. Pero no podíamos prever este desenlace. La sabíamos bien, aún con sus achaques, y feliz con mi hermana, su hija y familia, yerno y nieto. La noticia nos sorprendió y no deja de dolernos. Tengo mi padre y mi madre enterrados en tierras distintas a la de su origen. Pero no quiero escribir nada más sobre esto.
A Camilo le entregamos las pesetas 21.000 y pico que tú nos ordenaste. Está muy bien. Le informamos de todo lo informable en esa. Está muy animado con respecto a sus estudios. Nosotros estamos soportando un buen calor con esperanza de una tormenta liberadora. El otro clima, el político, se desenvuelve muy tranquilo hasta ahora volviendo al pasado en cuanto a muchas cuestiones pero sin grandes saltos. La gente está esperanzada en cuanto al desarrollo económico que se prevé a partir de este año. Buenos Aires crece y crecen las ciudades del interior. No puedo decirte más pues aún no llevamos un mes de estancia desde nuestro regreso. La vida subió desde hace un año a más del doble. Los precios están aproximadamente como ahí. Con esta te envío la nota sobre Raimundo Patiño para el catálogo de Barcelona. Le remito una copia a él.

Bueno, esto es todo por hoy. Recibir Mimina y tú un gran abrazo de Maruja y mío.

Seoane

1974-01-06 Mencionado/a
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974 en 06/01/1974

6 de enero de 1974

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Sin ninguna tuya a que hacer referencia sabemos de vosotros por una carta que escribe Camilo desde La Dulce. Yo te confirmo algunas notas que te envié para tenerte informado de cosas que pueden interesarte. Ahora te van más. Si te interesa pido uno o dos números de la revista Bellas Artes, aunque supongo te lo enviarán. Tú mandas.
Estamos esperando la nota para la exposición de Patiño para hacer enseguida el catálogo. Él mandó las fotografías y una cosa en color para la cubierta.
Por aquí todo igual. Las cosas difíciles que conoces siguen difíciles, algunas más. Por lo demás mucho viento, mucha agua y mucho frío.

Abrazos muy fuertes para los dos

[Díaz Pardo]

1974-01-15 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974
Bos Aires
Sargadelos
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974 en 15/01/1974

Buenos Aires, 15 de Enero de 1974

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

El día 3 te escribí y envié la nota para el catálogo de la exposición de Patiño. Antes no tuve ganas de escribir a nadie por diversos motivos entre los que destaca mi estado depresivo que estoy superando. Pienso que lo único que me une actualmente con Galicia es el núcleo de amigos, entre los que te incluyo, que estuvieron constantemente conmigo en el sanatorio y en casa mientras no nos reponíamos del accidente y mis viejos ideales, siempre nuevos, con respecto a esta tierra. Todo lo otro, creo que tú me entiendes, murió para mí y constituye un nuevo fracaso entre tantos que experimenté en el pasado. El 73 fue un año malo; murió mi madre, sufrimos el accidente; fallecieron Falcini y Sheimberg, eran amigos míos desde hace treinta y cuatro años o treinta y cinco, desde muy poco después de haber llegado a Buenos Aires y les debía mucho a los dos; trabajé poco en cuestiones que a mí me interesaban por las decepciones personales que vine sufriendo en los seis primeros meses del año y que pretendo olvidar totalmente; murieron los tres Pablos que amaba, Picasso, Neruda y Casals, todo ello independientemente de cuestiones políticas, etc. Este primer mes del 74 sigue al 73. Dejé el bastón, creo, hace dos semanas. Siento cierta inseguridad algunas veces al andar en la pierna del accidente y empiezo a proyectar nuevos trabajos. El 74 espero sea un buen año.
Aquí cambiaron muchas cosas en el transcurso del año pasado. Todo está muy caro. Parece haberse puesto más difícil vivir. Los precios se duplicaron con respecto a diciembre del 72. Sin embargo, pienso que, con respecto al negro 74 que parece presentarse para Europa, Argentina está en condiciones económicas muy favorables derivadas de su riqueza material. Se autoabastece de petróleo y hoy se da noticia en el diario de haberse producido en el reactor de la Central Nuclear de Atucha la primera reacción de fisión nuclear “en cadena autosostenida y autocontrolada” previéndose que comenzará a producir energía nuclear en los próximos tres meses. Nos sorprende la calidad y el diseño de telas, cristales, etc., y las ganas de superarse de las gentes.
Bueno, acuso recibo de tus cartas del 28/VII/73, 31/XII/73 y 6/1/74 con las fotocopias que me enviaste. Te agradezco el ofrecimiento del envío de Bellas Artes pues me envió un ejemplar Raimundo Patiño y me basta. Maruja creo que ya os contó que estuvimos con Camilo, vino a casa antes de irse de vacaciones, lo encontramos muy bien y entregamos el dinero que nos dio Sofovich. Supongo que todo lo sabrás por él mismo. El clima aquí como siempre en verano, calor, humedad, tormentas, lluvias, fresco, todo alternado. Estos últimos días espléndidos. El fuego en la Pampa destruyó 2 millones de hectáreas de bosques, maleza, cosechas, etc., afectando a la energía eléctrica por la caída de cables de alta tensión, torres, procedentes de El Chocón, pero parece que en esta semana se resuelve todo. Que en 1974 todo resulte mejor. Cuando llegué me encontré con una carta de Ottawa, Canadá, invitándome a dos exposiciones, una de óleos y otra de grabados, tuve que contestar estos días agradeciendo y postergándola porque realmente no tengo ganas de ir ahora ni a Puerto Rico, ni a Canadá, ni a ninguna parte.

Un abrazo de Maruja y mío para vosotros dos y para todos vuestros amigos. Recibe otro grande de

Seoane

1974-03-30 Mencionado/a
Carta de Vázquez Freire a Luís e Maruxa Seoane. 1974
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Vázquez Freire a Luís e Maruxa Seoane. 1974 en 30/03/1974


La Coruña, 30 de Marzo de 1974

Queridos Luis y Maruja:

Recibimos v/ cariñosa carta del 19 del corrte. la que contesto rápidamente.
Nos alegramos de verdad que se encuentre restablecido totalmente de la pierna y el no tener molestia alguna tan pronto es una gran suerte, pues ya sabe que los médicos le decían que en los primeros meses y con el cambio de tiempo tendría molestias. Lo del regalo del bastón fue un acierto y además así “meigas fóra”.
Sé por José Luis Montero que ya está trabajando en las piezas para Magdalena y ya se supone lo contentos que me lo comunicaron.
Conmemorando los 25 años de la fábrica, Isaac hizo 2 jarras ensamblables para regalos y queríamos hacer también unos platos y un cartel conmemorativos y habíamos pensado en aquel dibujo tan bonito que nos hiciera para serigrafía. Se lo digo por si no tiene inconveniente que lo utilicemos para esto. La calca para el plato con el mismo motivo que el del cartel, lo haríamos en serigrafía. ¿Le parece bien?
Cada vez van resultando mejor las exposiciones en Barcelona, Patiño creo que vendió 3 óleos, Núñez 7 grabados y Ortiz, llevaba vendidos hace dos días 25 grabados. El próximo día 28 de Abril expondrá Pérez Bellas, supongo que también tendrá éxito. El día 9 aprovechando que vienen de desmontar la exposición de Valencia Dorneda y Pepe el carpintero, se aprovecha para desviarse a Barcelona para llevar algunos muebles y al mismo tiempo adecentar un poco la tienda y seguramente también aproveche la ocasión para irme yo también a ayudarles y en un par de días creo haríamos todo y si puede ser dejar colgados los cuadros de Pérez Bellas.
La casa de Sada va muy lentamente aunque en este momento hay mucha gente trabajando en ella, pues sin contar los albañiles, están los calefactores, ascensoristas, electricistas, fontaneros y acaban de terminar esta semana los de los ventanales y cristaleros. De cualquier forma no creo que esté terminada totalmente para el verano como teníamos programado, pero es lo mismo.
El pleito ya sabe sigue como siempre, en la última reunión del Castro vino Lobato en representación de los dos, pero para la de Sargadelos no fue nadie, ni el mismo Varela asistió. Allí como no pueden hacer nada ya no se molestan en ir. Como de todo esto ya le informa Isaac, no le doy más detalles.
Por su casa fui varias veces por si hay alguna novedad, estuve con el portero y siempre me da recuerdos para Vdes. es una gente estupenda. Me dijo que les había escrito. También estuve el otro día con Dónega un minuto en la oficina de Risco y tenía prisa pues marchaba con unos clientes, nada más me dijo que lo del pleito con el soldado marchaba bien, que iba a necesitar la factura del arreglo último del coche y le dije que la tenía la Compañía de Seguros y no me dijo nada más (supongo que si le hiciese falta me avisaría).
Muchas gracias por el ofrecimiento de ir a Buenos Aires, ya veremos. ¿Cómo está Camilo? ¿Termina este año los estudios? Bueno, para terminar les da recuerdos a todos los conocidos especialmente a Camilo y Vd. y Maruja reciban como siempre el mejor abrazo de María Elena y mío.

José Luis

1974-04-11 Mencionado/a
Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1974
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1974 en 11/04/1974


Buenos Aires, 11 de Abril de 1974

Sr. D. José Luis Vázquez Freire
La Coruña

Queridos José Luis y María Elena:

Nos alegró la carta de ustedes. Nos gusta tener noticias de todos los amigos y a ustedes no solo los estimamos muy especialmente sino que además les debemos muchas atenciones. No podremos olvidar todo lo que hicieron por nosotros los días afortunadamente pasados del accidente. Aún no empecé a trabajar en las jarras para Magdalena, lo voy a hacer muy pronto pero tengo que aliviarme antes de trabajo acumulado en mi ausencia. Debo hacer dos exposiciones, una aquí en Agosto y otra en San Pablo, Brasil, en Septiembre; hacer los grabados para un libro de bibliófilos que distribuirá un gran diario de aquí, Clarín, que me lo encargó, etc., aparte de redactar una monografía sobre Maside que tiene que editarse en Buenos Aires pues ahí es posible que no se permitiese, pues se trata de Maside en relación con una época de nuestra generación compostelana, alrededor del año 30. En cuanto a las exposiciones de Sargadelos en Barcelona me alegra su éxito y me gustaría que me guardase tres o cuatro ejemplares del catálogo de Ortiz Alonso y dos, en general, de todos los que se editen, aparte del que me envíe Isaac o Inés.
En cuanto a la témpera que había hecho para la serigrafía haga usted lo que quiera de ella. Queda a criterio suyo su utilización.
De Dónega recibí carta hace pocos días y me dice lo mismo que usted, que va bien el asunto del choque del auto, que el soldado reconoció su culpabilidad. También se encuentra optimista con respecto al pleito de Sargadelos. Tengo que contestar su carta uno de estos días. Estamos nostálgicos de La Coruña, creemos que hasta del accidente, pues nos permitió contactar que les importábamos algo a algunos parientes y a los viejos amigos, que tantos años de alejamiento no habían hecho olvidar una amistad crecida cuando éramos jóvenes y soñábamos con la implantación de la justicia en el mundo. Ahora nos queda la amistad, y el recuerdo de aquellos sueños que jamás, creo, veremos cumplidos.
Ese “ya veremos” que escribe en su carta con respecto a un posible viaje a Buenos Aires nos alienta la esperanza de que podremos verlos por aquí. Nos gustaría mucho que así fuese. En cuanto a Camilo lo vemos poco. Está muy bien y realmente ahora no sabemos qué le falta para terminar pues han cambiado los planes de estudio y no sabemos en qué medida le afectan esos cambios.

Reciban María Elena y usted un gran abrazo de Maruja y mío, extensivo a Victoria y José Luis hijo.

[Seoane]

1974-05-10 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974
Bos Aires
Sargadelos
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974 en 10/05/1974

Buenos Aires, 10 de Mayo de 1974

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Recibí tus cartas del 23 y 27 de abril que contesto hoy mismo al acabar de llegar, anteayer, la última que se cruzó con la mía. En la del 23 me enviabas copia de la minuta que ibais a presentar en la Asamblea del Castro con la que estoy totalmente de acuerdo. En cuanto a la parte de biblioteca de que me desprendo no es útil para la Escuela de Cerámica, pues se trata de los libros de narraciones, novelas, etc., que no tienen nada que ver con el arte. Me quedaré con los de arte, que constituyen una cantidad muy importante y muy valiosa, pues tengo muchos libros agotados que se buscan, los de poesía, los referidos a España y los gallegos. Calculo que me quedarán unos tres mil aproximadamente, quizás algo más. Los que me deshago de ellos los dono a una biblioteca de Tierra del Fuego fundada por un cuñado de William Shand. Te agradezco mucho de todas maneras tu proposición de compra.
Me alegro que le den el “Pedrón” a Álvaro Gil. Se lo merece. Es sin embargo curioso que hubiesen tardado tanto en otorgárselo. Quizás sea porque la labor útil y silenciosa que vino realizando parezca menor por esto mismo que la verbalista de otros. En cuanto a los grabados de Barcelona espera que exponga primero en esa ciudad que trataré de hacer tan pronto vuelva a España que supongo será a fines de este año o principios del que viene. Entonces quizás no deje grabados, sino dibujos. Pensamos quedarnos a vivir una temporada en Madrid, si podemos, antes de la exposición mía que tengo proyectada para Mayo del 75, alquilaremos un departamento como hicimos otras veces y pintaré en él, pero en contacto con la gente de esa ciudad. No haré como en la última exposición, volverme a La Coruña abandonándola. Creo que me fue bien de pura casualidad. Después trataré de exponer en Barcelona en el otoño o invierno de ese año. Quiero hacer una buena exposición.
Contesto ahora a la tuya del 27. Lamento que Lobato hubiese votado en contra de la minuta presentada por vosotros. Es muy curioso que tanto Rey, con quien mucho hemos hablado sobre el Museo, y Nogueira, hubiesen creído que éramos tan estúpidos como para solicitar de nuestros amigos la cesión de obras en beneficio de una empresa industrial, por mucho que simpatizásemos con ésta o aunque la hubieses fundado tú, como es el caso. Por otra parte me alegro que se vislumbre una posible solución para el pleito y me parece que la que anuncias es quizás la mejor que pueda acordarse, por otra parte uniría en el nombre, para el conocimiento general de las gentes y el futuro, a dos grandes empresas que, aunque tuviesen el mismo origen y la misma dirección, su separación actual necesita permanente explicación.
Por aquí como siempre. No hay más novedades que las que puedes leer en los diarios. En todo caso en el orden económico es una realidad que se están abriendo mercados importantes en el exterior. Creo que es mejor la política exterior que la interior. En el orden cultural continúa Buenos Aires desplegando su actividad habitual. De la colectividad no sé nada. Me envían de vez en cuando algún emisario para que vuelva a colaborar en determinadas cuestiones pero yo continúo negándome y rogándoles que no se acuerden de mí para nada.
Quiero rogarte que no te olvides que me debes el Pérez Galdós que me interesa mucho obtener y que es la única jarra que me falta. Debes tener en el bolsillo las dos o tres notas que tomaste para no olvidarte de ello. A Camilo no lo vimos en los últimos tiempos. Nos habló por teléfono, pero suponemos que debe estar estudiando con arreglo a los nuevos planes de estudio que ahora abarcan algunas asignaturas más, parecidas a las que se establecieron ahí hace muchos años. La Universidad cambió totalmente. El catedrático no tiene en la actualidad más función que la de orientar. Quedaron en general suprimidos los exámenes en bastantes facultades, en arquitectura por ejemplo, y la promoción se realiza juzgándose los estudiantes a sí mismos por un sistema de grupos. Una verdadera revolución en materia de enseñanza que tiene adeptos y contradictores.
Basta por hoy. Ayer te escribí una presentación a ti para una señorita hija de gallegos, Marucha Salgado, cuyo padre o madre, no sé bien, es de Ferreira de Valadouro. Irá a verte y me gustaría que tú y Mimina la orientaseis en lo que podáis. Un abrazo fuerte para Mimina y para ti de Maruja y mío.

Seoane

1974-05-23 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974
Bos Aires
Sargadelos
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974 en 23/05/1974

Buenos Aires, 23 de Mayo de 1974

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Contesto hoy tu carta última del 14/V/74, que acaba de llegarme y dejo, para contestarla mañana o pasado la anterior, que en uno de sus párrafos se refiere a admiraciones, discusiones, etc., que pienso merece respuesta que me ha de llevar más espacio y tiempo del que ahora dispongo.
A mí desde luego no me interesa participar personalmente de nada de lo que tú refieres en tu carta, premio diputación, pero creo, como tú, que puede hacerlo Laboratorio de Formas. No creo que en la provincia de La Coruña exista otra institución que pueda ser su rival de acuerdo con las bases del concurso. Totalmente de acuerdo con lo que tú hagas en este aspecto. Habla de ello con Pérez Ardá si no conoces a Porto Anido o alguno de los diputados provinciales. Lamento lo que está pasando con el pleito y la preocupación que te produce. Por mi parte me había hecho a la idea del posible arreglo que participabas en una carta anterior y que me parecía más normal. Creo que debéis evitar la liquidación.
A José le escribí a la galería de La Coruña hace pocos días cuando no sabíamos que te había hecho abuelo. Le volveré a escribir nuevamente felicitándoles por Carolina. Os adelanto la felicitación a Mimina y a ti. Que seáis abuelos presentes por el mismo número de años que lleváis de vida. Le escribiré a Dónega. Aunque es muy difícil alentar nada desde tan lejos. Camilo estuvo en casa hace unos días y le dimos en pesos el equivalente a diez mil pesetas. Está muy bien y optimista con respecto al final de su carrera a pesar de los líos universitarios. Están experimentándose nuevos métodos de enseñanza en los que tienen voz definitiva los alumnos. Se han hecho nuevos planes y en este momento es el primer ejemplo en el mundo de Universidad masiva.
Esto es todo por hoy. La de mañana o pasado será más larga. Ahí debes tener una carta mía en la que te recomendaba la jarra de Pérez Galdós, ahora añado que la prefiero en blanco; si está hecha se la entregas a José Luis para que la lleve al departamento de La Coruña. Te agradezco las fotocopias de Ser. Los dibujos míos de entonces no me gustan nada. Con el tiempo los había idealizado. Así ocurre con todo.

Un gran abrazo para los dos de Maruja y mío.

Seoane

1974-05-30 Mencionado/a
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974 en 30/05/1974

Castro, 30 de mayo de 1974

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Me acaba de traer Dorneda, que viene de Sargadelos, tu carta del 23 cte. que llegó allí ayer y como tenía sin contestar la tuya del 10, y ando con ella en el bolsillo para hacerlo en cualquier momento que encuentre, a pesar del maremagnum de problemas que me tienen aquí en el Castro sin descanso por esto del pleito, no pienso acostarme sin dejar de contestarte, aunque lo haga con carácter sumario. Y ahí va.
Lo del pleito volvió a entrar en una fase muy crítica porque los abogados, aunque ahora da sólo la cara Lobato, utilizaron el cargo de Administración de Rey y le volvieron a causar otro daño de 90.000,- con la Hacienda Pública, y solamente por este lado los daños se acercan al medio millón. Otras cabronadas creo que ya te las conté o lo hizo José Luis, le hicieron empresa por esta vía, con la esperanza de procurar la liquidación antes de que finalice el pleito. Me cansé, monté por encima del gremialismo de los abogados, incluido el nuestro, y presenté una denuncia contra Lobato y Mora en el Colegio de abogados, y enjuicié en una Junta a Rey en la que asistió en representación de él y de Nogueira Lobato, renunciando a la presencia de Risco para no tener las manos atadas, envolví a Lobato en su maniobra y copias del acta notarial se las envié al Gobernador y Delegados de Trabajo y Sindicatos advirtiéndoles de lo que pasaría a final de mes. Y aquí está Rey a quien tengo sometido a un intenso bombardeo de requerimientos, al igual que a Lobato a ver si consigo abortar la maniobra de utilizar a Rey para atacar a la empresa y se normalicen las relaciones con la Hacienda. Y aquí me tienes clavado y allá casi un pliego en esto...
Tomo nota de tu conformidad a lo del premio de la Diputación, cosa que celebro, y enseguida lo haré. – Estuvimos en lo de Álvaro y le hicimos una medalla de presencia del Museo en el acto y se entregaron a todos los comensales. José Luis te mandó una. Todo se hace un poco atropelladamente y no se pueden estudiar bien las cosas. El escudo lo hizo Vizoso. No obstante creo que teníamos que tener una medalla mejor estudiada con el escudo de Galicia a base de algún relieve pero también de alguna calca serigráfica, medalla que nos vendría bien para casos como este. Si tienes alguna idea o algún dibujo no dejes de darla. ---- Dónega me entregó el borrador de la escritura de la Fundación del Museo y estoy estudiándola porque hay que puntualizar algunas cosas. Tengo la imagen de que si esta situación persiste Cerámicas del Castro va a ser difícil que sobreviva y en consecuencia si esto fuese así o en la medida que lo fuese, el apoyo que el Castro pudiese prestarle al Museo... Bueno, el buscar financiación para él debe considerarse. En este orden creo que entre otras cosas podría preverse una especie de Asociación de Amigos del Museo Carlos Maside, cuyos asociados pagasen cuotas que ayudasen al sostenimiento del Museo. En compensación los asociados, que tendrían su reglamento, podrían tener uno o dos puestos en el Patronato del Museo, derecho a sus publicaciones, actos, etc. Lugo yo creo que habría que dejar la puerta abierta para que la utilizase el Patronato caso de que una vez constituido lo creyese conveniente de hacer algo semejante con la Diputación y Ayuntamiento. Piensa además que a la marcha a que van las cosas aceleradas por los aconteceres lusitanos es muy difícil que todo esto no desemboque en una cosa que no será peor que por ejemplo eso de ahí de la Argentina. En fin: dame tu pensamiento. ----
Jarra Galdós la tienes en casa. ---- Camilo; te acreditaré en tu cuenta cte. que te controla José Luis esas 10.000,- ptas que le diste. Es decir te ingresaré esa cantidad. Muchas gracias. Yo acababa de conseguir 20.000,- ptas. en cheques del Banco de Santander de ahí y se los envié. ---- Atenderemos a esa Marucha Salgado del Valadouro. ---- Muchas gracias por la felicitación por lo de la nieta. No me puede hacer ninguna ilusión con todos los problemas que me rodean y que rodean esto.
Ediciones: Falan os de Ribadeo salió y te lo envió José Luis. Está saliendo el de Mariscos y te lo enviaré. Están componiendo el de Dieste, que atiende él mismo en la imprenta y que ya tiene al Sr. Quintáns con la cabeza hinchada porque quiere el papel un poco menos balnco y un poco menos gris y la letra un poco menos moderna y un poco menos antigua... Tú me habías dado una relación de quienes querían pagar este libro como homenaje a Dieste que llevaría una nota que redactaría ¿Domingo?... ahora no sé donde tengo la nota. ¿Tú te acuerdas quiénes eran? Por si no encuentro la nota. Claro que lo más cómodo es que esto lo pagase sólo ediciones, pero... ---- Otro: mandé a la imprenta los textos del cuaderno para el Seminario del Libro. Lo estructuré así; Crónica do Seminario en col do Libro Galego.- Xustificación do Primeiro Seminario en col do Libro Galego, por R. Piñeiro.- O libro como elemento de comunicación e como empresa, por Fdez. del Riego.- A Hestoria do Libro Galego por Filgueira Valverde,- O Libro como Continente por García Suárez.- 8 páginas ilustradas con tomas del Seminario y exposición del Libro.- 14 páginas con dibujos de Xohán Ledo con una especie de ilustración del desarrollo histórico de la comunicación,- 4 páginas con las notas murales que figuraron en la exp[osición] del Libro de Barcelona (estas las únicas en castellano) y una relación de los asistentes al Seminario. A mí me gustaría que el cuaderno llevase por tapa el dibujo que tú hiciste para el catálogo de la Exp[osición] de Barcelona y si es que prefieres otra cosa para la tapa, por lo menos que este dibujo fuese dentro delante de las notas murales. Ahora bien: tú y yo habíamos hablado de que este cuaderno fuese el núm. 2 del La[boratorio de] F[ormas] pero si por cualquier razón hubieses cambiado de manera de pensar, y sin que me expliques nada, puede desistirse de esta idea y se hace como una publicación más. Yo tenía pensado que llevase un primer título O libro galego a discusión (o a exame). Crónica (informe) sobre o primer Seminario en col do Libro Galego celebrado en xulio de 1972 no Museo Carlos Maside coas ponencias presentadas e as conclusiós finales. Creo que el contenido de esta pieza es importante. Si tú crees conveniente hacerle una introducción cuando esté en pruebas de página te mando una colección y espero tus ideas sobre esto.
Nos alegra que estés pensando en volver. Ya se lo comuniqué a cuanta gente pude. La idea de que darte una temporada en Madrid por un lado la comprendo. Creo que terminarás viniéndote para aquí, me refiero Galicia-España-Europa definitivamente y que no ha de tardar el momento en que decidas venir con carácter definitivo. De alguna forma creo que esto es lo que deberás hacer. Y actuar pensando en ello. Adelante.
Te seguiré informando.

Un abrazo muy fuerte para los dos

[Díaz Pardo]

1974-06-18 Mencionado/a
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974 en 18/06/1974

18 de junio de 1974

Sr. Don Luis Seoane.- Buenos Aires.-

Querido Luis:

En este mismo momento recibo tu carta del 14 cte. cuando ya me disponía a escribirte con las últimas novedades. Tomo buena nota de lo que me dices respecto al Cuaderno 2, patrocinantes del libro de Dieste y Asociación de Amigos del Museo.
Ayer noche llegamos de Coruña a donde nos habíamos ido hacía unos cinco días. Muchos problemas. El principal, claro, el del pleito. Aprecio tus deseos de que no me deje llevar por arrebatos, pero no sé hasta qué punto habrá que llevar esta limitación, para hacer lo mejor en que se pueden defender estas cosas [sic]. Ellos no ceden en nada que no sea la destrucción de la empresa pues ya no estoy seguro si se conformarían con el montón de millones que piden, pues, nos ofrecimos a hacer una gestión para que algún grupo pudiese comprarles su parte en lo que piden, a condición de que nos darían una opción por unos meses autorizándonos a ello y tampoco han querido. El Juez los llamó a ellos, a mí no. Ellos dan por hecho que el Castro terminará en almoneda. Parece ser que el Juez está indignado de la canallada pretendida por esta gente. Si esto fuese así la posibilidad de que a ellos los separasen de la Sociedad no sería imposible. Pero entonces ellos tendrían derecho a exigir que se les indemnizase en el valor de su parte que tasarían peritos designados por el juez. Aquí está que si nosotros no pudiésemos pagar el precio de tasación es cuando la fábrica entraría a subasta, la fábrica o sus bienes. Y parecería ser que este es el objetivo que tienen. Claro está que esto no sea tan fácil. Y van a ser muchas las cosas que se presentarán por el medio que ofrecerán seleccionar las posiciones. El juez encomendó a Risco padre la posibilidad de una transacción pero nada consiguió. El Colegio de abogados por ahora no se sabe que haya hecho nada. Es decir Iglesias Corral, su Decano, no se sabe, yo al menos no lo sé, que haya hecho algo. El sábado 15 quedó presentada una denuncia en el Gobierno Civil contra los dos abogados y Rey por utilizar el cargo de este para sabotear a la empresa y obligar a los socios a que les compren las participaciones de ellos en 30 millones. La denuncia es grave. Se trata de chantaje claro. Hasta hoy no ha pasado nada. La maniobra de utilizar al Administrador para atacar a la empresa no hay más remedio que hacerla abortar pues antes de que se definiese el pleito ya habrían conseguido echar abajo a la empresa. El procedimiento legal de cesar a un Administrador de esta catadura, ya está utilizado en el pleito, pero como este parece ser que puede aún absorber tres o cuatro años más, tú me dirás qué puede hacerse, si no es buscar algún procedimiento aunque sea desesperado para acabar con esta maniobra. El que puede acabarla es el Gobernador pero, claro, ya te das cuenta, los intereses creados, circunstanciales que median. Perdóname esta parrafada larga, en la que trato de justificar un poco la desesperación.
Bueno. En cuanto a los Estatutos del Museo, ayer mismo volvieron a quedar en manos de Dónega para perfilar ciertas cosas. Albalat estudió también, y muy seriamente, estos estatutos y aportó su criterio para acomodarlo a un funcionamiento eficaz. Está firmada ya la certificación de Acta del Lab[oratorio] de Formas con el acuerdo semejante al del Castro, y todo listo para llevar al notario, pero Dónega quiso ayer que le echase un vistazo Chamoso. Acaso tenga razón. Si no hay inconveniente espero que el sábado podría firmarse, si bien su tramitación tiene unas cuantas vueltas pues el notario ha de requerir la conformidad de los patronos y la Fundación ha de ser aprobada por el Consejo de Ministros. De todos modos yo supongo que una vez otorgada la escritura la noticia de su constitución ya se podrá dar y a ver si para agosto conseguimos que se reúnan los patronos y que se tomen los primeros acuerdos tendentes a que en octubre se empiece la obra del Museo.
El Cuaderno 2 están componiéndolo. En un mes puede estar. Cuando estén las pruebas de página te las envío. Dime si te parece que independientemente que sea el Cuaderno L[aboratorio de] F[ormas] lleve un título sobre el tema monográfico que contendrá “O libro galego a discusión...”.
Estas son las noticias gordas que puedo contarte. Lo demás, proporcionalmente, carece de interés.
Esas 10.000,- ptas que le diste a Camilo te las ingresé en tu cuenta. José Luis te va a ingresar también en esa cuenta todo lo que tenías acreditado en el Castro, para más seguridad.

Nada más por hoy. Abrazos muy fuertes para ti y para Maruja

[Díaz Pardo]

1974-10-14 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974 en 14/10/1974

Buenos Aires, 14 de Octubre de 1974

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Te debo respuesta a tres cartas, las del 24 y 27 del IX, y a la del 6 de este mes. A la primera debo responderte, refiriéndome a mi salud, que te equivocaste en el diagnóstico, no creo seas buen manciñeiro, el mío, me refiero a los mareos, no es por llenar el estómago. Continúo comiendo poco, una comida no demasiado abundante al día y sin grasas, aceites, sal, azúcar y harinas, todo lo que prohíben los médicos. Si soy grueso es por mi contextura física que además vengo heredando por mis dos padres y mis abuelos que tampoco fueron comilones. En cuanto a las dificultades materiales y hambre recuerda estadísticas de los que teniéndolas sobreviven, aparte de afectarles a su psiquis. Si no pones gasolina, o energía eléctrica o lo que sea, a un motor, éste deja de andar tengo entendido, tú sabes de esto. El mío es problema de corazón, vista u oídos. Empecé con el corazón. Me revisó muy bien un cardiólogo, tratará de buscar los motivos de mi permanente tensión muy alta, posiblemente de acuerdo con mi sistema nervioso, con una sola visita no puede saberlo. Me dio un plan a seguir durante un mes. Estos días veré a un oculista, hace años que no consulto a ninguno sobre el estado de mi vista y luego consultaré a un otorrinolaringólogo. Como puedes observar creo en la medicina sin dejar de mirar de reojo a los curanderos, sobre todo a los que recetan yerbas medicinales. Esto es todo en cuanto a tu diagnóstico.
No discuto tu buena voluntad, pero temo que no hubieses dedicado al museo toda la atención que pienso debe dedicársele y que por lo que fuese se hubiese cambiado su destino en cuanto a su finalidad, no concretando en la escritura de constitución su verdadera orientación. Olvidando su origen el Museo ya existía cuando se hace la escritura última y el programa público expresado por mí, pero en nombre, claro está, del L[aboratorio] de Formas, consta en el N.º 1 de sus cuadernos y que era el resumen de nuestras conversaciones alrededor de su constitución. Esto debías recordarlo y debió haberlo conocido Dónega, a quien yo no instruí como tú piensas, en absoluto, en cuanto a lo que debía hacer, puesto que yo no conocía los trámites a seguir y descansaba en ti en cuanto a transmitirle el programa del Museo. En cuanto al orden y a los títulos puede ser una suspicacia mía, los segundos no me interesan y por eso no me refería al de Académico de Bellas Artes que no uso para nada, pero que resulta tan importante como serlo de la Gallega. Hemos hablado mucho del Museo y del Laboratorio de Formas y de todo lo que íbamos a hacer, etc., pero da la casualidad que en cuanto al Museo y de donde debía partir en general su colección está bien señalado en la página 19 donde se dice: “Terá de sere —el Museo— a colección conservada e eisibida do arte galego contemporáneo a partir da xeneración do ano trinta…” Párrafo que se inicia en la línea 15 de esa página. Además de esto están los carteles con carácter didáctico que se destacaron en sus paredes, incluido el que justificaba a Castelao. Siempre me llamó la atención la parcialidad de tu memoria que te lleva a olvidarte a veces, hasta de tus anotaciones, escritas para el recuerdo. Estás, pues, equivocado y no insisto en reprochártelo. Dónega, pues, no tenía que interpretar nada, etc. Los dibujos de Maside se los pedí yo a Dieste y fui yo también quien consiguió en una reunión en Santiago que pasasen juntamente con el autorretrato que está en el Museo de Vigo a El Castro. Yo también empiezo a perder memoria ahora, pero, en general, sólo para los nombres de las gentes. El catálogo a que aludes no estaba en gallego precisamente porque era del Ayuntamiento, no del Museo, y a ti y a mí, por lo menos a mí, me tenía sin cuidado, se trataba de algo, el Ayuntamiento, ajeno al espíritu de Galicia.
Y ahora perdóname que te conteste a otro párrafo tuyo. No me arrogo el derecho a “regañarte” como a un niño, sino a discutir con un amigo a quien quiero fraternalmente, algo que suponía tú debías saber. Yo no “regaño”, no discuto con los enemigos, los olvido y si algún día puedo devolverles el daño que me han hecho o hacen y pienso que no se han equivocado sino que fue deliberadamente, aprovecho, si puedo, esa oportunidad. Discuto contigo como con mis hermanos o con mis otros amigos y por mi parte no aceptaría nunca que tú te retirases del Museo, antes de que esto ocurriese lo haría yo. Comprendo muy bien que estás desbordado de asuntos que tratar y muy difíciles, pero quisiera que te ocupases del Museo, ya no por el Museo en sí mismo, sino por el centro de cultura vital que puede ser para Galicia cono se probó en los primeros tiempos de su actuación.
Cuando te escribí sobre la colocación de mi nombre en la lista del Patronato es porque tengo, como se dice, “la mosca sobre la oreja” en cuanto se trata en Galicia de gentes que trabajan en la emigración. No se sabe nunca lo qué hacemos ni lo qué hicimos, ni los sacrificios de diversa índole, de los que en mi caso estoy muy orgulloso, a que lleva esta dedicación.
Recibí la fotocopia de tu carta perdida del 7/VIII, y, hace dos días, muy retrasada, la de Dónega. Trataré de ir al Notario del Consulado la próxima semana y enviaré la presentación tan pronto me la den, casi siempre a la semana siguiente. Te envío el catálogo aparte. Esperaba enviártelo estos días lo mismo que a Corredor Matheos de quien tomé la parte de su trabajo sobre mí, y a otros amigos. Los colores que pusieron en La Voz son caprichosos. No tienen nada que ver con los originales y el dibujante interpretó como quiso los óleos.
Lo de Iglesias Corral que me cuentas, no me sorprendió. Te lo dice alguien que fue su pasante y piensa que la gente no cambia fundamentalmente mientras vive.
De aquí supongo estarás informado de todo. De la colectividad no sé nada. Por ahí debe andar Valentín Paz Fernández. A lo mejor regresó, no sé. Camilo estuvo con nosotros la semana pasada, está muy bien, esperanzado en terminar ahora a fines de noviembre. No tengo muchas noticias, cada día deseo tener menos.

Un gran abrazo para Mimina y para ti de los dos.

Seoane

1974-11-16 Mencionado/a
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974 en 16/11/1974

Sargadelos, 16 de noviembre de 1974

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

No tengo ninguna tuya a que hacer referencia. Tu última del 14 te la contesté el 26 ambas fechas de octubre último. Recuerdo que alguna nota acompañando algo te he enviado por medio.
Museo Carlos Maside; El Ministerio, el Protectorado de Fundaciones, devolvió la documentación por faltarle varios trámites y precisiones. Entre las fallas se encuentran la certificación del Delegado Provincial de Bellas Artes de que el Museo, Locales, reúnen las reglas dispuestas para ello (y lo peor es que creo que ese Delegado es Quintas Goyanes), falta el deslinde de actividades entre las entidades fundadoras y la Fundación, que tiene que quedar muy claro, al parecer, eso, reglamento para aplicación de rentas, objetos de beneficiarios y naturaleza y clase de prestaciones de estos. Y acaso lo más complejo es que hay que hacer los presupuestos justificativos del presente y próximo ejercicio, hay que hacer la dote del patrimonio para que este tenga sentido como Fundación privada y hay que hacer un inventario valorado y detallado de los fondos propios y de los custodiados. A través de Falcón Álvaro nos envió la cosa. Son trámites que al parecer no pueden obviarse. Lo más complicado de esto es que han de guardar una cierta objetividad porque el Ministerio tiene intervención en las Fundaciones, en compensación te puede meter un técnico en la Dirección. Ahora acaba de meterle un técnico en el Museo de Lugo. Claro que ahí buena falta hacía. ---- Dónega ya está subsanando la planificación de esas (al revés: está planificando la subsanación de esas fallas). Te tendré informado.
Otra cosa. Pranto Matricial, de Valentín. No sé si te dije en una mía que vamos a hacer una edición tetralingüe (pentalingüe porque llevará una variante portuguesa). Queremos tenerlo en la calle a primeros de enero coincidiendo con 25 aniversario del fallecimiento de Castelao. Haremos, posiblemente, una presentación del libro en la Galería de Barcelona y allí haríamos una exposición de las estampas del álbum Nós (un álbum desarmado y montado). ¿Podías hacer la tapa? Tamaño Memorias dun neno labre[go] o Cartas a Lelo.
Se te van a ingresar en tu cuenta cincuenta mil pesetas, primera distribución de beneficio de acuerdo con la junta de aprobación de balance de marzo último. Al Lab[oratorio] de Formas le corresponden doscientas cincuenta mil pesetas cuya distribución haremos cuando vengas tú en una junta que habrá que celebrar. De esas pesetas hay que pagarme a mí unas pocas que adelanté para todos los gastos legales que tuvo la Sociedad hasta ahora. Ya que estas van a ser las primeras pesetas que entran en la Sociedad por concepto alguno. Lo que yo adelanté no creo que llegue a 50.000, pesetas.- También en tu cuenta te voy a ingresar las últimas 10.000, pesetas (cinco y cinco) que le diste a Camilo. No te parezca mal que te haga los ingresos y que acaso te mande fotocopia de ellos. Se trata de tener menos preocupaciones y de que las cosas quedan más claras. Tomo nota de lo que dice Maruja en una carta que le escribió a Mimina y lo acepto, que le des tú ahí dinero a Camilo ¡Ay! y se te repone aquí. Te informo de todas estas minudencias para tu gobierno, también económico.
Del pleito no pasa nada. Dentro de unos cuatro meses se celebrará la vista en la Audiencia y luego año y medio en el Supremo. Mientras estamos estudiando la operación querella.
Las cosas por aquí, en general, no creo que vayan mucho mejor que por ahí. La cosa política está fluida pero puede seguir así muchos años, depende de lo que diga el ejército. La economía se deteriora día a día. Eso puede ser más grave. Ni el Castro ni Sargadelos han visto disminuir sus ventas. Todo lo contrario. Pero no han podido subirse los precios en la misma proporción de los costos. Estos han aumentado en un 85%. Los precios han subido, lo hemos podido subir un 12% y hubo que trabajar mucho más para superar el problema. Con todo este ejercicio no podrá ser lo brillante que fue el anterior. Y menos mal porque por ahí la crisis es muy seria y estoy seguro que se agravará a partir de enero. Verás, veréis, lo que subió la vida.
La exposición de Alberto Sánchez en el Museo la han dispuesto para el 8 al 30 de abril. Convendría con ese motivo mover algo el ambiente. Ahora como ya sé la fecha fija voy a dar la nota a la prensa.

Nada más por hoy. Abrazos muy fuertes para ti y para Maruja

[Díaz Pardo]

1976-01-03 Mencionado/a
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976 en 03/01/1976

3 de enero de 1976

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Me llegó vuestra tarjeta de felicitación de año, primera noticia que llega de vosotros. Volví de Madrid el día 30 y el día 1º ya me tuve que ir a La Coruña al entierro de Antonio Martínez. Traje, y ya le di a José Luis varias cosas que habías dejado en la Galería en Madrid, unas para tu casa y otras para entregar a amigos (se trata del Insectario cuyo ejemplar que has dejado para mí te agradezco mucho. Es estupendo). De Madrid nada te digo porque acababas de dejarlo. Justo el día 28 Gustavo Fabra Barreiro (que nos íbamos a encontrar el 29 por la mañana en la Galería), apareció muerto en el baño de su casa, sin que se sepan, al parecer, las causas, posiblemente algún ataque al corazón, una caída, una descarga del calentador... La exposición de lo de Castelao, cuyo catálogo te llevó Mimina, se montó en el fondo de la parte baja y en el seno de ella Blanco Amor va a presentar varios libros de Akal de y sobre Castelao. Fue oportuna y está siendo muy bien considerada.
Te incluyo notas de la presentación del libro de Fdez. Ferreiro. También te va el guión de la presentación que se va a hacer el próx[imo] 9 de la carpeta de Ricardo en acto organizado por el Museo en la librería Arenas. Me parece que organizado de esta forma despertará interés y tendrá calor aunque en La Coruña no sea muy conocido Xohán Ledo. El prefirió que se hiciese en el Museo o en La Coruña mejor que en Vigo. La exposición de las Galerías se montará en Madrid sobre el 20. Y creo que no te puedo adelantar más novedades. Iremos enfrentando al toro por donde venga.
Hace un par de horas hablé con Camilo y con Mimina a la Dulce; apenas oí pero entendí que estaban contentos y que se casaban a la tarde. Xosé se marchó con María para Madrid y se me llevaron a Carolina. Hemos dado unas pequeñas vacaciones hasta el día 7 desde el 31, así que estoy sólo y con la f[ábri]ca paralizada. Aprovecharé para hacer un examen de conciencia que buena falta me hace.
Bueno, os deseo lo mejor en este año. Que aguantéis bien los calores de ahí. Mientras aquí hay hielo por todas partes. Prefiero el calor.

Un abrazo muy fuerte para ti y para Maruja

Isaac

1976-01-12 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1976
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1976 en 12/01/1976

Buenos Aires, 12 de Enero de 1976

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Estamos en Buenos Aires desde hace algunos días, más de veinte, no sé cuantos. Creo que desde entonces te hice llegar la carpeta de grabados a través de Inés, que firmaron además Patiño y Ramos, una tarjeta de año Nuevo con un grabado mío, que para sí había hecho Baudizzone y unas líneas, cuatro o cinco, de llegada. Desde entonces estuvieron con nosotros Mimina y Mariluz al día siguiente de su llegada y en vísperas de marcharse a La Dulce, con Camilo y Adriana. Unos días antes habían venido los dos últimos muy animados y contentos por la llegada de Mimina. Estas son las noticias más importantes. Las otras, las nuestras, son apenas comunicables. Estamos metidos en casa. Yo pintando y Maruja haciendo nuevas cortinas para la galería del departamento. Vimos algunos amigos, muy pocos, pues casi todos están afuera, Punta del Este, Mar del Plata, etc. Buenos Aires está lleno de turistas brasileños, yankis, paraguayos, bolivianos, etc., que vienen a comprar aprovechando la desvalorización de la moneda y que le dan un tono muy particular a la calle Florida. De la colectividad no vi a nadie, Prada está en Chile con su hijo y familia. De fuera de ella vi a Varela, a Pérez Prado, cuya película de Castelao dura unas dos horas la veré en estos días, luego de terminada, creo que estará lista esta semana; a Palmás, que marchó por un año a Londres, pasará por España, y Vilanova que habló conmigo por teléfono, pues, por razones de familia, salió para España hace algo más de una semana. De afuera de Buenos Aires vi a José Luis, de Magdalena, que me dio la noticia de que venías en Marzo, que nos alegró mucho. Esto es todo, como ves no es nada, o casi nada. Suponemos que Mimina vendrá estos días con Mariluz, las esperamos. De aquí te mandan saludos los Baudizzone que vi a fin de año, están en Pinamar; Frontini, que me hizo ese encargo antes de irse a Río de Janeiro, el de los saludos; en meses próximos marchará a España, y Lipa Burd que es uno de los pocos que veo permanentemente, lo mismo que al ingeniero Díaz que también preguntó por ti y te envía saludos. Recibe un abrazo de Maruja y mío y reparte otros más entre los amigos comunes.

Seoane

1976-02-02 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1976
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1976 en 02/02/1976

Buenos Aires, 2 de Febrero de 1976

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Recibí dos cartas tuyas, del 17 y del 21 de Enero y unas fotocopias aparte. Sospecho que Mimina y Mariluz os habrán transmitido noticias nuestras, de nuestra vida aquí. Apenas salimos de casa. Trabajo, no hay nada más que hacer en verano en Buenos Aires. Tengo ocho o diez cuadros nuevos. Dibujo y siento una gran pereza de escribir. Tan pronto llegué, una semana o diez días después, escribí a algunos amigos, no recibí respuesta de ellos, no sé si recibieron los álbumes, Insectario aquellos pocos a quienes se lo envié. Sé, únicamente, que tú lo recibiste, José Luis y Domingo, y sé por ti que les fue enviado a todos. Creo que estamos regresando a la época de la correspondencia enviada a través del charque, del propio. Aquí, en cuanto a esa, funciona el disparate. En cuanto a esto y a muchas otras cuestiones. Algunas cartas tardaron en llegar diecisiete días, la tuya, la última, salida el 22 de Cervo llegó el 30, la de José Luis salida el 18 de La Coruña había llegado la víspera y la de Domingo, salida el 22 llegó también el 30, al mismo tiempo que la tuya, habiendo salido el mismo día. Lo normal era que desde España una carta tardase solamente cinco días, llegando a menudo en cuatro. Por Mimina envié un cuadro para Aele de Madrid, el que querían para un cliente que adquirió uno de formato grande en 1974. Desde que ella y Mariluz se fueron hicimos reformas en el departamento. Encargamos un nuevo mueble para los libros de arte, pues estaban de tal modo amontonados, ocupando casi todos los placards, que no teníamos ni donde guardar la ropa, que nos decidimos a hacer una nueva biblioteca. Ordenarlos nos llevó tres días y menos mal que la temperatura, hasta ayer, durante quince días seguidos fue otoñal, con noches frías y con grandes desastres de inundaciones en el interior. En la Pampa, en los días que estuvo Mimina, ardieron más de un millón quinientas mil hectáreas de bosques y maleza, desapareciendo con el fuego millares de vacas y ciervos. Algo menos fue en San Luis hasta donde se extendió el fuego. Una superficie quemada mayor a la superficie de alguna región española.
Los álbumes de dibujos y grabados se venden con tiempo. Estoy seguro que el de Ledo tiene que venderse por su calidad. Por otra parte todos ellos ofrecen la imagen de un país y Galicia poco a poco, por los álbumes y libros de dibujos de Castelao; de Prada, el grabador orensano, de R[eimundo] Patiño, los tuyos, el de Ledo, los míos, etc., señalan una época de Galicia juntamente con la otra producción intelectual. El de Ledo es un gran álbum. Es una pena que la nota de La Voz no transmita lo que dijeron los tres oradores en la presentación de Arenas.
No puedo comprender a Rey, ni el por qué de ese deseo de buscar los cuatro pies al gato en cualquier cuestión y perder la vida pleiteando, aún tratándose, como en el caso de él, de la vida de un desocupado. En cuanto al Museo no tiene esta responsabilidad alguna con respecto al Castro, únicamente agradecimiento por el acuerdo de ayuda. Yo no hablé con Dónega sobre estas cuestiones. El acta supongo que debe estar hecha, pues luego de aquella única sesión no tenías más que sentarse a redactarla y darla para firmar. Supongo habrás hablado con él. Comprendo tu desesperación. ¿Qué sabes del Álvaro Gil? Cuando salí de Madrid estaba muy mal, así al menos lo veíamos todos. Uno de los días últimos de Madrid lloraba y se despedía de mí. Odio la vejez, ver como a las gentes las destruye el tiempo y se destruyen a sí mismas. Simone de Beauvoir, la compañera de Sartre, escribió un libro tremendo sobre la vejez. Es la historia de la degradación física y mental del hombre, analizándolo de la misma manera que un entomólogo analiza un insecto. Quizás la declinación de la mujer sea en general más trágica que la del hombre, así lo hace sospechar Simone de Beauvoir, por tener un mayor sentido del propio cuerpo y del valor de éste.
Estos días estuvieron Camilo y Adriana y otro día Camilo. Están felices. Camilo vino a recoger a Buenos Aires materiales para el horno. Trabaja con entusiasmo. Algunos amigos empiezan a volver de sus vacaciones, otros salen estos días para distintos puntos del mapa. No parece ocurrir nada en el país. Sin embargo éste encierra la locura en todos sus aspectos, la Demagogia, que es la enfermedad política peor, lo está hundiendo. La gente emigra, desde los físicos, matemáticos y hombres de ciencia en general, hasta los artistas de todas clases. Mimina te habrá contado lo que le ocurrió a N[acha] Guevara, de la que te envié los discos que encontré, ya se transformaron en piezas de colección, y así ocurre diariamente.
No te escribo más. Entre lo que ocurre, lo que uno ve en los amigos envejecidos, la pena que producen, y los sucesos políticos, o mejor, derivados de la política, nos invade el pesimismo.

Recibid todos un abrazo de Maruja y mío y tú otro de.

Seoane

Nota: Por favor pon en el sobre el número postal correspondiente antes del Buenos Aires, es decir, 1021-Buenos Aires, es obligatorio desde comienzos de año.

1976-02-16 Mencionado/a
Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1976
Bos Aires
Sada
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1976 en 16/02/1976


Buenos Aires, 16 de febrero de 1976

Sr. D. José Luis Vázquez Freire
Sada

Queridos María Elena y José Luis:

Recibimos la carta que nos enviaron hace casi un mes. Estaban presentes cuando la recibimos Mimina y Mariluz que descansaban en Buenos Aires de los días pasados por la boda de Camilo en La Dulce, pueblo de interior donde fueron muy obsequiadas. Fueron unos días de calor que luego no se repitieron hasta estos tres días últimos, pues, en general, está resultando un verano bueno. De los encargos a José Luis: Recibí carta de AELE donde me participan haber recibido el dinero que les envió. Del pintor Colombres no supe nada, seguramente no le gustó la fecha que señalaba López Calvo o expuso en cualquier otra ciudad española, o no pudo ajustar bien las fechas con sus deseos. No puedo saberlo. De Librouro me remitieron una carta de Patiño de Vigo, Pousa y no recuerdo quien más para enviar el cuadro para el homenaje a B. Amor, con motivo del catálogo, sospecho que cuando enviaron la carta estaba a llegar. La carta nos llegó ayer procedente de Sargadelos y tiene fecha del 27 de enero. En la suya me remitía un sobre del Banco Zaragozano juntamente con unas cartas enviadas a Paseo de Ronda. El sobre venía vacío. Esto es algo que suele ocurrirme a mí. Por todas estas molestias les estamos muy agradecidos. Buenos Aires está triste por todo lo que ocurre que es mucho y nosotros tenemos nostalgia de la tranquilidad coruñesa, por lo menos la que había cuando decidimos venirnos. Sentimos la venta del auto. Maruja estaba contenta con él y yo también. Nos alegramos de cualquier manera de haber ganado 5.000 ptas. en la operación.
Por Isaac voy sabiendo del estado del pleito y los dolores de cabeza que el desocupado de Pepe Rey quiere producir. Se trata de un alguien, que trata de cubrir su ocio haciendo mal a los demás. Esperamos que termine haciéndoselo a sí mismo. Sospechamos que Mariluz y Mimina les habrán contado del viaje a ésta ¿por qué no se deciden ustedes a uno parecido de veinte días o un mes? El pretexto puede ser el horno de Magdalena, o el tomarse simplemente unas vacaciones; con dinero externo, pesetas o cualquier moneda europea, lo único que cuesta realmente es el viaje, pero la estancia es muy barata y el mismo importe del viaje puede sacarse con la compra de artículos de vestir. Los abrigos de nutria, o cualquier otra piel, como los que compraron Mimina y Mariluz constituyen, si los venden, un negocio. El peso ha bajado casi el doble desde que ellas regresaron con respecto a la peseta y ahora en invierno, en el verano de ahí, Buenos Aires es una ciudad que ofrece cine y teatro por ejemplo, como unicamente Nueva York, París y Londres. Anímense, a nosotros nos darían una alegría. Yo tengo dos exposiciones, en setiembre y noviembre en Buenos Aires y a fin de año o en Enero del 77 otra en Mar del Plata. Trabajo.
Un gran abrazo para los cuatro, María Elena, usted, Victoria y José Luis (hijo) de Maruja y mío:

[Seoane]

Nota: Ruego que cuando escriba ponga en el sobre el número postal, es una nueva disposición desde principios de año: 1021-Buenos Aires.

1976-05-24 Mencionado/a
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976 en 24/05/1976



24 de mayo de 1976

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Ayer se celebró eso del Pedrón de Ouro dentro de la tónica que más o menos conoces de alguno de los actos que tú habías estado. Yo, bastante flojo de mi gripe, con tos y afonía, llevé esa hoja que leyó el Secretario. Actuó de mantenedor Paco del Riego, sustituyendo a Rafael, que aunque también estuvo presente, el hombre anda mal. Cuando se leyeron las adhesiones, Pousa Antelo que las leía, al leer la tuya hubo un grande y espontáneo aplauso para ti. Yo soporté la cosa como pude pues mi salud no anda para estas cosas ni mis aficiones están por aquí.
En efecto, luego de mi carta del 5 que te confirmo, volvió a repetirme la gripe, me atendió García Sabell y durante una semana me pusieron cuatro inyecciones diarias en mis flacas carnes. Prácticamente me han hecho perder un mes y aún no sé cómo terminaré. Otra gripe más y me despido.
Y todo esto con el telón de fondo del nuevo pleito por lo del Museo. Te envié una convocatoria para una Junta de Sargadelos. Gasto mis esfuerzos en perseguir esta situación. Tanto Valentín como Paco del Riego creen que hay que seguir en ir a por Iglesias, y llevar el asunto a la prensa si es necesario. De momento el Consejo General de la Abogacía acusó recibo de mi denuncia, que era del 17 de abril, y lo hace ahora con fecha 19 de mayo (más de un mes después) diciendo que con esta fecha se ha pedido la información para darme la pertinente contestación. Yo seguiré apretando las clavijas. Hay que suponerse que este tipo estará revolviendo Roma con Santiago para que todo quede en nada y como unos a los otros tienen algo que taparse hay que temer que lo consiga y no hayamos hecho nada.
Álvaro Gil sigue mal. De todos modos parece que empezó a conectar con Lorenzo y le está dando algún trabajo de colaboración. Coincide con que al parecer en la revista médica esa están reduciendo la plantilla... coincide claro con que el país este está en la bancarrota y yo no sé cómo se va a salir adelante. Y aquí en Galicia, pero principalmente en La Coruña para colmo de males el incendio del petrolero ese está arruinando todos los criaderos de marisco de la provincia además de presentar un panorama negro para el turismo. Precisamente cuando Xosé te hablaba por teléfono para eso de la Bienal el petrolero estaba ardiendo y yo en cama con 39 grados.
Estas son todas las novedades que hay por aquí y como ves no son ciertamente muy alegres.
Espero tus noticias, hace también bastante tiempo que no tenemos noticias de Camilo. Las noticias que siguen llegando de la Argentina siguen hablando de secuestros, muertes de guerrilleros, de policías y militares, aunque no con la insistencia de hace dos meses. La situación política de por acá creo que es sencillamente confusa. Un poquito han mejorado las cosas en el terreno de la fluidez de expresión, pero todo penosamente.

Nada más, un abrazo muy fuerte para ti y para Maruja

[Díaz Pardo]

1976-06-07 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1976
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1976 en 07/06/1976

Buenos Aires, 7 de Junio de 1976

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Recibí tu carta del 24/V juntamente con la fotocopia de tu discurso de respuesta a Del Riego. Te agradezco la mención que haces de nuestra relación y la exageración tuya sobre la calidad de mi información, que como tú sabes muy bien es absolutamente parcial, es decir, referida a unas cuantas facetas de la cultura y forzosamente limitada. Me hubiese gustado que me enviases los comentarios de los diarios al acto, pues no tuve más noticia de él que la primera, por la que inmediatamente te felicité, enviada por una sobrina de Maruja desde Madrid, la que consignabas en una carta tuya anterior, y el discurso que me enviaste acompañado a la última que me pareció muy bien, excluyendo la parte de amistad, pero breve.
Envié a José Luis la carta para que me represente en la asamblea de Sargadelos con una pequeña nota para que la lea el secretario y conste en acta. Me parece bien la actitud de Valentín y del Riego. Pienso que hay que hacer pública la actitud de Rey y su abogado frente al ataque que realizan indirectamente a una institución al servicio de la cultura gallega. En este sentido le escribí hoy a Dónega para que convoque a los miembros del Patronato y se tomen medidas de defensa del acuerdo del Castro cediendo su parte a Sargadelos y que constituye ya para nosotros parte del patrimonio del Museo. Sería útil que la campaña se iniciase en Madrid y Barcelona y que fuese iniciada como un problema de Derecho en cuanto se refiere a la natural limitación del derecho de retracto cuando las acciones de la sociedad se ceden por mayoría de votos a una institución cultural de beneficio popular. Sobre la necesidad de modificar con sentido actual algunos aspectos demasiado individualistas de los códigos civil y de comercio que no pueden estar de acuerdo con la época en que vivimos. Esto es un problema que deben encarar los abogados y magistrados jóvenes. Yo hace cuarenta años que dejé estas cuestiones, lo lamento muchas veces, pues por problemas como este me gustaba la profesión que había escogido. Entre los cambios próximos que se anuncian en España tienen que incluirse los que se refieren a las sociedades mercantiles. Mientras tanto que se vayan anunciando en sentencias judiciales. Incluiría conferencias sobre esta cuestión entre las de defensa del acuerdo de El Castro como muy importante como capital para el Museo.
A Camilo lo hemos visto hace unas semanas. Vinieron los dos a comer con nosotros. Está muy contento con el curso que sigue, le entusiasma el trabajo de investigación que está realizando con Pereira. La Argentina pasa por un período muy complicado, como creo que le ocurre a España. Todo esto es para hablarlo y discutirlo personalmente.
Recibirás ahí la visita de Cuadrado que va a esa como delegado de la Federación al Congreso de emigración. Va con mucha ilusión de volver a pisar Galicia y España. Aquí le quedan su mujer y dos hijos. Su estadía ahí creo que será de un mes o algo así. Marika se irá también, probablemente, en Julio.

Recibid Mimina y tú, Xosé y María, un abrazo muy fuerte de Maruja y mío.

Seoane

1976-07-13 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1976
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1976 en 13/07/1976

Buenos Aires, 13 de Julio de 1976

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Perdóname este retraso en contestarte. Tengo recibidas dos cartas tuyas a las que no respondí, habiendo recibido con ellas los recortes referidos al Pedrón de Ouro, fotocopias del juicio con Rey y antecedentes de la delegación española a la Bienal de Venecia, terminando, en cuanto a ésta, sin saber de qué se trataba. Te agradezco mucho estos envíos. Estuve trabajando muy intensamente para la exposición que inauguro el día 27, suponiendo que, dadas las circunstancias por que atravesamos, no ocurrirá nada. Parodiando a Hemingway en aquel título París es una fiesta, Buenos Aires es un duelo, y a todos nos alcanza el dolor. Dejemos esto. Me alegré mucho de las notas que escribieron sobre ti con motivo del Pedrón de Ouro, son muy merecidas y no hay tales disparates en las de Garcés y García Bayón. Me hubiese gustado estar en el acto de entrega del premio. De todo lo que me dices de González López no me sorprende, en cuanto a alianzas y amistades no tuvo nunca demasiados escrúpulos, pero en lo referente al discurso de ingreso de Martínez Risco en la Academia de Jurisprudencia también me parece natural. Siento que sin quererlo tengas tantas veces que darme la razón en cuanto a mi juicio sobre algunas personas dadas las causas que la originan. Te llevo diez años y por mi actuación cuando tú eras un adolescente aprendí a conocer a las gentes que se destacaban en Galicia por uno u otro motivo. Creo que podría añadir que un núcleo de amigos que pretendíamos igual futuro para el país, algunos muertos, teníamos juzgado a la generación que nos precedía y aún conociendo la definición del político de Nietzsche que es algo así, “el hombre de ideas cortas y manos largas”, en el caso de algunos gallegos las manos les habían crecido desmesuradamente y en esto de las manos no incluye a Martínez Risco.
En cuanto a la Bienal de Venecia no sé por qué os molestasteis en llamarme por teléfono si de todas maneras ibas a resolverlo a tu gusto. Cuando opiné que no había nada para enviar es porque considero que las dos litografías de Souto que llevé para el Museo no representan en absoluto la obra enorme que él realizó en cuanto a la guerra con sus óleos diseminados por el mundo y que menciona el poema de Ensor y los elogios de la gran crítica europea aparte de la española, comprendiéndose en ésta un espléndido trabajo de León Felipe. Fue el pintor que más trabajó, se pueden contar más de mil dibujos y tintas hechos con el tema de la guerra. Yo tengo un álbum de dibujos extraordinarios de él que algún día pienso reeditar. En cuanto a la obra de Castelao no se deben enviar a una Bienal de Arte reproducciones. No significan nada desde el punto de vista artístico como tú sabes tan bien como yo y los originales no se sabe, yo al menos no lo sé, donde están. Su tamaño son algo más del doble por lo que me dijo una vez Castelao y supe por Gori Muñoz en Buenos Aires que participó en su edición. Y en cuanto a mi afiche me alegro que no lo hubieses encontrado en el Museo. Creo que jamás estuvo, yo por lo menos no lo doné y mucho menos como tú supones se lo presté a nadie. Nunca dispuse por mi cuenta de nada del Museo para prestárselo a nadie. De las otras cosas que hice aquí tengo muy pocas y tampoco significan mucho desde el punto de vista artístico. Ahí pueden lucirse catalanes, y madrileños pues fueron guardando todo, por lo que sé de Eduardo Vicente, Morales, Mateos, etc.
Ese afiche mío no posee otro mérito que su carácter documental. Yo lo tengo aquí como dos de los de Castelao de entonces y algún día volverán a Galicia, lo mismo que la iconografía que Maside me fue enviando antes de morir, alguna de la cual fui publicando en Galicia Emigrante.
Este año, directivos del Centro Gallego, volvieron a insistir para que aceptase la presidencia de la sección cultural prometiéndome toda clase de apoyo. La sección está en contra de Valentín Fernández que, por otra parte, parece que quiere fundar un partido político en Galicia. (Esto nos faltaba…!) Naturalmente, no acepté. Sólo cuenta lo que pueda hacer cada uno de nosotros, aunque por mi parte pueda muy poco. Para cuando vuelva tengo, desde luego, algunos proyectos personales, que pienso pueden ser interesantes y, naturalmente, sólo referidos a Galicia.
De aquí no puedo contarte nada. Creo que ahí lo sabéis todo. Hay mucha gente de aquí por Europa y América. A Camilo no lo vi últimamente creo que te dije que está entusiasmado con lo que hace piensa que le será muy útil. Te envío una tarjeta de invitación de una señora o señorita, Julia Solanas, casi desconocida hasta ahora en Buenos Aires, pero que ya mereció ser aceptada por el Museo Carlos Mazide. ¿Qué sabes de esto y quien aceptó su obra?
Esto es todo por hoy. Estamos Maruja y yo deshechos y resignados. Por mi parte continúo con fallas de salud y es probable que tenga que operarme después de la exposición. No me preocupa. Desde luego no me gusta pero no pienso en ello. Entre otros achaques me sobra ácido úrico y me falta potasio.

Maruja y yo os enviamos un gran abrazo a Mimina, los tuyos y a ti.

Seoane

1978-04-28 Mencionado/a
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1978
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1978 en 28/04/1978

28 de abril de 1978

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Tengo las tuyas [del] 8 y 12 cte. También llegó la tapa del L[aboratorio de] F[ormas]. Muy hermosa. Vi, ya tejiéndose, el tapiz de Don Pedro Monís que es formidable en todos los sentidos y está muy bien buscado el tema. Te felicito y nos felicitamos de que la Galería pueda inaugurarse con esta pieza. No se trata de que cobres por el tapiz ni por su idea ya que esto no tiene precio, pero supongo que haréis más de un ejemplar de los tapices y podéis venderlos, digo yo.
La Galería se inaugura el 17 de mayo, Día de las Letras Galegas. No sabemos si ese mismo día se presentará la edición facsimilar del Terra de Melide o uno o dos días después, que estará a cargo de Piñeiro y de Filgueira. La presentación será también para el L[aboratorio de] F[ormas] y se relacionará con la exposición. Además de los compromisos que pueden tener ese día los presentadores está la posibilidad de que si se hace simultánea la inauguración de la Galería y la presentación de libros e inauguración de la exposición podemos correr el riesgo de no saber donde hemos de meter la gente. La Galería está quedando muy bien. Al frente de ella estará el cuñado de Xosé: Xesús Campos, y una hija política de Guitián Ojea.
Esa exposición del libro debió ser importante. De acuerdo en la insustituibilidad del hombre. Tengo además mis dudas si no hay ya un exceso de tecnología que perjudica la calidad por principio al perder casi casi sus raíces etimológicas, las que le dieron nacimiento en las prensas, imprimiendo. Todo esto sin dejar de reconocer la productividad conseguida con las nuevas tecnologías que no podrán hacer regresar estos avances conseguidos en beneficio de la divulgación.
Por aquí lo único importante que pasó fue lo de la pre-autonomía. Supongo que ya estás enterado. Rosón presidente, 7 consejeros de UCD, Fdez. de la Mora por AP, Celso Montero por el PSOE y Marino Dónega nombrado por los tres Senadores de designación Real. Constituida en el Palacio de Xelmírez hace hoy exactamente 10 días con la presencia de Clavero y Cabanillas, y con unas 1.500 personas fuera de la plaza gritando contra la Junta, contra Rosón, etc. Interviú sacó esos días un nuevo reportaje sobre los Rosón y secuestraron el número luego de estar medio repartido y a los dos días volvió a sacar un suplemento extraordinario titulado “Por Rosones” que también fue secuestrado luego de que ya estaba en la calle. Creo que todo es confuso y que detrás del copo de la Xunta por los ucedistas y de sus detractores de Interviú se están moviendo intereses que compiten en apoderarse del control de Galicia y no precisamente para favorecerla. Creo que lo que menos importa es el pasado de los Rosón, pero el ponerlo a él en la cabeza era fácil ver que se lo iban a recordar (1ª equivocación). Y su facultad de poder secuestrar casi simultáneamente con la salida un poderoso semanario por tres veces dejó la impresión de la utilización de un procedimiento franquista para ocultar la información, perdiendo su facultad de hacer uso del derecho de réplica en la misma revista con el mismo espacio aclarando lo aclarable y querellándose si correspondía. De esta forma en fotocopias la revista tuvo doble difusión (2ª equivocación). La que pierde siempre es Galicia porque lo que se hace de una y otra forma es presentar una imagen lamentable. En cuanto a Marino Dónega el hombre hace un sacrificio con haber aceptado el cargo dando un mínimo de contenido galleguista al organismo. Cedió a pedido de Domingo que tenía la representación de Cela y Zelada frente al único candidato para este puesto por los independientes que era Iglesias, quien se echó a llorar al no verse integrado en la Xunta. Las cosas son difíciles. No se sabe qué es lo mejor que se pudo haber hecho. Hay una cierta frustración sobre la democracia esta que continúa con otro nombre el mismo mangoneo por los mismos amos del régimen anterior.
Sí, Rosendo está en el Castro. Está empezando a trabajar. Con mucha paciencia, con mucha dificultad hemos conseguido cortarle el reducto de Madrid. Vamos a ver si hay forma de enderezarlo aquí. Me da pena haber tenido yo razón.
Adriana, en oposiciones, consiguió una plaza en la Seguridad Social. Tendrá que estar un año en Santiago. Ya hace 15 días que se incorporó. Alquiló un pequeño piso en donde tiene al Aleixo con un niñera y Camilo se reúne con ella los fines de semana. Es todo muy complicado. Debe ser que yo voy viejo y cada vez veo todo más complicado y con menos entusiasmo para superarlo a pesar de lo que no hay más remedio que tratar de terminar lo que está iniciado.
En cuanto al Xornal el Ayuntamiento de Santiago lleva cuatro meses y medio con la solicitud para instalarlo en Santiago y a pesar de todos los resortes que hemos tocado todos no acaban de conceder autorización para que se haga en Santiago o en sus alrededores. Algo debe trabajar en contra.

[Manuscrito na marxe esquerda:] Por hoy nada más. Te tendré informado. Abrazos muy fuertes par ti y para Maruja

Isaac

1978-09-25 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1978
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1978 en 25/09/1978

Buenos Aires, 25 de Septiembre de 1978

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Unas líneas solamente para deciros que vivimos, agobiado este año de exposiciones, estoy celebrando estos días la cuarta, en Bonino, del 1 al 30 de este mes, e inauguro otra de grabados el día 2 del mes que viene y me queda otra para diciembre, con la cual despediré al año. Seguramente tuviste noticias nuestras a través de García Sabell, cuya visita a Buenos Aires dejó una fuerte impresión entre quienes escucharon sus conferencias y le trataron. Por nuestra parte nos disponemos, en lo que resta de año, a empezar con los trámites para trasladarnos definitivamente a La Coruña También le escribo de esto a José Luis. Nuestro problema es trasladar todo lo que tenemos, que es mucho. Se trata de cuanto fuimos coleccionando en cuarenta años de vida, en cuadros, libros, etc. Muchas cosas tenemos que dejarlas y otras buscaremos una empresa que se encargue de ellas, del embalaje y del traslado, pero esto quiere decir una cantidad de papeleo impresionante. Empezaremos una nueva vida. Será por tercera vez. No es un cambio de empleo, sino de vida, que es más aventurado y grave.
Ayer llegó Lueiro, con su mujer su hija y una sobrina. Les veremos mañana. Suponemos que nos contará de Galicia en los últimos meses. De antes, desde nuestra llegada, no tuvimos prácticamente otras que las de García Sabelll. Todo el mundo está muy ocupado y no escribe. Yo lo estoy tanto como todo el mundo, aunque nunca hable de ello y escribo, con la esperanza de obtener respuestas que, en general, no llegan.
Ahora acabo de terminar un libro de grabados en madera, setenta y dos, se titulará Estampas Gallegas, leyenda, historia, sucesos, trabajos…Creo que va a ser el primero de este género que va a salir, pero no importará demasiado. Habrá temas que servirán de precedente, serán repetidos por otros y entonces se convertirá en novedad. Pasó así con bastantes de los que traté e hice en el pasado. No importa, nada me importa ya de manera decisiva. Un título muy representativo en Galicia fue La Zarpa. Yo espero hacer en algún momento El Zarpazo, Cuco-Rei es demasiado lírico. Claro que puedo proyectarlo y no hacerlo. Es mi condición. Bueno no te escribo más. Te mandaré los catálogos al final de mis exposiciones. Tuvieron, hasta ahora, un gran éxito de crítica.

Un gran abrazo para los dos, Camilo, Rosendo, José, Adriana y María de Maruja y mío.

Seoane