PROXECTO EPÍSTOLAS

----

86 MENCIóNS A Rodolfo Prada (1892-1980)

Representante do laboratorio farmacéutico Andreu para Latinoamérica. Emigrou a Bos Aires moi novo. Alí colaborou en diferentes iniciativas a prol da cultura galega relacionándose coas figuras máis importantes da comunidade galaica. Foi membro da Real Academia Galega e autor de numerosos traballos de investigación e interpretación de temas galegos e arxentinos, entre eles un traballo sobre o pensamento do rexionalismo en Antolín Faraldo. Foi amigo íntimo de Luis Seoane e de Arturo Cuadrado.
Epístolas
Mencionado/a [86]
Remitente [5]
Data Relación Remitente - Destinatario Orixe Destino [ O. ] [ T. ]
Data Relación Remitente - Destinatario Orixe Destino [ O. ] [ T. ]
1940-08-07 Mencionado/a
Carta de Arturo Cuadrado a Lois Tobío Fernández, 1940.
Bos Aires
Montevideo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Arturo Cuadrado a Lois Tobío Fernández, 1940. en 07/08/1940

EMECÉ EDITORES . BUENOS AIRES
Avda. R. SAENZ PEÑA 547
U.T. 33. AVENIDA 6069

Sr. Luis Tobío Fernandez
Montevideo

Querido amigo:
Grata noticia saber de ti. No nos queda más que la amistad y la esperanza, pero si algo necesitas aqui estoy, aunque poco el comparado a la generosidad de Fernández Veiga.
Aquí hay viejos conocidos, buenos y apretados en la adversidad. Castelao, Dieste, Seoane López, Colmeiro, Prada, Baltar, Blanco Amor, Suarez, Pita, que te recuerdan y saludan.
He leído tu trabajo de "Galicia" que tiene el valor tuyo, pero además es nuestro reencuentro. Queremos saber de ti, de tus proyectos.
¿Y tu hermano?
Con el afecto de siempre te abraza
Cuadrado [sinatura autógrafa]

Buenos Aires, 7 agosto 1.940

1947-01-20 Mencionado/a
Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1947
Nova York
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1947 en 20/01/1947

Buenos Aires, 20 de enero de 1947
Sr. D. Francisco Fernández del Riego
Vigo

Mi querido amigo:

Hace algún tiempo recibí una carta tuya en la que me pedías te comunicase si había llegado o no un trabajo tuyo para el concurso de la F. de Sociedades Gallegas. Esta carta tardé mucho tiempo en recibirla pues la habías dirigido a una dirección que hacía años que había dejado, de modo que esa carta enviada por tí en el mes de mayo llegó a mis manos aproximadamente en septiembre. Ahora puedo decirte que tu libro de ensayos ha sido premiado, así como la traducción de poetas ingleses enviada por Plácido Castro , de manera que si no pude contestar a tiempo, me adelanto en cambio a darte la enhorabuena, así como a Plácido, y no podéis tener idea de la alegría que eso nos causa a todos los que estamos aquí y os estimamos profundamente. Quisiera que esta correspondencia que comenzaste tu a entablar con esta carta peregrina que yo contesto hoy, se continuase entre nosotros, pues si bien hemos perdido el contacto personal hace muchos más años que los que uno desearía hubiesen pasado, hemos tenido noticias vuestras bastante a menudo a través de cartas escritas a amigos nuestros de aquí o de algún que otro viajero.
De nuestra vida os suponemos enterados por [Rodolfo] Prada . Hemos trabajado mucho, con suerte y sin ella, de cualquier manera, haciendo de todo, pero tratando en todo momento de hacer honor con nuestra conducta y labor a Galicia. [Arturo] Cuadrado y yo hemos fundado dos editoriales dedicadas a publicar en parte libros gallegos, idea que tuvimos que abandonar por falta de eco en la emigración, no sin antes publicar unos cincuenta libros que por lo menos quedarán y darán idea de nuestra permanencia en ésta. Yo publiqué algunos álbums de grabados en madera, litografías y dibujos e hice exposiciones de óleos aquí y en Montevideo con bastante éxito. Además llevo escrito unas cinco o seis monografías sobre dibujantes y grabadores europeos para editoriales de ésta. Todos trabajamos lo que podemos, es el único modo de ir matando la nostalgia que nos corroe y el deseo de regresar. Algún día, ahí en Vigo, o en Santiago como en otros años, hablaremos de todo, cuando todo sea ya recuerdo.

Por aquí pasaron algunos compañeros nuestros de Facultad a quienes no quise ver, por ejemplo, [Francisco] Romero Lema , que estuvo en ésta una temporada de paso para el Perú.

Tu carta constituyó un pequeño acontecimiento cuando la tuve en mis manos y a pesar de que te referías concretamente al envío de una obra tuya, ella fué leída por todos nosotros porque era algo así como la seguridad de vuestra amistad y ello nos causó a todos una gran alegría. Con ella tuvimos la certeza de que a pesar del tiempo nuestros amigos, que recordamos constantemente, no nos habían olvidado.
¿Cómo te va en la profesión? Yo siento enorme nostalgia de ella, pues había comenzado a trabajarla con relativa suerte y facilidad y creo que nunca más volveré a ejercerla.

¿Qué hacen todos los amigos comunes? Sé que Maside ha hecho una gran exposición en ésa y que Plácido está ahí. Cuéntame de todos ellos, yo no voy a escribirle a Plácido y a Maside hoy mismo, deseo mantener correspondencia con vosotros, saber de todos. Un libro de dibujos mío, Homenaje a la Torre de Hércules , que lleva un precioso prólogo de Dieste y que está dedicado a algunos amigos de ahí, acaba de ser seleccionado por el Instituto de Artes Gráficas de Nueva York de acuerdo con la Biblioteca Pierpont Morgan de la misma ciudad, como uno de los trescientos mejores libros publicados en el mundo entre los años 1935 a 1945. Creo que es el único libro escogido de España y América Latina. Me produjo esta noticia una gran alegría por tratarse de unos dibujos que yo hice como homenaje lejano a Galicia.
Esperando noticias tuyas y rogándote transmitas saludos mios a todos los amigos de ahí, tú recibe el fuerte abrazo de tu amigo:


Luis Seoane

M/dirección:
L. Seoane
Bartolomé Mitre 3793-Dto. F
Buenos Aires

1947-01-30 Mencionado/a
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1947
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1947 en 30/01/1947

Vigo 30-ene. 1947
Sr. D. Luís Seoane
Buenos Aires


Mi querido amigo:

Ahora mismo acabo de recibir tu carta y no demoro ni un solo instante el contestarla. Puedes creer que me ha producido sincera emoción la lectura de tus afectuosas palabras. También nosotros somos fieles a una amistad que, a pesar de la distancia y el tiempo, no ha podido entibiarse.

Hice entrega de tu carta a Plácido, que quedó en responderte directamente. Ambos te agradecemos la felicitación por el premio que nos fué discernido en el concurso literario. Y a propósito, ¿no podrías enviarnos algún recorte de prensa con el fallo del Jurado?
También recibí una extensa y cariñosa carta de Prada, al que le escribiré dentro de unos días, adjuntándole, además, una Historia de la Literatura Gallega , a la que estoy dando remate. Dile que le agradezco muy de veras sus delicadezas, y que le hablaré con el mayor detalle posible sobre las cuestiones a que se refiere.

Sabía ya de tus trabajos intelectuales y artísticos por esas tierras, pero me ha sorprendido, con enorme alegría, la nueva que nos comunicas acerca de la selección hecha de tu libro de dibujos, Homenaje a la Torre de Hércules. De corazón te envío mi enhorabuena.
Por aquí nada de particular hay que advertirte. Todo sigue igual, monótonamente. Aquí estamos reunidos algunos de los viejos amigos, sincronizados con la marcha dinámica de Vigo. El estatismo de Santiago lo hemos casi olvidado. Allí voy, sin embargo, de vez en cuando. Pero pocos quedan de los antiguos tiempos universitarios. [Luís] Manteiga , en completo aislamiento, más introvertido que nunca. [Manuel] Alvarez González y [Domingo] García Sabell, consagrados de lleno a la profesión, y nada más. Maside reparte el año en temporadas, entre Santiago y Vigo. Trabaja mucho, en sus cuadros, pinta continuamente, y nada más. Plácido, padre por tercera vez, vive una vida de hogar, con especiales dedicaciones a la poesía, por la que se le despertó una profunda afición. Y yo, trabajando muchas horas al día, con escasos descansos que consagro a leer y escribir cuanto me es posible.

Hace unos días recibí una carta de 15 de noviembre, de José Núñez [Búa] . El retraso en la llegada fué largo, como observarás. Sin embargo, yo la contesté inmediatamente, accediendo gustosísimo a lo que me pedía. Caso de que aún no se halle en su poder la contestación, comunícaselo así.

A ver cuando te decides a venir por estas tierras. Te advierto que lo estamos deseando vivamente. Siempre es grato volver a encontrarse con los viejos amigos, y en esta ocasión con mayor motivo aún.

Bueno, y nada más. Cordiales abrazos para todos, y tú recibe el fuerte abrazo de siempre de

Del Riego

1947-06-05 Mencionado/a
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1947
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1947 en 05/06/1947

Vigo 5-jun. 1947


Mi querido amigo:

Ayer recibí tu agradable carta, cuyo contenido me llenó de la satisfacción que tus noticias me causan siempre. Estoy satisfecho de los informes sobre la publicación de la Literatura. Espero que haciendo uso de tu bien probada diligencia, actives su impresión, cuanto te sea posible. Por lo demás, os agradezco vivísimamente, lo mismo a tí que a Rafael, la colaboración que vais a prestarle. Sé, por anticipado, que lo mismo el prólogo que las ilustraciones, estarán a mucha mayor altura que la calidad literaria del libro. Estoy impaciente por saber si ya está acordado el presupuesto, y si comenzó a imprimirse. Desde luego, sobradamente sé que habrá en el algunas omisiones como las que indicas. Pero ello es explicable, ya que no conozco ni los libros, ni los poemas a que te refieres. Te agradecería, pues, que vosotros mismos os encarguéis, no solamente de dirigir la impresión y de corregir las pruebas, sino también de cubrir las omisiones que haya, con una somera referencia en los oportunos capítulos, a las obras y a sus autores, ya que enviándome a mí las fichas, se perdería demasiado tiempo. Tengo absoluta confianza en vosotros, y por eso os encomiendo la labor, sin la menor reserva.

Ya sabía que mis copias habían llegado a tiempo para el Concurso literario del Centro Gallego. Sin embargo, no tenía la más ligera noticia de que presentasen trabajos los amigos de que me hablas. Ahora, al saberlo, tengo un fundado temor de que mi libro quede relegado a un lugar secundario, puesto que es probable no pueda competir en méritos con algunos de los otros. Por lo que respecta a la colaboración en la Revista de que me hablas, la prestaré con el máximo entusiasmo cuando me la soliciten, y en el sentido que me indicas. Y los trabajos, han de ser sólo artísticos, o también literarios? Además de los pintores de que me hablas, hay algunos jóvenes que comienzan a ofrecer interés. Entre ellos parece ser una promesa, en cierto sentido, Isaac Díaz Pardo –el hijo de Camilo– que hace poco expuso su obra en Vigo, y en octubre celebrará una exposición en Londres.

Aún no recibí la copia de los poemas que me anuncias, y que espero con gran interés. En cambio, hace unos días que llegó a mi poder el álbum de dibujos tuyo. Se lo enseñé a Maside, que esperaba encontrarse con el que le enviaste, en Santiago. A ambos, y a cuantos amigos se lo mostré, nos produjo una gratísima impresión. Hay cosas verdaderamente logradas, magníficas, y no sabes cuanto agradezco haberlas conocido. Muchas gracias, y desde luego, mi felicitación más sincera y admirada, por lo que entiendo un verdadero éxito artístico en tu prometedora carrera.

¿No podrías hacerme [un envío] con algunos de los libros que sobre Literatura Gallega se hayan publicado en Buenos Aires? Me interesaría mucho conocer lo que hubiese aparecido sobre el particular, pues ya sabes que me gusta estar al día en esas cuestiones.

Por aquí nada nuevo tengo que noticiarte. Maside se marchó hace unas fechas para Santiago, en donde acostumbra a pasar algunas temporadas durante el año. Fole que habitualmente vive en Lugo, hace ya bastante tiempo que está en Quiroga dedicado, al parecer, a cuestiones agrícolas con un amigo que tiene en ese pueblo una gran finca. Yo mantengo con él una relación relativamente frecuente por las afinidades literarias que nos unen. Aquilino Iglesia Alvariño sigue en Vilagarcía al frente de un Colegio, y muy metido en sí. Manteiga en Santiago haciendo una vida de completo aislamiento.

Quedo enterado de tu justificada actitud con respecto a la propuesta de Núñez [Búa]. Te advierto que yo me siento muchas veces descorazonado, ya que es mucho el trabajo que pesa sobre mí y las compensaciones no son como debieran.

Por carta que recibí de Prada, sé que vendrá a pasar una temporada con su familia. Lo deseo, por el gusto de saludarlo, y por hablar de muchas cosas que a los dos nos interesan.
Bueno, nada más por hoy. Confío en que te preocuparás del libro activando su publicación. Yo lo dejo todo a tu buena iniciativa.

Con afectuosos saludos a los amigos, recibe el cordial abrazo de siempre, de

F. del Riego

1948-02-05 Mencionado/a
Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1948
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1948 en 05/02/1948

Buenos Aires, 5 de febrero de 1948
Sr. Francisco F. del Riego
Vigo


Querido amigo:

Hace mucho tiempo que te debo respuesta a tu última carta, con fecha de hace ya bastantes meses. Fuí dejando la contestación por motivos distintos pensando hacerlo a cada instante y no lo hice, más por falta de ánimos, por depresión, que por cualquier otra razón justificable. Pero todo esto nada tiene que ver contigo, ni con todos los demás amigos de ahí, sino conmigo mismo y es por tanto inútil escribir de ello. Tambien le debo una carta a Maside, a quien escribiré uno de estos días.

Leí tu artículo sobre pintura gallega, que aún está por publicar esperando que la revista tenga espacio libre de cuestiones internas del Centro Gallego, de modo que pueda dedicársele casi por entero el número. Las copias fotográficas son en general muy malas y algunas no pueden reproducirse porque sería inútil, las mejores son las de Maside y Laxeiro y las peores las de Pesqueira y Torres que no dan la menor idea de las obras. También recibí por Prada las de Prego. Tu artículo lo encontré justo y acertado, pareciéndome bien enfocado el problema de la pintura gallega actual de Galicia. Los cuadros de Maside deben de ser expléndidos (sic) por lo que se puede deducir de las fotografías y tambien deben de ser muy buenos los de Laxeiro. Pero, ¿qué ocurre con la pintura de Díaz Pardo y de Prego? Desde aquí es muy dificil comprender los elogios que algunos les tributan. A mi me parece un tremendo salto atrás en la pintura gallega actual. Todo el esfuerzo de la generación anterior a ellos para marcar unas características propias, el esfuerzo de Maside, Colmeiro, Souto , Francisco Miguel , etc., buscando nuevas formas, entroncándolas con el paisaje y el arte tradicional nuestro que floreció en el medioevo, las conquistas de la pintura de nuestros días en el resto del mundo, parece ser olvidado por esos dos pintores. Quizá cambien. A mi personalmente me interesa la juventud de ellos y la inquietud que puedan tener.

En la exposición de Arte Español de Buenos Aires , donde lo único que se destacaba con gran ventaja sobre todos era Solana , ví los cuadros de Sotomayor , Julia Minguillón , de Mosquera , de Juan Luis , que me parecieron falsos y malos. Todo esto no tiene nada que ver con la pintura ni con Galicia o el espíritu gallego, es pura cháchara pictórica, mala retórica, aquella de que estábamos tan hartos. Parece que vuelve a campear la pintura de las exposiciones regionales de Bellas Artes , o de la Sociedad Económica de Santiago de Compostela y va a terminar por resultar gran maestro aquel González Blanco , el hermano de “Mandingas”, santo auxiliar de Derecho Canónico. ¡Qué gran exposición se podría hacer con las obras de Colmeiro, Maside, Souto, Laxeiro, Francisco Miguel, Palmeiro (un pintor de Betanzos que hace veinte años reside en París y que expuso este año en Buenos Aires) etc., y las esculturas de Eiroa ! En el arte de todos ellos se destacan características nuestras, profundamente gallegas y se abren nuevos caminos para el futuro. Realizan una pintura abierta y generosa que tiene poco que ver con la pintura aprendida en los museos. Una exposición así, excluyente, llamaría la atención aquí y en cualquier parte donde se realizase. Hay que haber visto la exposición de Arte Español de Buenos Aires para darse cuenta de que Galicia es hoy, con esos nombres que te cito, uno de los centros de la pintura peninsular. Lo único malo para esta generación es que solo unos pocos ven esta pintura, tú entre ellos, los demás, los ya hechos hace años, el grupo de eruditos de Orense y Pontevedra con otros méritos reconocidos por nosotros, se han dejado influenciar por las estupideces sobre arte por ejemplo de Risco , y solo han tenido pasión por la prehistoria, los archivos y los museos. Nunca se detuvieron a ver, al márgen de los datos históricos, la maravilla de nuestras catedrales, de la escultura medieval gallega y del arte popular de nuestra tierra. Para ellos no tuvo sentido aquella frase profunda de Murguía hablando del pintor gallego en general: “Hay un elemento de originalidad poderosísimo, que le obliga a buscar por sí solo lo que desea y a realizar por los propios medios aquello con que sueña.” Tienen todo esto tan olvidado como tuvieron, hasta hace poco tiempo, la literatura de los cancioneros. Hizo falta para Galicia que se originasen cambios profundos en la pintura del mundo para que apareciesen los pintores gallegos, lo mismo que ocurrió con la literatura del siglo xix. Y lo que pasó con Galicia ocurrió, por ejemplo, con Bretaña. Los países célticos estuvieron mudos y encerrados en sí mismos desde la Edad Media hasta el siglo xix, precisamente en los siglos de las reglas soberanas, de las academias y de las escuelas. No existe en Galicia ni un solo escritor académico, ni tampoco un pintor de valor académico propiamente dicho. Los primeros grandes nombres del siglo xviii son el Padre Feijóo y el Padre Sarmiento , y el último gran nombre del siglo xx es Valle Inclán . ¿Qué tienen de académicos ellos y las grandes figuras del siglo XIX, Rosalía y Pondal por ejemplo? Los dos nombres más prestigiosos de la pintura del siglo XIX fueron Villaamil y Ovidio Murguía . ¿Qué tienen de académicos? Esto a mi juicio es lo que parecen no conocer los pintores más nuevos de que tu escribes. Existe una pintura actual que se puede asegurar que pertenece al Atlántico europeo, con diferencia de países tiene mucha relación entre sí, su fuerza la adquirió en el expresionismo y sus grandes nombres son el belga Ensor , Rouault , de origen bretón, algunos franceses más como Gromaire de la zona francesa del Atlántico, el acuarelista y escultor inglés Moore , el galés Shuterland , el irlandés americano Flanagan y al lado de ellos están en algunos casos con ventaja, los nombres de Maside, Colmeiro y Souto.
Perdóname toda esta divagación, pero quería darte mi opinión aunque fuese ligeramente sobre el problema de nuestra pintura. Creo que ella no tiene aún, ni ahí, no hablemos de aquí donde existe una colectividad tan numerosa pero desde el punto de vista de la cultura tan inútil para Galicia, el suficiente prestigio ni se escribe lo suficiente sobre estos pintores; que no se reproducen suficientemente sus obras, que no se les estudia como debiera, que les falta, en fin, todo aquel elemento de propaganda que otros países utilizan en beneficio de su arte. Casi todos los eruditos de nuestra tierra suponen aún más importante el ensayo sobre la rueda de carro, o sobre una mámoa, que sobre el arte viviente, el que se desenvuelve delante de nuestros ojos. Yo no le quito importancia al ensayo sobre la mámoa, o sobre las inscripciones rupestres, pero esto no puede ocupar exclusivamente a toda una generación como vino ocurriendo, ni ser el motivo principal de nuestras publicaciones más importantes, ni de nuestros centros de estudio. Y esto que digo de la pintura vale para toda otra obra de creación, ¿qué ensayos se han publicado ahí sobre la prosa de Dieste o sobre la poesía de Aquilino? ¿Qué trabajos serios existen sobre Valle Inclán o sobre los precursores, aparte, en este caso, de los que hizo Otero? ¿Dónde están las biografías y las monografías que corresponde hacer y que sirven a la divulgación popular? Cuando pasen unos años más, no se conservarán en Galicia recuerdos de la vida de Valle Inclán, de Pondal, de Eiroa, por ejemplo, y tendremos que soportar los estudios torcidos y las biografías desfiguradas, como la que hizo del primero Gómez de la Serna en Buenos Aires, en la que parece que Galicia no hubiese existido para Valle Inclán a pesar de ser el tema fundamental de casi toda su obra, lo cual contenta a los imbéciles que quisieran excluir su galleguidad.

Por todo eso me alegra tu ensayo sobre pintura y tu libro sobre literatura gallega y las notas que haces de divulgación. Sigues en esto la tradición del siglo xix a la que tanto debemos nosotros, mucho más, desde luego, que a la que nos precedió. ¿Cuántas veces no habremos hablado a gentes de aquí, ajenas al arte de nuestro pueblo, de Maside, de Eiroa y de otros, enseñándoles simplemente las pocas fotografías y reproducciones con que contábamos? En ningún caso hemos podido ofrecerles a quienes nos escuchaban una pequeña monografía con reproduciones porque no existe, la breve monografía que puede ofrecer de sus pintores cualquier ecuatoriano, por ejemplo, aún perteneciendo a un país que apenas tiene existencia actual en el mundo de la civilización.

De mi no tengo apenas que decirte. Hice dos exposiciones en esta capital, una de óleos y otra de acuarelas con bastante éxito. Tengo para enviarte en cualquier oportunidad algunas de las fichas sobre los escritores emigrados que hice para tí y aquellos poemas gallegos de que te hablé, de Varela, de Espasandín y de Dieste. De tu libro no hay novedad ninguna hasta ahora, lo tiene el jurado del concurso del Centro Gallego y tengo esperanzas, fundadas en la utilidad de él y en su valor, de que resulte el premiado. Te daré noticias sobre él tan pronto las tenga.

Dime, refiriéndome a otra cosa, ¿te sería fácil conseguir en toda Galicia corresponsales para obtención de documentos y para ventilación de asuntos judiciales, o puedes tú simplemente conseguir atender a esto desde ahí? Porque si esto fuese posible yo me encargaría de crear aquí una especie de oficina destinada a eso, parecida a otras que existen pero con la ventaja de ser atendida por abogados de ahí y por mí mismo. Tu marcarías los honorarios en esa para cada caso, pero tendrías que adelantarme una lista aproximada de ellos. Estudia esta cuestión.

Sin más con saludos para Plácido, para Maside y para todos los amigos, recibe el abrazo fraternal de

Seoane

Nota.- Contéstame pronto, no te vengues de mi mal ejemplo.

1948-02-15 Mencionado/a
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1948
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1948 en 15/02/1948

Vigo 15-feb. 1948
Sr. D. Luís Seoane
Buenos Aires


Mi querido amigo:

Acabo de recibir tu interesante carta. Créeme que la he leído con profunda satisfacción. Tu certera visión de la pintura gallega, y aún la forma como enjuicias el fenómeno de nuestra cultura en general, son oportunísimas. Precisamente sobre semejantes puntos de vista vengo insistiendo yo de manera reiterada. Y me alegra ahora que, a través de la distancia física que nos separa, hayamos venido a coincidir en la esencia del problema. Es muy probable que, aprovechándome de las sugerencias que en tu carta me brindas, vuelva a reincidir en algún artículo de divulgación sobre tan importante tema.

Para que puedas apreciar el tono de los trabajos periodísticos que, desde hace tiempo, vengo publicando de una manera regular, te adjunto tres de ellos; los primeros que encontré a mano, aun cuando no sean los más expresivos de la campaña que en pro de la cultura gallega vengo desarrollando. Te hubiera enviado, también, un pequeño ensayo que escribí sobre la poesía de Iglesia Alvariño, con el pretexto de la aparición de su bellísimo libro Cómaros Verdes , pero no he podido encontrar el duplicado que tenía.
¡Qué razón tienes cuando afirmas que el arte de los pintores más jóvenes de Galicia, supone un indudable salto atrás, si se le compara con el que Maside, Colmeiro y Souto representan! Sin embargo, creo, sinceramente, que a parte de la obra de estos tres siguen remozando cada día, existen otros nombres que merecen nuestra atención. Laxeiro, indiscutiblemente. Pero, también otros: Virxilio Blanco en muchos aspectos, y, sobretodo, Manuel Pesqueira. A Pesqueira lo considero como una auténtica y recia promesa, punto en el que coincide conmigo Maside. Su arte es medularmente gallego, sin el menor asomo de virtuosismo, y honradamente personal. Creo que Pesqueira, en la misma línea de Colmeiro, Maside, Laxeiro, será un gran pintor de Galicia.

Se me ocurre, refiriéndome a otra de las sugerencias que apuntas, que sería muy conveniente dedicar algo a la memoria y a la obra de Eiroa. Hoy, este gran temperamento de escultor, llegó a ser una figura casi totalmente olvidada en nuestra Tierra. ¿No sería oportuno, con motivo de aniversario de su muerte, consagrarle un número de la Revista del Centro Gallego, en el que colaborasen los intelectuales gallegos que conocieron y admiraron su labor?

Las noticias que me das sobre el éxito de tus exposiciones de óleos y acuarelas, me llena de alegría. No sabes cuanto me agradaría conocer algunos de tus cuadros, pues, aparte del delicioso álbum de dibujos que me mandaste, no conozco de tu arte más que las cosas antiguas.

Te agradeceré mucho que me envíes las fichas de escritores gallegos que tienes confeccionadas, así como los poemas de Varela, Espasandín y Dieste que me prometiste. También te quedaría muy reconocido si me remitieses regularmente la Revista del Centro Gallego. Ya se lo había indicado a Prada, pero se conoce que se le olvidó. Y en plan de solicitarte favores, ¿podrías mandarme cuanto antes un ejemplar del libro Queixumes dos Pinos , que no he podido conseguir aquí por haberse agotado? De casi todos los demás libros que habéis editado sobre cuestiones referentes a Galicia, he hablado en sucesivos artículos. El otro día leyeron por la BBC –por cierto muy bien– un ensayo mío en gallego, titulado Pondal y los poetas célticos , que me habían solicitado expresamente. Resultó una emisión muy grata.
Estoy muy reconocido por ese interés que te tomas por mi libro de Literatura. Sería una gran satisfacción para mí que resultase premiado, y, sobre todo, que se publicase. Espero que me tengas al corriente de la suerte que corra. Cuando se publique el trabajo sobre Pintura, no dejes de enviarme algunos ejemplares de la Revista para entregárselos a los artistas de que hablo, ya que continuamente me lo están recordando.

Con respecto a la propuesta que me haces para tramitar asuntos judiciales y obtener documentos, en relación con tu despacho de abogado, la encuentro muy aceptable. Creo que podría organizarse en la forma que sugieres. Pero, claro, es cosa de estudiar con más calma. En una carta próxima te enviaré un detalle de lo que podría hacerse. A los efectos de honorarios, para asuntos judiciales, podrían fijarse los que tiene establecidos aquí el Colegio de Abogados, y, en relación con la obtención de documentos, dependería de diversos factores. En fin, como te digo, ya te hablaré de manera más concreta sobre el particular, una vez que haya estudiado la cuestión.

Observo, por lo que al principio de tu carta me adviertes, que sientes enturbiado el ánimo por la depresión. Pienso que esto es mal del tiempo. Tampoco mi espíritu está sano, y lo muelen de continuo, preocupaciones e inquietudes. Durante los últimos días, más, porque la enfermedad que padecí últimamente, estuvo a punto de reproducírseme, y aún ahora siento molestias persistentes, que no acaban de resolverse. También dos hermanos míos cayeron en cama simultáneamente la semana pasada. Lo cierto e que la vida actual es un constante desasosiego. Pero, ¿qué le vamos a hacer?
Bueno, nada más por hoy. Muchos recuerdos a Prada, señora, y demás amigos, y tú recibe el cordial abrazo de siempre de

F. del Riego.

1948-06-12 Mencionado/a
Carta do Centro Gallego de Bos Aires asinada por José Villamarín Prieto (presidente) e Bautista Lastra (secretario) dirixida a Lois Tobío Fernández, 1948.
Bos Aires
Montevideo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta do Centro Gallego de Bos Aires asinada por José Villamarín Prieto (presidente) e Bautista Lastra (secretario) dirixida a Lois Tobío Fernández, 1948. en 12/06/1948

CENTRO GALLEGO DE BUENOS AIRES
MUTUALIDAD-BENEFICENCIA
CULTURA
BELGRANO 2199 (R75)

Buenos Aires, 12 de junio de 1948.-

Al señor
Dr. Luis Tobío Fernández
Arazati, 1184 bis
Montevideo.-
R. O. del Uruguay.-

Distinguido conterráneo:-
Tengo el alto honor de dirigirme a usted a fin de poner en su conocimiento que este Centro, en conmemoración del Día de Galicia, ha de celebrar una exposición del Libro Gallego, movido por el patriótico anhelo de dar a conocer al público bonaerense la tan valiosa producción intelectual de nuestro pueblo. Dicha exposición se llevará a cabo en el Salón "Kraft" de la calle Florida 681, del 21 al 31 de julio de este año y como uno de los actos primordiales de la misma figurará un ciclo de conferencias a cargo de intelectuales gallegos y argentinos.-
Como la Comisión de Cultura de esta entidad le ha propuesto a usted, con el general beneplácito de esta Junta Directiva, para ocupar la tribuna en esa oportunidad, me complazco en invitarlo muy especialmente a aceptar tal designación, seguro de que con ello hemos de contribuir a exaltar, ante propios y extraños, los valores de nuestra cultura.-
De aceptar usted esta proposición, lo que mucho le rogamos, de más está el decirle que todos los gastos, tanto de viaje, como estadía en esta, correrán por cuenta de la entidad, habiéndose fijado además la suma de $250.--m/n en concepto de retribución por cada conferencia.-
Al imponer a usted de esta circunstancia, y rogándole una pronta contestación, ya que urge la confección de los programas correspondientes, presento a usted las seguridades de mi mayor consideración y alta estima,

Baustista Lastra [sinatura autógrafa]
Secretario
José Villamarín [sinatura autógrafa]
Presidente.

Nota:-
Ante las circunstancias expuestas por el miembro de la Comisión de Cultura de esta entidad, señor Rodolfo Prada, nos hemos permitido reservar a usted la fecha del sábado 31 de julio a las 18 horas, para su conferencia.-

1948-09-06 Mencionado/a
Carta de Seoane a Estévez e Fernández del Riego. 1948
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Estévez e Fernández del Riego. 1948 en 06/09/1948

Buenos Aires, 6 de septiembre de 1948
Sr. D. Francisco F. del Riego.
Vigo


Querido Del Riego:

Antes de nada te felicito por la parte del primer premio que te correspondió en el concurso del Centro Gallego, en cuyo concurso los únicos premios justos fueron el tuyo y el de Martínez Barbeito en cuanto al primer premio, y en el 2º el trabajo sobre la saudade de Iglesia Alvariño. Del concurso siguiente, creo que ese es el de 1947, debió haber llevado el primer premio o el libro de poemas de Aquilino o el libro sobre el paisaje gallego de Manteiga, libro que no llevó premio alguno y que lo merecía por justicia. La novela de Blanco Amor es, a mi juicio, inferior a cualquiera de los trabajos y solo pudo hacer posible ese premio el parentesco y compadrazgo con uno de los jurados, Bóveda , y la parcialidad o negligencia del jurado argentino que por otra parte es un buen poeta de aquí. Creo que este año modificarán las bases de los concursos, de modo que no pueda influir en el ánimo de un jurado el nombre del concursante. En el juicio este mío no interviene para nada la amistad o afecto por Aquilino, Manteiga, Barbeito o por ti, sinó porque creo sinceramente que esos cuatro trabajos debieron haber sido premiados en primer término en los dos concursos. Prada y yo hicimos lo posible para que se modifique el sistema de este concurso y Prada interviene ahora en una comisión de reforma de las bases.

Por Prada debes de conocer cual fué el éxito de la Exposición de Autores y Libros Gallegos en éste. Ningún acto de esta colonia de emigrantes fué, en lo que va de siglo, más importante que este ni alcanzó resonancia. La exposición con todos los perjuicios naturales por ser hecha fuera de Galicia, por no tener apoyo de ningún género, y por no poder contar con muchos libros de los siglos XVII y XVIII imposibles de encontrar aquí, fué de todas maneras una gran muestra que llamó la atención. Este fué un esfuerzo que se nos debe integramente a Prada y a mí. Trabajé en ella con el mismo entusiasmo que pude haber puesto hace ya ¡ay! 18 años en cualquier empresa estudiantil de Compostela.

Por aquí estuvo hace unos meses Ventura Castro Rial , a quien no quise ver, a pesar de que me envió algunos recados e invitaciones, para evitar cualquier escena desagradable. Venía a estudiar o tratar algo relativo a la emigración gallega a la Argentina, lo que me llenó de estupor. De primer secretario de la Embajada está aquí Poch Gutiérrez de Caviedes , contemporáneo nuestro en la Facultad de Derecho. También por estos días anda por aquí y expuso en un salón un escultor de Lugo, Somoza , que ganó un concurso hispanoamericano para un monumento; escultor muy flojo, de quien no sé que noticias hay por ahí. La exposición de Colmeiro, patrocinada por el Centro Gallego, constituyó uno de los éxitos artísticos más importantes de este año. Por mi parte, el 15 de este mes, inauguro una exposición de óleos en una sala de esta capital y el 15 de octubre se inaugurará en Bruselas una exposición de dibujos míos. Acaba de salir aquí una pequeña monografía sobre mi pintura hecha por Lorenzo Varela que te envío por correo aparte. De mi supongo que debes de haber recibido un libro de narraciones Tres hojas de ruda y un ajo verde , con temas medioevales y cuyos originales tenía desde comienzos del año pasado para editar este año. Me gustaría conocer tu opinión sincera. En esta fué bastante bien acogido por la crítica. Creo que no tengo otras noticias que darte y algunas deben de ser conocidas de ti. ¿Qué haces ahora? ¿Qué es de Plácido, Maside y todos los otros amigos?

Bueno Del Riego, contéstame, dame noticias de esa, aquí estamos al márgen del mundo, en un afortunado campo de concentración para comerciantes del que Dieste, Colmeiro y yo queremos huir sin encontrar el modo. Por mi parte, no pierdo las esperanzas.


Recibe el abrazo cordial de tu amigo de siempre:



Seoane

1948-10-06 Mencionado/a
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1948
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1948 en 06/10/1948

Vigo 6-oct. 1948
Sr. D. Luís Seoane
Buenos Aires


Mi querido amigo:

Recibí tu afectuosa carta y el libro Tres hojas de ruda y un ajo verde, que tuviste la gentileza de dedicarme. Sinceramente, tu entrada en el campo de la literatura me produjo una gratísima sorpresa. Las narraciones están escritas con una gran dignidad literaria y tienen un original y atractivo encanto. En La Noche publiqué un comentario sobre el libro, cuyo recorte te acompaño con la presente. No tiene, desde luego, otro mérito que el de haber sido dictado por el afecto y la honradez.

Recibiste otros recortes de artículos míos, que te mandé en cartas anteriores? Lamento que los premios del Concurso del Centro Gallego, no fueran discernidos de otro modo. No por mí, ciertamente, pues me considero excesivamente pagado con la distinción de que me hicieron objeto. Pero sí por haberle atribuido una categoría que no tiene al libro Caminando al sol de Galicia , por ejemplo. Yo aún no contesté a la comunicación que me dirigieron notificándome el otorgamiento del premio. Qué hicieron con el sobrepremio que dedicaban a las obras escritas en gallego? Yo creí que me concederían, por lo menos, la parte proporcional, pero nada me han dicho. Y la medalla de oro quedó sin adjudicar? Te agradecería que cuando se modifique el sistema del concurso, me lo comuniques, ya que muchos amigos se interesan por ello, y desearían presentar trabajos. No habría medio de que me enviáseis la Revista del Centro Gallego, periódicamente?

Hace tiempo me dirigí, por medio de Prada, a Pita , Blanco Amor, [Delgado] Gurriarán y Espasandín, solicitándoles colaboración poética para una Antología que estoy preparando con gran calma y cariño. Hasta ahora sólo me contestó el primero, y no sé a que atribuir el silencio de los demás.
Os felicito, efusivamente, por el éxito de esa Exposición de Autores y Libros Gallegos. Me imagino la significación que habrá tenido en el orden cultural, pues bien sé la solvencia y seriedad con que la habréis preparado.

Lo que me cuentas de Ventura, no me extraña nada. Fué siempre un desaprensivo y continúa siéndolo. A Poch lo recuerdo perfectamente, pero no sabía que estaba en Buenos Aires de primer Secretario de Embajada. Desde luego, tiene ante sí una magnífica carrera, ya que es todavía muy joven.
Dale a Colmeiro mi enhorabuena por el triunfo obtenido en su Exposición. Desde luego, no me extraña nada, teniendo en cuenta el vigor y la categoría de su pintura. De la Exposición de tus dibujos, espero que obtenga el éxito que merece. Lo que no recibí aún fué la monografía de que me hablas. Convenía que me enviaseis las novedades editoriales de cultura gallega, que aparezcan por ahí. Es conveniente que se tenga noticia de ellas por aquí, y yo me encargaría con mucho gusto de airearlas en los reportajes que hago semanalmente en La Noche.

Yo sigo trabajando con exceso. De bien buena gana consagraría más tiempo para atender a mis aficiones literarias, pero la labor diaria me absorbe demasiado tiempo. Plácido se marchó para Londres el mes pasado. Se fué a vivir allí con su familia, pues en aquellas tierras tiene sus intereses. Ya supondrás cuanto sentimos su marcha, tratándose como se trataba, de un excelente amigo. Maside acaba de atravesar por el doloroso trance de la muerte de su madre a la que, como sabes, quería muchísimo. Sigue trabajando y haciendo labor cada día más mejorada. Hace poco murió Virgilio Blanco, en su aldea; yo le había comprado unos días antes, su último cuadro. Creo que era un pintor interesante y con personalidad. Si os interesase para la Revista del Centro Gallego, podría enviaros un artículo acerca de su arte.
¿No habrá posibilidad de publicar mi Literatura Gallega? Si la hubiese, quisiera corregirla en algunos aspectos. De no haberla, te agradecería que me enviases unos dibujos tuyos, y el prólogo de Dieste, para ver la manera de editarla aquí.

¿Qué es de Prada? Hace mucho tiempo que no tengo noticias suyas. Y los demás amigos? Aquilino, Manteiga y Fole siguen como siempre. Al primero lo veo con frecuencia, y con el último me carteo de vez en cuando.

Bueno, nada más. Repito mis felicitaciones por tus merecidos triunfos artísticos y literarios. Te envía el cordial abrazo de siempre.


Paco

1948-12-02 Mencionado/a
Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1948
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1948 en 02/12/1948

Buenos Aires, 2 de diciembre de 1948


Querido amigo:

Recibí tu carta y el recorte de tu artículo sobre mi libro que te agradezco de todo corazón. No sabes cuanta alegría nos produce a todos los que estamos aquí el saber que alguien ahí puede recordarnos y que toda nuestra obra, hecha y pensada en Galicia, tenga en esa su pequeña y generosa publicidad. El temor nuestro, de los que trabajamos en medio de la indiferencia terrible de esta colectividad, es de que nuestras obras no tengan siquiera el acogimiento debido, que tendría de ser hecha en Galicia, por las gentes de ahí. Hemos conquistado el público argentino y a todos nosotros nos estiman en los medios intelectuales de estos países, pero tenemos la desdicha de que esta obra no llega a esa y de que solo interesa a diez o doce o algunos pocos más de los gallegos que aquí residen. Tres hojas de ruda tuvo aquí un importante éxito de crítica y por mi parte estoy bastante contento de ese éxito, como de los otros éxitos de los que aquí trabajan, porque ellos están ofrendados, como el mio, aunque no conste en las primeras páginas de cada libro o en los catálogos de las exposiciones, a Galicia y a los amigos que estáis ahí. Repito, te agradezco mucho tu nota, aunque los términos elogiosos de ella estén exagerados por nuestra amistad.

Sospecho que Prada, a quien hace dias que no veo, pero a quien veré seguramente mañana, te habrá dado noticia de que el premio tuyo del Centro Gallego va acompañado del tanto por ciento destinado a las obras escritas en gallego. La medalla de oro dejó de adjuntarse a partir del primer concurso. Por mi parte hice en septiembre una exposición de pintura con mucho éxito y de cuyos beneficios que no son muchos, algo más que los viajes, es probable que marche a pasar unos meses, o unos años, según como pueda arreglármelas, a Francia o a Bélgica. Quizá lo haga en el mes de febrero si no se me presenta hasta entonces ningún problema familiar referente a la salud de mis padres, que lo impida. Colmeiro sale para París a primeros del año que viene y tambien Dieste se marcha a Italia quizá a fines del mes que corremos. Esto cada día se pone peor para nosotros. Me gustaría ir a Londres, quizá aprovechar la estancia de Plácido Castro en esa ciudad para ir desde París, pues allí no conozco ningún amigo y debe de ser muy dificil defenderse en ella sin el conocimiento del idioma. Me gustaría tener la dirección de Plácido, que tu me la enviases, aunque temo que no me conteste por pereza. Si tú te escribes regularmente con él, escríbele sobre esto. Te lo agradecería mucho, pero de todas maneras envíame la dirección.

Sentí mucho la noticia del fallecimiento de la madre de Maside. Yo no quiero escribirle sobre esto. La recuerdo perfectamente, recuerdo la magnífica señora que era y lo que tenía de común con mi madre. Recuerdo su suavidad y su discreción y el hondo cariño que sentía por ella Maside. Pero no quiero escribirle a Maside a tanta distancia hablando de esto. Si algún dia regresamos y tenemos la fortuna de volvernos a encontrar, no podéis saber como deseamos ese dia, hablaremos del recuerdo que tengo de su madre y de otros muchos recuerdos de los cuales es dificil escribir.

¿Qué hace Fole? ¿Cuál es su dirección? No sabe él cuanto le he buscado por gentes de Lugo y por amigos comunes sin llegar a saber nunca nada de él. ¿Y Constantino Diaz ? ¿José Maria Dominguez ?
Es posible que el Centro Gallego a proposición mía te encargue la corresponsalía en Galicia de su Revista para noticias, sobre todo de orden cultural. No sé cuando, pero en el transcurso de estas primeras semanas que vienen se decidirá el nombramiento si no se tuercen las cosas. Prada va a ayudarnos. Te ruego que aceptes perdonándome por no haberte consultado antes. No hables de esto con nadie aún.

Por correo aparte te envío la monografía de Lorenzo Varela sobre mi pintura y tambien se la envío a Maside.

Escríbeme. Un gran abrazo amigo de

Seoane

1948-12-13 Mencionado/a
Carta de Otero Espasandín a Seoane. 1948
Waynesburg
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Otero Espasandín a Seoane. 1948 en 13/12/1948


Waynesburg, Pa
13 diciembre, 1948

Querido Luis:

Si me juzgas por algunas de mis cartas anteriores al pie de la letra, no dejarás de encontrar razones para reprocharme. Por ejemplo, te he dicho que procuraría enterarme de algunas señas a las que debía enviar un ejemplar de tu monografía. Ahora por una de esas venas de españolismo que nos dan a los españoles y que no sé si tenemos derecho a reprochar en muchos casos, resulta que acabo de obtener algunos datos que te envío con mucho gusto y con el remordimiento de no haberlo hecho antes. Art Museum, Boston, Mass. –Museum of Modern Art, W. 53 St. New York City, N. Y., Art Institute of Chicago, Michigan & Adams Streets, Chicago, Ill. –Revista Artnews, 136 E. 57 St. New York 22, N. Y. –Philadelphia Art Museum, Philadelphia, Pa. –The Brooklyn Museum, New York City, N. Y. –The Museum of Art, San Francisco, Cal. –The Whitney Museum of Art, New York City. Esto es lo que ahora sé: más adelante talvez pueda enviarte más.
Ayer, sábado 12 de diciembre, recibimos tu carta del seis del mismo mes. Nos ha causado una gran alegría por todo lo que en ella decís, y particularmente te agradezco los elogios que me dedicas como escritor. Son tan calurosos, sinceros y extremados que me considero en la obligación de corresponder a ellos escribiendo ese libro de que me hablas. Desde hace más de un año me viene rondando la idea de acometer la tarea, pero si bien soy de tu parecer con respecto a Dieste, a quién un afán de perfección inhibe en detrimento de los lectores y de la Historia de la Literatura, mi caso es diferente. Una obra mía, donde no hay como en los demás libros un campo de saber más o menos organizado que me dé la pauta, requiere una cierta elaboración formal, si no ha de naufragar en un amasijo de recuerdos y anécdotas. Acaso rebase tus ilusiones en cuanto al aliento de la empresa y escriba una especie de biografía novelada cuyo primer volumen sea lo que tú anhelas: la vida global de mi aldea tal como yo la he vivido: con cohetes, gaitas, sequías, inundaciones, nieves, faenas de mil clases, nidos, escuela, iglesia, campaneros, tipos sobresalientes, el río, el monte, los juegos de la estornela, de la porca, etcétera. Otro tomo sería mi vida de estudiante en Santiago y en Madrid; otro estaría dedicado a Ribeira, con recuerdos de Dieste, Valle Inclán, Caraminas, Mosteiro, Val, Maside, Manuel Antonio, con todo aquel mar salvaje, aquellas playas, aquel Barbanza, aquellos pinos, dólmenes, mámoas, nataciones, gaviotas... Otro tomo comprendería mis peregrinaciones por el norte de África, por España durante las misiones y la guerra, por Francia, Inglaterra hasta llegar a la Argentina, que bien merece tomo aparte... Ya ves, si pienso en todo esto de que me hablas. No me lleva a escribir otra cosa que ofrecer una faceta del mundo que me ha tocado vivir que ningún otro puede hacer por mí. Ofrecer la suya mejor que yo, pero no lo que he sentido y vivido con una vehemencia que muy pocos sospechan simplemente porque, como acaso sepas, no soy muy dado a la confidencia. Justamente esto es lo que me preocupa un poco. Tendré que apelar a un recurso novelesco para hablar de mis reacciones ante el mundo como si fueran ajenas a fin de vencer un tanto esta reserva que siempre he tenido, incluso con los mejores amigos y con los familiares. Quién sabe si no inventaré un pintor que me describa, una especie de Luis Seoane que, desesperado de ver que un hipotético amigo se niega a contar su vida, se arriesga a narrarla por su cuenta y riesgo. ¡Hermosa trastada, eh! Claro está, una biografía así daría pie a trazar una hermosa galería de tipos, tales como Souto, Colmeiro, los Dieste, tú, Maside, Manuel Antonio y muchos otros que tú conoces y no conoces. Toda esa generación trágica que ahora lucha por salvarse de esta gran hecatombe que se desencadenó con la guerra de España sería en buena medida el protagonista de esta obra un tanto ambiciosa, demasiado ambiciosa para quien jamás abrigó ambiciones de escritor, ¿no crees? Pero una de las cosas que ha dejado huellas más hondas en mi alma ha sido la amistad, esa amistad sentida tan sin cálculos como se siente el paisaje, el mar, el arte, un cielo fugaz, el canto de un ruiseñor o de uno de aquellos mirlos de los aledaños de nuestras aldeas. Esta amistado estos vínculos amistosos con mil gentes en mil lugares, aún sin proponérmelo, ocuparía sin duda los alveolos más íntimos de cualquier intento de esta naturaleza y acaso fuese el móvil decisivo de la empresa misma... Ya veremos.
Estoy leyendo cosas y estudiando en relación con mi nueva tarea; sobre todo reviso los clásicos y no me falta ocasión de revalorar autores y de condenar a perpetuo desdén otros. Por ejemplo, acabo de releer las Confesiones de un pequeño filósofo, de Azorín, y me ha producido un gozo singularísimo. Hay autores que hay que leerlos un poco al margen de la pelea brutal en que estamos envueltos, dejando de lado este tono polémico que nos encrespa y las palabras fuertes que suscita. Azorín es uno. Con todas sus chocheces, con sus manías seniles, con sus resentimientos, sus pifias y otras cosas, no puede negarse que ha alcanzado finuras de sensibilidad no superadas a mi juicio por nadie desde Garcilaso acá. Por otra parte, no ha de olvidarse la sagacidad con que ha sabido valorar lo mejor de nuestra literatura, sin excluir a Rosalía, otra antena poética cuya cima penetra hondo en las regiones quietas y serenas de las almas escogidas. (Bueno, esto es un poco cursi). La Biblioteca del Colegio acaba de adquirir la colección de Clásicos Castellanos por mi consejo y mediación. Ciento diecisiete volúmenes por menos de cien dólares y con una comisión de casi un quince por cien para nuestro amigo común Trelles, que buena falta le hace. El colegio necesita libros de esta calidad para su prestigio, sobre todo ahora que celebra su centenario; pero a mí me van a ser más útiles aún. De los libros impresos en Buenos Aires no te puedes fiar. Justamente uno de estos días acaba de pasarme uno de esos incidentes de que ya me había olvidado, y es el siguiente: Estaba leyendo un trozo de la estupenda Antología de prosistas españoles de M. Pidal en la edición Austral, cuando de pronto noto que estoy en el aire. Examino el libro con el natural desconcierto pensando que sería cosa de unas líneas trastocadas, cuando advierto que falta un pliego íntegro y en su lugar hay otro repetido. Y esto se lo hacen a M. P. con toda desfachatez. ¡Qué no harán con Perico el de los Palotes! Me produjo una rabia atroz, tanto más cuando que carezco de una edición como Dios manda.
Bueno; la Navidad y Año Nuevo están en puertas. No hacemos más que explorar el horizonte de los recuerdos y localizar a los amigos. Vivimos los tres en un estado de tensión emotiva, mezcla extraña de alegría y dolor. Sobre todo nos sacan el sueño los amigos de Buenos Aires, sin frío, sin pinos nevados, sin horizonte claro, sudando indignación, retórica, hastío... Ni siquiera nos atrevemos a aconsejarles paciencia, y una sensación de fracaso o de impotencia nos abochorna. Sin embargo, no nos cabe la menor duda de que las cosas cambiarán pronto ante la fuerza de los hechos, algunos demasiado fuertes para olvidarlos. Alicia, Cuqui y yo os deseamos a los dos unas fiestas animosas, realmente alegres y esperanzadas en compañía de vuestros familiares y amigos. Piensa que, pese a todos los pesares, estás haciendo tu obra y te estás haciendo a ti mismo como artista, como escritor y en general como hombre, mientras un vacío moral y una sensación de fracaso reinan por doquier. Las cartas que nos llegan de Francia, de Inglaterra, de España y de otros puntos no dejan de convencernos de cuan afortunados hemos sido cuantos presenciamos la hecatombe pasada (y presente) desde el lado de acá. Nosotros mismos aquí, donde nada fundamental nos falta, sentimos nuestras nostalgias. Hoy mismo Alicia, (que está aquí a mi lado mientras escribo, estudiando sus cosas) me decía cuanto echa de menos esos contados amigos de Buenos Aires donde uno se explayaba a sus anchas, dejando volar corazón y cabeza atolondradamente sin temor de ser incomprendido simplemente porque un mundo común nos ligaba y unas esperanzas comunes nos sostenían. Aquí no se encuentra esta comprensión sencillamente porque nuestro mundo es un enigma para todos. Aun con el mejor deseo de entender, no pueden por carecer de ese terrible Himalaya de gozos, sobresaltos, dudas, ansias, sueños, fatigas, fracasos... Creo que Alicia comprende esto todavía mejor que yo por más generosa, más idealista, más sensible al contorno moral y con un instinto mucho más sagaz para valorar las gentes. Hay personas que se sostienen en gran medida, en medida preponderante con la cabeza, y creo que yo pertenezco a esta clase; hay otras, por el contrario, que se sostienen en la vida por cables afectivos, por el corazón. Y a este grupo pertenece Alicia, perteneces tú, Luis, y muchas otras personas entre nuestros conocidos. Para estas personas, Estados Unidos es un riesgo, hay que reconocerlo. Y si también lo es Buenos Aires o España, siempre hay una fuerte representación del mismo polo. Una de aquellas reuniones un tanto improvisadas en mi casa o en la tuya en que estábamos mano a mano unas cuatro o cinco personas durante cinco o seis horas es algo que no olvidaremos nunca, y menos Alicia, pese a todos los Clubs, donde por otra parte, la quieren y admiran y hasta envidian, y con mucha razón. ¿Comprendéis lo que son para nosotros vuestras cartas y lo que sería con mayor razón el teneros aquí?
Bueno: ¿Hablaste con Ayala? Perdóname que insista; ya te dije que estoy en una situación violenta con esta profesora, pues tuve la mala ocurrencia de aconsejarle que escribiese el artículo. Creo que Paco lo comprenderá bien, si tiene, como no dudo, instinto de escritoras nóveles. No tengo nada que reprocharle, pues es un amigo a quien estimo como sabes. Pero quisiera verme libre del asunto de una vez.
Dime las señas de Melella, que las perdí o cambió de casa. Le escribí una carta creo que a French, y no creo que la haya recibido. No te olvides llevado de tu entusiasmo por mis dotes de escritor. ¿Llegan libros de Galicia? ¿Hay por ahí la Gramática de Saco y Arce? ¿Y el Valladares? ¿Qué hace el Centro Gallego? ¿Y Castelao? ¿Y Prada y demás amigos? ¿Y Mariano Gómez? ¿Y Cuadrado? Dile que espero su libro. ¿Cómo va Nova? Dile a Perrota que aquí gustaron mucho Mar Dulce, la Cantata, y otros libros impresos por ellos. Ahora estoy exponiendo, en complicidad con la Bibliotecaria, varios libros ilustrados sobre la naturaleza. A continuación, haré una exposición de tus libros si me dejan como espero la vitrina. Habrá que ocultar ciertos desnudos por tratarse de una [manuscrito na marxe esquerda:] ciudad y hasta de un país no muy fogueado en estas cosas. Muchos abrazos, Luis y Maruja, de los tres y nuestros cariñosos saludos para vuestros padres.

Otero

[Manuscrito na marxe esquerda da primeira folla por Alicia:] Ardemos en curiosidad por saber cuando os vais, a que parte de Francia, que planes tenéis, cuando venís a vernos... no nos contáis las cosas a la mitad. Felices Pascuas a todos de

Alicia

1948-12-23 Mencionado/a
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1948
Vigo
Nova York
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1948 en 23/12/1948

Vigo 23-dic. 1948
Sr. D. Luís Seoane
Bartolomé Mitre 3793. 2º F.
Buenos Aires


Mi querido amigo:

Recibí tu cariñosa carta, con la monografía que me acompañas. Las reproducciones de tu pintura han sido para mí una verdadera revelación, pues desconocía por completo la labor que en este orden realizaste. Aún no tuve ocasión de hablar con Maside, pero supongo que su impresión será tan grata como la mía. Observo que estás realizando una obra de gran envergadura y que no has perdido tiempo. Y ya no sólo en el campo del arte, puesto que como anteriormente te dije, las narraciones de Tres hojas de ruda y un ajo verde son francamente interesantes y de un original e indiscutible valor literario.

De Prada no sé nada hace la mar de tiempo, a pesar de que le he escrito tres cartas, a ninguna de las cuales tuve contestación. No me explico a que puede ser debido su silencio, que no es en él norma habitual.

No sé si sabes que estoy dando remate a una Antología de la lírica gallega. Pretendo hacer una cosa nueva y rigurosa. Representaré en ella, ampliamente, a nuestros poetas mayores, mientras que para los poetas menores dejaré poco espacio; fuera dejaré, como es lógico, a todos los poetastros que, por el mero hecho de escribir en gallego, no son acreedores a la selección. Veremos si consigo una cosa que resista la lectura de cuantos se interesen por los verdaderos valores líricos. Por cierto que he solicitado de Blanco Amor y de Otero Espasandín una colaboración que no me prestaron no sé porque causas.

Hace unos días recibí carta de Colmeiro, anunciándome el envío de la monografía de Dieste. Cuando ésta llegue a mi poder, le contestaré.

Próximamente te enviaré el artículo–resumen de la labor cultural realizada en Galicia durante el año que ahora termina. En él recojo, también, la realizada ahí de la que yo tengo noticia.
De Plácido no tengo noticias hace tiempo, de manera que no sé si a estas horas se hallará en Londres. La última carta que me escribió estaba fechada en Portugal; en ella dedicaba un gran espacio a contarme las gracias de su hija, que es ahijada mía. Tiene ya cuatro hijos y son para él una verdadera obsesión, pues siempre está pendiente de ellos. De todos modos, y aún cuando no hubiese llegado a Inglaterra cuando tu vayas, puedo yo dirigirte a personas que te orienten durante tu estancia allí. No tienes más que avisarme y te enviaré dos ó tres cartas de presentación para gentes interesantes en el terreno literario.

Fole sigue viviendo en Lugo. Me escribo con él con bastante regularidad. Su dirección es “Cine España – Lugo”. Constantino Díaz se estableció de abogado en Mondoñedo y creo que trabaja mucho. José María Domínguez está en Inglaterra desde hace varios años, creo que de lector de español o algo así, en una Universidad británica.

Te agradezco tu gestión sobre la corresponsalía de la Revista del Centro Gallego. Varias veces te pedí que me la enviases regularmente. ¿No podrías hacerlo a partir de la llegada de esta carta? Nada más por el momento. En espera de tus noticias, te envía el cordial abrazo de siempre.


Fernández Riego

[Manuscrito]
Varios amigos de aquí me preguntan sobre las bases que rigen actualmente para poder optar al concurso del Centro Gallego. ¿Quieres hacer el favor de indicarme lo que haya acerca del particular?

1949-05-19 Mencionado/a
Carta de Otero Pedrayo a Fraguas
Orixinal
1950-06-06 Mencionado/a
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1950
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1950 en 06/06/1950

Vigo 6-junio 1950
Sr. D. Luís Seoane
Buenos Aires


Mi querido amigo:

Recibí tu afectuosa carta, que me apresuro a contestar. Efectivamente, Andión es un excelente muchacho y un gran amigo. Yo siento por el un gran aprecio, y con Plácido llevaba una amistad íntima.

¿Cómo sigues de tu ciática? Comprendo que es una cosa molesta y desagradable, pero, al parecer, es de fácil curación. El día menos pensado te repones sin darte cuenta y vuelves a cobrar el optimismo necesario, que hemos de procurar no perder.

Tengo verdadero interés por conocer esas publicaciones de Daniel que estáis preparando. Como dirigidas por tí, estoy seguro que resultarán de un innegable buen gusto editorial.

Y a propósito, ¿salió el extraordinario de A Nosa Terra ? Estoy deseando verlo. Cuando aparezca, no dejes de enviármelo como impreso certificado, o de la mejor manera que veas. Haced el favor de remitirle, también, un ejemplar al Dr. Rodrigues Lapa –Anadia (entre Aveiro y Coimbra) –Portugal. Se trata de un gran amigo de Galicia, exiliado en su propio país, autor de aquella obra tan interesante sobre los Orígenes de la lírica galaico–portuguesa . Hasta octubre residirá en Anadia; a partir de ese mes, en su domicilio habitual (Rua Newton, 3 Lisboa). Conviene enviarle todo cuanto se publique sobre nuestras cosas, pues no ha dejado nunca de consagrarnos la mayor atención. Ahora mismo va a publicar un número de la revista Seara Nova , dedicada a Daniel [Castelao], que sin duda ha de tener un gran interés.

Te agradezco, sinceramente, lo que me dices sobre el libro de Danzas populares. De todos modos, no resultó de mi gusto, por la falta de familiaridad que tengo con esos temas. Supongo que, a estas horas, habréis recibido, por lo menos, el libro de las Catedrales gallegas que mandó Don Jesús Carro.

Hace una quincena, envié al Presidente del Centro un artículo sobre problemas musicales, de Iglesias Vilarelle , con destino a la Revista. Por cierto que ésta no la recibo. El último número llegado a mi poder es el del mes de febrero. Pedí que me repitiesen el envío de los ejemplares que no recibí, pero hasta ahora no tuve ninguna noticia sobre el particular. Te estimaría mucho que me enviases los de marzo, abril y mayo, por correo certificado, pues deseo coleccionarla, y me dolería la falta de esos números. ¿Llegan a vuestro poder todas las colaboraciones mensuales que remito?

¿Qué es de Prada? Le escribí a Méjico, durante su estancia allí, pero no me ha contestado todavía.

Aún no ha llegado a Vigo don Abelardo Estévez. Cuando venga, tendré gran satisfacción en cambiar impresiones con él sobre la proyectada Exposición de pintura de que me hablas. Laxeiro, sobretodo, se llevará una enorme alegría, pues tiene unos deseos locos de exponer en América. El próximo día 15 celebrará en el Círculo de las Artes de Lugo , una Exposición de sus últimos cuadros. A Maside aún no he tenido ocasión de verlo para hablarle sobre la cuestión. La inclusión de Julia Minguillón, quizá sea oportuna. A pesar de que su pintura nada tiene que ver con la de los otros dos, resultará adecuada como contraste. Yo la conozco desde niña, porque es hija del farmacéutico de mi pueblo. Precisamente, hace unos días me terminó un retrato que se empeñó en hacerme. Estoy de acuerdo contigo en que esta primera exposición sea parcial, y dejar para más adelante la de carácter más amplio. De lo que hable con ese señor, ya te tendré al corriente. Lo que temo es que venga a Vigo cuando yo me encuentre en la playa, y que no podamos vernos. De todos modos, ya veremos de arreglar la cosa.

Por correo aparte te remito el libro de Cunqueiro y el de Alvarez Blázquez, editados por la colección Benito Soto . Dime si la novela de José Mª Alvarez Blázquez a que te refieres, es la titulada En el Pueblo hay caras nuevas . Se trata de una obra de fino humor, y de ambiente semipolicíaco. También [Carlos Martínez] Barbeito acaba de editar otra novela suya, con el título Las pasiones artificiales . La que está obteniendo un gran éxito de crítica es La vocación de Adrián Silva , de Otero Pedrayo. El libro de Pimentel aún no apareció. Cuando se publique, no dejaré de enviártelo. Las revistas Alba y Mensajes de poesía hace tiempo que no se publican. También te las remitiré siempre que vayan apareciendo.

Hace unos días recibí una carta muy cariñosa de Dieste, desde un pueblecito de los Alpes marítimos. Me anuncia que en el mes de octubre tomará posesión de su cargo de Lector de español en Cambridge. De Colmeiro no sé nada desde algunos meses. Me escribía con frecuencia, pero últimamente ha dejado de hacerlo. Según me indicó un amigo común, se queja de que yo no le haya contestado. Desde luego lo hice, pero seguramente no habrá llegado mi carta a su poder. A mí me gustaron las cosas que pintó en Silleda últimamente. La opinión de Maside no puedo dártela porque no me atreví a pedírsela. Noté entre ellos cierta reserva mutua e, incluso, me parece que Carlos está dolido porque no logró sacar de él ninguna opinión sobre su obra. Ahora bien, de todo esto que te digo, no hagas el menor uso.

Supongo que habrás podido hablar en Buenos Aires con el matrimonio Cáceres. Estuvieron aquí hace unos días, pero yo apenas pude cambiar impresiones con ellos porque en la misma fecha de su llegada me vi forzado a hacer un viaje a Orense. Me advirtieron que iban muy contentos porque podrían charlar contigo antes de salir para Montevideo.

Sobre el viaje de Valentín aún no sé nada en concreto, si bien parece que, en principio, está dispuesto a hacerlo. Sus conferencias, desde mi punto de vista personal, serán, sin duda, interesantes.

Nada más por hoy. Afectuosos saludos a tu mujer. De la mía para ambos y tú recibe el cordial abrazo de siempre de

F. del R.


[Manuscrito]
Me interesan los siguientes libros:
Catálogo de la exposición del libro gallego .
El volumen de Américo Castro sobre Historia de España, publicado en la Editorial Losada.
Los poemas de Alberti sobre la pintura de la misma Editorial.
La Antología de León Felipe de la Ed. Pleamar.
El tablero de la política, de Otero Espasandín.
Dime, como contrapartida, los libros que quieres que yo envíe. El de Neira de Mosquera se halla todavía en prensa.

1950-10-12 Mencionado/a
Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1950
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1950 en 12/10/1950

Buenos Aires, 12 de octubre de 1950
Sr. D. Francisco F. del Riego
Vigo.


Querido del Riego:

Tuve noticias tuyas estos dias por la carta que le has escrito a Prada y un poco antes por las personales que me dió sobre tí el contador del Centro Gallego Abelardo Estévez, que viene, como vienen todos los que te conocen, encantados de tí. Debí de haber contestado tu carta antes de ahora, hace meses, pero, como siempre, fuí dejando de un dia para otro hasta este momento. Desde que llegué no hice nada más que trabajar en cosas distintas y todo mi tiempo lo tuve casi acaparado por los asuntos de difusión cultural de la colectividad. Ya viste el nº de A Nosa Terra y también el libro de As Cruces de pedra, cuya labor gráfica, de imprenta, amén de otras cosas hice. Estos dias salen los tomos de Carro y tuyo de las Ediciones Galicia del Centro Gallego. Creo que quedarán bien y se podrá formar una colección utilísima para los extraños a Galicia y aún para los mismos gallegos. Es una lástima que Otero y Filgueira no nos hubiesen enviado aún sus originales. No sabes el daño que nos hace a los que tenemos interés en esto con este retraso. Luego de estos se encargarán otros cuatro tomitos. Mándame inmediatamente una lista de nombres y direcciones de gentes que puedan comentar estos libros en los diarios y revistas de ahí y de Madrid para enviarles los primeros ejemplares. Es necesario animar a la Comisión de Cultura del Centro Gallego.

Paz Andrade pronunció una serie de conferencias espléndidas y muy útiles a pesar del comentario tendencioso e inexacto de Ignacio Ramos, “Gondomar” en La Noche. Por él te envié el libro de Américo Castro que me pedías, el libro de Alberti A la pintura y un tomo de poemas de Cernuda. Tambien para Maside le envié el tomo de Alberti, que a mí me parece de lo mejor que produjo en estos últimos años. El de León Felipe está totalmente agotado hace ya tiempo. Yo recibí el libro de Cunqueiro y el de los hermanos Blázquez, que me parecen –los dos tomos– muy buenos. Sobre lo que preguntas a Prada referente a las exposiciones de pintura, no se designó a nadie ahí para intervenir y todo está aún como fué propuesto por mí hace meses y el C. Gallego por otra parte, no hará nada en esa sin tí y sin tu opinión. Mucha gente, –la que más importa– está entusiasmada con la posibilidad de la exposición de Maside y Laxeiro.
Moralejo, este tipo resentido y árido, escribió al Centro Gallego una carta canalla contra tí que yo solicité contestar, pero no accedieron los directivos que prefirieron archivarla, despreciándole, sin responder. Lo hizo con motivo del asunto del idioma gallego en la Universidad. Este sujeto desconoce quizá que aquí estamos algunos universitarios gallegos que le conocemos suficientemente y tambien que su cargo de Decano no tiene en ésta el prestigio que llega a tener en el Casino compostelano.

Yo estoy proyectando un plan de enseñanza para que patrocinen todas las entidades gallegas de América, que ha de ser un golpe fuerte para todos ellos. Creo que no solo van a tener el disgusto de que se les desconozca sino tambien el de que se les conozca, que es peor para ellos. De todas maneras no comentes esto ni lo de la carta.

En este número de Galicia sale tu respuesta a F. Cruces. No pudo salir antes porque esta es una publicación muy particular, que depende para la publicación de original de los asuntos internos del Centro Gallego. De todas maneras propuse algunas modificaciones que creo se llevarán a efecto y que harán posible hacer muchas cosas más de las que se hacen actualmente.

Leí tu libro Precursores e novos y me pareció muy interesante y necesario, te agradezco hondamente el haberme incluído y lo que sobre mí dices. A propósito, me gustaría enviar ejemplares a Galicia de mi libro de narraciones y algunos del álbum de dibujos y necesitaría, para esto, que me indicases algunas direcciones y nombres. Desearía tambien que me enviases el libro de Pimentel si ya salió, el de Augusto Casas de Leyendas y el de los poemas celtas. Yo te enviaré otros de aquí que tu desées.

Tus crónicas interesan mucho y ya tienes en ésta un público que sigue tus cosas. Danzas populares gallegas ha de ser un éxito.

Bueno, contéstame, te lo ruego, como tú lo haces con noticias de todos y con las que pido; yo agradezco como no puedes suponer tus cartas, ellas me llevan a Galicia que es lo único que de verdad necesitamos los que estamos aquí. Saludos a Maside, Laxeiro, a Paz Andrade y Sra., a los Blázquez, a todos, y tu y tu mujer, recibid el saludo de Maruja y mio, y tu el abrazo de tu amigo:


Seoane

Recibe mi enhorabuena por el premio del Centro Gallego. Para todos nosotros fué una alegría que te lo llevases tú y deseo volver a repetirla proximamente.

[Manuscrito]
Te enviaré dentro de unos días el primer librito hecho con la máquina que traje de Londres. Son veinte dibujos cualquiera.

1950-10-24 Mencionado/a
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1950
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1950 en 24/10/1950

Vigo 24-octubre 1950
Sr. D. Luís Seoane
Buenos Aires


Mi querido amigo:

Recibí tu afectuosa carta, cuya lectura me ha producido una gran satisfacción. He visto, en efecto, el libro As cruces de pedra, y el extraordinario de A Nosa Terra. Ambas publicaciones constituyen un magnífico alarde editorial. Cuantos las han visto, quedaron profundamente impresionados. Dentro de unos años es cuando se podrá ver, de modo real, la extraordinaria labor que al servicio de nuestra cultura estáis realizando.

Creí que ya Filgueira y Otero habían enviado sus libros. Les escribiré apremiándolos. Aquél estaba entusiasmado con el encargo, y por eso me extraña que no lo terminara aún.

La lista de nombres que me pides para comentar los libros, puede ser la siguiente:

José María Castroviejo, o Ángel Sevillano – El Pueblo Gallego– Vigo.
Francisco Leal Insua, o Julio Sigüenza – Faro de Vigo – Vigo.
José Landeira Irago, La Noche – Santiago.
José Trapero Pardo, El Progreso – Lugo.
Isidoro Guede o Vicente Risco – La Región – Orense.
Augusto Casas – Gobierno Civil – Barcelona.
Carlos Martínez Barbeito – Mallorca 201-203 – Barcelona.
Raimundo García Domínguez (Borobó) – El Correo Gallego – Santiago.
Directores de El Ideal Gallego, La Voz de Galicia y la Hoja de los lunes, de La Coruña.
Melchor Fernández Almagro, crítico literario de ABC – Madrid.
Rafael Vázquez-Zamora – Semanario Destino, Pelayo, 28 principal – Barcelona.
Manuel Rabanal Alvarez – Catedrático de instituto – Santiago.

Me parece ésta la relación más provechosa para fines publicitarios. Puedes añadirle algún diario de Madrid y suprimir los nombres que creas oportuno. Conviene, desde luego, que a los volúmenes los acompañe una nota del Centro, solicitando el comentario.

Del resultado de las conferencias de Valentín, recibí informes encomiásticos por diversos conductos. El comentario de Ignacio Ramos ya me supongo a que responde, y nunca creí que fuese reflejo de la realidad. Por cierto que el 5 del próximo mes le van a dar aquí a Valentín una comida–homenaje. El Centro Gallego de ahí me comisionó para que lo representase en el acto. Yo estoy trabajando en su bufete, en un despacho independiente, desde primeros de mes. Quiero ir centrando mis actividades en la profesión e ir prescindiendo de otros trabajos que me roban mucho tiempo.

Aún no han llegado a mi poder los libros que me remitiste. Estoy deseando leerlos, porque tengo de ellos muy buenos informes. También Maside te agradece mucho el libro de Alberti, que leerá con gran interés.

Ayer te envié, como impreso certificado, La tierra del alma y otros cuentos. Mañana te mandaré por el mismo procedimiento Triscos de Pimentel, un sobre literario de Valentín con un trabajo de Piñeiro sobre este poeta, y dos libros de poemas de Carballo Calero y de Manuel María. A medida que vayan apareciendo cosas que puedan interesarte, te las remitiré. ¿Hay por las librerías de esa, alguna obra de Sartre, en francés o castellano? Tengo gran curiosidad por conocer su producción de un modo directo. Te estimaría que me enviases lo que por ahí se publicase o tradujese y que no hubiera en las librerías de aquí. Yo te lo abonaré en la forma que me indiques.

Con respecto a la exposición de pintura, ya conoces mi opinión, que no creo diferente de la tuya. Maside y Laxeiro la comparten también. Lo digo porque pudiera ocurrir que se tratase de enviar cuadros que, ni desde el punto de vista, ni gallego, tuviesen interés. Pienso que en esto debemos de andar con cierta cautela, prescindiendo incluso de todo vínculo personal. Después del primer certamen, bien concebido en la selección, pudiera prepararse otro más amplio para apreciar las distintas corrientes y manifestaciones de la actual pintura en Galicia.

¿Qué decía Moralejo sobre mí en la carta que dirigió al Centro? Me gustaría conocer su texto, sin hacer el menor uso de ello. Encuentro magnífico ese proyecto de plan de enseñanza, de que me hablas. ¡Ojalá cuaje en fecunda realidad! Y no dudo que siendo iniciativa tuya obtendrá los mejores éxitos.

No puedo mandarte la Antología de poemas célticos de Pokorny porque, a pesar de hallarse ultimada la traducción, no se publicó todavía. Lo imprimiremos en el primer programa de ediciones de Galaxia. Quisiéramos inaugurar éste con Os vellos non deben namorarse, pero estamos pendientes de lo que Prada decida sobre el particular.

He aquí las direcciones a donde –según tus deseos– podrían enviar tu bello libro de narraciones:

José Landeyra Irago – Redacción de La Noche – Santiago; Ángel Fole – Cine España – Lugo; Ramón Piñeiro, San Roque 28, 2º –Lugo; Aquilino Iglesia Alvariño, catedrático del instituto – Pontevedra; Álvaro Cunqueiro Mora, Farmacia – Mondoñedo; Carlos Martínez Barbeito, Mallorca 201-203 – Barcelona; Emilio Alvarez Blázquez – Consulado de Uruguay – Vigo; Sebastián Martínez Risco; abogado – La Coruña; Augusto Casas, Gobierno Civil – Barcelona; Dr. Rodrigues Lapa – Anadia (Portugal); Domingo García Sabell, médico – Santiago; Florentino L. Cuevillas, Plaza de Santo Domingo, Orense. Fermín Fernández Penzol, Registrador de la propiedad – Castropol (Asturias). Juan Luis Ramos Colemán, notario – Ocaña (Toledo), A. Raimúndez – BBC – Londres. Entre todos estos nombres, puedes escoger los que te parezca. He dejado de citar algunos, porque ya conoces tú sus direcciones.
Estoy deseando ver ese librito que me prometes, hecho con la máquina que trajiste de Londres.

Y ahora una cosa, en tono rigurosamente confidencial: Estévez recibió orden del Centro Gallego para que me abonase la colaboración de la Revista. Al marcharse, me dijo que se le había acabado el dinero e, incluso, me encargó de pagar una cuenta de libros, con la promesa de que me la satisfaría. Me indicó que una parienta suya me giraría una pequeña cantidad mensual hasta amortizar el total del débito. Sin embargo, no he vuelto a saber una palabra de él, ni de sus familiares. ¿Qué supones de todo esto? Cualquiera que sea lo que opines, te ruego que no hagas uso de esta confidencia.

Las novedades de por aquí son pocas. De las cosas de tipo general ya estás enterado por las informaciones que mensualmente envío a la Revista. El pasado día 4, con motivo de mi santo, di una pequeña fiesta en mi casa para que los amigos viesen un retrato de grandes dimensiones que me hizo Julia Minguillón. Esta es hija del farmacéutico de mi pueblo, y nos criamos juntos; por tal motivo tengo con ella una vieja relación. El cuadro, dentro de las características de la pintora, es digno. Pasamos, con ese motivo, una tarde agradable, pues eran 36 los asistentes, entre ellos Maside, Laxeiro, Gómez Román, Valentín, Vázquez de Calo, los Alvarez Blázquez, etc.

Pero antes de irse a Inglaterra, recibí carta de Dieste; también me escribieron Otero Espasandín y Colmeiro. Laxeiro ha vendido en estos días un par de cuadros, y piensa ir a Madrid a pasar unos meses del invierno. Está trabajando con gran entusiasmo para la Exposición de Buenos Aires. No dejes de decirme tus impresiones, después de las elecciones del Centro Gallego.

Afectuosos saludos a los amigos. Los de aquí me encomiendan que te los transmita. Uno muy especial de mi mujer para la tuya y para tí. Recibe el cordial abrazo de siempre de tu incondicional amigo.

F. del R.

1950-11-24 Mencionado/a
Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1950
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1950 en 24/11/1950

Buenos Aires, 24 de noviembre de 1950
Sr. Francisco F. del Riego.
Vigo


Querido Del Riego:

Esperaba para contestarte tener alguna novedad que participarte, pero no se produjo hasta ahora algo que valga la pena. Mañana se reúne la nueva Comisión de Cultura del Centro Gallego en la que va a participar Prada, que será con Montoto y conmigo el único capaz de trabajo de la nueva lista que designan. Observo que la prensa de ahí y en general los amigos suponen un extraordinario movimiento cultural en esta, y la realidad es que de los cuatrocientos mil emigrados que hay aproximadamente apenas trabajamos en esto unos quince, que estamos consiguiendo lo que podemos con toda la habilidad de que somos capaces. Galicia no puede contar con la gente emigrada, sinó en una parte mínima, para nada de lo que se desea realizar en beneficio de ella. Todo cuanto dicen los que hacen declaraciones en Galicia es falso casi en su totalidad y no dejaron de hacernos gracia las declaraciones del personaje, que no sé quien es, a que aludes en tu correspondencia a Galicia cuando se refiere a América. Nosotros luchamos por crear un gran impulso colectivo en beneficio de una mayor intervención del emigrado en la vida cultural de Galicia pero fracasamos, aunque no del todo, por distintos motivos en este esfuerzo. Tropezamos sobre todo con el porcentaje enorme de gente indiferente a Galicia que desarrollan su vida exclusivamente atendiendo a sus intereses personales y tratando de incorporarse a este país, lo cual es natural, y de olvidar el origen, lo que ya no es tan natural, con la falta de una cultura mínima referida a Galicia de casi la totalidad y con la desconfianza y el personalismo característico entre ellos. Hay muchos motivos, de los que algún dia hablaremos y que tu conoces, que hacen que todo esto sea incluso natural, aún siendo la colectividad gallega una de las mejores sinó la mejor entre las que acuden a este pais. Yo estoy orgulloso de sentirme hermano de estos hombres que llegan a esta campesinos casi analfabetos, y logran, por su inteligencia y su esfuerzo ocupar un primer lugar en la industria y el comercio, en lucha permanente con climas y razas distintas e incluso con la dificultad del idioma y de su psicología de hombres que han sido dominados por el desprecio y la indiferencia. Creo en su esfuerzo individual, en su ingenio, en su capacidad de adaptación pero tambien los creo incapaces de un esfuerzo colectivo por Galicia, porque si bien la aman y sienten nostalgia de ella, no creen en ella y desconfían de ella y solo una minoría muy minoría sueña con volver a vivir a Galicia, a los más solo les interesa como lugar de turismo y descanso circunstancial o prefieren la tortura de su recuerdo. Temen al señoritismo, temen al desprecio y temen volver a los propios orígenes. Por esto creo yo que hay que elogiar todo lo que hagan en beneficio de Galicia, pero sin dar en esa la sensación de que puede esperarse de ellos mucho más de lo que se puede hacer ahí mismo. Aquí, hasta ahora, no se hizo nada importante sobre todo si pensamos en la capacidad humana y económica de esta colectividad.

Aún no hay nada sobre la exposición de pintura pero por mi parte trataré de hacer prevalecer el criterio que tú conoces. Mañana es cuando se decide y te lo participaré inmediatamente. Sobretodo, despierta entusiasmo el poder traer las cosas de Maside y Laxeiro.

Hemos visto el número de Mundo Hispánico dedicado a Galicia que está en general muy bien si se excluyen algunas colaboraciones literarias. ¿Quién es Chamorro, el que hace la nota de arte? Es un número importante para la propaganda de Galicia aquí.

Te envío la copia de la carta de Moralejo pero te ruego que no hagas uso de ella, pues el original está archivado en el Centro Gallego. En cuanto al asunto de Abelardo Estévez no sé que decirte. Creo que cumplirá contigo y no comprendo su actitud. Creo además que es un hombre que está en buena posición y considero que si hasta ahora no te liquidó esa deuda fué más que nada por abandono. No recibí aún los libros que me anuncias de Augusto Casas, Pimentel, Manuel María y Carballo Calero, ¿Quién es Manuel María?. Estoy deseando ver libros. No puedes imaginarte como deseo conocer cuanto se hace ahí. Esta labor individual, suelta, que parece que vosotros vais a concretar en las Ediciones Galaxia me parece más importante que la de los Centros oficiales o semi-oficiales caídos en delirios arqueológicos. Por mi parte te envío un libro, el último de un poeta argentino que acaba de fallecer, Alfredo R. Bufano, dedicado a Galicia, Junto a las verdes rias se llama. Estuvo por Galicia solo, creo que no conoció a nadie y vino entusiasmado de esa. Me gustaría que si te gusta, lo comentases. Tambien te envío el Teatro completo de Sartre en una edición de Losada.

Tengo algunos proyectos que creo buenos para la Comisión de Cultura del Centro Gallego y creo que se ha de festejar de manera digna el próximo año el centenario de Curros. Te ruego me mandes a decir urgentemente con que otros escritores de esa, amigos, podemos contar para los libros de la colección de divulgación del Centro Gallego.

El triunfo de “Galicia” en el Centro Gallego no significa nada, esta, como la otra, “Celta”, son agrupaciones que están divididas por cuestiones internas del Centro Gallego y por personalismos. Quizás los otros, los de “Celta” estén más cerca nuestro y hubiesen sido más útiles a pesar de lo que opine Prada que en esto es parcial y por mi parte no estoy de acuerdo con él en lo que se refiere a las agrupaciones del Centro Gallego. Con unos y con otros haríamos las mismas cosas. La de “Celta” es gente más activa y de más lucha, pero en el fondo es casi lo mismo y da lo mismo.

Recibe los saludos de los amigos de ésta y trasmite los nuestros a todos los de ahí. Maruja me da saludos para tu mujer y para tí y tu recibe el abrazo cordial de tu amigo:

Seoane

1950-11-30 Mencionado/a
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1950
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1950 en 30/11/1950

Vigo 30-noviembre 1950
Sr. D. Luís Seoane
Buenos Aires


Mi querido amigo:

Supongo una carta mía en tu poder. También me imagino que habrás recibido los libritos de poesía que me pediste y el de cuentos de Augusto Casas. Ya hace algún tiempo que he visto los volúmenes de Danzas populares y de Las Catedrales Gallegas. Están magníficamente presentados y son de bellísima factura editorial. Aquí han gustado muchísimo, y la idea de la colección pareció un magnífico acierto. Otero me ha prometido que en este mes terminaría Las ciudades gallegas para remitir inmediatamente el original. Supongo que Filgueira Valverde hará lo mismo con el de Artesanía de Galicia. Yo recibí los libros por avión, pero se conoce que alguien más tiene ejemplares, porque en La Noche apareció ese comentario que te adjunto sobre el volumen de las Danzas. Mucha gente está deseosa de conocer los libros, de manera que debéis de organizar el envío aquí, para la venta.

Hace unos días dirigí al Presidente del Centro Gallego una propuesta para organizar aquí una oficina jurídica, encargada de tramitar los asuntos que, en cuestiones de derecho, tengan pendientes en su tierra los emigrados. Creo que es una idea interesante. Se me ocurrió que tú, como abogado, podías organizar la cosa en el Centro y ponerte al frente de ella. Representaría un importante renglón económico, tanto para tí como para nosotros, y resolvería, al mismo tiempo, las cuestiones que los interesados por el servicio tuviesen planteados. Te acompaño copia de la carta para que tú apoyes la gestión, y la idea se lleve a cabo.

También te adjunto el recorte de una interviu que me hicieron, y que se ha publicado en El Pueblo Gallego.

En estos días estamos trabajando para poner en marcha la Editorial Galaxia. Pensamos, como primera publicación periódica, en unos cuadernos –cuatro al año– en los que hacer centro de nuestra mejor labor editorial futura. Incluirán tres ensayos por número sobre temas concretos, amplios y universales –el idioma, situación de Galicia en la historia, invariantes de nuestra arquitectura popular a través del tiempo, estructura de nuestra economía agraria, etc–, alguna muestra de creación literaria –cuento o narración, poema, una pieza corta teatral–, una monografía sobre pintor o dibujante, y un pequeño haz de acotaciones críticas como margen de variedad. El propósito es que a comienzos de año aparezca el primer libro–equipo, o libro–clan. Cada uno, a partir de este, llevará su título como enseña de su eterno renacimiento. Precisamos, como es lógico, colaboración para ese número y para los sucesivos. Me agradaría mucho, por tanto, que tú me enviases un trabajo, dentro de la tónica que antes te señalé.

¿Qué hay del proyecto de Exposición de pintura? Aquí se está actuando, sin contar para nada conmigo, para organizarla; desde luego, en forma muy distinta a la que tú y yo habíamos acordado. ¿A qué es debido esto? Dentro de unos días enviaré, con la colaboración de la revista, la reproducción de un óleo de Julia Minguillón y una nota sobre la pintura, por si te parece bien publicarla.

Y por hoy nada más. Saludos muy afectuosos a tu mujer de la mía para ambos, y tú recibe el cordial abrazo de siempre, de

F. del R.

Uno de estos días le escribiré a Rodolfo.

1950-12-06 Mencionado/a
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1950
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1950 en 06/12/1950

Vigo 6-dic. 1950
Sr. D. Luís Seoane
Buenos Aires


Mi querido amigo:

Recibí tu carta, que se cruzó con otra mía que ya debe hallarse en tu poder. En ella te acompañaba copia de una propuesta que envié al Presidente del Centro Gallego, que espero que te interese. Con la colaboración de este mes para la Revista, envié la foto de un retrato al óleo que me hizo Julia Minguillón, y un comentario sobre la obra de esta artista. Excuso de decirte que quedas autorizado para hacer en él las supresiones que creas conveniente; si lo consideras inoportuno, no lo publiques.

Estoy totalmente identificado con esa opinión tuya sobre la emigración gallega. Me parece una visión muy inteligente y certera, establecida con objetividad. De sobra sabemos aquí como se desarrolla la labor cultural que estáis llevando a cabo. Nadie desconoce, entre nosotros, el maravilloso y bello esfuerzo que realizáis unos pocos. Pero es indudable que nunca se hizo nada semejante en beneficio de la cultura gallega. Quizá ni vosotros mismos valoráis lo que, con tanto entusiasmo y dignidad, estáis logrando. Por eso, la prensa de Galicia alienta y exalta tan interesante labor. Nos parece que con ello se estimula a proseguirla, y vosotros, los verdaderos orientadores y realizadores de tan magnífica empresa, podréis continuarla, si los que la financian se sienten halagados. De todos modos, si crees que las cosas deben de llevarse de otro modo, no tienes más que indicármelo.

Hemos llevado una gran alegría al saber que tú, Rodolfo y Montoto vais a ser los que dirijáis, prácticamente, la Comisión de Cultura. Incluso, aunque suponga mayor trabajo para vosotros, creo que es preferible que los demás miembros resulten inoperantes. Desde luego, no podremos agradeceros nunca la tarea que con tanto denuedo y sentido práctico lleváis a efecto.

Supongo que a estas horas ya se habrá decidido lo referente a la Exposición de pintura. No dejes de comunicarme lo que se haya acordado. Pienso que es interesante mantener los tres pintores a quienes se les habló en principio. Así, la representación de su obra podrá ser más amplia. Incluso, la presencia de Julia Minguillón, como contraste con la obra de Laxeiro y Maside, puede ser un acierto. De tener éxito este primer certamen –creo sinceramente que Maside y Laxeiro son lo mejor con que contamos– cabría entonces organizar una Exposición a base de seis u ocho nombres, que hoy podrían seleccionarse.

El número de Mundo Hispánico, en general, ha resultado bastante bien. Me habían encargado a mí la nota de arte, pero después, por ciertas razones, la hizo Chamoso Lamas. Este es Conservador del Patrimonio Artístico Nacional, muy amigo y protegido de Sánchez Cantón.
He leído la carta de Moralejo. Sigue siendo tan burro y tan tosco como siempre.

De Abelardo Estévez aún no recibí la menor noticia. Me llama la atención porque me pareció buena persona, y seria además. Caso de no poder cumplir conmigo, debiera, por lo menos, de escribirme unas letras justificándose. En fin, no entiendo esta cosa rara. De todos modos, tú no digas nada, a ver en que queda la cuestión.

Supongo que a estas horas habrás recibido ya los libritos que te envié. Indícame cuantos te interesen para mandártelos. ¿Quieres que te remita Las Pasiones Artificiales de Barbeito? A mí me parece que es una novela bastante buena.

Cuando me lleguen las obras que me anuncias, haré con mucho gusto un comentario en la prensa sobre la de Buffano. Manuel María es un poeta lucense de 19 años. Acaba de terminar el bachillerato. Creo que, a pesar de su juventud, lleva dentro de sí un interesante mensaje poético. Desde luego, tiene algún libro inédito, bastante superior a Muiñeiro de brétemas, que es algo indeciso y revuelto.

Efectivamente, la mayor parte de la labor cultural que aquí se realiza cae, como es ya tradicional, en el delirio arqueológico. Hace falta obra de creación, obra universal y de nuestro tiempo. Por eso estamos tan ilusionados con Galaxia. Si no surgen obstáculos, tengo la seguridad de que se hará una labor literaria interesante.

¿No habrá manera de poner a la venta aquí los volúmenes de la colección Galicia? Todos cuantos vieron los dos primeros se sintieron entusiasmados. Como mucha gente leyó los comentarios que hizo La Noche, los piden continuamente en las librerías. Hoy existe un ansia de libros gallegos, como jamás existió.

En relación a la lista de posibles autores que me pides, se me ocurre lo siguiente: Cunqueiro podría hacer un libro muy bonito sobre la Cocina Gallega. Carballo sobre nuestra poesía moderna y contemporánea. Collazo tiene empezado uno sobre los vinos gallegos. Aquilino podría hacer uno sobre los monasterios gallegos. Valentín otro sobre la industria pesquero–conservera. Bouza–Brey sobre la poesía medieval. José Mª Alvarez Blázquez sobre las romerías y fiestas populares gallegas. También Fole, y Piñeiro, y muchos otros, están capacitados para hacer lo que les encomendéis. Con las ideas que tú tengas acerca del particular, y esta indicaciones, resuelve lo que creas conveniente. Desde luego, la colección, aparte de lo bonita que resulta, y de su sentido práctico, ha de tener un gran éxito.

Lo que me dices en relación con las apariciones del Centro Gallego, “Celta” y “Galicia”, me parece muy atinado. Esa misma impresión me causaron todos los que conocí de ambos grupos, que vinieron por aquí. Sin embargo, lo interesante en definitiva es que vosotros podáis seguir trabajando como hasta ahora.

Bueno, nada más por el momento. Un afectuoso saludo a tu mujer. De la mía para ambos, y para ti el cordial abrazo de siempre, de


F. del R.

1950-12-24 Mencionado/a
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1950
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1950 en 24/12/1950

Vigo 24-dic. 1950
Sr. D. Luís Seoane
Buenos Aires


Mi querido amigo:

He recibido tu carta del 6, que debió de cruzarse con otra mía. Supongo que ya habrán llegado a tu poder los libritos de poemas de Pimentel, Carballo y Manuel María. El de este último no es el que comenté yo en La Noche, sino otro suyo, todavía inédito, muy superior y más definido que el editado. Hoy te envío por correo aparte un pequeño volumen de versos, en edición limitada, de José Mª Alvarez Blázquez. Dime que otros libros te interesan de aquí para mandártelos.
Por lo que respecta a la Exposición de pintura, estoy total y absolutamente de acuerdo contigo. Bien sabes que, en principio, habíamos pensado en sólo dos pintores, que son realmente los únicos que hoy por hoy representan aquí algo en nuestro arte. Creo que los demás, poco o nada pueden decir de verdadera inquietud pictórica. La impresión de las reproducciones de cuadros que viste en Mundo Hispánico, responden a la realidad.

Recibimos carta de Montoto sobre lo acordado por el Centro acerca de la Exposición. Hemos cambiado impresiones Laxeiro, Maside, Valentín y yo. Estamos muy dudosos en relación a los nombres de los tres pintores que faltan por designar. Desgraciadamente, tanto Laxeiro como Maside tienen poca obra hecha. En principio –aunque esto se habrá de revisar– hemos hablado de Julia Minguillón, Díaz Pardo y Prego, como representantes de una tendencia; y de Maside, Laxeiro y Pesqueira como elementos significativos de lo que es el arte gallego actual. Bien sé el peligro que implican las pinturas eclécticas, pero tal como se ha planteado el problema, no veo la forma de resolverlo de otro modo. Yo creo que tengo una visión bastante clara de lo que debiera ser un certamen de esta naturaleza y, desde luego, es coincidente con la que tú señalas. De lo que, en definitiva, se acuerde, ya os tendremos al tanto. Con respecto a Pesqueira, debo decirte que Maside lo considera pintor de gran interés, y yo participo de ese criterio.

Supongo que en el Centro habrán recibido la fotografía del óleo que me hizo Julia, y el comentario para la Revista. En mi anterior te decía que concedía todas las atribuciones para hacer con ellos lo que te pareciese. Mi relación con la pintora es de tipo personal, pues convivimos desde niños en el mismo pueblo.

Laxeiro me dice que tiene enorme interés en ir a Buenos Aires a la inauguración de la exposición. Me pide que tú intervengas para que el Centro lo reclame, aún cuando tenga él que pagar el viaje.

Te agradezco mucho tu promesa de colaboración en los Cuadernos de la Editorial. Esta ya ha comenzado a ponerse en marcha. A primeros de febrero se publicará un libro de Cabanillas y, seguidamente, comenzarán a editarse tres series: una de manuales, otras de obras de creación, y otra de reediciones de textos literarios fundamentales. Te adjunto un comentario hecho por Borobó sobre el particular.
¿Qué decía el Rector en esa carta? Te advierto que, frente a una actitud tan justa, ha reaccionado de la manera más estúpida y apasionada, perdiendo incluso los buenos modales.

Aún no recibí el libro de Buffano, ni el de Sartre. Sobre aquél haré con el mayor gusto el comentario periodístico que deseas.

¿Qué es de Rodolfo [Prada]? Pregúntale si recibió mis cartas, pues hace infinidad de tiempo que no sé una palabra de él.

Con el mejor deseo de un año nuevo fecundo, y afectuosos saludos a tu mujer, que la mía hace extensivos a ambos, te envío el cordial abrazo de siempre

F. del R.

1951-02-02 Mencionado/a
Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1951
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1951 en 02/02/1951

Buenos Aires, 2 de febrero de 1951
Sr. Francisco F. del Riego
Vigo.


Querido del Riego:

Te escribo estas pocas líneas para decirte que conseguí que se aprobasen cuatro libros más para la colección del Centro Gallego. Ahora supongo que te habrá escrito Montoto o Prada y entonces sobran estas líneas, pero es lo mismo. Los libros propuestos y aprobados son los siguientes: Monasterios gallegos por Aquilino; Pazos Gallegos por Del Castillo; La Cocina gallega por Cunqueiro y Romerías y fiestas por José Ma. Alvarez Blazquez, tambien se aprobó un quinto libro Las rias gallegas por el cronista oficial de Muros que no sé como se llama, a proposición de Estévez.

Por correo aéreo certificado te envié hace algún tiempo los tomos de teatro del norteamericano Arthur Miller y el de Alberti, supongo que deben de haberte llegado, así como los envíos anteriores por correo ordinario.

Recibí carta de Moreira enviándome hojas de suscripción para una Antología de poesía. No tengo estos dias tiempo de escribirle, si me haces el favor, dile que me envíe diez ejemplares que yo los colocaré aquí y para marzo me ocuparé de hacerle suscripciones, y que me diga como puede liquidársele.

Hoy salgo para el territorio de Neuquén, en la frontera de Chile, a dos días y pico de viaje de esta, en donde está Antonio Baltar y donde tambien está un primo de Castelao que fué administrador de una mina, es campeón de cueca, una danza de esa zona, y se llama Rodríguez Dios, aunque los indios le dicen Don Dios. Allí estaré hasta fin de mes. Escríbeme. Un abrazo a todos los amigos, saludos para tu mujer de Maruja y tu recibe el fuerte abrazo de tu amigo:

Seoane

1951-02-06 Mencionado/a
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1951
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1951 en 06/02/1951

Vigo 6-feb 1951
Sr. D. Luís Seoane
Buenos Aires


Mi querido amigo:

Hace unos días te puse unas letras apresuradamente, pidiéndote un gran favor. Bien sé el contratiempo que supondría para tí, pero era un deber que tenía que cumplir, y se me ocurrió abusar una vez más de tu amistad.

La retribución del Centro Gallego por la colaboración en la Revista no sé lo que será en pesos. Estévez me había dicho que eran 3.200 pesetas, y supongo que será así, pues sólo en prensa para poder servir la colaboración gasto unas 2.000 pesetas al año, cuando menos.

He recibido los libros de teatro que me enviaste por avión. También me llegó, por fin, el libro de Buffano, aunque no el de Sartre. Espero, con impaciencia, que no tarde Valentín en entregarme los que me mandaste por su mediación, te agradezco enormemente todas tus atenciones, y no sé cómo pagártelas. Si nada me dices en contrario, te iré enviando todo lo que aquí se publique de interés, y desde luego cuantas cosas edite Galaxia, a medida que vayan apareciendo.

Días pasados salió para América José Ruibal, un chico con inquietudes intelectuales, pero antigalleguista. Publicó, incluso, en un diario vigués un artículo vejatorio para nuestro idioma. Sin embargo, en el fondo, no es mal muchacho. Me pidió unas letras de presentación para ti, y se las he dado. Con los antecedentes que te doy, puedes obrar como creas conveniente. Es un producto desbrujulado, de la última generación, con cierto sentido rebelde y disconforme, que entiende el universalismo a su manera.

¿Recibiste los tres libritos de la colección Benito Soto, que te envié, y el de José Mª Álvarez Blázquez, Roseira do teu mencer?

Ya hemos enviado a Madrid, a la censura, los originales del primer Cuaderno de Galaxia. En cuanto los autoricen, los daremos a las prensas. Estamos satisfechísimos de la significación del esfuerzo. Creo que causará verdadera sensación en los medios intelectuales. En Galicia nunca se había hecho una cosa con ese vuelo y esa altura.

El sumario comprende dos ensayos largos de unas treinta páginas cada uno. El primero se titula Siñificado metafísico da saudade. Notas para unha filosofía galaico–portuguesa. Se trata de algo importantísimo, completamente nuevo, que dará mucho que hablar. El segundo se titula Cultura y comunicación y tiene también innegable interés. A continuación, va una selección de poemas de Cuña Novás. Seguidamente, una serie de estudios críticos, que difieren en su clasificación, de las revistas al uso. En vez de dividirlos por materias: artes, letras, música, etc., van clasificados por culturas: Galicia, España, Europa, Celtia. La sección gallega va dedicada a la crítica de la poesía, referida a los últimos libros publicados. La española está consagrada a Unamuno: una poesía de fondo trágico, Unamuno visto por nosotros, Galicia vista por Unamuno, etc. La europea se ocupa de Hölderlin. Y la céltica de diversos problemas interesantes.

Por lo que respecta a las otras series de publicaciones de la Editorial, la de creación se inaugura con una obra de Cabanillas, porque la paga de su bolsillo Álvaro Gil; la de manuales, con mi Historia de la Literatura Gallega, revisada y actualizada; la de reediciones de clásicos con el Onomástico de la Lengua Gallega del P. Sarmiento. Si nos dejan seguir adelante, creo que lograremos realizar algo fundamental para nuestra cultura.

Con relación a la Exposición de Pintura, aún no la hemos concretado de todo. Maside está en Santiago trabajando intensamente. Creo que recibió una carta tuya, cuyos elogios lo abrumaron. Laxeiro también está entusiasmado, y soñando con asistir personalmente al certamen.

Dile a Prada que mi mujer recibió muy bien su carta. Pronto se la contestará.

¿Cuándo me vas a mandar el trabajo prometido para Cuadernos?

Un saludo muy afectuoso a tu mujer, de la mía para ambos, y para tí el fuerte y cordial abrazo de siempre de


Fdez del Riego

1951-03-01 Mencionado/a
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1951
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1951 en 01/03/1951

Vigo 1-marzo 1951
Sr. D. Luis Seoane
Buenos Aires


Mi querido amigo:

Recibí tu carta de fecha 2 del pasado febrero, que se cruzó con otras dos mías. Te supongo ya de regreso en Buenos Aires. Como la encomienda que te hice durante tu ausencia la resolvió Prada, te agradecería que le hicieses efectivo el importe de los recibos que te envié. También te estimaría mucho que me indicases lo que le quedo adeudando, pues, sin duda, él no me lo dirá.

En toda la prensa de aquí se publicó una nota que envié yo, sobre los recientes acuerdos del Centro. También comenzaron a aparecer elogiosos comentarios acerca de los libros de la colección Galicia. Los recortes de los mismos, se los remití a Montoto.

Por diversos conductos me han comunicado que la extraordinaria labor que ahí se realiza se debe a tí en gran parte, a tu entusiasmo y a tu capacidad directora. No sabes cuanto me satisface ésto, aunque para mí no es ninguna sorpresa.

Aún no ha llegado a mi poder el volumen de teatro de Sartre, y ya desespero de recibirlo. Aguardo a que me digas que libros te interesan de aquí para remitírtelos inmediatamente.
Le transmití a Moreiras tu encargo y me pidió tu dirección, que le he dado.

¿Qué tal la estancia de descanso en el territorio de Neuquén?

Los originales de las primeras publicaciones de Galaxia se hallan todavía en poder de la censura. Veremos cuando nos autorizan para editarlas.

Julia Minguillón se niega a asistir a la Exposición colectiva, por incompatibilidad con Prego. Creo que piensa escribir al Centro explicando su actitud para que no lo tomen por descortesía. La razón de la incompatibilidad es que, con ocasión de una colectiva que se celebró aquí en la Sala Velázquez, el marido de la pintora hizo una crítica de los cuadros de Prego. Éste reaccionó de una manera brutal, insultando groseramente a los dos, en un artículo publicado en El Pueblo Gallego. No sé lo que ahí decidirán, pero mi impresión personal, y confidencial, es que la Minguillón no irá, pues aún en caso de que resolviesen la incompatibilidad a su favor, temería que el otro hiciese una publicidad de víctima. Como ves, cada vez se confirma más el acierto de tu propuesta primitiva, que no debió de haberse alterado nunca.

Maside ya hizo dos cuadros nuevos, uno de ellos muy interesante. Laxeiro también trabaja, y está muy ilusionado con la idea de ir a Buenos Aires con los cuadros. A Díaz Pardo ya lo comprometió Valentín para intervenir en el Certamen. El próximo domingo iremos a Lantaño a ver la obra de Pesqueira, que Maside admira mucho. Para el probable caso de sustituir a la Minguillón, andamos dándole vueltas a diversos nombres. Carmen R. Legíssima tiene, al parecer, cosas interesantes. Por otra parte, Lago Rivera –del que no conozco más que reproducciones– dicen que es un buen pintor. En fin, ya veremos.

Un fuerte abrazo de

Fdez del Riego

1951-04-11 Mencionado/a
Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1951
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1951 en 11/04/1951

Buenos Aires, 11 de abril de 1951
Sr. Francisco F. Del Riego
Vigo


Querido Del Riego:

Recibí tus cartas, las que me enviaste estando fuera de ésta y una última hace pocos días. En el Centro Gallego cobré los 800 pesos que corresponden al pago de tu corresponsalía de 1950 y ya le hice entrega de ese dinero a Prada, así como antes le había entregado la orden de cobro por 1.000 pesos correspondiente al premio de la Sociedad Orensana. Creo que el Centro Gallego debe de tener contigo alguna otra deuda y en caso de que así fuese convenía que me enviases una liquidación detallada para que te realicen el correspondiente pago de la manera que tú quieras. De todo lo respectivo al pasaje de vuestro amigo Prada te habrá escrito, creo que quedaba una diferencia a favor de éste.

Recibí los tres libros de la colección Benito Soto y el de José Ma. Alvarez Blázquez, de quien ya conocía los poemas del libro que hizo con su hermano Emilio y alguno que otro más suelto. Me parecieron unos bellos poemas delicados y sencillos, como fueron gran parte de los de Machado, Antonio, y los de Noriega Varela. La edición me pareció muy bien hecha y convendría que la colección prosperase. Dime que libros puedo enviarte de aquí. De esa quisiera que me enviases el libro sobre pintura, o historia de la pintura gallega, creo que de Couselo Bouzas publicado en Santiago por la Editorial Porto.

Estos días presenté en el Centro Gallego, y fué aprobado en principio, el proyecto de una gran revista literaria y de arte, dedicada fundamentalmente a la labor de creación gallega. Puede ser algo interesante si no modifican el proyecto en las numerosas comisiones porque tiene que andar. Te ruego que no hables de esto hasta que esté resuelto y te envíe noticias concretas. Leí de Borobó algún comentario último de La Noche, como el dedicado a Puente que me pareció asombroso. Creo que en una carta mía te escribí, hace tiempo, del daño que pueden causar las interpretaciones y juicios ligeros sobre lo que aquí se hace y sobre las gentes que las realizan. Pero dejemos esto que es un tema desagradable. En cierto modo comprendo que en los juicios sobre los hombres de aquí estáis sujetos a la interpretación personal e ingenua de los viajeros que van a esa cualesquiera que sean estos viajeros. En todo caso, este Sr. no representa para algunos de nosotros la fortuna, sinó el crédito. Es una especie de patrón oro. Si el artículo fue sugerido desde aquí es una estupidez de quienes lo sugirieron, pues para halagar a Puente deben hacer otras cosas y no engañar a Galicia. Todo esto es muy complejo y difícil.

La gente está ansiosa aguardando la exposición de pintura. Tenemos la seguridad que ha de ser un éxito. El Centro Gallego está haciendo los trámites necesarios para Laxeiro. Convenía que me enviases una pequeña biografía sobre cada uno de los pintores que vienen y una brevísima nota sobre las características de su pintura, acompañada esta nota de 5 o 6 fotografías las mejores posibles, de cuadros de ellos. Esto es necesario para el catálogo y la propaganda en ésta que debe comenzar a hacerse a mi juicio, desde fines del mes que viene.

Estuvo conmigo algunas veces este amigo tuyo, Ruibal. Creo que es una persona inteligente y de la que cabe esperar cosas. Tambien creo que puede llegar a modificar su actitud que a mi juicio no es tan grave como la pintaron ahí y aquí. A tí te estima y te salva en su pasión justiciera a su modo. Es un descontento que busca salvarse y salvarnos y esto ya es bueno. Le hace falta ponerse al día y suprimir las anteojeras que le estorban la visión.

Perdóname el retraso en contestarte, debido a que estuve en una maravillosa zona de este país al pie de Los Andes, en un paisaje extraño y lunar, hasta mediados casi del mes pasado, más de lo debido, y luego tuve que ponerme al día en el trabajo obligado y en mis cosas.

Alguien me pidió estos días que te preguntase cuanto podría costar el alquiler de una casa mensual o por año en la costa de esa, cerca de Vigo o de La Coruña, con medios de locomoción fáciles. Te agradecería me informases si te es posible. Es para una persona de aquí que le gustaría pasar un año en esa.

Con saludos de Maruja y míos para vosotros, te abraza tu amigo:



Nota: Quedó ayer definitivamente aprobado el plan de la revista y tambien la modificación de los premios de los concursos. Habra cuatro premios en gallego de 4.000 pesos cada uno y uno en castellano, tambien de 4.000 pesos. Creo que mañana o pasado te escribirán sobre esto

1951-06-25 Mencionado/a
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1951
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1951 en 25/06/1951

Vigo 25-jun. 1951
Sr. D. Luís Seoane
Buenos Aires


Mi querido amigo:

Recibí tu carta y tu interesante trabajo sobre la pintura, que he leído con verdadera satisfacción. Creo que en él dices cosas muy certeras sobre el arte, y yo suscribo íntegramente la mayoría de tus puntos de vista. Trataremos de buscarle un hueco en el próximo Cuaderno dedicado a la pintura, pues estimo que merece la pena incluirlo, a pesar de su extensión. Creo que el número saldrá bien. Entre otras, nos llegaron contestaciones de Palmeiro y Colmeiro. Maside está haciendo también un ensayo que resultará original.

Ayer, en el “Monte Urquiola”, y a cargo del capitán del buque, salió la última expedición de cuadros para la exposición. La anterior fue embarcada en el “Santa Fé”. Te adjunto la relación completa de las obras que se mandaron en uno y otro barco. Laxeiro saldrá hacia finales de mes, en avión, y llevará con él algunos lienzos suyos. No puedes imaginarte que enorme descanso experimento ahora. He sufrido muchos disgustos y contrariedades. Los obstáculos, por una u otra causa, viniéronse planteando sucesivamente desde el primer minuto. Por la carta que te escribió Maside ya podrías darte cuenta de algo. Pero lo que él te dice no abarca el problema general, y por eso no es fácil que percibas las múltiples dificultades que he tenido que vencer. Sin embargo lo importante es que todo se haya resuelto al fin. Ya me dirás tu impresión cuando veas los cuadros. Pienso que coincidiremos en la misma impresión. Te ruego que cuando estén confeccionados los catálogos, me envíes unos cuantos para repartir entre los artistas. También te agradecería mucho que me fueses enviando las críticas de la obra expuesta que ahí se publiquen.

Ya sabía del banquete a Puente. Lo que me dices sobre el particular me sorprende, porque yo estaba completamente despistado. Tenía la creencia de que era un mecenas de nuestra cultura, y por lo visto no es así. Mis opiniones obedecían a informaciones procedentes de esa; incluso el propio Núñez, al parecer, fué uno de sus principales defensores. Sería interesante que aprovechases una oportunidad para decirme lo que haya. Como comprenderás, nosotros no sabemos más que lo que ahí nos dicen.

Me parece muy bien tu propuesta de envío para los Cuadernos, de fichas de la labor intelectual realizada en esa. Te agradecemos mucho tu colaboración en ese sentido. Con respecto a los blancos excesivos que observaste en la presentación técnica de la revista, estoy de acuerdo. Estos defectos trataremos de ir superándolos en números sucesivos.

Por correo ordinario te envío un ejemplar de Antífona de Cantiga de Cabanillas, y otro, dedicado, de mi Historia de la Literatura Gallega. No dejes de mandarme un ejemplar de Las Ciudades Gallegas y otro de Las rías gallegas cuando se publiquen. Estoy deseando ver esos libros de escritores jóvenes cuya remisión me anuncias. Puedes tener la seguridad de que haremos las notas sobre ellos, que solicitas.

Lo que te indicaba en mi carta anterior, tiene su justificación. Se trata de algún joven recién llegado ahí que, por estupidez o por maldad, invoca tu nombre torpemente para ciertas cosas. Por otra parte, creo que su reacción en contra mía es en absoluto injusta. La cosa no tendría mayor interés, si no fuese que te alude y pone en tu boca frases inoportunas. Hablé de ello con Maside y reaccionó del mismo modo que yo. Es por tal razón, y por la vieja amistad que nos une, por lo que te hice aquellas sugerencias. De todos modos, no hagas mención de ello.


[Manuscrito]
Te adjunto ese artículo publicado en Madrid. Haz el favor de enseñárselo a Rodolfo, una vez que lo leas.

Afectuosos saludos a tu mujer. De la mía para ambos, y tú recibe un cordial abrazo de



Fdez del Riego

1951-07-06 Mencionado/a
Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1951
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1951 en 06/07/1951

Buenos Aires, 6 de julio de 1951
Sr. Francisco F. del Riego
Vigo


Querido Del Riego:

No sé a que frases inoportunas te refieres dichas, según parece, por mí y transmitidas a ésa por ese joven de que escribes, pero ten la seguridad que si se trata de Ruibal, que es el único joven llegado de ésa que conozco y a quien he recibido por tu presentación, no he tenido con él ninguna clase de conversación que se refiriese para nada a ningún amigo mío de ahí y de ninguna manera que se refiriese a tí o a cualquiera de los más íntimos. Todo esto me causa un gran disgusto y quisiera que se aclarase suficientemente pues no estoy dispuesto a tolerar se me supongan dichos o actitudes que no me corresponden. Con Ruibal, si este es el joven, y no puede ser otro, no he tenido más que conversaciones generales referidas, como se dice a bueyes perdidos y sin referencias personales a pesar de su tendencia a personalizar. Me gustaría, pues, saber de que se trata, rogándote al mismo tiempo que no te hagas eco de nada que pueda poner en duda nuestra amistad o que trate de quebrarla. Existen en Galicia cuatro o cinco personas a quienes estimo profundamente y tú eres una de ellas y excuso decirte que defenderé esta amistad.

Aún no salieron de la Aduana los cuadros enviados de ésa en el Santa Fé. Esperamos vencer todas las dificultades de los trámites que son muchos. Otro inconveniente conocido por la lista de obras que nos enviásteis y que tendremos que resolver luego es la de la medida de muchos de los cuadros. ¿Cómo es posible qué para una exposición de ese tipo se envíen por los pintores cuadros mayores a un metro ó 1’20 lo más, casi de tres metros? A parte de la dificultad que crean estos tamaños para una exposición en una galería corriente como es ésta donde se van a exponer, aquí esos cuadros es probable que no encontrarán compradores, pues casi tienen el tamaño de las paredes normales de las habitaciones de las casas de Buenos Aires. El acento original de nuestra pintura, continúo confirmándome por las fotografías que enviasteis, lo van a ofrecer los cuadros de Maside y de Laxeiro. Alguno de los otros pintores realizan una pintura parecida a la que hacen los “pompiers” de aquí y de todas partes y fuera de nuestra actualidad gallega y universal. Lo siento. No es por ese camino, como ya lo había visto Murguía hace más de 50 años, por donde llegaremos a una pintura nuestra. Desde luego esto no quiere decir que no les haya de gustar mucho a los directivos de las entidades gallegas de Buenos Aires. Pero no se trata de eso, se trata de nuestra pintura y tambien de ella en un país extranjero. Es una lástima la actual dispersión de algunos pintores gallegos que con Maside y Laxeiro hubiesen destacado el valor actual de la pintura gallega. De todas maneras, ya te iré dando mis impresiones a medida que se desarrolla la exposición. Supongo que vosotros habréis quedado aliviados de todo este trabajo al ver los cuadros ya embarcados. En el Centro Gallego están reconocidos por esta gestión de Valentín y tuya y a tí particularmente por otros muchos encargos que te vienen haciendo.

Para ahí salió Moisés da Presa, es una buena persona, como Abraira, pero te ruego no decidáis nada con él sin advertírnoslo a nosotros, a Núñez o a mí. No se puede estar jugando constantemente y sería conveniente que ahí consultasen las decisiones que se refieren a problemas culturales o de otro tipo con los que por algo estamos aquí. En el caso del Sr. Puente no existe hasta la fecha tal mecenazgo, casi todo es puro deseo de que exista. A parte del encargo de la Historia de Galicia para cuyo fin se creó un Patronato donde están Prada y Núñez, lo otro que se hizo fué por suscripción. Es un hombre en el que muchos no confiamos. Yo no puedo establecer desde aquí comparación alguna. Los únicos “mecenas” conocidos por mí en cuanto a problemas culturales gallegos, perdóname, somos Cuadrado y yo, que publicamos como hemos podido más de cincuenta libros gallegos en las colecciones “Hórreo”, “Dorna”, “Camino de Santiago” y “Pomba”, aunque a mí me quede mal el decirlo y perdiendo en esta labor lo mejor de nuestros años, pues lo hicimos no solo sin beneficio alguno, sinó incluso sacando el dinero de otros trabajos para hacerlo. A parte del movimiento cultural del Centro Gallego que bueno o malo todo cuanto se hizo, (te ruego no lo repitas, pues me anularías para continuar haciéndolo), tuvo mi intervención: venida de Otero Pedrayo, libros, dinero para entidades gallegas, concursos, exposición del libro gallego, conferencias de Valentín, etc., y al márgen de esto apenas se hizo más, aunque la Academia realmente míope haga académicos a Estévez y a Montoto para ofrecernos a nosotros y a la colectividad, un motivo de risa. De toda esta labor estuvo al márgen Puente y solo la actitud personalísima de algunos amigos crean confusión al respecto. Aquí estuvo residiendo durante algún tiempo el mejor grupo de intelectuales gallegos que hubo nunca fuera de Galicia, (me refiero a América), ahora diseminados y nunca tuvieron que ver con Puente o con nadie de la colectividad, excluyendo mi caso, siendo más bien despreciados por ella. Fueron incapaces a pesar de mis esfuerzos de aprovecharlos para realizar una labor útil y necesaria. Aquí murieron en la mayor miseria el poeta y músico Prieto Marcos y el escritor Caramiñas sin que nadie se ocupase de ellos y menos que nadie el Sr. Puente o cualquier otro similar. Hace tres o cuatro meses murió Francisco Lanza tambien pobremente y deja inédita una enciclopedia gallega que nadie aquí editará. ¿No deja de parecerte extraño el hecho de que nosotros, amigos y compañeros de muchas labores comunes de los firmantes de la adhesión de ésa, no hubiésemos estado en el banquete mientras vosotros firmábais? Sin embargo pensamos lo mismo con respecto a nuestras cosas en general. En un homenaje distinto hubiésemos quizás estado en él, pero no para proclamarlo mecenas, por lo menos mientras no se efectúe en la práctica el tal mecenazgo. Este Sr. Puente creo que te lo dije en otra carta, hasta ahora actuó únicamente de respaldo económico en cuanto a algunas cosas y esto es lo que debieron haberos informado a vosotros.

Estos días salió Catro poemas galegos, poema de Lorenzo Varela que ya conoces, grabados en madera míos y lo que en este caso es inédito, la música de Julián Bautista para piano, que compuesta para otros instrumentos fué estrenada en Amsterdam en un concurso internacional de música con enorme éxito. Te lo enviaré inmediatamente. Te agradezco asimismo el envío de tu libro de literatura gallega. Estoy impaciente por verlo, aunque ya conozco el original si no lo modificaste. Tus crónicas para la revista tiene gran éxito y existen algunos lectores que las guardan mensualmente para archivar.

Bueno, escríbeme. Saludos a Maside, Valentín y todos los amigos. Para tu mujer y para tí afectuosos saludos de Maruja y míos y tu recibe el abrazo cordial de

Seoane


[Manuscrito]
Sobre el Patronato te escribirá proximamente Nuñez. Dime si en caso de que se inicie una nueva editorial gallega, la cuarta que inicio, puedo publicar tu libro Precursores e novos.

S.

1951-07-08 Mencionado/a
Carta de Francisco Fernández del Riego a Lois Tobío Fernández, 1951.
Vigo
Montevideo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Francisco Fernández del Riego a Lois Tobío Fernández, 1951. en 08/07/1951

Vigo
8-xul.
1951

Sr. D. Luís Tobío
Montevideo

Meu querido amigo: Recibín a tua carta. Pordúxome fonda ledicia saber direutamente de tí, despois de tantos anos. Satisfaime que che gostara o Caderno. Piñeiro é un rapaz de Lugo, de gran talento, adicado a custiós filosóficas. É un dos valores novos de Galicia máis positivos. Quen che pode falar con detimento da sua persoalidade, é Prada.
Agora andamos a preparar o segundo Caderno, que irá adicado con preferencia á pintura. Coido que se manterá á mesma outura do primeiro. O pior é si calisquera día non podemos seguir avante, pois as dificultás xurden cando menos se agarda. Aló veremos.
Por correo aparte remeseiche un exemprar da miña Historia da Literatura Galega, que remata de sair do prelo. É o primeiro libro da serie de Manuás que edita "Galaxia". A mesma editorial ten en marcha unha serie de criación que se iniciou coa "Antífona da Cantiga" de Cabanillas; a de cadernos, co tídoo de Coleición "Grial"; e unha reedición de clásicos, chamada "Coleición Pondal". Pra o futuro matinamos en lle dar aínda meirande amplitude ás publicaciós. Todo, craro está, contando con que poidamos seguir avante.
Ademáis de "Galaxia", hai a Editorial dos Bibliófilos Gallegos que inspira Filgueira, con fís máis arqueolóxicos que vivos, e a Coleición Benito Soto, sostida por un grupo de rapaces pontevedreses, adicada á pubricación de libros poéticos.
Entre a xente nova comeza a haber algunha inquietude espritual, pero en xéral pouca cousa.
A Historia de Galicia que dirixe Otero vai por bó camiño. Coido que xa está pra rematárese o primeiro tomo. Cecáis en setembro o poidan enviar pra imprentalo.
Eu sigo coma sempre, inda que muito máis envellecido. Hai que traballar arreo, con un ritmo apresurado e agobiante. Non teño tempo pra nada, e nin siquera sei de onde saco o tempo. Agora estóu pasando unha tempada n-unha praíña de perto de Vigo, pero vou todol-os días á cidade, e práiticamente non disfroito nada do mar.
Xa saberás que Carballo está agora en Lugo, de direutor de un Colexio. Continúa coa súa misantropía esaxerada, e con abondos complexos. Fai cantos traballos literarios se lle encargan, pero non sai d'iso.
Istes días inauguraráse en Bos Aires a Esposición Coleutiva de Arte Galego que orgaizamos aquí. Non sei como sairá. Agradeceríache que me deses as impresiós que ahí recibas dos resultados. Si aparecen comentarios na prensa que tí lés, non te esquezas de mos mandar.
Tamén debe de andar a istas horas pol-a capital do Plata, Bouza-Brey. Coido que vai arranxar [ilexible ¿?] folk-lóricas. Eu non-o fun a despedir cando saiu de eiquí, apesares de que me mandóu dous recados. De todol-os xeitos, no fondo é un bó galego.
Bueno, nada máis por hoxe. Recibe a cordial aperta de sempre do teu vello amigo

F. Fernández del Riego [sinatura autógrafa]

1951-08-20 Mencionado/a
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1951
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1951 en 20/08/1951

Vigo 20-agosto 1951
Sr. D. Luís Seoane
Buenos Aires


Mi querido amigo:

Hace días que recibí tu carta, la cual debió cruzarse con otra mía. No te contesté antes, en espera de que me llegasen las nuevas noticias sobre la Exposición, que me anunciabas. Sin embargo, como éstas se retrasan, he decidido no aplazar más mi respuesta.

Me satisface que el conjunto del certamen haya resultado bien. Es una pena que las ventas fueran tan limitadas como parece. ¿Cuántos cuadros han sido adquiridos, en definitiva? ¿No hay manera de vender alguna obra, después de cerrada la Exposición? Hemos leído las notas de prensa que me enviaste. Desde luego, revelarán bastante despiste en los críticos. La única que, a mi parecer, tiene algún sentido es la de La Nación. Me agradaría mucho que si se publicase algún comentario serio en una Revista, me lo enviases. Convenía reproducirlo en la prensa de aquí.

Aparte de las noticias que tú me diste, tuve las que me dió Montoto. Por cierto, que éste te dedica en su carta un párrafo elogiosísimo que no hace más que confirmar la impresión general que aquí tenemos de tí y de la admirable labor que realizas.

Estoy de acuerdo en lo que dices de Eiroa. En mi opinión fué el más grande escultor contemporáneo que tuvo Galicia. De todos modos, pienso que Faílde, si no se malogra, llegará a ser una interesante figura de nuestro arte de la piedra.

Supongo que ya habrás recibido el ejemplar dedicado de la Historia de la Literatura, que te remití hace tiempo. Por mi parte, he recibido los tres libritos de poesía, ilustrados por tí, que tuviste la atención de enviarme. Son bellísimos. Es una verdadera pena que no puedas estar aquí para renovar el viejo concepto editorial que aún continúa vigente. No puedo por menos de soñar en que algún día te pongas al frente de una Editoria gallega, en nuestra tierra, capaz de remozarnos por completo.

Uno de estos días te remitiré Tres monstruos en los mares gallegos que, por cierto, no tiene ningún interés, y alguna cosa más.

Ya hemos enviado a Madrid, a la censura, las tres copias exigidas del original del segundo Cuaderno de Galaxia. Inmediatamente que recibamos la autorización, lo imprimiremos. Creo que resultará un número interesante. Tu trabajo, que nos gustó mucho, va como uno de los ensayos fundamentales del Cuaderno. Con la otra cuartilla, que venía por separado, adaptamos tus respuestas al Inquérito.

Lago Rivera es un pintor de interés, aunque nada vinculado a las cosas gallegas. Estuvimos a punto –por parte mía– de incluirlo entre los expositores. Hace algún tiempo que no veo nada de él, pero los informes que tengo de su última obra son muy favorables. Quien te puede hablar de él, es Laxeiro.

Ya sabrás que Colmeiro está en Vigo desde hace más de quince días. Viene todos los días conmigo a la playa donde veraneo y come casi siempre en mi casa. Está encantado aquí, pero tiene que marcharse de nuevo a París, en la segunda quincena de setiembre.

Quiero comunicarte que Castroviejo fue invitado por la universidad de Buenos Aires para dar ahí más conferencias. Le pagan el viaje, pero no la estancia. Se dirigió a Calzado, a Valentín y a mí para que intercediéramos con el Centro, y dar en él unas conferencias sobre temas gallegos, con el propósito de que le resultase la estancia gratis. Yo me limité a enviar al Centro un informe honrado y objetivo sobre el asunto, pues creí que era leal proceder así. Supongo que tendrás ocasión de leerlo.

¿Quiénes forman parte del Jurado en el Concurso Curros Enríquez? ¿Hay alguna impresión sobre las obras presentadas?

¿Viste el estudio que hizo Ruibal sobre Laxeiro? A mí me produjo una impresión penosísima. Es una cosa revuelta, sin sentido, mezcla de pedantería e ignorancia. Es una verdadera lástima, porque la idea de las monografías es muy bonita.

¿Está de regreso Prada en esa? Le escribí proponiéndole una rectificación en las condiciones económicas de mi colaboración en la Revista del Centro, pues por las circunstancias, percibo menos de la mitad de lo que percibía cuando la inicié. No sé si la cosa resultará viable.
Hoy recibí una carta del Centro en la que acompañan copia del Fallo del Concurso Literario. Está fechada el día 30 de julio y a pesar de venir por avión, tardó en llegarme 21 días. Bueno, nada más por el momento. Escríbeme. Cariñosos saludos a tu mujer, de la mía para ambos, y para ti el cordial abrazo de siempre de


Fdez del Riego

1951-08-29 Mencionado/a
Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1951
Bos Aires
Nova York
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1951 en 29/08/1951

Buenos Aires, 29 de agosto de 1951
Sr. D. Francisco F. Del Riego
Vigo.


Querido Del Riego:

Recibí tu carta precisamente cuando estaba a punto de escribirte, no sobre la exposición pues creo que existen en ésta una buena cantidad de corresponsales que escriben sobre lo que no saben, sino sobre tu libro que recibí. De la exposición creo que está dicho todo. Interesaron por este orden a las gentes conocedoras de pintura y a los pintores: Maside y Laxeiro por razones distintas, luego Prego, Pesqueira menos y Díaz Pardo. Julia Minguillón absolutamente nada como pudiste darte cuenta por los recortes de los diarios de aquí, que en cuanto al juicio sobre ella representaban el juicio general de las gentes a quienes me he referido antes. Faílde gustó mucho. Sé que tienes amistad con Julia Minguillón y no quiero decirte más, solamente que toda esa pintura que ella hace y que algunas gentes de ahí se sienten por lo visto obligadas a elogiar, contribuye a desorientar al público gallego. Laxeiro pudo percibir bien la opinión del público de ésta y alguna crítica a pesar de la simpatía general por la exposición no dejó de decirlo. La exposición debió de haber sido, de no contar con los pintores que están fuera de Galicia, solamente de dos o tres y el escultor por ejemplo. En cuanto a la poca venta los problemas son otros y te ruego le digas a Paz Andrade, con quien estoy en deuda de carta, que no achaque la falta de venta a los precios, pues muchos cuadros están en su precio y de acuerdo en general con los precios de ésta. No se trata de precios ni deben ahora rebajarse pues puede dar idea de una liquidación que no existe creo en el ánimo de los artistas.

La exposición, precisamente por la desigualdad de las cosas expuestas, por el ecleticismo (sic) con que estaba realizada luchó desde sus comienzos contra su éxito económico, las gentes estuvieron desorientadas. Luego el tamaño de algunos cuadros y sobre todo el fiar la gente de ahí en los mecenas de ésta. Yo estoy por creer que Alvaro Gil (existiendo desde luego entre A. Gil y las gentes de aquí millonarios como él igual distancia que de la tierra a la luna, por cultura, sensibilidad etc.) por ejemplo, lo hace todo en Galicia, edita libros, funda instituciones, fomenta iniciativas, escribe, pinta, etc., y que todos vosotros, los que trabajáis, sois una especie de fantasmas, que tú, Aquilino, Otero, la gente de Galaxia, la de Benito Soto, etc., no existís; que el que todo lo hace es Alvaro Gil por ejemplo y su dinero. Que es el autor del Patronato Rosalía e incluso de la Academia y no faltaría más, para que esta idea fuese popular, que desde ahí nos enviase Alvaro Gil por ejemplo algunas pesetas de vez en cuando, reunidas entre muchos al finalizar algún banquete, para tenerlo como seguro autor de todo y propagarlo. Perdóname, supongo que me entiendes, pero así estáis viendo la colectividad gallega de Buenos Aires desde esa. Estáis seguros de que son Manuel Puente, gran fantasmón de guiñol, y otros que no cito los autores de todo cuanto se hace aquí y estáis cometiendo un error, estáis juzgando mal a esta colectividad. Todo esto te lo digo para asegurarte y para que lo comentes si quieres con Paz Andrade que por lo visto no se enteró de esto y es natural que así fuese cuando estuvo en Buenos Aires, que esta gente no compra cuadros, ni libros y que no se le ocurrió a la Comisión de Cultura del Centro Gallego organiza para ellos la exposición de pintura, ni nada.

Tu Historia de la Literatura Gallega es de una gran utilidad, está hecha con sentido didáctico y su practicidad le ha de hacer indispensable. Me parece por todo concepto un excelente libro, aunque conocía el original creo que lo has cambiado, corregido y ampliado bastante. Te felicito de todo corazón como tambien por su presentación, adecuada y finalmente realizada. Te agradezco la mención de mi libro que a pesar de su buen éxito en esta no volví a ocuparme de él desde que salió, ni siquiera lo envié a las personas cuyas direcciones te solicité. No estoy de acuerdo en cambio como puedes suponerte, con la mención de Puente y Prada, pues de esta manera eres injusto con la gente de aquí que han hecho en esta mucho más por la cultura gallega y tanto por lo menos que ellos. Este es el caso de Cuadrado en primer término, que conmigo intentó pro dos veces la aventura de crear cuatro colecciones de libros gallegos llegando a publicar una cantidad importante de libros, con afiches para las calles, propaganda, viajantes, etc. Es el caso de Núñez Búa, de Pita, etc., y de mucha gente humilde que ha trabajado durante años en la divulgación cultural gallega. Pero esto no es culpa tuya sino de quienes habiendo estado en esta y conociendo a quienes vienen haciendo esta labor no te han informado como debieran y tambien de Otero a quien yo dí una ficha bosquejada del trabajo realizado en ésta en los últimos años. Laxeiro está comprobando, supongo, igual que Bouza, cuando hay de farsa en estos mecenazgos supuestos y divulgados por correspondencia.

Perdóname la acritud que pueda poner en esta carta, pero es que me siento cansado y con ganas de retirarme de todo, tengo como no tuve nunca la sensación de perder el tiempo, de la inutilidad de cualquier esfuerzo relativo a esa y arrepentido de haber sido el primero que trató de iniciar el intercambio cultural que ahora existe entre esta y esa, pues si hubiese pensado por un momento que hubiese servido para acreditar a logreros como mecenas no lo hubiese hecho. Otra noticia: el Patronato Rosalía de Castro le encargó a Laxeiro por ejemplo, los retratos de Villamarín y de Puente. Es como para reirse durante años.

Creo que será a última carta que te escriba sobre estas cosas, pues estoy casi seguro de dejarlo todo por cansancio y asco para dedicarme solo a mis cosas. Me hubiese gustado regresar a Galicia, pero moralmente me siento inhibido de hacerlo y sospecho, tal como se presentan las cosas, que ya nunca más podré, podremos algunos volver.

No leí el estudio de Ruibal pues aquí aún no llegó la monografía. El jurado de Curros aún se designó, supongo que será designado uno de estos días y hasta ahora han llegado pocas obras. El asunto tuyo del pago de la corresponsalía lo planteé, sin conocer tu propósito, hace aproximadamente un mes y quedó suspendido hasta la reunión de la primera comisión tal como quedó constituída nuevamente y que será precisamente esta noche. Estos días te enviaré otros tres libros de poesía de “Botella al mar” alegrándome mucho de que te hubiese gustado su presentación.

Me gustaría que me escribieses largamente pues tus cartas y las de Maside me hacen un bien como no podéis imaginaros. Recibe los saludos de mi mujer y míos para la tuya y para tí el abrazo fuerte de


Seoane


[Manuscrito]
De la exposición se vendió también el cuadro de Maside La Jaula para el Museo, donado por las Sociedades Coruñesas y es probable que el Centro Orensano y el Pontevedrés adquieran alguno. Estamos en eso.

[Carta manuscrita e o membrete:] FRANCISCO FERNÁNDEZ DEL RIEGO/ABOGADO/PROGRESO, 12/TELEFONO 3770/VIGO

1952-01-19 Mencionado/a
Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1952
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1952 en 19/01/1952

Buenos Aires, 19 de enero de 1952
Sr. D. Francisco F. Del Riego
Vigo


Querido Del Riego:

Debí de haberte escrito hace días contestando tu última carta pero preferí esperar la llegada del número dedicado a la pintura de la Colección Grial, que me gustó mucho más en su presentación gráfica que el primero. De su contenido quiero destacar en primer término el ensayo, excelente ensayo de Maside sobre la fotografía popular y sobre el realismo. Francamente revelador y hondo. Lo de Dieste lo conocía pues un trozo de una monografía que sobre Colmeiro publicamos Cuadrado y yo en Emecé. Quizás se nota en general la ausencia de datos sobre los artistas que intervienen en el número y tambien de algunas reproducciones que lo harían más completo. De cualquier manera es un excelente esfuerzo, el primero seriamente hecho por una revista gallega sobre artes plásticas. Seguramente tiene errores pero ellos son de poca importancia y subsanables facilmente. Me gustó tambien tu nota sobre Solana, útil además. Por mi parte te felicito, a tí y a los que te ayudaron a confeccionarla. Quizás el mayor error fué publicar integramente mis notas, pues resulta una colaboración demasiado extensa en el número, tratándose además de mí, un pintor no solo desconocido para las gentes de ahí y cuyo nombre y apellido solo puede tener una resonancia cordial para quienes son mis amigos y compañeros, quizás debí de haber enviado algunas fotografías de cuadros, pero francamente no se me ocurrió hasta ahora que ví el número y me dí cuenta de que alguien pudo suponer en mí una actitud pedante que estoy muy lejos de tener. Me alegro que te hubiesen gustado los poemas que a mi juicio fueron mejorados con nuevas y abundantes correcciones, de modo que alguno de ellos se parece actualmente poco a la copia que tú tienes y continúo trabajando en ellos. Me gustaría que diesen en lo posible el clima de la emigración.

En tu penúltima carta escribías sobre tus deseos de salir de esa, y de venir quizás a ésta o a Cuba. No sé que decirte. Creo que todos o casi todos los que hemos salido de esa en muchos momentos de desfallecimiento hubiésemos deseado habernos quedado ahí, de haber podido. Hemos sufrido mucho, tanto como ahí no podéis suponeros ahora tan lejos en los años de todo. Estamos practicamente solos y nuestra labor y nuestra vida se va quedando al margen de la finalidad que nos propusimos. Yo no quiero aconsejarte en esto ni animarte. No sé nada de Cuba, creo que es un país que está bien, pero si decidieses venirte a ésta cuenta absolutamente conmigo para todo. Aquí no solo me encontrarías a mí sinó a muchos otros que tambien serán tus amigos de verdad aparte de los que ya lo son. Escríbeme aclarando tu pensamiento. Dime si tu deseo sería salir de ahí para quedarte algún tiempo en América.
Deberíais mandar tu libro de literatura al Centro Gallego directamente para la venta, cuarenta o cincuenta ejemplares, y además algún ejemplar destinado y dedicado a la Biblioteca, pues mucha gente pregunta por él y continúa siendo desconocido en ésta. Creo que sin más trámites deberías enviarlos inmediatamente pues es muy útil su divulgación. El otro día me prestaron un ejemplar de la Historia de la Literatura de Varela Jácome, persona que no conozco, y me llamó la atención que destacase la labor editorial de Cuadrado en ésta, olvidándose que esa labor desde sus comienzos hasta ahora es de los dos, de Cuadrado y mía. Me llamó también la atención la ausencia de Lorenzo Varela entre los poetas, pues lo considero (lo consideran Juan Ramón Jiménez, Alberti, Moreno Villa, etc.,) uno de los más importantes de las últimas generaciones. Bouza Brey se entusiasmó con su Torres de Amor. Y así de esta importancia encontré alguna otra omisión o error. Tambien Otero, cuya Guía de Galicia en su edición de hace cuatro o cinco años, leí estos días, omite el nombre de Dieste, que él mismo había destacado en su Ensayo histórico sobre la cultura gallega y el de Manuel Antonio por ejemplo, y en pintura destaca un verdadero galimatías artístico muy de su generación, a Llorens o a Pintos, olvidándose por ejemplo de Arturo Souto, y en escultura a Eiroa. Creo que ahí la gente como tú, curiosa de todo cuanto se hace en el orden de la cultura, debería de llamar la atención sobre este desdén o ligereza por la auténtica clasificación de nuestros valores. Por otra parte es necesario que siendo Galicia un país fundamentalmente de emigrantes se historie al mismo tiempo lo que viene realizándose en la emigración, no haciendo caso a los intereses circunstanciales de grupo, sinó a los generales de Galicia. Cuidando de seleccionar los corresponsales y de no caer en la tontería de El Pueblo Gallego de creer que una persona sin cultura y sin interés alguno como Eliseo Alonso, bueno pero no tanto, puede reflejar de alguna manera la vida compleja de una colectividad como la nuestra y de una ciudad como ésta.

Algo parecido pasa con el ensayo de Anxel Xohan (recuerdo de él algunos dibujos y linóleuns, si es el mismo de Yunque) del que no puedo hablar, pues pueden los demás creer que lo hago con un interés subalterno bien ajeno a mi modo de ser, cuando reseña de manera disparatada a los pintores gallegos actuales, incluye a Palmeiro con características similares a las de Maside como si tuviesen algo que ver. Palmeiro no tiene nada que ver con Galicia como no sea en ciertas cualidades de su pintura que le vienen seguramente de su origen y las preocupaciones estéticas de Maside y la seriedad de su obra está a muchas millas de distancia de la “elegancia” y de la novedad fácil y aparente de Palmeiro. Pero lo que ocurre es que seguramente Anxel Xohan no conoce la obra de Palmeiro. Otro error es considerar que la fantasía y los temas son una condición de la pintura al hablar de otros pintores. Algo parecido le pasa a Risco al querer hacer favor a Prieto por su cuadro (por fotografía detestable y que tiene que ver con el gótico como una manzana con respecto a un besugo) al hablar del Cristo de Nolde, el gran pintor alemán parte de cuya obra espléndida ví en Londres y de ese Cristo precisamente conozco una copia que tiene en Buenos Aires un particular. Debiendo haberse confesado de no haberlo entendido. Pero Nolde debe ser una obsesión de Risco, ya en Mitteleuropa habla mal de él sin entenderlo a mi juicio. Pero a Risco le ocurre lo que a todos los escritores gallegos de su generación con respecto a la pintura y a otras cosas y es que no entendieron nada de lo que pasaba con ella en su época y que continúan sin entender.

A da Presa no lo he visto aún y no sé cuando lo veré, pues no creo que haga nada por tratar de verme. ¿Por qué La Noche concede la paternidad de mi proyecto sobre “la Universidad Popular Gallega” a Prada? No me importa nada personalmente, pero es que conviene que ahí en las cosas del Centro Gallego nunca personalicen, si no quieren hacer infecundas las iniciativas. La labor es de todos, conviene que no hablen más de eso hasta que sea aprobado por la Junta Directiva.

Con saludos para tí y tu mujer de la mía y míos, recibe el gran abrazo de tu amigo:


[Seoane]

Te agradezco hondamente tu artículo de La Noche sobre Catro Poemas Galegos. No sé como compensar tu generosa cordialidad hacia mi obra y hacia mí, de manera digna a tu amistad

1952-06-24 Mencionado/a
Carta de Bernárdez a Seoane. 1952
Jesús María
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Bernárdez a Seoane. 1952 en 24/06/1952

24 junio de 1952

Amigo Seoane:

Ahora que estoy reintegrado a mis papeles, recuerdo los buenos momentos que pasé en su casa, y quiero agradecer a usted y a su señora por la generosa hospitalidad de que me hicieron objeto.
En estos días, haré las cuartillas para el acto del Centro Gallego , así como otras para una conferencia que tal vez daré en la Sociedad Hebraica Argentina , aprovechando mi próximo viaje a Buenos Aires.
Dígale usted al señor Prada que si quiere conservar el original de mi conferencia del 6 del corriente en Kraft, con mucho gusto se lo cedo. Esas páginas quedaron en poder de un Sr. González , que fué quien la retiró de mi hotel para leerlas por Radio Rivadavia , en la audición Hora Gallega . Que él se las pida.
Bueno, amigo Seoane: muchas gracias por su gentileza. Y sinceras felicitaciones por su pintura, tan poética y tan plástica al mismo tiempo... Especiales saludos a su señora, cuyas manos para hacer el pescado a la gallega son sencillamente mágicas. Cordiales recuerdos al Sr. Prada. Y para usted, un sincero abrazo de Paco Luis Bernárdez.

Ya le diré el día fijo de mi llegada a Buenos Aires.

1952-08-11 Mencionado/a
Carta de Bernárdez a Seoane. 1952
Jesús María
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Bernárdez a Seoane. 1952 en 11/08/1952

11 agosto 52.

Amigo Seoane:

Me vine sin decirle a usted que su exposición me pareció espléndida. Ésta fué, por otra parte, la opinión general. Me encantaron las naturalezas muertas. Había una con un azul maravilloso... En fin: lo felicito, Seoane. Pinta Ud. cada vez mejor.
El día de mi regreso apareció la edición común de mi Florilegio . A usted le reservo uno de los ejemplares especiales, encuadernados, que estarán listos a fin de mes, para cuando yo vuelva a Bs. As.
El 4 de septiembre daré mi conferencia en la Hebraica. Desde ese día hasta el de mi regreso, que será el 13, estaré a la disposición del Centro Gallego. Prada me dijo que haremos el acto con González Carbalho el 10 ó el 11.
Eso sería una gran cosa, porque caería en fechas inmejorables para mí. Haga usted fuerza en ese sentido.
Bueno, Seoane: nuevamente lo felicito por su magnífica exposición. Recuerdos muy atentos a su señora. Y a usted un cordial abrazo de su amigo.

Paco Luis Bernárdez

Al Dr. Luis Seoane
Buenos Aires.

1952-08-26 Mencionado/a
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1952
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1952 en 26/08/1952

Vigo 26-ag. 1952

Mi querido amigo:

Supongo dos cartas mías en tu poder. En la última te adjuntaba el recorte de un “Anaco” de Borobó sobre Catro poemas galegos. Hoy te acompaño otro recorte de una crónica de Concha Castroviejo en la que habla de tu reciente exposición.
Supe el resultado del último concurso del Centro. El original Paisaxe e Cultura, galardonado con el premio para ensayos, es mío. Figura con el nombre de mi concuñado porque no quise figurar yo. En primer lugar, para evitar el prodigarme tanto en esos concursos y, en segundo término, para que no pesase ninguna influencia en el ánimo del jurado fuera del trabajo en sí. Aquí nadie sabe nada del asunto y ahí no he enterado más que a Prada y a tí. Te ruego, por lo tanto, que guardes reserva.
Aún no recibí el número de Galicia del mes de julio. Antes me la enviaban por avión, pero ahora han dejado de hacerlo no sé por qué.
Supongo en tu poder el 4º número de Grial y la Historia de Risco. Posteriormente te remití el Cancionero de Poesía Céltiga y Siete ensayos sobre Rosalía. Ya me dirás si recibes todo.
Colmeiro aún sigue conmigo en la playa de Coruxo, en donde pinta con intensidad. A primeros de mes piensa irse unos días a Santiago.
Ya sé que has tenido un gran éxito en tu exposición. Estoy deseando ver cosas tuyas, pues me han informado que son de una gran calidad.
¿Qué ocurre con los cuadros de la Exposición de Arte gallego del pasado año? Los pintores están inquietos y no hacen más que solicitarme noticias que no les puedo suministrar.
No te olvides de enviarme los ejemplares de Danzas que te solicité, pues he de atender algunos compromisos. Por cierto que, a pesar de que existe ya el permiso para traer aquí los libros de la colección Galicia, el Centro no contesta a la distribuidora. ¿A qué se debe? Te advierto que los libros se venderían aquí enormemente.
Fole ha recibido una enorme alegría con el premio que le concedieron.
Y nada más por el momento. Espero que me escribas pronto. Un cariñoso saludo a tu mujer, de la mía para los dos, y para tí un fuerte abrazo de siempre de

Fdez del Riego

1953-03-19 Mencionado/a
Carta de Seoane a Bernárdez. 1953
Bos Aires
Jesús María
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Bernárdez. 1953 en 19/03/1953

Buenos Aires, 19 de marzo de 1953

Sr. D.
Francisco Luis Bernárdez
Jesús María

Mi querido amigo:

Recibí su carta y el recorte de El Nacional de Caracas , cuyo envío le agradezco, precisamente cuando iba a escribirle para tambien agradecerle la nota que Ud. hizo sobre mi libro en la sección bibliográfica de La Nación del domingo pasado y que para mí tiene el valor extraordinario de proceder de Ud. a quien tanto admiro y al que me une el mismo sentimiento de amor a Galicia, en nosotros presente y remota y de orgullo a nuestra estirpe. Su generoso juicio, quizá exagerado por la simpatía y la amistad, me hace sentirme con ánimos para trabajar en nuevas obras.
Prada no llegó aún a Buenos Aires, esperan su regreso el sábado según me dijeron en su casa y ya no le veré hasta el regreso de Miramar, a donde iremos a pasar unos días seguramente hasta Semana Santa, saliendo de aquí mañana viernes a la noche. En cuanto me reúna con él prepararemos la campaña para resolver su viaje a Galicia que a mi me parece muy posible, por el agradecimiento y admiración que sienten hacia Ud. las gentes mejores de nuestra colectividad.
Reciba Ud. con el saludo de Maruja y míos para Ud. y los suyos el abrazo de su amigo:

1953-05-14 Mencionado/a
Carta de Bernárdez a Seoane. 1953
Jesús María
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Bernárdez a Seoane. 1953 en 14/05/1953

14 mayo 1953

Amigo Seoane:

Mañana saldrá en La Nación mi gacetilla, anónima, sobre Fardel de eisilado . No tiene más importancia que como una simple referencia cordial a su libro que añade una nota muy nueva y muy honda a la poesía gallega de nuestros días.
En El Nacional, de Caracas (diario en el que colaboro), encuentro un poema de Alberti a usted. Como me parece excelente, se lo envío a usted en el adjunto recorte.
Acabo de recibir una invitación oficial (válida para todo este año) para trasladarme a Colombia en plan de conferenciante. Me la formula una institución de Bogotá y viene respaldada por dos ministros. Si el Centro Gallego resolviera enviarme a España (¿será posible?) mi viaje sería dando un rodeo por Colombia, a fin de cumplir con el deseo de aquella gente, y siguiendo por Venezuela, donde también quieren escucharme. Vamos a ver...
Amigo Seoane: gracias por sus atenciones. Recuerdos a Maruja.
Un abrazo de su amigo

Bernárdez
P.S. Recibí una postal limeña de Prada. Si lo ve, dele saludos mios.

1953-06-05 Mencionado/a
Carta de Bernárdez a Seoane. 1953
Jesús María
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Bernárdez a Seoane. 1953 en 05/06/1953

5 junio 1953

Querido amigo Seoane:

Por Prada sé que entre los actos a realizarse con el patrocinio del Centro Gallego durante la semana en que cae el Día de Galicia figura una conferencia mía acerca del libro gallego. Es una noticia que me ha alegrado de veras. Pero quisiera advertir a los señores organizadores de dichos actos que una conferencia no podré hacer, y menos sobre un tópico acerca del cual carezco de documentación y de medios de procurármela en este desierto. Al efecto, le escribo a usted (pues Prada está en Chile) a fin de que me haga el favor de comunicar a los miembros de la Comisión de Cultura (¿ son ellos quienes organizaron los actos en cuestión?) que lo que yo puedo hacer es lo siguiente: un discurso por el estilo del que pronuncié el año pasado, y de una duración no mayor de 20 minutos sobre mis contactos con el libro gallego, antes de ir a Galicia, en Galicia y después de mi último regreso a Buenos Aires. Algo así. Pero no mayor de 20 minutos. Como ese lapso es breve para un acto, podrían hacer lo que el año pasado: incluir otro número musical, literario o lo que fuere.
Le ruego que me conteste lo antes posible. Dos líneas por carta certificada o un par de palabras telegráficas: sí o no. Desearía tener esa contestación aquí antes del 12 para preparar enseguida el material, si es que el Centro Gallego está de acuerdo. Después del 20, estaré ocupado en despachar cosas para La Nación y Criterio , pues para ir tranquilo a Bs. As. debo adelantar los trabajos a publicarse allí en julio.
Aguardo, pues, amigo Seoane, la contestación.
Saludos muy atentos a su señora y a nuestros comunes amigos.
Muchas gracias por todo.
Un cordial abrazo de su amigo

Paco Luis Bernárdez.
Mi discurso podría ser en gallego

P.S.: Se entiende que la semana de mi acto sería la que va del 19 al 26. Antes o despues no puedo. Adiós Seoane. Felicidad.

1953-06-16 Mencionado/a
Carta de Bernárdez a Seoane. 1953
Jesús María
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Bernárdez a Seoane. 1953 en 16/06/1953

16 junio 53

Querido amigo Seoane:

Muchas gracias por su telegrama. Haré, pues, la disertación para el 18 de julio. Hoy le contesté al presidente del Centro Gallego comunicándoselo. No lo hice antes a causa de una neuralgia que me tuvo al trote durante una cantidad de días. Felizmente, ya estoy restablecido.
Le agradezco mucho su atención, amigo Seoane, y le ruego salude en mi nombre a su señora. Me alegra la perspectiva de verlos a ustedes muy pronto.
El 16 de julio (dos días antes de mi charla en el Centro Gallego) hablaré en la Sociedad Hebraica Argentina.
Bueno, amigo Seoane: hasta pronto, pues. Recuerdos a Prada. ¿Regresó ya de Chile? Un fuerte abrazo de su amigo de siempre.

Paco Luis Bernárdez

1954-03-15 Mencionado/a
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1954
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1954 en 15/03/1954

Vigo 15-marzo 1954
Mi querido amigo:
Supongo que habrá llegado a tu poder una carta mía, en la que te rogaba una gestión a favor de Pedro del Río. Ahora me comunican que la persona que iba a realizarla, se niega a ello no sé porqué razones. Ya supondrás la rabieta que esto me produjo, por la informalidad que supone. Y lo peor de todo, es que yo, fiado de las promesas, le había garantizado al muchacho el éxito de la gestión. Ahora no sé como justificarme con él. ¿Podrías tú hacer algo? Háblale a Prada, a ver si él tiene un medio de ayudarlo.
Perdóname tanta molestia, pero es que me comprometí con el interesado, y quisiera que sus pretensiones prosperasen dentro del más breve plazo posible.
Nada más por el momento. Un fuerte abrazo de
Fdez del Riego

En este mismo instante recibo tus líneas con el trabajo sobre el escultor Eiroa. Dentro de unos días te escribiré acerca del particular.

1954-04-05 Mencionado/a
Carta de Bernárdez a Seoane. 1954
Jesús María
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Bernárdez a Seoane. 1954 en 05/04/1954

5.IV.1954

Amigo Luis Seoane:

Ahora que ya está de vuelta en el diario Rafael Pineda Yáñez , encargado de la sección Bibliografía, me pareció oportuno hablarle del Libro de tapas . En ese sentido, acabo de escribirle, diciéndole que aún no ha salido el comentario sobre esa obra. Le sugiero el nombre de Mújica Láinez como el de la persona más indicada para hacerlo. Vamos a ver si me hace caso. El Libro de Tapas me parece realmente notable. En todos los aspectos. Y además un gran esfuerzo editorial. Por todo ello, es justo hablar del asunto. Esperemos que así será, al menos por lo que respecta a LA NACIÓN.
Volví hace diez días. Y ya estoy en plena labor. En Emecé me encargaron el prólogo para las obras completas de Ricardo Güiraldes , que aparecerán este año reunidas en un volumen.
La misma editorial (esto se lo digo en secreto) me nombró jurado de su concurso de novelas, cargo que acepté porque es remunerado. De otro modo, no es posible aguantar la lectura de cuarenta o cincuenta mamotretos.
Con Girri, tenía yo pensado hacerle a usted una visita. Pero no fué posible. Si voy a Buenos Aires este invierno, en julio, cumpliré ese deseo. Es casi seguro.
Querido Seoane: afectuosos recuerdos a Maruja y a nuestros amigos comunes, especialmente a Prada. Para usted, un abrazo de

Paco Luis Bernárdez

1954-04-22 Mencionado/a
Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1954
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1954 en 22/04/1954


Buenos Aires, 22 de abril de 1954
Sr. D.
Francisco F. Del Riego
Vigo
Querido Del Riego:
Voy a escribirte todo lo exactamente que pueda para referirme sobre todo a ésta. Recibí tus artículos, muy buenos, que utilizaré en una revista próxima a salir. Con “Imago Mundi” aprovecharé tu viaje para ponerte en contacto con su director José Luis Romero, uno de los historiadores americanos de más prestigio en este continente, y con su cuerpo de redactores, todo él compuesto por gente especializada en diversos aspectos de la cultura. La gente amiga te espera con entusiasmo y estoy seguro que vas a tener un franco éxito en ésta, quisiera, sin embargo, hacerte conocer cual es la situación real de la colectividad en la vida cultural argentina, para que reclames, cuando llegue el momento, libertad para utilizar tu tiempo para ponerte en contacto con los elementos intelectuales argentinos que son de extraordinario interés para nosotros. Te escribo sobre esto porque tengo para mí la experiencia de los viajes del año pasado, así como anteriormente el de Otero Pedrayo. Nuestra colectividad vive absolutamente al márgen, como puedes quizá haberlo observado, de la vida intelectual del país y de la cultura en general. La gente mejor, amigos nuestros, es gente modesta que limita su función a realizar una obra de divulgación cultural gallega en muy cortas proporciones. Cualquier colectividad de otro origen, la italiana, la alemana, la francesa, etc., mantienen vínculos muy estrechos con las instituciones culturales del país y han logrado crear un interesante intercambio entre los escritores y artistas de sus países con los de éste, que redunda en beneficio, por muchas razones, del país europeo de que proceden. Aprovechan para ello no solo las organizaciones que crearon sino tambien los lazos sentimentales que pueden unir a los argentinos con esos países. Un porcentaje considerable de hijos de gallegos ocupan aquí puestos destacados en el mundo cultural pero no tienen relación en absoluto con las organizaciones de nuestra colectividad, cerrada a cualquier inquietud y tampoco tienen vinculación con Galicia, porque tampoco los intelectuales gallegos supimos establecer el vínculo necesario con ellos. Si tienen curiosidad por nuestras cosas la satisfacen a través de órganos oficiales y muy rara vez de otra manera. Algunos de los que llevamos años en ésta venimos sustituyendo malamente esta relación y es necesario, a mi juicio, que tu aproveches este viaje en ese sentido. Buenos Aires puede ser un centro muy importante de nuestra inquietud intelectual. Los órganos culturales argentinos, las publicaciones etc., pueden ser un vehículo que aprovechamos y su resonancia es siempre continental, incluyendo al Brasil entre los países que ven con atención lo que aquí se hace. Para esta relación que tu puedes establecer y que los anteriores invitados a pesar de su magnífica labor no pudieron hacer por ser absorvidos (sic) por actos de la colectividad que no les dejaron apenas tiempo para ver la ciudad, es para lo que debes reclamar cierta libertad y poner un límite prudencial a tus intervenciones. Esto tambien puede servir para evitar que puedas ser utilizado en beneficio de intereses subalternos en los que fatalmente tratarán de meterte unos y otros. Por mi parte trataré de conseguir que algunas de tus intervenciones se realicen en centros universitarios argentinos, pues de esta manera tu colaboración puede ser más útil incluso a la colectividad. Creo que el objetivo más importante para Galicia en América es ganarse a los hijos de gallegos que son una cantidad abrumadora y que están situados como es natural en los puestos más destacados en los países donde nuestra emigración fué constante. Ellos pueden ser útiles a Galicia, los padres solamente de manera muy relativa. En todo caso pueden serlo como lo fueron ya para levantar un puente, editar un libro, hacer una escuela y nada más. A la enorme masa de hijos de gallegos hay que tratar de despertarles el orgullo de su origen, como supieron hacerlo otras colectividades y esa es labor vuestra y nuestra y tu viaje puede ser de enorme utilidad en ese sentido.
Siento mucho no poder explicarme mejor, de modo que dejo librada a tu intuición el planteo de este problema. En tu plan de conferencias que en principio se acordó que fuesen solamente cuatro, creo que sería necesario una que tratase el movimiento cultural gallego a través de las últimas generaciones sin excluir naturalmente a los que están fuera. Esto es muy importante, nos hace mucha falta una labor de exaltación de los actuales valores gallegos, pues quizá por el tipo de labor que los escritores y artistas en general vinieron realizando, luego de la generación de “Nos”, de carácter más estrictamente intelectual y minorista, sus nombres no son populares. Te aconsejo además que si no las escribes casi las escribas, de modo que puedas reconstruirlas facilmente a efectos de publicidad, publicaciones, etc. Todo va a ir muy bien. Por mi parte estoy deseando que llegue el día de vuestra venida, quiero charlar contigo todo lo que debimos charlar en todos estos años, hablar de muchos recuerdos comunes, de libros, de proyectos para futuras publicaciones, de todo. Serás tambien tú el que busques tiempo para esto.
Me alegro que te hubiese gustado el trabajo sobre Eiroa, pero no me gustaría que se adelantase su publicación al de Maside, pues considero muy importante la monografía sobre él. Me gustó mucho el artículo de Johan Ledo, preciso y acertado. Yo preparo el de Maside de dibujante y grabador. Si haceis algo sobre Villaamil, sobre su centenario, avisarme, pues sobre él tengo una monografía escrita hace años de la que se publicó una parte en la revista del Centro Gallego, con motivo de los muchos cuadros que hay en el Museo de Bellas Artes de esta ciudad. Tambien trato de terminar un libro de unos doce poemas, As cicatrices se va a llamar probablemente.
Bueno, creo que esta carta supera la ausencia de algunas que debí de haberte escrito ultimamente. Antes una advertencia, cuidado con las conferencias en Montevideo, etc. En Montevideo de haberla, únicamente en una entidad universitaria, nada de ningún otro sitio, así se lo manifesté a Prada, que no sé por qué me comentó sobre esto. A Prada tambien le entregué el importe del premio de Del Río para que se lo haga llegar, pero hace falta que le envíes o me envíes urgentemente la dirección de él, en Madrid.
Quisiera que me enviases, a mi cuenta, que te liquidaría aquí, basta de obsequios te lo ruego, el libro de Cuevillas sobre los celtas, el de González Alegre sobre poesía y esos dos tomitos Las Rias Bajas y Compostela, que acaban de salir en Barcelona. Tambien quiero estudiar contigo la posibilidad de venta en esa de algunos libros nuestros como el de tapas, o el de Varela por ejemplo, que va a salir y si es posible la colocación por algún librero o persona aislada que quiera hacerlo y con el descuento que corresponde de ejemplares numerados de esos libros. No es posible que estemos haciendo nuestro trabajo para gente agena (sic) a nosotros, pues la colectividad no se entera de nada, ni por desgracia lée como te puedes haber dado cuenta.
Bueno, esto es todo. A Domingo le envié el material que solicitaba para Insula y tambien una reseña sobre los autores gallegos publicados por nosotros en todos estos años. Contéstame si hace falta algo más.
Saludos para Evelina y para tí de Maruja y míos y aparte recibe el fuerte abrazo de tu amigo:

Seoane

Contéstame pronto y consúltame cualquier cosa que se te ocurra, pues cualquier pregunta que me hagas estoy dispuesto a responderla aunque sea en pocas líneas a vuelta de correo. IMPORTANTE: Es necesario que escribas una breve carta al Centro Gallego anunciándoles que vas a cambiar el título de tu libro Precursores e Novos por Galicia no espello, aumentándole además algún capítulo que llegará de un momento a otro, si no llegó a Buenos Aires.
El martes pasado la Junta Directiva tomo el acuerdo de invitar a Otero Pedrayo a venir a ésta luego de su viaje a Caracas. Hasta pronto.

1955-02-26 Mencionado/a
Carta de Valentín Paz-Andrade a Virxinia Pereira (1955)
Bogotá
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Valentín Paz-Andrade a Virxinia Pereira (1955) en 26/02/1955

Bogotá, 26 febreiro de 1955.
Sra. Dª VIRGINIA PEREIRA, Viuda de Castelao.
Buenos Aires.

Ben lembrada Virginia:
Recibín en Vigo a súa derradeira carta, dous días denantes d-emprender o viaxe a esta terra, empalmando c-unha seman preparatoria en Roma. Debo seguir eiquí até fins de maio, desempeñando unha misión de asesoramento cerca do Goberno, que me foi confiada pol-as N.U.
Non houbo tempo, pol-o tanto, pra tomar providencia algunha, sobre do diñeiro depositado no Banco de España de Pontevedra. Como xa lle espriquéi algún día, aos fondos retidos pol-o Instituto Español de Moneda Extranjera, e non se poden mover sen autorización previa. Eu non pedín senon a referente as cantidades retiradas pra Clemencia e Sara e pro pago da sepultura do neno.
Imaxino que, aínda non sendo cantidade grande, non concederán autorización pra retiral-a toda. Salvo que se xustificara a súa inversión en España, na compra d-algun ben o una construcción d-unha obra. De todol-os xeitos, como dende eiquí non é doado que eu faga ren no asunto, para cando volva a Terra pode dispoñer o que coide mellor, y-eu tentaréi facel-o.
Aínda non recibín o “Pranto Matricial” imprentado. Formalmente nin siquera séi se foi editado. Teño vivo anceio de ollar o libreto, se ao fin o fixeron.
Como de outubro a decembro estuven no México, e despois apenas sete semans en Vigo, nada sei de Clemencia e Sara. Coido que estarán ben.
Pilar é facil que veña a Bogotá pra retornar conmigo.
Se van por xunto de Vde. Sabela e Xosé, moitas apertas. O mesmo a familia Prada, e dígalle a Rodolfo que se ven pol-o Norte non se esqueza de que estóu eiquí, un pouco asombrado pol-as neboas que envolven os cerros de Montserrate e Guadalupe. E tamén pol-a choiva, que non se parece a nosa...
Co máis cordial agarimo para Vde. de
Valentín Paz-Andrade

Residencias Deauville.
Calle 18, 14-36.
Ou apartado aereo 38-68
United Nations.

1958-04-15 Mencionado/a
Carta de Ramón de Valenzuela a Lois Tobío Fernández, 1958.
Bos Aires
Montevideo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Ramón de Valenzuela a Lois Tobío Fernández, 1958. en 15/04/1958

Ramón de Valenzuela Otero
LICENCIADO EN FILOSOFÍA Y LETRAS
MONTES DE OCA 2166
CASTELAR (F.C.N.D.F.S.)

15 de Abril de 1958

Querido Tobío:
O outro día cheguei ao hotel cando acababa de sair Prada e Neira Vilas que me estiveran agardando. Como tiña ideia de que o avión saía as 7,40 non se me ocurreu seguir deica o aerodromo.
Debeuse a miña tardanza a que se demorou un tren local que tomei engañadamente.
Os do Pontevedrés dixéronme que non se atreveron a tratar contigo o asunto dos pasaxes, pois parecíalles incorreito o falar contigo de cartos. Pedíronme que eu che escribira pra que me mandaras a conta e me dixeras en onde che situarían o importe.
Mañán pola mañán entregarán en Morón a pelota de Rugby de Miguel que axiña lle enviaremos.
Toda a xente está entusiasmada coa tua visita e a conferencia é gabada por cantos asistiron ao aito. Non demores o seu envío cando a teñas correxida.
Apertas de todos nós pra todos vós

[Ramón Valenzuela] [sinatura autógrafa]

1959-04-01 Mencionado/a
Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1959
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1959 en 01/04/1959

Buenos Aires, 1 de abril de 1959

Querido Del Riego:
Recibí ayer tu carta y me apresuro a contestarte por dos motivos: el primero se refiere a un problema legal que yo no puedo responder. Un sacerdote español que colgó en Buenos Aires sus hábitos y contrajo matrimonio sin las necesarias dispensas eclesiásticas, quiere saber si existe algún artículo del Código penal, o algo legal, por lo que pueda condenársele en España. Sospecho que no, pero no puedo más que sospechar. Ya no sé siquiera si existe algún código penal en España, tan lejos estoy de su realidad y tan cerca. Te agradecería pues, que me contestases urgentemente a esta pregunta. El segundo motivo es que en mi carta anterior te pedía que me dijeses si me permitías acompañar a tu monografía con una pequeña crónica mía referente a la generación del 30. Esta monografía irá muy bien ilustrada y puede ser muy interesante incluso para la gente ajena a Galicia. Como no me contestaste a esto vuelvo a formularte la pregunta tambien con el carácter de urgente, pues si tu no tienes inconveniente lo haríamos así por razones editoriales, de ilustración, propaganda, etc. y de costo en general.
Las publicaciones de Citania te fueron enviadas por correo ordinario y hay, desde hace tiempo, orden en la administración de que se te remita un ejemplar de cada nuevo libro que salga. En cuanto a la pequeña monografía de Maside no sabía que hubiesen enviado ejemplares a esa, yo por desidia mía no la envié a nadie de lo que tienes que perdonarme. Por correo ordinario te envío, aparte del ejemplar tuyo, algunos más para que los dés a quien tu creas conveniente. Galicia Emigrante saldrá un nuevo número como despedida de una época y quizá más adelante, si se normalizan los costos de imprenta, vuelva a salir aunque quizás con presentación distinta. En ese número próximo se publicarán tus reportajes, pues creo necesario que se publiquen ya que ellos constituyen un testimonio del pensamiento actual de Galicia. Para ese presunto último número haré tambien algo que se refiera a la soledad de los intelectuales emigrados gallegos en lo que se refiere al desarrollo de su labor. Olvidados la mayoría de la gente que trataba en esa, excluyendo tu caso siempre ejemplar, sin ninguna clase de protección de las entidades de aquí y convertidos voluntariamente en una especie de misioneros inverosímiles de la Galicia que todos soñamos. Cualquiera de ellos, y me incluyo entre todos, pudo haber alcanzado situaciones de privilegio en Buenos Aires. Si dejasen de “perder el tiempo” (esto piensan algunos) ocupándose de su país que por lo visto no los necesita y por el que se sacrificaron. Por mi parte no pienso ocuparme más del Centro Gallego al que le dí casi veinte años de vida sin más compensación que la satisfacción que me producía el poder ser útil a esa entidad. Quiero mi tiempo para mi trabajo. De esta manera se gana incluso el respeto de las gentes a quienes se abandona. Sobran ejemplos. En cuanto a Galicia está presente en todo lo que hago.
¿Cuando sale el otro tomo de homenaje a Otero Pedrayo? Yo le pedí a Prada que escribiese que retirasen mi dibujo de la tapa. Supongo que otros habrán pedido lo mismo, no lo sé concretamente. Pero todos aquellos a quienes se les pidió apenas media cuartilla de adhesión supongo que harían lo mismo, sabiendo además que su media cuartilla pedida de compromiso va incluída ahora en una especie de vagón de tercera clase. Pero no quiero transmitirte mi decepción.
Me alegro de la aparición de Ínsula y aguardo la carta de García Sabell, gustándome desde luego que Dieste quiera colaborar. A fin de año es muy posible que vaya a Suiza donde me invitan, no sé si te lo escribí ya, para dos exposiciones, una en Basilea y otra en el Museo de Berna, para entonces quizá como la otra vez pase por Vigo y te vea. Tengo muchas ganas de abrazarte a tí y a los pocos amigos que van quedando en esa.
Haz lo posible por escribir esos libros de que me escribes. Debes sacrificarte todo lo posible en este sentido, pues es necesario más que nunca que todos trabajemos en lo nuestro. Tu tienes una labor espléndida muy diseminada que debes concretar en nuevas obras. Me gustaría recibir tu ensayo sobre Valle Inclán cuando se publique; la conferencia que te sirvió de base de Buenos Aires fué notable y todos conservamos su recuerdo. A Don Jesús le debo carta, pienso escribirle uno de estos días. En cuanto a los jóvenes, que muestren al menos que son, los que están en Santiago, como los de cualquiera otra ciudad universitaria de la península. Nosotros, a nuestra manera, lo mostramos en una época y otros antes y muchos antes que nosotros. Recibí estos días el nuevo libro de Cunqueiro de Galaxia, que supongo tan bueno a simple vista –pues aún no lo leí– como los últimos suyos. Haré como siempre con todo lo que llega de ahí, el comentario radial.
Bueno, por hoy nada más, te ruego la respuesta urgente a las dos preguntas que hago al comienzo de esta y tu y Evelina recibid el cariñoso saludo de Maruja y mío y tu el gran abrazo de
Seoane

1961-01-04 Mencionado/a
Carta de Manuel Puente a Ramón Otero Pedrayo, 1961.
Bos Aires
Trasalba
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Manuel Puente a Ramón Otero Pedrayo, 1961. en 04/01/1961

Manuel Puente
Buenos Aires Enero 4 de 1961

Señor Don
Ramón OTERO PEDRAYO
TRASALBA (OURENSE)

–COPIA–
Meu querido Don Ramón:
Estou seguro que vostede estará estrañado da falta das miñas noticias, en tanto tempo, pero pódolle asegurar que naides como eu estaba sofrendo por non poder escribirlle algo satisfactorio en col da empresa que me comprometín coa patria –de facer imprentar a Historia de Galiza– pero ese compromiso non dependía solo da miña bontade que nunca faltou, si non en primeiro lugar, que de ahí mandaran os traballos debidamente ordenados, e en segundo lugar que a persona que aquí se comprometeu a dirixir a impresión, cumplira.
¿Si os dous puntos esenciales me fallaron que podía facer eu?.
Si co primeiro cumplín poñendo ahí os fondos necesarios para pagos de mapas e colaboraciones, co segundo ainda mais, contratando coa imprenta en base a “Maquet” o os detalles elaborados polo mismo responsabel– contratando cos clichés etc, a imprenta aboneille a primeira cuota ($ 37.500) que creo perdida, fixen entrega de todos os materiales que estaban no meu poder, testos, debuxos, mapas, e nada se fixo, a imprenta dí que se perxudicou coa perda da composición e esixe novo contrato aos novos precios, 15 ou 20 veces mais caros, – ¿podia eu volver a confiar para contratar de novo con novos aportes que tamén se perderían?.-
Cando vostede estuvo eiquí, dixen eu en unha xuntanza que a Historia de Galiza se faria e dende entonces pasei intres moi amargos, sin saber que facer, –a parte de ahí pensei que podía remediarse pero– ¿Cómo resolver o de aquí, si pensaba que o sucedido tocaba os bordes de un sabotaxe? -.-
Polo esposto darase conta os motivos de non escribirlle, fago oxe ledizoso pola seguridade que teño, e que por fín teremos a Historia de Galiza –gracias a vontade, capacidade e patriotismo de un gran galego, que enterado das dificultades con que eu me encontraba, ofreceuse patrióticamente a encargarse él, de correr cos traballos de impresión, estoume refirindo a Don Luis TOBIO.-
Comprenderá vostede a tranquilidade que oxe enche o meu espritu, –e a alegría que teño en comunicarlle a vostede esta novedade.-
O dia 12 de Nadal fumos a Montevideo, Prada, Abraira e eu levándolle a Don Luis TOBIO todo o material que tiña no meu poder –incluso debuxos e mapas– e, o por alí en órden as cousas, notamos que, o seu traballo non está completo, e decir que n imprenta ou en outra parte estraviaron algunas follas últimas, e como creo que a vostede se lle enviaron as copias da imprenta para correxir, e si non que terá copia do traballo que mandou oportunamente, lle rogo lle faga chegar directamente a Don Luis a parte que el lle pida –pois para que non mande todo, el lle dirá dende que parte en adiante falta.-
Tamén nos falta o mapa xeral de Galiza que era o mais grande e estaba solo en unha carpeta, ainda temos espranza de que SEOANE a encontré, e me gustaría si vostede podría averiguar no cartógrafo de Madrid si poderia facer outro mapa, pronto, e canto costaría.-
Infórmolle que a Don Luis TOBIO lle dín amplios poderes para tratar con vostede e con todos os colaboradores e facer baixo a miña responsabilidade económica todo o que sexa necesario o seu parecer para terminar a impresión da Historia e Galiza, de maneira que en adiante todo o que Don Luis resolva ou ordene ten a miña conformidade.-
En próxima carta fareille un detalle de todos os fondos enviados a esa.-
Termiño enviandolle a vostede e a sua dona moitos saudos e augurios para o ano 1961 con un abrazo do seu

S S S
[sen asinar]

1961-04-13 Mencionado/a
Carta de Manuel Puente a Lois Tobío Fernández, 1961.
Bos Aires
Montevideo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Manuel Puente a Lois Tobío Fernández, 1961. en 13/04/1961

Manuel Puente
Buenos Aires Abril 13 de 1961

Señor Dn.
Luis TOBIO
MONTEVIDEO (R. O.)

Meu estimado Don Luis:
Aprobeito o viaxe a esa do hirmán Abraira para contestar a sua de data 6 do Cte.-
Non recibín a visita de Barreiro, nin pola miña parte penso resolver nada, xa que deixei nas suas mans contratar con quen a vostede lle parezca mellor, sin ter somentes en conta algún pesos menos, sinón calidade de traballo e menos preocupacións; dos tres presopostos traídos por Prada paréceme que o mais convenente é o de Colombino, pero Ud resolva e dígame o que acorde como pago adelantado para mandarlle un cheque de ese Banco de Galicia.-
Don Ramón escribiume fai uns días por primeira vez desde a miña carta que Ud conoce, infórmame que está en correspondencia con Ud e nada mais; ahora eu creo que convendria lle escribir Ud sobre o que falamos –esto é– que Ud lle pida canto se lle debe a cada un dos que xa fixeron traballos incluso el, e que lle dea o presuposto dos outros traballos que faltan, para situar eu en Galicia os fondos necesarios para o cual conviria irlle escribindo a Fernandez del Riego según a sua idea, de que fora el o Administrador, aceptado por mín con moito gusto.-
Convén tamén non esquecer de repetirlle os da terra que cada un dos colaboradores debe renunciar os dereitos de autores ecétera.-
Alégrome moito que Ud. se dera conta da falta do capidoo da música popular galga e estou de completo acordó co seu pedido a Don Ramon.
En espera da suas noticias saudo moi afectuosamente,
S S S
Manuel Puente [sinatura autógrafa]

[nota manuscrita escrita a lápiz, por Lois Tobío]:
Cont. 18-IV

1961-05-23 Mencionado/a
Carta de Manuel Puente a Lois Tobío Fernández, 1961.
Bos Aires
Montevideo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Manuel Puente a Lois Tobío Fernández, 1961. en 23/05/1961

Manuel Puente

Buenos Aires 23 de [maio] 61

Señor Dn.
Luis TOBIO
MONTEVIDEO

Meu estimado Don Luis:
Como ainda non recibín a carta que vostede me anunciou en esa, escríbolle para informalo e rogarlle que me envie copia, por consello de PRADA que me dixo que aguardara, porque a correspondencia de ahí acostumbra a tardar, non lle escribín antes.
Po lo mensaxeiro do Banco de Galicia mandeille copia da carta que lle entreguei o xerente, para que abonaran po la miña conta as facturas que co seu visto bó lle foran presentadas para os gastos da historia, espero que elo mereza a sua aprobación, e rógolle que de cada factura etc, pida copia e que ma envie para o meu goberno co a conta do Banco.-
Nada mais por hoxe,
Reciba unha aperta do seu amigo y S S
Manuel Puente [sinatura autógrafa]

[Nota manuscrita a lápiz por Lois Tobío]:
Cont 31 maio 1961 mandándolle copia do presuposto de Barreiro

1961-06-17 Mencionado/a
Carta de Manuel Puente a Lois Tobío Fernández, 1961.
Bos Aires
Montevideo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Manuel Puente a Lois Tobío Fernández, 1961. en 17/06/1961

Manuel Puente

Buenos Aires Junio 17 de 1961
Señor Don
Luis TOBIO
MONTEVIDEO-URUGUAY

Meu querido Don Luis:
Contesto a sua carta 31 Mayo, e aprobeitando a ida a esa de un rapaz amigo de ABRAIRA enviolle por el a presente, xa que no correo actualmente non se pode confiar; Xunto a esta encontrará carta para BARREIRO Y RAMOS S.A. (e unha copia pra vostede) aceptando o presuposto, como Ud me indicou, si no está do seu gosto devólvama co as correccions que lle parezca para facerlle outra.-
Sinto que debamos considerar perdida a carta donde me dixo enviava as mostras de tipo 10 e 12-e sobre este punto repítolle que vostede resolva, pois a mín tamén me vai a gustar mais en corpo 12.-
PRADA anda forzando a SEOANE para lograr os dibuxos ou fotografías – e tamén vamos a buscar por outros lados, do que sexa lle escribirei axiña.
ALVARO GIL, non recibin contestación, e comenza a preocuparme, voulle a repetir a carta.
Reciba unha aperta do seu amigo
Manuel Puente [sinatura autógrafa]

1961-06-26 Mencionado/a
Carta de Manuel Puente a Lois Tobío Fernández, 1961.
Bos Aires
Montevideo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Manuel Puente a Lois Tobío Fernández, 1961. en 26/06/1961

Manuel Puente
Buenos Aires Junio 26 de 1961

Señor Don
Luis TOBIO
MONTEVIDEO-URUGUAY

Meu querido Don Luis:
Acaba de chegarme a sua data 21 corrente e aprobeitando que o noso amigo CANABAL viaxa hoxe para ahí, envíolle a carta datada o 17 do corrente que non levou o conocido de ABRAIRA.-
Mándolle un sobre con fotos etc, entregadas a PRADA por SEOANE; e todo o que lle deu con encárrego de llas devolver –creo que apenas si lle servirán algunhas;– estamos ocupándonos de conseguir outras, pois un tal HERMIDA trouxo unha película de Galiza e díceme que tamén ten fotos –e un aficionado cineasta de La Plata tamén fai algúns anos espuxo boas fotografias, estamos ocupándonos de buscarlas e mandarllas dentro uns dias; O patronato de Turismo Español dice que ten boas postales de Galiza, aquí non poidemos conseguir nada, ¿poderia vostede ver si a representación de ahí lle facilita algo?.-
Tamén lle recomendo ver entre os dibuxos etc, de Xoaquín LOURENZO que me parece recordar a existencia de algo axeitado.-
Alégrome saber que xa comenza a correxir as probas de imprenta do primeiro tomo.-
Esperando poder mandarlle dentro poucos dias outras fotos –envíolle unha aperta,
S S S
Manuel Puente [sinatura autógrafa]

P.D.
A dirección de Del Riego es la misma que Ud anota
Progreso 12, 5º izquierda VIGO.-

1961-06-29 Mencionado/a
Carta de Manuel Puente a Lois Tobío Fernández, 1961.
Bos Aires
Montevideo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Manuel Puente a Lois Tobío Fernández, 1961. en 29/06/1961

Manuel Puente
Bos Aires 29 Xunio 1961

Sr. Don Luis Tobio
Meu querido Don Luis,
Confirmandolle as cartas que lle mandei por Canabal, informolle que oxe fumos con Prada a ver unha coleccion de varias miles de fotos de Galicia que ten un Sr. Hermida sacadas por el na terra, tratase de un Ourensan aficionado a ese arte.
Separamos 100 (e dicir separounas Prada) consideradas axeitadas para o ouxeto que se requir, as que seran levadas por Prada o proximo dia 8 –que irá a esa con unha Comisión do Centro Galego a esperar a Martínez Rico o seu paso por ahí o dia dez.
Apresurome a comunicarlle esto para que vostede sepa a que aterse.
Reciba un aperta de
S S S
Manuel Puente [sinatura autógrafa]

1961-10-02 Mencionado/a
Carta de Emilio Pita a Lois Tobío Fernández, 1961.
Bos Aires
Montevideo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Emilio Pita a Lois Tobío Fernández, 1961. en 02/10/1961

Buenos Aires, 2 de Octubre de 1961.

Sr. Luís Tobío.
Montevideo

Benquerido Tobío:
Os amigos Prada e Puente, déronme traslado dos teus desexos de que eu podería redactar un pequeno traballo encol da música popular galega, para engadir á Historia de Galicia que, gracias ao teu grandeiro esforzo, sairá axiña.-
Como comprenderás á noticia non deixou de encherme de satisfacción; e acarón desa satisfacción a dúbida de si as miñas cativas condiciós son de abondo capaces, para figurar xunto as outas persoalidades que tratan os principales temas de dita Historia.- Creo sinceiramente, que hai na Terra, e fora dela, quen pode faguer ese traballo moito millor que eu; por eso creo que nesta oportunidade pesou á túa amical estimanza hacia miña persoa, tantas veces posta de manifesto e que agradezo en todo canto val.- Agora ben, si tí crées que á miña colaboración pode servir de algo, non terei mais remedio que acatar a túa decisión.-
Si a túa resolución é definitiva, ainda que os amigos Puente e Prada, déronme a lér unha nota túa onde eispresas o que estimas comenente debe ser dito traballo, breve e conciso, a mín gostaríame indicaras cantas follas escritas a máquina, doble espacio (tipo carta ou oficio) consideras debe tér o mesmo, e tamén si é interesante engadir algunha bibliografía.-
Prégoche as túas noticias, sin reservas, e con cordiales lembranzas para María del Carmen e fillos, de todos nós, recibe a aperta forte e cordial de sempre,

Emilio Pita [sinatura autógrafa]

1961-11-16 Mencionado/a
Carta de Manuel Puente a Lois Tobío Fernández, 1961.
Bos Aires
Montevideo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Manuel Puente a Lois Tobío Fernández, 1961. en 16/11/1961

Manuel Puente
Buenos Aires Noviembre 16 de 1961

Señor Dn
Luis TOBIO
José Bto. Lamas 2941
MONTEVIDEO-Uruguay

Meu estimado Don Luis:
Contesto a sua estimada carta del 25/10 chegada con moito retardo.-
DEL RIEGO: Como entendin que primerio me iva escrebir vostede propondolle o plan que vostede resolvese, quedei a espera das suas noticias sobor da aceptación para facerlle chegar fondos que estan agora espallados en poder de Don Ramón-Alvaro Gil etc, de maneira que digame vostede si Del Riego aceptou o encárrego, si debo escribirlle.-
Don RAMON: fai tempo que non me escribe, cando estubo por eiquí Don Sebastián MARTINEZ RISCO encargueille falar con Don Ramón sobre dos capítuos que faltan para a historia e sobor de esto recibín o que lle transcribo que como verá non dí nada novo en que poidamos vasarnos, pero como confio na vontade de MARTINEZ RISCO para axudar no que poida pra historia escribireille sobor desto e igualmente o farei sobor o que vostede me indique.-
O MAPA GRANDE: o están facendo en Madrid coa intervención de "BEN CHOSEI", de maneira que como creo que irá pegado, seria bén que para non retrasar o traballo na encuadernación puxeran un papel doblado no lugar correspondente, para ser remplazado logo polo mapa, pois vai a tardar porque o cartógrafo estaba fora de Madrid este novo mapa vai costar 40.000 pesetas.-
NOME DA EDITORIAL: conven porlle "EDITORIAL NOS" BOS AIRES, pois témola registrada eiquí, conven que vaya co o mesmo tipo e caracteristicas tal cual está no libro "As Cruces de Pedra" que cordo que vostede ten un exemprar.
No copyright creo que pode ir o meu nome como vostede dí, e si e o caso de rexistralo ahí na propiedad literaria –fágame mandar a solicitú ou indíqueme como facelo.-
PAGOS: faga vostede os necesarios tanto a BARREIRO como os grabados, recurrindo a miña conta do Banco de Galicia.
Sin mais, os amigos retribúyenlle e agradacen os seus saudos, e con uha garimosa aperta quedo seu amigo,
S S S
Manuel Puente [sinatura autógrafa]

P.D.- Fotografias levadas por Prada, creo que 106 –o que as facilitou precisas e está as recramando, rógolle devolvermas o antes que poida.- Vale

1962-01-10 Mencionado/a
Carta de Manuel Puente a Lois Tobío Fernández, 1962.
Bos Aires
Montevideo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Manuel Puente a Lois Tobío Fernández, 1962. en 10/01/1962

Manuel Puente
Buenos Aires, Xaneiro 10 de 1962

Sr. Don
Luis TOBIO
MONTEVIDEO

Meu querido amigo:
Recibín onte a sua carta –22 Nadal con un retraso enorme.-
Aproveito a ida a esa do noso bon amigo Prada no dia de mañana para mandarlle o orixinal do traballo de X. Lorenzo referente:
OS PRODUCTOS DO MAR”, eu non teño copias das cuartelas feitas a máquina po lo que non podo saber o que corresponde os Nº. 66 a 68 –por eso lle envio todo o traballo– rougandolle o conserve porque me gusta gardalo.
Dentro de uns días lle mandarei copia das cartas que farei a Del Riego e Don Ramón.-
En canto a O Mapa Xeral de Galiza xa está pedido a Madrid e Ud verá si conven ou non agardar por el.-
Alégrome que a impresión estea tan adiantada, doume perfecta conta do enorme traballo que siñificou para vostede por en órden os orixinás e todo o demais de clichés etcétera; O desorden nos orixinás non foi por falta das nosas recomendacións, que chegamos a pedirlle se poxeran da cordo, na unificación do idioma etcétera, e de esperar que con la dirección de Del Riego os futuros traballos veñan como corresponde.-
O meu sobriño tróuxome a mayor parte das fotografías –cando non precise as poucas que quedaron ahí rógolle enviarmas para devolvelas.
Con moitos saudos dos amigos de aquí e con augurios de un bó ano 1962 –para vostede e familia reciba uha aperta do seu amigo e
S S S
Manuel Puente [sinatura autógrafa]

1962-05-07 Mencionado/a
Carta de Fritz Krüger a Lois Tobío Fernández, 1962.
Mendoza
Montevideo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fritz Krüger a Lois Tobío Fernández, 1962. en 07/05/1962

UNIVERSIDAD NACIONAL DE CUYO
FACULTAD DE FILOSOFÍA Y LETRAS
–––––––––––––––––––
INSTITUTO DE LINGÜÍSTICA
––––––––––––––––––
P. MENDOCINAS 605
MENDOZA
(REP. ARGENTINA)
––––––––––––
DIRECTOR

Instituto de Lingüística
Patricias Mendocinas 605

Mendoza, mayo 7 de 1962.-

Señor Dr.
LUIS TOBIO
José Benito Lama Nº 2941
MONTEVIDEO (R. O. del Uruguay)

Estimado Dr.:
He recibido noticias del Sr. Prada, de Buenos Aires, referentes a la impresión de la "Historia de Galicia".
Según me anuncia el Sr. Prada, la obra parecerá pronto, en este caso no será necesario que me envíe las pruebas. De todos modos le anticipo que los artículos de mi interés son los de V. Risco y J. Lorenzo.
Reciba mis felicitaciones, que hago extensivas a los demás colaboradores.
Lo saludo cordialmente.
Dr. Fritz Krüger [sinatura autógrafa]
Director

1962-07-31 Mencionado/a
Carta de Fritz Krüger a Lois Tobío Fernández, 1962.
Mendoza
Montevideo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fritz Krüger a Lois Tobío Fernández, 1962. en 31/07/1962

UNIVERSIDAD NACIONAL DE CUYO
FACULTAD DE FILOSOFÍA Y LETRAS
–––––––––––––––––––
INSTITUTO DE LINGÜÍSTICA
––––––––––––––––––
P. MENDOCINAS 605
MENDOZA
(REP. ARGENTINA)

Mendoza, 31 de julio de 1962.-

Señor Dr.
LUIS TOBIO
J. B. Lamas 2941
MONTEVIDEO - Uruguay

De mi mayor consideración:
Supongo que habrá recibido mi carta de ayer, donde le avisaba recibo de las publicaciones de los Sres. Lorenzo Fernández y Risco.
No puedo expresar en pocas palabras la profunda impresión que recibí al hojear y examinar las páginas de esta extraordinaria obra. Uno de los días más felices de mi vida ha sido éste, en que veo terminada la obra del amigo Lorenzo Fernández y en buena marcha la del amigo Risco. Verdaderamente, es difícil decir lo que hay que admirar más: la enorme diversidad del material, la exactitud perfecta de la descripción, la excelente documentación gráfica o la presentación. En todos los aspectos la obra es magnífica, un modelo de trabajo que honra a todos los colaboradores y a Galicia. Además, ¡los recuerdos personales que encuentro a cada paso..! La vida y cultura gallega revividas, en una grata coincidencia, en el artículo que sobre la casa rural publicara Lorenzo Fernández primeramente en alemán en la revista hamburguesa "Volkstum und Kultur der Romanen", hace más de 20 años.
Felizmente puedo comprender y valorar todo lo que encierra la modesta aclaración que aparece al final: "A edición estivo ó coidado de Lois Tobío".
Mis más sinceras felicitaciones a todos al mecenas que subvencionó la obra, haciendo así posible una publicación de tanta envergadura, a los colaboradores especialistas de primer orden en su materia, a los que debieron enfrentarse con los arduos problemas técnicos de la impresión y que tan airosamente los han resuelto. Sin duda, pocas regiones de España cuentan con una publicación tan bien documentada y presentada.
Voy a mandar copia de esta carta que en forma concisa expresa mis aplausos, a los señores Puente, Prada, Lorenzo Fernández, Vicente Risco y Otero Pedrayo.
Ahora algunos detalles:
Al hablar de láminas me referí precisamente a las que aparecen con tanta abundancia en la obra como ilustraciones, no a láminas coloreadas.
Con respecto a ellas, pienso que sería muy oportuno reproducir algunas –se entiende que con la autorización del Sr. Puente (copy right)–, en la contribución "Cultura popular y dialectal en España", que preparo para la Enciclopedia Lingüística Hispánica publicada por el Consejo Superior de Investigaciones Científicas de Madrid. Supongo que en alguna oportunidad tendré a mi disposición los originales; desde luego sería una selección muy reducida, por ej. fig. 43, 477.
Sería conveniente agregar una bibliografía al final de la obra.
Si bien ando muy ocupado con otras tareas –aquel artículo urgente– voy a hacer lo posible por publicar una reseña o reseñas sobre la Historia de Galiza, no sé todavía si en España, EE.UU. o Alemania (en una revista de etnografía general); por lo tanto me interesa saber si la obra ya ha salido en la Ed. Nos.
Le reitero mis felicitaciones y mi profundo agradecimiento.
Dr. Fritz Krüger [sinatura autógrafa]
Director

1962-08-12 Mencionado/a
Carta de Piñeiro a Seoane. 1962
Santiago de Compostela
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Piñeiro a Seoane. 1962 en 12/08/1962

Compostela, 12-VIII-62
Sr. D. Luis Seoane
B. Aires

Benquerido e lembrado Luis:

Hai dias, o matrimonio Diaz pasou pola miña casa e deixou, da tua parte, unha fermosísima xoia bibliográfica: Del diario poético de Miguel Unamuno. Sintín ben non estar na casa cando viñeron, que foi un dia que eu andaba acompañando a Prada. Como estaban de paso, non cheguei a velos. E non che escribín antes porque alguén me dixo que te cambiaras de casa –coido que foi o Dieste– e tiven que percurar as novas señas.
Con todo o rarecho i o egotista que era o gran don Miguel, estou certo que se quedaría admirado, si a vise, da espléndida edición que lle fixéstedes ós seus poemas. E, dende logo, non é pra menos, porque o libro é moi fermoso. Figúrome que nunca soñou con ver os seus poemas editados tan maravillosamente.
Ben se pode decir, meu querido Seoane, que eres tí un dos que máis teñen contribuído á diñificación –á categorización– estética do libro hispánico no século xx. A tua aitividade artística é moi amplia e diversa, pro unha das facetas dela que non deberán esquencerse é mesmamente a da renovación e valorización estética do libro.
Moito che agradezo que me teñas enviado un exemplar adicado. Tanto a Isabel como a min producíunos gran emoción. Os dous lembramos con frecuencia e sempre con agrado as horas fugaces que pasamos xuntos e que pra nós son inesquecentes.
Pasou por eiquí Francisco Romero, que é, por certo, gran amigo e admirador teu. Acompañámolo unha tarde polas Rías Baixas. Ademáis do seu interés inteleitual, que eu xa conocía a través da súa aitividade filosófica, ten tamén un gran interés humán.
Díxome o Dieste que andabas matinando en vir a Galicia. Ben sabes cánto me alegraría. Quen veu, como sabes, foi Arturo Souto. Aínda non o vín.
Ahí en B. Aires editaron os rapaces unha tradución castelán dos dous ensaios que eu escribín encol da Saudade. Acabo de recibir uns cantos exemplares. Inda que tí os conoces na súa versión orixinal, mándoche un exemplar.
Moitos saúdos nosos a Maruxa e de Isabel pra tí. Unha forte e cordial aperta do teu amigo certo

Ramón Piñeiro

1962-11-06 Mencionado/a
Carta de Dieste a Luís e Maruxa Seoane. 1962
Rianxo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Dieste a Luís e Maruxa Seoane. 1962 en 06/11/1962

Rianjo, 6 de noviembre, 1962

Queridos Luis y Maruja:

Sin noticias precisas, pero atenidos a un cálculo razonable, os suponemos ya instalados en el nuevo departamento. Estuvieron por aquí Prada y el ingeniero Díaz –éste con las hermosas ediciones de Lorca y Unamuno– y, si mal no recuerdo, algo dijeron de mudanza. También Virginia, aunque no muy segura, y creo que también Lala en alguna carta de hace tiempo.
Hemos sabido de la prolongada huelga de correos y algún amigo navegante nos dijo –lo oiría en un bar de Buenos Aires– que hay aproximadamente un millón de cartas atrasadas y sin repartir. Unas sin repartir ahí, presumo, y otras sin enviar el resto del mundo. Entre éstas pudiera ser que hubiese alguna vuestra o de algún amigo, con vuestra nueva dirección. Como no nos fiamos de la antigua, van estas líneas por mediación de Lala.
Prada y el ingeniero Díaz os habrán dado ya noticias nuestras. Nada importante o decisivo. Pequeños rasgos de ambiente, ánimo, etc., que habrán completado un poco la impresión general que intentábamos daros en cartas anteriores. Hay cosas, sin embargo, que sólo podríamos concretar en diálogo, irreductibles a expresión esquemática, sutiles, huidizas, y que son las que más importaría poder comunicaros. Quizá no es indispensable, pues estuvisteis por aquí...
Este verano tuvimos en Rianjo a los hermanos de Carmen, con parte de sus respectivas familias. Visitas breves y en dos tandas. Enseguida llegó Eladio, que estuvo aquí unos veinte días. Poco después, mi hermano Antonio con su hijo Antonio; y a esta visita sucedió la de Esther, pero de esta vez no en Rianjo, sino en Madrid, adonde nos citó desde Nueva York, pues a punto de regresar a Montevideo en avión, había resuelto hacerlo con escala en España para encontrarse con nosotros. También estuvo aquí, en casa, Colmeiro. Y otro día Souto. ¡Ah! Faltaban por mencionar Barbudo y Ángela, que estuvieron aquí alrededor de una semana, antes de los hermanos de Carmen, y se fueron maravillados y con proyectos de retorno y hasta de relativo afincamiento, hablando de hacer por estas riberas una casa en cuanto junten los dólares. ¿Qué más? ¡Gabriel anuncia ahora su llegada de un momento a otro!
Con Eladio hicimos unas cuantas excursiones. Sería importante que hablaseis con él. Como era de esperar, vio con perfecta lucidez, y con amor directo, natural, impremeditado, los valores de España y singularmente de Galicia, en la cual acabó por reconocer no sólo la tierra de sus abuelos, sino la suya personalísima. Como ya supondréis, se volvían así más misteriosos y entrañables para él –más asistidos de fundamentos y responsabilidades– sus firmísimos vínculos con la Banda Oriental. Descubrir y sentir las clases de valores a que él se refería es sentirse, también, preocupado y consternado por todo lo que los amenaza... Resulta, pues, que se fue de aquí muy entusiasmado y, al mismo tiempo, con muy graves problemas que ya no tendrá más remedio que ayudarnos a resolver.
Esther estuvo muy animosa. Como sólo pensaba estar dos o tres días en Madrid, no vino a Galicia. Luego sintiéndose muy a gusto en España, se fue dilatando el plazo. A última hora estuvo a punto de resolverse a venir; pero optó finalmente por volver ahora a Montevideo –pensando ante todo en Alfredo–, para venir los dos sin prisa el año próximo. Tiene ya en orden, presto para editar, un espléndido libro de poemas. Se fue de aquí con la intención de encomendarlo a Losada y muy feliz con la posibilidad de que Luis tuviese alguna parte en la decoración o en la vigilancia. Con rasgo ingenuo, debo deciros que espera mucho de nuestra recomendación en tal sentido. Os la recomendamos, pues, de todo corazón, aun pensando que su influencia directa sería suficiente. Quizá os haya escrito ya sobre el particular y también –contando de todos modos con vuestra mediación– al mismo Losada.
Mientras os escribo, llega una carta de Mimina por la cual nos enteramos de que Isaac está en el Castro. Anuncian que vendrán a buscarnos.
Con el ingeniero Díaz y luego con Prada estuvimos viendo los grabados del Llanto de Lorca y de la selección del Diario de Unamuno. Quizá os hayan comunicado en términos generales algo de la magnífica impresión que nos causaron. Después los vimos más despacio, adentrándonos en sus finuras gráficas y de alusión poética. Los del Llanto valen para mí como una sutilísima exégesis de Lorca, como un vivo retrato de su poesía –hecho, naturalmente, a la luz del bellísimo poema. En adelante, cuando se estudie a Lorca, convendrá tenerlos en cuenta... Los del Diario cumplen en gran medida análoga función respecto a Unamuno, pero aquí el retrato se ve como intrincado por las luces oblicuas de un espejo roto. Probablemente a causa de la índole del texto. De todos modos, el efecto de conjunto –una vez lograda la síntesis con un poco de atención– es para mí interesantísimo.
Tuve que suspender ayer esta carta porque la llenaba de estornudos. Me alcanzó la racha de constipados que anda por ahí. Ya estoy casi bien; pero tengo que concluir a toda prisa porque acaba de llegar un telegrama de Gabriel, según el cual estará en Santiago con el primer avión. Nos hablará por teléfono. No sabemos si iremos a buscarlo o si le daremos instrucciones para que se venga solo. En cualquier caso, es inminente su llegada y con ella –al menos por unos días– la crisis de mis actividades epistolares que tan formalito y empezando por vosotros me había propuesto reanudar. Vaya, pues, en estilo telegráfico algo de lo que quedaba por decir.
Está hace tiempo en manos del censor, si no ha pasado a la imprenta sin nuevas noticias de la primera edición y algunos otros, entre ellos los que hallé de aquellas fechas en El Pueblo Gallego. Hice una cuidadosa revisión, unificando con algunos toques y con el orden oportuno la atmósfera general del libro. Mencioné, hablando con del Riego, tu proyecto de ilustrarlo, pero sin insistir en la cuestión por no estar seguro de que estuvieses ahora en buena coyuntura –tiempo, tranquilidad, etc.– para hacerlo a gusto. Sospecho que para abreviar acudirán como de costumbre a Xoán Ledo.
Recibí –el año pasado– unas simpáticas líneas de Sabsay y señora, escritas desde Canarias. Les contesté, y unos meses después, por Navidad les escribí de nuevo brevemente. No me pareció oportuno en aquel momento preguntar nada a Sabsay sobre el libro de ensayos que dejé en sus manos. Y como la situación argentina –que afectará, supongo, a las editoriales– no da señales de mejoría, no sé bien que hacer. ¿Querrías tú preguntarle algo? Él me había hablado de Taurus, con cuyas gentes parecía tener relaciones –no sé bien si amistosas o también financieras–, brindándose, si no entendí mal, a encauzar por ese lado el asunto si ahí surgían dificultades o dilaciones excesivas. Esperaré para escribirle a conocer la impresión que recibas del diálogo con él.
Asistí en Madrid a la apertura de la exposición de Souto. El efecto de conjunto era de gran esplendor. Figuraban ya algunas cosas pintadas en Galicia, un tanto improvisadas, pero que ya atestiguan, por sus valores de gracia y simpatía humana, el saludable efecto del retorno.
Acaba de llegar una carta de Lala. Nos da muy alegremente la noticia de que le ha sido otorgado a Luis con toda justicia el premio Palanza. Apenas necesitamos decir cuánto lo celebramos. Con todo el entusiasmo de esta noticia y el cariño de siempre, os abrazan Carmen y

Rafael

Saludos nostálgicos a Lala y Laxeiro, Lorenzo y Marika, Antonio y Mireya (si están por ahí), los Scheimberg...

1962-11-17 Mencionado/a
Carta de Francisco Fernández del Riego a Lois Tobío Fernández, 1962.
Vigo
Montevideo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Francisco Fernández del Riego a Lois Tobío Fernández, 1962. en 17/11/1962

Vigo
17-Novembro
1962

Sr. D. Luís Tobío
Montevideo

Meu querido amigo: Recibo agora a túa do 10 de outubro, xunto coas fotos que me devolves.
Vimos, todos os amigos, os dous exemprares da "Historia" que trouxo Meilán. Produxeron en cantos tiveron ocasión de os follear, unha fonda impresión. Dende logo, trátase de algo sin precedentes na nosa bibliografía. A presentación ten empaque, feitío estético, e unha elegancia tipográfica destacadísimas. Debo felicitarte, sinceramente, polo enorme esforzo que realizache, con evidente intelixencia e bó gusto.
Aproveitando o viaxe de Prada, xuntámonos con Ferro Couselo, Xaquín Lorenzo e outros, pra tratar da continuidade da obra. Lorenzo comprometeuse a revisar e mecanografiar o manuscrito da Prehistoria que deixóu Cuevillas. As miñas derradeiras novas son de que o traballo vai moi adiantado e de que, contra do que se pensaba, o texto encherá un volume de tamaño semellante ós dos xa editados.
En principio acordóuse, na reunión de que che falo, dar un novo pulo ô labor pra os futuros tomos, creando un a xeito de órgao centralizador que se responsabilizase da custión administrativa e máis de presionar nos colaboradores. Seguiría a direición teórica nas mans de Otero, e a realización práitica nas miñas, co asesoramento de Ferro e Piñeiro. Craro está que isto se non resolveu aínda de xeito definitivo, e tamén haberá que conocer cal é a decisión que adopta Puente. Naturalmente, o que agora urxe é rematar o tomo da Prehistoria, e mandalo decontado pra que o deades ó prelo.
Pero, según informes que recibo, resulta que hai moitas probabilidás de que tí veñas en data prósima pra Madrí. ¿É certo? Sería unha fermosa cousa térte perto de nós. A mín, particularmente, entusiásmame a idea. Pero, de ser así, habería que pensar nunha nova fórmula pra continuar a edición da Historia. Estimaríache moito, pois, que me dixeses o que hai sobre do particular.
Supoño que a túa muller me anunciará a data da súa chegada a Galicia. Tería un grande disgusto si, ô non saber cando ven, puidera atoparme fora de Vigo por calquer motivo, no día da súa chegada.
Non sei si estarás informado das novas que se van producir na Universidade. Os estudantes das cinco Facultades fixeron unha instancia, moi intelixente e razonada, solicitando a creación dunha cátedra de Lingoa Galega, no Instituto de Idiomas anexo á Facultade de Letras. Conseguiron que os Decanos a avalasen coa súa firma. E o Reitor, Echeverri, apoióunos cunha xestión aitiva i entusiasta. O resultado é que a Cátedra vai ser creada decontado.
Pero, ademáis, por xestiós do propio Echeverri, logróuse a creación da Seición de Filoloxía Románica na Facultade. No plan de estudos, figura como disciprina obligatoria no 5º curso, a de Lingua e Literatura galegas. Como ves, a vella aspiración, tanto tempo acariñada, realízase agora.
Escribín ôs Centros Gallego, Lucense, Pontevedrés e Ourensán de Bos Aires, pedíndolles que se dirixisen ô Reitor felicitándoo pola incorporación dos estudos da nosa lingua e da nosa literatura ô ensino universitario. ¿Poderías tí conseguir ahí que o Centro Gallego e a Casa de Galicia fixesen outro tanto? Coido que sería de grande interés que as entidás emigradas desen isa nota, frente ô silencio que aquí se mantén.
E nada máis. En espera das túas novas, mándache unha cordial aperta
Fernández del Riego [sinatura autógrafa]

O meu novo domicilio:
DR. CADAVAL, 32-4º Izqda.

1962-11-19 Mencionado/a
Carta de Manuel Puente a Lois Tobío Fernández, 1962.
Bos Aires
Montevideo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Manuel Puente a Lois Tobío Fernández, 1962. en 19/11/1962

Manuel Puente
Buenos Aires Noviembre 19 de 1962

Señor Don
Luis TOBIO
J. Benito Lamas 2941
MONTEVIDO - R. O. del. U

Meu querido Don Luis:
Recibín a sua carta 8 do corrente.-
Xa sabia por Prada do seu próximo traslado a Madrid, e ainda que me alegro porque máxino que se cumple asi seus desexos, non deixo de lamentar a perda de non telo a vostede cerca, por outro lado o feito de que Ud se sitúe perto da nosa terra ten moitas ventaxas para o noso sentimento, incluso para o final da Historia de Galicia; deséxolle a vostede e familia moitas satisfaccions e saude no novo domicilio.-
Naturalmente que antes da sua partida desexo falar con Ud, e como o mesmo desexo teñen os amigos Prada e Abraira, estamos convinando con eles para ir uns dias a Montevideo, que será para fin de mes ou nos primeiros do próximo.-
Deicá a entonces reciba unha aperta do seu amigo e,

S S S Manuel Puente [sinatura autógrafa]

1962-12-23 Mencionado/a
Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1962
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1962 en 23/12/1962

Buenos Aires, 23 de Diciembre de 1962

Sr. D.
Francisco F. Del Riego
Vigo

Mi querido amigo:
Sin noticias tuyas desde hace mucho tiempo y suponiendo en tu poder un libro que te envié por el ingeniero Díaz Dorado, aproximadamente en Julio, te escribo hoy para felicitaros a Evelina y a tí con motivo de las fiestas de fin de año, deseándoos para el 63 toda clase de venturas. De paso te daré unas pocas noticias mías. En marzo, a mediados seguramente, estaremos en Suíza donde pensamos quedarnos algún tiempo. Luego iremos a esa, quizás por agosto o setiembre, no puedo concretar cuando, dependo de Suíza, pero pienso quedarme en Galicia todo el tiempo que pueda. No tengo ningún plan fijo y sí muchas ganas de realizar algunas iniciativas que desde hace tiempo me vienen preocupando. Durante este año he trabajado mucho. Hice una cantidad importante de grabados, algunos murales con técnicas distintas y me concedieron en octubre pasado el Premio Palanza, el más alto de este país que otorga la Academia Nacional de Bellas Artes. Algunos museos norteamericanos y el cada día más nutrido de Caracas, me compraron obras. En cuanto a Galicia continúo haciendo mis notas para las ediciones radiales de Galicia Emigrante y del Centro Lucense. Tengo reunidos más de quinientos artículos de los cuales unos cien tratan de temas de arte y personajes gallegos desde puntos de vista creo que originales. Quizá algún día pueda hacerse un tomo o dos con la selección. Desde luego he comentado todos los libros de Galaxia que me fueron llegando en estos años. Pienso que he sido el único que los comenta en su casi totalidad. Ahora mismo preparo la nota de Dos arquivos do trasno de Dieste, cuya edición me gustó mucho, mucho las ilustraciones y la tapa de Xohan Ledo y me produjo una gran alegría verlo reeditado. Pienso que mi único vínculo actual con la colectividad son esas audiciones, y, aunque volví a aceptar ser de la Comisión de Cultura del Centro Gallego, no creo que pueda hacer nada, o, si algo, muy poco en estos dos meses que faltan para mi marcha. Quizá pueda trabajar al regreso, pero pienso que sea un regreso por muy poco tiempo.
Tambien acaban de salir publicados por Losada, con grabados en madera míos, otros dos libros de gran formato, como los de Lorca y Unamuno, de Neruda y Alberti, La insepulta de Paita del primero, un poema último y espléndido dedicado a la amante de Bolívar, y Sobre los Angeles de Alberti. Fué, pues, un año de trabajo del que estoy contento y a pesar de la crisis inquietante diaria que vivimos en Buenos Aires. En marzo, como te dije en mi última carta de hace meses, me mudé de casa, vine a un departamento nuevo, hecho según mis necesidades con un buen estudio y con una espléndida vista al rio: Montevideo 1985, piso 13, Dto. 68, para recordarte la dirección. De ahí no tengo más noticias que las que me envió Dieste en una carta reciente y alguna que me transmitió Prada.
Me gustaría que tu me enviases noticias tuyas y de los amigos comunes y de tus proyectos. Sé que estás dedicado a Galaxia y me alegró mucho saberte consagrado a esa obra. Pero ¿por qué no me escribes? Alvarez Blázquez estuvo aquí solo unos días. Apenas pude estar con él. Quedó en regresar desde Montevideo, pero no lo hizo lo cual constituye para mí y para algunos amigos un misterio curioso, supongo que se sintió agobiado por la obsequiosidad de los líderes de la colectividad. No sé. De cualquier manera sentí mucho no haber estado más con él, además yo le estoy agradecido por las molestias que se tomó por nosotros en Vigo y no tuve manera de corresponderle en ésta.
Bueno, recibid Evelina y tu el abrazo de Maruja y mío y tu uno muy fuerte de tu amigo:
Seoane

1962-12-27 Mencionado/a
Carta de Seoane a Dieste e Muñoz Manzano. 1962
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Dieste e Muñoz Manzano. 1962 en 27/12/1962


Buenos Aires, 27 de Diciembre de 1962

Queridos Rafael y Carmen:

Recibimos hace un mes aproximadamente las cartas que nos enviásteis desde Rianjo y El Castro después de un largo silencio que comenzaba a inquietarnos, y al que no debió ser ajeno el correo de aquí, pues, parece, que no debió llegaros una carta nuestra de marzo o abril con la nueva dirección. Las últimas noticias que teníamos de vosotros, muy poco anteriores a estas cartas de ahora, nos la trajeron el ingeniero Díaz y Prada y unos jóvenes que os visitaron en esa, pero ninguno llegó a darnos una versión de cual era vuestro ánimo. El ingeniero Díaz fué el más explícito y exacto en su juicio y los jóvenes los más cuidadosos de conservar la anécdota de su visita. Pero todos ellos llegaron encantados de vosotros y de Rianjo. Ahora, hace unos diez días, nos llegó la nueva edición de Dos arquivos do trasno con una tapa y dibujos que me gustaron mucho de Xohan Ledo. Del libro ampliado y corregido no he de decirte nada más que tus cuentos, en su belleza y misterio metafísico, resultan como precursores de los de Ray Bradbury, el norteamericano que presentó Borges hace algunos años aquí, pero sin la angustia desesperada de éste y sin lo que éste tiene de Maine Reyd, de película del oeste para transmitirnos su versión de la conquista de otros planetas. Tus conquistas son de otro tipo, de planetas interiores, los que todos llevamos dentro de nosotros, y están, además, construídos y narrados magistralmente. Creo que pasados tantos años continúan siendo de una gran novedad y ejemplares en la literatura peninsular, no solo gallega. Prescinde de este juicio, si tu quieres, pero quiero que sepas que me encantó volver a leer este libro con los añadidos que no conocía o no recordaba y pienso que ese encanto y lección lo habrán experimentado los nuevos lectores y que ha de ser útil a los jóvenes escritores de Galicia. Por mi parte hice numerosos grabados e ilustré, nuevamente para Losada y con las mismas características de los libros de Unamuno y Lorca, La insepulta de Paita, un nuevo poema de Neruda dedicado a la amante de Bolívar, y Sobre los Angeles, de Alberti. Creo que estos dos son superiores a los anteriores. Hice tambien algún mural nuevo pintado y uno de canto rodado que resultó muy curioso. Asimismo hice unos veinte o treinta cuadros al óleo. Ahora, con el estreno de todos estos años, es posible que me encuentre en condiciones de poder empezar a crear algo muy propio y distinto. Me falta regresar al mar de Galicia y a Europa. En marzo, como primer paso, vamos a Suíza, esta vez estaremos dos o tres meses en Ginebra y luego pensamos irnos a España, sin más vueltas, primero por ocho meses o algo más antes de decidir nada definitivo con respecto a Buenos Aires. Lala y Laxeiro tambien preparan su viaje. Laxeiro ha pintado nuevos cuadros muy buenos arriesgándose en conquistar nuevas expresiones por el color, e hizo algunos dibujos espléndidos, de una mayor riqueza gráfica. Varela trabaja en una audición radial que él fundó hace muy pocas semanas dedicada a crítica literaria y artística y a información sobre cuestiones culturales. Nos reunimos casi cada semana los seis y siempre os recordamos. Nuestras conversaciones actuales están sin embargo dedicadas más que a ningún otro tema a la actualidad argentina, cada vez más desastrosa en su política y economía. Se producen numerosas quiebras diariamente, muchas industrias están paralizadas: textiles, metalurgia, construcción, barrios enteros y poblaciones del gran Buenos Aires padecen por falta de energía eléctrica y de agua y en el comercio todo pretende venderse a crédito. A la crisis económica hay que añadirle los numerosos pronunciamientos y la desorientación política sin que nadie vea una salida clara. Existen brotes de nacionalismo agresivo y antisemitismo. Ese es el panorama sintético de Buenos Aires de fines de 1962. Baltar viene de vez en cuando desde San Juan con el fin sobre todo de cobrar atrasos en los sueldos.
Hablé con Sabsay, él va a escribirte sobre tu libro, me dijo que en estos días. Olvidaba deciros que hoy embarca para España Maruja Mallo. Estuvo en casa para despedirse y va con muchos proyectos de trabajo. Su teléfono, por si queréis verla en Madrid, es: 2-258644.
Creo que os transmití bastantes noticias. Escribidnos y decidnos cuando debemos hacerlo nosotros a Madrid y a que dirección. De Díaz Pardo sabemos que regresa en la primera quincena del mes que viene. No lo comprendo.

Recibid los dos un gran abrazo de Maruja y mío y el deseo de que paséis un feliz fin de año:

[Seoane]

1963-01-03 Mencionado/a
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1963
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1963 en 03/01/1963

Vigo 3-enero 1963
Sr. D. Luís Seoane
Buenos Aires

Mi querido amigo:
Acabo de recibir tu afectuosa carta del 23 de diciembre último. Me alegró de verdad, pues hacía mucho tiempo que no me llegaban noticias directas vuestras. Si piensas un poco, debes de recordar que te escribí en dos ocasiones, sin que me hayas contestado en ninguna de ellas. También acusé recibo del libro que me mandaste por Díaz Dorado, indicándote cuanto me había gustado y lo muchísimo que te lo agradecí. ¿Estás seguro de que no te ha llegado esa carta? ¿O quizá se encuentra aún en tu anterior domicilio? Desde luego, aquí no ha llegado devuelta, a pesar de que llevaba remite. Es ya la segunda vez que ocurre una cosa semejante, y no sé a que atribuirla. Tampoco vino a verme de nuevo Díaz Dorado, antes de su regreso, como habíamos quedado.
Muchas de las noticias que me das –y que tanto me satisfacen– ya las conocía por amigos comunes. Aunque tú espacies tanto la correspondencia, no por eso dejo de saber de tí. Siempre pregunto por vosotros, cuando encuentro ocasión propicia, y conozco muy bien –como conocemos todos aquí– el enorme prestigio que has alcanzado en los medios artísticos e intelectuales, por la importancia y seriedad de tu obra.
El libro de Dieste está produciendo una gran sensación en cuantos lo leen. En realidad, se trata de un libro que puede considerarse inédito, pues aparte de haberlo revisado y enriquecido el autor con nuevos materiales, la anterior edición sólo era conocida de una minoría insignificante. Tanto el talento narrativo que los cuentos evidencian, como la bellísima expresión idiomática, sorprenden unánimemente a los lectores.
Emilio vino muy satisfecho del breve contacto que ahí tuvo con vosotros. Al parecer, proyectaba volver a Buenos Aires, como os había prometido, pero se le presentó la oportunidad de ir a Caracas –con gastos pagados– donde tiene un sobrino, y quiso aprovecharla. Fué ese el motivo, y no otro, de que no cumpliese el propósito de volver a esa. Supongo que te lo habrá explicado ya, pues me dijo hace unos días que te había escrito. Por él, y por otros, sé que tenéis un departamento estupendo, con una vista muy bella sobre el río.
Me agrada muchísimo la noticia que me das de tu próximo viaje a Suiza, y más aún la de que vendrás a Galicia a pasar una larga temporada. Tengo verdaderos deseos de verte de nuevo, y de que te asientes aquí, donde, seguramente, tantas cosas podrás hacer.
Yo estoy muy dedicado a la labor editorial. Era necesario, porque si hay muchos que trabajan en el plano puramente intelectual, son pocos los dispuestos para la tarea de organización activa y tenaz. Me corresponde, pues, a mí este esfuerzo ingrato y anónimo. Pero me siento contento porque así puedo hacer algo positivo.
Claro está que, en el orden personal, apenas puedo hacer nada. Aunque acariciaba la idea de ir preparando un libro que tengo proyectado hace tiempo, no cuento con tiempo alguno para ponerme a él.
De por ahí nada sé, fuera de lo que tú me dices, y de lo que me dijo Prada cuando estuvo por estas tierras. Del propio Centro Gallego no tuve más noticias que la de la constitución de la nueva Junta Directiva.
No dejes de comunicarme la fecha de tu venida a Galicia, y de la marcha de todas tus cosas, pues no necesito decirte el interés y el cariño que todo lo tuyo me despierta.
Saludos muy afectuosos a Maruja, de Evelina para los dos, y para tí el fuerte abrazo de siempre de
Fdez del Riego

1963-04-23 Mencionado/a
Carta de Díaz Dorado a Seoane. 1963
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Dorado a Seoane. 1963 en 23/04/1963


Buenos Aires, 23 de Abril de 1963

Sr. Luis Seoane

Estimado amigo:

Estuve esperando que se concretaran gestiones que teníamos en camino con referencia al libro de González López, y por ello me he demorado en la contestación.
La visita con Prada y Martínez Lamela al Sr. Daniel Álvarez no fue demasiado fructífera. Excusa: malos negocios. No así la de Alonso Lago, nos recibió muy cordialmente, pero nos dijo que su aporte solo podría ser hecho en papel y que entendía que habíamos hablado de 20.000$. De acuerdo con esta, estuve en la Imprenta López y allí nos ofrecen un descuento de 20.000$ si les entregamos el papel, es decir, exactamente lo que estimó Alonso: ahora bien, cuando comenzábamos a temer por la manera de financiar el resto, surgió una circunstancia feliz. Núñez Búa, que se halla en España, escribió a Prada ofreciéndole la colaboración de Álvaro Gil para completar la financiación de dicho libro. Estimamos la suma necesaria en 50.000,00$ y Prada escribió inmediatamente a Núñez Búa y esperamos que de acuerdo a lo manifestado por éste, sea él el portador de esa suma. Apenas tengamos confirmación, entregaré el libro a la imprenta.
Por Montevideo, sin novedades, el portero Enrique muy correcto. A los pocos días de haber partido Vds., vinieron a retirar el cuadro para el Museo de Israel.
Veo por su carta que están concretando sus deseos y se han establecido ya en Ginebra, donde podrán moverse en un ambiente más propicio que este lamentable que vivimos aquí, estamos a 2 meses de las elecciones y el caos y la confusión son mayores que nunca.
Mi familia sigue bien y les envían muchos saludos, así como la gente de Citania. De mí, dispongan para lo que gusten y reciban el invariable afecto.

Díaz Dorado

1963-05-29 Mencionado/a
Carta de Díaz Dorado a Seoane. 1963
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Dorado a Seoane. 1963 en 29/05/1963


Buenos Aires, 29 de Mayo de 1963

Querido Seoane:

Ayer he recibido su carta y de inmediato me puse en contacto con la gente de Bonino, pero lamentablemente sus cuadros ya fueron entregados al Ministerio y creían que estaban ya en viaje.
Lamento lo sucedido y todo se debió al apuro que no hizo posible la consulta previa.
De Núñez Búa no he tenido aún noticias no sé si habrá regresado, trataré de ver si puedo averiguar algo por intermedio de Prada. Respecto a las tapas del libro, hágalas apenas pueda, pues como le decía en la anterior, ya están trabajando en la imprenta, de manera que ahora seguiremos adelante.
Me pide Vd. en la suya que le dé noticias de lo que sucede por aquí, la verdad que todo sigue tan confuso como cuando Vds. se fueron, y lo que hoy parece noticia al día siguiente ha dejado de serlo. El frente peronista-ucrista acaba de elegir como candidato a Solano Lima, pero con tanta resistencia dentro de ese mismo frente que posiblemente destruya la unión, los Socialistas Democráticos llevan como candidato a Alfredo Orgaz, los Radicales del Pueblo a Illia-Perette, por supuesto, también va Aramburu con su partido y Palacios por el Socialismo Argentino. La gente ve todo con gran frialdad y aún a 30 días de las elecciones se sigue opinando que es posible que no se llegue a ellas. Como es, es preferible no enterarse de estas realidades.

Volviendo a lamentar lo de los grabados, dé a su señora y reciba Vd. el mejor aprecio de los míos, quedando yo como siempre a su disposición.

M.D. Díaz Dorado

1963-08-23 Mencionado/a
Carta de Varela a Seoane. 1963
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Varela a Seoane. 1963 en 23/08/1963


Buenos Aires, 23 de agosto 1963

Sr. Luis Seoane

Querido amigo:

¡Condenado! He recibido al fin una carta con sabor a Atlántico. Ola va, ola viene, veo que te dedicas a la más absoluta pereza con la más intensa actividad. ¡Qué pasa en las playas gallegas que todo Cristo se contagia de Dieste! Hay a la vista mujeres, sino diría palabrotas. Todo el mundo protesta contra vosotros, y yo, desde luego, echo leña al fuego. Me imagino vuestra felicidad, desgraciados.
Algunas noticias. Premio Nacional de Literatura: Manuncho Mujica Lainez. Premio Nacional di Tella: Macció, y Nacional: Noé. Espantoso. Lo mejor, un cuadro daumiesco de Seguí. Con eso, te darás una idea. Está de paso por Buenos Aires Torres Aguero. Rapado como un monstruoso monje budista y hablando en zen. Expone en Bonino unas caligrafías hechas como si tuviera el mal de San Vito. Se vuelve a París estos días para siempre. Yo supongo que hasta que se convierta en mahometano. Yo he publicado con grabados de Romberg –que está haciendo una muy bonita exposición de grabados en madera en la Galería Nueva, y que es la persona de Buenos Aires que más admirablemente entendió tus últimos cuadros –una carpeta con los poemas que tú conoces de mi Homenaje a Picasso. Ya la recibiréis.
Sigue mal Aída, se cree difícil que pueda recuperar el oído. Falcini, muy bien (le adquirió una escultura el Museo de L´Hermitage) y estuvo muy bien en un reportaje que le hice en Hora Once. Laxeiro es candidato a vicepresidente de la Sociedad de Artistas. Pinta poco, reinsistiendo como siempre. Bonino abre galería en New York, en Madison Avenue. Yo hablé sobre Rosalía en gallego en el Centro, y al parecer, quedaron muy conmovidos los Pradas y Villamarines. Hora Once es todo un éxito. Acaba de pedir Larousse que le pongamos dos avisos. Si no fuera por la deuda que venimos arrastrando, ya daría alguna ganancia. Marika y los chicos, insoportables como siempre. Ariel, haciendo las joyas más bonitas de la Argentina. Los otros dos con tendencia hacia la normalidad. Yo, hacia la anormalidad y muerto de envidia pensando en las playa de La Coruña, desde un día húmedo de este Buenos Aires fantasmal.

Un abrazo para ti y para Maruja, y saludos a los amigos.

Lorenzo

[Manuscrito:] Va dictada, sin corregir

1965-08-16 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1965
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1965 en 16/08/1965

Buenos Aires, 16 de Agosto de 1965

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Ya envié la tapa del libro de Castelao con arreglo a las medidas que me enviaste y que vi corresponden al formato chico de esa colección. Fue enviada por correo aéreo. También entregué tu nueva carta a Laxeiro. Por aquí todo marcha lo mismo en cuanto a todo, o a casi todo. Únicamente te ruego le devuelvas la conducta a Fernández del Riego. La Junta Directiva del C[entro] G[allego], o su vicepresidente en ejercicio de la presidencia y el secretario, dieron orden estricta de enviar esos ejemplares a Del Riego para que éste se los hiciese llegar exclusivamente a Villamarín para que a su vez dispusiese de ellos en esa. Nada de enviarte a tú, ni a Risco, ni a nadie, ni que dispusiese de ellos Del Riego. Esto puedes comprobarlo aquí a tu vuelta. El Centro Gallego es más complicado de lo que tú te imaginas y abundan en él los caciques de todos los colores. Estos días salió el decreto del poder ejecutivo autorizando la elevación de un monumento a Castelao y designando la comisión correspondiente. Es algo risible: José Blanco Amor, Molinari, Valentín Fernández, Regueira, Prada, Puente, veintitantos, etc., componen la comisión del monumento.
En cuanto a otras cuestiones dos grandes exposiciones, una de arte francés contemporáneo en el Museo Nacional de Bellas Artes, unas 200 obras de pintura; y otra de arte actual polaco en el Instituto Di Tella organizada por el Ministerio de Cultura de Polonia. Me hubiera gustado que hubieses visto esta última. Se compone de óleos, grabados y tapices. Grabados y tapices extraordinarios. Absolutamente todos abstractos e informales. Yo, con mi pintura y mis grabados resulto un académico al lado de ellos. Te envío catálogo por correo aéreo sobre todo para que leas un párrafo de Ryszard Stanislawski, crítico de arte muy conocido que viene con la exposición y con el que yo me solidarizo en cuanto expresa que el arte debe ser “la expresión de convicciones y sentimientos del hombre en su deseo de inmortalidad, de sus inquietudes, de su compromiso y de su comportamiento osado, activo y dinámico hacia toda la verdad”. Corresponde a las cinco, a las mil, a las que sean, flores de que hablaba Mao en una conferencia célebre. Con esto quiero acabar con este asunto del “arte comprometido”. Además de tu carta leí el artículo de La Voz de Galicia. Todo eso es muy viejo, está muy dicho, y no es nada. Lo importante en arte como en cualquier actividad es ser fiel a uno mismo. No mentirse y tratar de servir a la colectividad de la manera en que uno piensa honradamente que puede servirla mejor. Yo continúo siendo el mismo, con todos los defectos con que nací y aspirando a iguales cosas que hace muchos años, pero algo que siempre odié son las definiciones absolutas y las clasificaciones excluyentes. Por el catálogo que te envié te darás cuenta que no tendré más gente con quien pelearme, sino todo lo contrario. Pero es que además no pienso pelearme con nadie, sino que en estas cuestiones creo que uno debe actuar solo, uno y su conciencia. Yo hace años peleaba por muchos escritores y artistas que oficialmente eran agredidos y que ahora, desde hace muy poco, fueron reivindicados y son exaltados. Pero te ruego que no hablemos más de esto. Cuando llegue Villamarín trataré de que envíe la carta a Risco, creo que llega estos días. Antes no puedo hablar con nadie de esto. Para el próximo número de la revista hice un comentario sobre tu artículo alrededor de Centro Gallego. ¿Cuándo sale tu álbum? Me habló muy bien de él José Luis Romero. Estoy deseando verle. Por mi parte tengo que hacer un refranero, es decir 32 refranes grabados en madera para EUDEBA [Editorial Universitaria de Buenos Aires] en una edición de gran tiraje. Tengo que terminarlos antes del 30 de septiembre.

Cuéntame de la gente de ahí. Un gran abrazo a Mimina y a todos de Maruja y mío. Otro abrazo de:

Seoane

1966-12-26 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1966
Roma
Magdalena (Arxentina)
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1966 en 26/12/1966

Roma 26-Xll-66

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Magdalena

Mi querido amigo:

Estoy en Roma desde hace unos días y desde Méjico al menos siempre me propuse escribirte sin en que ningún momento, por una u otra razón, lo hubiese hecho. No sé en donde, en Nueva York o en Alemania, nos enteramos por una carta de Mimina de que estabas en Magdalena y lo sentimos mucho porque este viaje que hicimos Maruja y yo proyectábamos hacerlo con vosotros dos en la parte europea. Ahora mañana o pasado marcho a Madrid. No sé el tiempo que estaremos en España. Estoy muy cansado y sin ti, sin las discusiones diarias a que me sometías, creo que España no es lo mismo. En Méjico estuve con Luis Soto e hice algunos proyectos con él referidos a Galicia. Escríbele. Méjico es un desastre en el terreno político referido a Galicia y todo se le debe a Prada y compañía. En París estuve con Martínez y con Alvajar. El primero parece estar muy contento con el porvenir de Ruedo Ibérico. Estuve alrededor de una hora con él. Te escribiré con más tiempo sobre todas estas cuestiones o hablaré personalmente contigo de ellas si regresas a España en el próximo mes. ¿Para qué quieres que me ocupe de Sargadelos si tú piensas quedarte residiendo en Magdalena? A mí me interesa este asunto en la medida que tú estés comprometido con él, si no.... creo que renuncio a Galicia. He luchado como pude por ella desde estudiante, hace casi cuarenta años y no puedo más. No se puede luchar con molinos de viento. No hay Quijote que resista la realidad. Y la realidad es que un país cuya dirección está en manos de los Barrié de la Maza en el caso peor y de los Fernández o los de “Pescanova” en el mejor, solo noto por la mediocridad con ideas trasnochadas y con un pueblo desgraciado e indiferente incapaz de iniciativas. En este viaje he visto todo lo que pierde de hacer Galicia por la mezquindad de sus hijos afortunados. Por mi parte renuncio a todo. Allí la dirige Barrié de la Maza, un mentecato afortunado de La Coruña y en Buenos Aires capital de la emigración gallega un sujeto como Mourente por la traición, no sólo de Estévez, sino del mismo Villamarín. No sé puede juzgar al margen de unas elecciones del Centro Gallego ponga a candidato una persona que no es......, como quedó. Escríbeme pronto el jueves o viernes a Madrid. Al domicilio de la hermana de Maruja, a mi nombre. Es Avenida Ibáñez de Ibero nº 1-2 –Madrid 3. Escribe con todo cuidado. Más tarde te mandaré la nueva dirección si consigo departamento. Creo que estaré poco tiempo en España. Expongo en Alemania, En Bonn el día 12 de enero.

Un gran abrazo para Camilo y para ti. Saludos a todos los amigos:

Seoane y Maruja

1967-03-04 Mencionado/a
Carta de Núñez Búa a Seoane. 1967
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Núñez Búa a Seoane. 1967 en 04/03/1967


4/3/67

Querido Luis:

Con ise articuliño daraste conta da razón pol-a que non contestei axiña á tua carta. Onte regresei de Bs As., do sanatorio Antártida, onde estiven 11 días. Parez que a hernia vai a quedar acochada. Agora, con Laxeiro, Cuadrado, Abraira, etc., etc., vamos a facer a Sociedad de los excollombaos galaicos. Se cadra gañamos os eleiciós do C[entro] G[allego]. Xa sei que víchedes á miña xente. Eu teño mentes de ir a Europa en maio. Veremos como ando de folgos e de cartos. Ises brutotes do derradeiro Correo contra o teu sucesor debe ser cousa de Prada. Voulle a decir que reproduza ise artigo de Guieiros. É o que ti me deras pra El Día e que alí lle paresceu moi político, pol-o visto, según me dixo Canabal. As eleiciós do C. G., ausente e “calado” Villa, gañaronas Andrade e Vidrierita, que visitaron un por un ós amigos e clientes de Pepe cunha carta amañada por iles. O segredo estaba na enemiga de Pepe pra Prado e os Pérez, donos con Reboreda de “Galicia”. A ausenza forzosa e o silencio, supoño que querido, de Pepe, deixoulle o camiño ceibe a Andrade e Vidriera, e Mourente gañou por 130 votos. As maniobras dos mandatarios de Villa deulle uns 2.000. Pepe voltou; dise nemigo de Mourente, eu non dubido; pro está calado, non pode e non quer desautorizar ós seus “mandatarios”. En fin, eu nin falar quero de todas istas porcalladas. Mandeille un artigo pra ti a Míguez. Pra Maruja e pra ti apertas tensas.

Pepe


[Anexo.]

[Artigo de Luis Seoane, “El pensamiento de Castelao”. Guieiro, sección “O pensamento galego”, p. 5. Anotación manuscrita: Nbre 1966]

El pensamiento de Castelao

por Luis Seoane

(Especial para GUIEIROS)

En París acaba de publicarse una antología del pensamiento vivo de Castelao, El pensamiento político de Castelao, realizada por el joven escritor coruñés Alberto Míguez sobre el libro publicado hace años en Buenos Aires, reeditado hace poco, “Sempre en Galiza”. Le precede un acabado estudio sobre la ilustre personalidad del escritor, artista y político gallego, del mismo antologista, en la que destaca el aspecto universal, peninsular, revolucionario, del pensamiento de Castelao generalmente interpretado como simplemente destinado a la consecución de una Galicia modificada administrativamente, autónoma en algunos aspectos de esa posible administración vigilada por un poder central y detenida en el tiempo, en su presente, en cuanto a su economía y vida social. La culpa de esta interpretación del ideario de Castelao la tienen, en general, sus mismos admiradores, más preocupados por reformas formales en cuanto a Galicia, administrativas dijimos, que por una verdadera transformación capaz de hacer olvidar la estructura medieval, anacrónica en bastantes aspectos, que fundamenten su actual realidad. En la emigración sólo parece recordarse de Galicia lo que constituye su aspecto idílico, las suaves montañas, los verdes valles, los alegres bosques y la extensa puntilla que forman la[s] rías en casi toda su costa, dejando que el mar disuelva sus espumas en las playas y entre las rocas. Pero nadie parece recordar el otro paisaje, el de los precipicios montañeses, el del mar de tormentas y naufragios, el de los bosques oscuros que guarecen al jabalí y al lobo, el de las nieves inhóspitas y de las interminables lluvias. Castelao vio también este paisaje y su correspondencia humana. Asistió, en el límite de su juventud, a los levantamientos campesinos que agitaron Galicia hace cincuenta años, con su rosario de muertos en refriegas con la Guardia Civil, en Nebra, en Sofán, en Narón... De aquellos años, (1916, 1917, 1918), son los dibujos que recoge en el álbum “Nós”, con los que incita a la rebelión. Un dibujo que representa a un campesino pensativo, con la cabeza apoyada sobre los brazos cruzados sobre un gran hacha, expresa la siguiente reflexión: “Y que su brazo solamente sirva para abatir árboles...” En una estampa tierna, como muchas de él en las que gustaba dibujar niños, dos huérfanos, o tal nos parecen, en el camino de la iglesia que se anuncia por un alto ciprés, expresan en la leyenda: “¡Un Padrenuestro por los que murieron en Sofán!”. Es este un dibujo anterior, en el orden del álbum, al de una campesina que reza rodeada de sus tres hijos para que Dios los libre de la justicia. Coinciden estos dibujos con los años de las rebeliones campesinas gallegas, surgidas esporádicamente y como reacción a abusos comarcales, independientes unos de otros, no sujetos a una organización que las abarcase a todas, y a la crisis en algunos países americanos donde habitaban numerosos emigrantes gallegos que hace que Castelao reflexione, también en dibujos, sobre el triste destino del emigrante. En el prólogo de su álbum “Nós”, el artista afirma: “Yo no quise cantar la delicia de nuestras fiestas, ni la hartura de los casamientos, sino las tremendas angustias de cada día de los labradores y marineros”, añadiendo: “Algunos espíritus sensibles que lloran por la melancolía de los tangos y de los fados, encontraron desmedido este dolor de mis estampas; otros espíritus inertes vieron poco patriotismo en el afán de ser verdadero”. Pues bien, este Castelao fuertemente emparentado en su intención con los dibujantes franceses de “L’assiette au beurre”, pero en general menos demagógico que éstos y más rebelde en la calidad de su dibujo, familiarizado aquellos años con el modernismo de Munich, va resumiendo su pensamiento con respecto a la renovación política y social de Galicia. De ellos se nutre tanto como “Sempre en Galiza”, la enorme cantidad de leyendas posteriores a sus otros dibujos publicados en la prensa gallega y los casi finales, en su obra de artista gráfico, de los álbumes de la guerra. A ellos hay que atender en primer término cuando se trata de establecer el pensamiento social del artista, tan hondo como su pensamiento político. Su galleguismo no consisitía en dotar a Galicia de un nuevo ornamento administrativo capaz de satisfacer a una minoría que, en sus preocupaciones de todo tipo, no difiere demasiado de las que poseen los que detentan poder en la sociedad gallega actual. Consistía en mucho más, y eso es lo que ven en la actualidad los jóvenes gallegos como Alberto Míguez. Castelao sabía de la existencia de esa Galicia idílica a que antes nos referimos, pero no podía gozarla por la presencia constante de esa otra a que se refiere en el prólogo de “Nós” y que, medio siglo después de publicado este álbum, no se ha modificado demasiado.

1967-09-22 Mencionado/a
Carta de Francisco Fernández del Riego a Lois Tobío Fernández, 1967.
Vigo
Madrid
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Francisco Fernández del Riego a Lois Tobío Fernández, 1967. en 22/09/1967

EDITORIAL GALAXIA, S. A.
Reconquista, 1 - Teléfono 218204
VIGO - 22-setembre-1967

Sr. D. Luís Tobío
Madrid

Meu querido amigo:
Fai unha chea de tempo que nada sei de ti, nin direita nin indireitamente. Pesie á maior prosimidade, seguimos máis incomunicados que cando estabas en Montevideo.
¿Qué é da tua vida?
Escríboche agora istas liñas pra tratar do terceiro tomo da "Historia de Galiza". Dixéronme Prada e Don Manuel Puente que ti te encarregarías da edición, como fixeche cos outros dos volumes.
O texto do tomo xa está rematado. Abrangue 362 folios, mecanografiados sobre o orixinal manuscrito que deixou Cuevillas, e 90 máis que escribíu Xesús Taboada Chivite como apéndice e posta ó día. Hai tamén fotos e dibuxos prá ilustración. Pero sería comenente que ti dixeses sobre pouco máis ou menos, a cantidade deles que se necesita.
Si aínda estás disposto a te facer cárrego do traballo, escríbeme decíndome o que debo facer. ¿Queres que che remese xa o material, ou tencionas faguer antes algunhas xestiós nas imprentas, recabando presupostos, etc.? Fico pendente das tuas novas.
¿Por qué non me envias algún traballo teu pra "Grial"? Algo has ter por ahí que servirá pra publicar na revista.
Garimosos saúdos meus e da miña muller, prá túa e prós rapaces, e pra ti a cordial aperta de sempre, de
Paco [sinatura autógrafa]

1969-08-09 Mencionado/a
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1969
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1969 en 09/08/1969

Sargadelos, 9.8.69

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Llevo lo que va de mes encerrado en Sargadelos en donde me trajeron tu carta del 25.7, de cuyo contenido tomo buena nota. También me trajeron una carta de los de Montevideo atrasada del día que me pusieron el cable en la que incluyen un programa general das Xornadas, pobremente hecho y en el que se ve que tú no has intervenido. Espero ese catálogo del que me hablas. Sobre esto y otras cosas ya te he escrito a ti y a ellos y a ver si volvemos a preparar otra vez ese material del Castro y Sargadelos y lo enviamos con mejor suerte.
Tomo buena nota de lo que me dices sobre el mural. Naturalmente que gusta y la gente lo mira con gran respeto. También procuraré complacerte informándote sobre la suerte que corrieron las cosas de Vigo en manos de nuestros amigos que prometen mucho pero cumplen poco.
En el Castro dejé montada la exposición con lo de Sargadelos y la colección de cerámica popular gallega. Colgué algunos cuadros por las paredes y me permití colgar algunos tuyos, que hacen extraordinariamente bien, para que la gente se vaya familiarizando con tu pintura. El día anterior a venirme apareció Álvaro Gil con su mujer y almorzaron con nosotros. Estaba también Blanco Amor que llevaba unos cuantos días en el Castro (y allí quedaba cuando me vine). Más tarde vino Rodolfo Prada con su mujer y nos fuimos a cenar a Coruña. Anteayer tuve aquí en Sargadelos romería de gente pues vino Álvaro con una recua grande de gente. También estuvo Penzol y Santamarina (de N. York) y Maciñeira, y Blanco Amor con Maciñeira (que lo fue a buscar al Castro para que lo acompañase aquí), y al final Prada, Álvaro Gil tiene un gran entusiasmo con esto de Sargadelos, está entusiasmado con la construcción (con la que a decir verdad todo el mundo queda asombrado). Álvaro compró todo lo que se hizo en Sargadelos. Ya te puedes dar idea que toda esta gente pregunta insistentemente por ti.
Aquí tenemos 14 personas produciendo además de los 4 o 5 del Castro que estamos consta[nte]mente aquí en plan de jefes. Y ya tenemos una pequeña producción. En un principio son muchos los problemas que hay que resolver y todos los esfuerzos son pocos. Xosé está aquí ayudando en lo de la decoración. Viene mucha gente a visitarnos y hay mucho entusiasmo por esto. Pero la Delegación de Industria sigue sin autorizar esto o por lo menos sin notificarnos a nosotros si lo ha autorizado o no. Y el Ministro sigue sin contestar. Se habla de cambios en el Consejo de Ministros el próximo día 14 y que todo estaría en un compás de espera sin tocar las cuestiones principales. Pero hoy me llamaron del Castro para darme una noticia buena... En una muestra de artesanía que celebraron el mes pasado en Vigo, semejante a aquella que habías visto tú en Valencia, nos concedieron al Castro una placa de plata y en su día nos comunicaron por nota la invitación al acto en que el gobernador nos entregaría los trofeos (la invitación era a mí, no a la empresa). La nota se fue al cesto.
Bien: pues ahora quiere entregármela a mí el ministro. ¿Para qué te voy a decir que ando con una descomposición de vientre terrible? ¿Para qué te voy a decir que adivines mecanismos que conectan negativas con premios si tú ya los estarás sospechando con exactitud? Por alguna de estas cosas es por lo que más lamento la canallada de N[úñez] Búa, porque aunque no sirviese para más, Magdalena era para mí la cura científica de muchos de estos problemas, y solo por esta terapéutica y no por lo de ir a ganar dinero u otra cosa a América, me propuse hacer aquello.
Nada más por hoy. Estaré aquí hasta el día 15 y volveré el 18.

[Manuscrito na marxe esquerda:]
Abrazos muy fuertes a entrambos. Vuestro

Isaac

1970-11-25 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1970
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1970 en 25/11/1970

Buenos Aires, 25 de noviembre de 1970

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Recibí tus dos cartas últimas, el Cuaderno del Laboratorio de Formas y antes, los folletos del Museo. L.F. muy bien en general, quizás lo que llame la atención es el párrafo de Maruja Mallo tan destacado, como si nosotros lo suscribiésemos. No creo que haya nada más que pueda sorprender. En cuanto al cambio de redonda en bastardilla en mi trabajo no tiene demasiada importancia. Tampoco tiene apenas erratas y las ilustraciones animan el número. Quizás en otro cuaderno deban ponerse acápites o noticias muy breves sobre los autores de los trabajos de la antología que puede llegar a ser en el porvenir una selección muy curiosa y útil. Tu trabajo muy bueno, y en el mío sobre pintura se me quedó algún nombre en el tintero pero no tiene importancia en cuanto a la finalidad del trabajo. El folleto del Museo creo que queda útil, aunque más adelante deba hacerse otro con algunas fotografías de obras expuestas y autores. En todo caso a mi regreso, no sé cuando, lo estudiamos. En cuanto a la ampliación del Museo me parece muy bien que lo cierres, hagas la exposición en el Círculo de las Artes de Lugo, y, si, la parte que reconstruyes la tienes estudiada para exponer obras, no hagas demasiadas aberturas, ventanas, puertas, etc… para que no pierdan continuidad las salas y porque la luz natural en Galicia es similar a la de Alemania y Holanda donde deben iluminar los Museos permanentemente con luz artificial.
Creo que los mejores meses para cerrarlo son estos de invierno de modo que pueda abrirse en primavera. También es útil dar a publicidad el cierre del Museo de modo que dé idea a los posibles donantes de progreso, lo cual es además, cierto. En cuanto a mi exposición haz tú como mejor te parezca, solo lamento que te haga perder tiempo.
De Vigo no volví a tener noticias. Me escribió estos días Álvaro Álvarez Blázquez reclamándome unas láminas que quedé en enviarle antes de fin de año para serigrafías y que él me había pedido ahí. Se las enviaré por Palmás, después de Inés, el próximo “becado” nuestro, que pienso marchará en Diciembre. Tratará de hacer un trabajo referido a las expediciones de familias desde la Coruña al Río de La Plata, en el siglo XVIII, muchos de cuyos documentos están ahí. Termina Sociología, creo, que en el mismo mes de Diciembre. Volviendo a la exposición mía convendría que se vendiesen por la galería Retratos de esguello y Figurando recuerdos, este último lo distribuye José Mª Álvarez en Vigo. Seguramente lo habéis pensado.
No sé qué decirte de todo lo que se refiere a Hacienda. Me parece una barbaridad la contribución del edificio, pero yo no sé cuál es el criterio que les orienta. Quizás un próximo edificio debiera ser subterráneo, en forma de cueva.
Aquí todos los amigos comunes preguntan por ti. Bastantes no saben nada de lo de Magdalena. Todos me piden te envíe saludos: Scheimberg, Prada, Sofovich, Falcini, Frontini, Coppola, que te envió una Borbón, Padilla de Borbón, que es arquitecta y directora de museos, para que te visitase. Maiztegui que te va a escribir, etc.

Recibid Mimina y tú, Xosé, todos los amigos, un fuerte abrazo de Maruja y mío.

Seoane

1971-03-03 Mencionado/a
Carta de Seoane a Palmás. 1971
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Palmás. 1971 en 03/03/1971


Buenos Aires, 3 de Marzo de 1971

Sr. D. Ricardo Palmás
El Castro

Querido amigo:

Recibín as suas cartas, a de Barcelona e a do Castro, que non respondín por acumulación e desorden do meu traballo e polo disgusto que me ocasionóu o ataque estúpido de A Nosa Terra, que ten coma oríxen o ter saído en defensa de Dieste. Non sospeitei endexamáis tanta vileza disfrazada de patriotismo nesa xente. O meu xeito respondinlle con unha carta aberta que remito hoxe a Díaz Pardo, na que respondo a algunhas das aseveraciós déles e, naturalmente, non podo responder a eso de que teño que acercarme ó pobo, pois aínda sen sabere ben que [é] o pobo, dende logo sei que non é unha “patota” que se reúne todolos días a beber unha chiquita no Centro Ourensán, ou no Centro Pontevedrés, ou en calquera dos centros onde cinco ou seis matinan como gobernare a coleitividade, entre malidicencias e noticias encol dos precios por exempro, das roupas de home ou do calzado, en xeral do mercado porteño. Todo esto tróuxome mal, e renuncio dende logo ó Instituto Arxentino de Cultura etc., do Centro Galego, e a todo o que teña que ver coa coleitividade. O autor do artigo máis inxuriante de A Nosa Terra, “Olimpo de palla”, é Cupeiro, con quén non teño falado duas verbas seguidas dende que o coñezo. Galeguista porque nasceu loiro. Mais detrás déles está, sospeito, a man de Valentín, Val Capone, coma lle alcuma Vilanova. De calquer xeito dinlle o meu plan a Martínez Lamela e Prada para que o fagan seu.
Alegróume moito de que teña atopado material pro seu traballo e que lle tivese sido útil o coñecemento de Martínez Barbeito, pra mín o estudoso mais serio do século XVIII galego e de menos prexuicios. Conviña que esas noticias se unisen ó estado económico e social de Galicia nese século, e vive na Cruña un profesor, cuio nome non me lembro neste intre, amigo ou coñecido de Díaz Pardo, que ten pubricado algún libro encol destes probremas. Chámase, penso, Meijide Pardo, ou algo eisí. Eu traballo bastante e o día seis de abril inaugúrase no Museo de Arte Moderno unha retrospeitiva de grabados meus, 200 grabados, unha afición burguesa. Supoño que a xente que vai coñecendo e que son amigos meus protestarán pola miña falla na correspondencia. Gostaríame, de calquer xeito, que vostede trouxera a versión encol da miña aitividade nesa coma testimuño. De todalas cousas a que renunciéi por lealtade ás miñas ideias e por temor a non ser comprendido eiquí. Que o leven a Elviña a ver o sitio onde queren que faga un mural ó Auntamento de A Cruña, logo de renunciar a facelo no Pazo dos Deportes.
Un saúdo de Maruja e meu pra todolos amigos. Pra Mimina, Isaac e Xosé, e unha aperta pra vostede:

Recibín a súa adhesión, que lle agradezo e, xunto con unha de Díaz Pardo e outra carta que me remite dende o Castro onde me escribe encol dos seus traballos. Non sei si coñece o libro La población de Galicia de Javier Ruiz Almansa editado polo Instituto Balmes de Sociología, “Consejo Superior de Investigaciones Científicas” de Madrid. É moi importante. Ten moitos datos referidos ós séculos XVI e XVII, que poden estenderse ó XVIII. Tamén conviña buscare traballos sobre as amortizaciós dos bés da Igrexa na época de Carlos III. Mejide Pardo ten un libro encol da emigración galega intrapeninsular. Apertas:

[Seoane]

1971-03-03 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1971
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1971 en 03/03/1971

Buenos Aires, 3 de marzo de 1971

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Esta vez empiezo yo “sin ninguna tuya que contestar”. Recibí el Borrador de la Memoria de Sargadelos, 1970 y el “Estudio para la incorporación”, etc., todo lo cual me parece muy bien. Te lo escribo por si de algo te sirve mi opinión en estas cuestiones. Sé que estás complicado de trabajo y lamento no serte útil. A mí me está pasando lo mismo aquí. Acabo de terminar una monografía sobre Diego de Rivera para el Centro de Editores. Es una figura muy interesante de los años de entreguerras, aunque a mí no me gusten demasiado sus murales, pero tampoco se puede tolerar los ataques que le hacen actualmente en México gentes cuya insignificancia se destaca por los miles de metros cuadrados de pared que Rivera pintó, también la cantidad es importante cuando se trata de un artista verdadero, y por la generosidad de sus ideales, naturalmente contradictorios. No deja de ser curioso que dos de los personajes más fantásticos, de mayor fantasía del primer medio siglo hayan sido el inglés Chesterton y el mejicano Diego Rivera, de una gordura física patológica los dos. Tuve que hacerla con mucha rapidez porque me llevó tiempo encontrar suficiente material, monografías, memorias, etc., sobre él. Me interesa hacer Rivera para poder dar unos años muy importantes, decisivos, de nuestra época. La guerra del 14 y todo lo que vino después, unido al arte. Son unas cincuenta hojas papel carta que se publica en cuadernos. Para esa misma colección está haciendo Varela un Dalí. Te remito la carta que envié a Irmandade Galega. Tenía que hacer algo. No pude dormir bastantes noches. Se trata de un ataque absolutamente gratuito y canalla que no creo haber merecido. Y todo proviene de mi defensa de Dieste –te ruego que éste no sepa nada– y de haber aceptado integrar la comisión del famoso “Instituto Argentino de Cultura Gallega”, inventando recientemente por el Centro Gallego y al que renuncio, dejándole a Prada y a Martínez Lamela el plan de trabajo que había concebido, que lo hagan como quieran. Creo, por lo que voy sabiendo, que se trata de una maniobra de Valentín para evitar que yo esté en esa comisión, no pudiendo hacer él lo que le da la gana. Parece que también hay en el medio una carta o algo así, de C[elso] E[milio] Ferreiro. Todo es posible, pero no lo creo. Si es así puede conocer una de mis razones contra el tema de su libro Os ananos, pues estos no son únicamente los que no piensan como nosotros, lo sabemos los que llevamos viviendo tantos años entre emigrantes, están también a nuestro lado, y en una colectividad de cientos de miles, apenas se mueven por supuestos ideales de uno y otro bando, mil o dos mil a los que en definitiva solo interesa el control de las sociedades de la emigración.
Escribiendo ésta acabo de recibir tu carta del día 15 del mes pasado. Las cartas que envías desde Sargadelos tardan en llegar de 13 a 15 días, llegan con mucho retraso. También acabo de recibir una de Xosé escrita el 11 de enero a la que tacharon en el sobre la palabra certificado y correo aéreo. Llegó por correo ordinario y tardó casi un mes y medio teniendo, sin embargo, un sellado de 14 pesetas. Aún no llegó Vilanova. Se decía que iba a venir en la segunda quincena d febrero, pero, o no fue así o marchó directamente a Bahía Blanca por los exámenes de marzo. En este caso vendrá cualquier día. No sé para qué me envías esas pesetas, pues prefiero tenerlas ahí y si son para Camilo no tienes necesidad de enviar nada, pues lo que pueda necesitar podemos dárselo. En cuanto al homenaje a Nós, efectivamente, habíamos hablado de hacer una nota en el número que salió, había quedado contigo en hacerla yo mismo pero luego se me pasó. Creo que no en el segundo número como tu propones dedicarlo íntegro al Seminario de E[studos] G[alegos] y a Nós, antes debe hacerse por lo menos otro dedicado a iguales cuestiones que el nº pasado, diseño, arte, artesanía, etc., y concretar en lo posible los aportes a que se refería Valentín en el diseño de embarcaciones pesqueras. Podemos estudiar todo esto en el próximo mes. Claro que en este número segundo también puede dedicarse al Seminario o a Nós, algún trabajo. Por mi parte preferiría, en el caso de Nós, trabajar sobre esta revista, Alfar de la Coruña, Ronsel y Yunque de Lugo, Claridad de Santiago, A Nosa Terra, etc. todo un conjunto para dar una visión panorámica de una época de Galicia. Alfar fue muy importante, por ella entraron en España las inquietudes renovadoras europeas. Me alegro que a Palmás le vaya bien, hoy le escribo. Cuéntame de todos los amigos. Un abrazo para José Luis, Ángel, Palmás, los Dieste todos y uno grande de Maruja y mío para Mimina, Xosé y para ti de:

Seoane

1971-03-08 Mencionado/a
Carta de Blanco Amor a Seoane. 1971
Barcelona
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Blanco Amor a Seoane. 1971 en 08/03/1971

Barcelona, 8 de marzo de 1971

Querido Luis:

Eiquí sigo cinchando á beira do Salvat, gran rapaz e verdadeiramente ilustre direitor. Os textos de ambentación histórica deixoumos todos pola miña conta, e toda a “ornamentación lírica”: festa dos maios e presencias populares. Na crónica prefacial que fai o coro, hai unha longa alusión o alzamento irmandiño, e na romería de Olmedo pasan dous jograres falando miñoto. E moi audaz de conceición e imos a vere o que deixa a censura. Onte fíxose o pirmeiro ensaio con masas e contamos empezar o 18 que vén. Istas son noticias pra ti, xa che mandérei programas e reseñas.
Tamen a propósito de Salvat che escribo. Xa sabes que ten feita unha notable peza titulada Castelao e o seu tempo. Dispúñase a estrenala en Coimbra cando o puxeron na fronteira... Agora, como direitor de Teatro Nacional de Barcelona, ten mais medios prá levala ó púbrico. Non ten direitos acordados pra esta representación polos herdeiros ou albaceas de Castelao. Fala disto con Prada pra que outros mais lixeiros ou mais frescos non lle “pisen” a intención, si á mau ben pra facelo mal como se adoita nistas improvisaciós. Dentro do espeitáculo Castelao-Salvat, van Os vellos non deben namorarse. Coido que é bastante unha carta. Ei vos vai o pedido tal como iste gran amigo noso mo formula.
Mandoume o Pepe Núñez uns recortes de prensa meténdose contigo e co Cuco rei. A capacidade de negación, de ingratitude e de insolencia da nosa coleitividade somella non tere fondo. É algo estoxante e indignante. Istas cousas esplican que en lugar de quedarme eí a debullar en pace os derraceiros anos da miña madureza –porque, finalmente, ese ambente tería que sere a miña patria inteleitual, xa que ei pasei toda a miña vida– tivera que esiliarme ó revés e afrontar o aprendizaxe novo e penoso da vida cibdadana nun ambente desaxeitado e difícile. Coido que nin saben o dano que fai sua soberbia e sua simplicidade ó xulgar os feitos dos demáis. Si hai algo evidente e conmovedor, é a túa participación única no prestixio dunha coleitividade á que nada lle debes e dunha terra á que lle debes tan pouco. Si ti necesitaras conforto pra seguires adiante, abondariache con saber, como sabes, que os que podemos xulgar, incruso co noso propio door de rexeitados tamén polos “imbéciles e oscuros”, estamos ó teu carón agora coma decote.

Agarimos a Maruxa e unha grande e vella aperta pra ti.

Eduardo

Apertas do Basilio.

1972-09-15 Mencionado/a
Carta de González López a Seoane. 1972
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de González López a Seoane. 1972 en 15/09/1972


Nova Iorque, 15 setembro 1972

Sr. D. Luis Seoane
Bos Aires (Arxentina)

Querido Luis:

Ó chegar eiquí me atopei que non tiña o teu enderezo. Mandeillo a pedir a Bos Aires, máis dalí aínda non mo mandaron. Por iso, fágoo hoxe por medio dunha carta a Prada.
Queríache dar as gracias polas atenciós que ti e a túa dona tivéchedes connosco e os ratos agradables que pasamos xuntos na túa casa i en Montevideo.
Hoxe recibín de España, mandado por Piñeiro, un recorte da Voz de Galicia co dibuxo que me fixeche e ca nota, agarimosa, biográfica que puxeches ó pé do dibuxo e que che agradezo.
Onte estiven na casa de Paco Ayala e vin un excelente retrato que lle fixeche á súa dona, que é unha gran admiradora túa e do teu traballo, así como tamén Ayala.
Granell está convalecente dunha hernia interior que lle operaron.
Espero que si vides por aquí, podamos vernos e a mudarnos .

Con saúdos de María e meus prós dous, cunha forte aperta.

Emilio

1972-09-20 Mencionado/a
Carta de González López a Seoane. 1972
Nova York
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de González López a Seoane. 1972 en 20/09/1972


Emilio González
425 W 57th av.
New York, N. Y.
10019
Teléfono: CO5-7283

Nova Iorque, 20 setembro 1972
Sr. D. Luis Seoane
Montevideo 1985
Buenos Aires (Argentina)

Querido Luis:

Fai uns días, o día que recibín de Galicia un recorte da Voz de Galicia co dibuxo que me fixeche e unha agarimosa nota biográfica, envieiche unhas letras por medio de Prada, pois non tiña teu enderezo. Hoxe, que Casal, o axudante do segredario da Casa de Galicia, doume o enderezo, mándoche direitamente xa o meu reconocimento polo dibuxo e polas atenciós que tiveche conmigo e ca miña dona. Pasamos un día moi agradable convosco en Bos Aires i-outro, aínda que breve, en Montevideo.
A Granell operárono dunha hernia e está aínda na convalecencia.
En España os ultrareaicionarios están dando cantas pasadas poden, pasadas de Paco Manufeiro , antes de que escomence o curso.

Con agarimosas lembranzas pra os dous de María e miñas, unha forte aperta.

Emilio González

1974-09-19 Mencionado/a
Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1974
Nova York
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1974 en 19/09/1974

Buenos Aires, 19 de setembro de 1974
Sr. D. Francisco Fernández Del Riego
Vigo
Meu querido amigo:
Déboche carta dende fai mais de un mes. Perdóame. Estou expoñendo en Bonino e traballo moito e non me sinto de todo ben físicamente. Sae próisimamente un pequeno libro meu na Editorial Sudamericana, Arte Mural. Ilustraciones, con reproducciós de obras miñas e uns textos encol destes xéneros do arte. Tamén un álbum de serigrafías de moi poucos exemprares con sete estampas de circo, e un libro clásico arxentino, El Matadero, con 16 grabados en madeira en edición de luxo; e tres exposiciós máis, nos derradeiros días de outubro en outra galería de Buenos Aires, de estampas; en Decembro en Punta del Este, no Uruguay, e o 5 de Xaneiro en Mar del Plata, hoxe moi importante mercado de arte. Recollo material pra unha monografía encol de Bagaría e continúo preparando a de Maside pra o ano que ven. Esto discúlpame, de certo xeito, como te disculpa a tí o moito que traballas nos teus retrasos.
Non sei nada das andanzas de Valentín, (Valcapone chámalle Vilanova) nesa. Sei que foi ó Congreso de Emigración. Eu vivo ó marxe da coleitividade. Somentes vexo a Prada e a Pedreira. Recibín desa o número de Grial que trae o meu traballo. Agradézoche a sua inclusión, matino que pode ser útil por algúns datos que recollo. Todo está por facer no que se refire a arte contemporáneo. Xa falaremos desto cando regrese. Fáltame o número 44, 6 xunio, de Grial que non me chegóu, e quixera telo para ter completa a coleición. ¿Cando publicamos o traballo de Luz Pozo Garza?. Emilio Pita está como un neno pola próisima saída do seu libro. Dádeslle unha grande alegría, e merécea.
Recibín o teu libro Letras do noso tempo moi importante e bon. Importante por se tratar de unha panorámica das letras universáes que de algún xeito teñen eco en Galicia, moi bons os teus xuicios. Esta é a miña impresión despóis de leélo moi rapidamente, pois chegou fai uns días.
Regresaremos en xaneiro. Escríbeme, por favor, faino nun intre de ocio na praia América. Unha aperta forte dos dous pra os dous:
Seoane
[Escrito a man na marxe superior dereita:] Montevideo 1985-13º Depto. 6

1975-02-14 Mencionado/a
Carta de Pérez Prado a Seoane. 1975
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Pérez Prado a Seoane. 1975 en 14/02/1975


Buenos Aires febrero 14 de 1975

Mi querido Seoane:

Circunstancialmente varias y, creo que debo aceptarlo, un poco de resistencia interior, demoraron esta carta imprescindible. Cuando me llamó usted antes de partir, le dije que hubiésemos tenido que hablar en eso días y –añadí– trataría de reemplazar ese diálogo con una o más cartas. Y aquí me tiene, cumpliendo con esa necesidad que es también una obligación; escribo en mi bufete hospitalero, en un pronto, sin buscar elegancias y apenas levantando mi cabeza sobre un mar de inquietas dudas. Trataré de ser claro, sincero como lo fui siempre que pude y ahora sé que puedo y debo. Le pido que con su tradicional franqueza me responda; sus consejos, absoluciones o palmetazos serán por mí bienvenidos una vez más y de todo corazón.
A riesgo de fatigarlo, será menester un poco de historia. Usted conoce a Jorge Prelorán y a sus deseos de filmar una película sobre nuestra Tierra y pueblo; es, creo, uno de los frutos que ayudarán a perdonar las muchas faltas de mi librito, pues en él descubrió este niño grande a nuestra Galicia y empezó a dolerle nuestro drama. Pero entre los sueños del filme y su concreción mediaba un abismo de millones que sólo pudimos rellenar con amistad y fantasía. El asunto trascendió, sin embargo, y lo comentaron algunos paisanos. Por fin y como residuo, quedó en el aire la sensación de que yo conocía a un gran experto en cine –y, para colmo, americano– a quien las cosas de Galicia interesaban. Y un día, en el Centro Gallego, me abordó Valentín Fernández con la pregunta de si a ese amigo que decían que yo tenía podría hablársele de un trabajito profesional: el de poner en mínimas condiciones potables unos cuantos metros de película que guardaban en el Orensano.
Y lo puse en contacto con Jorge y vimos ese material. Castelao aparece algunos segundos, el resto son escenas donde con gran tenacidad y cómplices sonrisas aparecen y desaparecen –y, fatalmente, reaparecen– el señor Puente y el señor Prada más algunos otros, menos perseverantes. Ese malísimo documento, al que no falta cierta macabra inocencia, incluye como agregado metros filmados en Galicia y en España donde con buena vista alcanzan a verse lugares en los que vivió Castelao.
Prelorán dijo que no quería hacer, a estas alturas de su vida y evolución creadora, tareas como ésta que le pedían, de mínimo profesionalismo, aún si cumplían con las amenazas de pagarle bien. Él buscaría un amigo capaz y esa compaginación, pegoteos y mínimas tijeras que pedían los dejaría satisfechos a corto plazo y costo. A esta declaración de asepsia o voluntad artística siguieron días y semanas de avances y retrocesos, danzas y contradanzas cuyo detalle menudo es inútil. Lo cierto es que, paso a paso, con americana tenacidad por el lado galaico dirigido por nuestro robusto paisano y con barrocas gallegadas por cuenta del indeciso Jorge, llegose a un acuerdo muy alejado del proyecto original. Prelorán, a quien entre tanto zambullí en el mundo plástico de Castelao, filmaría una película con toda libertad y como él sintiera la cosa. Sólo pedía un algo así como una beca, una asignación mensual capaz de mantenerlo durante los seis meses previstos fuera de otros compromisos y dedicado, pues, plenamente a su nuevo personaje. Habría que pagar las facturas que apareciesen en concepto de película –en blanco y negro, pero muchísimos rollos– y quizás otros gastos. (Para dar a usted la información más completa: los honorarios totales de Prelorán fueron por él fijados en dos millones y medio, que prefería en cuotas mensuales durante el semestre) Jorge pidió todo el material gráfico posible, independencia y un asesor que trabajaría duro y en equipo durante los seis meses y que él elegiría. Por supuesto que resulté yo y que abrumado por las dudas y las reservas que usted supone ni siquiera acepté: simplemente descubrí que estaba metido en el asunto sin remedio. Alcancé, sí, a declarar exigencias mínimas: yo colaboraría si entendíamos todos que se trataba de una película de Jorge Prelorán sobre Castelao; empresa que requería dineros, materiales y cierto asesoramiento; que como en cualquier trípode bien equilibrado cada una de las patas valía tanto como las otras y sólo valía en conjunto; nadie, pues, fuera de Prelorán y en tanto creador, podía llamarse campeador en la odisea. Exigí también libertad para moverme por sobre los valados, los muros y los fosos que separaban a quienes pudieran colaborar o a quienes yo debía informar. Hablaría con todos y con la mayor franqueza; así lo hice y hasta ahora sin tropiezos. Prada, Faustino Iglesias, Abraira, Pita, el Tacholas, etc.., me ofrecieron lo que tenían luego de conocer de qué se trataba. Se realizaron las filmaciones. En lo de Prada, por ejemplo, sudamos varias horas bajo lámparas y por fin le quedamos dos veces la instalación eléctrica. Con artes diplomáticas que hubiera consentido Gondomar, pero con la mayor limpieza y claridad pasé de Fulano a Zutano que se detestan y de Mengano a Perengano que no pueden verse. Al parecer, todos comprendieron como traté de convencerme yo de que se trataba de una oportunidad para divulgar la obra de Castelao y que no era el caso de hacerle el caldo gordo a nadie aunque a la postre se lo hiciéramos... Actué con una voluntariosa inocencia y con una instrumental ingenuidad, pero sin ocultar, ante cada uno de los bos e xenerosos, mis dudas y recelos.
Llevamos gastado lo que a mí me parece mucho dinero. Hay pilas de rollos filmados y estamos a pique de terminar con el registro gráfico; la casa de Prelorán es un museo de material tridimensional aunque no creo que podamos mostrar nada muy original. En fin, pronto vendrá la tarea en sí y quien sabe qué con ella. Trataré de salvar para nosotros a la película. Jorge puede hacer otra gran obra de arte de las suyas, quizá, pero si alcanzo mi propósito, no quedará el filme en eso, con ser tanto, y llevará expresado el compromiso ineludible.

Seoane: retomo la carta unos días más tarde. La independencia que goza –por ahora– Prelorán, me tranquiliza por un lado y me inquieta por otro. Es una especie de fértil retiro donde no llegan las interesadas presiones y es una patente de corso que Jorge puede usar como un niño en una confitería: probando lo que solicita el gusto o el capricho y dejando a un lado, quizás, el alimento de substancia. Claro que soy yo quien tendría que guiar a Jorge y darle un rumbo a seguir, una inexcusable melodía a tocar para que la adorne, si quiere, con variaciones y genialidades. Pero no es fácil, ya lo veo. Ayer, por ejemplo, pasé unas seis o siete mortales horas para convencer al barbado de que lo del 28/6/1936 es el meridiano al que corresponde ajustar el tiempo de la película. En otros términos: que hasta esa fecha se trepa por distintos caminos de diferente conciencia y desde allí se baja lentamente. Y que tanto la subida como el descenso existen y cobran sentido contempladas desde la cima. Y que luego de aquel 28 de junio y en dramática dialécticas con las Españas y el mundo entero se pierde con un juego de altibajos donde alternan los zumos frescos de la esperanza con las amargas hieles de la impotencia y los vidrios molidos de la tradición.
Como Jorge es, además, músico, creí lícito apelar a metáforas de pentagramas y le dije que, a mi juicio y aparte de todo lo que inventara su genio y enriqueciera la línea interesaba, sobre todo, esa línea: un crescendo donde hasta el clímax jubiloso, un calderón de hora estelar y epifanía; y un descender quebrado, luego. En esa lisis, el nervio vertebral de nuestro drama concierta su diálogo con la esperanza escuchando los ciegos instrumentos: desde las trompetas claras y los timbales limpios al ovillo enfermizo de tantos y tantos violines sin que falte la prestidigitación de las arpas. En fin: Gondomar tratando de venderle whisky a su Graciosa Majestad, sólo que con un propósito nada tabernario. Y Prelorán, que naturalmente carece de mucho de lo que nos sobra y quiere a nuestra Tierra, pero todavía ella no le duele, respondía con iracundas genialidades y afirmaciones técnicas. ¡Eso no es cine! ¡Eso carece de ritmo cinematógrafo! ¡No se puede; no tengo, no veo, no sospecho imágenes para dar fondo a esa historia! Pero creo que lo dejé preñado: me pidió, al fin, agotado y meditabundo, una suerte de guión esquelético donde yo, para su información, le diese formalmente mi idea de lo que tenía que ser la película. En eso estoy.
Quizá dentro de algunas semanas y seguramente dentro de un par de meses sabré con alguna certeza si el medio año que le regalo a esta patriada está justificado. Y usted conocerá entonces mi desaliento, mi conformidad o mi esperanza.

Con el afecto de siempre y con mis cariños para Maruja le envío un apretado abrazo.

Antonio

Antonio Pérez Prado
Salta 760, 3ºB
Buenos Aires

P.S. En un momento, se entreveró en el proyecto S. Feldman, quien tiene una gran experiencia en lo que llaman ellos animación (o sea, filmar estampas, dibujos, etc.). Hasta llegó a pedir un millón de pesos en concepto de honorarios y se aceptó su ingreso al equipo –y todo por sugerencias del propio Prelorán–; sin embargo, se apartó luego, excusándose por su mucho trabajo. Alcanzamos a charlar y me dijo del cariño y admiración que por usted siente. Y, por fin y al fin, tome al pie de la letra todo lo que le dije y no acepte por ahora otras versiones... que ya las vi impresas y no del todo veraces.

1976-01-12 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1976
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1976 en 12/01/1976

Buenos Aires, 12 de Enero de 1976

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Estamos en Buenos Aires desde hace algunos días, más de veinte, no sé cuantos. Creo que desde entonces te hice llegar la carpeta de grabados a través de Inés, que firmaron además Patiño y Ramos, una tarjeta de año Nuevo con un grabado mío, que para sí había hecho Baudizzone y unas líneas, cuatro o cinco, de llegada. Desde entonces estuvieron con nosotros Mimina y Mariluz al día siguiente de su llegada y en vísperas de marcharse a La Dulce, con Camilo y Adriana. Unos días antes habían venido los dos últimos muy animados y contentos por la llegada de Mimina. Estas son las noticias más importantes. Las otras, las nuestras, son apenas comunicables. Estamos metidos en casa. Yo pintando y Maruja haciendo nuevas cortinas para la galería del departamento. Vimos algunos amigos, muy pocos, pues casi todos están afuera, Punta del Este, Mar del Plata, etc. Buenos Aires está lleno de turistas brasileños, yankis, paraguayos, bolivianos, etc., que vienen a comprar aprovechando la desvalorización de la moneda y que le dan un tono muy particular a la calle Florida. De la colectividad no vi a nadie, Prada está en Chile con su hijo y familia. De fuera de ella vi a Varela, a Pérez Prado, cuya película de Castelao dura unas dos horas la veré en estos días, luego de terminada, creo que estará lista esta semana; a Palmás, que marchó por un año a Londres, pasará por España, y Vilanova que habló conmigo por teléfono, pues, por razones de familia, salió para España hace algo más de una semana. De afuera de Buenos Aires vi a José Luis, de Magdalena, que me dio la noticia de que venías en Marzo, que nos alegró mucho. Esto es todo, como ves no es nada, o casi nada. Suponemos que Mimina vendrá estos días con Mariluz, las esperamos. De aquí te mandan saludos los Baudizzone que vi a fin de año, están en Pinamar; Frontini, que me hizo ese encargo antes de irse a Río de Janeiro, el de los saludos; en meses próximos marchará a España, y Lipa Burd que es uno de los pocos que veo permanentemente, lo mismo que al ingeniero Díaz que también preguntó por ti y te envía saludos. Recibe un abrazo de Maruja y mío y reparte otros más entre los amigos comunes.

Seoane

1976-02-02 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1976
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1976 en 02/02/1976

Buenos Aires, 2 de Febrero de 1976

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Recibí dos cartas tuyas, del 17 y del 21 de Enero y unas fotocopias aparte. Sospecho que Mimina y Mariluz os habrán transmitido noticias nuestras, de nuestra vida aquí. Apenas salimos de casa. Trabajo, no hay nada más que hacer en verano en Buenos Aires. Tengo ocho o diez cuadros nuevos. Dibujo y siento una gran pereza de escribir. Tan pronto llegué, una semana o diez días después, escribí a algunos amigos, no recibí respuesta de ellos, no sé si recibieron los álbumes, Insectario aquellos pocos a quienes se lo envié. Sé, únicamente, que tú lo recibiste, José Luis y Domingo, y sé por ti que les fue enviado a todos. Creo que estamos regresando a la época de la correspondencia enviada a través del charque, del propio. Aquí, en cuanto a esa, funciona el disparate. En cuanto a esto y a muchas otras cuestiones. Algunas cartas tardaron en llegar diecisiete días, la tuya, la última, salida el 22 de Cervo llegó el 30, la de José Luis salida el 18 de La Coruña había llegado la víspera y la de Domingo, salida el 22 llegó también el 30, al mismo tiempo que la tuya, habiendo salido el mismo día. Lo normal era que desde España una carta tardase solamente cinco días, llegando a menudo en cuatro. Por Mimina envié un cuadro para Aele de Madrid, el que querían para un cliente que adquirió uno de formato grande en 1974. Desde que ella y Mariluz se fueron hicimos reformas en el departamento. Encargamos un nuevo mueble para los libros de arte, pues estaban de tal modo amontonados, ocupando casi todos los placards, que no teníamos ni donde guardar la ropa, que nos decidimos a hacer una nueva biblioteca. Ordenarlos nos llevó tres días y menos mal que la temperatura, hasta ayer, durante quince días seguidos fue otoñal, con noches frías y con grandes desastres de inundaciones en el interior. En la Pampa, en los días que estuvo Mimina, ardieron más de un millón quinientas mil hectáreas de bosques y maleza, desapareciendo con el fuego millares de vacas y ciervos. Algo menos fue en San Luis hasta donde se extendió el fuego. Una superficie quemada mayor a la superficie de alguna región española.
Los álbumes de dibujos y grabados se venden con tiempo. Estoy seguro que el de Ledo tiene que venderse por su calidad. Por otra parte todos ellos ofrecen la imagen de un país y Galicia poco a poco, por los álbumes y libros de dibujos de Castelao; de Prada, el grabador orensano, de R[eimundo] Patiño, los tuyos, el de Ledo, los míos, etc., señalan una época de Galicia juntamente con la otra producción intelectual. El de Ledo es un gran álbum. Es una pena que la nota de La Voz no transmita lo que dijeron los tres oradores en la presentación de Arenas.
No puedo comprender a Rey, ni el por qué de ese deseo de buscar los cuatro pies al gato en cualquier cuestión y perder la vida pleiteando, aún tratándose, como en el caso de él, de la vida de un desocupado. En cuanto al Museo no tiene esta responsabilidad alguna con respecto al Castro, únicamente agradecimiento por el acuerdo de ayuda. Yo no hablé con Dónega sobre estas cuestiones. El acta supongo que debe estar hecha, pues luego de aquella única sesión no tenías más que sentarse a redactarla y darla para firmar. Supongo habrás hablado con él. Comprendo tu desesperación. ¿Qué sabes del Álvaro Gil? Cuando salí de Madrid estaba muy mal, así al menos lo veíamos todos. Uno de los días últimos de Madrid lloraba y se despedía de mí. Odio la vejez, ver como a las gentes las destruye el tiempo y se destruyen a sí mismas. Simone de Beauvoir, la compañera de Sartre, escribió un libro tremendo sobre la vejez. Es la historia de la degradación física y mental del hombre, analizándolo de la misma manera que un entomólogo analiza un insecto. Quizás la declinación de la mujer sea en general más trágica que la del hombre, así lo hace sospechar Simone de Beauvoir, por tener un mayor sentido del propio cuerpo y del valor de éste.
Estos días estuvieron Camilo y Adriana y otro día Camilo. Están felices. Camilo vino a recoger a Buenos Aires materiales para el horno. Trabaja con entusiasmo. Algunos amigos empiezan a volver de sus vacaciones, otros salen estos días para distintos puntos del mapa. No parece ocurrir nada en el país. Sin embargo éste encierra la locura en todos sus aspectos, la Demagogia, que es la enfermedad política peor, lo está hundiendo. La gente emigra, desde los físicos, matemáticos y hombres de ciencia en general, hasta los artistas de todas clases. Mimina te habrá contado lo que le ocurrió a N[acha] Guevara, de la que te envié los discos que encontré, ya se transformaron en piezas de colección, y así ocurre diariamente.
No te escribo más. Entre lo que ocurre, lo que uno ve en los amigos envejecidos, la pena que producen, y los sucesos políticos, o mejor, derivados de la política, nos invade el pesimismo.

Recibid todos un abrazo de Maruja y mío y tú otro de.

Seoane

Nota: Por favor pon en el sobre el número postal correspondiente antes del Buenos Aires, es decir, 1021-Buenos Aires, es obligatorio desde comienzos de año.

1976-03-17 Mencionado/a
Carta de Blanco Amor a Seoane. 1976
Ourense
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Blanco Amor a Seoane. 1976 en 17/03/1976


Ourense, 17-III-1976

Querido Luis:

Acaba de chegarme a tua carta. Moitas gracia polos teus fraternáis parabéns. O Premio honróume moito máis do que poidera agardar, polo seu valor moral, nada menos que a carón de don Ramón Otero, e tamén polo seu valor económico que me priva das xa adiantadas angurias que me causaba a miña vellez, cun pé na ancianidade. Polo menos, estóu a coberto de indispensábele.
O teu cadro chegóu a tempo e puñémolo no sitio que merece. A Expo é unha pequena mostra antolóxica e foi un éisito espeitacular. Houbo un incidente que me magóu a ledicia diste xesto de tan limpa solidaridade. O refugallo (pois púxenlle como condición a Laxeiro que no[n] se invitase máis que aos meus amigos personaes ou aos que il invitase) para non quedar fora, montóu unha maniobra saboteadora tripulada por Huete, Quessada e o analfabeto de Manzano. Mandaron rapaces a que recollesen firmas polas casas. Por enriba de todo iste noxo, os ourensáns Virxil[i]o, Prego, Baltar e Buciños mandaron cousas de verdadeira calidade, rebaixando os prezos para facilitar a venda. O pior de todo iso é que a xente apúxolle a maniobra aos ideólogos “progres”, i eu sei de certo que non é verdade. Foi unha fazaña de piollosos e despeitados que quixeron quedar ben sin gastar nada, botándolle a culpa ao “estado capitalista”; o mesmo estado do que munxiron becas, subvencións e forzaron vendas –auntamentos, diputacións, etc– e fixeron ben, xa que o diñeiro é dos contribuintes e nos dos caciques feixistas; máis non era do caso que a corda crebase polo máis delgado e que me puñesen a min por “chivo expiatorio”, precisamente a min que fixen o que puden no seu favor, dende artigos, presentacións in vivo e nos catalogos, até cobrarlle unha conta de 80.000 pesetas, do ano 1969, cando andaban langreando de fame, menos o Quessada que foi millonario precoz. En fin, unha náusea...
As vendas van adispacio, pois iste país está pasando por unha crisis sin precedentes no que vai do século, asegún me dixo Prados Arrarte; é de tal feitío e fondura que nin a Oposición se atreve a denunciala nos seus verdadeiros termos. Con todo, xa se venderon algúns e hai perspeitivas de que salian a maoría. Xa che contarei. O Patiño, de Librouro, mandouche algúns catálogos.
Como aneidota aparte, mándoche a carta que lle escribín aos lambóns do Centro Galego. Contestoume o Presidente dicindo: “Yo vuelo muy alto y le invito a Vd. a que me siga”. É curioso até que punto aparva á xente en canto se ven na Direutiva, como si foran presidentes do país.
Escríbolle, e mándolle todas istas cousas ao Nuñez Bua, sin que acerte a comprender por qué non me contesta. Todo saliu dunha carta sua na que me apuña que eu non tiña respeto aos vellos galeguistas. E non hai modo de qué me acrare en que consiste tal irreverencia. A ver si tí tés máis sorte e cho dice.
Estóu agardando a que a situación arxentina millore o mínimo para facer o meu viaxe. Teño medo que xa non me cheguen os anos para volver, con certa disposición para gozalo a ise país que tanto quero e ao que, no fondo, débolle coasi todo o que son. Dixen nun reportaxe de fai uns días: “Mi vida intelectual resulta impensable de todo punto sin mi vida en la Argentina, sin el efecto automático de modelación que ejerció sobre mi espíritu, la ciudad de Buenos Aires”.

Escribe de vez en cando. Unha moi aperta moi agarimosa do voso vello e fidel amigo

Eduardo

Mentras non atopo unha casa, vivo en Hotel Miño. Ourense

[Anexo.]
[Carta mecanografada co membrete:] EDUARDO BLANCO-AMOR.

Orense 4 de febrero de 1976

Señor Presidente del Centro Gallego
Buenos Aires

De mi consideración:

Le envío a Vd, con mucho gusto, el adjunto recorte. Las noticias que contiene son el resultado paradojal de la política de abandono, descrédito e incluso calumnia que durante diez años ha seguido la fracción política de la que la actual junta directiva forma parte. Empezó con la condena al hambre cuando Virginia Castelao, Prada y otros pidieron para mi, enfermo aun de una grave enfermedad, el mendrugo de ayuda que significaba la representación de esa querida entidad en Galicia, haciéndola recaer sobre la misma persona nombrada por el señor Mourente. Siguió con la violación de correspondencia del archivo mostrando cartas mías a los señores Fernández Armesto y siguió con mi proscripción total de la columna de la revista durante todo ese plazo, en los momentos de mis éxitos literarios que no eran sólo personales, sino de Galicia y de modo muy significativo de la colonia y del Centro Gallego de Buenos Aires en cuyo ámbito me formé y actué prácticamente durante toda mi vida. El resultado también paradojal de la proscripción de los intelectuales gallegos, por determinación de esa política, llevó a la colonia al escándalo que significa tener por máximo representante –con todos mis respetos al escritor– a alguien totalmente ajeno por origen, por formación y por apellido a nuestra estirpe gallega.
Ya sé que de todo ello hay un culpable con nombre y apellido, sujeto turbio y sin escrúpulos al cual el Centro se entregó porque “aportaba avisos”, según carta que tengo de un “direutivo” de mente estrictamente comercial.
Perdone Vd. el tono amargo de esta carta, pero me creo con derecho a ello en el instante en que mi país acaba de consagrarme con un premio y nada menos que al lado de nuestro gran don Ramón, no solo con su cuantía y duración económica, sino por la resonancia jubilosa que está alcanzando en todo el país español, desde la televisión a los artículos de prensa, además de las manifestaciones personales en forma de centenares de telegramas y cartas; y puede Vd. creerme que sólo una cosa empaña estos momentos de alegría: no poder nombrar a ese Centro que fue mi hogar espiritual durante tantos años y del que solo recibi negativas y ultrajes cuando más necesitaba su apoyo.

Saluda a Vd. atentamente

E. Blanco Amor

1977-08-02 Mencionado/a
Carta de Núñez Búa a Luís e Maruxa Seoane. 1977
La Plata
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Núñez Búa a Luís e Maruxa Seoane. 1977 en 02/08/1977

La Plata, 2 de Agosto de 1977

Queridos Maruja y Luis:

Yo sigo siendo galleguista y republicano federal con todas las novedades que quieran poner al día a la doctrina de Pi y Margall. Pareciera que los exquisitos del galleguismo literario entran con todo lo que sea facilidad, incluso admiten senadurías de R. O. Los que padecieron el galleguismo y por él fueron asesinados legal o ilegalmente eran unos pobres románticos equivocados. ¿Qué es el nacionalismo para ellos? ¿Una argallada del pobre Risco que murió arrepentido de sus teorizaciones?... Yo que no soy admirador de la Totora, leí con satisfacción un artículo suyo en La Voz de Galicia en el que, por encima del partido refugallo del franquismo, y de sus compromisos electorales, pone su galleguidad e invoca conceptos de Castelao absolutamente galleguistas. No conozco a los parlamentarios gallegos, sus antecedentes, salvo excepciones. Creo que el único que defenderá sin sordina lo fundamentalmente gallego será Valentín. Lo que plenamente y por sí mismos consiguieron Cataluña y Vasconia, se le concederá a Galicia como una relativa autonomía.
¿Se podrán enviar todavía artículos en gallego a La Voz de Galicia? Me dijo Prada que a Pillado lo suprimieron. Aquí publico algunos artículos, alguno sobre tema gallego. Puedo mandar a La Prensa, pero no lo hago porque tardan más de seis meses en publicarlos. Publico en El Día.
De Galicia no sé nada. Mis informantes asiduos eran Ben Cho Sei y Leuter. Este falleció hace unos días y el otro, el pobre, mal vive. Yo ya soy un auténtico superviviente.
Deseo enviar ahí un artículo sobre tres médicos gallegos fallecidos en Argentina: Baltar, S. Guisande y Carro, este hermano de D. Jesús. Escrito en castellano, ¿a dónde podré mandarle?
Dicto estas líneas y van, así, a la marchanta. Tanto que dejé de decir lo principal, que era el propósito primero. Como los valores de los inmuebles han subido mucho, mandé emitir una póliza hecha hace cinco años y vencida hace unos meses. El valor de la reconstrucción de un departamento como el vuestro está ahora en unos $ m. n. 9 millones el metro cuadrado. La póliza ya está pagada. Mando la copia de la misma. El original está guardado en la Agencia del Instituto en La Plata, en la carpeta correspondiente rotulada con vuestro nombre. Recordaréis que tenéis otra emitida en 1976 por $ Ley 7.000.000 sobre el edificio y $ Ley 12.000.000 sobre mobiliario, cuadros firmados por Seoane y dos de Grosz (éstos en $ 500.000 cada uno). El 20 de Julio de 1979 vencerá esa póliza, que ya me pagásteis oportunamente.
Si un día tenéis un chisco de vagar escribirme unas letras y decir cuando volveréis.
Os ruego hagáis presentes mis lembranzas muy cordiales a los Dieste. Pra vos apertas de

Pepe

[Manuscrito:] A mecanógrafo, ó dictado, aínda en castelán, é cáseque tan ruín coma min

1978-02-28 Mencionado/a
Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1978
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1978 en 28/02/1978

Buenos Aires, 28 de Febreiro de 1978
Sr. D. Francisco Fernández Del Riego
Vigo

Querido Paco:
Vai facer dos meses que chegamos a Buenos Aires. Cheguei con unha gripe moi forte e fixen un viaxe con febre e unha tensión moi outa. Pasoume e estou traballando, hoxe remito un novo dibuxo para un tapis. Estiven con Prada no mes pasado, ten a muller enferma, mais él está moi ben a pesares da sua edade. Falóume dos orixinaes que ten dos dibuxos que Castelao fixo en Madrid e consultóume onde podía envialos, díxenlle que ao Museo de Pontevedra e que a persoa indicada pra llos remitir e os entregase eras tí. Igoalmente que che remitise os grandes dibuxos de paseados de Federico Ribas, pra o Museo de Castrelos, pois, Ribas, como sabes, foi un gran dibuxante nacido en Bueu, e matino que debe ser Vigo quen os teña.
De ahí recibín unha carta sorprendente de Isaac, manifestando que vai reconstruir o Seminario de Estudos Galegos. Respondinlle que consultase cos compoñentes que vivían, do Seminario, entre os que estabas tí. Mandeille a lista dos que me lembraba de memoria, penso que me esquecín de Taboada Roca. Non sei nada de Galicia. Denantes remitíanme La Voz de Galicia. Agora non teño nada. Non sei si se creóu a Xunta ou non, e de que xeito. Gostaríame moito me diras algunha noticia desto. A axencia EFE e as outras axencias non se refiren para nada a Galicia. Soio se publicóu unha noticia que tivese desexado non ter leído, a de Meirás. Todas as noticias sobor das Autonomías xiran encol de Catalunia e Euzkadi.
Ben. Lembrámonos moito de vos, de ti e de Ricardo. Penso que somos cuase os únecos para quenes o galeguismo constituie unha moral e non era a verba irmandade, soio unha verba.
Unha grande aperta para Evelina e pra ti. A Ricardo escríbolle aparte hoxe. Escríbeme, prégocho.
Seoane
Nota: Quixera que me remitises o Nº 56 de Grial, que non me chegou e o único que me falla.

1978-03-06 Mencionado/a
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1978
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1978 en 06/03/1978

Vigo 6-marzo 1978
Sr. D. Luís Seoane
Buenos Aires

Meu querido amigo:
Acabo de recibir as tuas liñas do día 28 do pasado mes. Alégranos moito que a gripe que te colléu no viaxe se resolvese ben e axina. O importante é que, coma sempre, sigas a traballar co mesmo entusasmo.
De Prada hai unha chea de tempo que non sei nada. Tamén é certo que eu me volvín moi preguizoso pra escribir cartas, e estóu en deuda con el. Sería moi interesante que atendese as suxerencias que lle fixeche sobre os dibuxos de Castelao e de Federico Ribas, pois compre ir recuperando pra Galicia todo o que se poda do que anda esparexido por ahí fora.
Isaac non me falóu nada en concreto sobre a idea de reconstruir o Seminario de Estudos Galegos, inda que se trata dunha idea que sempre acariñou. O que sí me dixo foi que, coincidindo coa inauguración da nova galería de Sargadelos en Santiago, vai adicarlle un homenaxe de recordo a aquela institución. Proxecta editar un volume con traballos dos membros do Seminario que sobreviven. A min pediume colaboración.
O problema da Xunta sigue o mesmo que cando tí te fuches. Planteouse o problema da presidencia, e os parlamentarios da UCD propuxeron a Pío. Pero este nome suscitou unha gran oposición, incluso entre os seus correlixonarios galegos. O caso é que o decreto de preautonomía está aínda por promulgar. Fálase de que nestes días haberá visitas a alto nivel pra presionar a súa posta en marcha. Veremos o que ocurre, pois parece que, unha vez resolto o de Cataluña e Vasconia, o demáis non lles corre presa.
Hoxe mesmo mándoche certificado por avión un exemplar do nº 56 de Grial que me pides, e outro do nº 59 –que mandéi preparar para tí, pois non sairá do prelo até fins de semana– porque nel figura un traballo de Mª Luisa Manzanares sobre o teu arte.
E nada máis che teño que contar polo momento. Garimosos saúdos a Maruxa, de Evelina pra os dous, e pra ti a cordial aperta de sempre de
Paco

1978-07-18 Mencionado/a
Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1978
Nova York
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1978 en 18/07/1978

Montevideo 1985-13º Dto. 68 1021-Bs Aires

Buenos Aires, 18 Xulio de 1978
Sr. D. Francisco F. Del Riego
Vigo

Querido Del Riego:
Acompaño a estas liñas unha nota que fixen respondendo a crítica que fixo Cesar Antonio Molina á Antoloxía de Nordés. Non sei quen é Cesar Antonio Molina, pero, no que escribe ao se referir a min, teño a impresión de que non quería quedar mal conmigo, e teño a necesidade de decir o que penso do que fago sin me importar o que din os críticos. Si me tivese importado fai tempo que tería que deixar de traballar nas miñas cousas. Quixera publicala no Faro de Vigo, na páxina literaria dos domingos, si a ti che parece ben, pois por razóns que sei comprendes non podo facelo na Voz de Galicia.
Estes dias chega Domingo. Estou desexando velo e falar con él. Pra nós será unha festa. Non sabemos nada de Galicia dende fai moito, e desexamos escoitalo. Estamos soios logo de marchar pra esa Lorenzo Varela, e non teño vínculo algún coa colectividade. Soio con Prada, a quen vexo pouquísimo por razóns de saúde de Manolita.
Si me publican esta nota pregaríache que me enviases o recorte. Tamén gostaríame moito continuar facendo “Figuracións”, a sección que fixen tres ou catro anos seguidos na Voz de Galicia, quixera que consultases tamén esto no Faro, non sei de quen depende. Nos non sabemos que facer, si voltar a Galicia pra nos quedar a vivir nela, ou quedarnos eiquí, onde teño unha vida feita, unha gran biblioteca que tería que desfacer e unha cantidade moi grande de cadros, grabados, tacos de madeira, dibuxos, etc. Non sabemos que facer. Teño medo a voltar. Penso que Maruja ten menos. Mais calquer decisión nosa é común. Teño ganas de traballar ahí. Mais logo do meu fracaso co Museo o meu traballo ten de sere individual, ou con xente que pense en Galicia non dende o punto de vista industrial.
¿Cómo foi acollido Galicia 2002?. Eu non sei tampouco nada de esto. Dime o teu parecer, o dos amigos. A parte miña foi moi descoidada e, en mais, incorporeime tarde ó grupo. Escríbeme, preciso de comunicación con vos, teño necesidade de noticias de todos vos. E procura que se publique a miña resposta a La Calle, si a ti che parece ben.
Unha gran aperta de Maruxa e miña pra Evelina a pra ti.
Seoane

1980-12-23 Mencionado/a
Carta de Manuel Meilán a Lois Tobío Fernández, 1980.
Montevideo
Madrid
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Manuel Meilán a Lois Tobío Fernández, 1980. en 23/12/1980

Montevideo, nadal 23 de 1.980

Siñor Don:
Luís Tobío
Bonetero, 5
MADRID.-(España)

Benquerido Tobío:
No seu tempo recibín a sua afeutuosa carta do 27 de outubre ppdo., e os dous exemprares da sua traducción dos "Sonetos a Orféu", como eisí tamén o seu saudo pra "Sempre en Galicia".- Por todo elo moitas gracias, sobor todo pola sua amical dedicatoria.- Canabal supoño xa lle terá acusado recibo o exemprar que me mandóu pra íl.-
Non lle contestéi denantes por que estiven doente internado no sanatorio da "Casa de Galicia", unha fístula operada en xunio e que aínda non tiña cedido, houbo necesidade de outra pequena intervención quirúrxica que, dispóis, compricouse con un probrema prostático, felizmente superado sin operación.- Xa me sinto como novo, "xoven" e con azos pra seguir na loita pola vida ...
Antonte o noso pobo decidéuse pola autonomía, non con moitas ansias.- Elo e moi lamentabel, pois si o estatuto votado ten imperfeciós, penso que sempre habrá tempo pra reformalo é que elo e millor xa tendoo aprobado que non correr o risco de outros cinco anos máis pra unha nova votación.- Saíu, i elo, a quenes vimos loitando por conquerir pra Galicia unha autonomía que a libere da sangría da emigración e dunha economía dirixida dende Madrid, siñifica un trunfo a pesares da indefrencia amostrada na votación.- Que sexa pra ben, e a xeñeración vindeira reciba de nós unha Galicia farturenta en todolos órdenes.-
Fágoo enteirado do pasamento de Alonso Ríos e do benquerido amigo Prada.- Ista perdeda doeume moito, sobor todo a de Prada, a quen estiven cinguido en amistade e galeguidade por máis de medio século.- Entros documentos importantes sobor de Galicia que deixóu atopouse os orixinaes de "Sempre en Galicia", cunha disposición de que "foran pro museu ou biblioteca que en Galicia se destiñe a recordar a memoria de Castelao".- O fillo, que foi quen me informóu, díme tamén que lle escribéu a un curmán que ten en Galicia, o inxeneiro Lama Prada, pra que falase cos amigos do pai –Piñeiro, García Sabell, Paz Andrade etc.–, pra que estudien ou dispoñan donde depositalos pois dí que a íl, que radica en Chile dende fai moitos anos, faiselle dificil gardalos coa seguridade que esixe un documento de tanta importancia e trascendencia.-
O seu saudo pra "Sempre en Galicia" xa foi dado a conocemento dos nosos ouvintes.-Espero que, cando teña vagar, nos recorde con outro traballo.-
Boas festas de Nadal e ventureiro ano 1.981 pra sua dona cos mes afeutuosos saudos é pra vosté con unha agarimosa aperta do seu decote amigo,
Meilan [sinatura autógrafa]

[Nota manuscrita ao final da carta asinada por Chela [muller de Manuel Meilán]:
Sra. María del Carmen: como le informó Manolo le habíamos hablado a sus primos. Hoy íbamos a hacer lo mismo para darles noticias de ellos; pero se adelantó y fué él que lo hizo, están bien y nos reiteró que luego de estos días de calor le gustaría que fuéramos a su casa para ver las fotos de sus viajes. Nos han sido simpáticos y con gusto iremos a verlos. Espero que estén bien de salud y que pasen estas fiestas con felicidad y que el 81 sea de dicha. Saludos para su esposo e hijos y para Ud. un abrazo de Chela [sinatura autógrafa]

1997-05-19 Mencionado/a
Carta de Xosé Neira Vilas a Lois Tobío Fernández, 1997.
Gres
Madrid
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Xosé Neira Vilas a Lois Tobío Fernández, 1997. en 19/05/1997

Xosé Neira Vilas

Gres, 19 de maio de 1997
Sr. D. Luís Tobío
Madrid

Meu querido e recordado amigo:
Preparo un libro sobre o Primeiro Congreso da Emigración Galega, celebrado, como vostede ben recorda, en Buenos Aires, en 1956. Pensei que era bo deixar testemuña daquel evento, e cadra que eu gardo todo, absolutamente todo (prensa, fotos, testemuñas diversas, símbolos utilizados, etc) o relacionado con tal acontecer. Estimo que é o conxunto máis completo de documentos que existe en relación co Congreso aquel.
Vostede foi clave nel. Vostede redactou o temario, o manifesto e o regulamento. Vostede participou logo nas sesións, etc. Quixera incluir neste libro en preparación unha Memoria súa, pormenorizada de todo o acontecido. Para pedirlle eses documentos creo foron a Montevideo Prada e Abraira, ou non? Como foi a relacion de vostede coa nosa Comisión Organizadora? A corenta anos, que recorda? ¿Que valoración faría hoxe do desenvolvemento do congreso e das conclusións ou resultados? En fin, a vostede non teño que mandarlle un cuestionario con apartados ou preguntas escalonadas. Abonda con esta petición global e de sobras sei que o fará como vostede ten por costume traballar: con rigor e con esa boa memoria que conserva e exerce.
Agradezo de antemám a sua colaboración. Agardo noticias súas. Mentres, reciba unha aperta fraterna, cordial de
Xose Neira Vilas [sinatura autógrafa]

[na marxe esquerda do folio continúa o texto mecanografado]:
o meu enderezo: Gres - Vila de Cruces
36587 Pontevedra