PROXECTO EPÍSTOLAS

----

10 MENCIóNS A Leopoldo Torres Agüero (1924-1995)

Artista plástico e político. Embaixador da Arxentina ante a UNESCO no intre da súa morte.
Epístolas
Mencionado/a [10]
Data Relación Remitente - Destinatario Orixe Destino [ O. ] [ T. ]
Data Relación Remitente - Destinatario Orixe Destino [ O. ] [ T. ]
1954-09-16 Mencionado/a
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1954
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1954 en 16/09/1954

Vigo 16-set. 1954

Querido Luis:

Hace un par de días que llegamos a Vigo, y quiero apresurarme a poneros estas líneas, para deciros con cuanto cariño os recordamos, y la inolvidable impresión que traemos de vuestra compañía. Unos momentos antes de partir el barco nos dimos cuenta de vuestra ausencia, y llevamos el tremendo disgusto que podéis imaginaros. Preguntamos a todo el mundo por vosotros, y nadie supo darnos noticia. No sabíamos que pensar, ni a que atribuir un hecho así, y nos invadió una inmensa amargura. Sólo en el momento en que fuimos al camarote, nos dimos cuenta, al encontrar la nota que nos dejásteis, de las razones que os incitaron a iros sin despediros. Creednos que, de todos modos, nos dolió mucho no poderos dar el gran abrazo que pensábamos.
El viaje ha sido demasiado largo, sobre todo la etapa de Bahía a Las Palmas. Sin embargo, lo hemos hecho felizmente, y llegamos aquí sin ninguna novedad. Ya entregué a sus destinatarios, los libros de poemas dedicados. Tanto a Piñeiro como a García Sabell les han producido una enorme impresión. Supongo que a Maside, cuando se lo entreguen, le ocurrirá lo mismo. Me prometieron los dos hacer un artículo para la prensa de aquí, y excuso de decirte que cuando se publiquen, te las remitiré inmediatamente. También les han entusiasmado el cuadro y el libro de estampas que, con toda generosidad, me regalaste. No sabremos como agradeceros nunca la prodigalidad en las atenciones que con nosotros tuvisteis. Pienso que en este caso huelgan las palabras, pues estáis siempre vivos en nuestros sentimientos. Sólo ansiamos que podamos vernos pronto de nuevo, esta vez en Galicia, para que podamos resucitar las inolvidables horas que pasamos a vuestro lado. También recordamos con gran afecto a todos los amigos que, en muchas ocasiones gratísimas, nos acompañaron; a Lorenzo y Marica, a Novoa y su mujer, a Esther y a Lipa, a Enrique y Perla, a Torres Agüero y su mujer, y a todos los demás. Transmitidles muchos saludos de nuestra parte, y ya cuando esté un poco más holgado de tiempo les escribiré.
Aquí hemos charlado mucho de vosotros dos, y todo el mundo os quiere y os admira como merecéis.
Con estas líneas, escritas sobre la marcha y con la emoción de los días pasados juntos, te envío los dos poemas de maldizer que te había prometido. Más adelante, cuando pueda ir sacudiendo el cúmulo de trabajo atrasado que aquí encontré, te escribiré extensamente e iré cumpliendo todos los encargos que me hiciste. Mostré a varios los números de la revista, incluso el tercero, que ya tenía en casa a mi llegada, y a todos les han gustado muchísimo. Creo que aquí se lograrán bastantes suscriptores, pero sobre ello ya te hablaré en la próxima carta.
La monografía de Maside ya está terminada. Sólo faltan las reproducciones en color, porque la cuestión de las tintas ha sido un verdadero problema. Ahora se han conseguido unas bastante buenas, y sólo falta que Maside dé su conformidad para que el libro salga a la calle. Parece ser que tu monografía saldrá antes de la de Eiroa por la dificultad que se encuentra para localizar las fotografías de varias esculturas de éste. Conviene que mandes inmediatamente que te sea posible, los grabados para color de dos de tus cuadros, del mismo modo que hiciste con los de Maside, pues García Sabell ya está en trance de terminar la monografía.
Y nada más por hoy. Lo mismo Evely que yo os recordamos con enorme cariño, y extrañamos vuestra compañía. Recibid un abrazo muy fuerte y muy expresivo de

Paco
[Manuscrito]
Mis queridísimos amigos: Ya Paco os dice la pena tan grande que hemos sentido al no podernos dar el abrazo que deseábamos al separarnos de vuestro lado, aún hoy me duele. Os recordamos constantemente y no olvidaremos jamás los días tan agradables que pasamos en vuestra compañía. ¿? en Las Palmas, os compré las blusas y creo que para finales de octubre tengo quién las lleve. Pensad siempre en que tenéis que venir a estar una temporada grande con nosotros. ¡Qué alegría! A todos esos simpáticos amigos que hemos conocido a través de vosotros, dadles muchos cariños y vosotros recibid miles de abrazos de vuestra amiga que no os olvida.
Saludos a vuestros padres y hermanos.
Evelina

1958-00-00 Mencionado/a
Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1958
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1958 en 00/00/1958

Bs. As, 1958
Querido del Riego:
Te presento al pintor Enrique Arnal, amigo de Torres Agüero y mío que va a París, pasando por Galicia y el resto de la península. Me gustaría que lo orientases y le preguntases a los amigos comunes, igual a los de Santiago. Te agradezco de antemano todo cuanto hagas.
Saludos para Evelina de Maruja y míos y para ti, para los dos, de Katia Torres Agüero, Torres Agüero y míos. Un abrazo de

Seoane

1963-05-26 Mencionado/a
Carta de Burd a Luís e Maruxa Seoane. 1963
Bos Aires
Xenebra
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Burd a Luís e Maruxa Seoane. 1963 en 26/05/1963


Bs. As., 26 de mayo 1963

Queridos Maruja y Luis:

Con un poco de vergüenza les escribo estas cortas líneas, por haber dejado pasar tanto tiempo desde vuestra primera carta. Si fuese personalmente, les podría contar todas las razones de esta demora. Así, por carta, sólo les digo que el clima tan denso de nuestros problemas es el culpable. Escribirles más sería insistir en un tema agotado en nuestras conversaciones de antes de vuestra partida.
Parece mentira que ya hayan pasado casi tres meses desde nuestra despedida. Aquí todo cada vez peor. Allí, noto por vuestro tono que quizás las cosas no vayan tan rápido como esperaban. Pero pienso que es necesario ser un poco paciente ya que soy un convencido que los resultados no están a la vuelta de cada esquina. Venimos de despedir a María Teresa [León] y Rafael [Alberti] que parten pasado mañana para Milán. Con ellos hablamos largamente de Uds. Hemos coincidido que tus trabajos pueden tener gran éxito en Europa, pero es necesario esperar y trabajar. Que trabajen nadie de nosotros duda, pero tememos que quizás no sean tan pacientes y que puedan malograr, por desistir, de un desarrollo imprescindible en el arte de Luis. Todos nuestros amigos se van... No les niego que nos duele mucho. Las perspectivas aquí no existen. ¿Será que nos tendremos que ir un día nosotros también?
Esther y yo salimos el miércoles 29/5 para Madrid (Imposible llegar a Ginebra, a pesar nuestro) 15 o 20 días allí y después a Amsterdam. A ambas ciudades por negocios, y vamos sin ningún entusiasmo. A tal punto nos absorben nuestros problemas. Esto se los digo para que tengan el entusiasmo de permanecer luchando. A Rafael le daremos vuestra dirección, ya que su avión los deja en Ginebra y estarán en esa un día. Charlarán bastante. Lamento no estar presente para ampliar la tertulia. Pero estoy seguro que ya la haremos pronto. Les estoy escribiendo a las 12 de la noche para que les llegue pronto en el primer avión de mañana, lunes. Nuestra dirección en Madrid: Hotel Emperador (del 30/5 al 18/6). Quizás tengamos noticias de Uds. (o quizás nos encontremos allí o en Amsterdam) ¿Se animarían a llegar hasta nosotros? Si es así, escríbannos. Sería una alegría enorme.

Un abrazo fuerte para los dos y otro más.

Lipa

Queridos Maruja y Luis:

Son la doce de la noche, venimos de despedir a María Teresa y Rafael, a quienes dimos vuestra dirección de Ginebra y les escribimos a 2 días de nuestra partida para España. Vamos por poco tiempo y solamente a España y Amsterdam. Lástima no verlos, pero Lipa debe trabajar en esos 2 países. No podemos quedarnos más de 4 semanas de manera que aprovecharemos el viaje para dar una vuelta por España y sacar muchas fotos. Bs. Aires está como uds. la dejaron, llena de toda clase de problemas, y los nuestros personales siguen aún. Arroyo no se ha terminado todavía, pensamos que para fin de año eso suceda. Aquí estrenaron Yerma de García Lorca con María Casares, dirigida por Margarita Xirgú, la crítica fue en general muy buena, pero nosotros no hemos tenido tiempo de ir a verla. Y creo que no alcanzaremos a verla. Ha habido una exposición de diseño industrial muy interesante y algunas otras de relativa importancia. Parece que Torres Agüero viene a Bs. As. en julio a exponer en Bonino.
Las direcciones que piden son las siguientes:

Aurora Cortázar: 9 Place du Gral Beuret Paris XV
Teléfono: Lec (Lecurte) 6923.
Maria Jonquières: 3 Impasse du Moulin Vert Paris XIV
Teléfono: Seg (Segur) 1032.

Los Jonquières vienen a Bs. Aires para Julio. Eduardo se queda 15 días y se va para Grecia. María se queda todo el mes. Bueno, queridos amigos, a ver si nos podemos ver en Amsterdam como les escribe Lipa. Va un gran abrazo para los dos.

Esther

1963-08-23 Mencionado/a
Carta de Varela a Seoane. 1963
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Varela a Seoane. 1963 en 23/08/1963


Buenos Aires, 23 de agosto 1963

Sr. Luis Seoane

Querido amigo:

¡Condenado! He recibido al fin una carta con sabor a Atlántico. Ola va, ola viene, veo que te dedicas a la más absoluta pereza con la más intensa actividad. ¡Qué pasa en las playas gallegas que todo Cristo se contagia de Dieste! Hay a la vista mujeres, sino diría palabrotas. Todo el mundo protesta contra vosotros, y yo, desde luego, echo leña al fuego. Me imagino vuestra felicidad, desgraciados.
Algunas noticias. Premio Nacional de Literatura: Manuncho Mujica Lainez. Premio Nacional di Tella: Macció, y Nacional: Noé. Espantoso. Lo mejor, un cuadro daumiesco de Seguí. Con eso, te darás una idea. Está de paso por Buenos Aires Torres Aguero. Rapado como un monstruoso monje budista y hablando en zen. Expone en Bonino unas caligrafías hechas como si tuviera el mal de San Vito. Se vuelve a París estos días para siempre. Yo supongo que hasta que se convierta en mahometano. Yo he publicado con grabados de Romberg –que está haciendo una muy bonita exposición de grabados en madera en la Galería Nueva, y que es la persona de Buenos Aires que más admirablemente entendió tus últimos cuadros –una carpeta con los poemas que tú conoces de mi Homenaje a Picasso. Ya la recibiréis.
Sigue mal Aída, se cree difícil que pueda recuperar el oído. Falcini, muy bien (le adquirió una escultura el Museo de L´Hermitage) y estuvo muy bien en un reportaje que le hice en Hora Once. Laxeiro es candidato a vicepresidente de la Sociedad de Artistas. Pinta poco, reinsistiendo como siempre. Bonino abre galería en New York, en Madison Avenue. Yo hablé sobre Rosalía en gallego en el Centro, y al parecer, quedaron muy conmovidos los Pradas y Villamarines. Hora Once es todo un éxito. Acaba de pedir Larousse que le pongamos dos avisos. Si no fuera por la deuda que venimos arrastrando, ya daría alguna ganancia. Marika y los chicos, insoportables como siempre. Ariel, haciendo las joyas más bonitas de la Argentina. Los otros dos con tendencia hacia la normalidad. Yo, hacia la anormalidad y muerto de envidia pensando en las playa de La Coruña, desde un día húmedo de este Buenos Aires fantasmal.

Un abrazo para ti y para Maruja, y saludos a los amigos.

Lorenzo

[Manuscrito:] Va dictada, sin corregir

1967-05-26 Mencionado/a
Carta de Seoane a Cherniavsky. 1967
Xixón
Vicente López
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Cherniavsky. 1967 en 26/05/1967


Gijón, 26 de Mayo de 1967

Sres. Julia e Isidoro Cherniavsky
Vicente López

Mis queridos amigos:

Recibimos en Madrid la carta última de Isidoro hace quince o veinte días, no recuerdo ahora exactamente la fecha, y nos alegró muchísimo saber de ustedes. Nosotros continuamos viendo lo que podemos y descansando ahora en Asturias del trabajo de Madrid, donde pinté mucho, grabé algo –una cabeza de León Felipe– y expuse con éxito hasta el 17 de este mes. La exposición de Colonia se cierra mañana, luego es probable que se remita a Hamburgo y uno de estos días se inaugura la de grabados de Munster. Aquí, en Asturias no hago nada sino gozar del paisaje maravilloso de este país de montañas abruptas, eternamente verdes, coronadas en parte de nieve y con valles idílicos donde no es cuenca minera, que es negra y blanca como esta ciudad, Gijón, que es su puerto más importante. Maruja y yo pasamos una buena parte del día entre las farmacias de mi hermana y de mi cuñado, a 500 metros una de la otra, haciendo tertulia de rebotica y actualizando viejos recuerdos familiares, universitarios y de los otros, de los que no se debe hablar demasiado. En la primera decena de junio nos iremos a Galicia, donde volveré a trabajar hasta nuestro regreso a Buenos Aires. Tengo muchos proyectos, algunos de los cuales pienso realizar allí en donde cuento con un gran estudio acondicionado para mí por un amigo y desde el cual veo bosques, campesinos trabajando la tierra como hace dos mil años, una aldea marinera y el mar. De vez en cuando hablaré con algún campesino o pescador que poséen una especie de memoria secular, que estoy seguro me contará, a propósito de cualquier noticia actual, alguna leyenda heredada del ciclo caballeresco, o me referirá hazañas de las ánimas que pueblan la fantasía gallega y de fantasmas errantes condenados. Si es un viejo campesino es posible que lleve en el bolsillo migas de pan para alimentar las hadas de las fuentes, y si se trata de un viejo pescador nos relatará picardías y hazañas de los delfines, o sucesos de ocurridos hace mucho en las rías, en los que intervinieron fuerzas sobrenaturales, que él, como el campesino, tratará de explicarlos con intervención de los muertos. Todo ello después de muchas razones: argumentos más o menos racionalistas, porque algunas gentes, maestros, médicos o curas, se vienen empeñando en que no sean tan paganos y no crean en aquello que no vieron y les contaron sus padres y abuelos, a quienes, por otra parte deben creer, o que dicen haber visto ellos mismos en algún momento de alucinación. Todo esto tiene para nosotros un encanto indescriptible, nos vuelve a la niñez y a todos los miedos pasados. En el viaje anterior conocimos un cura muy alto y de ojos azules, con una sotana pobre llena de suciedad y manchas, que actuaba de radomante buscando agua, a través de la vibración de la plomada, para algún vecino. Era un visionario de orígen campesino que había olvidado las lecciones del seminario, y había regresado al paganismo. A nuestro juicio era lo mejor que pudo haberle ocurrido, de no vivir su tiempo como, naturalmente, no lo vivía. Continuaba siendo en el siglo XX el sacerdote, el druída, de una tribu anterior a Roma en esta parte de occidente. No sé por qué les escribo de todo esto, como no sea porque esta Galicia es la que nos explica de alguna manera a Maruja y a mí. De Buenos Aires tenemos pocas noticias. De pintura en Madrid vimos muy poco últimamente que valiese realmente la pena, una exposición muy buena de Lucio Muñoz, que expuso hace años en Bonino, una notable grabadora norteamericana y una de dibujos muy buenos ilustrando a Bertold Brecht de un escenógrafo catalán. También vimos otra muy amplia de Torres Aguero con el que estuve en Madrid.
Esto es todo por hoy. Escríbannos. Uno de estos días le escribiré a Dina y Abrasha Rotemberg, de quienes no tenemos noticias. Un gran abrazo para los dos de Maruja y mío:

[Seoane]

1967-05-30 Mencionado/a
Carta de Seoane a Glusberg. 1967
Xixón
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Glusberg. 1967 en 30/05/1967


Gijón, 30 de Mayo de 1967

Sr. Jorge Glusberg y Sra
Buenos Aires

Queridos amigos:

Les debemos noticias nuestras desde hace meses, desde alguno de los sitios por donde estuvimos y en los que pasamos escribirles, enviarles una tarjeta, unas pocas noticias o algo así, pero siempre dejándolo, como ocurre con frecuencia, de un día para otro. Tienen que perdonarnos. Sabemos, no recordamos por conducto de quienes, que ustedes viajaron últimamente, no sé ahora si a Estados Unidos o a los países del Báltico y esto nos alegró y alivió nuestra turbia conciencia de malos corresponsales. Estamos en España desde Enero con alguna salida al exterior, a Alemania, a donde fuí a inaugurar una exposición de óleos en la Galería Boisserée de Colonia y trabajando todo lo que pude. Hice algunos grabados nuevos, un retrato de León Felipe de unos apuntes hechos directamente en México, que expuse con mis otros grabados en la Galería Fernando Fé de Madrid, exposición que obtuvo mucho éxito de público, crítica y venta, igual que la de Bonn, con menos venta (también de grabados), que se prolongó durante dos meses. La exposición de Colonia de ahora se cierra precisamente hoy, para, según noticias, inaugurarse en otra galería de Hamburgo cuyo nombre no sé, en contacto comercial con la Boisserée, y la de Bonn a la galería Das Schwarze Schaff de Münster. A los críticos les sorprende tanto la técnica de mis grabados como la de los óleos y lo que alguno llama mi independencia. Pero ya hablaremos de todo esto a nuestro regreso que será a finales de agosto o en setiembre, como de todo cuanto fuímos viendo de arte por las ciudades que pasamos. Únicamente, porque no creo se tenga noticia en Buenos Aires, quiero destacarle a usted un nuevo museo, de iniciativa privada, extraordinario, fundado por un grupo de pintores, Zobel, español-filipino, Torner, etc., en Cuenca, una ciudad extraña a 160 kilómetros de Madrid al sudeste, de edificaciones sobre precipicios que llaman las “casas colgadas”, el Museo de Arte Abstracto Español. Está hecho en una de esas antiguas “casas colgadas”, conservando los restos de un mural gótico del siglo XV, creo, con escenas caballerescas y artesonado, puertas, etc., mozárabes. Creo que es uno de los museos más bellos de cuantos he visto y las obras que se exhiben, en general muy valiosas, escultura y pintura, están perfectamente presentadas. No se puede pedir más. Ahora, antes de irnos a Galicia, estamos pasando unos días en Gijón, Asturias, donde tengo una hermana, gozando del paisaje montañoso de este país, del blanco, negro, es zona carbonífera, y verde envuelto en grises que la distingue. En Madrid, vimos una importante exposición de Torres Agüero, una de grabados en plomo de Rafael Alberti que obtuvo un gran éxito –fue la primera exposición de Alberti en España y no hay que olvidar su significado– y alguna exposición más de algún argentino desconocido ahí que se arriesga, creo yo, a estrenarse aquí no dejándonos del todo bien. Quien, sí, nos deja bien, es un director joven de teatro, Jaime Jaimes, que puso en escena dirigiéndola, en un teatro madrileño Esperando a Godot de Beckett. Éstas son algunas noticias recordadas en este momento que quizá puedan interesarle. Muchas más las comentaremos a nuestro regreso. Escríbanos con noticias de ustedes si no nos guardan rencor por nuestro silencio.

Reciban los dos un abrazo de Maruja y mío:

[Seoane]

Nuestra dirección en Galicia:
Cerámicas del Castro. Osedo. Sada. La Coruña. España.

1967-07-14 Mencionado/a
Carta de Rafael e Emma Lifschitz a Luís e Maruxa Seoane. 1967
París
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Rafael e Emma Lifschitz a Luís e Maruxa Seoane. 1967 en 14/07/1967


París, 14 de Julio/67

Queridos Maruja y Luis:

Con gran alegría al día siguiente de nuestra llegada a esta, recibimos la vuestra donde tenemos buenas noticias. Me gustaría mucho poder llegar a ver esas jarras que está haciendo Luis. Bueno, no creo que valga la pena repetir lo que habrán escuchado tantas veces, sobre las emociones que todo recién llegado siente al llegar a este París, increíblemente descrito por tantos y tantos y, sin embargo, no descrito nunca totalmente. Para nosotros, que estamos haciendo las visitas totalmente al revés que todo el mundo, fue una impresión extraordinaria ver los Chagall y los Picasso, los Bonnard, los Van Gogh, Gauguin y tantos otros de los que tanto hemos leído y hablado y visto en reproducciones para verlos ahora al natural.
En fin, repito, es algo para comentarlo personalmente, nos alegraron los éxitos de Luis, pero esperamos que ellos no alarguen mucho su estada en España, porque queremos verlos pronto. Aquí, hemos estado con Jonquieres, quien el domingo pasado nos llevó a dar una vuelta por los alrededores de París, con una visión rápida de la campiña francesa. Bueno, queridos amigos, reciban un fuerte abrazo. Nosotros nos vamos de París el 23 –a Bruselas donde estaremos 5 días, de allí iremos a Amsterdam y de allí a Londres donde estaremos desde el 3 de Agosto hasta el 13, día en que viajaremos a París hasta el 16 en que tomaremos el avión de regreso.
Nuestra dirección en Londres será: The Cumbertland Hotel, Marbel Arch, London W. 1.

Un abrazo para Uds. y un saludo para Díaz Pardo y flia.

Rafael

Queridos Maruja y Luis:

Estamos acá como dos locos y una más que es Noemi [Gerstein] que prácticamente nos acompaña a todos lados. Es una buena introducción a Europa, ya que ella conoce París y esto nos ayuda muchísimo. Realmente, hubiera sido de maravilla el poder ver España con Uds. que a más de conocerla tanto la quieren. Quizá en otro momento las cosas se den así. Espero que Luis ya esté mejor y vos Maruja estarás más tranquila. Ayer estuvimos en el estudio de Torres Aguero que es realmente precioso. Es un dúplex del cual se tiene una vista extraordinaria. Él está haciendo cosas interesantes y se van el jueves para España de vacaciones. Aquí caminamos horas y horas llegando al fin del día rendidos, pero sin querer acostarnos para sentarnos en los cafés y ver todo lo que pasa.

Un fuerte abrazo para ti Maruja y para Luis

Emma

1973-08-17 Mencionado/a
Carta de Seoane a Esther e Lipa Burd. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Esther e Lipa Burd. 1973 en 17/08/1973


La Coruña, 17 de Agosto de 1973

Sres. Esther y Lipa Burd
Buenos Aires

Queridos Lipa y Esther:

Recibimos hace días las notas de recuerdo que nos enviaron Emma y Rafael desde su casa con motivo de una reunión de la que quedamos envidiosos. Pero nos sorprendió la vuestra en la que escribíais que no habíamos contestado a una carta de cinco carillas que nunca recibimos. La que sí recibimos es del 2 de abril, que contestamos en Mayo en vísperas de mi exposición en Madrid. Estábamos seguros de que no contestábais por pereza en escribir o algo así. No importa en cuanto al aspecto formal. Sí, lamentamos no haberla recibido pues, aparte del gusto que nos da sostener correspondencia con todos los amigos, teníamos interés en la opinión vuestra sobre todo lo que está ocurriendo, ya que, en general, hemos coincidido siempre en nuestros juicios sobre esas cuestiones. A uno le apena haber tenido razón, así nos parece, y que tantos amigos e hijos de amigos se hubiesen equivocado por no haberles servido el pasado como experiencia o creerlo inexistible. Tambien la falta de cuidado frente a la imágen que se está ofreciendo al mundo de nuestra capacidad política. ¿Cómo es posible que ocurra todo esto? Yo no puedo pensar sin alarmarme en los Le Parc, Torres Agüero, etc., festejando con bombo y estribillos en la Embajada Argentina de París el triunfo de su candidato y de como pudo ser este candidato de ellos. Torres Agüero... pero ¿para qué recordar nada? ¿Es que en París creían que los que estábamos en Buenos Aires éramos unos imbéciles que no teníamos opinión, o que la teníamos vendida? Dejemos esto.
De la exposición de Madrid supongo habréis tenido noticia en Buenos Aires. Fué un éxito de venta y de crítica. Estos días debe estar en Buenos Aires Carmen Waugh, dueña de la galería AELE donde expuse y que me va a representar en España. No pinté demasiado, solo casi exclusivamente lo que expuse. Hice un nuevo álbum de diez y ocho grabados de formato pequeño y espero aprovechar muy bien el verano de ahí y lo que reste de tiempo desde fines de setiembre que es para cuando tenemos planeado nuestro regreso. En Madrid hemos visto una exposición extraordinaria de Torres García a la que se habían añadido, a los cuadros enviados de Montevideo, los murales hechos en su época de Cataluña y una buena cantidad de cuadros de sus años de París y tambien de Cataluña. La presentación fué extraordinaria. En Barcelona habíamos visto una muy completa del ecuatoriano Guayasamín, retórico, que por los tamaños tremendos que generalmente utiliza adolece tambien de una especie de gigantismo como en una época pintando al óleo padecieron algunos mejicanos. En Torres García como en los mejores contemporáneos, uno se dá cuenta que el arte se hace para conocer y que el arte es en realidad un método de conocimiento que además sirve a la comunicación. El que observa aprende y el artista no hace más que observar y comunicar sus observaciones.
Aquí estamos gozando de un verano espléndido con una temporada de 23 o 24 grados como promedio y algunos días bastante menos. Desde luego no entiendo como no sea por razones sociales y de moda que nadie se achicharre voluntariamente en las playas del sur y del Mediterráneo en general.
Escribidnos, aún estaremos un mes en Galicia. Un fuerte abrazo de Maruja y mío para los dos:

[Seoane]

1973-09-06 Mencionado/a
Carta de Burd a Luís e Maruxa Seoane. 1973
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Burd a Luís e Maruxa Seoane. 1973 en 06/09/1973


Bs. As., 6/9/73

Queridos Maruja y Luis:

Hace varios días recibimos vuestra carta que ya desesperábamos de recibir, pues que nosotros no contestemos no es novedad, pero ustedes... eso no puede ser! Ahora ya estamos contentos, pero esta carta la escribimos con un duplicado, que bastante fastidio me da que mi otra, kilométrica carta se haya perdido para siempre después del esfuerzo que me costó (falta de costumbre) y que tenía una larga reseña de los bodrios que están pasando aquí.
Nos decís que vuelven a ésta, y ya pronto. ¡Qué mal momento! Ya sé que el incendio actual es universal, pero lo de aquí creo que sobrepasa el límite. Al principio muchos teníamos ganas de equivocarnos por completo y que este nuevo peronismo fuese otro, pero vanas esperanzas... Con una rapidez que ni el más “contreras” supuso esto, entró en una pendiente de traiciones que es una vergüenza describir.
Aparte de lo angustioso que resulta recibir diariamente el impacto de las novedades, lo terrible es ver el desencanto y sufrimiento de una juventud, que fué en última instancia la que le dió el resonante triunfo y que ahora es desplazada violentamente por todos los cuadros peronistas de extrema derecha que están en el poder, apoyados por todos, desde el propio Perón hasta por los estratos de la ciudadanía de los sectores del privilegio y que pretendían destronar los jóvenes después de estas elecciones.
Otro de los aspectos de la traición es el lenguaje oficial que fue cambiando rápidamente y hoy ya no se diferencia en nada al del utilizado por la “dictadura” anterior y precisamente hoy, sendos partes de la Policía y del Ejército con motivo de un copamiento por el ERP, podrían haber sido emitidos por el gobierno de Lanusse sin cambiarle una sola letra.
Aparte de que no estoy personalmente de acuerdo con la violencia anárquica como sistema, me pregunto que hay de aquello de que “la violencia de arriba engendra a la de abajo...” o lo otro de “estas fuerzas revolucionarias son estrictamente políticas...” (y por eso fueron amnistiadas en el primer día del gobierno). Hoy dijo Perón que ese copamiento era un asunto estrictamente policial que es lo mismo que si un ladrón entra en la casa de un civil. Y digo o, mejor dicho, me pregunto cuál es la diferencia entre esas palabras y lo dicho por el gobierno de Lanusse de que las “guerrillas” son una forma de la delincuencia común.
Pero no hay que llamarse a engaño: una gran mayoría está en un estado diría “hinóptico” que le impide ver nada de todo esto. Imagino que las próximas elecciones serán otro triunfo peronista aún más rotundo si se puede. Quiere decir que tendremos un presidente omnipotente que se rodeará de los consabidos obsecuentes, derechistas y especuladores como ya ocurrió. Y si llega a morir como parece que le sucede a todos los mortales, una señora presidenta que de golpe se nos dice que es una discípula adelantada en cuanto a doctrina social, economía y arte de gobernar. Y me vuelvo a preguntar qué va a pasar en ese momento, qué garantía de gobierno estable va a salir a partir del 23 de octubre.
Todo esto, por supuesto, en medio de un deterioro creciente en todas las direcciones. Culturalmente, un año lleno de contradicciones con alguna gente que se esfuerza con desarrollar alguna actividad y que en demasiado pocas oportunidades, a mi juicio, consigue algún apoyo. A veces, alguna infiltración permite un resquicio, como en el caso del cine, ya que la presencia de un hombre como Getino en el Ente Calificador ha hecho posible la exhibición de grandes películas sin corte alguno, y que ya ni soñábamos en ver algún día. Así estamos asistiendo a un ciclo de Cine Político Soviético con películas como Tempestad sobre Asia y otros sobre las cuales pesaba todavía una absurda prohibición.
Pero en otros campos, la tendencia me parece desastrosa. En música, es lo peor, ya desde las esferas más importantes fue anunciada una política discriminadora y que va a derivar seguramente en el culto a Dios Chamamé. No me engaño tampoco con lo que está pasando en la Universidad donde la tambaleante presencia de Puiggrós no garantiza nada más que una política oscilante entre las terribles presiones que está soportando (ya se ha hablado de que había pedido una larga licencia). El famoso (–e iluso–) Rolando García ha sido radiado de las míseras funciones a las que había sido relegado en la Provincia de Buenos Aires.
Y todo en medio de una delincuencia super activa. En un distrito cerca de la capital, creo que Wilde, hay un delito por día. ¡Y secuestros!...
Es un panorama verdaderamente desolador.
………………………………………..
Mejor pasar a otra cosa. Maruja, nos ha maravillado tu lenguaje de conductora! ¡Qué alegría nos ha dado que sigas adelante con tus cuatro ruedas!
Nos tendrán que contar todas las aventuras con lujo de detalles. Por otro lado ya nos habían llegado rumores de lo bien que les iba con el coche: Maruja, sos una mujer valiente! También teníamos conocimiento de lo bien que te había ido en tu exposición de Madrid: ¡felicitaciones, Luis!
Nosotros seguimos en lo que ya saben. Esther en lo suyo, con todos los sinsabores de siempre. Yo, activo, con mi pintura y dibujos, insistiendo con los planos oscilantes como ya saben, “investigando” como dicen ahora.
Lo que es muy importante es que empleamos todo nuestro tiempo para nosotros mismos lo que nos parece imposible. Vamos a todos los espectáculos posibles, vemos seguido a nuestros amigos, en casa nos reunimos a menudo y esto es un refugio donde damos rienda suelta a nuestra angustia. Así vimos cosas bellas como un Teatro Nacional Popular de Lyon, la Compañía de Proclemer–Albertazzi de Italia que fue muy discutida y que a nosotros nos gustó mucho, en el Colón antes de la nueva era peronista: una ópera de Mozart Las bodas de Fígaro inolvidable, dos ballets que hubiesen hecho las delicias de Maruja: London Contemporany Dance Theatre de Inglaterra (con la hija de Lapzeson ¿se acuerdan?) y el Ballet Nikolais Dance Theater de Estados Unidos,—este
último, un alarde de espectáculo visual que delataba el origen plástico de su director—; en
teatro argentino una cantidad de obras como El Señor Galindez de Pavlovsky, 300 millones de Arlt, grupos experimentales como Tym u otros y que demostraron una extraordinaria madurez; pero en cine es donde más hemos tenido verdaderas satisfacciones con un sinnúmero de películas magníficas y que son un verdadero exponente de este arte –el arte del siglo–. Pero, en cambio, ha sido muy pobre el año en el campo de la plástica. Muy pocas exposiciones en general y menos de valor aunque en este momento en el Museo de Bellas Artes y el de Arte Decorativo sendas muestras de grabados de Picasso y alguna muestra privada de algún argentino no modificaron en nada el pobre panorama plástico de este año.
Ahora me doy cuenta que le he quitado todos los temas a Esther y cuando le lea esta carta me lo va a reprochar, pero disculpen si estoy verborrágico. También advierto al releer las líneas políticas que se desprenden de ellas un estado horriblemente pesimista quizás un poco exagerado. No es que no sean las cosas así, todo lo que cuento considero que es estrictamente la verdad, sólo que puede ser que la energía acumulada y comprimida de la Juventud todavía in-vierta los términos actuales y modifique algo. Por lo menos a esta esperanza me aferro. Si algo de ello no sucede entonces sí que la revolución, el cambio o como quieras llamarle se han retrasado o se retrasarán un montón de años. Mientras tanto, los empresarios, y la vieja oligarquía encantados.
Para que esta carta salga antes de que ustedes vuelvan es necesario que la termine aquí mismo, pero no sin darles un enorme abrazo a cuenta del próximo aquí. ¡Ah! por medio de ustedes, por favor, un calidísimo cariño a los Dieste que tan encantadores estuvieran con nosotros, ídem a los Mimina e Isaac, y también si es posible al eterno magnífico humor de los Laxeiro. A todos les recordamos con verdadero cariño.

Hasta muy pronto...

Lipa.

[Manuscrito por Esther Burd:] Queridos Maruja y Luis:

Encantada de tenerlos aquí a fines de Setiembre, pero será un Setiembre difícil con tantas inseguridades que lo vamos a pasar difícil. Contenta de poder charlar con uds., ya que siempre ayuda cambiar ideas con amigos que comparten nuestras propias ideas. Vemos bastante a amigos comunes y todos los recuerdan con cariño. Yo estaba segura que ustedes regresaban recién el año que viene. En Abril estuvo en Bs. As., Julio Cortázar, coincidiendo con la presentación de su libro El libro de Manuel, muy esperanzado en el cambio político argentino, no sé que pensará en estos momentos. Igual manera de pensar tenía Torres Agüero que también pasó por aquí hace más o menos un mes y quien vimos en lo de Noemi. Es asombroso como se cambia la mira viviendo en el extranjero. En estos momentos está Le Parc que no conozco haya hecho manifestaciones políticas, por lo menos políticas, y en petit comité no lo vimos. Vimos una exposición de García Uriburu. Coloraciones, son [manuscrito na marxe esquerda:] serigrafías en que todo es verde –hasta el cabello de García Uriburu– Deprimente al máximo.
Bueno, queridos, Maruja y Luis, un fuerte abrazo y todo el cariño de

Esther

Hasta muy pronto.

1976-10-16 Mencionado/a
Carta de Jonquières a Seoane. 1976
París
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Jonquières a Seoane. 1976 en 16/10/1976


París, 16 de octubre de 1976

Querido Luis:

Quiero hacerte llegar estas líneas por Lipa (en definitiva, te las mando directamente porque estoy seguro que te alcance…) para contarte que Ramón López Calvo estuvo en París a fines de septiembre y convinimos con él que yo haría una muestra en su galería en junio del año próximo. En febrero-marzo hago una en Il Portello de Génova.
Me dijo que tú estarás allí en ese momento lo que me alegró muchísimo. Hace 36 años que no voy a Galicia y no conozco para nada La Coruña: ¿qué mejor guía que tú (si tienes tiempo y gañas, claro) para meterme en esa ciudad?
Tomasello hizo hace poco una muestra en Mestre Mateo y le fue bastante bien; hay un pintor irlandés, King, que está absolutamente “en mis cuerdas”, a quien también López Calvo le vendió obra. Aunque creo pertenecer a la raza de los artistas que, por fatalidad o por un secreto retraimiento personal, no tienen éxito de venta –y casi nada del otro– a lo mejor puedo seguirles la corriente ¿quién te dice? En Madrid, donde estuve unos días en verano, dejé medio arreglada una posibilidad de exposición en la galería de Carlos Ruiz Castillo, que tiene un bonito local en la calle Fortuny y donde exponen Sarah Grillo y Torres Agüero. Después de junio puede ser que concrete, pues, algo con esa galería que pareció interesada en mi obra. Tiene grabados de Chillida y obra pequeña de Sempere, lo que te da una idea de su “línea”.
Lipa te contará de nosotros in extenso. Ya andamos por el segundo nieto –una cara angélica y modales energúmenos–; la casa con el taller encima está terminada de arreglar. Yo uso a tiempo completo el taller que es una maravilla de paz y de luz. A veces, ando un poco pobre de la de adentro –ésa que te hace trabajar con ánimo fuerte y alegría– pero sigo andando.

Cariños para Maruja (¡ah, sus comidas porteñas!) y para ti un abrazo de

E.

P. D.: Vas a ver cómo cambiaron –por lo menos exteriormente– las cosas en España. Si quedan todavía (y por algún rato, me temo) estructuras rígidas por romper, el “estilo” político es distinto y mejor. Claro que hay muchos nostálgicos de la otra época y la transición no será fácil –si se realiza de todo algún día. Pero es un consuelo saber que el hijo de su madre no va a volver más...
¡Me alegro por anticipado de las charlas que vamos a poder hacer! Lipa te hablará de mi proyecto de salirme de Rubbers con los 25 o 30 cuadros que todavía están en Buenos Aires y que no puedo traer a Europa (salieron definitivamente y entraron igual a la Argentina). Tú me dirás si es viable un “paso” a Bonino o a otra galería que trabaje en serio y no sólo para beneficio exclusivo del dueño...