PROXECTO EPÍSTOLA

----

TEMÁTICA: asuntos particulares

Epístolas
1151
Data Relación Remitente - Destinatario Orixe Destino [ O. ] [ T. ]
Data Relación Remitente - Destinatario Orixe Destino [ O. ] [ T. ]
Carta de Filgueira Valverde a Paz Andrade. Sen data
Pontevedra
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Filgueira Valverde a Paz Andrade. Sen data

Pontevedra


Benquerido Valentín:

Envíoche foto e fotocopias dos retratos que temos de Don Xosé Manuel Pintos. Podemos facer, no laboratorio, unha foto mellor do óleo.

Apertas de


Filgueira

Carta de Filgueira Valverde a Paz Andrade. Sen data
Pontevedra
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Filgueira Valverde a Paz Andrade. Sen data

Gracias, querido Valentín, polas tua garimosa carta de pésame na morte do meu xenro. Os anos fannos sentir máis estes golpes e, tamén, o consolo que da ter, carón noso, neles aos amigos de sempre

Lembranzas e apertas de


Filgueira

Carta de Varela a Seoane. Sen data
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Varela a Seoane. Sen data



Seoane:

No se puede luchar contra los elementos. No te digo cuánto siento el retraso y dejo a tu imaginación las causas que lo determinaron. Espero que sirva. Cualquier corrección que quieras, o lo haces tú directamente o me avisas.
Dejé en blanco la fecha de la Exposición en el Museo de Arte Moderno. ¿La pones tú? También en el original enviado a Enzo.

Abur.

Lorenzo

Carta de Varela a Seoane. Sen data
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Varela a Seoane. Sen data

Recordados albaceas:

Muchas gracias por todo. Estos últimos, y ya terriblemente alargados tiempos míos, me tienen tan ido, tan desplazado, que me sentiría completamente en ausencia, sin ninguna señal cercana, cierta y como de familia, de no saber que existís vosotros. Dije como de familia, en la seguridad de que me entendéis, de que sabéis que no es y es eso lo que quiero decir a pesar del pudor que estas declaraciones causan en uno. Estoy como un edificio después de un terremoto, más triste que trágicamente dislocado, herido. Pero todo marcha como debe marchar, y poco a poco voy levantando la voluntad y la salud. Me dicen que para finales de julio seré otro. Espero ese otro con cierta curiosidad, aunque sin impaciencia.
Por Marika, sé algunas cosas, pocas y confusas como es de suponer en una amiga tan leal como tergiversante. Me gustaría saber quién puso los misteriosos dólares que ella me entregó.
No sé si Cuadrado estará en Buenos Aires cuando llegue éste. Hay aquí impacientes y frenéticos autores que requieren noticias.
Seoane, hoy en una situación un tanto apurada, me permito enviarte a tu casa una carta con cosas para Rafael y, por lo urgente, te lo anuncio en un telegrama. Discúlpame a Bergamín también. Recibirás, va en la carta de Alberti, una invitación firmada por él. Si puedes venir, me alegraría mucho. (Lo mismo Arturo, si quiere por una vez, y como herejía, salir del quietismo que yo tanto comprendo)–.
Me escribió Emilio una carta espléndida, hablándome de cierta cantidad que él cree me corresponde. Le escribo diciéndole que, lo que haya, te lo entregue a ti. Tú, si por algún error ves que en realidad te pertenece a ti, te quedas con él y me envías los recibos para que los devuelva firmados. Si por el contrario hay algo anterior a ti y no lo necesitas, mándamelo a través de Gebele , que según Marika, vendrá pronto. Como le pedí a Marika que me comprara algunas cosas, lo que haya puedes dárselo a ella y que ella le dé a Gebele el resto, o como sea mejor. Le escribo a Emilio diciéndole que se entienda contigo.
Necesito una buena Historia de España. ¿Lafuente Balleteros? ¿Podría sacarse del Ateneo con descuento, y crédito encima? ¿Qué Historia Universal me recomendarías, adquirida, si es posible, del mismo modo? Si tienes tiempo, humor y probabilidades, te agradecería mucho estos encargos.
Otra cosa, Seoane. (Para Arturo me reservo, hasta que venga). Todavía estoy muy caído. Pero tengo entre ceja y ceja la idea de hacer una pieza en un acto, con Manuela Sánchez, nuestra gallega heroica, de protagonista. ¿Podría editarse? ¿Te gustaría, si sale discreta, ilustrarla, con proyectos de decorado y figurines? En ese caso, me animaría más, por no decir del todo. Y pienso salir de la intimidad atroz en que me vi atrapado. Responde –sin problemas– a los dos aspectos: edición, ilustración.
Y para que todo sea abuso, un último ruego. ¿Podrías decirle a Melella que la cantidad por los giros hechos a la familia de la muchacha es de 100$? Se le deben a Andrés. Entiendo, Seoane, vuestro entusiasmo por el Sur, con Baltar al lado, y las pequeñas sordideces de Buenos Aires lejos. Pero... por un tiempo, y no como pionero, como pintor. Tu obra es más heroica, lo creo profundamente, que las jornadas del carnicero. Y, ¡ay! Mucho más cercada de desolación que la aventura del desierto. Quisiera que estuvierais aquí, que yo hubiera olvidado ya todo este infame castigo, y nos comenzáramos a pelear.

Lorenzo

[Escrito na marxe esquerda:] Saludos a los Melella, Armas , Antonio, Odilda. Muy agradecidos recuerdos, si lo veis, a Munis .

Carta de Varela a Luís e Maruxa Seoane. Sen data
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Varela a Luís e Maruxa Seoane. Sen data

A Maruja y Luis Seoane

Queridos amigos:

No me sentí nada bien esta temporada aunque clínicamente estoy mejor. Por eso no os escribí.
Todavía no vi los dos cuadros que enviaste. Élida me dijo que a Percivale le gustaron mucho. ¿Y tu exposición? ¿Sabes que va a salir en México una gran revista político-literaria dirigida por León Felipe? Prepara colaboración –(tus dibujos sociales)–. También me podrías mandar alguno a mí. Vamos a editar una cantata a la Paz, de Alberti. ¿Se te ocurre hacer algo? En fin, no quiero abrumarte.
Yo no escribí mucho. Sólo tuve unos pocos días de tranquilidad. Espero hacerlo el mes que viene, pues voy a cambiar de pensión. En la que estoy, es imposible: ni Lope.
Me hablas de 1.200$. Emilio, hace tiempo, antes de comenzar a trabajar tú, creo, me hablaba de 800. Tú dirás. Pero, desde luego, tú tienes que cobrar tus 400$ por mes (no hagas las cosas con prisa, debes dar la sensación de que cuesta mucho hacerlas), a partir de la fecha en que comenzaste. Yo no creo que pueda volver este año, tal como se presenta mi curación por muy bien que vaya.
¿Viste el cuadro de Picasso dedicado a Corea? Impresionante como documento, una lección a los fougeronescitos .
¡Cuánto me gustaría teneros aquí en Montevideo! En Pocitos, con una luz como la que necesitamos, aunque no sea la nuestra.
Maruja: no te aproveches de mi ausencia para quedarte con mis cuadros.

Os recuerda mucho.

Lorenzo

Carta de Varela a Seoane. Sen data
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Varela a Seoane. Sen data

18 de julio

Querido Seoane:

Esta nota –la que acompaña– la escribí hace 20 días, pero antes de echarla me echó a mí la gripe en cama, hasta ahora que lentamente voy saliendo.
Ya no podré, creo, ir este año a Buenos Aires. Élida me dijo que Maruja la llamó, y esto me tiene intranquilo. ¿Qué pasa? Vi, entre gripe y pereza , uno de tus cuadros, –la jarra– maravilloso, puro, alegre, sereno, hondo. ¡Cómo te envidio! Lo que más recuerdo son esos azules, entre grises y blancos, tan luminosos. (¿Procedentes del Minotauro en la playa?). Cuando me escribas, si comprendes y perdonas mis aplazos, dime cómo andan las cosas de Arturo, con Nova, y las vuestras con Botella, pues corren rumores alarmantes.
No dejes de comprar, si llega a esa, Lettres Françaises. Es una manera, quizá la única, de ver ciertas cosas. Si no, avísame, para que te lo haga llegar.
Parece que Dieste y Carmen pasan unas vacaciones en bicicleta. ¡Qué sacrilegio! ¡Felices ellos, con sus máquinas inglesas! ¿Cómo están tus negocios londinenses?

Abrazos, estoy cansado.

Lorenzo

Carta de Seoane a Varela. Sen data
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Varela. Sen data

Querido Varela:

No tenemos de ti más noticias que las alguna vez nos transmite Marika y alguna que otra que le llegó a Cuadrado por los caminos misteriosos que para nosotros apenas lo son. Su fantasía te ha elevado catedrales y has pasado a ser, para los auditores de Cuadrado, entre los que a veces me encuentro desprevenido , un personaje mítico. Un llegada súbita tuya causaría un tremendo daño a esta obra de arte, Cuadrado tendría que conseguir que algún otro amigo se fuera del país para crear un nuevo personaje. Bromas aparte, él y yo y todos los amigos comunes extrañamos tu ausencia y desearíamos por lo menos tener alguna noticia tuya que nos llegase directamente. Nuestra vida transcurre tan monótona como la de los ríos que van a dar a la mar de la copla de Manrique. No ocurre nada aparentemente en ella aunque por dentro para uno mismo tenga nuestro río interior, sus remolinos y a veces adquiriesen estos la turbulencia de salto de agua. Pinto. Siempre pinto sin saber bien para qué, como no sea con la finalidad subconsciente de aturdirme. Tengo algunos óleos nuevos, algunos con motivos de emigrantes, en camarotes, en cubierta, durmiendo, es un tema que pienso continuar desarrollando porque me parece que con él puedo unir las realidades de Galicia y este país. También escribí, sin objeto, unas quince cuartillas de notas sobre arte. Esto es todo. A ésa envié dos cuadros por Bayerthal de Arte Bella destinados a Percivale. Son dos naturalezas muertas. En octubre o noviembre, expondré en ésta y quizás después me dedique a c... seguros o a algún negocio que me dé dinero y prestigio
¿Cuándo nos envías tu obra de teatro? Tengo pensado algunos figurines aprovechando detalles de la ropa campesina gallega que te gustarán cuando los realice. Estos últimos días vi algunos cuadros interesantes, Cossío y otros castellanos y lamenté que los gallegos seamos de la manera que somos. Nuestra pintura de la generación de ellos es superior y más profundamente social, real y preciosa .
Bueno, te ruego que contestes alguna carta. A Marika le di el otro antes de ayer 1.200$ que me pagó Emilio el martes pasado, pues creo que ella piensa viajar a Montevideo la semana que viene o algo así. De los libros, le hice el encargo a Cuadrado, por los descuentos, facilidades de pago que a él le hacían en el Museo y me parece que se ocupó de esto. El lunes, de todos modos, le preguntaré.

Saludos a todos los amigos comunes y tú recibe el saludo de Maruja y el fuerte abrazo de tu amigo.

[Sen firma]

[...]
Lorenzo Varela. Creo que es de los más interesantes, así como uno de los grandes poetas gallegos actuales. Parte de su obra está traducida a varios idiomas europeos y el soneto sobre Roy Xordo o el de María Pita me parecen de lo mejor que se publicó en los últimos años.
Esperamos ansiosos los cuadros de la exposición. Espero que han de tener éxito. Tienes que enviarme al Centro Gallego los datos sobres los artistas y fotos de estos cuadros y las esculturas de Faílde para ir adelantando el catálogo que deseo, espero, sea importante. El 22 de julio han de estrenarse las obras musicales premiadas el año pasado que creemos han de constituir otro éxito y quizá para esa fecha salga el primer número de la nueva revista del Centro Gallego.
Por correo ordinario, te enviaré estos días algunas publicaciones últimas de ésta.

Perdóname esta carta que tenía necesidad de escribir y recibe con el saludo cordial para todos los amigos y con el de Maruja y mío para vosotros dos el gran abrazo de

[Sen firma]

Carta de Serrano Plaja a Seoane. Sen data
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Serrano Plaja a Seoane. Sen data

Querido Seoane:

Cuando recibas estas línea, debes de estar por llegar de regreso ahí, Carlisky. Supongo que te irá a ver, sin contar las propias razones que él tenga, para hacerlo, de mi parte, y para dos cosas.
Una, la primera, es para entregarte el texto de un libro mío de poemas. Y con relación a esto quiero especialmente hablarte. El libro en cuestión es una especie de antología que yo he hecho de mis poemas escritos hace unos diez años y sólo publicados, algunos de ellos, en revistas, aquí y allá –nunca mejor empleada la expresión– y que hoy desearía recoger en un libro. Como ves, poco fruto para tantos años, y menos mal si aún se pudiera decir, poco y bueno. En fin, ese libro, que de pronto, por no sé que ansias, que espero a pesar de todo que no serán mortales, se me aparece ahora como de urgente e impostergable publicación (me refiero, claro está, a mis intenciones de hacerlo así), lo he mandado también a México.
Por una serie de razones entre las que se cuenta que nunca he publicado allí nada y el proyecto que alimento (ya te habrás dado cuenta de que todo proyecto necesita ser alimentado, como cualquier hijo de vecino) aunque no estoy seguro de que no se muera –y sería de hambre, en ese caso– antes de ponerle en práctica, de ir allí, a México algún día, con lo cual tengo la ilusión –un tanto cándida, es cierto– de que tener publicado ya un libro allí, me facilitaría las cosas. Releo el párrafo y veo que ha salido de un barroco casi incomprensible, de modo que le traduzco a lenguaje más llano. Digo que he mandado el libro a México con intención de que se publique allí, si es posible. Al parecer, por lo menos, no es imposible. Y por las razones apuntadas arriba, yo lo desearía así. Pero...
Pero, suponiendo que no cuaje mi proyecto mexicano, y tras de habértele expuesto –así como también las razones de mi preferencia en principio– te quiero someter el libro en cuestión, para preguntarte: ¿Hay ahí alguna posibilidad de publicarle? ¿Te parece publicable –total o parcialmente–? ¿Sería posible para ti en Botella al mar, hacer algo por mi libro? Por el momento, y por las ya repetidas razones de que estoy esperando a saber que pasa en México, no quiero más que preguntarte la cosa, así, en principio; porque, en principio, para lo de México, tengo buenas esperanzas –que algo es algo–. Mas supuesto que fracasaran ¿crees tú que se podría hacer algo ahí? ¿Crees tú que un prefacio que hiciese Bergamín facilitaría la publicación?
De otro modo, ¿sería posible publicar una parte del libro como la plaquette que vosotros mismos me hicisteis de Phokas el Americano? ¿El hecho eventual de hacerla ilustrar por alguno de los pintores de aquí añadiría alguna facilidad? De manera más precisa, si lo posible fuera sólo parcial, me gustaría, particularmente, que se publicase ante todo el poema que verás incluido y que se titula Lo que le sobra a la sepultura, muertos desconocidos y españoles vivos de hambre. Ha sido ya traducido en francés y en italiano, pero no sé si políticamente cabría hacerlo ahí. En fin, con respecto a todo esto, si tienes tiempo y ganas de contestarme, te lo agradecería muchísimo. Cualquiera que fuese tu contestación, naturalmente. Porque incluso si hubiera de ser por completo negativa, para mí sería útil en el sentido de intentar por todos los medios conseguir lo de México; por contra, si tú me dices que algo o todo podrías hacer ahí –independientemente de la fecha– me dejaría más holgura para tratar de resolver lo de México, puesto que siempre podría contar contigo. Repito, pues, que, por el momento, tu sola contestación de principio –y, por supuesto, sin que signifique ningún compromiso para vosotros, tendrá ya muchísima utilidad para mí y, en consecuencia, te ruego que lo hagas. Creo –y es un dato que te doy pensando que acaso pudiera facilitar la cosa– creo, digo, que Seghers va a publicar aquí una parte del libro en edición bilingüe. Aunque con estos cabronzuelos nunca sabe uno a que atenerse. Dejémoslo, por el momento, en que creo.
De la otra cuestión de que supongo que te hablará Carlisky, es lo siguiente: él tiene la intención de volver y la necesidad, para hacerlo, de ganarse aquí la vida. Me propuso hacer algo así como una academia para la enseñanza del español y, eventualmente, la literatura española, con algún punto de vista que quizá sea útil; por mi parte, hablando de todo ello, saqué yo a relucir el que fue un día proyecto nuestro, que algo se podría hacer que permitiese luego la edición de autor, etc. Como tú eres viejo experto en la materia, yo le recomendé que hablase contigo y hasta que vieseis si de algún modo pudiéramos trabajar en colaboración o cosa parecida. Él, Carlisky, parece persona muy práctica y eficaz en todo lo administrativo, de modo que yo creo, aunque moderadamente, en el tal proyecto. Con todo, si una vez que hayas hablado con él acerca de esto, me quieres escribir también, cuando tú puedas decirme (y si lo consideras necesario, en un plano puramente confidencial) tendría para mí importancia de consejo mayor, y creo que, muy de verdad, decisivo para lo que a mí respecta. Mas acaso, paradójicamente, por lo mismo que esto tiene aire de ser cosa práctica e inmediata, me interesa menos o menos urgentemente, que tu contestación a todo lo que te pregunto acerca del libro.
Tú lo verás todo. (Ah, y entre paréntesis, de no ser vosotros, ¿crees tú que hay alguien a quien yo pudiera proponer el libro en cuestión ahora en Buenos Aires?)
Que quedo esperando tu carta, ni necesito decirlo. Más de una vez alguien me ha dicho que estáis pensando volver por aquí. Supongo y espero que aún no habrá nada de cierto, ya que de otro modo me habrías escrito para decirme algo, ¿no? De todos modos, dime lo que haya de esto, aunque sea en estado de proyecto. Ultimamente tuve ocasión de recordarte particularmente, con motivo de un viaje aquí, de Rossi, que estuvo unos ocho o diez días. Sé que sigues pintando cada día más y que, por lo tanto, cada día pintas más, también, en Buenos Aires. Tal vez sería el momento para darte otra vuelta por aquí a ver si tienes la suerte que ha tenido últimamente Clavé que hizo una exposición en Drouant David y el mismo día de la apertura, el muy animal, había vendido todo, teniendo en cuenta además que casi todos los cuadros eran grandes! No sé si tanto éxito será bueno para él; quizá no. En todo caso, como tú sabes que yo tengo mucho aprecio por él, me alegré y de veras. Aquí veo de vez en cuando a Colmeiro, que sigue lo mismo que siempre. Dime de los amigos de ahí y, para empezar, de vosotros. Saluda cariñosamente a Maruja y tú recibe un buen abrazo, como siempre, de

Arturo Serrano Plaja

Carta de Serrano Plaja a Seoane. Sen data
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Serrano Plaja a Seoane. Sen data


Querido Luis:

Como para hacer mentiroso mis temores, hablando gongoresco, acabo de recibir hoy, sábado, una carta de Claire, como habíamos convenido. De modo que ahora tengo que ir a verla o, traducido al romance, lengua que también se llama abuso de confianza, tienes tú que ir a verla.
En primer lugar, el hecho de que haya escrito, tal y como había dicho, yo creo que supone no sólo cortesía, sino también interés por su parte. Así que yo creo que hay que hablar con ella dándole los datos que te parezcan precisos y sobre la base –expresada muy cortés, pero muy precisamente– de que en un plazo determinado debemos tener una contestación de ella.
Me dice que toma el avión el 31 y que puedo verla cualquier día, por la tarde, es decir, a las 7 o las 8. Tú recibirás ésta el lunes por la mañana. Si crees que puedes ir a verla tú, creo que lo mejor es cuanto antes, ya que ella me dijo que los últimos días estará demasiado ocupada. Pero si por cualquier motivo –que te venga mal porque proyectas salir, porque no tienes gana o porque consideras que es mejor que yo vaya, de todos modos– no puedes ir tú, haz el favor de ponerme un telegrama enseguida para tomar el tren e ir yo. Resuelve con entera libertad –con la misma que, en principio, te digo yo que la veas tú.
Aclarado esto, es decir, que puedes resolver con toda libertad en la seguridad de que cualquier cosa a mí me ha de parecer bien, haz el favor de ponerme unas líneas a vuelta de correo, ya que en todo caso yo he de escribirle unas líneas y es claro que ha de hacerlo en relación a tu visita o a la mía.
En el supuesto de que vayas tú, no tengo que decirte, naturalmente, que no hay que aludir a mi carta anterior y a la duda de que ella escribiese. Y en cuanto a lo que se ha de hablar con ella –me refiero a lo de Ilustración– tú verás en que medida es conveniente hacerlo. Yo creo que sería bueno decirle algo, dejarle ver algunas posibilidades –la edición de separatas, por ejemplo– para que así, viendo ella algo concreto, se interese más. Tú decidirás.
Ah, yo le voy a dar como excusa para no ir yo, la que no es verdad, es decir, que los gastos para llevar al chico a la frontera han sido demasiado grandes para mí por supuesto y que, en consecuencia, si ahora puedo ahorrarme un viaje, no me vendrá de más. Te lo digo para que te des por enterado.
Nada más, sino es volver a pedirte que me pongas unas letras a vuelta de correo para saber que he
de hacer: si ir a París o escribirle unas líneas. Saludos a Maruja y un fuerte abrazo de

Arturo

Mi dirección: La Merigote-Poitiers (Vienne)
Dirección de Claire
Mme. Claire Nugue
127 bis rue de Ranelagh (Paris XVI)
Tel. Autevil 8877

Carta de Serrano Plaja a Seoane. Sen data
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Serrano Plaja a Seoane. Sen data

Querido Seoane:

Para empezar, te digo que escribo con una máquina que no es mía –la mía la tengo a limpiar, y por lo tanto habrá al final muchos errores que tu buena voluntad subsanará).
Finalmente llegué a París. Lo digo porque contando los 5 días de parada en Montevideo, he tardado 31 en llegar a Francia lo cual casi se aproxima al récord establecido por Cristóbal Colón. Por lo demás, aun cuando apenas hace cuatro días que he llegado; ya me he puesto en campaña: he visitado imprentas, tengo algunos datos acerca de los grabadores, he hablado con Claire, etc. Todo, como comprendes, por lo apresurado, un poco provisional y más a título de identificación que de verdadera información. Pero, por una parte, yo, ahora, como creo haberte anticipado, voy a irme afuera de París durante el mes de agosto; por otra, en ese mes, todo el mundo está fuera de París con lo cual muchas cosas no se pueden hacer y entre ellas ni siquiera conseguir la información un poco precisa que se podrá obtener en septiembre; y, finalmente, por la misma inestabilidad de todo, la que podría determinar que datos tomados ahora no sean válidos a comienzos de temporada, una vez que se produzca –según todo el mundo espera– un reajuste –uno más– de salarios, etc. Hechas todas esas salvedades, paso a decirte lo que hasta ahora he conseguido saber:
Anoche estuve cenando con Clavé y luego vi a la mujer de Palmeiro el cual no está ahora en París. Por Clavé, he sabido que Palmeiro recibió tu carta y la mía; y por el tono del comentario de Clavé comprendí que no puedes hacerte la menor ilusión en cuanto al taller de Palmeiro, que ahora vuelve a ocupar él, y que su oferta en Buenos Aires, mas debió ser de cazurro que de generoso –cosa, dicho sea de paso, que no me sorprende demasiado–. Además, en ese terreno –vivienda– las cosas ahora parecen que aún están peor de lo que yo las dejé, de modo que cualquier decisión que tomes ha de estar fundada en esa dificultad grande, salvo que tú veas otras posibilidades por alguna relación que pudieras tener aquí. De no ser así, me parece prudente que te hagas a la idea de tener que vivir por el momento en algún hotel y, una vez aquí, explorar tú mismo las posibilidades, conseguir para trabajar que algún pintor (eso no lo creo imposible ni siquiera difícil) te deje ir a trabajar a su mismo taller y estar dispuesto a soportar la molestia que todo eso signifique.
Como ves, empiezo por lo más desagradable. Pero me atengo a lo de los malos tragos, que cuanto antes, etc. Con respecto a Claire, ayer estuve con ella y el jueves, es decir, pasado mañana, sale en avión para ahí, de modo que caí justo. Tan justo que como yo vi que no disponían de mucho tiempo, por estar en los días de maletas, preparativos, etc., no pude hablar con ella, sino en líneas generales, dejándote encomendado la tarea de, en caso necesario, exponer tú con Coppola todos los detalles necesarios. En líneas generales, le expliqué nuestros proyectos y le di cuenta de mi conversación con Horacio; le insinué posibilidades, le hice ver las circunstancias favorables de toda índole que, dada nuestra situación y conocimientos en América, nuestra experiencia de todo ello, nuestras relaciones aquí y allí, etc. podríamos capitalizar; le hablé, también, de la colaboración que Horacio podría prestar a la empresa; le hablé –a pregunta de ella– de la cifra mínima de treinta mil pesos para empezar a cubrir por una o varias personas en forma de una sociedad, etc. En fin, le hablé en líneas generales, pero durante hora y medida y la impresión que saqué de la entrevista es la siguiente: creo que ha comprendido las posibilidades reales del asunto; habría, tal vez, que insistir, en este sentido, en el hecho de que nosotros no haríamos una editorial de aquí –que andan mal ahora– sino una editorial para ediciones de lujo, que son las únicas que andan bien; ve con mucha mayor claridad, según parece, que para Horacio es una posibilidad de trabajar y hacer cosas más interesantes que plantar árboles en Muñiz, lo cual para ella es de sumo interés, tanto por Horacio como por ella misma, ya que de trabajar él con nosotros, su propia labor justificaría los viajes de Horacio a Europa. Tratando de resumir, aun cuando ni ella dijo más ni yo mismo –dado el carácter un tanto apresurado de la conversación, le pregunté– creo que le ha interesado de verdad y que una vez en Buenos Aires, hablando con Horacio y con vosotros, como le pediré a Horacio que haga, creo que realmente se decidirán y pondrán, si no todo el capital, una parte sustancial. Repito que no es más que una impresión, pero fundada en toda una serie de reacciones y demás imponderables, como se dice, que no me parecen fuera de camino ni mucho menos.
En este sentido –de busca de capitales– los días en Montevideo me sirvieron para algo: estuve con Bergamin, quien es amigo de Ussia, y por el primero supe que el segundo, digo Ussía, llegará a Francia de nuevo hacia fines de septiembre lo más tarde; ya creo haberte dicho en Buenos Aires que tengo mucha esperanza en su posible aportación, de modo que considero una suerte que venga; yo sé que él me buscará en cuanto llegue, porque le dije a Bergamin, quien había de escribirle, que le anunciase mi regreso a Francia, de modo que estará al corriente de su llegada y enseguida hablaré con él del asunto y te diré lo que haya. De modo que, por el momento, con respecto a esto me siento tan optimista que ni considero necesario hablar con otras personas –posibles capitalistas– hasta ver qué resultados dan las gestiones ya hechas. En relación con todo esto, también las conversaciones con Bergamin me han puesto en contacto con algo que eventualmente podría ser interesante para nosotros, bien que indirectamente para no correr el riesgo de perder la independencia: no sé si sabes que en París existe una revista –La Licorne– en francés y en español que financia una señora uruguaya. Colabora lo mejor de París y hasta ahora la parte española la dirigía de hecho Callois; pero justamente ahora parece seguro que se encargue de ello Bergamin, de lo cual, en principio, no hay más que felicitarse, y mucho más cuanto que de una manera general y vaga me dijo que puesto que yo venía a París contaba conmigo. De ser realmente así, quiero decir, de tener yo alguna intervención en eso, siempre será para nosotros algo útil, usado con moderación por la consideración que antes hacía con respecto a nuestra independencia. De cualquier modo, esto es aún algo lejano y aleatorio que sólo te comunico por el gusto de comentarlo y nada más.
Ahora, como datos un poco concretos, paso a darte los que he conseguido de imprentas etc:
1.000 ejemplares de un libro papel ilustración, formato 25/10 centímetros y 32 páginas, 25.000 francos en papel couché.
1.000 ejemplares, 64 páginas formato 19/12 y medio, de 30 a 35 mil. Con relación de derechos de autor de los pintores: a veces hay para los marchands, a veces no hay en absoluto y en general se supone que hay tolerancia.
Para la composición en español, en principio, como en francés.
Reproducción de documentos de bibliotecas, museos, etc. no hay derechos y basta con una autorización que se obtiene en un lugar determinado.
Precios de papel: se necesitaría alrededor de 500 gramos por libro y los precios de las clases respectivas son las siguientes: papel Japón, 20 francos por hoja; Rives et Arches de 300 a 400 francos el kilo y de 10 a 15 mil francos la resma.
Encuadernación: por lo menos 50 francos ejemplar encuadernación en cartón tipo libro de arte.
Distribución: 30% a los libreros normales; una distribución tipo Hachette (monopolio de la distribución francesa) un 20 a 25% más.
De precios de taller de fotograbado de diversas clases, te mando el folleto tarifa que va con esta: me parece más cómodo que lo leas con Varela, que intentar hacer resúmenes de las diversas cosas, que serían incompletas; como verás, en la portada, hay escrito a lápiz una anotación que dice: “más un 5% de impuestos”. Es un poco complicado y hay que leer previamente las instrucciones generales acerca de las diversas categorías; pero supongo que tú tendrás cierta experiencia y que muchas cosas que para mí resultan complicadas, por tener que consultar y que muchas cosas que para mí resultan complicadas, por tener que consultar dos otros cuadros de la tarifa, quizá para ti –auxiliado eventualmente por la gente de López o Rossi– resultarán claras y normales.
Con eso termino la parte informativa. Repito que es más que nada una anticipación de datos que una verdadera información. Pero no creo que valga la pena insistir ahora en hacer una cosa absolutamente precisa hasta no estar tú aquí y ver entonces más de cerca todo el conjunto. A ese respecto, contéstame, por favor, como van tus cosas y dime si sigues considerando la cosa –digo tu viaje– lo mismo que cuando yo estaba ahí. En cualquier caso, dame detalles y dime si necesitas o necesitarás al llegar aquí alguna gestión que yo pueda hacer por ti.
De mis cosas particulares, he encontrado a mi chico lo menos mal posible, hasta el punto de que, por el momento, le han quitado el yeso hasta ver que resultados de la primera cura; de todos modos, tiene que hacer una vida llena de limitaciones físicas por el momento y dicho se está que ha enflaquecido y se ha desmejorado horriblemente, aun cuando tengo la esperanza de que este verano, con agua y sol, que le han recomendado, más el tratamiento interno especial, se reponga. Por lo tanto, hasta donde es posible, si no puedo decir que esté contento, al menos estoy menos deprimido de lo que esperaba. Todo el mes de agosto voy a estar en la dirección siguiente: La Merigote. Poitiers (Vienne), France. Te ruego que me escribas con la rapidez que te sea posible, dándome tus impresiones acerca de todo. En estos días, voy a escribir a Coppola diciéndole, entre otras cosas, que para todo lo relacionado con el asunto de las ediciones te vea a ti que ya tienes los datos que he podido recopilar, etc. Si te llega a llamar, como espero (o si crees útil llamarle tú a el) se me ocurre que será bueno hacer una reunión con carácter de tal para entrar en detalles de cómo se podría constituir la sociedad –desde el punto de vista legal– acerca del plan mínimo a realizar, etc., etc., comprendiendo en los etc., cuantos detalles te parezcan oportunos. O si, por el contrario, te parece mejor que tras la primera carta meramente alusiva que yo voy a escribirle, sea yo quien le exponga todo, dímelo. En el primer caso y con objeto de que Claire pueda asistir, como sé que al llegar a Buenos Aires tiene mucho trabajo, quizá fuese lo mejor esperar unos quince días y entonces escribirle a Coppola (Corrientes 3060) pidiéndole una entrevista para una noche, que es cuando Claire está libre, de no ser la buena impresión general que tengo de todo, salvo lo de tu presunto taller. ¿Cómo anda lo de Varela? ¿Estela va a intentar algo? ¿Lo ha hecho ya? Vuelvo a pedirte que me des noticias de todo y cuanto antes puedas hacerlo mejor.
Para terminar, creo que desde ahora debemos adoptar el famoso lema de Calderón: “A reinar Fortuna, vamos: no me despiertes si sueño”.
Saluda de mi parte a los amigos. A los Dieste les escribo en estos días. Un abrazo a Varela. Y tanto Maruja como tú recibid el mejor recuerdo de la amistad que mi segundo viaje a Buenos Aires me ha hecho sentir más íntima y cordial con vosotros y un fuerte abrazo en prenda del que cuento daros cuando me anunciéis vuestra llegada, que espero y deseo lo más rápida posible.

Arturo Serrano Plaja

Carta de Serrano Plaja a Seoane. Sen data
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Serrano Plaja a Seoane. Sen data

Querido Seoane:

Hoy recibo tu carta y la contesto hoy mismo para tener la completa seguridad de que te llega a tiempo.
Me alegro muy de veras de tu exposición en Londres. Pensando en Buenos Aires, ¡creo que, independientemente de otros resultados, te será más que útil! Si tienes ganas y tiempo, mándame recortes y críticas que aparezcan en Londres sobre tus cosas. Aunque no lo tengo aquí, sino en París, como supongo que te quedarás en Inglaterra algún tiempo, te mandaré una dirección de Charles Duff, a quien yo mandé mi libro y me contestó con una tarjeta muy simpática y anunciándome su visita, en París, para julio. No le he visto y no sé, por tanto, si ha venido o no a Francia. Pero, en todo caso, yo entendí que se trataba de un viaje rápido. Él forma parte de una revista de izquierda Arena y estuvo en España. De modo que es un amigo nuestro. Acabo de darme cuenta de que sí que tengo aquí su dirección –aunque no su tarjeta– por lo tanto te lo mando; ¡dáselo también a Dieste! Quien yo se lo había prometido igualmente:
Charles Duff
25 Fairfax Road
Swiss Cottage, London N.W.L
Escríbele al llegar –o antes– de mi parte, o, sencillamente, dile quien eres. Como quieras. Si le ves, dile que yo esperaba la visita que me anunció en su carta y que por eso no he vuelto a escribirle. Creo que debes verle. En primer lugar, hablo español. Y si hay algún ambiente propicio a nosotros en Londres, él te pondrá en contacto.
De nuestros negocios, de acuerdo con todo cuanto dices. Ya me dirás que más has concretado con Gascó y por mi parte, a mi regreso a París –mediados de septiembre– estaré en contacto con él, le hablaré nuevamente de otras ediciones, etc., de acuerdo a tus noticias de Argentina.
Dime cuando piensas marcharte y, eventualmente, cuando volverías a pasar por París. Como supongo que no sería mucho antes del 19 de septiembre en ningún caso, puesto que tú vas al 10 de agosto, yo estaré en París o, si es cuestión de días, adelanto mi vuelta. No sólo por el gusto de verte y darte un abrazo de despedida, sino también porque me parece que sería bueno volver a ver los dos justos a Gascó y para ponernos de acuerdo sobre lo que hemos de hacer y cómo, etc.
De modo que, siempre que te sea posible, yo te pediría que efectivamente des el salto de La Mancha.
Por lo de Claire, me parece que de todos modos hubiera sido mejor verla. Es una lástima que no hayas recibido mi carta a tiempo de contestarme porque aun cayéndome mal, como tú dices, económicamente, creo que de haber sabido que tú no podías verla, hubiese ido yo. En fin, ya que ha sido así, no vale la pena lamentarlo. Yo he de escribirle a Buenos Aires. Y aunque en principio me parece bien lo que dices, que la vea yo más adelante en su próximo viaje, me parece que no estaría demás que, entre las gestiones que tú puedas hacer en Buenos Aires, en buses de capital, fuera esta una de ellas. El hecho de que me haya escrito ella, tras la conversación que te conté, me parece que indica interés por su parte. En fin, una vez que llegues a Buenos Aires y a la vista de tus gestiones, volveremos a hablar de esto.
Por otra parte, también quiero preguntarte, o más bien sugerirte de nuevo, la posibilidad de ver en Buenos Aires a Sarita Magliona y hablar con ella, con todas las precauciones que te parezcan. Yo creo que sino ella misma, puede tal vez ponerte en contacto con gente susceptible de interesarme. En fin, ya me dirás lo que piensas.
No tengo para que decirte que si tienes noticias de Venezuela, me las comuniques.
Y creo que es todo. No te olvides de tenernos al corriente de tus planes de viajes –fecha de partida y, eventualmente, de paso por París.
Yo estoy deseando, cosa que realmente me haría falta y ahora ya empiezo a hacer algo, tomo notas, escribo algo, etc. De mi libro aquí, hasta el otoño no espero que pase nada más importante que una carta de Bataillon, quien me ha escrito una carta muy simpática y en la cual, además me dice que ya conocía mis poemas en la última edición de Hora de España. También parece cosa resuelta que mi novela aparezca en septiembre-octubre, u octubre-noviembre, en Europa y luego en libro.
Termino. El domingo voy a Hendaya para buscar al chico. Volveré a ver la frontera y a sentir que se me revuelven las tripas. Saluda a Maruja de mi parte con todo cariño, un abrazo y buena suerte para ti de

Arturo

[Escrito na marxe esquerda:] Saludos a los Dieste. A ellos y a vosotros os ruego que escribáis alguna que otra vez.

Carta de Serrano Plaja a Seoane. Sen data
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Serrano Plaja a Seoane. Sen data

Mi querido Seoane:

El mismo día que por Colmeiro tuve noticias indirectas tuyas y supe que todo seguía en pie, me llegó por la tarde tu última carta. Colmeiro, aparte de por otras cosas que luego te diré, me pidió que le diese mis impresiones para ti acerca de nuestro famoso negocio y así es posible que muchas de las cosas que haya de decirte aquí ya las sepas por él. Ocurre que luego no he podido volver a verle, como yo hubiera querido, porque he tenido una recaída de gripe de lo más molesta que me ha tenido días en cama. Bueno, así pues, voy al grano de la editorial.
No sabes la alegría que me ha dado saberte ya en marcha o, al menos, con el pie en el estribo. Como tú dices, ese trascaluerdo –me gusta mucho esa palabra– a veces nos pilla a todos, celtas o no. Pero en este caso, y no sé yo si será la gana de que todo salga según lo deseo, yo por mi parte no veo en todo sino señales para ser optimista. Me dirás acaso que en que me fundo para serlo y no sé si estaré en condiciones de decirlo muy por lo claro, ya que la realidad americana (fíjate que ya empleo esos giros realistas de comerciante nato) no la conozco ya. Pero sí sé que aquí lo único que se hace, o poco menos, son ediciones de lujo, lo que quiere decir que en alguna parte se venden. Creo haberte hablado del último libro ilustrado por Clavé –Cándido, de Voltaire– del que se han hecho sólo 250 ejemplares de los cuales los más caros a 20 mil francos y los más baratos a 12 mil. Claro que la firma de Calvé se cotiza ya de una manera un poco excepcional (para darte idea, te diré que un decorado para un ballet de Londres que le han encargado se anuncia, por la compañía, de la siguiente manera: “decorados de Picasso, Braque, Matisse, Clavé, etc”). Pero con Clavé, al menos, para algunas cosas contamos.
Por otra parte, la idea yo la siento que está al caer en manos de mucha gente y que si acaso no ha madurado, ya es únicamente por lo que nosotros podemos tener: “la experiencia americana”. Por otra, lo de Ussía, cada vez estoy más convencido –aunque todavía no le he dicho palabra– de que le interesará: tanto por ser nosotros quienes se lo propongamos como por el hecho en sí, que representa para el una oportunidad de hacer algo interesante con su dinero o el de su mujer –que tiene tanto o más que él–. Por otra, aún, tengo ya apalabrado un negocio y es el siguiente: Octavio Paz, poeta mexicano, a quien debes conocer de oídas, tiene en este momento terminado un libro de poemas. Desea particularmente editarle este año, porque este año hay en México un concurso nacional de literatura y dado que ya han tenido el premio Alfonso Reyes y las dos o tres personas susceptibles de concurrir con él, tiene muy buenas esperanzas de obtener el premio. Estaba incluso dispuesto a editarlo él de mala manera si en Buenos Aires no encontraba editor. Entonces yo le he pedido que aplace todo unos meses para editarlo nosotros y él está de acuerdo. No necesito subrayar la importancia que tendría para nosotros iniciar nuestras ediciones con un libro que sobre ser bueno en sí mismo, fuese un premio nacional en un país de América. Las señoras con quienes contamos, etc. No te voy a hacer el artículo, pero creo realmente que es muy importante. Por otra parte aún, he conseguido ver a Claire Coppola –luego te diré porque digo he conseguido– y tras una conversación con ella muy a fondo, todos mis cálculos psicológicos acerca de esto se han visto confirmados. De acuerdo con ella, yo voy a escribir a Coppola insistiendo, haciendo presión para que echamos a andar en esto, de manera que hay un indicio más de que esa posibilidad se realizará. Yo sé que, al parecer, está realizándose la venta en lotes de la quinta de Ramos Mejía de la madre de Horacio lo cual debe de darle a él una suma muy importante. Si a eso unes de nuevo Zervos, le ha dicho a Claire que Coppola debe venir, que él le daría trabajo, y que la misma Claire, por muchas y sutiles razones, desearía más bien eso, creo, terminará por andar, pese a lo suelto y alocado e inconcreto que a veces es Horacio. No te digo nada si además de todo esto tú ves la posibilidad de añadir a nuestro negocio el ramo de libras de texto.
Concretando: más optimismo que nunca. Y, por lo tanto, más apremio que nunca para que acabes de llegar de una vez, condenado. Ocurre que Ussía lo mismo puede estar aquí quince días más que siete meses. Naturalmente, yo sabré la noticia de su viaje siempre con tiempo suficiente para hacer yo la gestión si veo que aún no estás tu en el horizonte que se va a ir sin que hayas llegado tú; pero prefiero, y de acuerdo a tu carta, tú también, que estés aquí para lanzar entonces toda la artillería gruesa. Y de ella creo yo que sería particularmente eficaz si al llegar tu puedes traer, de Coppola, algo más que una promesa vaga, como las que él suele hacer. Por eso, en ese terreno, cuanto puedas concretar, será más que importante. Claire se va el día 20 de modo que va en avión, llegará el 22. Si para esa fecha aún te has embarcado, trata de ver de nuevo a Coppola –a quien yo, por mi parte, voy a escribir –por Claire o directamente– para tratar de atar cabos hasta donde sea posible. De serlo, sería también bueno que estudies y aun realices, si es posible, algo de la parte legal del asunto. Eventualmente, Baudi, por ti y por mí, creo que podría arreglar las cosas de la manera más fácil, cómoda y simple. Tú lo verás. Por mi parte, y siempre sobre la base de tener tú y yo la responsabilidad técnica del asunto, tienes carta blanca para hacer y deshacer si algo hay que se pueda ya hacer o deshacer en mi nombre.
Bueno, ahora otras cosas: Primero, lo de la imprenta: la famosa gripe me ha impedido hasta ahora hacer nada. Cuento informarme en esta semana –hoy es domingo 6–. En cuanto sepa algo, te lo diré.
De los Dieste, no sabía o no me imaginaba que su viaje fuese ya cosa al caer. Acerca de esto, por ti, por ellos, por Coppola y por mi voy a darte algunos detalles importantes. Colmeiro llegó aquí, como tú decías contando con tener lo equivalente a 500 pesos. Pero resulta que Coppola había hecho eso con toda su irresponsabilidad y resulta Claire no tenía ya dinero suficiente –lo había invertido todo en sus compras y billete de avión, etc.– de modo que sol –ha podido ofrecerle los mil francos que Colmeiro ha rehusado. Es muy típico de Horacio hacer las cosas así sin contar con Claire, etc. Lo digo no por hacer una crítica inútil, sino por prevenir a Dieste, si aún hay tiempo para ello, de que yo no he recibido carta de Horacio ni sé nada de ese dinero, ni Claire me ha dado noticias de él. Y también que si tú has pensado contar con él en ese sentido, que precises bien todo, ya que él con la mejor buena voluntad es capaz de hacerte la faena que le ha hecho a Colmeiro. En todo caso, creo mejor que él te diga como se las arreglará él para mandar plata aquí y que ponga a tu disposición el mismo conducto, pero poniéndote a ti en relación directa con la entidad o persona que sea para que tú puedas atar cabos.
Tenme al corriente –pero hazlo de veras– de tus proyectos en cuanto a la parte material del viaje. Intenta informarte como mejor puedas acerca del punto de llegada que si es el Havre yo casi seguro podré ir a buscaros. Dime fechas. Luego como los barcos a veces se retrasan un día, dime porque compañía viajas para poder estar al corriente de la fecha de llegada desde aquí. Y en último término, cuando estéis tierra a la vista, infórmate en el barco mismo y telegrafíame desde a bordo diciéndome la fecha de desembarco para organizar yo mi plan de búsqueda. Del Ávila Camacho, siento haberte dado tanta lata. No recuerdo de nadie a quien yo le haya dado tal libro de no ser, creo, Melella. Si tienes oportunidad de ver a Cimorra, acaso pudiera ser que él lo tenga por la relación que ellos tenían con el editor. Si tienes noticias de lo de Parra, no dejes de dármelas.
Para terminar: te agradezco muy de veras el ofrecimiento de traer alguna cosa. Y así, siempre que sea con la condición taxativa –¿no se dice así?– de que luego arreglemos aquí –pero de verdad– me dispongo a hacerte algún encargo siempre que no te procure dificultades manifiestas, ya que suele haber muchas pegas. Así y aparte de esos dos pares de medias nylon –tamaño grande– que cuesten alrededor de 18 o 20 pesos. Y para mí –¡asómbrate!– si te acuerdas, me gustaría tener un libro de Borges: la antología de literatura fantástica o algo así que editó creo [manuscrito:] en Emset . Insisto en que nada de lo que pido es imprescindible y por si lo traes, no puede haber cuestión en cuanto que yo te devuelvo aquí todo. Ya es muy molesto encargarte cosas como para dejar la parte material de ella en suspenso. Muchísimas gracias de antemano. Abrazos a los amigos y para vosotros los muy impacientes de iros a buscar al Havre de vuestros

Arturo S. Plaja

Carta de Serrano Plaja a Seoane. Sen data
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Serrano Plaja a Seoane. Sen data

Querido Seoane:

Aprovecho una tarde de domingo, tranquila, municipal y espesa, como es de rigor, para poder quedarme en casa y tener un mínimo de tranquilidad para contestarte aunque casi no sea necesario, ya que cuando llegó tu carta has debido de recibir tu otra mía, que sin ser contestación, si lo era. Pero de todos modos, me complazco en volver a escribirte ahora aunque no sea más que para desearte muy felices pascuas, con Maruja y tu familia y darte con ese motivo un abrazo a corto plazo, que yo le quisiera muy corto –el plazo– tanto por el gusto de verte como por el negocio.
Tiene de malo el estar tan alejado, que aún para estar de acuerdo resulta incómodo. Lo digo porque según tu carta todo anda como habíamos previsto y aún, en cierto modo, mejor. Coppola, efectivamente –ya te lo decía– me ha escrito; pero ni él ni tú me dais más precisiones. Lo cual, en principio no tendría importancia de no ser en lo relativo a otras gestiones que yo pueda hacer aquí. Por las mismas razones –levantada la liebre, como dirían ahí los porteños– que tú señalabas para concretar las gestiones tuyas para ampliar el capital, no me ha parecido hasta ahora prudente hablar con Usía. Pero lo haré, puedo hacerlo si tú crees que ya hora. Por mi parte –y el consultar tu opinión sobre este punto es el motivo central de esta carta– creo que también es mejor dejarlo para última hora, para cuando pueda hablarla de algo lo más concreto posible, como ser un plan mínimo ya determinado, fecha de tu llegada, monto del capital inicial, etc. Es más, si fuera posible –quiero decir: si tú lo consideras posible y oportuno– yo no le hablaría hasta que tú estuvieses ya aquí, estuviésemos ya en plana marcha, con algo entre manos. Por lo mismo que, en principio, tengo mucha confianza en esa gestión (lo malo sería que fracasase a pesar de mi confianza) creo que sería mucho más eficaz, de mucho mejores resultados haciéndole así como te digo. Todo el conjunto de circunstancias aludidas y muy principalmente el hecho de que tu llegada segura, creo que darían un aire de empresa lanzada que evitaría, por lo mismo que media mucha amistad personal, todo carácter ambiguo, en lo que a mi sola capacidad de negociante pueda él ver y que seguramente le llevaría a creer que, aunque de buena fe, yo no conseguiría hacer nada porque pensaría que son ilusiones mías, desconocimiento de lo que es eso etc., cosa que siendo ya dos, aludiendo a tu experiencia editorial, no conociéndote personalmente y estando recién venido a París para eso aumenta la verosimilitud y la realidad del asunto en proporciones muy grandes. No sé si he conseguido explicarte bien lo que pienso, pero no tiene mayor importancia. Si la tiene, en último término, que tú me digas qué te parece mejor –para obrar en consecuencia– que le hable desde ahora o que espere a tener noticias tuyas más precisas o incluso a que tú llegues. Dímelo, pues, y haré como te parezca mejor.
Otra cosa: lo del impresor español, si es cierto, es como te imaginas una cosa de la mayor importancia. Por lo tanto, si sabes la dirección, dámela para ir a verle enseguida. Si no la sabes, dime como se llama y porque vía te parece que puedo intentar localizarle. La galería de los catalanes que te hablaba ha hecho ya una primera exposición con las litografías de Clavé ilustrando el Cándido de Voltaire. Un éxito, por lo menos aparente. Es esa un liebre que corre mucho y que por lo tanto creo yo que en lo posible tendríamos que empezar a correrla cuanto antes. De lo del viaje de los Dieste, no sabes la alegría que me ha dado. Me ocurre con ellos que a fuerza de querer escribirles como es debido, es decir, con toda la calma y sosiego que querría yo poner con ellos, aún es la hora que no les he escrito. Y aunque estoy muy seguro que ellos no me lo tomaran en cuenta yo me lo tomo a mí mismo, ya que por mi culpa estoy sin noticias directas de ellos desde un horror de tiempo. Dales de mi parte un gran abrazo y diles que ahora, aprovechando las vacaciones que comienzas dentro de tres días les voy a escribir largo y tendido. De todo cuanto me dices acerca de Paralelo 50 y de lo del maldito Avila Camacho, te agradezco enormemente. Y más aún si a pesar de todas las dificultades logras dar con algún ejemplar del librito en cuestión.
Manolo Ángeles llegó y ha tenido –como suelo– una suerte punto menos que increíble. Picasso le acogió con la misma amistad que ya tenía de antes, lo cual, como te imaginas, es cosa de importancia. Para darte idea hasta el punto de esa amistad sólo te diré que la última exposición de Picasso, la de las cerámicas, que tanto ruido está haciendo, se la confió a Manolo en lo que al montaje de la exposición se refiere. Por otra parte, este condenado gitano de Manolo ha revivido no sé que antiguas amistades y ha dado con un taller independiente, pero perteneciente a su vieja amistad, que se le alquila y además le da pensión, todo ello no muy caro: no le saldrá con comida y ropa limpia por más de 22 o 23 mil francos, lo cual ahora es realmente muy barato y mucho más si se tiene en cuenta la imposibilidad absoluta de encontrar otro alojamiento en París que el de hoteles. Te lo digo por lo mismo que subrayo la dificultad: a pesar de ella ya estás viendo que no es imposible.
De los dibujos e ilustraciones prometidas, aunque siempre prometidas, los puñeteros pintores no acaban de reunir el primer envío. Creo que ahora con las vacaciones por delante y con la oportunidad de ocuparme yo directamente podré hacer el primer envío enseguida. Lo de La Nación y La Prensa ha sido una mala noticia, ya que me disponía a enviarle a Mallea unas notas acerca de exposiciones –Picasso, Miró– que es magnífica y que ha sido un éxito, ya que era la primera que hacía aquí después de la guerra –teatro– etc. De todos modos, acaso lo haga, pues creo que tendría interés para ahí. Si algún día tienes humor como para preguntarle por teléfono a Mallea si a pesar de todo le interesa algo por el estilo, me gustaría saber lo que te dice.
Y termino con la información que me pides acerca de cambios. Cuando yo llegue, no pidieron nada relativo las divisas que traía cada cual. Y en principio, tengo entendido que sigue la misma disposición. Pero como en ese terreno las disposiciones suelen variar todos los días, lo que me parece aconsejable es lo siguiente: traer una cantidad –mínima– en divisas dispuesto a declararla si te piden que lo hagas –lo cual suele ocurrir, digo lo que digan a ese respecto– el día antes de llegar a puerto y el resto de extranjis. Dada mi experiencia personal, lo mejor es traer francos suizos, que siguen siendo una moneda muy fuerte y, sin embargo, menos molesta en cuanto a la vigilancia central, etc., que el dólar. El franco suizo se ha cambiado aquí –cuando yo tuve oportunidad de hacer el último cambio– a razón de 114 francos de aquí por uno suizo –y eso teniendo la clara sensación de que por tratarse de una cantidad muy chica me robaban el cambio. No creo que sea difícil obtener 120 o cosa así por cada franco suizo. Para completar este capítulo haría falta saber lo que te cuestan ahora ahí los francos suizos, pero eso tú lo puedes ver –y eventualmente– tratar de obtener una parte al precio oficial de ahí, que yo sé que en ciertos casos se puede hacer, aún cuando yo no pude, lo cual te dará una diferencia que una vez traducida será de consideración. Aunque mucha gente es partidaria de eso, yo no creo que te convengan los famosos travelers cheques (supongo que se escribe así) que aún cuando son moneda fuerte, están más controlados. Para gente como nosotros –salvo que el plural no te corresponda si acaso pensáis venir con una fortunita– me parece que sigue siendo la mejor la manera aldeana de traer tus billetes suizos contantes –aunque no sonantes– sobre los cuales en cantidades no grandes como digo no hay nada más que la molestia de cambiarlos– y no hay tal molestia porque hay gente que no se dedica más que a eso. Nada más de política financiera.
Entérate –o, si te has enterado ya, entérame a mí– de como piensas venir, quiero decir en barcos de que compañía, etc. y a que puerto piensas llegar. Si en iguales condiciones puedes llegar a Le Havre, sobre ser más barato, ya que está mucho más cerca de París que los otros puertos, tendría la ventaja de que, salvo imprevistos, si se la fecha precisa en que llegáis, os iría a buscar al puerto y trataría de echaros la clásica mano en el desoriente primero de cuando se llega por primera vez a un país que no se conoce, como, según creo, es vuestro caso. De no ser así, dime de todos modos adonde cuentas llegar y yo veré si me es posible ir de todos modos. Y nada más. Contéstame enseguida –el porvenir es nuestro– con el único inconveniente de que el tal no se acabe de hacer presente.

Un abrazo fuerte para los dos de vuestro

Arturo Serrano Plaja

Carta de Otero Espasandín a Seoane. Sen data
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Otero Espasandín a Seoane. Sen data

Querido Seoane:

Con la esperanza de tener una buena ocasión de escribiros una carta de gran calidad, como el caso lo merece, fui dejando correr el tiempo desde el recibo de la vuestra, llegada al mismo tiempo que los libros. Pero como la buena ocasión todavía parece remota, voy a escribiros una carta menos ambiciosa para que tengáis la tranquilidad de que la vuestra, tan ansiada como espléndida, ha venido a nuestras manos con toda la gracia de una paloma mensajera. Tras un silencio tan largo y penoso por nuestra parte, no os será difícil imaginar la revulsión emotiva que carta y libros nos produjeron. Por nuestra mente se atropellaron nombres, caras, emociones, recuerdos jubilosos, punzantes otros, imágenes... ¡qué soy yo! Aún estando advertido de tu inmensa labor, me resultó sorprendente ver ante mis ojos tantos testimonios de su alcance. Aquí no hay grupos de la clase del que nosotros formábamos ahí antes de la dispersión y de las melladuras del tiempo. Y así pudo ocurrir que no nos enterásemos de que en el salón de la Unión Panamericana se exponían cosas tuyas. Cuqui nos habló de una de tus exposiciones en Nueva York cuando se había clausurado ya, así como nos habló de otra en La Coruña, donde compró un cuadrito que pudimos ver en Bruselas más tarde. (Todavía no pude visitar la Biblioteca del Congreso, en una de cuyas dependencias se halla una obra tuya). A pesar de esta falta de grupos de amigos, algunos de los pocos que veo de cuando en cuando han visto tus folletos últimos y otros libros como el Homenaje a la Torre de Hércules, y les gustaron mucho. Se quedaron boquiabiertos al verme en tu litografía de 1942: no tenían la menor idea de este mundo que había vivido antes de venir a Estados Unidos.
Otro día volveremos a tratar de estas cosas. Pero antes quiero a fuerza de amigo, recomendarte concentración, apartamiento si fuese necesario, buscar y ahondar tus temas, [escrito na marxe esquerda:] tus temas, tu técnica, tus problemas, tu raíz. Los países y sus políticos quieren “figuras” que cotizar en provecho propio. Y hay que dejarlos de lado en lo posible por peligrosos. Algunas de las cosas que de ti se dicen resultan anecdóticas, flojas y de una amabilidad intrascendente.

Te abraza

Otero

[Manuscrito por Alicia na parte superior:] Queridos Luis y Maruja: ¡Felicidades! La vida cambió para vosotros: ¡Cuánto me alegro! Cuidado con el diablo que se mete por todos los rincones. Tengo un resfriado imponente. Escribiré más otro día. Abrazos.

Alicia

Carta de Otero Espasandín a Luís e Maruxa Seoane. Sen data
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Otero Espasandín a Luís e Maruxa Seoane. Sen data


Queridos Maruja y Luis:

Ya Alicia os explica las razones por que no os he escrito antes. Aparte del trabajo del colegio, que es mucho y continuado, estoy terminando la ampliación de un libro para Atlántida, que debiera haber entregado hace cosa de un año. No hago otra cosa que ir de casa al colegio y viceversa. Los ciento diez o quince alumnos me dan bastante que hacer con las calificaciones, corrección de trabajos, etc. Con esto no me queda tiempo para disfrutar este delirio de colores de los parques y montes vecinos. Tampoco he podido ir a Pittsburg a ver la exposición anual de la Carnegie, donde se dan los premios. Y sobre todo no he podido darte mi parecer sobre la monografía. Lo haré en cuanto saque de en medio lo más urgente, pero aun así te diré que echo de menos en ella a Uganda la desconocida o una de esas acuarelas de Buenos Aires que he visto en tu casa. También discrepo en ciertos pormenores de elección, pero acepto tu fallo, claro está. En conjunto, me parece una espléndida representación de tu labor. Manda cuanto antes uno o dos ejemplares a Homer Saint-Gudens, Carnegie Institute, Pittsburg. Es el director de la sección de bellas artes del instituto; puedes ponerle a un ejemplar una dedicatoria sencilla y un tanto diplomática o circunspecta; el otro ejemplar puede ser para la biblioteca. ¿Qué pasa por ahí? Aquí hay un barullo infernal con la campaña de las elecciones. Por fortuna, aquí apenas repercute y no perturba las sonrisas y opiniones habituales de alumnos y profesores. Muchos recuerdos a tu familia íntegra, a Mariano Gómez, Dieste, Cuadrado, Farias, Sirio y Mallea, y así hasta el infinito. Abrazos muy fuertes y cordiales.

Otero

Carta de Cuqui e Alicia Ortiz Alonso a Luís e Maruxa Seoane. Sen data
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Cuqui e Alicia Ortiz Alonso a Luís e Maruxa Seoane. Sen data


Queridos Luis y Maruja:

Digo lo que Maruja, que ya Ote os cuenta lo más sobresaliente de por aquí. Os recordamos constantemente y no hay cosa agradable que hagamos o que veamos que no digamos “¡cuánto disfrutarían los Seoane aquí!”. Precisamente hoy, al ir con nuestra cestita a recoger las judías verdes de la huerta, pensamos en lo agradable que sería recogerlas en vuestra compañía. El maíz está divino y los tomates no los vamos a dar comidos, así que Maruja no te olvides de mandarme la receta de la mermelada.
Ote enseña en los cursos de verano, además hace armarios para libros que son verdaderas obras de arte, atiende al huerto, escribe para Atlántida, etc., así que siempre se le ve ocupado con una cosa o con otra. Yo tengo bastante que hacer con esta casa tan grande, subiendo y bajando escaleras todo el día, alguna clase particular de español y esta debilidad nerviosa que ya me viene fastidiando desde hace varios años, pero que ahora me fastidia mucho más. La que lo pasa bien es Cuqui, este es el sitio apropiado para criar chicos, ya que casi todo es campo y hay muchas facilidades para hacer deportes. Todos jugamos al tenis en los campos del College; yo, con el deseo de ver si mejoro, Ote con el de disfrutar del deporte y hacer ejercicio y Cuqui, con el de ver si aprende bien y nos gana a los dos, lo cual no tardará mucho en suceder.
Enhorabuena a Luis por el cuadro que debe ser muy hermoso y por la exposición del libro gallego, cosa de mucha importancia. ¡Qué lastima que no podemos ver nada de eso!
¿Cómo van los amigos y que sucede por ahí? Sacando vuestras cartas y las de algunos otros amigos, no tenemos la menor idea de que pasa en Buenos Aires. Yo no leo apenas los periódicos, en general me desaniman mucho y unos días te levantan el ánimo hasta el cielo y otros te hacen caer al abismo precipitadamente, así que he decidido caer sin ayuda de nadie.
Escribid, ya sabéis que somos sentimentales, que os recordamos mucho y que vuestras cartas nos dan una alegría muy grande.

Alicia y Cuqui

Carta de Prada a Seoane. Sen data
Baiona
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Prada a Seoane. Sen data

Queridos amigos:

Ya hace mucho tiempo que deseaba escribiros y no lo hice por causas que ya os explicaré.
Ayer fui a conocer Santiago y La Coruña, que no conocía y me acordé mucho de vosotros. No vimos a Díaz Pardo porque estaba en Sargadelos y a Mimina tampoco, sólo vimos a los hijos.
Nosotros estamos cerca de Bayona en un lugar muy bonito como todo Galicia. Un abrazo para los dos de

Lala

Saludos de Laxeiro.

[Escrito na marxe esquerda:] Saludos a todos los amigos y especialmente a los Scheimberg.

Carta de Laxeiro a Seoane. Sen data
Asunción
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Laxeiro a Seoane. Sen data


[S.d.]

Amigo Seoane:
Después de cuatro días de viaje, llegué a Asunción, capital de Paraguay. En el viaje lo pasé bien. Vi paisajes muy bonitos y tipos interesantísimos. Creo que he tenido un acierto el haber venido aquí. Te mando esta postal para que veas que estos seres tienen como todo el mundo el alma llena de inquietudes. Aquí se ven a punto de romper a bailar una danza con sus complicaciones. Estos indios, y esta raza magnífica, creo que viven a muy pocos kilómetros de la Capital. Yo, si puedo, iré a verlos y espero que me reciban bien y si me pusieran mala cara, todo sería dar el grito de guerra de mi tierra: “Viva Lalín, con razón ou sin ela”. Saludos a tu señora.
Abrazos

Laxeiro

[Escrito na marxe esquerda:] Deseo que tu exposición sea un éxito en todo...

Carta de Laxeiro a Luís e Maruxa Seoane. Sen data
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Laxeiro a Luís e Maruxa Seoane. Sen data


[S.d.]

Amigos Luis y Maruja:
Yo quiero o quería escribiros con esas ganas que tiene uno de hacerlo en algunos momentos, pero esta Lala me fuerza a que lo haga en unas horas que para mí son recuperadoras de fuerzas creadoras. Son las 11 de la mañana y esta madrileña descorazonada me vino a despertar de mi sueño en los sueños para que os ponga unas letras. Mira, yo no os puedo mentir, no le falto nada para que se armara un gran zafarrancho, pero vosotros creéis que esta mujer tiene derecho a forzarme a escribirle a unos señores que se están dando el gusto de pasearse por el Museo del Prado haciéndole guiños a los Goyas, a los Velázquez, a los Grecos, y que este que os escribe tenga que hacerse la ilusión que la mejor pintura del mundo se corre en la Galería Bonino de Buenos Aires. ¡Qué desgracia la mía! Luis, ya te escribiré otra carta con más noticias. Me alegro mucho de tus éxitos en Coruña y tengo seguridad que estos se culminarán en Madrid, yo así lo deseo.

Abrazos para ti y Maruja

Laxeiro

Carta de Blanco Amor a Seoane. Sen data
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Blanco Amor a Seoane. Sen data

17-VIII-¿?

Pásale el adjunto recorte de la Feria a Núñez Bua. Creo que tus libros de poesía debieran venderse aquí, aunque fuese “de ocultis”. Se te cita mucho como poeta en ensayos y prólogos. En general, la poesía gallega vuelve –o empieza– a venderse mucho. De mi Cancioneiro –tan inactual– se vendieron en la Feria treinta y ocho.
Volví ayer noche del Castro. El domingo tuve una larga conversación con Isaac, que estuvo allí unas horas sin ver a Mimina ni a los chicos. Gritamos bastante. Ayer, cuando yo salía, llamó a Mimina por teléfono citándolos, a los tres, para el próximo sábado 19 (1). Ella no quiere ir. Le hablaré por teléfono todos los días para presionar lo que pueda.

Abrazos

Eduardo

En Sargadelos

Carta de Blanco Amor a Seoane. Sen data
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Blanco Amor a Seoane. Sen data

[s/d]

Querido Luis:

Estiven onte na Coruña e dixéronme que xa te operaron e que saíches ben; unha preocupación menos para vós e para todos nós. Mais problemática é a miña saúde moral e, ás veces, mental, que dende o meu derradeiro cumpleanos traime desacougado e deprimido, preguntándome que fai ún eiqui despois de ter dito e feito todo o que traguía para decir e facer. Xa outras veces tenme visitado iste humor sombrizo, mais nunca como arestora... Procurándolle explicacion racional, tamén penso se non será o terme quedado (e agora coas raiceiras mais irremediabeles) a vivir niste pobo inexpresivo e xordo onde non hai con quen falar; e, ademais, marxinado pola envexa, a murmuración e o ollar de esguello dos que aínda teñen nas mans o poder político. Os froitos dista prescindencia, agresiva polo baixo, danse acotio, ás veces con verdadeira insolencia. Istes dias trouxeron eiqui a dous forasteiros para conferencias sobre J. Prieto e Basilio Álvarez. Do primeiro, aínda pase, mais non do Basilio, de quen fun amigo dende rapazes. Resultoume moi magoante, xa que hoxe hai pouca xente sobrevivente que coñeza a sua vida como eu a coñezo.
Agora púxenme a facer o discurso de ingreso na Academia, que ao menos dame a ilusion de continuidade das cousas. Non sei si o darei rematado.
Agardo que saias prontiño e que falemos de todo esto vendo, desde a tua fiestra, o mar da Coruña.

Con agarimos para Maruxa, unha aperta fonda para ti do teu vello amigo.

E. Blanco Amor

[Escrito na marxe esquerda:] Meus saudos para Sixto e García Sabell!
[Escrito na esquina superior esquerda:] Eduardo Blanco Amor. Domingo Savio- Ponte 5- piso 4º. Ourense (As Lagoas).

Carta de Baltar Domínguez a Seoane. Sen data
Chos Malal
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Baltar Domínguez a Seoane. Sen data

[Carta mecanografada con firma autógrafa]

Chos Malal, 30 de mayo de 1950

Querido Seoane:

Por el telegrama que te habrá mostrado Olsen ya sabrás que recibimos tu carta contestando a la que te remití por el mismo Olsen. Estábamos realmente un poco intranquilos sobre posibles extravíos postales y por eso aproveché el viaje de ese amigo para escribirte, además tener también así la oportunidad de haceros llegar mis directas noticias nuestras.
Lamentamos que tu ciática no se muestres lo dócil que fuera deseable a tu afán de mejoría y a las intervenciones terapéuticas del Dr. Paterson. Supongo que este te habrá hablado (y tú lo habrás tenido en cuenta), de lo que contribuye a la mejoría de casos como el tuyo la eliminación de la perniciosa costumbre de fumar, entre otras causas de intoxicación desde afuera. Pienso que también en tu caso puedas beneficiarte con la pérdida de algunos kilos de peso, aliviando así la tarea de sostén a músculos, vértebras y discos gelatinosos: Disculparéis tú y el Cuerpo Médico a cargo tuyo, esta intromisión “comedida” (en sentido sudamericano) de un médico rural cuya opinión no está tal vez a la altura de los modernos conocimientos.
Hoy por la mañana, te puse un telegrama en relación al departamento de Rafael, pidiéndote que dieses oportunidad a que se entrevistase Olsen con Baudizzone. Sabiendo que al igual de otros muchos miles de personas, aquella familia tiene el problema de conseguir un lugar donde vivir en Buenos Aires y al tener noticias por tu carta de que Rafael daba instrucciones a Baudizzone sobre su departamento, se nos ocurrió dar esa mínima oportunidad a nuestros amigos. Desde luego, nos complacería poder ayudarles en su deseo y es de tener en cuenta, además, que siempre sería preferible hacer cualquier arreglo de esa naturaleza con amigos que con desconocidos de cuya conducta ulterior no habría tanta garantía. Naturalmente que todo esto lo diga sin pretender influir ni sobre las instrucciones que Rafael haya dado –que es lo fundamental a tener en cuenta– ni sobre los compromisos de Baudizzone o sobre lo que este estime más conveniente desde el punto de vista jurídico-económico en relación a Rafael. Nuestra intervención podría sintetizarse diciendo que: “en igualdad de condiciones y dentro de lo correctamente posible, recomendaríamos al matrimonio Olsen como candidatos para el departamento de Rafael”. Puedes trasmitirle esta síntesis en forma de mensaje a Baudizzone, con mis saludos, y diciéndole que no le escribo directamente por no tener su dirección actual.
Volviendo al Dr. Paterson y como dato para tu anecdotario, te diré que hace algunos años fue Gobernador de Neuquén un hermano de aquel y que su actuación terminó declarando algo así como la independencia neuquina, con medidas de defensa de fronteras táctica y estratégicamente muy bien dispuestas, aunque desgraciadamente causadas por un ulteriormente demostrado y definitivo desarreglo mental del causante.
Recibí una tonificante carta de Bermúdez, comunicándome noticias sobre las nuevas autoridades faraldinas. Le contestaré uno de estos días.
Hace aproximadamente un mes escribí a Frontini respecto a unas gestiones que desearía me hiciese para el cobro de unos sueldos de los primeros meses de mi actividad con Salud Pública en Chos Malal. Envié la carta certificada a la dirección de Lavalle 1312 (1312), sin haber tenido hasta ahora ninguna contestación. ¿Podrías telefonearle para asegurarnos de si llegó a su poder la carta susodicha?
Nada más ya. Deseamos tu mejoría.

Saludos y abrazos para los dos de

Antonio

Algo más, sin embargo: Tuvimos carta de Rafael y Carmen desde Cagnes. También de Esther anunciando que embarcaban en Bilbao y hacia el 23 de mayo a bordo del Monte Urbasa en dirección al Río de La Plata (Montevideo o Buenos Aires). Nos gustaría estar ahí cuando lleguen, pero dudo que sea posible. En todo caso, les daríais un abrazo de nuestra parte si a van a Buenos Aires y les diríais que pueden dejar en vuestra casa unos encargos que al parecer traen para nosotros.

[Manuscrito por Mireya:] Querida Maruxiña: Iba ya a escribirte cuando llegó vuestra carta. Estábamos intranquilos. No sabíamos que os podía “estar pasando”, como dicen estos sureños. Siento mucho la enfermedad de Seoane, pues ya me imagino lo que a ti también te contraria que esté maliño. Dios mediante, todo pasará. Como ya os dice Antonio, nos haría muy felices un viaje a ésa para recibir a los Cáceres y pasar todos juntos unos deliciosos días… pero no sé aún. La parte masculina de esta corta flia. (sic) ya es posible que pueda ir, pero yo, sería más problemático. Veremos. Me parece magnífica idea la que has tenido de tomar clases de corte. Espero, pues, que cumpláis vuestra promesa y que os decidáis a venir. Lo pasaríamos estupendamente. Ya tengo que dejar. ¡Hasta pronto! Un beso fuerte de

Mireya

Carta de Baltar Domínguez a Seoane. Sen data
Santiago de Compostela
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Baltar Domínguez a Seoane. Sen data

[s/d]

Querido amigo:

Te presento al doctor Salvador Estrada, médico que está en iguales condiciones que tu hermano y desea hacerte alguna pregunta sobre los planes de estudio españoles.
Uno de estos días te escribiré con calma. Desde mi última carta, no volví a Buenos Aires.

Con muchos saludos te abraza tu affmo.

A.Baltar

Carta de Alvajar a Seoane. Sen data
Xénova
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Alvajar a Seoane. Sen data

Génova, 6 de febrero, aproximadamente

Apreciado Seoane:

Desde mi salida de Roma es ésta la primera oportunidad que tengo de ponerte al tanto de lo poco que con respecto a tus encargos he podido hacer hasta ahora. No sé si sabías el itinerario mío. Te lo resumo. Santos, Río, Las Palmas, Lisboa, Barcelona (donde no bajé, por supuesto), Génova, Alejandría, El Cairo, Beiruth, Damasco, Atenas, Nápoles, Roma, Florencia, Venecia, Milán, Génova y de aquí a Francia, sin contar lugares menores como Asís, Verona, etc. Esto te dirá que hasta Roma nada pude hacer, y de Roma aquí anduve corriendo. Vamos al grano.
En Roma, donde estuve solamente tres días, puedo decir que aproveché el tiempo. La misma tarde que llegué le daban un banquete en el Círculo de la Prensa al director de la Casa de Descanso del Actor, con motivo de un premio recibido. Es comediógrafo y escritor. Me invitaron y comí con un grupo bastante grande de autores italianos. Al día siguiente me puse en campaña para hablar con Fernando Birri, para quien tenía dos cartas, una de Arturo y otra de Omar del Carlo que es muy amigo de él. Ya con Alessandro di Stefano, autor muy vinculado con el teatro y el cine, y también con la televisión por intermedio de su hijo que es director en esto, había hablado el día anterior acerca de las posibles ediciones, etc., pero naturalmente no veía la manera de informarse de modo concreto en tan poco tiempo. Felizmente di con Fernando que vino a buscarme al hotel. Le dije que me interesaba tener un punto de vista general con respecto de la posible edición de Botella al Mar en Italia, precios, etc., que me diesen una primera idea antes de averiguar en París, y luego, al volver a Italia ir al detalle. Fernando me dijo que hace cosa de un año había estado en Roma una muchacha Marta no sé cuantos, que publicó en Botella al Mar y que es amiga suya, con el mismo encargo de Arturo. Que él la puso en contacto con Darío Puccini, traductor de casi todo Alberti y del Canto General de Neruda, y que dirige para una de las editoriales romanas una colección de novela. Esta muchacha le dejó a Puccini la colección de Botella al Mar, habló del asunto muy en serio, y desde el momento en que se fué “no se supo más”, cosa que al parecer le dio a Puccini la impresión o de una falta de seriedad o de que no supierais muy bien qué era lo que queríais hacer. Fernando trató de que yo viera a Puccini, pero fué imposible por falta de tiempo. Tanto Fernando como el otro trabajan como negros. A Birri le premieran dos películas, una de ellas con el primer premio en el Festival de Bruselas (son cortos metrajes), trabaja como director y ahora también como actor. Te doy aquí las direcciones de ambos, por si quieres en algún momento, y puesto ya en antecedentes, escribirles tú. Fernando Birri: Piazza di Spagna 9, Scala B, int. 1. Darío Puccini: P. Clodio 29. F.
Ahora bien: me parece que esta muchacha cuando habló con Puccini no supo explicarle muy bien de qué se trataba y hay aquí un equívoco. La impresión, tanto de Puccini como de Fernando Birri, era la de que vosotros queríais que un editor de Roma tirase aquí Botella al Mar con su sello editorial, o con el de él y el vuestro, en edición bilingüe, para vender aquí, o aquí y en Buenos Aires. Lo que yo te entendí es que queréis hacerlo aquí, pero poniéndose uno en contacto directo con el impresor y no entregando la colección en manos de otro editor, que naturalmente se llevaría su parte. Además habían entendido que se encargaría de la Colección Puccini (creo que es muchacho serio y de valor, de familia vinculada desde hace mucho con la literatura). También asegura todo el mundo que si en Buenos Aires se vende poca poesía, en Roma y en general en Italia no se vende ninguna. Tal vez poniendo la colección en manos de Puccini, que la haría prologar por altísimos representantes de la poesía italiana y traducir por gente responsable, tendría cierto interés para la crítica, pero ven un inconveniente en el hecho de que la calidad de las cosas publicadas en la colección decae a ojos vistas. Como te digo, no pude ver a Puccini; dejé los datos necesarios en manos de Birri, diciéndole que lo necesitábamos primordialmente, antes de hablar para nada del asunto, ni en serio ni como proyecto, eran precios; precios de imprenta, encuadernación, etc., y de traducción. También las condiciones en que otro posible editor se haría cargo de la colección. Espero respuesta de Fernando en París, de acuerdo con lo que le diga Puccini. Me resultó muy difícil aclarar las cosas, en especial la interpretación de Puccini acerca de lo que queréis hacer con la colección, puesto que ellos toman la cosa tal como la planteó la señorita Marta X, y yo no estaba segura de haberte interpretado bien. Dejé, pues, las cosas sin aclarar, puesto que nada se pierde con tener los datos que Puccini dé y yo no tenía tiempo de encontrar otro por mis propios medios. Como sabes, las imprentas están en provincias; en general los editores de Roma imprimen también en provincias. La búsqueda directa de datos requeriría un tiempo que yo en Italia no tuve, pero que si vuelvo (cosa, como ya te dije, probable) tendré. Puccini, te repito, tiene la impresión de falta de seriedad, y creo que a eso se debe que no haya buscado un minuto para hablar conmigo, sacándolo de donde fuera.
En cuanto a esa recopilación sobre cine italiano y francés, de que también me hablaste, puede hacerse. Tanto Birri como Di Stefano, que es amigo mío de Buenos Aires, hombre serio y con muchas amistades aquí, me prestarían toda clase de colaboración. Ambos (cada cual por razones distintas) consideran importante comenzar lo referente a Italia con una reseña, aunque sea breve y crítica, de la época de pre-guerra (llamémosla así). La Cinemateca de Roma, me dijo Birri, es bastante mala. Pero, naturalmente, estas son cosas para concretar cuando yo haya visto el panorama francés y averiguado qué demonios puedo hacer y dónde podré encontrar un trabajo que me permita vivir. No puedes imaginarte la enormidad de dinero que cuesta la vida aquí. Todos mis cálculos se han venido abajo y cada día surgen nuevas circunstancias que me desbarajustan el presupuesto. Es posible que Birri vaya pronto a filmar a París, donde volvería a verlo. Quedó en escribirme, de todas maneras, por el asunto de Botella al Mar, y de estar pendiente de cualquier oportunidad de trabajo que pueda surgir para mí en Roma, donde sí podría asistir a los cursos del Seminario de Arte Dramático y a los de la Escuela Cinematográfica, que con respecto de la de París tiene la ventaja de la práctica prevaleciendo sobre la teoría, que prima en la de París. En cambio la Cinemateca francesa es importantísima. Todo puede hacerse. Conversando con Birri, llegamos ambos a la conclusión de que si bien en lo relativo al cine italiano todavía está sin “explotar” la “documentación y la información”, ambas abundan en lo referente al cine francés, y que posiblemente tuviese interés tocar el cine italiano de la manera en que hablamos en Buenos Aires y el francés haciendo un resumen crítico, trazando un panorama general y situando todas las corrientes de los últimos años para recogerlas en su actual desembocadura. Te escribiré acerca de todo esto desde París. De momento estoy preocupada por el aspecto monetario de la vida. No olvides que si comenzáis a editar cosas “de interés general” o a traducir nuevos autores franceses o italianos, yo puedo ponerme en contacto con ellos e incluso traducirlos. Hay teatro nuevo que tal vez conviniera tomarlo a tiempo. Tengo entendido, por ejemplo, que unos jóvenes de Buenos Aires solicitaron de Prevert permiso para traducir su poesía, y Prevert, muy asombrado de que en Buenos Aires se interesasen por él, les mandó el permiso a vuelta de correo. Hace de esto un año, y “nunca más se supo”. Está el teatro de Prevert, está el de Ionesco y otras cosas que tal vez no hayan tomado aún las demás editoriales. En novela sucede lo mismo. Piensa en el asunto y contéstame. Aclárame si yo había entendido bien tus proyectos sobre Botella al Mar. Si vuestra nueva editorial marcha con comercial normalidad, puedo haceros de agente y comprar derechos antes de que sean acaparados por los agentes de Buenos Aires. Pero te vuelvo a repetir que la experiencia de la gente de aquí es que las cosas en Buenos Aires nunca terminan de hacerse y no toman muy en serio lo que uno les diga. Si se quiere lograr algo hay que demostrarles serenidad, resolver el problema del pago regular de derechos de autor y desarrollar las relaciones a un ritmo normal. Luchan mucho por la vida y cuando piensan que se les hizo perder tiempo, no es que se incomoden, pero tratan de no seguir perdiéndolo. Esa es mi impresión, y tú serás el primero en comprender que así son más difíciles las cosas. En cuanto encuentre un alojamiento en París comenzaré la campaña de Francia, sin abandonar las relaciones con la gente de Italia.
Contéstame de momento a la dirección de mi padre: César Alvajar. Para Amparo Alvajar, 78, Rue d´Assas. París VI. No dejes de escribirme para poner al día tus proyectos.
Dile a Arturo que al fin y al cabo no me despedí de él y que lo siento mucho. Dale un abrazo. Que me escriba.

Saludos cariñosos a los Baltar, un buen recuerdo para ti y para Maruja un gran cariño.

Amparo

En estos días ando con una borrachera de escultura y sobre todo de pintura. Por si algo faltaba, vi en Milán cien cuadros del Museo de Arte Moderno de Sao Paolo. Tengo la cabeza como un punching ball.

Luís Seoane.
Bartolomé Mitre 3793, 2º, F.
Buenos Aires.

Carta de Paz Andrade a Seoane. Sen data
Lima
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paz Andrade a Seoane. Sen data


[s/d]

SR. LUIS SEOANE LÓPEZ
PINTOR
MONTEVIDEO 1985, piso 13, d. 68
BUENOS AIRES
(Argentina)

Queridos Maruxa e Luís:

Pouca cousa son tres noites e dous dias para Lima. Mais palpase o crecimento d-este país. A cibdade está modernizandose, medrando andinamente en outura, con certo respeto ao legado virreinal, que é inferior ao de Mexico. Cecais Ayacucho e Cuzco –que non puden conocer– sexan outra cousa. O pulso economico e de forte base e moi ambicioso na arrancada car-a prosperidade. Non puden conocer mais que o museo antropoloxico, que impón asombro. A colección de ceramicas incaicas é d-unha riqueza de formas inesgotable. O poder que a maxinación comunicou a mao, e a plasticidade do instrumento de moldeo, poucos pobos de todol-os tempos puderon abranguelo como eiquí. Outra vez, moitas gracias, pol-as vosas xentilezas, e a mellor aperta de

Valentín

Carta de Sábato a Seoane. Sen data
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Sábato a Seoane. Sen data


16 de octubre

Querido Seoane:

No tuve la suerte de encontrarte cuando fui por tu última muestra, admirable muestra por donde se la mirase.
Siempre tenés deseo de hacer algo con un texto mío?

Espero tu respuesta.

Ernesto (Sábato)

Carta de Raurich a Seoane. Sen data
Salamanca
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Raurich a Seoane. Sen data

Salamanca, septiembre 27 [¿?]

Queridos amigos:

No es que recién me acuerde de vosotros; es que sólo ahora dispongo de la calma necesaria para poneros unas líneas. Este viaje express en el que ni siquiera acabo de soslayar, me desazona y disgusta conmigo mismo. Yo hubiera deseado quedarme algunos meses en cada tramo de la escala. O algunos días que como los de Santiago significaron meses o todavía algo más hondo que el tiempo, una amistad como la vuestra. Pero comprendo, por otra parte, que esto es imposible. Creo con todo salvar alguna cosa de esto –a mi pesar– via crucis turístico. He ido enhebrando una visión de conjunto de ciudades y catedrales. Y he seguido con obediencia católica el magnífico itinerario de Manteiga. Atención: que voy a decir un disparate: lo que me ha cautivado más en el, no es Finisterre, ni Betanzos, ni el Ferrol; es Camariñas y Mujía. Posiblemente en esta impresión predomina cualquier accidente, pero es así, en todo caso, es la consecuencia del ritmo del viaje reñido con el alma del paisaje. Coruña es alegre como ninguna de las ciudades españolas que hasta ahora he visto (espero ponerle unos tonos más cálidos cuando regrese de Andalucía) tiene un aire barcelonés y espíritu de Francia. Pero Santiago puede estar tranquilo quien llega a amarla, le guarda siempre fidelidad esencial. Coruña para pasar como una aventura galante.
En León, marqué el más absoluto grado de la indiferencia, exceptuadas, naturalmente, la Catedral y en particular, la Colegiata de San Isidro, gracia románica, maravillosa de ingenuidad y de misterio, que prolongó idealmente mi estado en Compostela. En Burgos, la comprensión y el asombro, me quemaron toda la emoción. He vuelto a leer a Warringer. A Salamanca, apenas he terminado de llegar.
Como podéis apreciar, nada interesante. Un film pasado por un premioso operador y la melancolía de partir antes de haberse detenido.
He recibido algunas noticias de Buenos Aires, que conforman las perspectivas de que hablamos. Posiblemente, haya de marcharme antes de lo que pensaba, quizá unos quince días, es cuestión del barco. Esto me hizo dejar a prisa Coruña y sacrificar el norte al gótico . De Cebreiro, con quien estuve dos veces, y de quien hube de despedirme por carta, me traje una grata impresión: es arbitrario, cordial, sincero y talentoso. No pude conocer nada suyo, pero el da idea de un temperamento artístico fuerte y personal. Y por ahí, ¿qué ocurre? ¿Se produjo algo en la Universidad, a raíz del Estatuto? Envió Maside un cuadro al salón de otoño. ¿Qué hay del viaje de Manteiga a Madrid? Espero veros pronto, aunque sea en fotografía (¿cómo salieron?). Pero cualquiera sea la fecha de mi partida, haré la prometida escapada. Dadle de mi parte un estrecho apretón de manos a Maside y recibid un abrazo de vuestro amigo

Raúrich

Saludos a Eiroa

Carta de Parker a Seoane. Sen data
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Parker a Seoane. Sen data


[s/d]

Mis queridos Luis y Maruja:

Estando en casa de Emma, me enteré por una carta de ustedes a Noemí que todavía, Luis, estabas fastidiado con tus molestias de reuma o algo similar. No sabes cuánto te compadezco; tú sabes, ustedes saben, que yo soy la campeona de ese tipo de dolores, agregado a veces, como este año con una fractura de brazo y ya estando bien de esto, una tremenda torcedura en una pierna, estando en un siniestro colectivo, abarrotado de gente y con un chauffeur sin escrúpulos para la vida de los heroicos pasajeros…
Así que comprendo y compadezco a los que sufren cualquier dolor de huesos. Además parece que han pasado una sequía increíble en la lluviosa Galicia. Espero que ya todo esto habrá pasado y ya en los últimos días de España, mejor en todo sentido.
Todos los amigos los extrañamos y queremos (ese día en lo de los Lifschitz se habló con tanto interés y unanimidad de cariño de ustedes que, aunque para ustedes no es novedad, es tan agradable sentirse querido...)
Pronto, según dijeron, Noviembre? volverán y yo me regocijo de pensarlo.

Abrazos fuertes con todo el cariño de

Margot

Nota: para a data é pasado o verán, ver cartas de Noemí Gerstein

Carta de Osvaldo e María del Carmen Guariglia a Luís e Maruxa Seoane. Sen data
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Osvaldo e María del Carmen Guariglia a Luís e Maruxa Seoane. Sen data


[s/d]

Queridos Maruja y Luis:

Tuve que esperar que pasara el tiempo para animarme a escribiros. La muerte de José Luis fue un golpe tremendo y me imagino cómo os habrá caído a vosotros. Para nosotros fue horrible. Teresa y José Luis eran de nuestros amigos más queridos. Acabábamos de estar con ellos en Pinamar. La última vez habíamos cenado el 10 de febrero. Una de esas noches –encantadoras con mucha charla y muchos proyectos. Cuando abrí La Nación, el 2 y me saltó la foto de José Luis fue una total sensación de inudidad. De ahí en adelante, ¡en fin! un dolor muy grande. No hemos vuelto a ver a Teresa. La distancia es grande, seguimos sin coche. Todo se hace difícil, pero creo que no hay día en que no piense en ella.
Ya veis. No quería escribiros para no hablar de eso, pero no puedo evitarlo.
¿Cómo estáis vosotros? Nosotros vamos tirando. Osvaldo estuvo dos semanas en Venezuela y cuando volvió nos fuimos a Campo de los Ulloa aprovechando las vacaciones de invierno, pasamos buenos días montando a caballo y “relajando tensiones”. Dicho sea de paso, Osvaldo está curando una úlcera duodenal. En octubre o noviembre, va a un congreso en Göttingen. Pasará por España, así que supongo que os llamará por teléfono. Yo tengo ganas de acompañarlo, pero sólo un milagro podrá conseguirnos los $1.000 USA para el pasaje. ¿Se os ocurre algo?
Terminé el trabajo sobre la Comedias Bárbaras y ahora lo paso a máquina. Tendría que ponerme en comunicación con Carballo Calero por si puedo aún presentarlo en España (aunque los cursos están –creo– vencidos). Pero de cualquier manera tendría que agenciarme los cuartiños para el viaje. Ya veremos.
¿Qué proyectos tenéis vosotros? ¿Cómo estáis?, según mi tía Flora, el verano es “fatal”. ¿Realmente? Paco va a Galicia la segunda quincena de agosto. Me mandó pedir vuestra dirección que había perdido. No sé si sabéis que está desde abril, viviendo en Sitges.
Lo vi a Alberto un par de veces y me dijo: ¿que te dedicara el primer tomo de sus O. C [Obras Completas]? ¿Era eso o algo así?
Queridos, perdón por no haber escrito antes. Siempre somos desatentos. Justamente con quienes más queremos. Que estéis bien. Un abrazo de Osvaldo y otro de vuestra

Maricarmen

Carta de González Carbalho a Seoane. Sen data
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de González Carbalho a Seoane. Sen data

[s/d]

Mi día de llegada a Vigo
(Impresión con aire de carta)
Amanecía cuando entramos a Vigo. Agazapadas en la bruma, alcancé a ver dos islas vigilantes, entre las que el Laennea pasaba silencioso. Y apareció la inmensa bahía en un profundo éxtasis de plata: y pálidas luces, barcas a velas deslizándose rápidas sobre el agua y el círculo erguido de la costa. Manuel Colmeiro, el pintor gallego que bajaría en El Havre, iba enumerando las poblaciones y a su vez despertaban, iluminándose. Ahora la luz es rosada, azul, verde. Y yo vuelvo a mi infancia, cuando mi padre, de sobremesa, hablaba de la ría natal. [Quise entrar a España por la puerta de Vigo y aquí estoy, con llanto en los ojos, dispuesto a que echemos una parrafada, tierra de mis mayores. Así decía entre mí, oyendo a Colmeiro, su emocionada enumeración, sin responderle palabra. Veíame como ser imaginado más que real. Este era yo; el que soñé este viaje. Y lo realizaba. Lo soñé de niño, oyendo a mi padre hablar de tu hermosura, oh Vigo. Después lo soñé, tocada el alma de nostalgias y anhelos. Lates en mis venas, tienes una afirmación de tiempo en mi sangre. Y ante mis ojos despiertas, ciudad marinera, en un círculo que me va abrazando. Tus techos rosados, tus casas de piedra, tu vegetación generosa. Ondula el terreno en un movimiento equilibrado musicalmente. Y siento la embriaguez que se experimenta cuando nace un amor. –Que al morir– rezo– me cubran con sábanas de este aire balsámico y anide en mis oídos esta música de rumores. Y tú me respondes con tu mañana de generosos augurios, vieja ciudad, anterior patria mía.
Ya cae la planchada. Estamos descendiendo. Pienso que deberían tocar el polvo del suelo y persignarse con él. Y me oprimen de pronto las manos de Paco Fernández del Riego, el gran escritor amigo, que me presenta al poeta Emilio Álvarez Blázquez. Me llevan del brazo. A no ser así, sabedlo, caería, que la emoción me acorta las fuerzas. Pero me reconforta el almuerzo, al que se uno el poeta Celso Emilio Ferreiro, otro gallego de ojos azules. Comemos ostras y centolla, rociados con vino del ribeiro. Del Riego hace alarde de erudición nombrando peces y mariscos. Para el café, subimos en automóvil al parque del Castro. Desde allí veo la bahía a la inversa de mi entrada a Vigo. Comprobaré más tarde que desde cualquier ángulo que se mire, la bahía, su agua de un alucinante verde, se contempla siempre. Las gentes llevan grabada en sus ojos esta natural grandeza. Y la lírica niebla que es frecuente a la distancia. Tu padre nació hacia allá –habla Del Riego extendiendo el brazo– en el Valle Miñor, puedes ir en tranvía.
Y regresamos, ya sin el auto, descendiendo con lentitud la pendiente llena de sorpresas, entre residencias envueltas en un hálito virgiliano que invitan al ocio, a la labor creadora. La tarde resplandece. Los pinos extienden su umbrosa cabellera. Hay pájaros que cantan con cristal tan puro que obligan a callar. La claridad es también un cristal purísimo. Cierto es que hablamos de poesía, de acuerdo todos en que el nombre de Antonio Machado se hermana con el de Fray Luis. Un clásico. Conjúgase todo en una misma atmósfera: el paisaje, estos hermanos sin apuro, la conversación. Inesperadamente, oigo mi voz, digo que ni a la hora de la siesta callan los pájaros y mi voz no disuena en el ámbito, entre estas casas, en la pendiente que conduce al centro animado de Vigo, bajo esa luz que es fresca y cálida, nueva y antigua. Entonces me siento inauditamente dichoso y quedaría sentado sobre una piedra, como esa mujer que toma el sol, la cabeza cubierta por un pañuelo oscuro. Oyendo al tiempo. Mi padre me dice desde mi corazón: “Está bien, hijo mío”. Y le respondo: “Sabes que vine a encontrarte en tu tierra, porque no era posible tanto tiempo sin verte”. ¿Sería exagerado decir que voy sabiendo quién soy, que comprendo mejor cuanto pienso, con estas cosas? A mi lado mis amigos, seguimos andando. “Sí, –dice del Riego– la austeridad de Machado se encuentra sólo en los clásicos...” Y un jilguero alza su voz, levantándonos en su trino, sosteniéndonos en el aire un instante en que el cálculo del tiempo se pierde y puede ser eternidad.

González Carbalho

Querido amigo Seoane:

Vd. me pidió las impresiones de mi primer día en Vigo. Aquí van. No reflejan sino una parte de lo mucho que siento. Vd. se sentirá deseoso de estar con nosotros. Y Maruja también. Los hemos recordado con verdadero cariño. Aquí los siento, en toda esta maravilla de carácter y de color que es Vigo. Me he deleitado andando por la ciudad, solo, viendo las sardineras a las que siempre se acerca un gato ilusionado. Me encanta ver como camina la gente, su ritmo, por las pendientes. He visto mujeres con verdaderos huertos en la cabeza. Qué tema las verduleras para pintar! La gente aquí es excepcionalmente hermosa y buena. Hablar por las calles con alguien es recibir una atención. Si les viene bien, háblenle a Maceira y a Angelita diciéndoles que los recuerdo a cada paso. Un abrazo para Vds. de

González Carbalho

Carta de Freitas a Seoane. Sen data
Madrid
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Freitas a Seoane. Sen data



[s/d]

Luis:

Há muito que não o vejo. Apareça, homem.

Abraços prá Maruja de Lídia e meus.

Newton

Carta de Falcini a Seoane. Sen data
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Falcini a Seoane. Sen data


Buenos Aires, Julio 31 de 1967

Sr. Luis Seoane
La Coruña
Galicia

Querido amigo:

Su caída nos sorprendió a todos sus amigos, que son muchos los que les quieren bien.
En estos momentos estará mejor del brazo y habrá vuelto a su trabajo, tan necesario para su espíritu y su espíritu y su vitalidad. Poco antes de que ud. nos diera la noticia de lo que le ocurriera, corría en Buenos Aires el rumor de que ud. se había accidentado, pero sin precisiones. A su vuelta conoceremos cómo fué. Al llegarle estas líneas estará en condiciones de volver al trabajo y a su plena actividad.
Imaginamos el golpe que sería para Uds. la desaparición del amigo Arranz. Por lo que me dice, me entero que Vds. también entendían que Arranz debía mostrar las maravillas de su arte cerámico. Y, digo también porque muchas son las veces las que yo le instaba a realizar una muestra de su obra personal. Pero el, con su acostumbrada modestia, sonreía. A veces, con Tove le llevábamos la carga sin conseguir decidirlo. Y, poco después se nos fue.
Queridos, Maruja y Seoane, este año pensé que iríamos a verlos en Galicia, de vuelta de Rusia a la que me habían renovado la invitación. Pero hasta ahora no se concretó la renovación, muy a pesar mío, atento al deseo de llegar a conocer Galicia y la obra del Maestro Mateo en compañía de Ustedes. Qué fiesta para Sarita y para mí! Qué sueños!!! Será verdad tanta belleza? Yo no desespero!

A la espera de buenas noticias de Uds., un gran abrazo de

Falcini

Carta de Cáceres a Seoane. Sen data
Nova York
Montevideo
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Cáceres a Seoane. Sen data



A Luis Seoane

[s/d]

Querido amigo:

Un año enferma, varios meses en sanatorios aquí, y luego tres meses en Boston. Al fin, crucé a España. Carmen y Rafael fueron a esperarme a Madrid. Estuve quince días más con ellos. Quince días de luz que me valieron más que todo tratamiento!
Consultando con Rafael sobre la edición de un nuevo libro mío –Cantos del destierro– resolví pedir a Losada su hospitalidad. Y Rafael me dijo que yo podía pedir a Vd. que –en caso de sí de Losada– me vise un poco el trabajo de imprenta, además de influir en lo posible, para que se hiciese rápidamente, en razón de los plazos de Concurso de aquí. Yo no sé, Luis, si esto será muy molesto para Vd. Rafael también le escribirá pidiéndoselo. Yo escribí hoy a Losada.
Después de tantos meses de combate con la enfermedad y de coloquio con la muerte, esta impaciencia no les parecerá rara…
Espero que perdone todo esto. Saludos de Alfredo para Vds. y para todos los amigos.

Un gran abrazo para Maruja y para Vd. de

Esther

Afectuosos recuerdos a todos
Nuestra dirección es siempre 18 de julio 1006
¡No tenemos la vuestra!

Carta de Brughetti a Seoane. Sen data
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Brughetti a Seoane. Sen data

[s/d]

Amigo Seoane:

Acabo de ver el librito. Me parece muy bonito. Yo lo felicito y le quedo muy grato a su cordialísima dedicación.
¿Quiere usted todavía pensar en el modo como esta monografía y el libro próximo, podemos entregarlos a quien pueda repartirlos para cubrir los gastos?Lo llamaré mañana jueves a las 17 horas a Nova para vernos luego.

Un abrazo.

Brughuetti

Carta de Blum a Seoane. Sen data
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Blum a Seoane. Sen data

Sen data

Estimado amigo Seoane:

Es esta la dirección del interesado. Mande, por favor, 3 ejemplares de Tapas para libros 1y mándeme la factura para pagar.
Saludos cordiales para Vd. y señora.
Sigwart Blum

Carta de García Sabell a Seoane. Sen data
Santiago de Compostela
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de García Sabell a Seoane. Sen data

Dr. Domingo García-Sabell

[s/d]
Querido Luis:

Velahí vai ise reportaxe. Non ten importancia, pro nunha das fotos está Bagaría. Penso que che interesará. Recibín a túa carta.

¡Non te esquezas do poema autógrafo de Alberti!

Unha moi forte aperta.

Domingo

1930-12-06
Carta de Cabeza de León a Paz Andrade. 1930
Santiago de Compostela
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Cabeza de León a Paz Andrade. 1930 en 06/12/1930

Santiago, 6 do Nadal 1930


Sr. D. Valentín Paz Andrade


Meu querido amigo e compañeiro:

Habíamos quedado en que si tiña que actuar antes das vacaciós, me avisaría vosté con duas semáns de anticipación, pra dispoñer as cousas de maneira que poidese cumprir meu compromiso. Pensando que xa este quedaba (según o desexo que lle expresei) hastra despois das vacaciós, dispuxen dos dias da semán entrante de modo que me é imposibre n-ela satisfacer os seus desexos, que son os meus. Rógolle, pois, que si non se apraza miña conferencia pra despois das Páscuas, me avise pra ir en tal caso o xueves, 18 a esa. Pro si ha ser así, dígamo axiña, pois teño un ensamio de cousas que colocar n-esta tempada e convenme moito saber o que detremiñen vostedes.
Xa sabe, supoño, que o Seminario de Estudos Galegos fará n-este curso a sua xuntanza xeneral en Vigo. Serán tres días de laboura nos que tratamos de conseguir veñan algúns socios portugueses a facer seu ingreso no Seminario. Teremos sesiós púbricas po-o xeito das que se celebraron en Pontevedra na derradeira xuntanza de esa crás que celebramos. Temos desexos de dar a coñecer o noso centro n-esa simpática cibdá; e alá iremos.
Non se descoide, si teño que ir o 18, de avisarme axiña. Sempre seu afectisimo e bon amigo e compañeiro


Salvador Cabeza

1932-10-19
Carta de Carballo Calero a Paz Andrade. 1932
Ferrol
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Carballo Calero a Paz Andrade. 1932 en 19/10/1932

Ferrol, 19-X-32

Sr. D. Valentín Paz Andrade


Querido irmán:

Ignoro si obran no teu poder dúas cartas do Grupo Ferrolán do Partido, solicitando de ti a mercede de un mitin n-esta vila. O certo é que nin tí contestaches a esa petición nin Pontevedra â notificación oficial de constitución do Grupo.
Espero que de esta vez te molestarás en escribir dicindo cando pode ser eso, e con qué oradores podemos contar. Non pode faltar Picallo. Por min, que veñan os tres diputados. E de saber que falaría eu, e outro de eiquí faría a presentación. Creo que nos debedes proporcionar non menos de tres oradores. Castelao caería moi ben. O outro podes ser tí mesmo, ou Bóveda, ou quen querades.
Decatádevos do intrés que ofrece a conquista de Ferrol, colonia castrense de Castela, ulster e Gibraltar galego, quinto reino de Andalucía, etc, etc, etc. Xa veríades que o Grupo se move, pero apenas hai máis orador que eu, e diñeiro ningún. Non nos esquezades, ou nos pasaremos a Álvaro.
Ocurre que eu fun n-outrora Director de Prensa da FUE, pol-o cal facía «Scholarum». Dende entón, o Pueblo Gallego envíaseme gratuitamente. Pero como agora estóu en Ferrol, non o recibo, e o recibe a miña ex-patrona de Santiago, o que non é xusto. Rógoche que fagas a oportuna xestión pra que, si se empeñan en mandarmo, mo manden a Ferrol, Sinforiano López, 183,3º, e non a Santiago, Troya, 10 baixo; antre outras razóns porque en Troya non podo recibilo.
Espero que me responderás axiña, ante a ameaza de escisión. Escríboche ô Pueblo porque da túa direición somente lembro a verba «Urzáiz». Apertas.

R. Carballo Calero

1932-11-01
Carta de Paz Andrade a Carballo Calero. 1932
Vigo
Ferrol
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paz Andrade a Carballo Calero. 1932 en 01/11/1932

[Vigo], 1 novembre 1932


Sr. Don Ricardo Carballo Calero
Ferrol

Querido Ricardo:

Ainda hoxe me foi entregada a tua carta do 19 derradeiro, dirixida a-o Pueblo. Das outras cartas non sei, pois é a primeira que recibo d-ese Grupo, despois das que teño escrito a Valerio, en resposta a outras d-él.
Da Segredaría de Propaganda encarregouse de novo Núñez Búa, a-o que trasladaréi a tua petición. Mellor será que indiquedes xa o día, e posto que vides desenrolando unha laboura dinámica, podedes orgaizar otro pol-a tarde n-un pobo perto d-esa vila. Dende logo conven que vaian a-o mitin Picallo e Castelao, e cecais Bóveda. Eu iréi na segunda tanda, pra outro que se orgaice.
Felicítovos cordialmente por esa actividade. Non agardabamos tanto, os que do Ferrol tiñamos conocimento antigo e certo. Adiante, pois.
Farei mañán a xestión que encargas pra a adeministración do Pueblo.
Lembranzas a todol-os irmáns d-ese puxante agrupamento e ti recibe unha forte aperta do teu sempre amigo e compañeiro


[V. Paz-Andrade]

1934-09-09
Carta de Azcoaga a Seoane. 1934
Madrid
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Azcoaga a Seoane. 1934 en 09/09/1934


Madrid, 9 de septiembre de 1964

Luis Seoane
Montevideo 1985, piso 13, Dº 68
Buenos Aires:

Querido amigo:

Me debías carta, porque la mía última se cruzó con una nota que me enviaste, recogiendo un recorte sobre mi Spilimbergo. Y la echaba de menos. Te suponía, como me cuentas, trabajando como siempre, y en ese sentido te justificaba. Habiéndome alegrado profundamente tener noticias vuestras.
Antes de marchar a Ibiza, donde hemos pasado dos tercios de agosto, recibimos noticias de Lala, diciéndonos que os estabais pensando la vuelta... Creí que habíais prescindido de ella. Veo que sigue siendo un poco vuestro sueño. Aunque por lo que me cuentas, la cosa os marcha viento en popa... Sin embargo, ¡ese país...! Comprendo perfectamente que, día que pasa, día que la misma se os haga más problemática. Pensadlo. Porque ahí tenéis todo.., salvo lo que sólo España brinda. Y aquí, la cosa continúa como la dejaste. Salvo el bache de julio y agosto las galerías comienzan a desperezarse... Biosca no volvió a hablarme de la revista, antes y después de mi conferencia en su galería. Juana Mordó, evidentemente, inauguró hace tiempo su galería en Villanueva 7. Unos dicen que la va de maravilla... Otros, que como la mona. No ha hecho exposiciones sensacionales. Salvo la correspondiente de el Greco, que reunió previo anuncio periodístico en el que se solicitaban “muchachas para bailar flamenco” a la “afición folklórica de Madrid y alrededores” y a toda la pederastia –¡ay!– que le sigue... En el apartado artístico, fui nombrado otra vez jurado en Albacete... Pero como había que ir el 7, y nosotros llegamos de Ibiza el 5, puse un pretexto y me he zafado del compromiso...
Me alegra mucho lo que me cuentas de Laín y Millares. En este plano de cosas, anteanoche estrenó Jorge Grau una película titulada El espontáneo, bastante discreta. Se trata de un “director nueva ola”, de los que ya aviejan a Bardem y a Berlanga, que va a hacer inmediatamente el Acteon de Jorge Oteiza, que, como sabías, dejó la escultura por la cinematografía. Está con más barba y más nervioso que nunca...
La familia sigue viento en popa. Clara volvió de Londres donde ha estado un año. Veranea en Guadarrama y se dispone a ver si encuentra un puesto de traductora en Asuntos Exteriores. Isabel, que prepara su segundo de Sociología, estuvo un mes por Galicia, metida con algo que puede llamarse el “SUT” y ha venido enloquecida de tu tierra. Myriam se fue para Aragón donde ha pasado sus vacaciones, y llega mañana mismo. Y Rafaelillo prepara su tercero para hacer cuarto y quinto el año que viene y ponerse al día. Está altísimo, ha engranado en lo que podríamos llamar “la cultura” y me tiene algo más contento. (Descansó en Benidorm).
María tira con sus “ñañas”. Siempre se queja de los pies o del hígado. Pero eso ya es algo domésticamente habitual. Ha vuelto estupendamente de las vacaciones, donde no hicimos sino descansar. Por mi parte, descansar y curarme de una extraña depresión que sufrí desde mediados de junio a finales de julio... ¡Los viajes, los reajustes, los problemas..! Para qué ampliarte ciertas panorámicas.
De Dieste, metido en su rincón, no sé una palabra. De Varela, tampoco. (Estuvo aquí su cuñada Betti y me contó las últimas novedades). Cuadrado me envió su último libro de versos. Mediante Gustavo Soler y el almirante Penas, que andan por ésta arreglando un problema argentino de barcos.
Los últimos profesionales argentinos llegados por estos pagos han sido Celia Zaragoza, Haydée Barroso, Julia Prilutzsky y César Tiempo. Éste, concretamente, llegó a Bélgica ayer. No creo que estos dos últimos anden por España decididos a conectar con el Perón viajero. Pero es claro que no hablen de otra cosa que del decidido viaje de vuestro expresidente. Según mis informes, el pundonoroso ejército argentino ha dado el sí para la vuelta. En vista de que Thomas Mann, agente especial para Latinoamérica de los EE.UU. tiene mucho interés de oponer la rutilante figura del marido de Eva, a la cada vez más arrolladora de Fidel Castro.
Por mi parte, sigo esperando que TAURUS dé mi libro de versos y hago para la misma editorial una pequeña cosa que se titulará Dibujantes de Madrid. Una revista técnica particular me ha encargado una larga serie de notas sobre cuadros marítimos, que me proporcionará buenas pesetillas. De Italia, me vino una proposición importante de Ansa, que desprecié porque no tengo gana de viajar por otros lugares que no sean los españoles. Después de una conferencia que di sobre la novela en Melilla, preparo las que este invierno daré en Poitiers, Valencia, Badajoz, etc., etc. Mientras continúo con mi diario, mis versos, bien que un poco “degonflado” respecto a lo creativo. La Editorial me quita todo entusiasmo, pues sigue el asunto viento en popa, me afianzo en ella, pero pierdo los días que es un gusto.
El teatro comenzó con un estreno de Mihura y una cosa de Marceau, mucho peor que El huevo y La sopa boba. Murió tristísimamente Blanca Tapia, el amor clandestino de Casona, y la enterraremos un grupo de íntimos hace unos treinta días. El dramaturgo estrena por provincias su abrillantado Quevedo y se dispone a que ello ocurra próximamente en Madrid. Ionesco será la novedad del María Guerrero cuando se abra y Tirso de Molina en El Español. Estivo por aquí Luisa Vehil y su troupe. El Ollantay que pusieron, es más aburrido que Marquina. Y...
Del asunto de mi piso, aunque te parezca horrible, siguen sin darme la menor noticia Feinsilberg y Perla. Yo no puedo hacer nada. Pero... Si vieras a Feinsilberg, a ver si sacas algo en claro. No sabes cómo te agradecería alguna noticia.
¡Qué pena que se haya muerto la mujer de Girri! Los golpes siempre vienen seguidos: primero, el lío en que nuestro amigo se vio envuelto. Luego, la muerte de una chica tan simpática y tan joven. Otra cosa es la pelea Marcos Victoria-Romualdo Brughetti, sobre que si este hizo o no hizo “circo temporal” por lo visto de Buenos Aires.
Como me dices que trabajas con Arranz, da muchos recuerdos al madrileño. Y dile que lo esperaba por aquí este verano. Me dijo que andaba gestionando un viaje. Pero por lo visto no se le ha logrado. Dile que hemos descubierto unos “refugios” en Fuencarral y Hortaleza, donde se come un cordero sensacional, de ese que no trastorna el estómago.
Estuvieron mis hermanos de Copenhague. Pasaron unos días, pues aceptaban una invitación de amigos portugueses. Los eslavos hace tiempo que no dicen nada. Tenían mucha relación con mi hija Clara. Pero desde que esta se ha venido, nada hemos sabido. (Por cierto, hablando de Londres: Salazar Chapela interesaba noticias a mi gemela sobre el diálogo Perón-Johnson, etc. Nos quedamos de una pieza).
Anoche, vi en el Gijón a Marcial Suárez. Pidió la excedencia en Radio Madrid. Y trabaja en la sucursal de Codex en Madrid. Este asunto lo lleva el sobrino de Aguilar.
De Alberti, tengo noticias indirectas. Ya tiene un piso en Roma y otro en el campo. Va a publicar Doce sonetos romanos a todo lujo. Y Mondadori da una “choix" de sus cosas. No recibe dinero de la Argentina, según contó a Penagos. Y anda un poco preocupado.
Me dijeron que venía Castagnino por estos pagos. Aún, que yo sepa, no ha dado señales de vida.
Sin otra cosa de particular y creyendo haber cumplido como corresponsal, todo nuestro cariño para Maruja y un gran abrazo para ti de tu siempre amigo

Enrique Azcoaga

Pasó por aquí el hijo de María Teresa. Hace meses que no pruebo el tabaco. Traduje a Verlaine para Edaf y con este dinero veranearemos.

1938-11-20
Carta de Caridad Mateo a Seoane. 1938
Nova York
Barcelona
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Caridad Mateo a Seoane. 1938 en 20/11/1938

Barcelona 20 de noviembre de 1938

Sr. Dn. Luis Seoane

Querido amigo:

Como ves te escribo desde Barcelona, pues he podido evadirme de La Coruña en unión de mis 4 hermanos y estamos hoy en el ejército republicano. Si escribes a Galicia no hagas mención a nuestra fuga que provocaría las iras de la guardia civil y falange sobre mis hermanas que allí quedaron.
La hermana de tu mujer y su hermano Emilio quedaban perfectamente, así como la viuda de Manolo: no puedo darte muchos detalles pues como comprenderás a nadie le dije mis propósitos de evasión. Plácido Castro, después de su detención por los falangistas se fue a su tierra y no volvió a La Coruña. Rey Barral estuvo preso pero hoy está libre y trabajando en su taller. De nuestra peña del Galicia apenas queda algún despojo visible, pues el que no ha sido fusilado o está movilizado o escondido.
En cambio aquí en Barcelona me he encontrado con muchos gallegos, evadidos del campo faccioso, entre ellos a Valenzuela (los dos hermanos), que también están movilizados.
Nuestra moral es fuerte, y nuestra fé en el triunfo es absoluta, a pesar de las dificultades y privaciones a que nos vemos cometidos. Y a propósito de esto te agradeceré, que si tu situación te lo permite me envíes algo de café, azúcar, tabaco, o lo que tú veas por ahí que está barato, pues tales productos están aquí, como es lógico, destinados enteramente a hospitales.
Te supongo haciendo una campaña intensísima en nuestro favor, así como a tu hermana a la que conocí en La Coruña y a la que saludarás de nuestra parte.
Poco antes de evadirnos los dos últimos de mis hermanos, que quedábamos en La Coruña, (en el pasado mes), me despedí de Nache, el odontólogo que marchó para ahí y que quizás te hayas encontrado.

Recibe un fuerte abrazo de tu amigo que desea dártelo pronto en el “Galicia”.

J. Caridad

Mis señas: J. Caridad Mateo, Claris 104-4º-1º Barcelona.

1940-12-00
Carta de Baudizzone a Seoane e Cuadrado. 1940
La Paz
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Baudizzone a Seoane e Cuadrado. 1940 en 00/12/1940

La Paz, XII-[19]40

Queridos Seoane, Cuadrado , Paredes , Suárez , Rossi :

Estamos en La Paz desde hace 2 días. Y desde hace 2 días la altura –3.600 metros– nos tiene con una jaqueca desesperada. Ayer intenté salir a dar una vuelta por esta ciudad que aún no conocemos. Cuando cruce la puerta del hotel, me sentía más o menos bien; media cuadra más allá tenía todas las tenazas del mundo prendidas en la nuca. Las calles suben y se empinan terriblemente; son una especie de tobogán con trampa: siempre, siempre, la subida al otro lado es más larga y más pronunciada. Apenas se da un par de pasos, el corazón empieza a protestar. Se siente—por primera vez lo hemos sentido Elena y yo– que el cuerpo no es más que un amasijo de órganos. Terminamos por darle razón a aquel lejano profesor de anatomía que pretendía hacernos creer que nuestro cuerpo era tal cual como ese mapa anatómico, con el corazón en rojo, las venas en azul cielo y el hígado en un rojo violáceo.
Aquí todo está supeditado a la “Naturaleza”. El hombre es un pobre diablo, apenas con maña suficiente como para ser antisemita, si conoce la excelencia de los judíos, o para intentar una sangría al bolsillo ajeno. Todo el mundo se mete, con el cuento de la Naturaleza, en lo que no les importa. Se llega al hotel: dos tipos le suplican a uno que no se bañe para nada: “usted sabrá que eso es muy malo: la altura...?” Si sales, otros cinco te exigen, con lágrimas en los ojos, que no camines porque es muy peligroso, que lo más sano es tomar un taxi: el de ellos, claro está. Si llevas sombrero, te dicen que no seas tonto porque perderás los rayos ultravioleta. Si sin sombrerista, “ojo con las lluvias tropicales”. Es tremendo: pero tienen razón, porque todo es aquí brutalmente natural. Hasta los coyas. Mientras viajábamos los veiamos en su tierra, en sus casas, en “su” ambiente, y eran una cosa seria y patética. Pero aquí, en la ciudad, son sencillamente ridículos: ¿Se imaginan Uds. una india, con 18 polleras, que usa sin cambiarse desde quien sabe cuantos años, desgreñada, etc., pues subir a un colectivo y decirle al chófer: “pare en la esquina”? O ese mismo indio desgreñado, sucio como un campeón, acercarse y “One peso if you fotografia mi” (+ o -) es decir, mangándote en lo que creen inglés...
A esta altura del viaje nos damos cuenta de cuanto queremos a nuestro Bs. Aires, donde todo es felizmente artificial y por ende, como diría D. Miguel, hecho con arte, es decir, con la mano del hombre.
Oh Bs. As., mi querida, vilipendiada ciudad de Bs. Aires! Con tus calles hermosas porque son llanas, iguales, chatas, llenas con el civilizado olor a nafta!
Abajo los volcanes; abajo los indios en las ciudades; abajo “los picos envejecidos”. Me c... en la Naturaleza!

Abrazos Baudi.

1945-10-14
Carta de Freitas a Seoane. 1945
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Freitas a Seoane. 1945 en 14/10/1945


B. Aires 14/10/45

Newton Freitas convida ao Sr. Luis Seoane para o jantar que ele ofrecerá no próximo dia 17, às 21 horas, no hotel Espanhol, ao poeta Augusto Federico Schmidt.

T: 35-5286

Sen firma (é o convite para un xantar)

1946-06-29
Carta de Torre a Seoane. 1946
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Torre a Seoane. 1946 en 29/06/1946

29.VI.1946

Sr. D. Luis Seoane

Querido amigo:

Sólo ahora me entero de que “Conrado Alem” es Ud. EXCÚSEME, por consiguiente, mi retraso en agradecerle la amabilísima nota de Cabalgata sobre mi Apollinaire. Ya sospechaba, por los demás, que esa mención de los Ibéricos, de Adlán y de Arte habría de proceder de persona tan enterada y de tan generosa memoria como Vd.

Gracias otra vez y un abrazo de

Guillermo de Torre


1947-00-30
Carta de Otero Espasandín a Luís e Maruxa Seoane. 1947
Paranaguá
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Otero Espasandín a Luís e Maruxa Seoane. 1947 en 30/00/1947


Paranagua, sábado (incógnito), 30 de 1947

Queridos amigos:

Perdonad que escribamos poco, no tanto como reacción contra los excesos pasados como por absorbernos el mundo exterior. Desde hace día y medio nos hallamos en el fondo de una ría fantástica, la ría de Paranagua, para mí insospechada hasta ahora, pero que nunca en adelante olvidaré. Al lado de esta ría, donde entramos para cargar café, el Río de la Plata es una charca sucia y aburrida. Esta ría puede compararse con la de Arosa. Está rodeada de colinas caprichosa: cuenta con muchas islas, con playas, nubes, gaviotas y, sobre todo, con unas aguas tan puras y ricas en luces, en colores, en reflejos que uno se siente maravillado, como si soñara y temiese despertar. Parece que hoy atracaremos para cargar y que saldremos el lunes a la mañana. También pararemos en Pernambuco para cargar más café. Ya os pondremos unas líneas. Nos acordamos de vosotros constantemente y os imaginamos en cubierta contemplando el agua, las riberas lejanas. Las colinas cubiertas de palmeras, los cormoranes. De teneros aquí, la felicidad sería completa. Cuqui está hecha una salvajita y lo mismo sus compañeros de viaje. La comida que nos ofrecen es para hacer palidecer los colores de Colmeiro y Seoane y Palmeiro y Torrallardona juntos. Quesos, paros, salsas, ensaladas, conservas, cremas, galletas, licores, frutas... Al comienzo del viaje pasamos frío y sufrimos unos pequeños trastornos sin llegar a mayores afortunadamente; yo todavía arrastro un pequeño resfrío. Pero el sol empieza a apretar y supongo que no tardará en irse del todo. También nos vamos tostando poco a poco. En cierto modo esta paradita nos vino al pelo para irnos aclimatando e ir olvidando los changadores de Buenos Aires, la gomina, los descamisados de arriba y de abajo, etc. Con todo aún soñamos con cosas de ahí, mezcladas con pesadillas. Así y esta noche soñé con... ¡Pensar! ¡Pensar en persona, que planeaba una revolución antiperonista. Pero en cuanto a sueños, nadie puede competir con los de Alicia: perros de las cabezas recitando poesías y cosas por el estilo. Hasta pronto. Y un gran abrazo de todos para todos sin excepción.

Los Otero

Queridos Luis y Maruja:

No sé si os creeréis que os recordamos constantemente, pero así es. Cuando nos asomamos a cubierta y vemos esta ría de ensueño rodeada de montañas que se meten por entre las nubes, cuando estamos sentados en cubierta contemplando el cielo estrellado y oyendo romper las olas en el casco del barco, cuando nos vamos a proa Ote y yo (nuestro rincón preferido) y allí cantamos cosas españolas que se pierden poco a poco en los recodos de la ría, cuando nos sentamos a la mesa con otros manjares exquisitos... a cada momento decimos: ¡qué cuadro pintaría Luis! O ¡Cómo cantaría Maruja con este fondo! El mar es divino. Buenos Aires nos parece algo remoto, soñado. Ahora no pensamos, ni hacemos planes, ni estudiamos, ni leemos... nos limitamos a vivir y respirar fuerte.
Llevamos varios días en este pueblecito cargando café; luego vamos a Pernambuco, pero tiene calles en cuesta, eso nos alegra mucho. Fuimos al mercado. Yo me enamoré de una cesta (las cestas son mi chifladura), pero me pedían mucho por ella y me resigné a perderla. Mirando desde una esquina de la calle principal y cuesta abajo me acordé de Betanzos ¿cuándo?
Bueno, hijos, me esperan para echar la carta. A todos los amigos, Colmeiro, Salgués, Dieste, Baltar, etc. etc., muchos recuerdos. No perdáis las esperanzas, pronto vais a venir vosotros también.

Un abrazo de

Alicia y Cuqui

1947-10-02
Carta de Otero Espasandín a Seoane. 1947
Waynesburg
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Otero Espasandín a Seoane. 1947 en 02/10/1947


2 de octubre de 1947

Mis queridos amigos:

Estaréis escandalizados de mi tardanza en escribiros y con sobrada razón desde vuestro punto de vista; pero miradas las cosas desde el mío, son un poco distintas. Hemos llegado a nuestro destino medio muertos. La misma tarde que llegamos a Nueva York salimos para Pittsburg, tras una lucha heroica con los equipajes. Los cajones de libros, desflejados en la aduana, se negaron a resistir más y se abrían con el más leve pretexto. Allá están todavía en Nueva York en espera de que se resuelva una huelga de transporte o cosa por el estilo. Waynesburg es para mi gusto divino; sólo le falta el mar. Tiene muchos árboles y unas colinas maravillosas. Todas o casi todas las casas están perdidas por el campo entre árboles y céspedes. De un árbol a otro saltan constantemente las ardillas y, a veces, casi se nos meten en las clases del colegio y hasta en las habitaciones de casa. Ante estos árboles y esta verdura que todo lo bañan nos acordamos muchos de todos vosotros. ¡Qué sitios para pintar, para vaguear, para escribir, para soñar, para vivir, en una palabra..! Las gentes son de lo más curioso. Sin ir más lejos, el President del colegio, un anciano pastor presbiteriano, enseña biología, y pocos son los alumnos que pueden resistir sus carreras a campo a través buscando hongos, plantas raras, lagartijas, fósiles, etc. Su coche está siempre lleno de las cosas más peregrinas, y cuando se sube uno a él tiene que abrirse paso entre ellas. Lo primero que le regaló a Cuqui fue una punta de flecha de sílex de los indios del valle del Missoury. Sus ojos, hundidos entre unas espesas cejas, son una maravilla de candor y de ternura. En general reina una sana franqueza en todo el mundo. Todos están dispuestos a ayudar, pero, si no son necesarios, se mantienen a distancia como la cosa más natural del mundo. Pero lo más sorprendente es la manera de vestir que tienen; se ponen en la cabeza las cosas más inverosímiles, y lo mismo en los pies y en todas partes. Si media docena de los alumnos irrumpiera de pronto en la calle Florida, se movilizaría en el acto toda la policía de Buenos Aires, sin exageración ninguna. Un compañero de clase de Cuqui va a la escuela con el sombrero de su mamá, lleno de colgajos y de colorines, sin que nadie se dé por enterado. Hay unos jerséis fantásticos, unos chaquetones inconcebibles, unas gorras que parecen de Marte, y nada desentona; todo el mundo pasa con las caras más tranquilas, más alegres, más indiferentes a lo que pueda pensar el vecino. Sobre política no he oído todavía hablar, pero me sospecho que las opiniones deben ser parecidas a las indumentarias: muy distintas en detalle e iguales cuando se toman a millones. Ya veremos. Desde luego no parece que haya veneno en el fondo de estas gentes del campo. La comida parece cara, pero es fantástica. Yo nunca vi bananas hasta aquí. Manzanas, naranjas, ciruelas, nueces, leche, pan, manteca... parecen traídos de otro mundo o poco menos. Cuqui, que se zampaba en Buenos Aires hasta tres o cuatro banas de una sentada, rara vez se atreve aquí con una. La botella de la leche tiene cinco dedos de nata por encima cuando llega a casa. La ropa es baratísima en general, sobre todo si se tiene en cuenta su calidad; sólo con ver estos géneros se suda. Alicia compró ayer un abrigo de lana forrado de piel (y con forro separable) creo que por menos de cuarenta dólares. Según su testimonio uno igual en Buenos Aires, –bueno, igual no lo encontraría, pero equivalente– le costaría bastante más de los quinientos pesos. Unos zapatos formidables cuestan aquí alrededor de nueve dólares. Las tiendas, y sobre todos los escaparates, tienen una apariencia modesta, pero no bien se entra y se examina el contenido, se echa de ver la consistencia de todo cuanto se vende en ellas. La acogida fue muy buena. A Alicia le ofrecieron trabajo por dos años al menos no bien llegó; es decir, la obligaron a aceptar un puesto de profesora por existir un número excesivo de alumnos este año. Los alumnos son casi todos unos hombretones desgarbados, con muy buen humor, rudos en apariencia, pero de fondo excelente. Entran cantando en clase si a mano viene, pero no bien se dan cuenta, callan con la misma naturalidad con que empezaron. En general aquí no existe el estudiante señorito; trabajan medio día y estudian la otra mitad muchos de ellos. Con las chicas pasa otro tanto. (En el colegio hay coeducación y hasta estudiantes matrimonios). Es lo más frecuente entrar en una tienda y ver que la mitad de los dependientes de ambos sexos saludan a uno por ser alumnos. Alicia se sintió al comienzo un poco azarada con estos alumnos chungones, pero ya se va dando cuenta del estilo. Por ejemplo, hoy llamó a un muchacho a la pizarra para que escribiese unas palabras, el cual le contestó que era mejor llamar primero a las chicas, simplemente porque they are prettiest to look at. Otro le preguntó si la palabra rubio escrita en la pizarra se refería a él. Expresiones como ésta son comunes hasta en las clases del presidente, el pastor presbiteriano, que le gasta chanzas a su esposa y a su secretaria porque son metodistas y no entienden una papa de asuntos de predestinación. Tenemos una biblioteca espléndida. Como aquí se enseña de todo, desde griego a cálculo infinitesimal, hay libros y revistas de todas clases; de modo que estoy en mis glorias. La calefacción es tal que Alicia, la friolera más empedernida que he conocido, dice que le cuesta trabajo soportarla en el colegio y en casa. El clima es frío, pero seco; aquí no se pega la sal ni el azúcar; los cepillos de dientes están secos a los pocos minutos de haberlos usados. Alicia se ha deshidratado como Torralba: ha perdido cinco kilos sin saber cómo. Yo ni estoy desganado ni tengo hambre. Bueno, os debo una carta sobre el viaje y otros detalles, pero habéis de tener alguna paciencia. Mandadme cuanto podáis de letra impresa en español. Muchos recuerdos de los tres para todos vosotros y escribidme cuanto antes podáis.
Decid a Torrallardona que no pude dar con Homos en Pittsburgh. Es una ciudad muy grande y en una de las casas Kodak no me supieron decir ni donde está la calle. Estuvimos allí muy pocas horas, por otra parte. Pero ya buscaré la ocasión de ponerme en contacto con él. Abrazos de

Otero

[Escrito na marxe dereita da primeira folla:] Nuestras señas son: 54 N. Richhill St.
C/O Mrs. Post
Waynesburg PA. USA

1947-12-29
Carta de Baltar Domínguez a Seoane. 1947
Campamento San Eduardo
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Baltar Domínguez a Seoane. 1947 en 29/12/1947


Campamento San Eduardo, 29. Diciembre de 1947

Sr. D. Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Te escribo las primeras líneas de nuestro campamento para enviarte la convenida autorización de cobro en el C. G.
Hemos hecho un buen viaje de tren hasta Zapala. Las camas era cómodas y dormimos abundantemente. El paisaje no “pintoresco” en general, aunque sí con interés en algunos momentos por los tonos ocres que abundan tanto cuanto escasea la vegetación, o por las masas de montaña. Zapala es un poblacho deshecho, donde termina la línea de ferrocarril. Cuarteles importantes, municipalidad minúscula, Iglesia católica de sólida y amplia edificación, pequeña capilla evangélica, Sinagoga, gran edificio de la colectividad sirio-libanesa. Frente a la Municipalidad, carteles homenaje al país de los lafuentes y a su conductor. Por lo demás, un sano ambiente peronista que afortunadamente es también el que predomina entre los dirigentes de la mina.
Desde Zapala, continuamos en camioneta el viaje para completar los 180 kms hasta el campamento. Salimos a las 10 de la noche del martes y llegamos a las 3 de la mañana, pues el camino es accidentado, entre sierras, y con no buen pavimento. Ahora estamos ya instalados en nuestra pequeña casa, que tiene las comodidades indispensables para nosotros. Es del estilo de las prefabricadas que hemos visto en Puerto Nuevo, con dos habitaciones amplias, cuarto de baño y cocina.
Tengo bastante trabajo por ahora. 10 o 12 enfermos en el consultorio cada día; un parto; una operación de apendicitis de urgencia que realizamos trasladándonos médico, paciente y familia, en camioneta también, a Chos-Malal (80 km de camino serrano) donde hay un pequeño hospitalito con bastantes elementos curativos. La enferma, bien.
Hago por ahora, como ves, solamente la crónica objetiva de los acontecimientos. Las impresiones subjetivas irán más adelante, cuando se hayan ordenado un poco y cuando se haya disipado el asombro que es lo que en este momento nos tiene bajo sus efectos.
Escribimos a Varela desde el tren y echamos la carta al llegar a Zapala, en relación con pequeños problemas domésticos. Desde Zapala también telegrafiamos a Rafael anunciando la feliz llegada. Recibimos un telegrama de Navidad de Rafael y Carmen y dos lotes de correspondencia remitidos, supongo, por Varela. Te ruego decirle a éste que la correspondencia abierta, en general folletos de propaganda, no es indispensable que la envíe, y mucho menos diariamente y con estampilla de 5 céntimos. En todo caso, que haga un lote de vez en cuando si tiene gana y lo remita como impresos. Para los periódicos, conviene tener en cuenta que algunos prefiero que no los envíen por ahora, pues más bien deseo dedicar el tiempo a las lecturas médicas. Rige esto para el dirigido por Varela, del cual ya me llegó hoy un ejemplar reexpedido.
Pasamos la noche de Navidad invitados en la casa del Jefe de Personal, Sr. López, en compañía de este, esposa, madre y dos niños, personas todas francamente simpáticas y acogedoras. Al día siguiente, asado popular con los mineros.
Os recordamos a todos y deseamos que hayáis estado contentos en estos días.
Escribiremos a Rafael y Carmen.
Saludos a Maruja.

Abrazos a todos los amigos y a ti de

Antonio

1948-00-00
Carta de Varela a Seoane. 1948
Punta del Este
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Varela a Seoane. 1948 en 00/00/1948

Punta del Este, 47-48

Querido Seoane:

Te has olvidado de las barbas asirias, de las barbas de Homero, de las barbas de Ticiano, de las barbas de los peregrinos y de los ermitaños, de las barbas de los grandes monjes cristianizadores de la tierra de Freitas y de otras tierras no menos caníbales. Olvidaste también que los pelos que le quedan a Shand en la quijada no llegan a formar barba de caballero, a no ser de industria, sino barbilla de perillán y por eso a la de Shand ha de llamársele, en puridad, perilla: de dónde aquello que dices de libidinoso.
Veo que todos vosotros, tersos barbilampiños, habéis reaccionado como niños teteros o mozuelos de lecturas rosadas y modernas, con asco de la viril y natural condición de la barba del hombre maduro, que no puede soportar la meliflua acción ridícula, coquetona y ajamonada de rapárselas cada mañana, acto depilatorio que no condice con la grandeza y dignidad de toda caballería. La mía es barba de vagabundo –no creo que sepas nada acerca de un vagabundo desde que entraste a la cofradía letrada con tal tema, aunque antes, cuando te limitabas a ser un honrado pintor, hiciste uno con barbas que daba envidia verlo. Otrosí: ni veraneante soy, porque no es verano, ni solitario porque estoy mal acompañado. Y, finalmente, no ría de mi bronquitis porque me ha comido, con sobresaltos, cerca de tres meses de mi incomparable, única, vida. Y aún hoy, estoy apenas saliendo de ella. Con blasfemias, maldiciones e injurias a la divinidad. Lo cierto es que llevo alrededor de cuatro meses sin poder hacer nada, tosiendo, arte en que ya soy maestro; sonándome, oficio más que desagradable, y, últimamente, mesándome las barbas, que dejé crecer para consolarme, ¡voto a Dios!
Estoy, pues, que reviento. Y otro tanto le deseo a este cochino mundo.
¿Cuándo sale tu libro? ¿Qué novedades hay en general? ¿Qué dicen nuestros enemigos? ¿Qué pasa con las editoriales?, ¿Hay traducciones?
Te daré las mías, por debajo del catarrón de castaño oscuro que me enmendó la vacancia, soledad y plan de trabajo. Adelanté mucho en inglés. Entiendo casi todo lo que hablan aunque yo apenas balbuceo media letra. Leo a Shaw y Thomas Hardy. Uno de estos días, comienzo con Shakespeare. He leído mucho entre ventosa y ventosa. Hice una conferencia sobre Picasso, en un momento desesperado económico, para la Universidad, que creo ha gustado demasiado. Y le ayudo a Estela en traducciones de inglés. Como ves, todas cosas mecánicas, pues no tengo alma para más. Ahora vendrán días de sol y espero retemplarme y hacer tu maldito prólogo, con el que sueño. Quiero hacerlo yo, pero no quiero causarte más retrasos. ¿Puedes esperar hasta fines de este mes? Si no, aunque me resentiré, desde luego, que lo haga otro menos aspirinado que yo, y caiga sobre él mi ira.
Barbudo me dice que nada puede hacer por ti ni por Estela y muy poco, aunque importante, por mí: Tengo contrato con Wisconsin para un curso de Introducción a la literatura española, con sueldo reducido hasta que me vean, pero en cátedra respetable y llena de honores y poco trabajo: una hora diaria. Lo cabrón de la situación es que con mi enfermedad no sé si perdí esta chamba: debía estar en Wisconsin a mediados de septiembre. Ya escribí a Barbudo y no sé si él podrá arreglar eso para que pueda yo llegar a mediados de curso. Saldría de Montevideo si todo marcha bien. Creo que tengo más posibilidades de torear al embajador yanqui aquí. Veremos. Ojalá salga. Una vez yo allí haré cuanto pueda, y creo que podré, por tu viaje.
Elida Core , que es, decisivamente, la virgen de los desamparados, me habló por teléfono. Dice que hay una imprenta, con ediciones en marcha, y con un capital de medio millón uruguayo. Dice que es buena gente (?). Dice que necesitan alguien que dé impulso a eso, con un plan, técnica, etc. Dice, y yo lo creo, que tú, aunque barbilampiño, serías el hombre indicado, el hombre fuerte de la situación. Dice que si tú me autorizas, cuando yo vaya a Montevideo –al recibir respuesta de Barbudo, para iniciar gestiones de visado–, podría actuar como plenipotenciario tuyo.
Envía, si quieres, pliego con instrucciones. Creo que estoy en condiciones de actuar bien porque nada, en principio, me interesa a mí personalmente. Piensa, por precio, etc.
Carlos Rodríguez Pintos, que es de la gente mejor que me he encontrado en América, está exaltado con vuestra Botella –cabrones, ya podríais enviar colección a estas señas, como suscritor–.
Bien: tiene un poema espléndido que daría la medida de un librito. Pastor tiene los bocetos hechos para ilustrarlo. Me pregunto si lo editaríais con dibujos de Pastor o tuyos. Ahora bien: Pastor sale pronto con una beca para Brasil. Y quieren saber pronto si lo editáis y si Pastor en ese caso sería el ilustrador. Por favor, contestadme pronto a esto que Rodríguez Pintos y Pastor son amigos por los que vale la pena olvidar mi mala conducta y escribirme a vuelta de correo.
Dame muchas noticias: políticas, literarias, etc. Estoy sin periódicos, y, además, con la idiotez de un enfermo, comienzo a tener ganas, ganas creativas, que revelan mi degeneración de saber qué pasa en Buenos Aires. ¿Merli?
Un abrazo a Cuadrado y que te pague, de su propio bolsillo, café y copa en la esquina de Nova. ¡De su bolsillo! Pero nada más que café y copa, que no quede sin dinero para mi pasaje. Saludos a Maruja.
Recuerdos Diestes, Espasandines, Girris y [escrito na marxe esquerda:] amigos. Y para ti, un barbazo.

Lorenzo

1948-01-01
Carta de Otero Espasandín a Seoane. 1948
Waynesburg
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Otero Espasandín a Seoane. 1948 en 01/01/1948


Waynesburg, 1 de enero de 1948

Queridos Maruja y Luis:

Acabo de regresar del colegio de recoger vuestra carta, que hemos leído en coro los tres al lado del árbol de navidad. En primer término, he de lamentar la pérdida de una carta muy extensa mía, acompañada de unas estupendas fotografías. Ahora comprendemos que ciertos amigos no nos hayan contestado algunas cartas. Tenía interés en mostrarte ciertos aspectos de la naturaleza de por aquí, y aprovechando la coyuntura de haberme regalado Alicia y Cuqui una máquina Kodak por mi cumpleaños, hice unas fotografías, algunas muy buenas, de los árboles de los alrededores, y de ellas os mandé algunas. Se perdieron en algún sitio, como el que tú indicas sin duda, y lo siento todavía más por vosotros que por nosotros, pues una carta nuestra debe ser lo mismo que una vuestra aquí para nosotros. Alicia ha estado un poco enferma y aún lo está como consecuencia de las preocupaciones por su familia en Londres y en España, y del mucho trabajo aquí con charla tras charla en clubs estudiantiles y de señoras. Esperamos que se restablezca pronto, sin embargo, para lo cual solemos hacer paseos bastante largos por los alrededores (a fin de que tome el aire fresco y se distraiga) aprovechando las breves vacaciones de Navidad y Año Nuevo. Hay paisajes nevados espléndidos por estos alrededores, y sobre todo hay unos colores en las vertientes de las colinas y en las cañadas que sorprenden al más acostumbrado a ver paisajes. ¡Verás que cosas te esperan al llegar aquí para pintar! Estoy seguro de que no te vas a saciar de rondar por los alrededores y de pintar y dibujar estos colosos del reino vegetal y este paisaje a la vez fuerte, de grande estructuras, (sobre todo contemplado desde una prominencia) y delicado. No sé cómo aparecerá en primavera y verano, pero en otoño e invierno dominan los tonos leonados, grises y violetas sobre una paleta ocre, sorda, cálida. Yo no soy pintor, por desgracia, pero en presencia de estos bosques y estas colinas, regatos, ríos, cañadas y hasta perspectivas urbanas, me desespero de no serlo y me acuerdo de ti y de Colmeiro no sé si con rabia de no teneros aquí y poder haceros felices o de que el mundo sea tan angosto, tan mezquino y estúpido como para cerrarle las puertas al genio.
He recibido el libro de Colmeiro publicado en Botella al mar, y no puedo menos de felicitaros a los dos, no sólo por haber hecho un libro único a mi modo de entender, sino por esa leal y recíproca admiración que entre ambos existe. No creo que sea necesario hacéroslo ver, pero me permitiréis confesaros cuán hermoso me parece ese gesto de recíproca admiración, tan poco frecuente en todos los momentos entre artistas. Deseo con toda mi alma que este espíritu de colaboración se mantenga siempre entre todos nosotros; que empecemos por superar fuera de España esos rencores, celos, envidias y pobreterías que han arruinado a nuestra patria y nos tienen perdidos por el mundo. Te agradezco muy de veras el obsequio del libro de Hurtado y Palencia; pero no quiero que gastes un centavo más: me remuerde la conciencia que viviendo en esas condiciones en que vosotros vivís, me hagas obsequios de esta clase. Por mi parte, voy a ponerme en contacto con el Museo de Bellas Artes de Nueva York para obtener reproducciones de cuadros; veré cuanto cuestan, cómo son y demás detalles, y te mandaré las que pueda a ver si llegan a tus manos, de lo que, por cuanto me dices, no estoy muy seguro. Estoy esperando la ocasión de ir a Pittsburg y ver el museo de la Carnegie y hablar, si es posible, con el director; el otro día estábamos en camino en el coche de unos amigos, pero Alicia se mareó como consecuencia de su malestar general, y tuvimos que quedarnos en una ciudad intermedia llamada Washington, mucho menor, pero aún así de la talla de La Coruña, salvo el mar. Aún no pude ponerme en contacto con el amigo Torrallardona, Abel Hornos; no sé si le escribiré hoy o mañana mismo. ¿Cómo están Torra, Castañino, Urruchúa, etc? Di a Colmeiro que le escribiremos pronto dándole las gracias; cuando tu libro llegue, te lo comunicaré también. En cuanto cobre, giraré a Trélles el importe de tres libros que me envió. Repítele a Cuadrado que me envíe algún libro de los que publique. ¿Cuándo sale el suyo? ¿Cómo va el tuyo de leyendas? Mucho me gustaría ver tus cosas últimas y poder darte mi parecer sobre ellas. No dejes de dibujar y usar y hasta abusar, si es necesario, de la acuarela. Creo que es un camino de mucho porvenir para ti, sobre todo si vienes a ésta: puede ser que no entiendan tus cuadros fácilmente, pero tus acuarelas te abrirán el camino en el acto. Hazme caso. Una exposición de acuarelas de por aquí te asegura dos años de vida y te acredita inmediatamente. Un abrazo muy, muy grande de los tres para los dos y muchos recuerdos a vuestros padres y comunes amigos.

Espasandín

[Carta manuscrita]

Queridos Maruja y Luis:

¡Qué rabia que se perdió aquella carta nuestra con las fotografías! Creo que lo mejor es certificarlas todas.
Mucho os recordamos, especialmente en nuestros paseos entre la nieve. El otro día anduvimos largo y tendido por una carreterita nevada, en zig-zag, salpicada de granjas con campiñas y caballos, y por donde jugaban los chicos con los trineos. Hemos pasado unas fiestas muy agradables, pero nos faltabais vosotros. Tenemos un arbolito de Navidad de verdad, muy mono, con luces eléctricas y una gran estrella en la punta. Hemos echado de menos el turrón y las almendras. ¡Cuánto nos gustaría ver los cuadros de Luis! Y creo que los veremos. El libro de dibujos de Colmeiro, dedicado a los tres, (lo cual nos ha puesto muy orgullosas a Cuqui y a mí) nos gusta mucho y está en la mesita de nuestra sala para que se vea bien y para poder mirarlo de vez en cuando. No me habléis de conferencias porque estoy de ellas hasta la coronilla. He hablado más en público que antes en toda mi vida. ¡Ya veis lo que es el destino! Ando un poco mal; me cansé mucho y estoy sufriendo las consecuencias. Nada más por hoy.
Escribid, vuestras cartas nos alegran tanto. Recuerdos a todos y para vosotros los mejores deseos de vuestros buenos amigos los

Otero

[Sobre:] From: J. Otero
7501 Democracy Blvd. B-215
Bethesda, Md. 20034. USA

Sr. D. Luis Seoane
Paseo de Ronda, 15, 6º
La Coruña
Spain

1948-01-31
Carta de Otero Espasandín a Seoane. 1948
Waynesburg
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Otero Espasandín a Seoane. 1948 en 31/01/1948


[Manuscrito:] Waynesburg, 31 de enero de 1948

Querido Luis:

Hace unas horas puse fin a mis calificaciones del primer semestre, tarea delicada por mi sensibilidad y además muy laboriosa. Esta fue la causa de que no haya contestado inmediatamente tu última carta de 17 de enero. Esto te habrá sorprendido por cuanto dirigí hace unos días a tus señas una carta para Dieste. La explicación es esta: Recibí una suya explicándome ciertos pormenores de la actitud de Vercelli para con ellos; en la misma me decía que salían pronto para una playa del Uruguay (no especificada) a descansar. Pensé entonces que mi carta podría ir a parar a manos indiscretas o perderse por no hallar a su destinatario y, en consecuencia, decidí dirigirla a tus señas para que se la entregues cuando y donde convenga. Pero dejemos ahora de lado lo de Dieste, pues nada nuevo supone para ti y vengamos a lo nuestro. Cuando llegó tu carta contándonos vuestras agonías con las altas temperaturas y la humedad, empezaba Waynesburg y puntos vecinos a sufrir una ola de frío sonada. Tuvimos temperaturas de treinta grados centígrados bajo cero y todavía a estas alturas el termómetro situado del lado de afuera de la ventana debe marcar sus quince grados, o cerca, bajo cero. Todo el campo está cuajado de nieve, y el tráfico carretero encuentra con dificultades debidas al hielo. Para colmo en casa estuvimos con la calefacción estropeada y pasamos unos días duros. Hoy nos instalaron dos estufas de gas de camisa mientras llega la hora de la cena. Por cierto, acabamos de echarnos al coleto sendos helados, cada uno a su gusto, como si nada pasara. Aquí es corriente ver a los chicos comiendo un helado por la calle, mientras necesitan fundas especiales para evitar que las orejas se les congelen. Como ves, este es tu país, no sólo por este detalle, sino por muchos otros, innumerables. Yo acabo de completar mi experiencia en el colegio. He pasado prácticamente por todas las fases; he superado dificultades de cierta importancia, como es la de verme, de buenas a primeras, metido en una clase de alrededor de sesenta veteranos de guerra para explicar con mi mal inglés los rudimentos de la fonética y la ortografía españolas, pero a estas alturas, sin que ello se vea como un alarde, creo haber hecho mi aprendizaje, al menos el de bulto. Ahora sólo resta algún trabajo de lima.
Alicia no se ha sentido muy bien en estos últimos meses; el médico le recomendó descanso y aire fresco, y con ello nos venimos dando los grandes paseos, haya nieve o no la haya, por los alrededores. En estas caminatas nos recordamos de vosotros y tratamos de ver de que manera arrancaros a esa prisión; no dudamos de que lo lograremos de una manera o de otra, y de que nos daremos las grandes panzadas de caminatas a campo a través. Pensad que nosotros estamos tanteando el terreno constantemente, que no se nos escapa un solo momento lo que estáis sufriendo ahí; pero no os impacientéis porque en ciertos casos el forzar la marcha puede ser contraproducente. Aquí se habla de organizar una sección de arte en el colegio, y ello pudiera ser una buena ocasión para traeros. Por aquí hay sus aficionadillos, acaso con sus ambicioncillas más o menos ocultas y sobre todo en el secreto de lo que por aquí puede interesar. Estas teclas hay que saber tocarlas a su tiempo. Yo confío, llegado el momento, un golpe de efecto con el presidente y su señora, personas estupendas por todos conceptos. Por otro lado, teniendo nosotros casa aquí donde acomodaros provisionalmente, lo de la sección de arte basta que sirva de pretexto para las autoridades. Lo demás vendrá poco a poco. El día que os veáis aquí, os creeréis resucitados, como nos pasó a nosotros. No seréis de momento o talvez nunca personajes de cuello duro, pero os sentiréis personas de arriba abajo. Supongo que Dieste tendrá ocasión de mostraros unas fotografías de aquí hechas en la nieve. Hay árboles, colinas a montones, ríos helados durante el invierno y reducidos a la nada por el estiaje; pájaros, tipos humanos de un interés pictórico grande y mil cosas más donde podrás saciar tu apetito exasperado de pintor y olvidarte de que en el mundo existen cosas como los directivos del Centro Gallego, los personajes de las editoriales, los intelectuales borrachines y vanidosos, las estrellas y estrellitas de cine, los dirigentes políticos, etc. Me hubiera gustado mucho ver tus cosas últimas; tal como me las describes, me está gustando ya. El estudio del paisaje a secas, sin figuras humanas como hasta aquí, puede servirte para considerar ciertos valores estrictamente paisajísticos con mayor libertad y hondura si cabe. Al contrario, también las figuras se pueden aislar, como hiciste con ciertos retratos, entre ellos el de Maruja. El artista no debe limitar jamás sus puntos de vista ni sentirse comprometido con supuestos aciertos a hallazgos. Nada de apegos supersticiosos, de concesiones al público o a la crítica; nada de reglas de oro, de cánones establecidos o sancionados. Este ha sido el gran heroísmo de Picasso, que no ha sucumbido a nada, ni menos al picassismo. Ensaya, estudia, aférrate a una cosa mientras se te resista y olvídala cuando hayas dominado sus secretos. No te enamores de ellas, por tentadoras que sean, en cuanto artista, pues por muy hermosas que sean no son las únicas merecedoras de tal honor. Por mí he de decirte que acabo de encontrarme con un paisaje nuevo, totalmente nuevo, y tan merecedor de mi admiración, como cualquier otro de los que he conocido en otras partes. Ante el sería necio cerrar los ojos para volver al recuerdo de Galicia, de Castilla, de Cataluña, Francia, Inglaterra. Pero todo esto es archisabido y no merece más comentarios. Sobre mis proyectos poco te diré por el momento; he estado muy atareado, y todavía lo estoy bastante, para lanzarme al agua; antes tengo que liquidar ciertos compromisos con Atlántida, aquietar la conciencia un poco en el orden económico; ordenar mis rutinas; pensar y repensar un poco, y luego acaso me lance a un libro de recuerdos de infancia, dentro del cual quepan muchas cosas sobre la vida de mi aldea que tú ansías ver escritas. Sí, es cierto; creo que estas cosas sólo puedo decirlas yo, mejor o peor, de vuelta de mis muchas lecturas, estudios y exploraciones. Lo malo es que no sé por donde empezar y sobre todo como justificarme ante mí mismo. Pero a lo mejor todo es cosa de empezar como sin querer y dejar volar el alma a pleno recuerdo. Si para entonces estás aquí, podemos ser colaboradores, como me has prometido. Acaso también Alicia haga alguna cosa sobre la línea de la conferencia del Centro Gallego, para lo cual sería conveniente que la salves del eterno olvido y se la mandes sin publicar, dado que la publicada temo que no salga nunca. Lamento la situación de Varela y de otros amigos, pero si las dificultades a que tienen que hacer frente les pueden servir para aligerar las alforjas y echarse a campo a través, casi me alegro. Yo me creí que, después de la penitencia en la Peña Pobre, a lo Amadís, no volvería a la Argentina. Acaso esté arrepentido del prosaico término de su aislamiento y repita la hazaña el día menos pensado. Ojalá. En cuanto a Plaja también lo siento, aunque menos, claro está, pues no le movió la penitencia caballeresca en sus andanzas a buen seguro, sino el afán de conquistar con sus pasados laureles un reino demasiado grande para su talla... Pero esto para solo nosotros. ¿Qué hace Cuadrado? ¿Salió su libro? Dile que me mande un ejemplar. Aquí se siente sed de libros, sobre todo españoles... ¿Quieres saber que aún no llegó la Historia de la Literatura que me anuncias? Bueno, Luis, no te quejarás de esta sentada. Alicia y Cuqui me esperan para cenar, y también recaban un rinconcito del papel para sí, cosa que me parece muy legítima. Escríbeme pronto para que yo haga lo mismo; ten confianza en nuestra amistad y estudia inglés y pinta mientras tanto. ¿No hay manera de encontrar por ahí una copia, aunque sea vieja, del diccionario aquel que me prestó Roel? El libro de Aquilino Iglesias Alvariño me encandiló el apetito de escribir poemas y para ello me gustaría la compañía de un diccionario así. No tomes la cosa a pecho; pero si ves la coyuntura me avisas. Mándame la revista del Centro, y, si puedes, algunos números viejos con colaboraciones mías y de los amigos. Un gran abrazo para los dos juntos de

Espasandín

[Manuscrito por Alicia:] Queridos Luis y Maruja: Después de esta carta kilométrica de Ote poco me queda qué deciros. Que un día estuvimos a 32º bajo cero, que tenemos nieve a todo trapo y lo peor es que se hiela y das cada patinazo y aun cada culada que no os quiero decir, pero eso le pasa a todo el mundo, así que nadie te mira. Varios días hemos tenido que limpiar la acera y el jardín con palas, pero todo está precioso, especialmente los árboles y las montañitas que se ven desde las ventanas del comedor de la cocina. Os recordamos constantemente. Están aquí (en Estados Unidos) unos amigos españoles; la hija de Dña. Luisa Viqueira, casada con Rubén Landa; viven en Méjico, pero han venido a enseñar con un contrato de un año. Tenemos mucho interés en verlos y recordar con ellos tiempos pasados. Escribid mucho, [escrito na marxe dereita:] vuestras cartas nos encantan. ¿Qué hace la gente en Buenos Aires? Cuqui está bien; tiene un trineo muy salado. Abrazos de

Alicia

[Manuscrito na marxe esquerda por Alicia:] ¿Qué les pasa a los Salgués? Les hemos escrito varias veces, pero nunca hemos tenido contestación. ¿Por qué no los llamáis y preguntáis por ellos y les dais recuerdos? Gracias.

[Manuscrito na marxe esquerda da primeira folla:] Nuestras señas particulares por ahora son: 220 South Washington Street, Waynesburg. USA

1948-02-29
Carta de Otero Espasandín e Ortiz Alonso a Seoane. 1948
Nova York
Waynesburg
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Otero Espasandín e Ortiz Alonso a Seoane. 1948 en 29/02/1948

Nuevas señas: 44, East Wayne Street
Waynesburg, Pa. USA
29 de febrero de 1948

Sr. D. Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Ayer, mientras nos hallábamos con las manos hasta el codo en la tercera mudanza –que no lleva trazas de ser la última– nos llegó tu carta fecha 23 del corriente. Con los riñones medio averiados de cargar libros y todo lo cargable ayudado por dos alumnos y por Alicia y Cuqui, me pongo a escribirte la respuesta en el nuevo mechinal; para colmo me encuentro un tanto resfriado y con la cabeza un tanto hueca, así que no te extrañes si el nivel de la correspondencia se interrumpe con un bache o precipicio mayor de la cuenta. En primer término, debo decirte que llegó el mamotreto de Hurtado y Palencia con todos los atributos de la sacrosanta cochambre nacional. Me va a prestar muy buenos servicios, pese a todos los pesares, y te agradezco como se merece un obsequio de esta monta económica. Estoy leyendo ahora un libro sobre Cervantes publicado por la Universidade de Oklahoma con ocasión del centenario; su autor es un inglés que ha residido muchos años en Portugal y España, donde fue corresponsal de un importante diario londinense; ha escrito muchos libros sobre autores ibéricos, entre ellos uno sobre Gil Vicente, otro sobre Fray Luis, otro sobre Arias Montano; es autor del libro o antología portuguesa publicada por la Universidad de Oxford y similar al de poesía española editado por Fritz–Maurice Kelly y ahora corregido por Trend. Sospecho que el autor es católico, aunque no estoy seguro, pero aun así, ¡qué amplitud de ideas y qué generosidad y documentación ante el autor del Quijote! Nuestros profesores de literatura, aun los de la talla de Hurtado y Palencia, producen una impresión lamentable por comparación con este hombre de letras, ahora residente en la Columbia Británica. Todo cuanto afirma sobre Cervantes va respaldado con multitud de citas al pie de la página tomada a veces de las obras menos leídas de nuestro Manco: el Persiles, los Entremeses, comedias apenas editada, etc. Hay alguna coladura en pequeños detalles, no tanto relativos a Cervantes como a otros aspectos de nuestra literatura, pero se los perdonas con gusto por el horizonte de conjunto y las vías de interpretación cervantina y literaria en general que despliega. Pero no pude terminarlo por culpa de la dichosa mudanza, así que si algo nuevo se me ocurre, te lo diré en la carta siguiente. Aquí, seguimos haciendo nuevas exploraciones. El pasado domingo un señor nos llevó hacia el suroeste, hacia el estado de Virginia del Oeste, a unos cincuenta kilómetros de ésta. Había una luz excelente y tuvimos ocasión de explayar la vista sobre un círculo de colinas dilatado, de espléndidos contrastes y armonías. A veces te encontrabas frente a frente de una cañada de robles y sicómoros, éstos de blanco a la manera de los bidoeiros o de los álamos blancos de Galicia. Otro curioso aspecto del paisaje por esta parte son los derricks del petróleo o del producto afín al petróleo, el gas natural. A esta circunstancia débese que el gas de cocinar sea aquí baratísimo, pues no necesitan extraerlo del carbón, sino del suelo directamente. El dueño de la casa donde ahora vivimos es un técnico de una campaña petrolera y me prometió llevarme consigo cuando vayan a perforar la corteza terrestre en busca de un depósito de este producto. –Hace cosa de una semana Alicia y yo fuimos a dar uno de nuestros frecuentes paseos; por la noche había caído una respetable nevada, pero los días precedentes a la nevada habían sido realmente primaverales. Como consecuencia, habían llegado del sur grandes bandadas de una especie de pájaro de la familia del tordo que aquí llaman robin por tener el pecho colorado como el robin europeo. Los pobres estaban chasqueados, pues el tiempo les había jugado una mala pasada, y se refugiaban a la orilla de los regatos, único sitio donde podían encontrar algo de comer. Ayer una gran bandada se posó delante de nuestra casa; Cuqui fue la primera en advertirlos y dio la voz de alarma, así que inmediatamente salimos a la ventana a verlos. Es un pájaro realmente hermoso con su pecho anaranjado, su cola larga y con una mancha blanca en el arranque de la cola. Esto quiere decir que la primavera está cerca, si bien hoy han caído copos de nieve durante todo el día. Ayer por la noche hizo bastante viento, y como estamos mismo al lado del parque del colegio, durante toda la noche, al despertarme, sentía el zumbar del viento en los árboles, que a Alicia le causaba miedo y a mí una dicha extraordinaria, pues me traía a la memoria el viento otoñal de Galicia. Hace cosa de quince días, dimos otro paseo Alicia y yo hasta un bosque cercano a la ciudad. El suelo estaba seco y por ello pudimos sentarnos a nuestras anchas debajo de los árboles; sin darnos cuenta, rompimos a cantar, mientras el viento balanceaba las copas desnudas de los robles, y de pronto nos acordamos de Maruja. “Si estuviera aquí Maruja –nos dijimos– con qué gusto hubiera cantado canciones gallegas entre estos robles casi gallegos”. Naturalmente, nos dio la rabia de siempre saberos ahí entre esa podredumbre sin el consuelo de un bosque solitario donde recordar, donde soñar, donde cantar, donde pintar, dormir, escuchar el rumor del agua, el cantar de los pájaros, el ruido de una furtiva alimaña... Pero un día será, un día estaréis con nosotros, Maruja podrá cantar a sus anchas y tú pintar, correr, fantasear y maravillarte de que el mundo exista todavía tal como lo hayas podido vivir en la Arzúa o en el Ulla. Es el caso que nosotros casi os necesitamos tanto a vosotros aquí, como vosotros nos necesitáis, de momento al menos, a nosotros, y por eso no cejaremos en nuestro empeño de traeros. Estad seguros. Esos retratos que estás haciendo pueden ser la clave de la venida; acaso se te pueda traer con el pretexto de hacer determinados retratos, y una vez aquí, hacerlos de veras; dinero hay bastante por aquí: todo es que podamos convencerlos de que los retratos bien valen unos centenares o millares de dólares. Esto no es fácil simplemente porque en las pequeñas ciudades no se entiende más de pintura que en la presidencia del Centro Gallego; pero todo es cuestión de empezar: en cuanto una señora encopetada se haga un retrato, se lo hace hasta el moro Muza. Mándame, pues, algunas de esas fotografías cuanto antes, aunque tengas que hacerlas a toda prisa. Poco a poco Alicia y yo nos vamos familiarizando con esto y vamos teniendo mayor autoridad moral y hasta intelectual, lo cual puede el día menos pensado resultar en una solución como la de la sección de arte, la decoración de una sala del colegio o del gimnasio. Éste es el edificio del colegio de grandísimas proporciones con piscina, comedores, pista de basketball y muchas cosas más. ¿Quieres saber que aún no tuve ocasión de ir a Pittsburgh? La cosa parece fácil y lo es, pues muchos de mis alumnos vienen y van todas las semanas en su coche particular, y además hay servicio continuo de ómnibus. Pero hay una cantidad de zarandajas por el medio que mete miedo. Mañana pienso ir, pero saldremos de aquí tarde, y estaremos sólo unas horas: nos lleva un matrimonio en su coche. He recibido hoy unos impresos de Galicia (Santiago) para adquirir acciones de una empresa editorial entre cuyos fundadores está Pedrayo,Varela Radio y otras personas, algunas que yo no conozco. Supongo (que) estarás al tanto de lo que se trata; la idea me parece excelente, y la ocasión casi también. Claro está, no puedo adquirir acciones, pero si pudiera, la cosa no me disgusta, pues es un aspecto de muchos de nuestros proyectos tantas veces discutidos. Bien aconsejada esta editorial puede hacer mucho, sobre todo si las cosas pasan adelante. Espero que me digas por tu parte algo de lo que sepas; ¡quién sabe si Pedrayo no llevó tus proyectos a Galicia! Voy a contestarles de todos modos y darles ánimos. Los poemas de Alvariño me parecen muy buenos, como a ti; tienen hondura y sinceridad lírica, riqueza de lenguaje, todo, en fin, cuanto se pueda exigir de un poeta moderno. Pero creo que Valle Inclán le haría el reproche de eludir los ritmos gallegos, los ritmos de danza, de faena y de molino. Pero el mismo defecto tenía Manuel Antonio y otros escritores jóvenes y hasta viejos, en parte debido a que, con la excepción de Valle Inclán, nuestros ritmos ancestrales pasaron desapercibidos. Es necesario llevar a cabo una investigación a fondo en ferias, romerías, espadelas, mallas, sachas, recuestas, foliadas, etc. y llegar a los elementos puros de nuestros ritmos. Los libros de Valle pueden servir de punto de partida, ¿no crees? Rosalía tenía un oído maravilloso y lo utilizó para enriquecer la versificación castellana; pero a mi modo de ver, en gallego quedó a mil leguas de D. Ramón, como se comprueba en Voces de gesta, por ejemplo. “Un fato de nenas novas –todas elas sin camisa– Eu no medio sin cirolas” ¿Hay algo más netamente gallego que el ritmo de estos versos populares tomados por Valle Inclán con su fino sentido rítmico? Algo de esto echo de menos en Alvariño y en todos los poemas gallegos de última hora. Bueno, Luis, estoy resfriado; tengo la cabeza hueca y estoy cansado de la mudanza. Me alegro de que Nova edite tu libro; es lo menos que Cuadrado y ellos pueden hacer por una persona a la que tanto deben. Me alegro que Colmeiro esté de buen humor y sobre todo de que pinte. ¡Cómo envidio esa visita tuya al estudio y esa revisión de sus lienzos de antaño y de hogaño! Hará bien si sale de ahí y si expone. El exponer es siempre bueno a la larga como tú estarás convencido. Lo malo es que a veces exige sacrificios y dispendios dolorosísimos. ¿Qué hacen Castañino y señora, Torrallardona y demás pintores de por ahí? Bueno, escribe pronto y te contestaré en el acto. Tus cartas son leídas y releídas por los tres –mejor dicho, vuestras cartas–. Saludos míos a los amigos: Dieste, Mariano, Farias, Cuadrado, Antonisen y Nogués, Torrallardona, Merli, Frontini, Sirio y Mallea, Varela, Losada –le voy a escribir para aclarar un asunto relativo a mis libros–, Colmeiro, Viau el joven, etcétera, etc. –Para vosotros dos un abrazo colectivo y un aturuxo

Otero

Queridos Luis y Maruja:

Los maridos se ve que no nos dejan ya nada que decir, lo agotan todo de ganas que tienen de comunicarse. Siempre pensamos en vosotros y casi compramos una casa con la idea de traeros, pero las condiciones resultaron demasiado difíciles y por ahora hemos desistido, pero ya aparecerá alguna para alquilar cuando menos lo pensemos en que quepamos todos. ¿Llamasteis a los Salgués de mi parte? No dejéis de hacerlo y decirles que no tenemos noticias suyas desde hace siglos. ¿Cómo están? Saludos a [manuscrito na marxe dereita por Alicia:] todos los amigos y escribid pronto, no seáis perezosos.

Alicia

[Manuscrito na marxe esquerda por Alicia:] Dile a Ascensión que le mandé 27 dólares a Maruca por el poncho que es lo que ella me dijo que valía. Gracias.

1948-03-04
Carta de Baltar Domínguez a Seoane. 1948
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Baltar Domínguez a Seoane. 1948 en 04/03/1948


[Manuscrito:] Cato de Tunfar ¿?, 4-III-48

Sr. D. Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

A su tiempo, nos llegó tu carta de 11-febrero, contestando a mi pregunta respecto a la licencia en el C. G. Hoy te adjunto, de acuerdo a ella, el nuevo pedido por dos meses. Mireya recibió también la carta de Maruja.
En la tuya, se nota el aburrimiento del verano porteño, sin noticias y con pocos amigos. Hemos notado en todas las cartas que recibimos de ahí una gran preocupación por el tiempo atmosférico. Te informaré hoy sobre ese aspecto aquí porque veo vuestra preocupación, aunque expontáneamente no lo hubiese hecho, a causa sin duda de que como el clima hasta ahora nos ha resultado perfectamente tolerable, no se nos ocurriría comentarlo. Así tampoco habla de su estómago quien no sufre de él. Pero bien. La virtud principal del clima en que vivimos es su sequedad. Cuando mucho la humedad alcanza el 20-25%. En general, no pasa del 10%. Por eso aunque hasta ahora en las primeras horas de la tarde (de 2 a 5), si se sale al sol, éste quema, es con una sensación normal de verano y sin que produzca aplastamiento ni haga sudar con esos inagotables manantiales de Buenos Aires. Luego, las noches son frescas cuando el día fue caluroso y hasta casi frías en días normales. Los primeros tiempos sentimos una cierta desazón en forma de fatiga o desgano para movernos, debida a la diferencia de altura, pero pronto desapareció y actualmente nos sentimos ligeros y deshinchados. Yo dejé de fumar. Tal vez sustituya ese vicio con el de la bebida, que parece ser predominante en la región (es frecuente que los enfermos respondan a las preguntas en ese sentido, “sí: bebo dos litros con cada comida y, cuando se puede, otros dos o tres además”. Lo del cambio de vicio es todavía un proyecto, de modo que no debes interpretar mal el que me haya salido del tema climático ni que esta carta está resultando un tanto desordenada (la verdad es que entre unos y otros de los párrafos anteriores he salido a dar la bienvenida a un pequeño minero que llegaba en ese momento al mundo con el minúsculo peso de 1.600 gramos, poco más que una carta amorosa de algún antiguo amante). Y quede con esto terminado el tema meteorológico.
Recibimos carta de Rafael desde La Pedrera, ya próximos al regreso. Nosotros le habíamos escrito a Montevideo, pero ahora dudamos de si la carta habrá llegado después de su paso a la vuelta.
Noticia para Castelao. Uno de los antiguos empleados de la mina es Mariano Dios, primo del padre de aquel (que se llamaba Mariano Rodríguez Dios). Hace años que está aquí y es muy estimado. En tiempos normales, es un hombre callado y circunspecto. Pero en los días de Carnaval se le ha ido un poco la mano en la medida de los líquidos alcohólicos y entonces le afloró el rianxeiro que hablaba gallego y se emocionaba con los recuerdos de Arosa, mezclados al orgullo de y por Daniel y a unas repentinas exhibiciones de cueca y tango que salía a realizar al medio de la pista de baile. Luego supe que es uno de los buenos bailarines de cueca que hay en el campamento y que suele ser designado jurado en los concursos de ese baile.
En mi carta anterior, adjuntaba una nota comentando las noticias sobre el Almanaque y diciéndote que me alegraría recibir un ejemplar. Me gustaría también conocer la opinión de Aznar. Hago intención de poner unas líneas a Salgués en mi calidad de Secretario para que las trasmita oficialmente a todos, pero en todo caso si tú lo ves, adelántale un triple saludo colectivo.
Por otra parte, yo creo que iré a Buenos Aires en este mes o en el que viene. Ya entonces hablaremos. Entretanto darnos siempre alguno las noticias de pequeño o gran volumen, pero que os parezcan de interés. De la enfermedad del Presidente ya nos enteramos por radio cuando estábamos esperando la trasmisión del acto de la toma de posesión de los ferrocarriles. Seguimos con el interés que os podéis imaginar el proceso de la convalecencia.
Escribí a Náñez en relación con asuntos del Centro. Tuve la impresión, a través de una carta que había recibido previamente de él, de que al Dr. Prado no le enviaban sino las biopsias urgentes y dejaban la mayoría irse acumulando por mi regreso. El motivo, supongo, hacer la pequeña economía del importe de mi sueldo, que sólo en mínima parte se emplearía en abonar los casos aislados que hubiesen enviado a resolver. El procedimiento sería imperfecto en cualquier caso: Si yo vuelvo porque me encontraré, acumulado, con un trabajo que no me fue ni me será pagado. Si fuese otro el que se encargase definitivamente, además de encontrarse él en una situación similar, de tener que hacer frente a una tarea extemporánea, se produciría seguramente un cierto desorden en la entrega de informes y archivo de materiales, que iría en perjuicio del servicio. Sugerí a Náñez comentar el asunto con Silva y darle este punto de vista para que lo tuviesen en cuenta. Por otra parte, Náñez se marchaba ahora en estos días a Bolivia. ( A propósito: ¿Decidió Anthonisen algo sobre su reválida?)
Saludos para todos. Mención especial de Torrallardona con quien hemos quedado, lamentándolo, en deuda de una visita.
Mireya –y yo– enviamos nuestros recuerdos a Maruja.

Tú recibe un abrazo de

Antonio

1948-03-26
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1948
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1948 en 26/03/1948

Vigo 26-Marzo 1948
Sr. D. Luís Seoane López
Buenos Aires
Mi querido amigo:

Hace ya tiempo que te escribí, contestando a una carta tuya. Hoy lo hago de nuevo para comunicarte que he estudiado tu propuesta, y que la encuentro factible. No puedo enviarte un detalle de los honorarios como me pedías porque es materialmente imposible. Para los asuntos jurídicos regirían los Honorarios mínimos establecidos por los Colegios de Abogados, y para los administrativos, los que tienen en vigor las Agencias Administrativas. La enumeración de unos y otros sería tan extensa que, por eso, no me decido a reproducirlas. De todos modos, si a tí te interesa saber lo que acostumbra cobrarse en determinados casos concretos, indícamelo, y seguidamente satisfaré tus deseos. Creo que si organizas bien el bufete, puede ser una cosa de porvenir para tí, y de interés para mí.
Te adjunto un artículo sobre Eiroa, que publiqué recientemente.

Escribe pronto, y contesta a lo que te decía en mi carta anterior.

Recibe el cordial abrazo de siempre de


Fernández del Riego.

1948-04-19
Carta de Otero Espasandín a Seoane. 1948
Nova York
Waynesburg
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Otero Espasandín a Seoane. 1948 en 19/04/1948


Waynesburg College, Pa.
44. E. Wayne Street. Waynesburg.
19 de abril de 1948

Querido Luis:

Hasta la fecha no dispuse de tiempo para contestar tu atenta de fecha de 30 de marzo, recibida aquí cosa de unas dos semanas después. He tenido y tengo muchas ocupaciones, entre ellas pequeñas cosas del colegio –reuniones, conferencias, exámenes, defunciones, fiestas, etc.–, pero sobre todo estoy loco con la primavera. Como sabes, perdimos la primavera del hemisferio sur, de modo que salimos de un otoño para entrar en otro, el cual fue seguido de un invierno de mil diablos por lo frío: con hasta 25 grados bajo cero. Así que ahora no bien la primavera se insinuó, me siento entusiasmado por ella, y me lanzo por estos montes y estos caminos con una avidez como no la sentía desde los tiempos formidables de Ribera. Tengo pensado escribir un artículo para La Nación sobre ciertos rasgos de la primavera aquí en Pensilvania, y en él os diré muchos pormenores que aquí consumirían mucho papel y tiempo. Pero no puedo menos de decirte que esto en primavera es algo espléndido, pujante, tenso, y poderoso. En primer término, hay muchos perales, ciruelos, manzanos, durazneros y otros frutales silvestres. Así pues, los bosques milenarios están sembrados de frutales en flor, y al lado de un roble tremendo aparece la mancha rosada y delicadísima de un melocotonero en flor; algunas laderas de las colinas cercanas aparecen manchadas aquí y allá por los frutales en flor, algunos inmensos, y producen la impresión de que de un momento a otro van a salir volando por los cielos. Los primeros días no nos cansábamos de coger violetas, ramas de botones encarnados de manzanos, varas de melocotonero y otras flores, pero pronto nos dimos cuenta de que lo mejor era lanzarse al campo a disfrutar sus encantos en vez de pretender arramblar con él para casa. Ahora tenemos un minúsculo departamento frente al parque del colegio; desde una de las ventanas vemos los tordos de pecho colorado de aquí, las ardillas, los pájaros carpinteros, los cardenales, los narcisos, los frutales silvestres, el césped tiernísimo, los niños y las parejas de estudiantes todos mezclados. Al amanecer nos despiertan los pájaros, y ya bien entrada la tarde, casi de noche, se oye algún solista más o menos cercano de hacer alardes musicales. Rodeado de una naturaleza así cuesta trabajo meterse dentro de casa y ponerse a escribir cartas, a preparar lecciones, a mascar papel. Ahora mismo desde el sitio en que te escribo puedo percibir un gran sector del paisaje circundante, sentir la borrachera del aire primaveral, oír los cardenales, contemplar la flor amarilla del diente de león, símbolo de las campiñas húmedas de nuestra Galicia y casi sentir el trasiego de la savia en los vasos de los árboles gigantescos.
Dentro de poco tendremos, al fin, una casa para nosotros; la están pintando y acondicionando porque la persona que vivió en ella hasta hace unos días la dejó en muy mal estado; por tal razón aún no hemos podido verla; los dueños se negaron amablemente a enseñárnosla hasta que esté un poco más decente. Sabemos que tiene un sótano, cocina, baño y cinco habitaciones, y está a unos 30 metros de la que tenemos ahora. Pagaremos por ella alrededor de 35 dólares mensuales; pero no está amueblada y el ponerla en condiciones de habitabilidad nos va a costar un pico. Menos mal que aquí es muy frecuente el crédito para todo, en especial para personas con una ocupación fija como la nuestra. Pero ya os daremos detalles más adelante sobre ella. Que Melella te pague bien ese trabajo, y al terminarlo, te vienes con nosotros (con Maruja) a pintar este paisaje y estos tipos, estos granjeros de por aquí, que no carecen de interés. Aparte de esto, creo que el retrato puede dar aquí mucho dinero, entre otras razones porque se trata de un terreno virgen como creo te dije.
¿Qué hacen los Dieste? ¿Se van o no? Recibí un libro de Nova, que agradezco a quien me lo haya mandado. ¿Sigue saliendo Realidad? Estoy traduciendo un estudio sobre Eliot para ella escrito por una profesora de aquí. ¿Que hace Bautista? Dime lo que sepas de los amigos sin excepción. Dile a Dieste que me envíe todos los libros que pueda y, sobre todo, si está en su mano mandarme los dos tomos de la Historia de España de Calpe, editada por Pidal. Han aparecido dos tomos: La España Romana y la España Goda, y aquí me harían un gran avío para los cursos de verano. Que en cuanto los reciba, les enviaré el dinero; pero que no pierdan un día si es posible. Como ves, esta carta va hecha un lío. Pinta tres.

Otero

¿Qué es de Búa, de Villaverde, ..?

[Manuscrito na parte superior:] Acabo de recibir una carta de Pedrayo, muy halagüeña, pero de escaso valor documental. Aquí no tengo mayores noticias sobre publicaciones de arte. Me muevo poco. Abrazos muy cariñosos a Colmeiro, Torra, Castañino.
[Manuscrito na marxe esquerda:] Dile a Melella que le felicito por la idea y que me acuerdo de él y de los suyos. Siento no haber podido despedirme de él, pero tú bien sabes lo que pasó a última hora.

1948-06-08
Carta de Ortiz Alonso a Luís e Maruxa Seoane. 1948
Nova York
Waynesburg
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Ortiz Alonso a Luís e Maruxa Seoane. 1948 en 08/06/1948


Junio 8, 1948
45 E. Franklin St.
Waynesburg, Pa.

Queridos Luis y Maruja:

Mil gracias por el libro de Luis tan hermoso; ya os dice Otero que nos gustan; yo os habría robado el original de la portada. Cuqui se lo devoró en un momento y su comentario fue: “¿de donde saca Luis esas cosas tan bonitas? Ya os dice Ote también que al fin tenemos casa; es muy mona y cómoda, aunque aún le falta mucho como podréis suponer. Vuestro cuarto está al lado del Cuqui, del cuarto de baño, tiene dos ventanas, un placard, y lo que se ve desde las ventanas es lo más bonito.
Nos han cedido un terrenito en una de estas colinas en donde hemos plantado coles y tomates y ahora vamos a plantar judías verdes, guisantes y rabanitos; para las patatas ya es demasiado tarde. Hemos pasado unos ratos estupendos rastrillando, cavando, plantando, etc. y Ote tiene las manos que da pena vérselas. La primavera es aquí algo divino y ¡cuánto, cuánto nos acordamos de España! Los prados verdes, las zarzas en flor, los arroyitos llenos de peces, los árboles inmensos, la bruma del anochecer, los pájaros... todo. No podemos pensar en vosotros y en eso sin una gran pena y os nombramos mil veces al día. Ahora mismo acabo de tender la ropa en nuestro jardincito y a mi alrededor volaban los cardenales (de aquí) cantando como los ángeles.
Mucho os agradecería que os enteraseis de cual es nuestra situación con respecto al departamento de Vidal 1940, nº 7; la señora que lo ocupa no deja de escribir insultándome y amenazándome con llevar el asunto a las autoridades norteamericanas. No sabemos que lío ha armado o la han armado pero el caso es que nos reclama dinero y nos molesta. Es profundamente desagradable, pues nosotros hemos tratado de hacer las cosas limpias y honestas, como siempre. ¿Sabrás que Maruja Salgués se ha casado con un norteamericano?

Abrazos de

Alicia

1948-06-08
Carta de Otero Espasandín a Seoane. 1948
Nova York
Waynesburg
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Otero Espasandín a Seoane. 1948 en 08/06/1948


45 E. Franklin St.
Waynesburg, Pa
Junio 8, 1948

Querido Luis:

Sospecho que te voy a escribir una carta más disparada aún que el papel de que dispongo en este momento para escribirte. Pero aún no pude reposar del jaleo de los exámenes y ceremonias de fin de curso y de entrada en el último año del centenario del colegio. Para colmo, acabamos de recibir la visita del Dr. Stockwell, el director del Seminario de Teología de Buenos Aires, que tú conoces, pues nos acompañó a casa del Sr. López, el bibliófilo. Aún hoy tuve una conversación de dos horas y media con el jefe del Departamento de Lenguas Modernas del colegio, de quien dependo en mi calidad de jefe del Departamento de Español. Tengo, pues, la cabeza hecha un taco real y verdadero, y una cantidad de compromisos atrasados que me aterra. Pero ahora vamos a ver si hablo de lo que más me urge. He recibido tu última carta fecha 23 de mayo, hace unos días y casi inmediatamente después, el libro que me anunciabas. La desesperación que me causó la carta la disipó el libro; es realmente lo que merece ser un libro tuyo, mejor dicho, lo que tiene que ser: original, sincero, impetuoso, dinámico, claro a su manera, prometedor y sustantivo. Las ilustraciones no son las que cabría esperar, pero no por eso son menos valiosas, sino acaso más. Uno no puede nunca sospechar las posibilidades de las líneas de tu mano hasta que se encuentra frente a frente de los dibujos. Las de estos viejos o viejo asombran simplemente por su riqueza, su madurez, su alcance. Nada dejan fuera de sus imprevisibles mallas y casi me atrevo a afirmar –no te extrañe la cautela ante tan aventurado problema– que nada dejan fuera tampoco. Llegan hasta donde deben, con una audacia goyesca –aquí goyesca significa meramente genial– y se detienen, no menos audazmente, en el límite natural de su misión plástica. ¡Qué distancia de vértigo media entre estas líneas y las de Homenaje a la Torre de Hércules, sin ir más lejos! A mí me asombran estas líneas como me asombra el canto de un mirlo, un almendro en flor o un planeta o cualquier otro cuerpo celeste que de pronto hace su aparición por un borde del horizonte y se borra con la luz del alba. Y acaso aún más, porque estas líneas son el testimonio más directo, más inmediato y claro del espíritu, esto es, de esa potestad creadora de que el hombre-producto de la creación participa en proporción superior a la de cualquier otro ser vivo. De todos los dibujos, te hubiera robado el original del último si hubiera estado en ésa, pese a todas las imaginables y más que justificadas protestas de Maruja. Estos remiendos son la costra mítica en que aparecen cristalizados el humano recuerdo y el humano anhelo, o si lo prefieres, el Mito. Pero dejemos por hoy tus líneas, que tanto me fascinan, para hablar de algo más plebeyo. Tenemos una casa al fin: cinco habitaciones, cocina, cuarto de baño, sótano y un campito suficiente, pero nada más, para hacer la casita del perro. A veinte metros del parque del colegio, con un balcón y unas ventanas hacia el nordeste y hacia el sureste. Por el momento, esta casa está casi vacía; entre las cosas que hay dentro, casi todas, excepto los libros, son prestadas o adquiridas mediante crédito. En cortinas de papel, clavos, cuatro malas cucharas y tenedores, dos sillones y un sofá de segunda mano, linóleo, algunas macetas y otras mandangas llevamos gastado un dineral, o sea, los dólares que nos habían ofrecido para ayudarnos en el viaje. Quedamos sin blanca, pero tenemos una casa que, por situación sobre todo, nos parece un sueño. En frente de las ventanas, y en especial de las de Cuqui, hay unas celindas y unos rosales divinos, donde desde el alba hasta el anochecer, canta con entusiasmo nunca visto los tordos y los cardenales de aquí, mucho más músicos que los argentinos. A lo lejos se divisan perfiles de colinas tupidas de arces, robles, manzanos silvestres, sicómoros y otras especies. Tenéis, pues, una casa en Waynesburg tú y Maruja y demás amigos. Y la tenéis sin reticencias. Aunque en honor de la verdad, de la verdad monda y lironda, deba añadir que una casa aquí no basta. Con ser importantísima, la casa supone alrededor de la sexta parte del salario. Aquí lo serio es el mercado, los comestibles, al revés de lo que sucedía en ésa cuando nosotros llegamos de Inglaterra. Es, pues, necesario pensar en lo demás ahora que ya hay un techo donde cobijarse en un momento dado. Y esto requiere un largo rodeo apenas iniciado. El presidente del colegio estuvo internado en el hospital a viva fuerza: las piernas no le sostenían, sin la mínima exageración, y en su cabeza las ideas y los recuerdos eran un verdadero enjambre. Por fin, lo dejaron salir para las exigencias de fin de curso, pero aun así la secretaria permite a muy pocas personas acercarse a él. Ahora, en estos días, terminaron las clases de invierno y el quince empiezan las de verano, mucho más llevaderas; por ejemplo, yo paso de 18 clases semanales de una hora o 55 minutos a cinco clases de 90 minutos. Esto quiere decir que el presidente tendrá tiempo de descansar y de atender a la gente que nos sea ni albacea ni alto dignatario, y yo tendré más libertad de acción para presentarle tu problema. A él lo conoce y admira medio mundo en estos contornos; entre otras facultades tiene la de conceder títulos honorarios u honoríficos a quien le parezca bien. Por ejemplo, ayer otorgó el de Doctor en Ciencias a uno de los ingenieros más encopetados de la Institución Carnegie de Pittsburgh en presencia de la facultad o cuerpo de profesores y de los graduados. Así pues, si a él le fuera difícil hacer frente por sí mismo a tu situación, espero (que) me presente a quien esté en mejores condiciones o respalde gestiones mías encaminadas a tal fin. Creo que nadie mejor que la Carnegie misma, que está aquí a mano. Bastaría que patrocinasen una exposición tuya, que te hiciesen algún encargo de importancia para saltar la burocracia de inmigración, que es el hueso aquí, etc. Con el permiso de residencia todo iría como la seda siempre que te avinieras a aceptar ciertas peculiaridades puramente formales de aquí. Pero de esto hablaremos más adelante, acaso pronto. Yo no quiero hacerte creer sin fundamento que las cosas son fáciles porque no me lo permite mi conciencia. Las cosas son difíciles, lo sabes bien, tan bien como yo; pero, cosa curiosa, lo imposible desde ahí parece factible desde aquí, y es que ahí sólo hay burócratas asustados o poco menos, y aquí hay personas que inspiran mucho respeto en Washington y que acaso son temidas. Las personas aquí pesan mucho y las hay que cuando comprenden lo justo de una demanda, no vacilan en apoyarla sin reservas. Es así como nosotros vinimos, como sabes. Nosotros haremos por ti lo que hicimos por nosotros, sin precipitaciones, porque no es posible, pero sin que nos venza nunca el desánimo. Que estas palabras te den confianza y calma en todo trance. Yo creo que la entrada como turista dificultaría las gestiones posteriores, pues despertaría recelos y los recelos nunca fueron buenos y menos aquí; se perdona la franqueza, por brutal que a veces parezca, no la cuquería. Calma, pues, y buen ánimo. Y vamos a otra cosa, no menos complicada que tus líneas y tu venida en su sencillez objetiva. Trátase del problema de la casa de ahí. Como creo que sabes, dejamos la casa a nuestro nombre con un matrimonio norteamericano dentro. Como pudiera resultar que lo de aquí no cuajara definitivamente y como había dificultades para traspasar el contrato sin elevar la renta por una parte y sobre todo para traspasarlo a quienes nosotros deseábamos, con la autorización del administrador metimos en casa dicho matrimonio a cambio de la venta de nuestros muebles: una radio, una estufa de cobre, el comedor (sillas y mesa), camas, armarios de libros, etc. y especialmente el teléfono, en 3.000 pesos. Teníamos ofertas mejores, pero la señora norteamericana era amiga de Alicia, tenía una hija enferma que necesitaba sol e iba a una escuela que está a dos pasos de allí. Pero ahora resulta que, al parecer, la señora no se ve por que, a poco de llegar, dijo al portero que nosotros no volvíamos, y este, que esperaba una comisión talvez con otros inquilinos, dio cuenta al administrador y se armó al parecer un lío gordo. La señora norteamericana apenas sabe cuatro palabras de español y parece que a pesar de mediodía de explicaciones de Alicia no se enteró bien de la situación ni de nada. Por ejemplo, confundió la estufa de queroseno con la cocina de gas, propiedad, como es lógico, del dueño de la casa, y ahora nos culpa a nosotros de una cantidad de desatinos insospechados y nos reclama parte del dinero. Desde luego, nosotros nunca dijimos que no fuésemos a volver; se metieron en el departamento con el consentimiento del administrador y con el contrato de casa y teléfono a nuestro nombre, por ser esto lo habitual en casos en que el inquilino se ausenta temporalmente; y por fin, la señora sólo tiene un recibo firmado por nosotros de 3.000 pesos argentinos por la venta de los enseres del departamento. Siendo esto así, a mí no me cabe en la cabeza que la señora tenga base legal para hacer cosa alguna en contra nuestra. Pero no deja de amenazarnos, y Alicia está aterrada, sobre todo porque procedimos con dicha señora con una claridad y una limpieza intachables. El matrimonio que vino con nosotros en el barco dejó su departamento en las mismas condiciones por casi el doble –5.000 pesos argentinos–, y eso que estaba en un sitio poco comunicado del barrio sur. A estas alturas nosotros ignoramos en qué situación está la señora en la casa; en la primera carta nos decía que la ponían en la calle; en la segunda carta en octubre nos dice que le cobran mensualmente 30 pesos más de lo estipulado en el contrato nuestro, y que además, para abandonar el departamento el administrador le pide 500 pesos. ¿Habrá hecho un contrato nuevo con el administrador por 170 pesos mensuales, y por no haber pasado el tiempo estipulado el administrador le pidiera una indemnización? ¿Será todo un cuento para intimidarnos? De contar con dinero, hubiéramos cortado por lo sano devolviendo a la señora lo que nos dio por los muebles, y san se acabó; pero a estas alturas no contamos con nada salvo el estricto salario mensual con el que vivimos. Tú que eres abogado después de todo, ¿qué crees que la señora puede hacer contra nosotros? Y si tu abogacía, como supongo, no desciende a estos laberintos, ¿podrías preguntar a un buen abogado de ahí, a un veterano de estos jaleos, qué cabe hacer? Creo que la precaria salud de Alicia tiene por causa esta situación realmente estúpida. No olvides que; 1) Para los efectos de la administración, nosotros dejamos el departamento a esta gente en nuestra ausencia; 2) Por la venta de los muebles firmamos un recibo de 3.000 pesos; 3) La señora –mejor dicho, su marido– firmó un papel para nuestro fiador el contrato de alquiler comprometiéndose a pagar mensualmente los 140 pesos de renta estipulados en dicho contrato (que Dieste tiene en su poder); 4) A nadie se ha dicho que no volveríamos. Te ruego (que) estudies esto con cuidado, pues los embrollos proliferan como las zarzas por lo que se ve, y a las personas no hechas a ellos le quitan el sueño y acaban por arruinarles la salud y el humor tan necesarios siempre, pero más ahora. No sé si Frontini o Baudizzone podrían sacarte de apuros; pero acaso fuese mejor un abogado menos literato. Bien sabes que aprecio a estos amigos; pero los aprecio como hombres de letras. Talvez Melella o López u otra persona hecha a la vida de los negocios te oriente sobre el abogado a quien acudir. Desde luego en cuanto sepamos el importe de la consulta, te lo giraremos por el medio más rápido. Por lo demás, ten en cuenta que Alicia está terriblemente inquieta y Cuqui lo mismo, pues hasta llegan a temer que las expulsen de los Estados Unidos como resultas de esta, a mi parecer, menudencia. Bueno; ahora para terminar, una ráfaga de preguntas y encargos menores. ¿Sigue saliendo Gaceta del libro? ¿Sigue saliendo Realidad? Le mandé a Ayala un estudio sobre Eliot de una profesora auxiliar del colegio y aún no tuve contestación ni acuse de recibo. ¿Cómo va el trabajo de casa de Melella? ¿Qué es de Mariano Gómez, nuestro amigo, no el ilustre? ¿Salió el libro de Dieste en la Suramericana? ¿Está ahí Alonso ya? ¿Cuales son las señas y el nombre de Silveira? Acaso se me ocurra escribirle unas líneas en un momento dado. No dejes de mandarme por avión uno de los primeros ejemplares que salgan de la imprenta de tu monografía; manda otro al Museo de Arte Moderno de Nueva York y otro a la Carnegie; las señas de este ejemplar te las concretaré más adelante, pues ahora no las tengo a mano. No olvides la importancia de tus acuarelas de Buenos Aires: como te dije entonces, un libro de acuarelas de este tipo sobre Pittsburgh –ciudad de grandes chimeneas , puentes de acero, altos hornos, minas, etc.– te consagraría aquí en el acto, y quien sabe lo que de tales acuarelas puede resultar. De tenerlas aquí, serían la mejor carta que jugar a favor tuyo. Voy a escribir algún artículo para La Nación. Siguen allí Mallea y Sirio, ¿no es verdad? Por aquí encontré algunos datos de interés sobre Galicia. ¿Donde se puede encontrar la gramática gallega de Saco y Arce? No es la que encabeza la Crónica Troyana? ¿Es posible copiarla? La leyenda de san Eros se encuentra también en Alemania. Compré un libro sobre la evolución de la lengua portuguesa desde el bajo latín; se publicó en Filadelfia en inglés. ¿Te acuerdas del sanguino, una planta o arbusto más concretamente, con bayas vinosas como el sabugueiro, de que un día hablé con tu padre? Encontré su nombre: cornejo, en castellano. Tiene aquí un pariente, el dogwood, maravilloso, por sus blancas flores de gran tamaño. ¿Sabes que Colmeiro, el botánico, publicó un diccionario sobre plantas del Nuevo y Viejo Mundo, aclarando su nomenclatura? Daría un pico por tenerlo. ¿Lo hay ahí? ¿Sabe algo de esto Manuel? ¡Qué analfabetos somos con relación a nuestros hombres! Acabo de hacerme ampollas plantando tomates y coles; por esto, te escribo ¡con dificultad! Seguiré otro día. No demores mis encargos. Abrazos de todos para los dos. No os dejéis deprimir. Recuerdos a tus padres y hermano.

Otero

[Manuscrito na marxe esquerda da primeira folla:] Si veis a la señora del departamento que se llama Ulrs Jolly no la digais que no pensamos volver.

1948-09-09
Carta de Serrano Plaja a Seoane. 1948
Nova York
París
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Serrano Plaja a Seoane. 1948 en 09/09/1948


9 de septiembre 1948

Querido Seoane:

Ayer noche llegué de nuevo a París donde ya estaré todo el invierno. En cuanto arregle un poco mis cosas, es decir, en dos o tres días, volveré a ocuparme de indagar en imprentas y editoriales, etc. de todo lo relativo a nuestro proyecto. Pero, entretanto, no quiero dejar de decirte que estoy un poco extrañado por no haber recibido contestación tuya a la carta que te mandé a los pocos días de haber llegado a Francia. En ella, te incluía ya algunos datos que aun cuando tenían valor relativo, informativo a título general, más que nada, permitían, creo, formarse alguna idea de las condiciones en que se podría trabajar aquí.
Al mismo tiempo, te decía que había estado con Claire, la amiga de Coppola, y cual era mi impresión; que había escrito al mismo Coppola –de quien tampoco tengo todavía contestación sobre esto, pero no quiero yo insistir en pedírsela, ya que te pedí a ti que tú le vieras, si lo creías oportuno, para hablar más en detalle, o de otro modo que me dijeras más oportuno que fuese yo quien le volviese a escribir. No lo he hecho esperando tu carta.
Me ocupé también de ver que había en concreto acerca de la oferta que te había hecho Palmeiro, con el resultado que te comuniqué. En fin, te hablaba en mi carta famosa de todo cuanto habíamos convenido. Por ello, el no tener contestación tuya no sé cómo entenderlo. Sin reticencia ninguna y simplemente por deseo de saber a que obedece tu silencio, querría preguntarte si acaso ha surgido alguna causa que modifique en parte o en todo el proyecto de que habíamos hablado. ¿Acaso tropiezas con dificultades para venir? ¿O no te decides a ello por alguna otra razón? Por otra parte, Varela ¿qué hace? ¿Sigue pensando en gestionar su viaje aquí?
No quiero cansarte con las numerosas hipótesis que podría hacer y sólo que si por cualquier circunstancia has cambiado de opinión en algo tocante a los proyectos que hicimos, yo creo que podría comprenderlo perfectamente. Pero me gustaría saberlo. Si por el contrario no es así y el no haberme contestado se debe únicamente a la desidia conque todos los españoles solemos considerar el hecho de escribir cartas, entonces, animal, decídete de una vez por todas y ahora, ahora mismo, ponte a escribir para decirme cómo van tus cosas, cuándo piensas venir, qué puedo hacer para ir adelantando algo, si has visto a Coppola o piensas verle, etc. Por mi parte, estoy a la espera de noticias de Ussía. No le hablaré de nada concreto hasta tener noticias tuyas y ver como anda todo. Y nada más por hoy, sino es volverte a encarecer que me contestes con la mayor rapidez.

Da muchos saludos a Maruja. También a los amigos tortónicos en general. A los Dieste, les escribo hoy o mañana de modo que no es necesario. Un abrazo para ti de

Arturo Serrano Plaja

27, rue Richelieu, París (1). France

1948-10-25
Carta de Serrano Plaja a Seoane. 1948
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Serrano Plaja a Seoane. 1948 en 25/10/1948


25-10-48

Querido Seoane:

Hace unos días, recibí tu carta y, tan pronto como puedo, quiero ponerte unas letras aunque no sean, propiamente hablando, contestación exacta y precisa a las diversas cosas que me preguntas. Y antes de ello y para empezar, también deseo decirte que me ha alegrado mucho tu carta así como el estado de ánimo que me deja entrever. Estupenda la correlación de precios que me dices que nos permitirá trabajar más fácilmente. Estupenda, igualmente, tu gestión para buscar otros capitales. Y aunque te agradezco mucho la delicadeza de preguntarme si me parece bien lo que hayas hecho, dicho se está que me parece doblemente bien por el solo hecho de hacer así. Por lo tanto y una vez que digo eso, no tomarás a impertinencia, ni con respecto a ti –en ningún caso– ni con relación a nadie en particular, que te haga un aclaración –aclaración, que no reserva– y que es la siguiente: así como en lo material ni me importa ni me preocupa una participación en los hipotéticos beneficios de nuestro negocio de cuantas personas, por una u otra razón, deben participar –y aún sin deber en ello– si me agradaría que en la parte de trabajo, a la hora de tener que tropezar con dificultades, etc., tuviéramos que tener relación de responsabilidad con el menor número de personas posible. Y aun no sólo de responsabilidad, sino de colaboración. En un plano abstracto, yo diría que casi me gustaría que, una vez tú aquí, fuésemos tú y yo, de ser ello posible y siempre que tú estuvieses de acuerdo, quienes tuviésemos las tareas de dirección, ya que de una manera concreta, además somos quienes vamos a encargarnos de ello. Repito que no debes ver en ello más que eso que se dice del ideal remoto, etc., y no motivado por causa alguna que yo pueda explicar muy bien en este momento, sino por una especie de misantropía –¿se dice así la manía de no encontrar mucho gusto en ver a mucha gente?– que a veces me hace dudar de mi capacidad (para) sostener relaciones claras y abiertas con la gente. Dicho esto, que encomiendo desde luego a tu juicio y discreción, tú, a la hora de tener que organizar legalmente papeles y cuestiones, resolverás contando, desde luego, con mi confianza mayor. ¿Necesito insistir en lo infundado de todo esto?
Bueno, paso a hablar de otras cosas. La cuestión vivienda, claro que es lo más grave. En cuanto a pensiones y precios, me enteraré tan pronto como pueda y te diré lo que sea. Por otra parte, ahora comienza a haber muchos anuncios de venta de departamentos a treinta y cuarenta mil francos por pieza. Lo cual no significa que sea una ganga –sobre todo porque, al parecer, los de esos precios no tienen comodidades. Pero eso puede darte una idea. Desde luego no siendo en París mismo, yo sé que es mucho más fácil y, si Palmeiro que tienen muchas más relaciones prácticas que yo en París te ayuda seriamente, tampoco creo que insoluble, aunque sí, complicado. Por el momento, y pese a que yo averiguaré lo (que) pueda, insisto en que todo plan debe de estar basado en el supuesto de que para empezar habríais de resignaros a hacer vida de hotel –pensión– durante cierto tiempo y luego volver vosotros mismos.
De cuestiones generales y políticas. En lo de ser buen o mal momento con relación a la vida material de aquí, no creo que ya en este momento de la historia se pueda hablar de eso. Todos son buenos o malos, según se quiera. Clave, en esto días, ha vendido absolutamente todo lo que tenía pintado en París, hasta el punto que para conservar un cuadro suyo, ha tenido que comprarlo el mismo. La vida sube, siempre; pero, como dices, eso parece que ocurre en todas partes, de manera que hay que suponer que todo se arreglará. Además porque, al subir la vida, suben los precios automáticamente, claro, y nosotros haríamos como todo el mundo, dicho se está. En lo político de aquí, estos días se está ventilando una crisis decisiva; yo creo que del resultado de las huelgas mineras depende, provisionalmente al menos, toda la situación. Si esta, de un modo o de otro se estabiliza, así quedará; si estalla la guerra civil, ya lo verás por los periódicos. Yo –aunque a lo mejor para fastidiar mi pronostico el destino me desmiente– no creo en ella. En cuanto a la otra guerra, aunque ni Truman ni Stalin se toman la molestia –ya sabes que son unos groseros– de comunicarme su opinión, supongo que a ti tampoco, tampoco creo, ni la gente que se tiene a sí misma por bien informada, que pueda haber guerra –salvo imprevisto– antes de algunos años –tres o cuatro como mínimo–. Pero, naturalmente, todo esto es pura opinión, como bien se te alcanza –que, por lo demás, tampoco tú me pedías otra cosa–. Entre tanto, lo que sé es que ayer Elsa Triolet en la fiesta que aquí es equivalente del Día del Libro o algo así vendió libro por valor de un millón setecientos cincuenta mil francos entre las cuatro de la tarde y las ocho y media de la noche; que París, haciendo abstracción de todo lo demás, de las famosas procesiones que van por dentro, etc., está maravilloso en un otoño hasta ahora suave. Que hay dificultades para todo, evidentemente, pero que la gente vive como si no las hubiera –lo cual puede ser igualmente avestrucismo, si luego resulta que hay guerra o simple buen sentido, si ocurre que no la hay y que no valía la pena estar preocupados por fantasmas: vaya usted a saber.
Hace poco días, ha llegado Ussía. Pero aún no le he hablado ni le hablaré de nuestro proyecto hasta saber en que estamos ahí en lo de Coppola y demás. Por la importancia que concedo a su posible aportación, hasta diría yo que casi sería preferible –siempre que se pueda– aplazar este aspecto hasta que ya hubiese algo mandado: creo que sería mucho más positivo y eficaz. Tú me dirás lo que piensas en la seguridad de que, en principio, yo tengo la mayor confianza en la gestión que pudiera yo hacer con él.
Y ahora, para terminar esta carta, te quiero hablar de dos cosas. Una, de carácter personal, es un favor que tengo que pedirte. Y que, aunque sea un poco molesto y aburrido, cuento contigo, estoy seguro, para realizarlo si es posible: imagínate que de un libro que yo escribí, y de cuyo nombre quisiera olvidarme, lo he intentado en vano, y que siempre me ha molestado, ahora necesito recordarle: Avila Camacho ¿te puedo pedir que me busques, con la prisa que te sea posible, unos cuantos ejemplares –mínimo tres, máximo cinco– y que me los envíes por avión? El libro en cuestión está editado por Americale, editorial que no sé si continúa existiendo. No sé si se encontrará el libro o si lo habrán tirado a la basura. Ahora lo necesitaría, me sería muy importante –por razones surrealistas– tenerlo y, por tanto, te encomiendo esa lata –dicho de esta que de la parte material no, y que espero que me digas lo que sea y que allí o aquí, como te sea más cómodo a ti, arreglaremos la cosa–. Aunque te parezca pintoresco, insisto en que para mí es algo importante, de modo que en función de la importancia te agradeceré que me digas lo que hay de esto y que, de ser posible, me envíes los libracos tan pronto como puedas, por avión.
La otra cosa de que quiero hablarte, por el momento no lo hago aún –aunque dentro de muy pocos días espero que ya no será necesario– en el plano de la mayor confianza, puesto que aún no hay nada concreto: ocurre que los checos aquí hacen un seminario literario, que tiene toda la mejor colaboración de París –de los escritores de izquierda, el mismo grupo de firmas conque cuenta Les Lettres Francais– y probablemente me voy a encargar yo de hacer la misma revista en español, para América. Dispondría, en ese caso, de toda la colaboración francesa y aparecida en francés, más el material en español que yo buscaría en América entre americanos y españoles refugiados, para publicar en la edición española y también en la francesa que se hace aquí en París –lo cual creo que interesaría a mucha gente–. Como te digo, aún no es seguro, peor es muy probable y en la semana que viene voy a saberlo con certeza. Dispondré de medios, se pagará bien. Se enviará en principio ahí, a Montevideo, a México y Caracas. El problema más serio sería el envío que habrá de ser por avión seguramente, lo cual es carísimo. La revista se llamará Paralelo 50 y en español, para empezar saldría una vez por mes. Como ves, sería muy interesante en sí mismo, pero además para nosotros tendría, creo, un doble interés, por la posibilidad que nos daría, si anda bien, de tener un medio de contacto con los medios literarios de esos países. Si se concreta el asunto, te escribiré enseguida para pedirte una mano, en el sentido de que, mientras esté ahí, me ayudes a todo lo que de organizar la distribución ahí y en Montevideo, me des consejos que te parezcan útiles en todo lo referente a eso y en la busca de colaboraciones, así como en la publicidad y difusión de la revista. Para ello, en cuanto sepa algo más concreto, te enviará ejemplares de la revista en francés. Creo que en algunos periódicos me podrían dar la clásica manita o empujón. Y luego, desde otro punto de vista, estoy seguro que tendría el apoyo político que merece. Aunque, como ves, esto aún no es demasiado preciso, me gustaría que me dijeses qué te parece. Yo empezaría a trabajar pronto en todo ello, pero la revista no aparecería hasta marzo, para coincidir con el verano ahí. ¿Crees que tendrá alguna posibilidad? A mí me parece que una vez que lectores y escritores se percaten de que se les ofrece en español un revista mensual que es semanal en París y que tiene las mismas colaboraciones que aquí alguna chance, como dicen aquí, no deja de tener. Ya me dirás tu opinión. Por el momento, no lo comentes, puesto que repito que aún no hay nada fijo.
Y con esto termino. De mi personalmente, tendría tanto que decirte que más vale no decir nada, porque si no sería el cuento de nunca acabar. Si como espero y deseo vienes pronto, ya tendremos ocasión de hablar, y por los codos. Ah, añado una noticia: se hace aquí estos días una exposición de la Resistencia española. Entre el poco material interesante que hay, se cuentan muchos libros que personalmente he prestado yo y que se exhiben en la rue de Recamie entre ellos, los de Dieste y el de Varela. Díselo. Acaso les resulte agradable saberlo.

Un abrazo para Maruja y para ti de vuestro amigo

Arturo

[Manuscrito:] No sé si anoche, cuando escribí esto, me acordé de decirte que ahora trabajo ya en el Liceo, que me quita no poco tiempo. Hasta pronto. Abrazos.

1948-11-02
Carta de Serrano Plaja a Seoane. 1948
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Serrano Plaja a Seoane. 1948 en 02/11/1948


2 noviembre 1948

Querido Seoane:

Como te dije en mi última carta, vuelvo a escribirte ahora, con mayor frecuencia, ya que me parece que así debemos hacerlo en relación con nuestros proyectos. Además y no sé bien porque irracionado optimismo, en estos últimos días, tengo la impresión de que todo puede salir bien y de que podemos hacer algo interesante tanto en general como para nosotras.
Y ahora quiero darte algunas noticias de carácter concreto. El domingo –hoy es martes y ayer lunes día 1 fue fiesta, de modo que escribo sin perder tiempo– reuní a todo el grupo de pintores españoles en casa de Gondoy para hablarles del proyecto colateral de la posible venta de grabados y dibujos ahí. Los que se hallaban presentes –pues hay algunos en Estocolmo, que el colectivo pictórico español, desde Praga no para y hace exposiciones generales y particulares en toda Europa– asintieron y estuvieron conformes en dar toda clase de facilidades. En principio, en esta semana, tendré preparado un primer envío que te haré en cuanto llegue a mis manos. Con respecto a esto –yo, por mi parte, trataré de volver a escribir acerca de ello en La Nación– creo que será conveniente subrayar por todos los medios un creciente éxito del grupo español de París el cual no sólo recorre toda Europa, como te digo, sino que está creando imitadores y ya hay –aunque informe y sin la fuerza de manifestación del español– de otros grupos nacionales que pretenden ser de su nación en París, el inglés y el húngaro. Están asombrados de la cohesión del grupo español, de su consistencia y su fraternidad –y de su éxito–, naturalmente, de modo que una agrupación por el solo hecho de que está basada, no en algo externo y ajeno a cada uno de sus componentes, sino en la apreciación general que cada uno tiene por los demás, aunque entre ellos, como es lógico, haya sus cosas, pero que no trascienda afuera. Bueno, todo eso digo, así como el éxito del grupo español de la escuela de París, creo que conviene subrayarlo, tanto por motivos generales como en relación al proyecto de introducir sus cosas –pictóricas, se entiende–, ahí.
En dicha reunión, estaba entre otros, Palmeiro, con quien hablé largamente de ti y de tus proyectos. El me confirmó lo que tú me dijiste que te había escrito, pero se mostró dispuesto a echarnos una mano en lo que pueda. Y en todo caso, se comprometió, formalmente, a prestarle su taller, como vivienda, a tu llegada por un tiempo de socorro, hasta que tú veas y busques algo. Desde luego, te repito que la cuestión vivienda es el hueso; pero si tienes donde llegar, luego algún hotel pensión sin la angustia de tener que encontrarlo el día de tu llegada etc., creo que podrás arreglar por ti mismo lo que te convenga. O en el supuesto de que tengas dinero y de que consideres la posibilidad de instalarte aquí en serio, con plata de ahí, podrás comprar un piso o un taller por el mismo precio, o menos de lo que ahí cuesta ahora, alquilar uno. De todo ello, espero que me hables y que no pese en tu ánimo más de lo debido. Que acaso cuando llegues, pueda yo si nos pusiéramos de acuerdo –que sí que nos pondríamos– intentar buscar una solución común, ya veremos, dependerá de varias causas el que yo pueda estar o no en condiciones de volver a hablarte de esto. Por otra parte y en relación con todo esto, dentro de un mes o dos piensa ir ahí otro del grupo, Parra. Si todavía estás tú ahí, ya le daré cartas para ti o en tu falta para los amigos. Lástima que yo no haya sabido antes ni que el se iba ni que tú persistías en tus proyectos, que de otro modo el te hubiera dejado su taller por el tiempo que permaneciese fuera.
Lo digo porque aun cuando me dijo que ya lo tiene comprometido, quizá no sea imposible volver sobre eso. Y, en fin, aunque yo no sepa decirte ahora cómo, tengo la evidencia de que una vez aquí, tras un tiempo no muy largo, conseguirás resolver las cosas. Te repito que no sé cómo, pero que todo el mundo arregla de modo que tú harías como todo el mundo. Bueno, volviendo al envío, el primero incluirá, por lo menos, cosas de Clavé, Domínguez, Palmeiro, Gondoy, Parra, Manuel Peinado y Viñes, mas, eventualmente –o para el segundo– de Flores, Bores, etc. Luego te mandaré cosas de franceses y de un checo, Sokol, muy bueno que ahora expone aquí con mucho éxito.
Con mayor relación o más directa con lo nuestro, quiero decirte dos cosas: una, que lo de Paralelo 50, aunque todavía no se ha resuelto, está por resolverse y casi con toda seguridad, positivamente. Por otra parte, el éxito de la venta anual de libros que aquí realiza el Comité Nacional de Ecrivains, me ha persuadido de que es el momento para hacer lo que proyectamos: no te puedes dar una idea de lo que fue. Elsa Triolet, por ejemplo, en el transcurso de la tarde, vendió libros por valor de un millón setecientos mil francos. Y así mucha gente. Y como entre lo vendido había mucho, por no decir casi todo, el libro de lujo, ya te figuras que me ha dado una especie de índice de nuestras posibilidades que, aunque nunca sería lo mismo, pero de alguna manera tendría que ver con lo que yo vi. Creo, por ejemplo, que con el ofrecimiento que los mismos pintores me han hecho –ilustrar todos un libro mío– ya podría intentarse un negocio o poco menos, por primera vez en mi vida –o si no es que me equivoco de medio a medio– pero, naturalmente, por el momento y mientras no sepa mejor el estado de tu viaje, no pienso hacer nada sin contar contigo y sin volver a hablar de colecciones, etc. Otro dato de interés general es que Octavio Paz, que está aquí, tiene concluido un libro y quiere editarlo sin que por el momento esté decidido a dárselo a nadie. Otro dato es que el embajador de Venezuela aquí ha resultado ser admirador mío; que el encargado de negocios que estos días va a Praga, es un poeta Otto de Sola, muy amigo mío. En fin, que estoy optimista y que lo que necesito es que me des noticias de ahí.
Lo necesito y con urgencia entre otras razones por la siguiente: Ussía piensa permanecer aquí, un plazo que por lo menos irá hasta mediados de diciembre y quizá más; pero nosotros debemos contar conque quizá no se quede más. De tal modo que hasta esa fecha, pero no más tarde, tengo yo para hablar con él de nuestro proyecto. Mas para ello y en función de las razones que te daba en mi última carta, necesito saber, con la urgencia que se pueda, lo que resolvéis ahí. ¿Has hablado con Coppola? ¿Y Torrallardona? ¿Te parece bien –debo o no hacerlo– que yo vuelva a escribir a Cóppola? Creo que te darás cuenta de que el hecho de que Ussía esté aquí es una suerte grande y que, por lo tanto, en principio no podemos perderla, creo; mas por ello, para dar seriedad al asunto, me parece imprescindible poder ofrecerle algo ya concreto, en marcha, de modo que vea él que la suya sería una aportación a algo y no una mera iniciación hecha sólo en nombre de la amistad, ¿no te parece? Contéstame a todo esto, aunque sea dos letras, pero en las que me digas, escuetamente, lo que hay de cada cosa y lo que tú piensas de ellas.
De mis cosas particulares que te hablé el otro día, dos preguntas. Primera –y para que me contestes un poco abultímetro– ¿cuántos ejemplares de Paralelo 50 crees tú que podrían venderse ahí y en Montevideo, contando con una propaganda más o menos buena y con el hecho de saber que tendría buenas colaboraciones de aquí y de ahí? Ya sé que es muy arriesgado decir alguna cifra, pero de todos modos te agradecería que me la digas para tener una idea. La otra pregunta, ¿has podido hacer algo en relación con los ejemplares del Avila Camacho que te pedía en mi anterior? Creo haberte dicho que me los mandases por avión; pero no estoy seguro de haber dado por supuesto, como es natural, que lo que materialmente suponga ese envío –forzosamente caro– corre por mi cuenta y del modo que tú me indiques. A título de indicación o sugerencia, alguien me ha dicho que la Fama de ahí acepta encomiendas aéreas, las que naturalmente saldrían más baratas que el envío por avión normal, siempre que acepten como encomienda algunos libros. Te agradecería mucho que me tengas al corriente de esto también. Y con ello, creo que por hoy no tengo nada que añadir, sino que estoy deseando recibir carta tuya y, mucho más, saber en qué fecha te embarcas. Muchos recuerdos a los amigos. Y para Maruja y para ti, un abrazo de vuestro

Arturo Serrano Plaja

1948-11-13
Carta de Otero Espasandín a Luís e Maruxa Seoane. 1948
Waynesburg
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Otero Espasandín a Luís e Maruxa Seoane. 1948 en 13/11/1948


[Manuscrito:] Waynesburg, 13 de noviembre de 1948

Queridos Luis y Maruja:

Hace cosa de un par de semanas hemos enviado a Maruja Salgués un paraguas para Maruja, obsequio de Alicia y Cuqui, y un chaquetón de trabajo de los que aquí se estilan, para Luis de mi parte. Tuvimos ya acuse de recibo de Maruja, a punto de poner el pie en el estribo en el ómnibus para Nueva Orleans, de modo que, a menos que algo anómalo ocurra, os llegará con ella (o ellos). Hemos comprado lo mayor que encontramos, y si bien está de acuerdo con las medidas que nos enviasteis, no nos sentimos muy seguros de que la gran humanidad de Luis quepa dentro. (Esperamos que no habrá susceptibilidad por su parte a estos comentarios, tanto menos cuanto que yo mismo estoy echando una barriga espléndida esta última temporada como consecuencia de un casi claudicante sedentarismo desde que la huerta entró en estado de letargo con la otoñada). Esperamos que para Navidad estarán ahí, y si bien la estación en que os encuentran no es la más apropiada para sacarles partido de inmediato, todo es cosa de tomar precauciones con la polilla y esperar el cambio de estación. Aquí a estas alturas estamos tiritando ya, con las estufas encendidas casi noche y día, y no tardarán en aparecer las primeras folerpiñas de neve. No sé cómo se me vino a las mientes esta palabra, pero nada tiene de particular escribiéndoos a vosotros. Por otra parte, estoy cada día más enzarzado con las palabras vernáculas, aunque cuento con poco material de información en este minúsculo Waynesburg. Por cierto, acabo de perdirle a Trelles, el de Atlántida, la gramática histórica portuguesa de J. Nuñes que acabo de encontrar anunciada en un catálogo de la librería Panamericana de Buenos Aires, Lima 707. Pero volvamos al tiempo. Los árboles acabaron de desprenderse de sus espléndidas galas otoñales, más espléndidas en general que las de primavera. Yo nunca vi hojas como éstas de aquí. Algunos días salimos Alicia y yo de paseo y a cada paso nos deteníamos para admirarnos de los colores de las hojas, rojas de óxido, amarillas, anaranjadas, castañas, verde amarillentas... algo imposible de sugerir en palabras. Y luego la terrible exclamación: “¡Si estuvieran aquí Luis y Colmeiro!...” Este paisaje es algo sorprendente. Uno cree haber visto mucho en España y fuera de ella, y tiende a creerse autorizado a hablar de paisaje. Pero de pronto le ponen delante de un rincón del mundo o de un pedazo de mar y acaba por reconocer que, de hecho, aquello no lo has visto nunca.
Aquí el ambiente parece mucho más encalmado con el transcurso de las elecciones y con el jarro de agua fría que le echaron a muchos millones de americanos y los ánimos que dieron a bastantes más. Ojalá esto entre ahora en un período de paz interior y se pueda otear el horizonte sin sobresaltos para bien de todos, sin excluiros ni mucho menos a vosotros, cuya situación nos angustia. Habéis recibido una carta mía para Dieste, cuyo paradero desconozco. En una suya me hablaba con gran optimismo, que ojalá se confirme, sobre todo en sus promesas literarias. En el catálogo de la Librería Panamericana está anunciado el libro de Poseidón ilustrado por Luis con los Autos de Gil Vicente. ¿Qué tal salió la impresión de los dibujos? Voy a ver si lo encuentro en alguno de los muchos catálogos que me mandan de Nueva York para adquirirlo; y bien sabe Dios que me arrepiento de n haberle arrancado a Merli la promesa que hizo de regalarme uno de los originales. Creo que Luis debe ilustrar más libros de la Edad Media, como el Libro de Buen Amor, el Conde Lucanor, La Crónica Troyana, los primeros libros de caballerías y cosas por el estilo por ese complejo de humanidad que encierran. Claro que si no lo ha hecho, la culpa no es suya, pero quien vea a Gil Vicente, Quevedo, Gobineau, las leyendas gallegas y sus cuadros incluso, no podrá menos de maravillarse de su fidelidad al espíritu legendario de esa larga y soberbia época donde hirvieron a borbollones todos los fermentos de un mundo todavía agitado y en trance de partos colosales. Vistas las cosas con cierta perspectiva histórica nos muestran cuán lejos nos encontramos –por fortuna– de haber agotado o racionalizado ese torrente de pasiones, pecados, sueños, alegrías, hambres, pestes, crímenes, santidades, heroísmos, traiciones, altanerías, humillaciones,... que Luis ha visto y ve tan magistralmente. ¡Quién tuviera un milloncejo de dólares en la mano! No sé si conoces, Luis, una edición de Gil Vicente publicada en Madrid por Carolina Michaelis de Vasconcelos. La he visto anunciada en alguna parte y creo que debe interesarte, pues hay en ella muchas cosas ignoradas hasta entonces. Yo tengo el libro editado ahí por Molinari, pero aparte del texto, que es precioso, poco dice sobre la época, que debió ser interesantísima, el estado de la lengua y otras cosas que la Michaelis no dejará de tratar.
Hemos recibido un número de La Nación enviado por unas amigas inglesas de Alicia, y por él vimos que a Castañino le han otorgado el primer premio en la exposición nacional o casi así. Nos alegramos mucho por ser un camarada ideal; ahora recuerdo muy bien aquella tarde memorable que pasamos en su casa todos juntos, vosotros, Varela, Alonso, etc. Me trajo a la memoria a Castañino sus elogios del cuadro de Luis pintado para Melella, que debe ser soberbio, como si todos los suyos o todos mejor dicho, sobre todo este que aquí tenemos, el San Eros, la santidad de la Edad Media del cuento. ¿Cuándo hacéis una fotografía y nos la mandáis? Melella es un gran fotógrafo o al menos tiene muy buenas cámaras y amigos fotógrafos, que le harán cuantas fotos quiera. Y aquí rabiamos por ver ese cuadro, aunque sea descolorido.
¿Sabéis algo de Ayala? A propósito, el retrato de Nina es muy original y muy fiel a lo profundo del modelo. Pues bien; le mandé una traducción de un artículo escrito por una profesora de aquí sobre el Premio Nobel de Literatura, así con mayúscula, y nada sé de él, como no sea lo que Luis me ha dicho: si se tratara de algo mío, me tendría sin cuidado, pero trátase de una persona que no tiene por que poner demasiado crédito en mi palabra. Si lo veis, decidle que, francamente, si le interesan el trabajo y las condiciones económicas –cinco ejemplares o seis de la revista para mandar al autor y a sus editores, pues así lo han exigido– que me lo devuelva. No es impaciencia personal, sino refleja; la autora quisiera verlo publicado pronto, sobre todo ahora con ocasión del premio otorgado a Eliot, y por mi parte quisiera verme al margen del asunto. Esto es todo. Decidle a Perrota que se ha expuesto aquí la Cantata y que gustó mucho a estudiantes y profesores, sobre todo las reproducciones. Estoy pensando en la manera de hacer una exposición en petit comité en mi sección de español de los libros de Luis. Pertenezco como miembro honorario a una de las fraternidades de estudiantes, la Kapa, Sigma, Kapa –esto será para vosotros, como para mí al principio, un galimatías– y espero que ella patrocine la idea. Ya os diré.
Bueno, jóvenes, no os quejéis de esta carta escrita con la mesa de trabajo hecha una leonera. Muchos abrazos de vuestros Oteros.
Recuerdos a vuestros padres en primer término y a la interminable lista de amigos, sin olvidar ninguno, de nuestra parte. Escribid.

[Otero Espasandín]

1948-12-09
Carta de Serrano Plaja a Seoane. 1948
París
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Serrano Plaja a Seoane. 1948 en 09/12/1948

París, 9-XII-48

Querido Seoane:

Yo sé –y tú sabes, también, puesto que yo mismo incurro en ello– que los españoles escribimos pocas cartas. Pero yo creo que a ti se te va más la mano aún. En fin, no importa que no hayas escrito hasta ahora, pero sí quisiera que me contestes a esta en un plazo algo menor del que sueles.
Alguien que ha llegado por aquí últimamente me ha dicho que tú piensas estar aquí en febrero, pero no sé que fundamento tiene esa noticia. Sin embargo, las que yo te voy a dar tienen el de la experiencia o cosa vista y vivida, como hay que decir en estos casos.
Y es esto que para nuestro plan apremia el tiempo. Primero, porque cada día veo y noto y siento más y mejor que sería ahora el momento super recontra ideal para comenzar algo por el estilo. Mas si por yo no lo sintiera bastante, me lo hacen remarcar como dicen por aquí muchos españoles las casi constantes iniciativas que bordeando la nuestra se producen poco menos que cada día.
Así, por ejemplo, hay unos chicos catalanes que han montado –aún no está terminada– una galería de arte con librería, a todo meter y que será, sin duda, un éxito, pues es de las pocas cosas españolas que hay aquí de cierto tono. Como en sus proyectos entran muchas cosas y como por lo que se ve de la galería –montada nada menos que en plena plaza Vendôme, es decir, el mejor sitio de aquí para eso–no me extrañaría que pronto o tarde –y más bien pronto– dado que son catalanes y con instinto para ello, dan con el quid de lo nuestro, pues está, como te digo, en el aire, en el ambiente hasta un punto que casi le dan a uno ganas de decir, como los chicos: “que te quemas, que te quemas”.
Por otra parte, Manuel Ángeles Ortiz, gran amigo como sabes de Picasso, está gestionando la posibilidad de mandar ahí cosas editadas por la editora suiza Sikra, la cual, influida por el mismo Picasso, si no le ha concedido la exclusiva, le dará muchas facilidades y creo que hará algo en serio.
Por otra parte, ha llegado aquí Sarita Maglione de Lautare. Viene a muchas cosas y, como supongo que sabes que es muy amiga mía, hemos hablado de casi todas. Entre otras, me propone que nos encarguemos, por cuenta de Lautare, de enviar ahí libros de lujo, etc., ya que tiene noticias del éxito comercial que ha conseguido Peuser haciendo eso. Para ello, me ofrece condiciones aceptables en principio, pero aceptables en el sentido de trabajar con capital ajeno. Pero si nosotros echásemos a andar, podríamos hacer lo nuestro, quiero decir, las ediciones, y mandar también cosas por nuestra cuenta, quiero decir, contando no con tal o cual tanto por ciento, sino con el beneficio consiguiente de lo que se consiguiera ahí. Lo cual ya en sí mismo es muy interesante, pero lo es, a mi juicio, más aún, por el hecho de confirmar lo que habíamos pensado, es decir, que ahora es el momento de hacer competencia, desde aquí al libro de ahí, sobre todo a base de ediciones de lujo y con todo nuestro plan en suma.
En otro sentido, he recibido estos días una carta de Horacio, quien me dice que ha hablado contigo varias veces y que todo está claro, pero sin darme mayores precisiones lo cual no me extraña, ya que así es él. Pero como tú no eres así, me gustaría saber lo que hay de nuevo y de concreto: con respecto a tu viaje, con respecto a lo hablado y concretado con Coppola, con relación a la aportación de Torrallardona y, sobre todo, en relación a lo que yo pueda y deba intentar aquí con Ussía, a quien aún no he hablado nada por esperar a tener noticias tuyas, condenado. Insisto mucho en que cada día palpo mejor las posibilidades estupendas que tendríamos. Y, por tanto, te pido que hagas un esfuerzo en serio para estar en contacto. Ya sabes que de siempre me pareció muy buena la idea; pero ahora es que siento que cada día que pasa es un día perdido, y como estas cosas van por rachas, acaso si no aprovechamos la que ahora se presenta, si dejamos que alguien se nos adelante, luego lleguemos tarde y perdamos el tren típico. Por lo tanto, necesito que me contestes aunque sea las consabidas cuatro líneas, dándome noticias tuyas y hablándome de todo esto. Y nada más por hoy para ser ejemplo de laconismo comercial.
Ah, sí, otra cosa y esta de carácter privado: si has tenido tiempo y gana para ocuparte de mi maldito libro sobre Avila Camacho, me gustaría que me lo dijeras, ¿quieres? [Manuscrito:] Un fuerte abrazo para Maruja y para ti de vuestro

Arturo

1948-12-13
Carta de Otero Espasandín a Seoane. 1948
Waynesburg
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Otero Espasandín a Seoane. 1948 en 13/12/1948


Waynesburg, Pa
13 diciembre, 1948

Querido Luis:

Si me juzgas por algunas de mis cartas anteriores al pie de la letra, no dejarás de encontrar razones para reprocharme. Por ejemplo, te he dicho que procuraría enterarme de algunas señas a las que debía enviar un ejemplar de tu monografía. Ahora por una de esas venas de españolismo que nos dan a los españoles y que no sé si tenemos derecho a reprochar en muchos casos, resulta que acabo de obtener algunos datos que te envío con mucho gusto y con el remordimiento de no haberlo hecho antes. Art Museum, Boston, Mass. –Museum of Modern Art, W. 53 St. New York City, N. Y., Art Institute of Chicago, Michigan & Adams Streets, Chicago, Ill. –Revista Artnews, 136 E. 57 St. New York 22, N. Y. –Philadelphia Art Museum, Philadelphia, Pa. –The Brooklyn Museum, New York City, N. Y. –The Museum of Art, San Francisco, Cal. –The Whitney Museum of Art, New York City. Esto es lo que ahora sé: más adelante talvez pueda enviarte más.
Ayer, sábado 12 de diciembre, recibimos tu carta del seis del mismo mes. Nos ha causado una gran alegría por todo lo que en ella decís, y particularmente te agradezco los elogios que me dedicas como escritor. Son tan calurosos, sinceros y extremados que me considero en la obligación de corresponder a ellos escribiendo ese libro de que me hablas. Desde hace más de un año me viene rondando la idea de acometer la tarea, pero si bien soy de tu parecer con respecto a Dieste, a quién un afán de perfección inhibe en detrimento de los lectores y de la Historia de la Literatura, mi caso es diferente. Una obra mía, donde no hay como en los demás libros un campo de saber más o menos organizado que me dé la pauta, requiere una cierta elaboración formal, si no ha de naufragar en un amasijo de recuerdos y anécdotas. Acaso rebase tus ilusiones en cuanto al aliento de la empresa y escriba una especie de biografía novelada cuyo primer volumen sea lo que tú anhelas: la vida global de mi aldea tal como yo la he vivido: con cohetes, gaitas, sequías, inundaciones, nieves, faenas de mil clases, nidos, escuela, iglesia, campaneros, tipos sobresalientes, el río, el monte, los juegos de la estornela, de la porca, etcétera. Otro tomo sería mi vida de estudiante en Santiago y en Madrid; otro estaría dedicado a Ribeira, con recuerdos de Dieste, Valle Inclán, Caraminas, Mosteiro, Val, Maside, Manuel Antonio, con todo aquel mar salvaje, aquellas playas, aquel Barbanza, aquellos pinos, dólmenes, mámoas, nataciones, gaviotas... Otro tomo comprendería mis peregrinaciones por el norte de África, por España durante las misiones y la guerra, por Francia, Inglaterra hasta llegar a la Argentina, que bien merece tomo aparte... Ya ves, si pienso en todo esto de que me hablas. No me lleva a escribir otra cosa que ofrecer una faceta del mundo que me ha tocado vivir que ningún otro puede hacer por mí. Ofrecer la suya mejor que yo, pero no lo que he sentido y vivido con una vehemencia que muy pocos sospechan simplemente porque, como acaso sepas, no soy muy dado a la confidencia. Justamente esto es lo que me preocupa un poco. Tendré que apelar a un recurso novelesco para hablar de mis reacciones ante el mundo como si fueran ajenas a fin de vencer un tanto esta reserva que siempre he tenido, incluso con los mejores amigos y con los familiares. Quién sabe si no inventaré un pintor que me describa, una especie de Luis Seoane que, desesperado de ver que un hipotético amigo se niega a contar su vida, se arriesga a narrarla por su cuenta y riesgo. ¡Hermosa trastada, eh! Claro está, una biografía así daría pie a trazar una hermosa galería de tipos, tales como Souto, Colmeiro, los Dieste, tú, Maside, Manuel Antonio y muchos otros que tú conoces y no conoces. Toda esa generación trágica que ahora lucha por salvarse de esta gran hecatombe que se desencadenó con la guerra de España sería en buena medida el protagonista de esta obra un tanto ambiciosa, demasiado ambiciosa para quien jamás abrigó ambiciones de escritor, ¿no crees? Pero una de las cosas que ha dejado huellas más hondas en mi alma ha sido la amistad, esa amistad sentida tan sin cálculos como se siente el paisaje, el mar, el arte, un cielo fugaz, el canto de un ruiseñor o de uno de aquellos mirlos de los aledaños de nuestras aldeas. Esta amistado estos vínculos amistosos con mil gentes en mil lugares, aún sin proponérmelo, ocuparía sin duda los alveolos más íntimos de cualquier intento de esta naturaleza y acaso fuese el móvil decisivo de la empresa misma... Ya veremos.
Estoy leyendo cosas y estudiando en relación con mi nueva tarea; sobre todo reviso los clásicos y no me falta ocasión de revalorar autores y de condenar a perpetuo desdén otros. Por ejemplo, acabo de releer las Confesiones de un pequeño filósofo, de Azorín, y me ha producido un gozo singularísimo. Hay autores que hay que leerlos un poco al margen de la pelea brutal en que estamos envueltos, dejando de lado este tono polémico que nos encrespa y las palabras fuertes que suscita. Azorín es uno. Con todas sus chocheces, con sus manías seniles, con sus resentimientos, sus pifias y otras cosas, no puede negarse que ha alcanzado finuras de sensibilidad no superadas a mi juicio por nadie desde Garcilaso acá. Por otra parte, no ha de olvidarse la sagacidad con que ha sabido valorar lo mejor de nuestra literatura, sin excluir a Rosalía, otra antena poética cuya cima penetra hondo en las regiones quietas y serenas de las almas escogidas. (Bueno, esto es un poco cursi). La Biblioteca del Colegio acaba de adquirir la colección de Clásicos Castellanos por mi consejo y mediación. Ciento diecisiete volúmenes por menos de cien dólares y con una comisión de casi un quince por cien para nuestro amigo común Trelles, que buena falta le hace. El colegio necesita libros de esta calidad para su prestigio, sobre todo ahora que celebra su centenario; pero a mí me van a ser más útiles aún. De los libros impresos en Buenos Aires no te puedes fiar. Justamente uno de estos días acaba de pasarme uno de esos incidentes de que ya me había olvidado, y es el siguiente: Estaba leyendo un trozo de la estupenda Antología de prosistas españoles de M. Pidal en la edición Austral, cuando de pronto noto que estoy en el aire. Examino el libro con el natural desconcierto pensando que sería cosa de unas líneas trastocadas, cuando advierto que falta un pliego íntegro y en su lugar hay otro repetido. Y esto se lo hacen a M. P. con toda desfachatez. ¡Qué no harán con Perico el de los Palotes! Me produjo una rabia atroz, tanto más cuando que carezco de una edición como Dios manda.
Bueno; la Navidad y Año Nuevo están en puertas. No hacemos más que explorar el horizonte de los recuerdos y localizar a los amigos. Vivimos los tres en un estado de tensión emotiva, mezcla extraña de alegría y dolor. Sobre todo nos sacan el sueño los amigos de Buenos Aires, sin frío, sin pinos nevados, sin horizonte claro, sudando indignación, retórica, hastío... Ni siquiera nos atrevemos a aconsejarles paciencia, y una sensación de fracaso o de impotencia nos abochorna. Sin embargo, no nos cabe la menor duda de que las cosas cambiarán pronto ante la fuerza de los hechos, algunos demasiado fuertes para olvidarlos. Alicia, Cuqui y yo os deseamos a los dos unas fiestas animosas, realmente alegres y esperanzadas en compañía de vuestros familiares y amigos. Piensa que, pese a todos los pesares, estás haciendo tu obra y te estás haciendo a ti mismo como artista, como escritor y en general como hombre, mientras un vacío moral y una sensación de fracaso reinan por doquier. Las cartas que nos llegan de Francia, de Inglaterra, de España y de otros puntos no dejan de convencernos de cuan afortunados hemos sido cuantos presenciamos la hecatombe pasada (y presente) desde el lado de acá. Nosotros mismos aquí, donde nada fundamental nos falta, sentimos nuestras nostalgias. Hoy mismo Alicia, (que está aquí a mi lado mientras escribo, estudiando sus cosas) me decía cuanto echa de menos esos contados amigos de Buenos Aires donde uno se explayaba a sus anchas, dejando volar corazón y cabeza atolondradamente sin temor de ser incomprendido simplemente porque un mundo común nos ligaba y unas esperanzas comunes nos sostenían. Aquí no se encuentra esta comprensión sencillamente porque nuestro mundo es un enigma para todos. Aun con el mejor deseo de entender, no pueden por carecer de ese terrible Himalaya de gozos, sobresaltos, dudas, ansias, sueños, fatigas, fracasos... Creo que Alicia comprende esto todavía mejor que yo por más generosa, más idealista, más sensible al contorno moral y con un instinto mucho más sagaz para valorar las gentes. Hay personas que se sostienen en gran medida, en medida preponderante con la cabeza, y creo que yo pertenezco a esta clase; hay otras, por el contrario, que se sostienen en la vida por cables afectivos, por el corazón. Y a este grupo pertenece Alicia, perteneces tú, Luis, y muchas otras personas entre nuestros conocidos. Para estas personas, Estados Unidos es un riesgo, hay que reconocerlo. Y si también lo es Buenos Aires o España, siempre hay una fuerte representación del mismo polo. Una de aquellas reuniones un tanto improvisadas en mi casa o en la tuya en que estábamos mano a mano unas cuatro o cinco personas durante cinco o seis horas es algo que no olvidaremos nunca, y menos Alicia, pese a todos los Clubs, donde por otra parte, la quieren y admiran y hasta envidian, y con mucha razón. ¿Comprendéis lo que son para nosotros vuestras cartas y lo que sería con mayor razón el teneros aquí?
Bueno: ¿Hablaste con Ayala? Perdóname que insista; ya te dije que estoy en una situación violenta con esta profesora, pues tuve la mala ocurrencia de aconsejarle que escribiese el artículo. Creo que Paco lo comprenderá bien, si tiene, como no dudo, instinto de escritoras nóveles. No tengo nada que reprocharle, pues es un amigo a quien estimo como sabes. Pero quisiera verme libre del asunto de una vez.
Dime las señas de Melella, que las perdí o cambió de casa. Le escribí una carta creo que a French, y no creo que la haya recibido. No te olvides llevado de tu entusiasmo por mis dotes de escritor. ¿Llegan libros de Galicia? ¿Hay por ahí la Gramática de Saco y Arce? ¿Y el Valladares? ¿Qué hace el Centro Gallego? ¿Y Castelao? ¿Y Prada y demás amigos? ¿Y Mariano Gómez? ¿Y Cuadrado? Dile que espero su libro. ¿Cómo va Nova? Dile a Perrota que aquí gustaron mucho Mar Dulce, la Cantata, y otros libros impresos por ellos. Ahora estoy exponiendo, en complicidad con la Bibliotecaria, varios libros ilustrados sobre la naturaleza. A continuación, haré una exposición de tus libros si me dejan como espero la vitrina. Habrá que ocultar ciertos desnudos por tratarse de una [manuscrito na marxe esquerda:] ciudad y hasta de un país no muy fogueado en estas cosas. Muchos abrazos, Luis y Maruja, de los tres y nuestros cariñosos saludos para vuestros padres.

Otero

[Manuscrito na marxe esquerda da primeira folla por Alicia:] Ardemos en curiosidad por saber cuando os vais, a que parte de Francia, que planes tenéis, cuando venís a vernos... no nos contáis las cosas a la mitad. Felices Pascuas a todos de

Alicia

1949-00-00
Carta de Serrano Plaja a Seoane. 1949
París
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Serrano Plaja a Seoane. 1949 en 00/00/1949


París, 1949

Querido Seoane:

En su ya poco lejano día, recibí tu carta desde Inglaterra. Luego he sabido de ti por diversos amigos: Sabartés me dijo que te había visto y que sabía que te había ido bien en la exposición; que te habías comprado un pequeña imprenta y que no pensabas volver por Europa antes de dos años. Luego Pastor me ha confirmado casi todas esas noticias y me ha precisado que, en efecto, vendiste varias cosas en Londres y que dejaste otras apalabradas, como se dice, y, por tanto, de venta casi segura, y también que habías comprado una imprenta chica para hacer pequeñas tiradas de dibujos, etc. También me dijo que, según el creía, no pensabas volver por aquí hasta bastante tiempo. Esa noticia, repetida, me sorprendió un poco y por eso, si alguna vez me escribes, haz el favor de decirme cómo es la cosa. No porque naturalmente no seas dueño de hacer las cosas como mejor lo creas, sino porque como en principio habíamos pensado las cosas de otra manera, no sé si acaso hay para ti alguna novedad que modifique lo conversado. Me gustaría mucho que me lo dijeras o, en caso contrario, que también me confirmes lo que haya.
Por mi parte, he tardado más de lo que pensaba en contestarte, porque nuestro amigo Gascó Contell tardó en regresar de España más de lo que él mismo pensaba, según me ha dicho; porque yo mismo, por un cambio de liceo y por lo tanto de horarios, he estado estos primeros tiempos sin poder disponer de horas libres que coincidiesen con las indicadas para verlo; porque en dos ocasiones fui a verlo por la mañana y no tuve la suerte de encontrarlo. En fin, al cabo, le he visto y hemos hablado mucho. Y aparte de las cosas que me ha contado de España, sin querer soltar más prenda de lo nuestro, me ha pedido varias y repetidas y subrayadas veces que te escriba con urgencia y que te pida que, con urgencia, contestes sí o no. Hasta donde he podido comprender su prisa por tener esa contestación un tanto lacónica, me parece que en parte se debe a las razones que dices que con la Ilustración piensa ampliar muchas cosas, hacerlo todo en grande y especialmente lo de los números dedicados a otros países, que dice ya tienen proyectados un número sueco, suizo, noruego, danés, etc. Naturalmente, no sé hasta qué punto sea o no cierto. Por otra parte, acaso él, personalmente, Gascó, se siente en efecto con alguna posibilidad, después de su regreso de España, que le convierte en señor importante y que, por lo tanto, lo único que desea es saber realmente si sí o no vamos a hacer algo con el número argentino –dejando entender que él ya no puede estar pendiente de una sola cosa y que en cierto modo no puede perder mucho tiempo... Todo eso adornado con la salsa de amabilidad y marrullería de comerciante y buen hombre, al mismo tiempo, que tú le conoces. Por lo tanto, te digo lo que él me ha dicho sin, por mi parte, hacer la menor ilusión en cuanto a la urgencia con que tú puedas mover ahí las cosas.
En cuanto a la credencial, me dijo que hace tiempo ha salido. Hasta pareció asombrarse un poco cuando yo le hablé de esto, ya que me dijo que hacía mucho tiempo que la había mandado. Con ese motivo, me habló de algo que no entendí yo muy bien. Hizo una alusión vaya y que no aclaró lo suficiente, cuando yo le sugerí que lo hiciese, acerca de ese u otro documento en el que como ya sabía yo por error no figuraba mi nombre. No sé nada ni puedo imaginarlo. Si acaso tú sabes algo, ya me dirás de lo que se trata.
De mí, poco nuevo puedo contarte, ya que tú sabes como transcurre aquí mi vida. Sensiblemente, lo mismo que el invierno pasado. Ahora estoy trabajando un poco más por lo que tengo un poco menos de mal humor que otras veces. Ahora esta apareciendo mi novela Don Manuel del León en Europa. Quizá alcance a publicarla este mismo año en libro y si no, ya parece estar resuelto lo de su publicación para la temporada que viene. De mi libro de poemas, anda mejor de lo que yo suponía y he tenido alguna crítica interesante. Ahora está aquí Aparicio a quien veo con alguna frecuencia. Ángeles Ortiz me dijo ayer que está por llegar Torrallardona. Como ves, no se pierde el contacto con las cosas de ahí. ¿Cómo las has encontrado tú a su regreso? ¿Has visto ya a muchos amigos? Yo, en este momento, me dispongo a poner un poco al día la correspondencia con los amigos de ahí a los que, avergonzado lo digo, hace siglos que no escribo. Como por otra parte hacen ellos y ¡ay! también los Dieste de quienes no he tenido una sola [manuscrito:] letra, ¿sabes tú su dirección? ¿Van a continuar en Londres?

Abrazos de Claudi y míos para Maruja.

Arturo

[Manuscrito na marxe esquerda:] Escribe.

(Información do sobre:)

M. Luis Seoane
Hotel Saint-Michel
19, rue Cujas
París (5e)

Rem. A. Serrano Plaja
L Merigate. Poitiers (Vienne)

1949-00-00
Carta de Cuadrado a Luís e Maruxa Seoane. 1949
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Cuadrado a Luís e Maruxa Seoane. 1949 en 00/00/1949


[1949]

Queridos Luis y Maruja:

No es fácil acostumbrarse a vuestra ausencia, pero las primera noticias vuestras, tan felices, compensan estos días de separación y nostalgia. Todos los momentos me conducen a vuestro recuerdo y quisiera tener noticias a todas las horas para saber cómo os va, qué hacéis, qué veis. En casi todas las tardes que Varela viene a pasarlas conmigo estáis muy presentes, pareciendo imposible que Luis no aparezca para tomar el primer café en la esquina. Y en verdad esperamos que esto no tarde mucho en llegar, ya sea en París, Santiago o Buenos Aires. Llegaron vuestras tarjetas de Dakar y cartas de Dakar y París, habiendo llegado primero las de Montevideo, con vuestra emoción uruguaya. (A Élida acaba de morir su madre y está muy abatida).
Hoy es mi cumpleaños y quiero que sea esta fecha dedicada a vosotros, a testimoniaros mi amor, a contaros cuánto os echo de menos y a desearos gran felicidad y mucha suerte. Cosas que no dudo alcanzaréis. Arribaron sin novedad los dibujos para el libro de Ghiano. Son en verdad muy buenos y originales. A él le gustaron mucho y prometió escribirte directamente trasmitiendo su emoción. El libro aparecerá en junio. La dirección de Fernando es: 35, Av. Foch. Fernando te dará la de Natacha.
Tengo muchas cosas que contar, pero la carta de hoy solamente es para iniciar la correspondencia que espero tener contigo, para convivir en la lejanía todos los problemas que se presenten y para dejar en rienda suelta al corazón que quiere trasmitiros luminosamente su mejor recuerdo. María Julia os quiere y abraza.

Arturo

[Manuscrito na marxe esquerda:] Odilda: SALUDOS.
ANTONIO: ABRAZOS.
AZNAR: QUE ESPERA SEGUIR DISCUTIENDO ABUNDANTEMENTE.
SEBASTIÁN: EN LIMA.

1949-02-08
Carta de Otero Espasandín a Seoane. 1949
Waynesburg
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Otero Espasandín a Seoane. 1949 en 08/02/1949


[Manuscrito:] Febrero 8, 1949
Waynesburg, Pa.

Querido Luis:

Tu carta tan esperada no me ha causado sorpresa, pues su desacostumbrada tardanza fue para mí indicio de que lo dicho en la anterior iba adelante; lo que sí me sorprendió fue lo de Dieste, pues aunque admitía la posibilidad de que se fuese, no pude sospechar lo fulminante de la solución. Sin temor de envenenarme, sospecho que me cabe gran parte en el honor y la responsabilidad, si hay lugar a ella, de haber desbaratado el grupo con mi ejemplo primero y con mis cartas después. Debo reiterar, sin embargo, que nunca me he propuesto otra cosa que ser sincero y dar expresión más o menos apasionada a mis sentimientos. Yo me alegro infinito de vuestra salida a la aventura; os esperan grandes emociones, el redescubrimiento del mundo con sus espacios, sus misterios, sus dramas, sus luces y sus noches. Yo hubiera sido feliz si os pudiera haber traído conmigo; mi impotencia, nuestra impotencia, mejor dicho, pues Alicia siente lo que yo en este caso, ha mermado mi felicidad aquí; y aunque con forzada lentitud, no he dejado de hacer indagaciones. Hoy mismo recibí carta de Barbudo desde Washington en la que me expresa su pesimismo sobre vuestra venida, entre otras razones porque la Argentina es para el común de las gentes de aquí algo entre lo posible y lo imposible, entre la realidad y el sueño. También recibí hace días carta de Souto, a quien pedí consejo sobre tu caso, y espero en estos días su contestación a la segunda carta. Como él estuvo aquí y piensa volver y talvez pronto, le hice varias sugerencias y preguntas. La dificultad es que, con carácter permanente, sólo se puede puede entrar como profesor, y aun así, se necesita haber estado enseñando los dos años inmediatamente precedentes. Como pintor acaso sea posible venir también, pero se necesita la mediación de gentes muy especiales; esta es la razón de mi segunda carta a Souto, quien sólo conoce ilustraciones tuyas y que le parecen tan buenas que, una vez aquí, podrías defenderte con ellas. Aparte de mis gestiones, creo que debes escribirles; de seguro le das una gran alegría. Sus señas son: Paseo de la Reforma, 219. México D. F. México. Aunque tú vayas, no está demás atar cabos, sobre todo en momentos como los presentes. Barbudo está disfrutando una beca de la Gugenheim para hacer un estudio de las ideas religiosas de Unamuno. Parece encantado de la vida, pues tiene un buen sueldo aun sin saber hablar inglés. Se queja de faltas de noticias de Nova y de Varela.
Volviendo a lo vuestro tras este rodeo, no de propio descargo, sino para desahogar la pena que me causa ver que no tomáis el rumbo de Nueva York, creo justificada, muy justificada, vuestra decisión. Y ni que decir tiene cuánta suerte os deseamos todos. Europa es muy varia, hay mil sitios donde luchar y vivir; aun reconociendo que París puede ser el ideal para un pintor, no creo que debáis cegaros con él, y cortaros otras posibilidades. Talvez en el campo –ese maravilloso campo francés– podáis trabajar con más desahogo económico y hasta con más comodidades. Con exhibir en París de vez en cuando puede ser suficiente; el mismo Picasso vive ahora fuera. Tu idea de exponer en Londres me parece muy buena; en París puedes procurarte miles de señas e informes sobre galerías, etc. No olvides que hay ciudades muy importantes en Inglaterra además de Londres: Manchester, Birmingham, Edimburgh, etc. Creo que si puedes entrar en Inglaterra, te espera un gran porvenir, pues tus cosas, en especial las menores, te abrirán muchas puertas con los editores. Tendrás también una riqueza asombrosa de tipos ciudadanos y campesinos que estudiar. Es muy conveniente que lleves contigo una colección o varias de los libros; les pondrán los dientes largos a los editores londinenses. Sacrifica otras cosas si es necesario.
Siento mucho estar con los bolsillos vacíos, como Maruja os habrá dicho, como consecuencia de trabajar uno solo y del tratamiento de Alicia; si no os hubiera enviado unos dólares con una satisfacción inmensa. Como acaso sepáis, estamos todavía endeudados y la familia de España se encuentra en la miseria prácticamente. Pero aun así, si en algún caso nos es posible hacer algo, no lo pensaremos un instante. Te aconsejo que dejes todo en orden: nacionalidad, trámites oficiales, etc. No se sabe lo que puede sobrevenir de un momento a otro; es posible y deseable que nada grave pase, que las nubes que hoy cierran el horizonte pasen sin dejar rastro. Pero la prudencia no está reñida con la audacia ni con el heroísmo; te hablo como hablaría a un hermano, sin pusilanimidad, pero un tanto escarmentado. Por aquí hay cientos de españoles con nacionalidad norteamericana que no tienen porque avergonzarse de haberla adoptado, sino que se consideran afortunados por ello; Dieste encuentra ahora unas facilidades como uruguayo muy valiosas; tú harás muy bien si utilizas cuanto te sea de provecho tu nacionalidad argentina. Procura dejar bien tus cosas con el Centro Gallego también; bien que mal ha sido una ayuda y en la revista has hecho cosas que no se pudieran haber hecho de otra manera. Sin renunciar a nada esencial, sin hacer nada que nos abochorne, hay muchas posibilidades que no hay que desperdiciar; y esto es válido no sólo ahí, sino más aún en Europa. Sé firme, pero no te dejes dominar por fanatismos estériles, sobre todo ahora que hay mucha gente dispuesta a sacar partido de ellos mientras les conviene y a saltárselos a la torera cuando conviene.
Espero que no me olvidéis; que me sintáis tan cerca como yo os sentí y siento a todos vosotros. Cada día estoy más convencido de que lo que vale en la vida es lo que comparte, lo que nos liga a nuestros amigos, a nuestros familiares, a lo que a veces pudiera parecer intrascendente. Por eso considero la pérdida de una amistad como lo más grave que puede ocurrirme. Tú tienes amplio campo por delante; tienes juventud, tienes genio o, si quieres, madera de artista de alta calidad; tienes dotes de trabajador; tienes salud; entusiasmos y muchas cosas más. Yo te deseo la suerte, ese algo del que nadie puede estar seguro y tan necesario como lo demás. Creo que debes tratar de sacar partido siempre de tu optimismo y desterrar para siempre, filosóficamente, el desaliento y el malhumor. Si inspiras optimismo al borde mismo del abismo, no caerás en él; si por el contrario, te obstinas en sentirte perdido en una balsa de aceite, te ahogarás. Busca la alegría recóndita en los demás y esta alegría te reconfortará a ti.
Bueno, perdóname estas tonterías, pero no las olvides, aunque solo sea por la intención que las inspira. En cuanto a tu pintura, simplifica, simplifica, aligera, depura, pule, sé paciente, cauto, frío; piensa que el arte es el genio de domar el genio; la fuerza de someter la fuerza hasta el punto de que la fuerza, sin dejar de existir, no se advierta si no a la larga. Una sonrisa puede tener más fuerza que un torso de coloso. Afortunadamente, estás de vuelta de estas cosas, y Francia es el país de la fuerza sometida a razón. Cada día veo más claro que una mantilla de Goya, o un abanico, son más explosivos a la larga que sus toros o sus caballos os sus demonios. Nuestro paisaje gallego puede decirte muchas cosas a tu manera, como se las ha dicho a Colmeiro y hasta a Souto. En Francia vas a encontrar un paisaje muy parecido. Ojo a él, y lo mismo al mar, a ese mar que te va a salir al paso muy pronto como un milagro. ¡Lástima que no vayas en un barco de carga! Para estudiar es ideal. Otro consejo: ¡Oculta tus entusiasmos a quien no puede entenderlos o, peor aún, entenderlos mal!
Creo que debo acabar esta interminable carta, aunque tengo la sensación de no haberte dicho nada que valga la pena. ¡Tanto hay que se nos escapa sin saber cómo de entre las manos! Sobre todo cuando uno siente la necesidad de revelarse en toda su plenitud, sin reserva alguna. Te imagino frente a las costas de nuestra España, aunque no será tan nuestra como lo ha sido, como cuando estaba limpia o más limpia de curas, de beatas, de filibusteros, de adulones... Esos miserables ni aprenden ni olvidan, pero siempre se las arreglan para vivir al amparo de situaciones de excepción.
Me imagino que estarás negro de trabajo, pero quisiera que no olvidaras mandarnos aquella conferencia de Alicia y los números de la Revista en que aparecieron cosas mías. Cualquier amigo del Centro puede hacerlo por ti si se lo encargas bien. Mientras que seguías allí, no nos urgía mucho recuperar estas cosas, pero ahora prácticamente Buenos Aires se queda vacío para nosotros, pues si bien tenemos aún amigos ahí –y no quiero mermar su categoría– no te puedes fiar de ellos para cosas de éstas. ¿Si ves al profesor Vera, quieres darle mis señas y decirle que Trincado acaba de llegar a Nueva York, supongo que huyendo de la quema venezolana? Me lo ha dicho Barbudo. Dile que le agradecería el envío de los libros publicados por él en Buenos Aires –Nova y Losada–, pues aunque tengo la idea de haberlos traído, no sé que ha sido de ellos, y aquí hay algunos matemáticos que han demostrado curiosidad por ellos y quién sabe si algún día pueden ser traducidos. Y tú no dejes de escribir aunque sólo sean tarjetas desde los puertos de toque. Nosotros procuraremos hacer lo mismo tan pronto como tengamos vuestras señas.
De Ayala no tuve carta; pero no te preocupes. Si no escribe él, le escribiré yo.
Muchos saludos a los amigos del grupo: Farias, Varela, Cuadrado, Torrallardona, Mallea, Sirio, Merli, los de López, Romero, Castañino, Alonso, Anthonisen... y así hasta el infinito. Para vosotros dos un gran ¡Hurrah!... y mucha suerte y un abrazo de vuestor

Espasandín

[Manuscrito na marxe esquerda da primeira folla:] Mucha suerte y prosperidad os desean

Alicia y Cuqui

[Manuscrito na marxe esquerda da última folla:] Mandad las señas cuando las tengáis.

1949-03-23
Carta de Cuadrado a Seoane. 1949
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Cuadrado a Seoane. 1949 en 23/03/1949

23-3-49

Acabo de tomar un café contigo aquí al lado y Sebastián sale el día 2 para Lima.
Todo va bien. Los uruguayos, muy emocionados contigo. Mañana comeré con vosotros –Bartolomé Mitre– siempre que Maruja haga un buen postre.
En fin que es muy triste vivir sin vosotros.

Arturo

[Escrito por Sebastián na parte superior:] Nuestra bienvenida en Río y nuestro recuerdo en todas partes.

Sebastián

1949-04-21
Carta de Salazar Bondy a Seoane. 1949
Nova York
Lima
París
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Salazar Bondy a Seoane. 1949 en 21/04/1949


Lima, 21-IV-49

Mi querido Seoane:

Hace una semana que estoy en ésta y hace exactamente el mismo tiempo que quiero ponerte unas líneas. La exposición de tus grabados se realizará la próxima semana y el marchand me ha dado la gran noticia de que casi todos están ya comprometidos. Incluso me ha pedido más de ellos. Quisiera saber si desde allá podrás enviarlos. Si eso fuera posible, hazlo a mi nombre (calle Enrique Barrón 984, Lima). Yo permaneceré aquí hasta fines de mayo, pero mi madre, cuando lleguen, se los dará al dueño de la galería. Contéstame al respecto.
Me imagino que ahora te encontrarás sumamente atareado. Sé, por cartas de amigos, todo lo que ofrece París y lo deslumbrante de ese mundo. Dame tus impresiones y no dejes de llamar a Enrique Peña para quien te di una carta. Acabo, por intermedio de este amigo, de recibir una propuesta de traducción y publicación de una comedia. Ya he contestado autorizando. Supongo que te llegó Máscara del que duerme. ¡Cómo agradecerte el auspicio de esos poemas y la compañía de tus hermosas ilustraciones!
En cuanto al dinero de tus grabados, voy a ver la manera de hacértelo llegar sin que sufra mucha merma con los contratiempos del cambio. Yo te escribiré cuando lo tenga.
Ahora hay posibilidad de estrenar aquí y me hallo en esas gestiones. Por otro lado, me roba mucho tiempo la visita a amigos y los homenajes de esta ciudad cuya cordialidad es casi impertinente.

Un abrazo a la adorable Maruja y también a Colmeiro y Serrano Plaja. Para ti el saludo, el recuerdo y el cariño de

Sebastián

1949-04-30
Carta de Usero e de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1949)
Ferrol
Ourense
Orixinal
1949-05-09
Carta de Cuadrado a Seoane. 1949
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Cuadrado a Seoane. 1949 en 09/05/1949


Buenos Aires, 9 de mayo de 1949

Seoane:

Aquí, con Ema, que trama su nueva Arquitectura del insomnio en París, te recordamos y envidiamos.
Ema proyecta su próximo viaje a Francia y quisiera saber como se está por ahí, especialmente en el tema de nuestro tiempo: el alojamiento –Le interesaría algo como lo que tienes tú. Dime si es posible–. El hotel donde paraba antes está por las nubes y quisiera más acercarse a ese mundo de los artistas.
También le interesaría publicar su obra de teatro en francés.
Cree que tu experiencia francesa servirá para estos informes, pues como ya sabes aquí todo es confuso sobre Europa.

Tomando un hermoso café en este otoño porteño, te recordamos y queremos.

Arturo

[Escrito por:] Esperando tomar con ustedes pronto otro café en París. Un abrazo.

Ema

1949-05-12
Carta de Melella a Seoane. 1949
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Melella a Seoane. 1949 en 12/05/1949

Buenos Aires, 12 de Mayo de 1949

Queridos amigos:

Recibimos todas vuestras cartas: la escrita al llegar a Dakar y la escrita al llegar a París, todas con tan agradables noticias que de veras da gusto leerlas. También recibió Robertito vuestro saludo de cumpleaños, atención que agradezco, en lo que también me alcanza, pero que “suplico olvidar” porque no se puede vivir con el pensamiento intervenido por estas preocupaciones menores. Y si no, ¿cuánta gente tendríamos que atender y con cuánta gente quedaríamos en descubierto? En nuestra familia, los más íntimos suman 60 y los amigos. Pues vosotros que sois de la familia no conocéis sino a 4 ó 5 de nuestros más íntimos familiares. Y eso por qué? Pues porque se agranda de tal manera esto que de ser y de “poder” ser atentos con todos, pues estaríamos todo el año con estas cosas y decir todo el año es equivalente a decir toda la vida. Aparte esto, son pibes, y si cuadra se le juntan dos o tres amiguitos y se toma un chocolate, pero nos parece excesivo que amigos que tienen tantas preocupaciones como vosotros os molestéis por ello. ROGAMOS SE NOS PERDONE ESTE INTROITO, Y SE NOS COMPRENDA, Y SE NOS CONCEDA.
Aquí se está como siempre; por lo menos en lo que a nosotros respecta. Trabajo fuerte: el 24 tengo la Asamblea. Luego me disminuirá el apuro. De salud, todos discretamente bien. Hace mucho frío, pero tenemos una calefacción encantadora y central.
Los amigos recordándonos siempre de Vds. por el más mínimo motivo. Y nosotros que tenemos un motivo, entre otros, de 3,70 x 2,50 metros, qué decir? A cualquier hora y en cualquier parte repetimos: Qué harán en este momento Maruja y Luis? Y luego llega una carta y otra... Tomo el teléfono y llamo a Cuadrado para dar vuestras noticias y él recibió otra vuestra... Así da gusto. Pasamos un domingo con la familia de Colmeiro. También recibí carta de él con sus noticias y háganselo saber. Le contestaré en breve. Del que no tengo noticias es de Manolo Ángeles Ortiz. Le ruego den Vds. saludos nuestros y con ellos la nueva dirección, aunque creemos que la tiene. Si le ven, protéstenle por que no escribe. Ayer dijo Dora: “MARUJA ES UN ÁNGEL” y Varela acotó “CASADA CON UN DEMONIO”: Los chicos se le fueron a la carga a Varela para castigarlo. Total: que vinieron a tomar café Varela y Estela a las 14 hs. y nos separamos a las 2 de la madrugada del día siguiente. Luego estuvieron hace dos días Cuadrado, Varela y Carybé a cenar en casa. Fue una linda farrita improvisada, pero nos divertimos mucho. Fue al salir de una exposición de KANTOR, de retratos, y en Müller que nos encontramos. También nos encontramos con Merli y Sra. y les recordamos a Vds. Nos preguntaron si teníamos noticias vuestras. Contestamos que sí. Opino que deberían escribir a Merli si no lo hicieron aún.
BARTOLOMÉ MITRE 3793, Dep. F. Está abonado el 2º mes y en consecuencia religiosamente al día el pago de alquileres. Fueron a ponerle el teléfono y la encargada provisoriamente lo hizo colocar en su departamento. También nos telefoneó la encargada que entre los dos matrimonios se produjeron discusiones y algunos desórdenes, y uno de los matrimonios se retiró para evitar ulterioridades. Como en su reemplazo entraron una italiana con un perro y cuatro individuos, intervinimos con Frontini y se citó al Francés, amigo de la hija de M. A. Ortiz, a su estudio para aclarar y conseguir orden. Eso fue prometido y en estos días sacarán el perro y los sujetos, quedando solamente dos personas en el Dep. La encargada se ha portado maravillosamente tratando de arreglar los líos lo más humanamente posible y procurando sobre todo ocultarle al dueño de casa esa situación. Ahora todo parece normalizarse y el Francés que les subalquiló a Vds. se mostró muy dispuesto a evitar en lo sucesivo nuevas dificultades a la vez que se mostró muy avergonzado y afectado???? con la hija de M. A. Ortiz y Frontini por lo que había pasado. En cierto momento, cuando se retiró uno de los matrimonios, que Vds. dejaron, telefoneamos a su papá por cuanto interesaba saber que dejaran todo en orden y entregaran la llave y nadie mejor que una persona de la familia para hacerse respetar mejor, pero luego todo se arregló satisfactoriamente y sin necesidad de que su papá se molestara para nada. Repito que POR AHORA TODO ESTÁ TRANQUILO Y EN ORDEN Y LAS COSAS PARECEN NORMALIZADAS COMPLETAMENTE. Otras novedades por ahora no hay. Deseamos que PARÍS consagre a nuestro querido LUIS SEOANE y no se olvide de COLMEIRO ni de ÁNGELES ORTIZ. Que Maruja vuelva hecha una española afrancesada, con muchos OUI, OUI y muchas alegrías. La película de la fiesta salió muy bien. Están Vds. como para ser contratados. Un abrazo de

Melella

Reciban todo el cariño y los mejores saludos de todos nosotros.

1949-05-21
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1949)
Ourense
Orixinal
1949-05-21
Carta de Frontini a Seoane. 1949
Bos Aires
París
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Frontini a Seoane. 1949 en 21/05/1949


Buenos Aires, mayo 21 de 1949
[Manuscrito:] Sábado, 16 horas

Sr. Luis Seoane
París

Querido Seoane:

Recibí tu segunda carta que en parte destiné a [Luis] Falcini como continuación de la que me escribiste. Antes había recibido otra fechada en Dackar. Luego leí la carta que enviaste a Falcini. Me doy cuenta de que tu destinatario porteño actual es una persona colectiva y que lo que escribes –tus impresiones– lo escribes pensando en todos. Fenómeno de nostalgia, tal vez; de distancia y por ende de agrupamiento, quizá. Te imagino fervorizado ante el espectáculo de una ciudad y unas cosas con solera, soñadas durante muchos años. Yo también pienso en París un poco porque me gustaría vivirla con profundidad y otro poco porque querría huir de esta ciudad tan llena de falsedades y tan gruesa. No lo digo por señoritismo de gustos; lo digo por cansancio de estar entre gentes pesadas e inmorales. Por más que uno se aísle entre sus iguales, la boñiga del contorno huele de manera insoportable.
Eso que dices de las gentes de Francia acerca de su don de simpatía o de su calidad humana debe ser fruto de sus largos recientes sufrimientos y de pensar su propia realidad con menos soberbia o con ninguna. No era así antes. Y no debió serlo, seguramente, porque era tradicional la opinión de que el francés (acaso el de París, el francés cosmopolita y resentido por la prepotencia del americano rico y atropellador) miraba con menosprecio todo lo que no procediese de Francia. Jules Romains descubre esa llaneza, esa condición de humanidad predispuesta a la comprensión y a la inteligencia, a su regreso de Estados Unidos luego de acabada la guerra. Pero de todos modos, es indiscutible que el pueblo francés, como el italiano y como el español se nos presenta enterizo, agradable y noble. Eso lo experimenté en España y en todas partes con las gentes trabajadoras del campo y de la ciudad.
Tengo la responsabilidad de haber lanzado la idea de que te designasen para el Congreso de la Paz. De eso hablé con Giudice y con Thenon cuando me vinieron a comunicar que yo había sido designado para ir como delegado. Me tuvieron medio loco en los trámites del pasaporte y el pasaje. Yo había dispuesto lanzarme a París por un mes, pero fallaron las finanzas. Giudice me dijo que Marianetti había llevado las credenciales para ti. No sé que hubo de cierto. Y la idea de haberte propuesto se la transmití a Falcini, quien carga con la responsabilidad de haberte propuesto en la S. de A. P. Lamento mi fracasado viaje que dejaré para otra ocasión. Todo lo relativo al Congreso aquí estuvo lleno de improvisación. Sospecho que, como dices, las cosas no debieron estar muy bien organizadas y que el enfoque de la paz con respecto a los problemas sudamericanos pudo haber sido mejor. Leí todos los boletines. Algunos discursos fueron magníficos. Aquí formamos un comité por la paz y esperamos poder juntar el dinero para editar todos los discursos.
Desde que te fuiste las cosas de aquí han seguido el mismo estilo y el país está barranca abajo. Sospecho que te interesará saber si ocurrió algo con tus inquilinos. Creo que repetí varias veces algunas malas palabras –como decimos los descendientes de italianos– porque no hiciste las cosas como te las aconsejé; me habría sido más fácil mi gestión. Con todo te cuento en pocas palabras: el tío a quien le diste el departamento metió dos matrimonios; una mujer churra de mal genio armó varias broncas a la otra mujer y los hombres ídem. La portera, sin saber que hacer ante las quejas de las vecinas. La churra solía ir a la puerta de calle en ropas trasparentes... Melella sin dar pie con bola y temiendo que perdieras el dep. porque el dueño de la casa solía hacer guardia para pescar alguno de los escandaletes que, aunque a puertas cerradas, dejaba escapar la altisonancia. Total: que en un día de lluvia tuve que ir al departamento. Hablé con la portera y con los esposos –digo con la pareja– más accesibles, que estaban decididos a dejar el sitio. Les aconsejé que lo dejasen, pensando que de esta manera uno de los interlocutores de las broncas al desaparecer las habría hecho imposible en adelante. Así fue. Todos contentos. Pero al día siguiente entró a ocupar la habitación desocupada una señora con un gran mastín. El perro, en ausencia de la dama, armaba sus broncas particulares y soliloquistas ladrando a todo trapo y los vecinos... otra vez. Y la portera y Mellela. Entonces llamé al tío y le expliqué: 1º que se trataba de ponerle bozal al perro; 2º de salvar él los 7.000$ y tú el Dto. Lo comprendió. Me dijo que el matrimonio restante dejaría la casa a fin de mes (abril) y que entrarían en sustitución dos obreros. Le hice toda clase de recomendaciones acerca del comportamiento que debían seguir y le expliqué que yo podía hacerle abandonar la casa en un periquete. (Yo sé que no puedo hacer nada porque no tengo ninguno de los papeles que te aconsejé...). Parece que todo está bien ahora porque no he tenido noticias catastróficas.
Expuso [Orlando] Pierri.

IMPORTANTE. Los francos. Hablé con Losada. Diez días antes de recibir tu carta (tu carta no tenía fecha). Losada me había enterado de las dificultades puestas por el gobierno francés a la entrega de fondos. Cuando Losada te prometió la entrega en francos, se fundaba en sus propias experiencias de poco tiempo antes. Ahora espera ver la manera de hacértelos llegar. O la bolsa negra o el giro bancario con las mermas consiguientes; o la compra de dólares aquí y que alguna persona te los lleve. O alguna otra solución que no te reduzca considerablemente la suma que esperabas recibir. Quedamos así: que tú me escribirías o le escribirías directamente diciéndonos cuanto tiempo puedes esperar; tiempo mediante podría darse alguna buena solución. Si transcurrido ese tiempo no se alcanza la solución mejor (la que se desea como mejor entre varias posibles), te enviaría los francos, (es decir, los 1.300 pesos en francos por giro de bolsa negra o bancario). Contesta, pues, enseguida.
Yo estoy en estos días muy atareado porque he iniciado los trámites para el remate de la casa de mi madre, y el de los muebles, y con el problema de mi vivienda. Todo un lío engorroso y con gripe...
Los amigos bien.
Saludos a [Manuel] Colmeiro y a [Rafael] Dieste y también a [Carlos] Castagnino a quien no vi el día de la despedida en casa de [Simon] Scheimberg porque no pude ir. Un abrazo cordial para ti y Maruja. Hablan ya francés?
(Fecha las cartas, escribe a destinatario individual y dinos las cosas que haces...)
No dejes de ver a Genevieve y Simone

Frontini

[Manuscrito:] Sábado 19,30 horas. Falcini, con quien hablé por teléfono hace un momento, me pidió que te diga que pronto te escribiría.

1949-05-30
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1949)
Ferrol
Orixinal
1949-06-02
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1949)
Ourense
Orixinal
1949-06-21
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1949)
Ourense
Orixinal
1949-06-25
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1949)
Ferrol
Orixinal
1949-06-25
Carta de Frontini a Seoane. 1949
Bos Aires
París
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Frontini a Seoane. 1949 en 25/06/1949


Buenos Aires, 25 de junio de 1949

Querido Seoane:

Te escribo en el silencio característicamente sabático de la ciudad (chirridos de tranvías y bocinas). De tu casa nada he vuelto a saber. Supongo al perro con bozal y a la mujer de los embrollos eróticos cambiada de lugar.
Me parece bien que retengas tus pesos aquí para el regreso: escríbeme para lo que necesites. París es una ciudad que quiere ser vivida: quédate el mayor tiempo posible porque sus aires espirituales tienen una esencialidad que hace bien y bien vale la pena aguantar algunos sinsabores para gozarla. Es ciudad que nos liberta del peso muerto de la vida y que pone alas a la sensibilidad. Además ocurre allí esa cosa linda de estar uno mismo enterizo, con los pensamientos llenos de energía, las sensaciones indivisas y las emociones extravertidas. Es cosa buena y saludable ver y consultar una experiencia de hombres que nos toca tan de cerca y que se nos ofrece como una promesa. Estar con el alma metida hasta el tuétano es algo delicioso. Yo veo eso con agrado porque en cierta medida lo viví; aunque no como tú, suelto y con todas las distancias espirituales tendidas. Procura no quedarte demasiado en ti mismo. Diría: ensimismado; mejor decir: entimismado. Trata de comprender –por contacto directo espiritual– las diferencias de los hombres del lugar. Las diferencias son un estilo que en lo que tiene de forma y de valor experimentado pueden servir para aventar problemas propios. Qué tal Picasso como persona: tiene a la vista algo de su genio?...
Estoy de acuerdo en eso de los abstractos. Una cosa es responder a una verdadera e impostergable inquietud dramática, otra es el seguimiento puramente literario –intelectual o conceptual– de un resultado ajeno y en el momento anacrónico. Es lo que va del dechado al remedo. Yo recuerdo con alegría algunos cuadros de Gris y Braque; muchos de Paul Klee, deliciosos; y algunos de Kandinsky que vi en Berlín y en Nueva York. El grupo “madi” es artificial y una experiencia meramente racional y mezquina de un grupo de muchachos sin quehacer verdadero. Ese algo además del oficio y la maestría a que te refieres es la poesía. No la vi en las recientes obras de [Miguel Carlos] Victorica en la Hebraica. En otras ocasiones vi cosas suyas muy interesantes. (El cuadro de Giambiagi que tengo a la vista está más allá de mis cambios personales: está diría, en él mismo; tiene un silencio luminoso, un algo no visto antes: esa es su poesía: cosa inasible y presente, manera de acercarse al misterio de la realidad, a su esencia: de intuirla).
[Orlando] Pierri no me convenció: una cosa es la pintura onírica y otra la del diálogo con la realidad (de tantas caras posibles y con coacciones de forma, color, composición, etc.). Las cosas –la realidad– tienen sus exigencias y en el resultado del diálogo –el cuadro– tiene que estar presente el pintor con las suyas. Pierri, a mi juicio, no supo pasar de su manera anterior –ensimismada y en cierto modo fácil– a la nueva de su experiencia en Francia. Lo que de él estaba presente en su pintura anterior está ausente en la última. De todo esto habría mucho que hablar porque las cosas las digo desde una manera propia de ver.
La Hebraica hizo una exposición de Rodin. Mucho interés, conferencia de Falcini y debate. El debate fracasó por falta de experiencia acerca de cómo deben ser.
Hoy se inaugura una muestra de arte francés. Espero pasarlo bien.
[Antonio] Berni llegó dos días antes que tu carta. En Italia estudió al Giotto. Cosa técnica. El Giotto tiene muchas cosas que decirnos. A mí me conmovieron siempre los ojos de sus imágenes: ojos democráticos, que ven pasar al hombre. Inequívocamente ojos renacentistas. Entre los ojos que pintó el Giotto (tan lejos de los de Cimabue) y la aventura quijotesca de Colón o la ídem de Santa Teresa, hay a mi juicio pocas (o ninguna) diferencias cualitativas importantes.
No te aturdas con preocupaciones de regreso precipitado. Vive París a pleno pulmón. Vete a Italia aunque sea en bicicleta. No sientas nostalgias repentinas. Ni por los amigos que, si son verdaderos están presentes en el corazón y de ellos hablamos sin que el tiempo y el espacio se interpongan. Pronto me iré a Punta del Este a empezar la construcción de mi casita de descanso –y la tuya–. Yo estoy medio enloquecido. Con todos los trastornos materiales que puedes imaginar. Ahora me he metido en los preparativos del Congreso por la Paz de la Plata y de Méjico.
Escribe.

Abrazos para los dos muy fraternales.

Norberto

1949-07-04
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1949)
Ourense
Orixinal
1949-07-04
Carta de Otero Espasandín a Seoane. 1949
Waynesburg
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Otero Espasandín a Seoane. 1949 en 04/07/1949


Waynesburg, Pa. USA
4 de julio de 1949

Amigos Seoanes:

Hemos recibido vuestra carta de 31 de mayo con la alegría que podéis suponer; temíamos haber cometido alguna indiscreción en nuestras cartas anteriores para explicarnos vuestro silencio, y este temor quedó disipado con la llegada de dicha carta.
No nos es nada difícil comprender vuestra alegría al dejar atrás el Río de la Plata y entrar de nuevo en contacto con un mundo más vasto y más a tono con nuestras tradiciones culturales y personales. Después, ese París, por el que yo pasé sólo una vez como un relámpago con la impresión de perseguido por los gendarmes, debe ser algo fantástico a fuerza de representativo del genio e idiosincrasia del occidente de Europa. Os imagino paseando maravillados de calle en calle, de iglesia en iglesia, de museo en museo, de parque en parque con esos ojos maravillados de quien descubre fuera de sí el mundo interior, los últimos rincones de ese orbe que nos acompaña y que sin embargo ignoramos y necesita ser reiterado a cada paso para que la vida tenga sentido. ¡Cuánto nos alegramos de saberos ahí contentos y maravillados a ratos, después de tantos años de soñar con la salida al mundo que realmente se ama y se anhela profundizar! También yo anhelo ese mundo de aquí, a pesar de encontrarme bien, mejor que nunca, quizá. Con frecuencia, tratamos de descubrir el mundo de allá. Hace una semana nos fuimos los tres por una carretera apartada que corre al pie de un regatillo análogo a los de Galicia, de Asturias, Santander, Vascongadas... Después de un día calurosísimo había refrescado y daba gusto apretar el paso. Los perros de los granjeros salían a darnos el agasajo, un pájaro muy divertido nos dio una especie de serenata a dos metros de nosotros, pero una serenata llena de sorpresas entre irónicas, simplemente cómicas, graves y hasta de una sencilla humildad.
Si –nos decíamos–, esto recuerda lo nuestro, es igualmente maravilloso, más fogoso, más rico... Pero le falta algo, acaso lo humano, el canto de una campesina, el toque de una campana, el humo de unas chimeneas, el canto de un carro, una frase amistosa bien modulada y acordada con el eco devuelto por un cerro o una cañada. Este algo no puede encontrarse en todo este continente, estoy convencido. En cuanto te salta a los ojos una ciudad europea cualquiera, lo comprendes. Pero si bien se piensa, no es de extrañar. Las cosas del espíritu cuajan lentamente, necesitan siglos de siglos para tomar cuerpo, para cristalizar, y aquí puede decirse que, para el caso ayer, vagaban los indios de un lado para otro persiguiendo el búfalo y el pavo silvestre. Cuando en Galicia descubrías una mámoa o un grupo de ellas, te sentías proyectado hacia un pasado tuyo, hacia tu propia cuna, hacia la raíz de tu estirpe. Habían venido e ido tribus, habían nacido y muerto afanes, habían tomado cuerpo mitos y creencias bajo tus propios pies, y con todo aquello te sentías solidarizado. Por el contrario, aquí barrieron todo lo que había, que no era mucho, hace unos siglos, y encima se establecieron unos europeos sin una muy clara noción quizá de lo que dejaban en pos; y sin esa virtud de la vieja pipa que crea el vino auténtico, sin ese poso del tiempo milenario, cuajado en piedras, en labores, en ruinas, librotes, dibujos, cuentos y otras cosas, se dejaron engañar por la riqueza, por una noción somera de progreso, por una libertad no muy necesaria aquí, porque el coeficiente de inquietud es pobre relativamente aún. Cuando los reveses vengan, cuando el dolor haya dado sus frutos, cuando la soberbia sea abatida, que lo será tarde o temprano, no sé si para bien o para mal, América del Norte empezará a ser otra cosa más cercana a Europa, empezará a ahondar en su propio espíritu en busca de lo que esta civilización no tiene ni puede tener. El paisaje se humanizará, será percibido, cantado, pintado, mezclado con los huesos, las cenizas, las ruinas... y el nuevo licor del alma humana empezará a gotear en la roca verdinosa del tiempo, del tiempo histórico, humano, vivo, que ahora Alicia y yo echamos de menos cuando nos lanzamos por estos caminos sin coches de negocios.
Dile a Colmeiro que he recibido su carta, pero que no me es posible darle de momento los informes que me pide. Saint-Guadens, el director de Bellas Artes del Carnegie Institute está casi siempre fuera y sólo por casualidad se le pesca en Pittsburg. De todos modos, si puedo averiguar algo provechoso para vosotros, os lo comentaré en el acto. Por vuestra parte, no tardéis en escribir contando cosas, sean cuales sean. Aquí vuestras cartas son muy bien recibidas por los tres y leídas y releídas. Las cosas de afuera aquí apenas repercuten y si lo hacen cobran un tinte muy especial, pues se interpretan en función de los intereses y opiniones de Norteamérica. ¿Se publican libros por ahí? ¿Cómo se piensa en los círculos españoles? ¿Y en los artísticos? Contad, contad. ¿Qué es de Baltar? ¿Tenéis sus señas? No sabemos nada de Buenos Aires. Sólo Trellez me pone unas letras de vez en cuando. Creo que hay una depresión tremenda por allá, pero este fenómeno se va generalizando por todas partes, hasta por aquí, donde la situación económica del mundo se sigue con ansiedad.
Alicia y Cuqui están bien aunque, como yo, aplanadas con el calor. Estamos pasando una racha de altas temperaturas que hacen particularmente penosas las clases de verano y las labores de la huerta. Os estoy escribiendo en mi mechinal en shorts y zapatillas, las únicas prendas tolerables. Las dos os mandan muchos recuerdos y Cuqui se siente halagada por esa dedicatoria de las flores parisienses. Muchos abrazos a Colmeiro y demás amigos, justamente con los que os envía a vosotros.

Espasandín

[Manuscrito por Alicia:] Un abrazo a los dos. Escribid y contar cosas. Aquí estamos pasando ahora un calor digno de Buenos Aires que nos tiene agotados; aquí todo es por lo grande, cuando hace frío es espantoso y cuando hace calor, te asas.

Alicia

1949-07-04
Carta de Baltar Domínguez a Seoane. 1949
Chos Malal
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Baltar Domínguez a Seoane. 1949 en 04/07/1949


Chos Malal, 4-julio-1949

Querido Seoane:

Teníamos en carpeta para contestar vuestra primera carta desde París, cuando el último correo nos trajo la segunda, junto con una tarjeta colectiva firmada en vuestra casa con fecha 15-mayo, que seguramente por algún motivo especial aplazó su viaje hasta ahora. Por nuestra parte, escribimos a principios de junio a Rafael incluyéndole una carta para el matrimonio Cáceres y otras varias para que estos las usen como presentación a distintas personas en su proyectada segunda etapa del viaje a España. Como en unas y otras iban noticias y relato de impresiones nuestras, le pedía a Rafael que las leyese todas y os trasmitiese lo aprovechable o inédito del contenido.
Como desde entonces no se han producido por aquí grandes novedades, trataré de resumirte las informaciones que me pides respecto a las posibilidades de vida de Chos Malal. Debes descartarte la vida de hotel, pues el mejor es feo, incómodo y caro (de $450 a 500 pesos mensuales el matrimonio). Una casa, de las que no hay muchas ni muy llenas de confort, pero que se puede conseguir con unos meses de plazo dada la movilidad del personal de Gendarmería que es quien ocupa las casas a alquilar, cuesta entre 60 y 100 pesos. La mayoría tienen baño y cocina deficientes, pero en cambio casi todas cuentan con un gran patio o pequeña huerta con parra o frutales. Mireya dice que la comida para los dos le cuesta unos 100 pesos. Yo creo que le cuesta más a juzgar por las extracciones monetarias que debo hacer, pero en el peor de los casos le costará 200, es decir, que cuando mucho con 300 pesos tenéis cubiertas las necesidades básicas de casa y comida. Luego no hay apenas gastos extras. Podríais ir hasta dos veces por semana al cine, a $2,50 la entrada, pero son frecuentes las películas tan malas que uno no desea verlas. Los precios del único café son más bien bajos y por otra parte el local es tan inhospitalario que tampoco apetece nunca ir. Los gastos alimenticios están calcados sobre la base de comprar todo lo necesario, pero podrían disminuirse todavía queriendo tomarse la molestia de organizar una pequeña granja donde se tengan gallinas, pavos, chivos, ovejas, etc. con lo que el presupuesto puede bajar hasta 0 o aún llegar a dar beneficios. Nuestra casa –ya la veréis– tiene tres habitaciones chicas de las cuales una está destinada a consultorio. Teniendo en cuenta que es de las pocas que tienen cocina y baño bastante confortables cabría hacer alguna combinación, por ejemplo, alquilar otra donde tendríamos consultorio y estudio de pintor y ocupar vosotros la habitación que es actualmente consultorio. Es decir, que en cuanto a la materialidad de vivir no hay problema alguno. En el aspecto espiritual, yo os aconsejaría venir. En mí, esta vida esquemática ha producido una serie de reacciones que creo saludables y aunque esto podría depender de un estado de espíritu puramente personal y no necesariamente superponible al vuestro, pienso que el conocimiento de este aspecto de la Argentina tan diferente al porteño es interesante y no debe perderse. Lo que resulta más difícil de juzgar para mí es la conveniencia del viaje desde el punto de vista de la pintura. No sé si lo que se ve puede pintarse. Quizá no. No sé tampoco si el estar aquí favorecerá o estorbará para pintar las cosas que tengas en el recuerdo o en la imaginación, independientes de esta realidad. Sería cuestión de que tú mismo te contestases esas preguntas después de estar aquí. No puedo tampoco darte mucha información respecto a las perspectivas de Exposiciones en Bariloche. Sé que allí existe un grupo de pintores que se llama algo así como Agrupación de Artistas Plásticos de Bariloche, que cultivan preferentemente los temas de paisaje local (nada parecido al de Chos Malal) y que organizan exposiciones en Bariloche mismo o en Buenos Aires. A Bariloche va el tipo de público turístico que se puede encontrar también en Punta del Este, por ejemplo, y del que no se sabe si puede salir de repente un juicio estúpido o un billete de mil pesos para un cuadro.
En resumen: a) Es fácil cubrir el presupuesto vital básico en Chos Malal. b) Vale la pena hacer la experiencia de venir. c) Después de estar aquí, verás por ti mismo las posibilidades que se te abren en cuanto al hecho concreto de la pintura.
Estas conclusiones puedes hacerlas extensivas a Colmeiro y a Rafael.
Deducción práctica de todo ello es que debéis decirnos si hemos de ir gestionando desde ahora el alquiler de una casa.
Saludos para todos. Esperamos acuses recibo de esta y de la que enviamos a Rafael-Carmen-Cáceres-Esther. Un abrazo especial a Barros si lo encuentras. De Buenos Aires, no sabemos nada. Creo que ahora en julio pensaba ir Anthonisen a Londres y supongo que desde ahí hará una escapada a París. Un abrazo de Mireya a Maruja y otro a ti de

Antonio

1949-08-22
Carta de Serrano Plaja a Seoane. 1949
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Serrano Plaja a Seoane. 1949 en 22/08/1949


22-8-49

Querido Seoane:

De regreso de Hendaya, desde donde os puse una tarjeta colectiva, te mando hoy unas letras.
He recibido la carta de Ilustración, contestación a la nuestra a propósito del número Argentina. Te lo hubiera enviado junto con ésta de no ser por una cosa: no recuerdo el número exacto del Hotel Saint Michel en la rue Cujas. Y aunque estoy seguro que las cartas llegaron de todos modos, no quiero correr el riesgo de que se pierda. Así que esperaré a que me mandes unas líneas dándome el número y comprobando que la correspondencia funciona bien al hotel para mandártela.
El contenido ya lo conoces en líneas generales, ya que es lo que hablamos con Gascó. Pero de todos modos, me parece que te interesará verla y yo creo que guardarla tú, salvo en el caso que Gascó te dé otros documentos que faciliten tu trabajo en Buenos Aires. ¿Has vuelto a ver a Gascó? ¿Te ha dado algún nuevo detalle?
Claire no me ha escrito aún a pesar de que quedó en hacerlo antes del día 25, fecha tope en que convinimos hablar. Aún tiene tiempo de hacerlo, si quiere. Si no lo hace, como yo sé que estará en París estos días, quería preguntarte a ti si te parece que debes de visitarla en mi nombre, dando por supuesto cuanto ella habló conmigo. Es decir, ya ella, personalmente, podía interesarse en el negocio y más ahora con las posibilidades de la Ilustración.
Lo dejo a tu criterio, aunque el mío más se alineará a hacerlo así. Por si lo consideras oportuno, te doy su teléfono y dirección.
Mme. Claire Nugue
127 bis rue de Ranelagh, Paris (XVI)
Tel. AUT 8877
Para localizarla, la podría llamar por teléfono a primera hora de la mañana, o por la noche, entre 8 y 9, pidiéndole una cita y hablándole de mi parte. Ya me dirás lo que piensas.
Haber visto España desde la barrera es como una enfermedad. Haber visto a mi chico pasar esa misma barrera, es una enfermedad. Haber oído contar a mi hermano cosas y cosas de allí, es también una enfermedad, pero de otra clase: una manía. Es monstruoso. A título de ejemplo, dos cosas. En Madrid, ahora, sólo dan agua desde las 7 de la mañana hasta las dos de la tarde y luz eléctrica de 9 de la noche a 1 de la mañana. En Hendaya, yo he visto venir gente de España a comprar pan.

Escríbame. Muchos saludos a Maruja y un gran abrazo para ti de

Arturo

1949-08-24
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1949)
Trasalba
Orixinal
1949-09-18
Carta de Scheimberg a Luís e Maruxa Seoane. 1949
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Scheimberg a Luís e Maruxa Seoane. 1949 en 18/09/1949


Buenos Aires, 18 de septiembre de 1949

Queridos Maruja y Seoane:
Amigo Seoane:

Recibí hace tiempo su última carta despachada desde París el 3 de agosto, tan rica de observaciones (sabe Vd. que puede ser una explicación la que Vd. da del arte abstracto?) y estaba a la espera de su domicilio en Londres para contestarle. Su carta de Londres del día 7 de este mes la he recibido hace algunos días y no quiero demorar esta respuesta –a pesar de no estar hoy, domingo elegido de antemano para comunicarme con los amigos que tienen la suerte de andar viajando por Europa, en muy buenas condiciones de salud: Un amago de ataque de hígado, anoche, mientras cenábamos con los Viau y otros amigos. Pero deseo que esta carta le llegue antes de que termine su Exposición en Londres, con mis mejores deseos de éxito y los de todos los amigos –y son muchos!– que Vd. ha dejado aquí. En los diarios de Buenos Aires (primero en el Buenos Aires Herald y después en La Prensa y La Nación) se ha anunciado la inauguración de su muestra y que iría a la misma nuestro Embajador en Inglaterra. Cuidado con esos contactos, Seoane. Aquí estamos, a pesar de todo, tranquilos y anoche (antes de descomponerme, se entiende) Falcini y yo le asegurábamos a Viau que todo eso no pasaba de una simple medida protocolar y que Vd. va a salir ileso y seguirá ignorando, para bien del arte, a los figurones políticos –como ha ignorado hasta ahora al tal Basavilbaso, que tanto lo preocupa.
Bueno, espero que la herradura de siete clavos llevada desde aquí por Maruja y el elefante blanco –de pasta– (mejor habría sido que fuera de oro o marfil) les traigan suerte y que encuentren en Londres amigos de la buena pintura por lo menos tan inteligentes como yo... Pero vea, querido Seoane, que elegir un marte y 13 para inaugurar una exposición! Lo suyo constituye el más audaz desafío a la superstición, en la que yo –cruz, diablo! –gracias a Dios no creo...
Tenemos oído por acá que Vds. piensan regresar pronto. Aquí nos veremos, pues. Mi viaje se aplaza cada vez por más tiempo. No consigo juntar los pesos que me harían falta. Y en cuanto tengo algunos, aparece una exposición y, adiós plata –la mía y la que me prestan los amigos. He enriquecido bastante mi colección; y creo que bien. De todos modos, no desespero, pues en cualquier forma haremos el viaje Aída y yo. Con los Viau proyectamos hacerlo el año que viene... Con la baja que acaban de decretar de la libra esterlina y de otras monedas europeas, dicen que va a ser más fácil juntar los papeles (desgraciadamente con la reforma que acaba de aprobarse aquí, quitando el respaldo oro a nuestra moneda, ésta se va a desvalorizar a la par de las monedas europeas)... Allá veremos, sería demasiado prematuro complicarme ahora la bilis. Para eso basta y sobra con las cosas que están sucediendo aquí, que no ayudan, por cierto, a ser demasiado optimistas...
Maruja, Seoane: Sepan que los recordamos con cariño y todos aquí les deseamos mucha suerte.

Saludos de los amigos y un fuerte abrazo mío y de Aída.

Scheimberg y Aída

[Escrito na marxe esquerda:] P.D. Al ir a cerrar esta carta, me acuerdo que está en Londres un gran amigo mío, el representante de la Junta Argentina de Carnes, Dr. Domingo Derisi (33, Cork Street, Mayfair, London, W.1), a quien Vd. puede ver con toda confianza: Es un gran muchacho, aunque un poco loco. Si lo ve, salúdelo en mi nombre.

1949-09-23
Carta de Otero Espasandín a Luís e Maruxa Seoane. 1949
Waynesburg
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Otero Espasandín a Luís e Maruxa Seoane. 1949 en 23/09/1949


Waynesburg, 23 de septiembre 1949

Queridos Luis y Maruja:

Casi una a continuación de la otra, recibimos vuestras cartas. Sabíamos por unas líneas de Elena que os encontrabais en Inglaterra con los Dieste y Anthonisen, pero todo parecía muy vago. Por otra parte, tuvimos una carta de Colmeiro desde Vigo; esta carta también nos dejó patitiesos, y una vez que reaccionamos, nos produjo gran alegría saberle otra vez en directo contacto con aquella vida, con aquella luz, con aquel paisaje cuyo secreto conoce como pocos. Todo un mundo de recuerdos se me echó encima y a Alicia le pasó otro tanto, así que por más de una semana anduvimos amorriñados pensando en Galicia, la misma de Colmeiro, la de todos los amigos más íntimos. También vuestras noticias fueron para nosotros un revulsivo sentimental. Alicia conoce bien Richmond y paseó varias veces por ese parque; allí embarcamos en distintas ocasiones para ir a visitar Hampton Court. También dimos vueltas por el Támesis por distintos sitios, y este revulsivo nos trae muchas evocaciones, especialmente de cuando vivíamos en Reading con Garrán. Me habría gustado contestaros inmediatamente, pero estamos a comienzos de curso y estas cosas aquí son en extremo complicadas. Todo el profesorado se halla obligado a participar en mil ceremonias, unas de día, otras de noche, algunas cortas, otras larguísimas. Aún ahora estoy con los líos de horarios, programas, libros de texto, estudiantes que abandonan unas asignaturas para tomar otras, etc., etc.
Elena nos dice en una carta reciente que estuvo en tu exposición y allí os presentó el amigo Garrán. ¿Qué pasó? ¿Qué dice la crítica de tus cosas? Ardo en curiosidad por saberlo, pues aparte del gran mundo del arte que se encuentra en toda gran ciudad, el público medio es en Inglaterra bastante romo. Además los años de guerra debieron ser fatales para la educación del gusto artístico. Nos alegramos de que os guste Inglaterra. Para trabajar es un sitio excelente, porque entre otras muchas cosas muy agradables nadie tiene interés en amargarte la vida con pequeñas jactancias, intolerancias, pedanterías... Todo esto, aunque debe existir en lo profundo en alguna medida, está controlado y su manifestación es siempre un asunto de mal gusto. Otra ventaja es que todo el mundo trabaja y en firme, y aunque a veces se eche de menos alguna de aquellas reuniones de España y la Argentina, siempre hay otros modos de compensarlo con una visita a un museo, con un paseo por un parque, con la compra de un libro... Pero todo esto que te digo es ocioso ahora, que estáis ahí y podéis comparar esa vida con muchas otras. Sólo os diremos que nosotros en este que se llama el Paraíso, y que en muchas cosas lo es, añoramos Inglaterra, sobre todo Alicia que tanto ha sufrido aquella desfachatez envidiosa, aquellas jactancias de esposas de prohombres bonaerenses. ¿Por qué no tientas alguna editorial ahí, mostrando tus colecciones, no las más avanzadas como Botella al mar, sino las de EMECÉ y Nova? El libro ha sido siempre ahí objeto de una atención singular y los editores e impresores han dado bastantes facilidades a personas de iniciativa.
De Dieste tengo promesa de una carta de contestación a otra mía; veremos cuando cuaja. Anteayer tuve carta de Souto. Se le casó la hija y el hombre está aplanado. Me habla de problemas de adaptación, de sus anhelos de volver a Galicia, de una exposición que tiene solicitada de Cuba, de la posibilidad de venir a Estados Unidos, etc. y me ruega que le escriba y que con “mi equilibrio y serenidad” le dé ánimos en esta hora crítica. Claro está que le voy a escribir, aunque el sólo escribe cuando tiene nostalgias. Me pregunta por vosotros. Una de las buenas cosas de nuestro grupo céltico es sin duda esta cohesión espiritual, por encima de esos politiqueos y doctrinalismos que tanto han quebrantado a otros grupos. Yo creo humildemente que no debemos perder este sentido de la estima y de la cordialidad personal, sino que es necesario robustecerlo y generalizarlo tanto como sea posible. Claro que no siempre está uno de humor para escribir, pero es un sacrificio que vale la pena de ser aceptado.
Dile a Garrán, si le ves, que le recordamos a él, a la señora y a Mañí y que les deseamos a todos mucha suerte. No sé si alguna vez en Buenos Aires te he dicho cuando me dolía no estar en condiciones de hacer algo a su favor, pues bien sabía por que condiciones estaba pasando. Hablé, entre otros, a Cimorra y a Roberto, pero como yo, se mostraron impotentes.
Bueno, amigos, que tengáis la suerte que merecéis. Aquí muy ocupados todos, cada uno a su manera. Alicia dio ayer una conferencia en Washington, Pa. en un club universitario muy numeroso y parece que tuvo mucho éxito. Cuqui está en cama con anginas y yo tengo la cabeza hinchada de nombres de alumnos nuevos; hay tal entusiasmo por aprender español que no nos damos a basto.
Saludad a todos los amigos comunes de nuestra parte y hasta la vuestra, y que sea larga, que llegue pronto y que traiga muchos éxitos.

Abrazos de

J. Otero

[Manuscrito por Alicia:] Queridos amigos:

Nos alegramos de que estéis ahí y os guste como a nosotros, pero sentimos el reúma de Luis. Talvez no le convenga vivir en Richmond. ¿Qué tal la exposición? ¿Mucho éxito? Daros un paseo por Regent´s Park de nuestra parte y otro por New Gardens.
Otro día escribiré más, ahora andamos locos de compromisos ineludibles (porque si no los eludiríamos de buena gana).

Un abrazo de Cuqui y otro mío.

Alicia

1949-10-09
Carta de Rey Baltar a Seoane. 1949
Gerli
Londres
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Rey Baltar a Seoane. 1949 en 09/10/1949


Gerli, 9 de octubre de 1949

Sr. D. Luis Seoane
Londres

Querido amigo:

Con gran placer, he recibido su carta y con el mismo agrado escucharon su lectura los amigos y HH de Antolín Faraldo. No necesito decirte cuánto nos alegramos de sus éxitos artísticos –y así se hizo constar en acta– y cuánto celebramos volver a estrecharlo entre nuestros brazos, una vez que se halle de regreso en Buenos Aires, libre de las brumas de París y Londres, que son seguramente las causantes de su reumatismo tenaz y resistente a todos los clásicos remedios. Yo creí que por esos pagos estaban más adelantados en lo que a esa enfermedad respecta. ¿O es que usted no ha consultado a ningún médico? Me parece lo más prudente.
Las noticias que usted nos proporciona sobre la actuación de los HH. en esa, aunque sospechada por nosotros, no ha dejado de desilusionarnos. El mundo marcha a la deriva, lleno de egoísmos, de temores y desencantos, que no extraña que los ideales más puros sean sacrificados en beneficio de la tranquilidad y bienestar personales. Si no fuera porque uno lleva en lo más hondo la fuerza que impulsa a luchar por la perfectibilidad del espíritu, sería cosa de pensar si valdría la pena de procurarse por los pobres seres que constituyen la humanidad.
En cuanto a lo que nos cuenta de los republicanos españoles, nada nos llama la atención. Conocemos de sobra la actuación de muchos de ellos aquí y en otras partes, y todo lo que se diga es poco para censurarlos. Pero no hay que afligirse. El mundo marcha por otros caminos y España no tendrá más remedio que ir por donde las circunstancias lo exijan aunque, viejo, yo todavía tengo esperanzas de ver algún día cosas que me llenaran de júbilo.
De lo que aquí, nada le digo. Esto va derechamente al caos. Cuando usted vuelva, el peso se habrá esfumado, como impulsado por una explosión atómica.

Con muchos abrazos de todos los faraldinos, se despide de usted un afectísmo amigo

Rey Baltar

1949-10-17
Carta de Baltar Domínguez a Seoane. 1949
Chos Malal
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Baltar Domínguez a Seoane. 1949 en 17/10/1949


Chos Malal, 17 octubre de 1949

Querido Seoane:

Recibimos oportunamente tu carta desde Londres. Anteriormente, recibiera otra desde París consultándome posibilidades de vida y trabajo de Chos Malal, a la que contestaré inmediatamente animándoos a venir y diciendo que si lo decidíais, nos avisaseis con toda la anticipación posible a fin de prepararos alojamiento cómodo. Como no tuvimos ninguna respuesta a esto ni tampoco en tu última te refieres al asunto, pienso que acaso alguna carta tuya o mía se haya extraviado.
Tuvimos la primera noticia de vuestra ida a Londres por Esther y luego la confirmamos con más detalles por otros conductos. Nos hemos alegrado todo lo que podéis suponer, especialmente al saber que el viaje estaba en relación con una exposición tuya y luego que esta había tenido un éxito evidente.
Yo llegué estos días de un breve viaje a Buenos Aires. Estuve con Anthonisen que acababa de regresar de su visita a Londres y me dio noticias vuestras aunque escasas y ya más bien remotas. Vi también a Cuadrado y Varela y hablé a tu casa, sabiendo por tu madre que estabais pensando ya en el viaje de regreso. Te escribo hoy, por lo tanto, con cierto temor de que esta carta ya no os alcance en Londres.
Por una carta de Esther a Cuadrado, supe la buena y emocionada audición en Rianjo de la charla dada por Rafael en la BBC. No sabemos directamente nada de Rafael y Carmen. Virgilio Trabazo me dio en Buenos Aires que habían oído que Rafael estaba actuando en algo de la UNESCO. Nosotros no les escribimos por no saber adonde hacerlo y te ruego que se lo digas si tienes ocasión o que cuando me escribas, me des noticias de ellos o su dirección actual.
Visité en Buenos Aires a Castelao. Salvo por él, Virginia y las hermanas no es ya un secreto que tiene un tumor de pulmón que no va a dejarlo vivir más que un tiempo que se contará todo lo más por meses. Está físicamente deformado por una hinchazón generalizada dependiente de la enfermedad; y psíquicamente embotado, en parte por la enfermedad también y en parte por los sedantes y otras drogas que necesita para aliviar los intensos dolores. Salí de la entrevista, como puedes suponer, con una tristísima impresión. Me dijo que recibiera carta de Rafael y me pidió que lo disculpase con él por no contestarle, pues se siente –y es cierto– físicamente imposibilitado para hacerlo.
No me atrevo hoy a escribirte apenas sobre Chos Malal. Pienso que a unos grandes viajeros como vosotros ya difícilmente os interesará este lejanísimo y microscópico rincón. En todo caso, puedo decir que con la primavera hay gran lujo de verde en los árboles, finísimos matices de todos los colores en el cielo y un aire ligero y tibio que hace fácil respirar y trabajar. ¡Tenedlo en cuenta!
Esperamos vuestras noticias. Felicitaciones de nuevo por lo de Londres. Abrazos a Rafael y Carmen. Un gran saludo a Maruja (todo ello con la participación de Mireya).
(Supimos el viaje de Colmeiro a sus pagos. Hablé con Alba y me dijo que tuvieran carta diciéndoles que había mucha sequía).
Otra post-data: Presenté mi renuncia en el C. G. y me fue aceptada a través de una carta llena de afectuosa cortesía.

Finalmente, recibe un fuerte abrazo de

Antonio

1949-11-15
Carta de Cáceres a Seoane. 1949
París
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Cáceres a Seoane. 1949 en 15/11/1949


Noviembre 15/ París-49

Queridos Luis y Maruja:

Por carta de Elida que nos llegó hoy, sabemos de vuestro paso por Montevideo. Nosotros fuimos a Londres –nos interesó mucho, pero a Alfredo no le sentaba el clima: estuvimos sólo ocho días. Hice dos audiciones por BBC.
París está muy precioso: Hay una gran exposición Gaugin y la de Picasso, que creo que Uds. vieron. Y hay mil cosas más: El día es aquí muy breve! Encontramos bien a Rafael y Carmen; instalados en una casa muy simpática y –como siempre– con un espíritu espléndido. Os recordamos mucho en largos diálogos. Nos costó separarnos de ellos. Hasta cuándo? La despedida fue muy triste!
Recuerdos a toda la familia y a Cuadrado y Varela. Tenemos una gran morriña de Galicia.

Un abrazo de Alfredo y otro de

Esther

1949-12-21
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1949)
Ourense
Orixinal
1949-12-23
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1949)
Lugo
Orixinal
1950-02-08
Carta de Rotzait a Luís e Maruxa Seoane. 1950
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Rotzait a Luís e Maruxa Seoane. 1950 en 08/02/1950


8.II.50
Fue también el día de mi cumpleaños.

Queridos Maruja y Seoane:

En la carta abortada hace tres semanas, les aseguraba que eran Vds. encantadores y que las empanadas de Maruja habían hecho estragos en mi corazón.
Esta es más simple: (que aún sin el encantamiento se familiariza uno)

–va el resultado de mis diplomáticas gestiones para ir a E. Ríos: me llevan.

–Recordarle a Seoane que tiene un compromiso de honor conmigo,

–Y chimentarle a Maruja que tiene un admirador, éste que se dice esposo mío.

Cariños y cariños de

Perla

1950-03-14
Carta de Baltar Domínguez a Seoane. 1950
Chos Malal
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Baltar Domínguez a Seoane. 1950 en 14/03/1950


Chos Malal, 14 marzo de 1950

Querido Seoane:

Ya despejados los atrasos de trabajo que se producen por los viajes, te envío hoy la nota sobre Castelao que trajera semihecha y que retoqué un poco al rehacerla. De todos modos, te ruego que la releas tú y que le hagas las correcciones ortográficas o de otra índole que te parezca oportuno.
Te incluyo también un artículo de Borobó (Lozano) escrito en La Noche y que mi hermano me envió recientemente, aún pensado que tú lo hayas, tal vez, recibido bien.
En esa carta, me dice mi hermano que él desearía tener un ejemplar del libro de Cruceros, cuya edición se anuncia y que hay además otras personas en iguales condiciones. Te agradeceré averiguar si piensan enviar ejemplares a Galicia para que tengan en cuenta el pedido de mi hermano o sino que a los que yo solicité para mí y para Eladio Dieste agreguen dos o tres más a fin de remitírselos yo desde aquí.
Hicimos felizmente el viaje, con la sola preocupación de no haber vuelto a tener noticias de Eladio, ni al pasar por Zapala, donde esperábamos observar alguna huella de él ni luego aquí hasta ahora en forma epistolar.
Puedes decir a Varela que en la administración del Hotel Hispano (Av. de Mayo 861- T. E. 34-4429 Y 4431) le dejé unos paquetes de diarios o revistas llegados a su nombre a La Rural.
En A. Faraldo te ruego anunciar que encontré los sobres referentes al seguro y que uno de estos días se los enviaré (talvez, los incluya hoy).
Otro y último pedido: ¿Sabéis Cuadrado y tú de algún enlace decente con el grupo Menéndez? Sigo pensando en la posibilidad de ir a Trelew y si tuviese dificultades para hacerlo vía Salud Pública, pienso que talvez cabría una gestión por el otro conducto, ya que la empresa tiene en Trelew uno de sus principales centros.
Discúlpame esta carta tan apresurada y poco desinteresada. A pesar de los proyectos trelewtianos, Chos Malal está en un momento espléndido y merecedor de que vengáis a conocerlo. Os esperamos.
El vagabundo viajó también sin novedad, sin darle aparentemente mayor importancia a la distancia ni al cambio de paisaje.

Saludos a Maruja y a tus padres, con un abrazo de

Antonio

1950-04-01
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1950)
Ferrol
Ourense
Orixinal
1950-04-16
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1950)
Trasalba
Orixinal
1950-04-16
Carta de Cáceres a Seoane. 1950
Cagnes-sur-Mer
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Cáceres a Seoane. 1950 en 16/04/1950


Cagnes sur Mer. Abril 16/ [1]950

Luis Seoane
Bartolomé Mitre 3793, 2º F
Buenos Aires
República Argentina

Queridos Luis y Maruja:

Recién instalados Rafael y Carmen en una habitación preciosa desde la que se ve el campo, el mar y la montaña y en vísperas Alfredo y Esther de volver a España (vía Barcelona), los cuatro os recordamos con gran cariño y os asociamos como al paisaje, a la querida Galicia.

Esther
Carmen
Alfredo
Rafael

(Os escribo)

Dirección de Carmen y Rafael: 70, Montée de la Bourgade, Cagnes sur Mer. France.

1950-05-08
Carta de Baltar Domínguez a Seoane. 1950
Chos Malal
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Baltar Domínguez a Seoane. 1950 en 08/05/1950

Chos Malal, 8 de mayo de 1950

Querido Seoane:

Por nuestro amigo Jorge Olsen, que sale hoy de aquí hacia Buenos Aires, te envío estas líneas destinadas a provocar alguna noticia de vuestra parte.
Te escribí a mediados de marzo enviando la nota en relación a Castelao y además unos sobres faraldinos. Luego en abril escribí a B. González remitiéndole duplicado de los mismos sobres que me solicitaba y rogándole te hablase para saber si recibieras tú mi envío anterior y para que tanto en caso positivo como negativo me pusieses unas líneas de control. Como hasta la fecha no tuve ninguna respuesta a la primera ni a la segunda carta, pienso que pueda haber habido alguna interrupción postal de ida o de vuelta y por eso aprovecho el viaje de Olsen para intentar nuevamente la comunicación. Escríbeme o telegrafíame.
Mireya habla todos los días de escribirte a Maruja y espero que alguna vez cumpla el propósito.
Por mi parte, te escribiré en otro momento más despacio y con más referencias de nuestras últimas actividades.

Entretanto, recibid ambos los saludos cordiales de

Antonio

1950-05-14
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1950)
Ferrol
Ourense
Orixinal
1950-05-18
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1950)
Ourense
Orixinal
1950-06-11
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1950)
Ferrol
Ourense
Orixinal
1950-07-08
Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1950
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1950 en 08/07/1950

Buenos Aires, 8 de Xullo de 1950


Querido Del Riego:

Vai a Meira, seu pobo fronteirizo, e a recorrer coa sua dona raudamente Galiza, un amigo noso, un hirmán; verdadeiro hirmán no namoro e na teima: Xosé Abraira. Eiquí debémoslle moitas cousas, moito traballo feito a cotío en pro da terra e débeselle o seu entusiasmo case isolado n-unha coletividade de barados.

De todos cantos foron a visitar Galiza nos últimos anos, e con desvariadas representaciós d-eiquí, é o úneco que meresce o voso agasallo, a vosa estima, porque é tamén dos poucos que non vai, sendo galego americano, a “visitar” Galiza.

Frente a íl, nos non temos o complexo dos edosos traxes dos nosos guardas municipaes, dos probes ferrocarriles, das casas sin ascensor, e da nosa mingada industria, e non temos que decir: “Mais, escoite, temos outras cousas...” Il, coma nós, tamén ama algún dos nosos anacronismos e as nosas, ás veces beneficiosas, limitaciós, e non porá o xesto despreciativo dos “ches” pol-os traxes dos nosos villeus; pensa coma nós que temos outras cousas.
Paréscese un pouco a mín en que fala con exabruptos, mais no caso d-il leéde no seu corazón. Trata de atopar a verdade pol-o camiño do diálogo e da contradición e si non touvese tanto humor celta sería un peripatético.

Recibe unha gran aperta de

Seoane


[Manuscrito]
Saudos da miña muller pra ti, e d-ela e meus pra tua dona.

1950-11-10
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1950)
Lugo
Santiago de Compostela
Orixinal
1950-11-16
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1950)
Santiago de Compostela
Lugo
Orixinal
1950-12-19
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1950)
Lugo
Santiago de Compostela
Orixinal
1951-00-00
Carta de Serrano Plaja a Luís e Maruxa Seoane. 1951
París
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Serrano Plaja a Luís e Maruxa Seoane. 1951 en 00/00/1951

París, 1951

Queridos Seoane y Maruja:

Aunque hace ya siglos que vengo insultándome porque no os escribo, ahora en un arranque de energía epistolar, me decido por lo menos y provisionalmente a enviaros un buen abrazo y los mejores deseos para 1951. Entre los míos uno por cuenta con fuerza, el de volveros a ver por aquí, ¿se me realizará?
Si el tiempo no lo impide y con permiso de la autoridad competente –digamos McArthur– como los grandes escritores y no precisamente de toros, que nos quieren organizar.

De verdad y de la mejor manera, un abrazo.

Arturo Serrano Plaja

[Escrito por Claude:] También un gran abrazo mío

Claude

1951-03-03
Carta de Varela a Luís e Maruxa Seoane. 1951
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Varela a Luís e Maruxa Seoane. 1951 en 03/03/1951

3 marzo 1951

Sr. Luis Seoane

Queridos Maruja y Luis:

Os hago de regreso en Buenos Aires después de unas vacaciones envidiables. Mi viaje se está volviendo cada día más tormentoso en muchos sentidos. Así que puedes llamar a Emilio Marrón –de la Oficina comercial del Brasil (U.T. 319116) en mi nombre, para ver si tiene algo para ti. No sé si llegaremos a tiempo, pues yo estuve (y estoy) muy mal. Me operaron a la nariz, me descubrieron anemia, y no sé si tendré que enyesarme por un tiempo. Explícale esto a Emilio, aunque ya lo sabe. Si te habla algo de dinero correspondiente al mes pasado, cóbralo tú. No creo, pero...
No tengo ánimos para deciros más nada. Estoy bien atendido, en cuanto a médicos. Lo demás es difícil y aburrido.
Ojalá nos veamos pronto...

Abrazos.

Lorenzo

Colonia 1483
Montevideo

P.D. Saludos a Arturo. Dile que quizás Andrés Vázquez lo llame para ver si, cuando venga, puede traerme un paquete de ropa .

1951-05-06
Carta de Scheimberg a Luís e Maruxa Seoane. 1951
Nova York
París
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Scheimberg a Luís e Maruxa Seoane. 1951 en 06/05/1951


Hôtel du Quai Voltaire 19, Paris
domingo, 6 mayo 1951

Mes amies Maruja y Luís Seoane:

Con la misma mano con que estreché la de Picasso, le escribo estas líneas. Desde el 1º estamos en este París que jour a jour (como diría Falcini) nos va conquistando cada vez más. Pero de esto discutiremos a nôtre retour. No se alarme, no es mucho más lo que sé del francés. Tenemos ya caminado (excepción hecha de 2 viajes en Metro –el 1º a n/ llegada a París, pues no andaban los taxis) un óvalo que abarca una buena parte de la ciudad: casi dominamos ya al barrio latino y Montparnasse. Aquí la vida es horriblemente cara, pero ya hemos descubierto una cantidad de bodegones donde se puede comer a precio aquí discreto: alrededor de 600 francos, 2 personas, sin servilletas y con manteles de papel. Llevamos visto muchas cosas. Estuvimos con Colmeiro y Serrano Plaja y Mme., quienes les mandan muchos saludos. Un gran saludo de Mme. Scheimberg y un fuerte abrazo para ambos, mío.

Scheimberg

1951-08-24
Carta de Salazar Bondy a Seoane. 1951
Lima
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Salazar Bondy a Seoane. 1951 en 24/08/1951


Lima, 24 de agosto de 1951

Mi querido Luis:

Sólo salgo del laberinto de los reencuentros y los saludos de bienvenida, almuerzos, cenas, tes, todo el tráfago del recién llegado. Pude, sin embargo, antes librarme unos minutos y ponerte una postal que supongo llegaría a tu poder, pero necesitaba escribirte una carta, primero, para hacerte llegar mis recuerdos y, luego, para comunicarte algo que, dejando aparte un poco tu modestia, puede interesarte.
Aquí ha estado una profesora yanqui de filosofía que durante una corta estada en Buenos Aires visitó tu casa y quedó encantada con tu pintura. La llevó Ayala y quizá la tengas en la memoria. Ella se ha mostrado sumamente interesada en tus cuadros y me dijo que le gustaría tener uno. El nombre de la profesora es Elisabeth Flower y su dirección, la siguiente: Pennsylvania University, Departament of Philosophy, Philadelphia, Penn. USA. Me pidió que le escribieras para concertar la manera de enviar un cuadro pequeño. No sé, puesto que en su media lengua se expresaba dificultosamente, si la compradora sería ella, otra persona o una institución. La gringa es una estupenda persona, inteligente, y sensible, y he hecho con ella muy buenas migas. No dejes de escribirle y, para ser más expreso, alude a mí. Hazlo (Maruja: te ruego que lo obligues a hacerlo), pues, aparte de significarte unos dólares, la amistad con Elisabeth es un vínculo importante en los Estados Unidos.
En cuanto a tu cuenta aquí, creo que podré girarte algunos pesos, a pesar de que la moneda argentina ha sufrido una baja terrible (0,55 centavos de sol por peso) y nadie quiere venderla. En estos días, tendré una entrevista con el doctor Fernández Soler, el amigo de Frontini, y con él trataré de tu venida. La gente rica de aquí, no sé si por snobismo o afición, está comprando cuadros a todo meter... Es un buen agente y fue quien hizo de Parra una sensación limeña.
La Compañía Nacional de Comedias, que ahora encabeza Nélida Quiroga, ha incluido en su repertorio de este año mi comedia Como vienen, se van y se estrenará, según calculo, a mediados de septiembre. Hasta su estreno, me quedaré aquí, pues me interesa vigilar los ensayos. Los ojos del pródigo ha sido elogiado –su aspecto gráfico, se entiende– muchísimo. Es un éxito más de tu talento, del cual me enorgullezco ser el mejor –por lo menos el más intransigente– propagandista. Escribo mi Rodil (he visitado el fuerte del Callao y lo he encontrado sencillamente hermoso, digno marco pétreo para una tragedia nuestra, americana y española) y algún poema. Recuerdo a los amigos y los extraño muchísimo. Parece que mi naturaleza es la del pródigo, pues donde voy, encuentro seres, como ustedes, por ejemplo, que son mis familiares.

Saluda con un abrazo a la sin par Maruja. Para Arturo –a quien escribiré pronto–, para Girri y Aurorita, para Perla y Enrique, para Frontini, para Lipa y Esther, para todos, mis saludos. Tú recibe el abrazo apretado de

Sebastián

Mi dirección es: Enrique Barrón 984, altos, Lima. Escríbeme.

1951-08-30
Carta de Baltar Domínguez a Seoane. 1951
Chos Malal
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Baltar Domínguez a Seoane. 1951 en 30/08/1951


Chos Malal, 30 de agosto de 1951

Sr. D. Luis Seoane
BUENOS AIRES

Querido Seoane:

Después de una serie de tiempo en que todos los días hacíamos propósito de escribiros agradeciendo vuestras gestiones en los diversos y complicados asuntos por los cuales os tomasteis molestias en favor nuestro, y dando también noticias de la vida chosmalense (que no ha tenido por otra parte grandes variaciones desde el verano), llega este momento en que, pese a lo que decía en una reciente carta Anthonisen, estoy preparando un viaje a Buenos Aires con llegada alrededor del 14-Septiembre. Os pongo, por lo tanto, estas líneas para anunciaros mi visita y deciros que si se os ocurre alguna cosa que podamos llevar de aquí y necesitéis u os agrade recibir, tendríamos la mayor satisfacción en cumplir con el encargo. Aclaro solamente, en relación a un pedido de Maruja a Mireya, que el famoso y precioso té que durante vuestra visita se podía conseguir, se agotó luego rápidamente y ya no fue posible hacerse nunca más de él.
Pienso salir de aquí el día 8, pues debo quedarme 3 o 4 días en Bahía Blanca antes de seguir viaje. Aunque no será mucho el tiempo que pueda quedarme en Buenos Aires, hemos de tener tiempo para hablar largamente de diversas cosas, entre ellas de la estadía de Bouza Brey, de la que tuvimos noticias.

Hasta pronto. Recibid nuestros saludos, con un abrazo de

Antonio

1951-09-27
Carta de Scheimberg a Seoane. 1951
París
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Scheimberg a Seoane. 1951 en 27/09/1951

París, 27 de sept (a la 1 de la mañana), 1951

Amigo Seoane:

Está de Dios que yo no vea Galicia. En 1920, cuando vine a España entré por Cádiz. Cuando iba a salir de Madrid, se me había acabado el dinero y las ciudades que visité luego de Castilla: Ávila, Salamanca, Valladolid, Burgos y León, lo hice con dinero de mis compañeros de viaje y siguiendo un itinerario común que non incluía Galicia. Esta vez ya tenía pasajes y alojamiento reservados pª La Coruña, Santiago y Vigo y hasta me había munido de una guía de Galicia muy completa. Pero, he aquí que al ir a visar n/ pasaportes pª entrar en Portugal pª embarcarnos en Lisboa, nos pusieron dificultades en el consulado de ese país pª el visado del pasaporte de Aída por su origen ruso. En vano, traté de convencer al empleado que Aída era argentina y que viajaba con pasaporte de tal. Nos dijo que era indispensable consultar a Lisboa y que eso llevaría entre una y dos semanas. Esto sucedía el día 20 y nosotros debíamos embarcarnos el 2 de octubre. No había posibilidad de comunicarme con el cónsul (que, según el empleado, estaba de vacaciones) y habría sido tonto pretender convencer al empleado de que Aída no se proponía derrocar al gobierno de Portugal, porque evidentemente no lo creería: “Pero es de origen ruso”, insistía el pobre... Qué miedo le tienen a la revolución los gobiernos de estos pueblos de mendigos! Se sienten terriblemente cómodos en su mísero papel de lacayos del imperialismo yanqui o inglés –cualquier cosa!– con tal de mantenerse arriba, es decir, abajo –a los pies de sus amos–, hay que leer los editoriales de su prensa dirigida pª darse cuenta. Hasta donde llega su abyección. A pesar de las molestias que todo esto me ha ocasionado (y los gastos, sobre todo) me he sentido ampliamente compensado por el gusto que sentí de ver el miedo que les inspira Rusia a los grotestos dictadores de Portugal como de España. Y a sus clases pudientes... Decidí, pues, marchar rápidamente a París pª arreglar la salida por el Havre. Con qué gusto se vuelve siempre a París. Il n´y a pas de literature en touts ça; pero es que aquí hasta el aire es dulce. Aquí no sería concebible siquiera esta frase oída a un vendedor de cacahuetes de la Alhambra de Granada, nos dijo: “me gustaría acostarme a la noche y no despertar al día siguiente y acabar así esta vida miserable”. Hacía cinco años que no probaba carne y come apenas lo indispensable pª ir tirando. Y así como él lo pasan los 4/5 de los habitantes de España.
Perdóname que vuelva sobre este tema, pero él me ha amargado todo el tiempo q’ he estado en España, casi un mes... Y luego las dificultades pª desplazarnos de un punto a otro: o se resigna uno a hacer colas interminables, hasta de días enteros –sin la seguridad de que va a tener billetes o se los adquiere a los estraperlistas que realizan sus negocios en las mismas colas y a la vista de las policías (y seguramente que en combinación con éstos). Uno, en Madrid, pª conseguir billetes pª Sevilla me exhibió su cédula de identidad e invocó el testimonio del vigilante que cuidaba la cola pª avalar su honorabilidad. Debido a estos inconvenientes uno nunca puede estar seguro de llegar a un sitio en la fecha propuesta, o si va a llegar siquiera. Y uno tiene que decidirse a viajar en autobús a pesar de tratarse de un medio de locomoción muy costoso (así viajamos de Sevilla a Granada) a viajar en 1rª donde hay una posibilidad mayor de conseguir pasaje. Pª obtener billetes de Granada a Madrid (suprimí Córdoba del itinerario pª no complicarme más la existencia) tuve que asegurar una propina al empleado de R.E.N.F.[E] y así fue como obtuve pasajes que –según los informes que se daban a los pasajeros en la misma R.E.N.F.[E], estaban agotados desde hacía varios días. No es cosa fácil avenirse a todo eso. Ya me había resignado a omitir Ávila, Segovia y León en razón de esas dificultades cuando surgió la inesperada del Consulado portugués. Lo que aproveché pª hacer una escapada a Ávila (el Escorial, Toledo, Aranjuez, los visitamos antes de salir pª Andalucía) antes de dejar España; y me alegro de haberlo hecho a pesar de que esta ciudad –como Toledo y el Escorial– ha perdido su vieja espontaneidad y se ha incorporado al detestable mercado turístico. Cómo he extrañado esta vez las noches pasadas hace 31 años en Toledo, y en el Escorial, y en Ávila, en que el silencio era tan denso que infundía miedo!
Cuál es el sentimiento dominante que me ha dejado este viaje a España? Desilusión? Talvez el término no sea exacto. Yo no venía a España a visitarlo a Franco, sino sus Catedrales y sus Museos (los de España); pero, se puede visitar acaso esta España –la de los Museos, Catedrales, sin ver la otra? Casi diría –por lo menos, esto me ha pasado a mí– que la España de Franco se nos ha impuesto pª no dejarnos ver a aquella aparte de la humillación que se siente siempre de viajar por un país donde hay que estarse cuidando de lo que se habla). Y es que habría que vendarse los ojos pª no ver a este pueblo consumiéndose de falta de comer y con su tradicional dignidad perdida! En ninguna parte, hemos visto tantos ciegos, por falta de higiene, ni tantos retardados –seguramente por la misma razón– y ni en Nápoles tantos mendigos como en Sevilla, y Granada, y en Aranjuez el día que fuimos allí a ver una corrida de toros. Hasta mujeres de aire respetable y vestidas decorosamente le piden a uno una limosna así que le ven cara de extranjero. Yo nunca me había imaginado –hasta ahora, se entiende– que un retardado, o un contrahecho o contuso pudiese ser un verdadero capital pª su familia; y, sin embargo, así es. Los hay a quienes acompañan uno o dos miembros sanos de la familia pª pedir y recoger la limosna... Todo esto es ciertamente desesperante.
Pero no le hablo de n/ visitas a los Museos, a las Catedrales –que es a lo que vinimos. Que cosa nueva, por lo demás, podría decirle de esos verdaderos dioses de la pintura que son –cronológicamente, no por el orden de mis preferencias– el Greco, Velázquez y Goya? Quién les habría dicho en vida de ellos que con el tiempo llegarían a ser una fuente de recursos importante pª su Nación! Porque Vd. puede prescindir de las Catedrales góticas o románicas de España: las hay superiores, respectivamente, en Francia o en Italia; pero suprima Vd. al Greco, a Velázquez, a Goya, a los turistas de todo el mundo no tendrían casi pª que venir a España... Se me olvidaba la Alhambra y el Alcázar, pero es q’ ese arte de miniaturista casi –a pesar de la grandiosidad de esos monumentos de la arquitectura árabe– no ha llegado nunca a conmoverme, esto es, a hacerme vibrar (es un arte sensual que no nos hiere más allá del a corteza y que siempre se aproxima a la decoración); y de los primitivos, sobre todo de los fresquistas catalanes, porque estos no son un tópico pª la generalidad de los turistas. Qué continuidad encuentro yo entre esos frescos de los siglos XI a XIII–y no más allá del XIII– y la pintura “negra” de Goya y algunas de las cosas de Picasso. A veces, pienso que la gente no se da cuenta hasta qué punto es español Picasso, a pesar de haber realizado casi toda su obra fuera de España. Y es que el artista, cuando lo es de verdad (no me refiero a esos indiferenciados académicos del arte abstracto –que no pasa de ser un arte de modistería), lleva a la patria –es decir, la tradición y los sentimientos de su pueblo, en la sangre, en las entrañas, y aún sin proponérselo lo representa. De las cinco o seis veces q’ he ido esta vez al Prado, dos he ido nada más que con el propósito de despedirme de Goya, y no he podido dejar de hacerles una visita cada vez al Greco y a Velázquez especialmente. Dios mío, cómo se puede pintar así?...
Vuelvo a lo mío. No desilusionado, sino asqueado. He atravesado esta vez España –yo que tanto la quiero y la siento– o talvez por eso precisamente con cierta repugnancia; repugnancia de los pobres muñecos, pobres y criminales muñecos que la gobiernan; repugnancia de los que aplauden o de los que se limitan a hacer chistes pª convencerse talvez a sí mismos de que no son tan viles; y repugnancia, sobre todo, de los mercenarios de la prensa. Estos plumíferos son hoy los únicos “intelectuales” visibles de esta pobre España de Franco. A un viejo mozo del Café Universal al que pregunté por la peña literaria q’ allí se reunía cuando yo estuve en 1920, me dijo: “Desde la guerra (cuando un español habla de la guerra, se refiere a la suya –a la guerra civil española–, pues pª los españoles de España la otra guerra, la universal, no ha existido y recién ahora al engancharse España al carro de Truman empiezan a darse cuenta de q’ hubo una guerra además de la suya); desde la guerra –repito– no existen más peñas en Madrid”. Al principio, no quería hablar, pero luego nos fue tomando confianza y era él quien me buscaba la lengua. Pero no es cierto que no existan peñas, existen, las de los periodistas, y la de los fabricantes de confituras teatrales –pero pª hablar de toros (que ya casi tampoco existen: hasta los toreros han perdido el coraje –coraje nada más que animal, pero coraje al fin) o de putas (que éstas sí existen hoy en abundancia, por necesidad). Qué chatura, Díos mío, en esta España “deshabitada” (no es de Rafael este epíteto?) de Franco. Las librerías están inundadas de libros de religión, mejor dicho, de cosas de sacristía, o de novelas bobas. “Tiras 2 mil ejemplares de una obra –nos decía una librera y editora de Madrid– es ya un verdadero éxito; por lo general, ninguna edición pasa de los mil ejemplares”. Decía que los españoles no leen porque el libro es caro y no está al alcance de los bolsillos del pueblo; y tal vez sea mejor que no lean pª no envenenarse más la sangre. El diario más importante y respetable de España, el de ese vacuo monigote de Luca de Tena, el ABC, dedica sus editoriales a protestar de la “familiaridad” con que algunas españolas tratan a sus santos preferidos o de la manera como visten los turistas y de otras cosas por el estilo. Por todas partes, no se ven si no curas y militares, que apesta. Toda España parece hoy una aldea y a pesar de que no hay uno sólo que no proteste por la carestía de la vida (un huevo vale entre 2 y 2 y media pesetas; en los cafés un vaso de leche no grande vale más que un coñac y mucho más que un vaso de manzanilla: en España resulta más barato emborracharse que llenarse apenas el estómago), salvo los obreros más ilustrados y que deben vivir ocultándose permanentemente, yo no podría asegurar en qué medida está la generalidad contra Franco; “Franco es un asceta” nos decía en un tono insolentemente chulo un farmacéutico que viajaba de Granada a Madrid en el mismo compartimento que nosotros. “Nosotros también tuvimos un asceta –le dije– hace más de cien años y dejo empobrecido y ensangrentado nuestro país. Y ahora tenemos dos”. Y es que llega un momento en que no se puede aguantar ya tanta sandía, o tanta farsa...
Pero ya estamos de nuevo en París. Aquí camino con la cabeza levantada y aspiro con fuerza el aire como pª limpiarnos los pulmones. Yo no sé si esta carta es una mera repetición de la que le escribí desde Madrid al día siguiente de visitar el Manzanares (la recibió Vd.?); pero la rabia, la indignación que me produce todo esto es tan fuerte no me deja hablar de otra cosa, aún a riesgo de aburrirle –y de repetirme. Y es que uno debiera no avergonzarse de repetir las cosas todas las veces que sea necesario hasta que se nos metan por los ojos –como los maestros de escuela. Y luego que al hablar de estas cosas de España hablo también un poco de n/ pobre Argentina y de lo que a los argentinos hoy nos está pasando...
Van a hacer 5 meses que aquí en París empezó n/ peregrinaje por la Europa occidental. Y con qué miedo! Veníamos con un idioma deficiente y con una ignorancia de toda una vida. Yo no sé si le he sabido tomar el pulso a esta Europa tan castigada!; pero juro que he tratado de acercarme a su vista con el corazón limpio y dejando de lado, tanto como es posible, ideas formadas. Creo que mis convicciones –de las que no me avergüenzo, sino al contrario– no me han impedido ver las cosas; digo mal, me han ayudado a verlas mejor. El 29 nos embarcamos en el Havre. Con qué impaciencia esperamos Aída y yo este día. Casi 6 meses son mucho tiempo pª estar lejos de la patria y de los amigos. El hombre es un animalito que necesita del cariño de los amigos para vivir tanto como de las cosas más primordiales para comer. Extraño n/ tertulias, n/ extravagantes y a veces insensatas discusiones y, sobre todo y por encima de todo, el afecto amasado en muchos años de convivencia, las cosas que nos han rodeado siempre y que queremos que nos sigan rodeando. A todos, a todos, un gran abrazo de Aída y míos.
Y ahora sí: hasta pronto!

Un abrazo particular pª Maruja

Scheimberg

1952-00-00
Carta de Laxeiro a Seoane. 1952
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Laxeiro a Seoane. 1952 en 00/00/1952

Mayo 1952?

D. Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Seoane:

Me alegro mucho recibir carta tuya. Yo te estoy muy agradecido, pero como la distancia es tan grande y tú eres el único amigo que tengo ahí, pues tengo que seguir pidiéndole favores. Mima, yo tengo muchas ganas de conocer ese país y creo que si tu no me ayudas lo que puedas, me será difícil. Un hermano mío que es el que me paga el pasaje irá a verte. Éste le entregará el importe del pasaje en la secretaría del Centro Gallego y que éstos digan que son ellos los que me pagan los gastos del pasaje. Bueno, tú ya me entiendes que le den una forma que ellos ya sabrán buscarla para que, siendo yo invitado oficial del Centro, puedan mis familiares pagar ahí mi pasaje. Mi deseo sería, según una carta que le escribo a mi hermano Pascual, (precisamente en la que le digo que se presente a ti) de llevar conmigo a mi hija y mi mujer, pero esto será imposible si fuese posible las llevaría conmigo, pero si tú ves que esto no puede ser, no quisiera interrumpir los trámites que tenga hecho la secretaría del Centro Gallego para mi ida a la inauguración de la exposición. Bueno, tú y mi cuñado trataréis de poneros de acuerdo con la secretaría de dicho Centro y darle forma a todo este lío para, como ya dije, esté yo ahí el día de la inauguración. Le dices a mi cuñado que a lo de mi mujer y mi hija no le dé más importancia que la que se le pueda dar, que por culpa de estas non quiero perder la invitación del Centro y que, en tal caso, pague mi pasaje sólo, después una vez yo ahí ya las reclamaré a ellas. Tú le aconsejas y que te haga caso. Léele esta carta cuando vaya a visitarle. Yo confío en ti que sabrás guiarle y aconsejarle. Sabré agradecerte cuanto hagas para que mi ida a esa sea una realidad. Te agradezco me digas lo más pronto posible como están estos trámites. Creo que pronto nos veremos, un fuerte abrazo de tu buen amigo

Laxeiro

1952-00-00
Carta de Ocampo a Seoane. 1952
Nova York
Beccar
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Ocampo a Seoane. 1952 en 00/00/1952

Sábado, [1952]

Estimado Seoane:

¡Qué regalo tan lindo acaba usted de hacerme! Desgraciadamente no puedo mandarle yo nada equivalente.
Veo que en algunos casos por lo menos tienen razón los franceses cuando dicen “les amis de mes amis sont mes amis”.
Gracias por el precioso libro y toda mi simpatía.

Victoria

Feliz Año para Botella al mar.

1952-03-26
Carta de Salazar Bondy a Seoane. 1952
Lima
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Salazar Bondy a Seoane. 1952 en 26/03/1952


Lima, 26-III-52

Sr. Luis Seoane
Bartolomé Mitre 3793, 2ºF
BUENOS AIRES
ARGENTINA

Querido Luis:

¡Cuánto los recuerdo y qué falta me hacen! Reciban, tú y Maruja, el abrazo cordial de quien tanto los extraña.

Sebastián

1952-06-06
Carta de Salazar Bondy a Seoane. 1952
Bogotá
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Salazar Bondy a Seoane. 1952 en 06/06/1952


Bogotá, 6-VI-52

Sr. Luis Seoane
Bartolomé Mitre 3793, 2ºF
BUENOS AIRES
ARGENTINA

Queridos Maruja y Luis:

Siempre os recuerdo con mucha nostalgia y cariño. No hay duda de que me hacéis falta. Que esta postal os lleve mi más cordial abrazo. Vuestro vagabundo amigo.

Sebastián

1952-07-14
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1952)
Lugo
Santiago de Compostela
Orixinal
1952-08-08
Carta de Romero Lema a Seoane. 1952
Nova York
Martínez
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Romero Lema a Seoane. 1952 en 08/08/1952


8 agosto 1952

Sr. Luis Seoane

Distinguido amigo:

Muchas gracias por su invitación para la inauguración de su exposición. No me fue posible ir a la apertura por coincidencia con una obligación, pero estuve a ver sus cuadros apenas pude, el lunes pdo. La muestra me pareció espléndida, y precisamente hoy estuvimos hablando de ella con el amigo Frontini. Mis muy sinceras felicitaciones.

Un buen apretón de manos

Fco. Romero

1952-08-09
Carta de Paz Andrade a Seoane. 1952
Vigo
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paz Andrade a Seoane. 1952 en 09/08/1952


Vigo, 9 de agosto de 1952

Sr. D. Luis Seoane
Abogado Bartolomé Mitre 3793
Buenos Aires.-

Querido Luis:

Es portador de estas líneas D. Ramón Faraldo, gran escritor, seguramente el crítico de arte más prestigioso de España y paisano nuestro. Ya sé que bastaría este último título para que le acojas con la simpatía y cordialidad, que este distinguido emisario merece y que tú derrochas tan ampliamente.
Va ligado a la exposición de grabados que dirige Julio Prieto, al cual he despedido aquí hace algunos meses.

Cordiales expresiones de mi mujer y míos para Maruja, que Pilar envía también para ti, con un fraternal abrazo de tu incondicional,

Valentín

1952-08-09
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1952
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1952 en 09/08/1952


Vigo 9-agosto 1952

Sr. D. Luís Seoane
Buenos Aires
Mi querido amigo:

Hace un par de días te escribí una carta bastante extensa. Hoy te pongo estas líneas para adjuntarte el recorte de un “Anaco” de Borobó en el que habla del libro Catro poemas galegos.
Dile a Núñez Búa que con esta fecha se le envían por correo ordinario todas las publicaciones de Galaxia hasta ahora editadas. Creí que ya se le habían remitido, pero acabo de enterarme de que no.
Escríbeme y cuéntame cosas.
Cariñosos saludos a tu mujer, de la mía para ambos, y para tí el cordial abrazo de siempre, de

Fdez del Riego

1952-09-01
Carta de Baltar Domínguez a Seoane. 1952
Chos Malal
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Baltar Domínguez a Seoane. 1952 en 01/09/1952


Chos Malal, 1-IX-52

Querido Seoane:

Te escribo ya desde Chos Malal adonde llegué después de un viaje normal y encontrando a Mireya sin novedad.
Ahora preparamos nuestra marcha, que calculamos alrededor del 11 ó12 de Spbre.
Te incluyo estas líneas para Cuadrado en relación a una sugerencia que me hizo el día que yo estuve en Nova y que no se concretó en el momento por haberse producido intercurrencias en la conversación que nos hicieron olvidar del tema.
Nuestras próximas noticias serán ya, por lo tanto, desde Bahía. Provisionalmente, mientras no tengamos vivienda, podéis escribir a: Dirección General de Sanidad del Sur. O´Higgins-345. B. Blanca.

Muchos saludos de Mireya y míos para los dos, con un abrazo de

Antonio

1952-09-23
Carta de Seoane a Serrano Plaja. 1952
Bos Aires
París
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Serrano Plaja. 1952 en 23/09/1952

Buenos Aires, 23 de septiembre de 1952

Sr. D.
Arturo Serrano Plaja
París

Querido Arturo:

Aprovecho la oportunidad del viaje de nuestros amigos Esther y Lipa Burd que van por una temporada a ese país, para enviarte una de las últimas cosas que hice, Paradojas de la torre de marfil que son una selección de dibujos sociales, hecha no con arreglo a la calidad, sino a la posibilidad de publicación actual en ésta. Por Esther y por Lipa que son grandes amigos nuestros, sabrás de nosotros, así como también de Azcoaga y de su mujer de quienes también son amigos. Por aquí todo está lo mismo y por nuestra parte soñando con volver a marchar. Es posible que si logro hacer una pintura mural que unos arquitectos tienen el proyecto de encargarme, vuelva a ésa, siempre que además logre que me dejen salir de aquí. Todo está muy difícil.
Con Cuadrado continúo editando de vez en cuando algún tomito de Botella al mar con poetas jóvenes argentinos. Como siempre. Y continúo pintando todo lo que puedo y dibujando. Acabo de hacer una nueva exposición en Viau de la que quedé todo lo satisfecho que puede quedar un autor lleno de dudas y de confusiones, aunque éstas sean las de la época que nos toca vivir.
A vosotros, a Claude y a ti os recordamos. En muchas oportunidades hablamos de vosotros con Baudizzone, con Coppola, con Azcoaga, con Alberti, Varela, etc.
Bueno, Plaja, espero que algún día te decidas a escribir unas líneas hablándome de ti y de todos los amigos de ésa, a quienes recuerdo con afecto y, sobre todo, de lo que haces. Quisiéramos Maruja y yo que Claude y tú les presentaseis a Esther y Lipa gentes de ahí, ella es médica y él es pintor y los dos van a trabajar y aprovechar lo que puedan de este viaje y son sobre todo dos maravillosas personas que es en definitiva lo que más importa.

Un gran abrazo para Claude y para ti y para Carlitos de Maruja y mío:

[Seoane]

1952-12-00
Carta de Salazar Bondy a Luís e Maruxa Seoane. 1952
Nova York
Lima
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Salazar Bondy a Luís e Maruxa Seoane. 1952 en 00/12/1952


LIMA, DIC., 1952

SR. LUIS SEOANE
BARTOLOMÉ MITRE 3793, 2ºF
BUENOS AIRES
ARGENTINA

Maruja y Luis:

Quien os recuerda tanto, os envía aquí un cordial saludo de Navidad y Año Nuevo con un abrazo.

Sebastián

1952-12-20
Carta de Bernárdez a Seoane. 1952
Jesús María
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Bernárdez a Seoane. 1952 en 20/12/1952

20-XII-52
Sr. Dr. Luis Seoane
Bartolomé Mitre, 3793
Buenos Aires

Querido amigo Seoane:

Muchas gracias y felicitaciones por su hermosísimo cuaderno de dibujos. Es espléndido. Deseo que tanto Ud. como su señora pasen unas Navidades muy dichosas y tengan un 1953 muy próspero.
Un abrazo de

Bernárdez

1952-12-26
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1952)
Lugo
Trasalba
Orixinal
1953-00-00
Carta de Salazar Bondy a Seoane. 1953
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Salazar Bondy a Seoane. 1953 en 00/00/1953


[1953]

Querido Luis:

Va con esta Manuel Ugarte, gran pintor peruano, quien les llevará mi abrazo, a ti, a Maruja. –¡Inolvidable!; –, a Lorenzo, a Arturo, a todos Vds. Quiero que él vea tu pintura y que allí, ante la ventana que da a la vía del tren, les diga cuanto los recuerdo y quiero.
Siempre espero carta de allá. Que Ugarte me traiga noticias de Vds. es cuanto por ahora deseo.

Un estrecho abrazo de este nostálgico que echa de menos rostros y corazones necesarios.

Sebastián

1953-00-00
Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1953
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1953 en 00/00/1953

Te envío el libro de Bernárdez dedicado por mí porque lo exige así el reglamento actual de Correos.

LUIS SEOANE, fígura medieval. Óleo. Ediciones BOTELLA AL MAR- Buenos Aires
1953
Querido Del Riego:

Te presento a mi amigo Lorenzo Mascialino profesor de la Universidad de La Plata, que va a esa a pasar unos días de paso para Grecia. Me gustaría que conociese de la mejor manera la Galicia que tu y yo queremos y nuestros amigos.
Un gran abrazo de:

Seoane

1953-01-00
Carta de Seoane a Paz Andrade. 1953
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Paz Andrade. 1953 en 00/01/1953


Buenos Aires enero de 1953

Sr. D.
Valentín Paz Andrade
Vigo

Querido Valentín:

Desearía que a los Sres. Domingo Viau y Sra. y Srta. Pepita Puga, precisamente nacida en Vigo, se les hiciese agradable la estancia en esa, que conozcan esa ciudad y las otras gallegas, lo que puedan de su paisaje, de su alma y hasta de sus comidas tan elogiadas incluso por Dumas padre. Para ello nada mejor que te conozcan a ti y a los otros amigos. Creo que os conocísteis en la calle Florida en uno de tus viajes a esta. Con ellos vas a coincidir en más de una inquietud.

Con saludos para Pilar y para ti de Maruja y míos recibe el abrazo de tu amigo:

[Seoane]

1953-01-00
Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1953
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1953 en 00/01/1953


Buenos Aires, enero de 1953

Sr. D.
Francisco F. Del Riego
Vigo
Querido Del Riego:

Te presento a mis amigos don Domingo Viau y Sra y la Srta. Pepita Puga, grandes amigos míos y a quienes, por mi parte, debo más de una atención. Viau, pintor y experto en cuestiones artísticas, conoció a Castelao en el viaje de regreso de éste a Buenos Aires desde Francia, hizo con él amistad; y Pepita su colaboradora, nació en esa ciudad de la que salió tan pequeña que no tiene recuerdo de ella. Te ruego hagas por ellos en Galicia todo lo que te sea posible y los orientes. Que Viau que es de origen francés y ama a Francia comprenda porque en la Edad Media se le decía a Galicia la pequeña Francia y que Pepita salga queriendo aún más si es posible, a esa Galicia que tanto queremos tu y yo y en la que ella nació. Preséntales, te ruego, a los amigos comunes.
Saludos para Evelina y para ti de Maruja y míos y tu recibe el gran abrazo de:
[Seoane]

1953-01-20
Carta de Seoane a Esther e Lipa Burd. 1953
Bos Aires
París
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Esther e Lipa Burd. 1953 en 20/01/1953


Buenos Aires, 20 de enero de 1953

Queridos Esther y Lipa:

A través de las cartas a Perla y Enrique venimos siguiendo las inquietudes de Uds. en Francia y alegrándonos por cada nueva sorpresa que experimentan, por cada nuevo conocimiento que entablan. De aquí no podemos contarles nada que Perla, según parece en su afán de relatora de los hechos diarios, no hubiese contado. Todo está aproximadamente lo mismo que cuando Udes. marcharon y ningún acontecimiento importante altera la normalidad de la vida porteña. Por mi parte continúo trabajando con el ritmo parecido a cuando Uds. se fueron y tengo algunos cuadros nuevos de los que no sé hasta ahora si estoy o no contento. De momento siento, más que satisfacción por el resultado de mi trabajo, el placer del trabajo por sí mismo. Un hallazgo por minúsculo que sea se va encadenando a otro y el resultado puede ser esa misteriosa X que los matemáticos inventaron para intrigar a los profanos y cuyo significado uno mismo con el trabajo trata de ir descubriendo. A veces resulta sorprendente como uno se encariña con hallazgo de apenas importancia y que puede malograr, o que a veces malogra, el propósito inicial; pero en esto reside la parte de aventura, y de ventura, que tiene el trabajo intelectual, la parte gozosa que no puede arrebatarnos nadie. La gente en general, no comprende que buscar esa misteriosa X sea más aventura, y en oportunidades a lo largo de una vida de más riesgo, que escalar una montaña inédita para los pies del hombre de los Andes o de los Alpes o que adentrarse en el interior del África desconocida y es que a la aventura intelectual le falta aquella parte de decoración, de teatro, de argumento, que los hombres amamos. A veces el resultado puede ser otro, pues el destino, o la fatalidad, o lo que sea, puede jugarnos una mala pasada, descubrir América en lugar de las Indias Orientales y en este caso desconoceremos siempre el significado de la misteriosa X.
No sé porque (sic) escribo todo esto, pero ya está hecho y así queda. Mi propósito inicial era el decirles otra vez que nos alegramos de que lo pasen lo mejor posible y que tarden lo que puedan en regresar, aún contra nuestro deseo de verlos, y presentarles a Maria Rosa Vaccaro, una de las propietarias de la Librería Letras de esta y a quien creo que Uds. conocen, gran amiga nuestra y de quien no vamos a hacer el elogio, pues ella misma, por su simpatía, por su llaneza y por su generosidad, se abre el camino a las amistades más hondas.

Y enviarles por ella el abrazo cordial y siempre amigo de Maruja y mío:

[Seoane]

1953-02-04
Carta de Fole a Seoane. 1953
Nova York
Lugo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fole a Seoane. 1953 en 04/02/1953



4 de febrero 1953

Mi querido amigo:

Con posterioridad a mi envío de una carta por avión, he recibido dos cuadernos tuyos de dibujos y poemas, editados por Ánxel Casal. Al mismo tiempo que las gracias, te envío mi cordialísima felicitación. Dibujos y poemas están muy bien. Los guardo como oro en paño.
En mi carta anterior, entre otras muchas cosas, te decía que me interesaba obtener ahí alguna colaboración pagada. Dadas las lamentables condiciones económicas de mi vida, me veo obligado a hacer esta petición.
¿Anda por ahí el amigo Laxeiro?
Esperando tu contestación, recibe un gran abrazo de tu viejo amigo

Ángel Fole.

Cine España
Lugo

1953-02-07
Carta de Frontini a Seoane. 1953
Shanghai
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Frontini a Seoane. 1953 en 07/02/1953


Shanghai, 7 de febrero 1953

Querido Luis:

Aquí, de paso, con las gentes y las cosas en tránsito, en cambio. Los viejos edificios ingleses o los franceses, hoy museos, palacios de cultura para obreros, centros políticos. Rocas, marfiles, porcelanas, sedas. Cinco y pico millones de trajecitos azules. Con sol, con clara luz blanca, con leves verdes naturales, con ríos hijos del Yant-Se-Kiang. Arroz, naturalmente. Y sobre todo, la amplia, esperanzadora, humorística, sonrisa de chinos y chinas. (China, es palabra japonesa). El babel donde estoy se llamaba (oh, tiempos de Colón!) Katay; y en la URSS se la llama Kitay. (Aquí, el nombre es Chong-Ki). Es esta una experiencia que se está haciendo sin tapaderas. El pueblo dirá, pues, algo de gran sentido humano. Ha sufrido mucho, ha tenido muchos muertos. Pero la liberación la sienten hasta los niños. Los chinos hacen las cosas a su manera, no reniegan de su tradición que es riquísima en artesanía, y mientras construyen modestos y eficaces barrios obreros, montan, como aquí, un museo encantador. La revolución la hacen lentamente, pero todo el pueblo la va haciendo. La reforma agraria ya está hecha. Y por donde se mire el país, todo aumenta. Sobra comida, y la gente está toda vestida, aunque con simplicidad. De aquí en adelante habrá que establecer contactos frecuentes entre este país y los de Latinoamérica. Ya dejamos algo planteado.

Cariños a Maruja, un abrazo fraternal para ti. (Saludos a los Rotzait).

Norberto

1953-02-07
Carta de Bernárdez a Seoane. 1953
Jesús María
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Bernárdez a Seoane. 1953 en 07/02/1953

7 febreiro 53
Amigo Seoane:

Sabía que vostede era (e sigue sendo) un gran pintor. Mais non sabía que fora tan bon poeta. Felicítoo pol-o seu libro, que é verdadeiramente interesante. Coido que ninguén na Galiza ten cantado d-isa orixinalisima maneira o dramático tema da emigrazón. A epopea de Cernadas é (na sua evocazón) fondamente conmovedora, o mesmo que a imaxen sanguiñenta que conta a construcción da ponte de Brooklyn . ¡Que boa a páxina tidoada “Dende o Highland Princess ”!
Moi ben, moi ben. A cultura galega débelle a vde., amigo Seoane, outro grande e noble servizo, ainda mais meritorio pol-o feito de ser prestado no eisilio, n-unha terra onde cada dia que pasa hai menos estímulos pra laboura do arte e do pensamento.
O día 12 chegarei a Buenos Aires. Ficarei alá un tempiño. Xa falaremos. Polo de agora, moitas felicitacións e unha forte aperta do seu amigo e ademirador
Paco Luis Bernárdez
Saúdos â sua dona

1953-05-03
Carta de Zegrí a Seoane. 1953
Santiago de Chile
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Zegrí a Seoane. 1953 en 03/05/1953


Santiago, 3 de mayo de 1953

Mi estimado amigo Seoane:

Dos líneas con saludos cordiales desde Chile. Acabamos de regresar a Santiago después de una breve excursión al sur. Nos embarcamos definitivamente el 14 de este mes en Valparaíso de regreso a Nueva York. Haremos el viaje en el vapor Santa Isabel de la Compañía Grace y (de acuerdo con el itinerario) estaremos en Nueva York el 1º de junio. Nuestro viaje por el trasandino fue en todo sentido mejor de lo que esperábamos. Llegamos a Santiago sin novedad, aparte de haber tenido oportunidad de admirar una vez más el estupendo paisaje de la cordillera. Recordamos con gran satisfacción nuestro encuentro y la última cena en su casa. Por nuestra parte, tenemos grandes esperanzas y sumo interés en que nuestros planes sobrepasen las expectativas que anticipábamos al iniciar hace tres meses esta tournée.
Mis saludos especiales para Cuadrado.

Recuerdos a su señora y hasta pronto,

Armando Zegrí

Armando Zegrí
123 Washington Place
New York 14, N.Y.

[Manuscrito:] P.S. Si se ve a A. Burnichon, salúdelo y dígale que le he quedado muy agradecido.

1953-05-04
Carta de Seoane a Esther e Lipa Burd. 1953
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Esther e Lipa Burd. 1953 en 04/05/1953


Buenos Aires, 4 de mayo de 1953

Queridos Esther y Lipa:

Hace mucho tiempo que les debemos carta y debería hoy comenzar ésta con la obligada disculpa, sino fuese que no tengo –mejor no tenemos Maruja y yo– disculpa alguna. Ni siquiera recuerdo en este momento si les agradecí el envío de los libros aunque estoy seguro de haberle ofrecido a Perla y Enrique el importe de ellos para que se lo hiciesen llegar, sé por experiencia propia lo que es hacer encargos que cuestan dinero estando fuera y no quisiera de ninguna manera haberles molestado y serles además gravoso. Me gustaría, pues, que le dijesen a Perla o Enrique el importe de ellos y le ordenasen que me admita ese dinero.
De Buenos Aires no tengo apenas nada que contarles que Uds. no conozcan. Todo continúa igual y nuestra vida viene siendo la misma de siempre. Pinto no sé si adelantando algo o no. Tengo algunos cuadros nuevos de los que estoy contento hasta ahora, veremos en el futuro. La lucha bastante elemental y primaria entre abstractos y figurativos parece haber amainado en los meses de verano. No se habla tanto de eso o por lo menos no me entero. A los abstractos, por un número de la revista de Maldonado1 [Nueva Visión] que leí últimamente, continúa obsesionándolos la idea de un arte cosmopolita olvidando que la naturaleza no puede hacerse cosmopolita y que fatalmente al hombre lo modifica el ambiente que lo rodea, quizá fundamentalmente la cantidad de sol que le alumbra, que por algo sin proponérselo el artista o el escritor, o el músico, los caracteres particulares de su arte vinieron entroncándose con los de su pueblo. Sin saberlo ellos e incluso a pesar de ellos. Pero Ud. Lipa sabe más de eso que yo pues es Ud. más sensible a la música, el arte más abstracto de todos y sin embargo las características nacionales –no nacionalista, esto es otra cosa, el arte el gran arte nunca es nacionalista–, se vienen marcando a pesar de los autores.
Buenos Aires continúa creciendo y sus árboles, barrios y parques están en su mejor época, pero por Perla sabrán incluso como está en cada semana el rostro urbano de la ciudad. Pasamos unos días preciosos en Miramar con Perla y Enrique los últimos días, y el mar nos hacía desear emprender cualquier viaje, ir hacia no se sabe donde, pero en primer término a Europa, en esta época más que nunca Europa, desnuda, y sobre el toro furioso como en la mitología antigua. Sabemos que dentro de pocos días comienzan su gira por el resto de Europa. Quisiéramos que en España fuesen a Galicia, a Santiago de Compostela. Para Madrid creo que Maruja les va a pedir que vean a su hermana, yo tengo en esa muchos amigos, pero no estoy en contacto con ellos desde hace quince años y de algunos no sé siquiera si han cambiado. Pero en Galicia quiero que vean de mi parte y yo les escribo anunciándoles su visita, a Carlos Maside y Ramón Piñeiro en Santiago, (Maside. Vive en Rua del Villar 42). (Piñeiro, Bar Conde, Fuenterrabía, nº 1). En Vigo a Francisco Fernández Del Riego, calle Progreso, nº 12, 5º izquierda. Maside es pintor y Uds. me oyeron hablar de mi admiración por él en Buenos Aires, es además una persona extraordinaria. Del Riego y Piñeiro son escritores, con una obra hecha en la adversidad y los dos son además grandes personas. Los tres serán amigos de Uds. inmediatamente, les presentarán a amigos comunes a ellos y a mí y les harán comprender ese país que estoy seguro les ha de resultar distinto a todos los otros de España, en una gracia aldeana que los siglos consolidaron. A los tres le escribo estos días anunciándoles la visita de Uds.

Por hoy reciban el gran abrazo de Maruja y mío con la expresión del cariño de su amigo:

[Seoane]

1 Tomás Maldonado, director da revista Nueva Visión

1953-05-11
Carta de Baltar Domínguez a Seoane. 1953
Mendoza
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Baltar Domínguez a Seoane. 1953 en 11/05/1953


Mendoza, 11-V-53

Sr. Luis Seoane

Querido Luis:

La víspera de mi salida de Bs. Aires, llamé dos o tres veces a vuestra casa sin encontraros. Tuve, por lo tanto, que irme sin despedida, pues no me decidí a telefonear a las 6 de la mañana desde Aerolíneas.
Hice un viaje espléndido, con unos extraordinarios efectos de nubes durante el trayecto. Volábamos sobre un suelo de nubes blanquísimas y densas, que brillaban con el sol y parecían una nieve inmaterial sobre las que el avión se deslizaba como trineo, dando esas sensaciones indefinidas que se tienen en los sueños cuando uno se traslada de lugar sin saber si es andando o volando.
Recibí ayer telegrama de Mireya anunciando que sale el miércoles 13. No dice en qué dirección ni por qué vía, pero supongo que ha de pasar por Bs. Aires.
Por eso, te escribo a vuestra casa y al mismo tiempo le telegrafío anunciando que tendrá esa carta ahí.
Valga esta mía como despedida y para agradeceros [escrito na marxe esquerda:] vuestras atenciones de siempre. Esperaremos vuestra visita.

Abrazos de

Antonio

1953-06-21
Carta de Zegrí a Seoane. 1953
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Zegrí a Seoane. 1953 en 21/06/1953


Junio, 21 de 1953

Sr. Luis Seoane
Buenos Aires

Mi estimado amigo:

Contesto a su carta del 9 del presente. Antes que nada, deseo reiterarle que mantengo muy presente todos nuestros planes en lo que se refiere a Botella al mar (en general) y a la presentación, divulgación y colocación en el mercado de su obra personal de pintor. Como primer paso a la realización de nuestros proyectos, deseo comunicarle que hemos ya contratado un local en la calle 65 y Avenida Lexignton en Nueva York, local que constituirá el centro de nuestras actividades. De nuestro desembarco en Nueva York, el 2 de junio, todos nuestros esfuerzos se concentraron en la elección (y busca) de la dirección que físicamente (y geográficamente) se prestara en Nueva York mejor para llevar a cabo nuestra labor. El local de que le hablo está muy bien ubicado –en un quartier de galerías– y ofrece admirables posibilidades de luz, de vitrinas, etc. para la presentación de todas las cosas que deseamos ofrecer al público norteamericano. El local necesita trabajo por dentro y hemos iniciado el arreglo estructural para luego pasar a decorado y preparación de muros, etc. No he recibido aún los tres nuevos libros que me anuncia han enviado Uds. por correo. Le ruego no deje de informarme acerca del precio de la colección de poetas jóvenes que traje yo, a título de muestra: me refiero a la edición de Botella de mar en una caja con retratos de los autores en la portada interior de cada libro. Es importante saber el precio antes de ofrecerlos para hacer los pedidos correspondientes. En resumen (y en contestación a su carta), deseo asegurarle una vez más que por nuestra parte estamos dedicándole todo nuestro entusiasmo, nuestro tiempo y nuestro apoyo a este proyecto en el cual tenemos interés especial y la confianza en que puede (debidamente encauzado) lograr con el tiempo un razonable éxito. Si los trabajos que hemos iniciado se realizan en la forma planeada, creemos estar listos para iniciar actuación en el local de la calle 65 y la Avenida Lexington a fines de Julio o comienzos de Agosto a más tardar. Apenas se completen los detalles de inscripción legal y los demás pormenores relacionados con la elección de nombre oficial le haré saber para que así podamos referirnos al lugar en nuestra correspondencia con su propia fé de bautismo. Mientras tanto recuerdos de nosotros para todos Ustedes y hasta la próxima,

Cordialmente,

Armando Zegrí

P. S.:
Espero que Ud. no olvide nuestro interés en poder utilizar algún dibujo suyo para reproducción como tarjeta de Navidad. Sus dibujos (los que traje conmigo) y los libros todavía los tengo en casa y sólo los he enseñado (algunos) a uno que otro amigo que se interesa en la idea de nuestro proyecto. Todo este material será presentado en lugar de honor y con toda las ventajas del caso apenas se termine el local en la calle 65 y la Avda. Lexington.
Le ruego me conteste acerca del envío de libros. Me refiero a colecciones de Botella al mar, y la información relativa a precios de venta. (Por ejemplo, precio de venta en nacionales, más los recargos de envío postal, etc.)

Armando Zegrí
123 Washington place
New York 14, N. Y.

1953-08-30
Carta de Seoane a Paz Andrade. 1953
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Paz Andrade. 1953 en 30/08/1953


Buenos Aires 30 de agosto de 1953

Sr. D.
Valentín Paz Andrade
Vigo

Querido amigo:

Te presento a mis amigos Angélica y Héctor Villar, que van a conocer ese país que es el de sus orígenes. Llevan carta para algunos otros amigos de esa y de Santiago, pero no quiero que dejen de conoceros a Pilar y a ti, a quienes Maruja y yo os recordamos mucho. Con ellos va nuestra nostalgia, el deseo de daros algún día el abrazo que ahora en nuestro nombre os darán estos amigos nuestros, que esperamos que pronto lo sean vuestros. Dentro de poco os haré llegar un nuevo libro de dibujos que lleva por título Libro de tapas y que creo ha de quedar bastante pasable. Desearía que Angélica y Villar trajesen de Galicia un buen recuerdo, aquel que confirme en ellos el recuerdo familiar transmitido.

Con saludos para Pilar y para ti de Maruja y míos, recibe el abrazo de tu amigo:

[Seoane]

1953-08-30
Carta de Seoane a García Sabell. 1953
Bos Aires
Santiago de Compostela
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a García Sabell. 1953 en 30/08/1953

Buenos Aires, 30 de agosto de 1953

Sr. D.
Domingo García Sabell.
Santiago de Compostela

Mi querido amigo:

Con estas líneas te presento a mis amigos Angélica y Héctor Villar, éste último colega tuyo especializado en psiquiatría y como tú preocupado por muchos otros problemas que tienen que ver y no con la profesión. Ellos son dos de las personas que me hubiese gustado que conociéseis en tu estancia en ésta, sin que pudiera ser posible por las circunstancias que rodearon tu viaje. Maruja y yo os suponemos a Elena y a tí recordando los pocos días de Buenos Aires quizás como algo ocurrido hace mucho tiempo, lejano y extraño. Fueron pocos días y demasiado ocupados para vosotros. Para los que quedamos fueron aquellos, días llenos, pletóricos de recuerdos fecundos, de nostalgia, y los que siguieron fueron más vacíos que nunca, perdidos y desagradables. Ahora resignados –te escribo escuchando un disco de gaita– y esperanzados en el porvenir que esperamos con esa impaciencia céltica que quizá nos viene de nuestros antepasados caucásicos, pero que en nosotros es precursora de estallidos, hemos vuelto al trabajo. Os recordamos y en el trabajo os tenemos con nosotros, dentro de nosotros. Escribidnos.
Me gustaría que Angélica y Villar, los dos de origen gallego, conociesen lo más posible y comprendiesen el pueblo de su estirpe. Conociesen y amasen su misterio antiguo, su humanidad y entendiesen por qué nuestros mendigos y vagabundos están esculpidos en los cruceros de los caminos y en el Pórtico de la Gloria.

Para Elena y para tí, un abrazo fraternal de Maruja y mio:

Seoane.

1953-11-21
Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1953
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1953 en 21/11/1953


Buenos Aires, 21 de noviembre de 1953

Querido Del Riego:

Te presento al pintor argentino Luis Barragán, amigo mío, que va a España con la intención de pasar una larga temporada en esa. Excuso decirte el placer que sentiría que os hiciéseis amigos y de que le presentases a los amigos comunes. No sé el tiempo que estará en Galicia, pero me gustaría que, aparte de su paisaje, la conociese en lo posible, que viese todo aquello que puede ofrecer de más interés para un artista.
Por su arte y por sus preferencias, Barragán está muy cerca de esa Edad Media que para los gallegos constituyó una Edad fecunda y cuya permanencia llega hasta nuestra hora.
Te contestaré estos días extensamente a tus últimas cartas.
Con saludos para Evelina y para tí de Maruja y mio, recibe el abrazo de:
Seoane

1953-12-19
Carta de Falcini a Seoane. 1953
Capri
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Falcini a Seoane. 1953 en 19/12/1953


Luis y Maruja Seoane
Bmé. Mitre 3793
Buenos Aires
República Argentina

Capri, 19 de Diciembre de 1953

Mis muy queridos amigos:

Desde Barcelona, hermosa ciudad de vuestra querida España, les envié una tarjeta. Quise testimoniarles mi recuerdo afectuoso.
La tarjeta lleva la dirección equivocada y lamentablemente no la recibirán.
Desde ayer los recordamos en nuestras conversaciones y hoy, desde la hermosa Capri que a Vds. evocaría seguramente Mallorca o Menorca, Vds. dos nos acompañaron con la amistad que nos profesamos. Afectuosamente, hasta siempre, sus amigos

Falcini y Sarita

1953-12-24
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1953)
Fingoi
Trasalba
Orixinal
1954-01-09
Carta de Bernárdez a Seoane. 1954
Jesús María
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Bernárdez a Seoane. 1954 en 09/01/1954

9 enero 54

Amigo Seoane:

Deseo a usted y a Maruja todo bien en el año que comienza. ¡Salud y felicidad! En febrero, si están ustedes en ese horno, nos veremos, pues iré a Buenos Aires. Hasta entonces, pues, un abrazo de su amigo.

Paco Luis Bernárdez

1954-01-11
Carta de Serrano Plaja a Luís e Maruxa Seoane. 1954
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Serrano Plaja a Luís e Maruxa Seoane. 1954 en 11/01/1954


11-1-54

Queridos Seoane y Maruja:

Si yo no tuviera una confianza ilimitada en vosotros, creo que no me atrevería ni a escribirles. Mas como sí que la tengo, abuso de ella, viniendo así a ser esta carta un verdadero abuso de confianza. Lo peor de todo es que ni siquiera tengo una excusa para presentar por haber dejado de escribir durante tanto tiempo. No me ha pasado nada, no me he muerto ni he tenido cálico biliar, ni me han metido en la cárcel ni nada. Nada.
¿Qué, pues, deciros, a más de desearos y de muy verdad –aunque tal vez ya vosotros no creáis en verdad ninguna que venga de mi parte– que os vaya lo mejor posible en 1954? Bueno, sí, algo más puedo deciros –siempre con la intención de justificarme, si es que puede, ante vosotros y que será algo vago, pero que me permitiréis que lo deje así: digamos que he estado tan aburrido de mí mismo durante tanto tiempo que ni siquiera por correspondencia me atrevía yo a exponer a mis amigos al contagio de enfermedad que tan pesada resultaba ya para mí mismo.
En fin, yo pensaba ya escribiros estos días, de cualquier modo. Pero la puesta en marcha, o si queréis, el acicate para hacerlo de una vez ha sido la llegada, ayer, de una tarjeta postal de Schoemberg. Sí, figúrate tú, Luis, de él mismo. De manera que casi me dan ganas de sacar a relucir lo de los escondidos caminos de la Providencia, etc. Claro está que tú has comprendido ya y entonces no te extrañará mayormente: la dicha tarjeta era tuya, en el sentido de que era la reproducción de algo tuyo. Te aseguro que cuando he dicho antes lo del acicate, casi tiene un sentido literal, porque al verlo fue como si de verdad la vergüenza me diese un formidable espaldarazo para decirme: “de hoy no pasa”. Y aún con todo, pasó de hoy, ya que esto fue ayer. Pero al fin y al cabo aquí estoy. Y no sólo para escribiros y deciros que os deseo muy buen año y alegrarme de que os vaya lo mejor posible, y recordaros mucho más que mejor, sino también con la formidable pretensión que sigue: yo quiero saber que, a pesar de todo, no estáis enfadados conmigo. Lo cual quiere decir que, aun reconociendo que tendríais más que derecho a ello, yo os ruego que no sea así; y que si lo era, que me perdonéis y que tal manera de perdonar se manifieste aunque no sea más que en dos palabras –literalmente, dos palabras– pero que me lleguen pronto. Ale, sed buenos y hacedlo, pero ahorita, ya mismo.
Las tales dos palabras es lo que podríamos llamar la ración mínima; peor no está de ninguna manera prohibido que se multipliquen, como los panes y los peces. Ni –tampoco– que fueran para anunciarme o, mejor, confirmarme el anuncio que algunos amigos me dieron de que pensáis volver por aquí. Esa, por ejemplo, sería una excelentísima manera de desearme buen año para el 54.
De mí, no sé bien que podría contaros. Vivo, que no es poco, aunque como antes os decía, por momentos soportándome apenas, lo que es más que mucho, como pesadez. Escribo, no mucho, algunos poemas como resultado concreto. En prosa, tengo comenzadas tres novelas que han sido otras tantas derrotas para mí ya que ninguna he conseguido terminar. En los momentos de optimismo me da por echarle la culpa a Francia o, con más precisión, a mí mismo por seguir viviendo aquí. Pero ya digo que se me ocurre en los momentos de optimismo. Por lo demás, y por lo que sé de los amigos míos que andan por ahí (y ahí es desperdigados por América) parece que tampoco se sienten contentos, y entonces yo trato de consolarme con ello, por lo mal de muchos, consuelo de tontos, pero consuelo al fin. De vez en cuando traducen por aquí alguna cosa mía. Y en estos últimos meses que acaso siento una mejoría en el sentido de que me siento con mayor acopio de energía (que me da de sí por lo menos para tratar de escribir a los amigos de quienes me acuerdo con simpatía) me he hecho algunas promesas solemnes de las que no me atrevo a hablar, porque yo mismo no estoy muy seguro de cumplir. Por de pronto, hace algún tiempo mandé una novela mía a México donde, al parecer, la van a publicar. Pienso hacer otro tanto con algunos poemas. Leo lo que puedo. Voy a las exposiciones (a propósito, la última de Clavé que yo no sé si es buena o mala, aunque a mí me parece que es buena, ha tenido un éxito sin precedentes: el mismo día de la apertura, en Drouan David, había vendido todo) aunque no a todas. Alguna vez veo a Colmeiro, muy de pascuas a ramos y para jugar una partida de ajedrez que le gano invariablemente lo que le da una furia realmente divertida y me hace unas teorías formidables para demostrarme que, aunque yo le gano, él juega muchísimo mejor que yo. Es un tipo de lo más curioso aunque excelentísimo. Ya le conocéis.
Últimamente, estas Navidades he tenido dos buenas cosas: una, la visita de mi hermano que, al cabo de los años, ha conseguido un pasaporte y ha estado pasando unos días con nosotros; otra, que por esos mismos días cayó por aquí Rossi. Yo no sé si vosotros le teníais el mismo aprecio que yo, mas como el mío es grande, por eso digo que su venida, con su mujer, fue una buena cosa para mí: venía a organizar la Trienal de Milán y le estuve sirviendo de intérprete con mucha gente absurda, pero nos reímos mucho y lo pasamos bien. Él acaba de organizar en Milán la exposición de Picasso que quizá es la más importante que se ha conseguido hacer en los últimos treinta años picassianos, ya que ni en Roma, poco antes, consiguieron como logró Rossi presentar, simultáneamente, a más de los cuadros de aquí el Guernica del Metropolitan, y varios de los Picassos que están en Moscú. En consecuencia, el éxito ha sido fabuloso: 185 mil visitantes y 65 millones de liras. Y, en consecuencia, también, para Rossi un éxito de organización que cotiza, creo, en forma de autoridad y respeto.
¿Qué más? Yo creo que, de no ponerme a escribir un libro de memorias, así, en carta, no me queda más por decir. Ah, si: el chico este año es el primero de la clase por dos meses seguidos y, como yo, en general, nunca conseguí ser si no el último o poco menos, estoy de un orgullo paternal formidable; aunque en el fondo, en el fondo, casi desconfiado e inquieto: eso, ser el primero, me parece a mí tan anómalo que no sé, no sé...
Y termino. Recibid un abrazo mío bien fuerte y bien verdadero, como quisiera dárosle materialmente. Dad saludos de mi parte a los amigos que supongáis que los apreciarán como recuerdo y vosotros sed buenos, no me toméis en cuenta el que haya dejado de escribiros durante tanto tiempo y contestad. Por mi parte, prometo solemnemente que si veo que lo hacéis, es decir, que lo pasado pasado, me portaré como persona seria. Otro abrazo

Arturo Serrano Plaja

1954-01-16
Carta de Falcini a Seoane. 1954
Milán
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Falcini a Seoane. 1954 en 16/01/1954


Milán, 16 de enero 1954

Querida Maruja:

Aquí, en Milán, termina la primera etapa de nuestro hermoso viaje.
No quería dejar Italia sin comunicarme contigo, donde tantas veces los hemos recordado con cariño.
Los días se han sucedido con una rapidez asombrosa. Las horas resultan escasas para ver y admirar tanta maravilla, y queda tanto sin alcanzar!
Nápoles, Roma, Florencia, Venecia, Milán, cada una de estas ciudades tenía reservada su sorpresa de manera que he vivido de asombro en asombro.
No quiero extenderme en relatos interminables, sobre la riqueza y belleza de esta hermosa Italia que serán motivos de charlas personales, pero no quiero dejar de anotar que estamos viviendo en un país completamente nevado, que hemos llegado en un invierno como hace años no ha sufrido Europa, pero nosotros, intrépidos navegantes con nuestro optimismo en las mochilas, no en las valijas que han sido nuestro tormento, cara al viento cumplimos nuestro derrotero. En Bologna la víspera de nuestra llegada hacía 13,4º bajo cero. Qué te parece Maruja? Temperatura ideal para Seoane, no para Sarita.
El lunes salimos para París a vivir nuestras últimas etapas del viaje.
Hoy estuvimos con Attilio Rossi, otro motivo para recordarlos: recordarlos como se merecen.

Querida Maruja, un fuerte abrazo a Seoane, no sé si debo atreverme a mandarle hasta un beso fraternal y tú recibe el afecto cariñoso y sincero de

Sarita

Saludos a los Rotzait.

1954-01-23
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1954)
Fingoi
Santiago de Compostela
Orixinal
1954-02-23
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1954
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1954 en 23/02/1954

Vigo 23-febrero 1954
Sr. D. Luís Seoane
Buenos Aires

Mi querido amigo:
Supongo en tu poder dos cartas mías, una de ellas contestando a la que tú me escribiste últimamente.
Estas líneas tienen por único objeto solicitarte un favor, que no dudo atenderás con tu amabilidad característica.
Entre los autores premiados en el Concurso literario del pasado año, figura, como tú sabes, Pedro del Río Sánchez. Es un chico que reside en Madrid con mil problemas económicos, y al que le urge muchísimo hacer efectivo el importe del premio. Hace ya tiempo que lo gestiona, y ahora me agobia a mí con la cosa. En vista a ello, te adjunto el recibo correspondiente firmado por él, para que tú cobres en el Centro. Y una vez que tengas la cantidad en tu poder, hagas el favor de entregarla en la dirección siguiente:
“A. M. Delfino y Cía. –Florida, 439”. Bien sé que esto supone para tí una gran molestia, pero, abusando una vez más de tu bondad, espero que atiendas mi petición –que no habrá de repetirse, con la mayor rapidez que te sea posible.
Nada más por el momento. Un millón de gracias anticipadas, y con cariñosos saludos para Maruja, te envía un fuerte abrazo

Fdez del Riego

1954-03-14
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1954)
Fingoi
Santiago de Compostela
Orixinal
1954-03-16
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1954)
Santiago de Compostela
Lugo
Orixinal
1954-03-30
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1954)
Santiago de Compostela
Lugo
Orixinal
1954-04-23
Carta de Zegrí a Seoane. 1954
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Zegrí a Seoane. 1954 en 23/04/1954


Abril 23 de 1954

Sr. D. L. Seoane
Buenos Aires, Argentina

Mi estimado amigo:

No he vuelto a tener noticias de Usted. Espero que se encuentre muy atareado y que a esto se deba su prolongado silencio. En mi última le sugería la posibilidad de enviar algunas de sus cosas por intermedio de una amiga de Horacio Estol, periodista argentino que radica en Nueva York. Esta amiga salía de Buenos Aires a comienzos de abril –si mal no recuerdo– y venía a los Estados Unidos por barco. Lo cual facilitaba el que trajera cosas con mayor facilidad. En la misma carta le pedía me contestara si le parecía a Usted bien que le remitiera los dólares perdidos (del cheque de Navidad) en alguna otra forma que fuera más segura y práctica. Como ha expirado ya el plazo fijado por el banco para cancelar el cheque extraviado, me atrevo nuevamente a incluirle en esta un nuevo cheque por la misma cantidad. Le ruego que apenas lleguen estas líneas a su poder me conteste sobre la marcha para estar seguro que esta vez hemos tenido mejor suerte. Saludos por su casa. Recuerdos de mi señora. Y hasta la próxima.

Muy cordialmente,

Armando Zegrí

1954-05-10
Carta de Zegrí a Seoane. 1954
Nova York
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Zegrí a Seoane. 1954 en 10/05/1954


Mayo 10 de 1954

Mi estimado amigo L. Seoane:

Me alegro que finalmente el cheque haya llegado a su poder. Sigo esperando con gran interés los estarcidos que me promete. Necesitamos cosas nuevas suyas. Hemos expuesto ya todas las cosas que trajimos de B. A. Y seguimos repitiendo, intercalando, sus trabajos cada vez que se presenta la oportunidad de incluir obras suyas en nuestras muestras de grupo. Al presente, aprovechando la novedad de una serie de grabados de un joven cubano de mucho talento (López Dirube) hemos vuelto a exponer algunas cosas suyas. Nueva York es huraña. Hay que conquistarla (si se llega a conquistar) con testarudez y persistencia. Hemos logrado que su nombre se vaya dando a conocer entre un grupo de personas que realmente aprecian la calidad y originalidad de su trabajo.
A esto se debe la venta que hemos realizado de sus Libros de Tapas y los pocos libros de Botella al mar que se han vendido, principalmente, por las Tapas. Es la verdad.
Hemos recibido una carta del Victoria & Albert Museum de Londres pidiéndonos informes sobre artistas que tengan trabajos de grabados en madera en colores. El Museo de Londres prepara una exposición internacional de grabados para el otoño próximo. Si Usted tiene grabados en colores del tipo indicado, avísenos para informar de acuerdo al director del Museo de Londres.
Aquí estamos a final de temporada. Oficialmente, Junio es el último mes de actividad en las Galerías de Arte. Julio es un mes muerto. Probablemente, nosotros cerraremos durante parte o todo el mes de Agosto que es el peor mes de calores en Nueva York. Esta primera temporada ha sido principalmente de prueba para nosotros. Hemos logrado darnos a conocer, crear en cierto grado una reputación de seriedad y hemos también atraído un cierto núcleo de público. Sin embargo, nos falta bastante para declarar consolidación de la situación económica. Tal vez más que en ninguna otra parte del mundo el establecimiento y apadrinamiento de una galería de arte es un proceso enormemente costoso en Nueva York. Todo lo relacionado con el manejo, administración y encauzamiento del programa de un proyecto como éste se costea en dólares. Nuestras ventas no han sido muchas en esta primera temporada –más que nada– por la novedad del trabajo de los artistas que hemos presentado. Muchos nombres –aunque ilustres– en nuestras latitudes no se conocen aquí. Y hay que imponerlos. Una manera de hacerlo es manteniendo la calidad de las muestras y educando con exposiciones sucesivas el gusto del público por las obras que por primera vez se exhiben en esta sala.
En esta primera temporada, hemos realizado –casi con exclusividad– exposiciones de grupos. Para la próxima temporada, tenemos en mente llevar a cabo exposiciones individuales de varios de los artistas que personalmente más nos interesan. Entre estas exposiciones individuales, nos gustaría contar con suficiente obra suya para hacer una muestra realmente representativa de su trabajo. En esta exposición individual se podrían incluir muchas de las obras que tenemos aquí en depósito.
Tenemos en mente coordinar un programa de varias exposiciones individuales de los artistas que más nos interesan para la próxima temporada porque el llevar a cabo una exposición individual en esta ciudad es algo serio en lo que respecta a gastos de propaganda y presentación. Empezando con la impresión de catálogos. Además debe tomarse en cuenta que los críticos de las revistas de arte acostumbran en Nueva York a ver las obras de cualquier exposición un mes antes de inaugurarse la misma. (Costumbres de este país). Las principales revistas de arte son mensuales y acostumbran que la crítica de una exposición aparezca mientras las obras criticadas están expuestas al público. Lo cual significa preparación de un calendario de exposiciones que, por lo menos, esté dos con meses de adelanto a la publicación de estas revistas.
Lo que sugiere sobre conseguir una página de una revisa de esta para hacer llegar fotografías y crónicas de arte –si lo que tiene Usted en mente es una revista en inglés desde luego me permito adelantarle que no creo el proyecto realizable. Las revistas de arte aquí apenas si interesan y tienen espacio para ocuparse del panorama local. Tal vez, se podría obtener espacio en alguna revista que se publique en castellano, como por ejemplo TEMAS (donde escribe Bernardo Clariana), pero no creo que en esta u otra publicación similar valdría la pena hacer el esfuerzo.
Y creo que con todo lo anterior baste por hoy. Mi señora corresponde sus saludos y los de los suyos.

Hasta la próxima con un abrazo cordial,

Armando Zegrí

P.S.: Piense lo de la exposición individual para la temporada próxima y contésteme para estudiarla con tiempo. Creo que con unas diez obras suyas nuevas (combinadas a lo que tenemos aquí) se podría llevar a cabo. Lo que no se debe olvidar es que una exposición así no podría improvisarse o tratar de llevar a cabo de cualquier manera a última hora. Recuerdos a Cuadrado.

1954-05-11
Carta de Seoane a Zegrí. 1954
Bos Aires
Nova York
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Zegrí. 1954 en 11/05/1954


Buenos Aires, 11 de mayo de 1954

Sr. D. Armando Zegrí
New York

Mi estimado amigo:

Por Mrs. Kefsler, que vive en 1155 Simpson Street Bronx 59, de esa ciudad y cuyo teléfono es Kilpatrick 2-0191, envío a usted 24 estarcidos que le ofrecí en mis anteriores. Tiene usted que pedírselos de parte del señor Lipa Burd emparentado con ella y en nombre del cual los lleva, pues a mí no me conoce. También quisiera que si tuvo gastos de aduana en ésa, usted se encargase de ellos a cuenta de la posible venta de alguno de ellos. Creo que han de gustar mucho. Un coleccionista de California me compró alguno.
Me gustaría que usted y su señora me dejasen su opinión. La señora Kefsler sale hoy por avión, de modo que pasado mañana estará en ésa. Próximamente le enviaré también algunas obras de un pintor joven, Leopoldo Nóvoa, cuyo padre es cónsul uruguayo en una ciudad de Estados Unidos, no recuerdo ahora cual. Creo que tiene mucho talento y que puede interesarle. Le ruego me conteste urgentemente sobre mis cosas.

Recuerdos para su señora y usted de la mía y míos y reciba el más cordial abrazo de su amigo:

[Seoane]

1954-05-12
Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1954
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1954 en 12/05/1954

Buenos Aires, 12 de mayo de 1954
Sr. D.
Francisco Fernández Del Riego
Vigo
Querido Del Riego:

Un amigo meu e ben amigo de todos nós, Miguel García Anceráns, vai pra isa, e irá por uns meses. Chegará a Vigo cando tí estés cuasi nas vísperas do teu viaxe.
Quixera que tí estiveses con él e lle presentases aos amigos comús. Pra mín é unha das persoas de ista cibdade que mais merecen a nosa estima. E coma nós, pensa coma nós. Outros nas suas condiciós deixáronse levar por unha corrupción espritoal que lles fixeron esquecer os orixes. García Anceráns non, mantense sensíbel pras nosas cousas e pra todo aquelo que leva o nome de galego. Poucos eisisten nista coma íl, tan autenticamente fillo da sua laboura e achegado pra sempre á terra. E, no seo do seu fogar, non desminte a galeguidade, que leva no corazón e nos beizos coma no caso de poucos. E un home íntegro e cursidoso de canto facemos os que nos dedicamos a labouras pouco calificadas entre os emigrantes dista cibdade. E un home mais ben silenzoso, de poucas verbas, mais as que dí son medidas e xustas. Gustaríame que García Anceráns coñecese persoalmente aos nosos, moitos dos cales coñece xa pol-a súa obra.
Recibe pra túa dona e pra tí da miña e de mín un saúdo agarimoso e a forte aperta de:

Seoane

1954-08-10
Carta de Paz Andrade a Seoane. 1954
Nova York
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paz Andrade a Seoane. 1954 en 10/08/1954


Vigo, 10 ag. 1954

Moi querido Seoane:

Estou en tanta divida contigo, como con tantos anceios de a cancelar aitivamente. Sempre afogado en afaceres urxentes, un vai deixando, d-unha pra outra hora, o que non quere facer por facer, senon mais por lecer. Pra qué engadir qué por lecer do esprito?
Todos os amigos –eiqui, outro mundo... non presta–, estamos fondamente ademirados da tua laboura, é, mais ainda, do teu tempre e animo; da tua liña íntima revelada en froración continua, sen desfalecimento, nin ensomecimento. Moitas vegadas fixen o proposito de facer gravitar o meu pensamento en torno a tua obra, e a persoalidade que descobre, pruridimensional e vizosa a todos los ventos que enroita. Algún día terá de ser, si ben eiquí o campo xornalístico é un coto, ou vedado ou luxado, onde se crian coellos d-unha caste somentes. Nada che dí de novo todo eso.
Estóu de novo c-o pé no estribo do avión pra América. Supoño que Paco e Pepe te informarian. Debo estar seis semáns en México, a partir do 4 de oct., duas en Veracruz e duas en Mazatlán. O curso da FAO rematará o 10 de decembro. N-esta data ou voltaréi, pol-o Norte, ou baixaréi a Bogotá, onde me oferecen unha misión de asesoramento por un ano, pra ourentar un plan nacional pesqueiro que o Goberno pretende sexa executado baixo a direición da FAO. Non sei ainda se poderei facelo compatibre c-os meus asuntos eiquí, que son absorventes a mais. De todol-os xeitos, terás novas mais a miudo, dende as terras de Cortés.
Agora quero falarche algo do Pranto matricial. Pepe díxome do benevolo xuizo que ti e Azcoaga fixestes d-ese poema d-un extrapoeta. Non tería intrés pubrical-o, se non introduxera no protoplasma un pouco licuoso e alicorado da nosa poesia galega actual, acentos mais direitos e menos deprendidos. E senon representara un contacto vivo c-o as frebas do pobo, ao que é preciso ir ainda que sexa pol-as vias do sentimento e o mito. Algo craro se dibuxa en torno a Daniel; é que coma mito medra dia e noite, alem e aquem do mar. Pois entón estamos diante d-unha fonte viva de creación do esprito nos indeliberados cultores do esprito, manifestado en sentimento, ou xa, en concencia, en pensamento despois.
Si o Centro, como me anuncia Pepe, vai a edital-o, quero persoalmente deixar o choyo nas tuas maos d-artista, de mestre maduro nas artes do mais belo libro galego que se fixo. ¡Pena non ter eiquí quen nos redima das baixas e torpes formas, en que ainda se lanzan os libros das nosas mais conspicuas editoras! Agardo que Maside me entregue algun dibuxo de Alfonso, prometido hai meses. Colmeiro leva ahí algunhas ilustracións, das que poderías aproveitar unha. Laxeiro podería facer outra. Tamen Torres prometeu unha. E ti non deixarás de engadir as que queiras, pois xa que a cousa terá un ar de homaxe compre que os artistas mais achegados, na raiz, a persoalidade lembrada, figuren con algunha colaboración persoal. E remato. Moitas gracias. As mellores lembranzas a Maruxa e pra ti as apertas mais quentes.

Valentín

[Escrito na marxe esquerda:]
Querida Maruja:
Quisiera haberte enviado por Evelina un cariño que te recordara nuestra tierra. No lo hice por ser limitado el peso de equipaje en avión. Otra vez será... ¿Cuándo os decidís a venir? Para vosotros, y para todos esos buenos amigos que ahí dejamos, guardo siempre el mejor recuerdo. Con Luis un abrazo de

Mª Pilar

1954-09-16
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1954
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1954 en 16/09/1954

Vigo 16-set. 1954

Querido Luis:

Hace un par de días que llegamos a Vigo, y quiero apresurarme a poneros estas líneas, para deciros con cuanto cariño os recordamos, y la inolvidable impresión que traemos de vuestra compañía. Unos momentos antes de partir el barco nos dimos cuenta de vuestra ausencia, y llevamos el tremendo disgusto que podéis imaginaros. Preguntamos a todo el mundo por vosotros, y nadie supo darnos noticia. No sabíamos que pensar, ni a que atribuir un hecho así, y nos invadió una inmensa amargura. Sólo en el momento en que fuimos al camarote, nos dimos cuenta, al encontrar la nota que nos dejásteis, de las razones que os incitaron a iros sin despediros. Creednos que, de todos modos, nos dolió mucho no poderos dar el gran abrazo que pensábamos.
El viaje ha sido demasiado largo, sobre todo la etapa de Bahía a Las Palmas. Sin embargo, lo hemos hecho felizmente, y llegamos aquí sin ninguna novedad. Ya entregué a sus destinatarios, los libros de poemas dedicados. Tanto a Piñeiro como a García Sabell les han producido una enorme impresión. Supongo que a Maside, cuando se lo entreguen, le ocurrirá lo mismo. Me prometieron los dos hacer un artículo para la prensa de aquí, y excuso de decirte que cuando se publiquen, te las remitiré inmediatamente. También les han entusiasmado el cuadro y el libro de estampas que, con toda generosidad, me regalaste. No sabremos como agradeceros nunca la prodigalidad en las atenciones que con nosotros tuvisteis. Pienso que en este caso huelgan las palabras, pues estáis siempre vivos en nuestros sentimientos. Sólo ansiamos que podamos vernos pronto de nuevo, esta vez en Galicia, para que podamos resucitar las inolvidables horas que pasamos a vuestro lado. También recordamos con gran afecto a todos los amigos que, en muchas ocasiones gratísimas, nos acompañaron; a Lorenzo y Marica, a Novoa y su mujer, a Esther y a Lipa, a Enrique y Perla, a Torres Agüero y su mujer, y a todos los demás. Transmitidles muchos saludos de nuestra parte, y ya cuando esté un poco más holgado de tiempo les escribiré.
Aquí hemos charlado mucho de vosotros dos, y todo el mundo os quiere y os admira como merecéis.
Con estas líneas, escritas sobre la marcha y con la emoción de los días pasados juntos, te envío los dos poemas de maldizer que te había prometido. Más adelante, cuando pueda ir sacudiendo el cúmulo de trabajo atrasado que aquí encontré, te escribiré extensamente e iré cumpliendo todos los encargos que me hiciste. Mostré a varios los números de la revista, incluso el tercero, que ya tenía en casa a mi llegada, y a todos les han gustado muchísimo. Creo que aquí se lograrán bastantes suscriptores, pero sobre ello ya te hablaré en la próxima carta.
La monografía de Maside ya está terminada. Sólo faltan las reproducciones en color, porque la cuestión de las tintas ha sido un verdadero problema. Ahora se han conseguido unas bastante buenas, y sólo falta que Maside dé su conformidad para que el libro salga a la calle. Parece ser que tu monografía saldrá antes de la de Eiroa por la dificultad que se encuentra para localizar las fotografías de varias esculturas de éste. Conviene que mandes inmediatamente que te sea posible, los grabados para color de dos de tus cuadros, del mismo modo que hiciste con los de Maside, pues García Sabell ya está en trance de terminar la monografía.
Y nada más por hoy. Lo mismo Evely que yo os recordamos con enorme cariño, y extrañamos vuestra compañía. Recibid un abrazo muy fuerte y muy expresivo de

Paco
[Manuscrito]
Mis queridísimos amigos: Ya Paco os dice la pena tan grande que hemos sentido al no podernos dar el abrazo que deseábamos al separarnos de vuestro lado, aún hoy me duele. Os recordamos constantemente y no olvidaremos jamás los días tan agradables que pasamos en vuestra compañía. ¿? en Las Palmas, os compré las blusas y creo que para finales de octubre tengo quién las lleve. Pensad siempre en que tenéis que venir a estar una temporada grande con nosotros. ¡Qué alegría! A todos esos simpáticos amigos que hemos conocido a través de vosotros, dadles muchos cariños y vosotros recibid miles de abrazos de vuestra amiga que no os olvida.
Saludos a vuestros padres y hermanos.
Evelina

1954-10-08
Carta de Fole a Seoane. 1954
Santiago de Compostela
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fole a Seoane. 1954 en 08/10/1954


Santiago, 8 de octubre de 1954


Mi querido Seoane:


Te escribo desde nuestro inolvidable Santiago. Estoy pasando unos días aquí invitado por los viejos amigos Garcia Sabell y Ramón Piñeiro. Hablé aqui con Paco Del Riego.
Por él te envío un artículo para Galicia Emigrante. Ya vi otro mio publicado en el n. 3. La revista gustó mucho aquí, a mi el primero. Eres hombre que sabes hacer las cosas. Aqui, en casa de Sabell y en lo de Piñeiro he visto hermosos dibujos tuyos.
Te mandaré, por indicación de Del Riego, los otros cuatro artículos. Serán mucho más interesantes.
Puedes contestarme por el amigo Castiñeiras. ¡Que nos pase la foto? ¿Qué te ha parecido esa comedia mía que te envié el año pasado? ¿Es publicable?
Por desgracia, mi situación económica es pésima. Con esto quiero decirte que te recuerdo tu última carta.
Le he escrito aparte a Cuadrado.
Un gran abrazo, con muchos recuerdos a Lorenzo Varela.


Dirección
Cine España
Lugo

1954-10-18
Carta de Paz Andrade a Martínez Lopez. 1954
México
Austin
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paz Andrade a Martínez Lopez. 1954 en 18/10/1954

México, 18 oct. 1954


Sr. Don Ramón Martínez López
Prof. Texas University
Austin


Querido Ramón:

Xa me imaxino canto te sorprenderá ter novas miñas, denda capital de México. Estou eiqui dende hai dez dias, dirixindo a parte economia pesqueira, n-este Curso organizado pol-as United Nations. Veñen requerindo a miña pouca sabencia n-esa rama, dende hai algúns anos, e ainda sen gran proveito persoal, veño colaborando n-esta laboura de levar mais pan a-os famentos do mundo.
Estaréi na Repubrica deic-a decembre. Na capital soilo ate fin do mes actual, e dez dias de decembre. Unha quincena, a primeira de novembre, en Mazatlan, e a outra en Veracruz. Despois retornaréi por New-York, seguramente. Xa estuven tres dias ao vir.
Séi, por Bal e outros amigos, que te atopas ben, e que tendes un fillo texano. Moito me teño lembrado de ti, e contado a escea derradeira, encamiñada a tua evasión. O pobre Carlos Suarez, de Salvaterra, morréu xa hai anos, de cancer.
Calculo que non poderéi darche unha aperta, n-esta viaxe, mais non queria deixarte de acusar a miña presencia perto de ti. Hai xa dous anos e pico, cando segun dixeron estuveche en Ancora, Ramón Obella i-eu, anduvemos unha mañan petando as portas de todal-as pensions da vila, sin froito. O pobre Ramón tamén morréu, n-unha decadenza corporal tristisima. Tuven que atendel-o, co-a miña muller, até o pasamento. Longo drama, que o gran Ramón, corazón d-ouro e mente bulidora, non merescía.
Esta carta, como denantes indico, soilo é un acuse de presenza no mesmo continente, e de refrexar a ledicia que a vosa produce en min.
Miña lembranza mais garimosa a tua dona, e a aperta mais arrochada do teu sempre irmao


V. PAZ-ANDRADE

1954-10-21
Carta de Martínez López a Paz Andrade. 1954
Texas
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Martínez López a Paz Andrade. 1954 en 21/10/1954

Texas, 21 oct. 1954

Meu querido Valentín:

Fai dos minutos recevin a tua carta. Non podo explicarte con canta emoción. Chamei a Isabel para decirllo e ainda nervoso pola estupenda sorpresa séntome a contestarche. Meu amigo e irmán Valentín! Ainda que non nos escrevimos durante todos estes anos eu teño sabido de ti constantemente por moitos amigos comuns, por Isabel, por meu irmán Pepe por todos os que me podían dar novas tuas. Esquecereime do meu nome mais endexamais do que en circunstancias traxicas fixeches por min. Sen querer darme importancia macabra coido que se non fose por ti a estas alturas moi ben podería estar vigorizando algún toxo ou carqueixa da nosa terra. Aquela escapada co teu amigo foi algo que envexaría calquer romántico emigrado do seculo pasado. Con as suas gotas de contrabandeo e todo. O noso Minho tan axeitado para as miñas escasas habilidades natatorias! As silvas dos torreons de Monção á meia noite! O meu encontro na fonda co Presidente das Juventudes Católicas de España acurrucado alí como un coello á espera de boas novas- que eu me apresurei a dar, naturalmente-! E agora tu ahí ao outro lado da raia e nos eiqui, tan perto! Non pode ser que perdamos esta ocasión de vernos. O meu problema para ira a verte é que Isabel –con quen faría a viaxe- é ainda española e ten dificultades para conseguir o visado para pasar a México. A pequena Maribel –catro anos e tres días- é logicamente ou legalmente se queres, americana como eu ou mellor dito mellor que eu por ter nacido nesta terra. Non poderías ti parar en Houston ou Dallas no teu viaxe a New York? O problema é de tempo pois o boleto de tren ou avión serviríate o mesmo. Nos iríamos a recollerte a calquera de estas cidades. O servicio de tren a New Yok é diario e excelente. Sería un sono pensar que podiamos ter con nos ao Valentín os dias de Nadal? Pero se non pode ser para estes dias calquer dia é bó para nos. Isabel estaba tan nervosa cando ouviu as novas da túa estadía no México que me pediu te mandache unha forte aperta. Maribel é loiriña e para o noso parcialisimo gosto, encantadora. Decembro é o mellor mes en Texas. Moitos anos podemos xantar e estar ate meia noite no back yard que supoño que se chamará xardín ou salido na nosa terra. Falaríamos de moitas cousas. Levariate a ver o que quixeras de esta terra. Presentariache gente interesante e non cowbóyica (Abofellas!). Até saberías das miñas aventuras abogadiles nesta terra. Fai cinco anos estou traballando con firmas de abogados nesta capital en problemas de dereito civil español-mexicano que cobre todas as cesións de millóns de acres feitas antes da independencia. Como eiquí ninguén sabe nada mais que a Common Law eu resulto un «consul tant» en materias de Civil Law. Até é posible que faga a reválida! Traballei con Sánchez Román no asunto das terras sumergidas da costa de Texas nas oficinas do Fiscal general de este Estado. Agora teño entre mans tres pleitos! Dame moita vergoña falarlle ao Valentín destas cousas pero dígochas como si llas contase á miña nai. Non estive en Ancora senón catro kilometros ao Norte, en Moledo do Minho ouvindo ás nosas xentes da Guarda cantar xa que non me deixaron entrar. Agora parece que co novo tratado non precisaría visado co meu pasaporte americano e preparamos un viaxe á terra.
Espero que non precisarei de ti outra vez para fuxir. Sintome orgulloso de saber que os teus coñecimentos únicos en materia economica pesqueira son recoñecidos polo mais alto organismo internacional! Dalle unha aperta ao Bal e a sua dona.
E ti recibe a mais garimosa aperta do teu irman

Ramón



[Na marxe:] Como non quero que esta carta se demore nen un minuto mais do debido aproveito esta vella foto de Maribel –a que levo conmigo na carteira- para mandarcha. Tiña cando foi sacada a foto tres anos.

1954-10-31
Carta de Paz Andrade a Seoane. 1954
México, D. F.
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paz Andrade a Seoane. 1954 en 31/10/1954


México, D.F. 31 oct. 1954

Sr. don LUIS SEOANE
Pintor
Bartolomé Mitre 3793, 2º, F
Buenos Aires.

Querido Luis:

Por unha postal que escribín dias atrás, ou por algun outro conducto terás notiza de que me atopo n-este estremecido e estrecedor país dende hai catro semáns. Veño encarregado do Curso de Economia Pesqueira n-este Centro de Capacitación, orgaizado pol-a FAO, o mesmo que o de Chile. A miña estadia prolongarase deica-o 8 ou 10 de dec.
Pepe Nuñez, en carta que recibín onte, dime que o Pranto Matricial está na Imprenta Lopez, pra ser editado. Supoño que sobre este asunto recibirias unha carta miña dende Vigo. Tamen supoño que Pepe terá entregado unhas ilustracións de Maside, Colmeiro e Torres, pra nutrir co-as que ti fagas o libro, se teñen cabimento no pran en que a obra se teña concebido. Tamén lle faléi de qué, si preciso fora, conseguiría de Souto, a quen vexo eiquí con frecuencia, algun dibuxo.
A derradeira carta de Pepe deixame en bastantes dubidas. Non quixera agravar as tuas angueiras con unha mais. De todol-os xeitos, xa que estóu por algun tempo mais perto de vos, gustaríame leer as probas, pol-o menos do texto gallego, e saber algo en concreto no tocante as ilustracións.
Non se recibe eiquí Galicia Emigrante. Non conozo sinon o numaro 3º, que inserta un artigo de Maruja Villarino, sobre o “Café Alameda”. A Revista ten calidade e novedade, é compre difundil-a. Non se recibe en Mexico, onde hai un grupo interesante –Bal, Dopico, Souto, Delgado Gurriarán, Rafael Dieste, Rañó... Conviña que antre vos e a nosa mellor xente en Mexico –o mesmo que en New York, Emilio Gonzalez, e en Texas, Ramón Martinez Lopez–, hubera algunhas relacións mais vivas.
O Patronato da Cultura Galega que na capital d-este pais veu até hai pouco dirixindo Jesus Dopico, ten prestixio antre os inteleituaes nativos, e adequiriu popularidade co-a hora radial que a-os domingos celebra.
Podo mandar algun artigo pra Galicia Emigrante, sobre algun tema d-eiquí. Si me escribes, xa dirás algo tamen con referenza a este estremo.
En Mexico, capital, hospedome no Hotel Viajero. Agora que mañán, 1, sahimos tod-os participantes no Curso pra Mazatlán, onde estaréi, Hotel Belmar, ate o 12 ou 13 de nov. Despois voltaremos a México, e a-os dous ou tres dias, saldremos pra Veracrúz, Hotel Ruiz Milan, onde estaremos do 17 ao 26. O resto dos dias do Curso discurriran de novo na capital.
Tales desplazamentos permitiránme conocer algunhas ciudades e lugares moi intresantes. O arte virreinal ten chegado n-esta terra a alardes incalculabres. Hai verdadeiras xoyas do barroco, co-as que sen dubida se quixo asombrar a grandiosidade do arte indixena.
Pilar non veu conmigo, mais encarregame que lle faga presente a Maruxa seu agradecimiento pol-os recordos que levaron Evelina e Paco, sentimento [que] eu estendo a ti, co-a mellor aperta do teu sempre cordial amigo

Valentín

P.D. Di a Frotini que ainda non conseguin ver a Leon Felipe, mais que seguiréi na sua procura

1954-12-22
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1954)
Trasalba
Lugo
Orixinal
1955-01-13
Carta de Bal Gay a Paz Andrade. 1955
México, D. F.
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Bal Gay a Paz Andrade. 1955 en 13/01/1955

México D. F., 13 de enero de 1955



Querido Valentín:

Perdona por el retraso en escribirte y enviarte la foto, pero ha sido una temporada de verdadera locura en cuanto a trabajo, gripes y demás.
¿Qué tal de viaje? ¿Cómo encontraste a los tuyos y a nuestros amigos comunes? Espero que bien.
Rosita y yo recordamos con placer las horas que hemos pasado contigo y estamos deseando que pronto se repitan.
Muy feliz año para todos y un saludo cordial de Rosita y mío para tu mujer.

Te abraza

Jesús

1955-01-15
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1955)
Fingoi
Ourense
Orixinal
1955-02-09
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1955)
Santiago de Compostela
Lugo
Orixinal
1955-02-12
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1955)
Fingoi
Santiago de Compostela
Orixinal
1955-04-16
Carta de Alvajar a Seoane. 1955
París
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Alvajar a Seoane. 1955 en 16/04/1955

París, 16 de abril de 1955

Querido Seoane:

Me ha sido imposible escribirte antes, porque nada había podido hacer de lo que me encargaste. Estoy tratando de arreglar la documentación para poder quedarme aquí y de solucionar de manera efectiva el futuro problema económico. Eso y las naturales primeras visitas a la familia me tuvieron ocupada. Resumo las novedades para pasar luego a lo serio. Me encontré a mi padre casado; vive en la misma dirección porque tienen el departamento de al lado del piso en que él vivía. Es buena casa y amplia. Su mujer es secretaria del primer matemático de Francia, y su consuegro es el decano de la Facultad de Ciencias de la Sorbonne. El hijo de esta señora es Jefe de Investigaciones Científicas allí mismo y creo que futuro candidato al Instituto. Lamentablemente es una persona enferma y no sé cómo andarán las cosas, a pesar de que tiene muy buen ánimo y sigue trabajando. Es buena persona y atentísima con nosotros. ¡A tout seigneur, tout honneur!
También mi hermano Javier está aquí. Por fin pudo salir de España y venirse con su mujer. Trabaja y sus cosas van progresando. No se puede pedir más dadas las circunstancias. Tuvieron mucha suerte.
Otra de las cosas que me robó tiempo fue el haber tenido la suerte inmensa de conseguir un departamento. No te cuento la historia porque creerías que es una novela. Aquí estoy, encimita del Sena, dos habitaciones muy grandes, una cocina id. y un váter donde el día de mañana, si me dejan tranquila (porque toda transferencia es ilegal y puede surgir inconvenientes), se puede instalar un bañito. Dirección: 17, Quai aux Fleurs. Paris, IV. ¿Recuerdas dónde es? A un paso de Notre Dame. Alquiler, 8.000 francos. Te lo digo, porque sé que conoces los precios de aquí y verás que tuve que arriesgarme a ocuparlo e a pagar la seña que me pidieron, y que es la quinta parte o menos de lo que vale, e instalarme aquí.
Acabo de recibir una carta de Fernando Birri. (Dirección Piazza di Spagna 9, Scala B, Int. I., Roma). Me manda la carta de Ugo Guanda que te incluyo. Y añade él, en cuanto a este asunto, como aclaración al párrafo segundo de la carta de Guanda: “Es decir, que costará 330.000 liras la edición de cada volumen, de cien páginas cada uno. Guanda da la dirección y traducción a Darío (PUCCINI, de quien te hablé) y a mí, si tu vienes puedes colaborar. Además del interés que representa para Botella al Mar tener al lado como pie de imprenta italiano el de “Guanda”, me parece que la cosa funciona económicamente dentro de cifras aceptables: cada librillo le costaría al Editor aproximadamente unas 600 liras, lo cual permitiría su venta al público a un precio todavía “comprable”. Guanda lo distribuiría en su circuito, y sobre el precio de venta Seoane percibiría el 40% de utilidad por cada libro vendido”. En la carta de Guanda tienes la dirección. En tus manos dejo el asunto Italia, porque yo no sé cuando podré volver allá. Es decir, si te interesa. En cuanto a París, mañana voy a ver una imprenta a la que estoy recomendada, que tiene linotipistas españoles y franceses y puede hacer la cosa, para que me den un presupuesto. En cuanto lo tenga, volveré a escribirte. Es decir, que si tienes dudas con respecto a lo de Guanda, espera a recibir los precios de París. En este caso tendría que hacerlo yo (es decir, organizarlo yo, puesto que no es un editor, sino una imprenta), y ver la cuestión, distribución y todo lo demás.
Dentro de un par de día me voy a Suiza a trabajar durante unos quince. Es una tentativa que si sale bien puede solucionarme las cosas para el futuro. Trabajaría entonces allá un par de meses y pasaría aquí otros dos o tres. Ya veremos qué sale de ahí. Pero puedes escribirme lo mismo dándome indicaciones, o diciéndome qué decides, porque me mandarán las cartas y sólo será un retraso de unas horas. Como te digo, te haré llegar los datos de Francia inmediatamente.
Dile a Arturo que no le he escrito porque no sé de donde saco tiempo ni para dormir, pero que no por eso me olvido de que existe. ¿Qué hay de la editorial? ¿Habéis cambiado de dirección o seguís en Piedras? ¿Quieres decirme si Aznar se llama Luis o Manuel? Un abrazo a Maruja y un apretón de manos para ti.
No tengo ningún número de Galicia Emigrante. ¿Puedes mandarme? Te enviaré las cosas para la Revista tan pronto. Ahora estoy medio organizada y todo marchará.

Amparo

[Manuscrito na marxe esquerda:] Bmé. Mitre, 3793, 2ºF.

1955-05-02
Carta de Paz Andrade a Seoane. 1955
Bogotá
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paz Andrade a Seoane. 1955 en 02/05/1955


Bogotá, 2 maio 1955

Sr. don LUIS SEOANE LÓPEZ
Bartolomé Mitre 3793, 2º, F
Buenos Aires

Querido Luís:

Acabo de recibir o primeiro exemprar de Pranto Matricial que chega as miñas maos. Demoróu mais de coarenta dias en vir desde Buenos Aires, pol-a via ordinaria. Chega cando xa perdera a espranza de ollar eiquí a obra.
Moito me comprace a beleza, sobriedade e modernidá da presentazón gráfica, na que unha vez mais, a tua experta ourentazón e participación, ten conquerido un novo e positivo acerto. Estóu plenamente satisfeito da edición; agradezo vivamente o teu desvelo e ben quixera que o contido responderá o rango do continente.
Non voltéi a ollar ningun numaro de Galicia Emigrante. Teño unhas notas sobre Jesus Bal e agardaba recibir as referentes a Souto, pra facer o artigo. Non chegaron ainda ao meu poder. Penso escribirlle dende eiquí, e recordareille o choio. Si non o fixen denantes foi por agardar a poder decirlle algunha cousa da edición, e si fora doado, remitirlle algun exemprar. De calquera xeito, podo si tes necesidade de orixinal mandar outros traballos, e ainda encarregarme de algunha colaboración en serie, sobre economia galega ou d-outra temática axeitada ao tipo da Revista.
Na primeira quincena de San Johan penso retornar a Galiza, dando por rematada a misión que veño ourentando n-esta terra. Cecais se deriven algunhas relacións economicas importantes antre Galiza e Colombia, pra desenrolar n-este pais unha industria –a da pesca– que ainda non sahiu da prehistoria. Pesca coma na edade de pedra.
Dende hai meses non teño novas da Arxentina. Ao menos, da vosa actividade. Teño conversado moito eiquí con Gonzalo Losada, que debeu chegar n-estes dias a Buenos Aires. Ten unha fonda admiración por tí, e unha viva devoción, o que me produxo moita compracencia. Penso escribirlle n-estes dias, mandandolle un mal deseño do escudo dos Losadas, que recibín de Pilar.

Moitas lembranzas a Maruxa, e unha cordial aperta pra ti do teu sempre amigo incondicioal,

Valentín

1955-05-15
Carta de Paz Andrade a Delgado Gurriarán. 1955
Bogotá
Guadalajara [nac. México]
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paz Andrade a Delgado Gurriarán. 1955 en 15/05/1955

[Bogotá] 15 mayo 1955


Sr. Don Florencio Delgado Gurriarán
Camarena, 160. Dpto. 4º
Guadalajara, Jalisco



Querido Florencio:

Fai hoxe tres meses que estóu en Colombia, asesorando como experto das Nacións Unidas, un pran de desenrolo pesqueiro. Non sei si no viaxe de retorno a Galicia, que penso emprender pol-a mesma data do mes que ven, teréi posibilidade de me deter algún día en México, como sería meu desexo.
Supóñote xa informado que, aproveitando uns días de descanso en San Miguel d’Outeiro, que pasamos antre unha e outra sahida americán, recibimos a visita d-unha de tuas irmáns, a que lle din conta dos nosos contactos en Guadalaxara, procurando no posible dar satisfacción a súa sede de novas sobre vosoutros, que era moita. Ela atópase ben, mais parez que non ocurre o mesmo con a outra irmán, si ben coido que se non trata de cousa grave.
Agardo recibir esquí algúns exemprares do poema sobre Castelao, que imprimiu o Centro Gallego de Buenos Aires, coincidindo co quinto aniversario da morte. Terei moito pracer en adicarche un, que recibirás por correio, sempre que o envío se confirme, do que non teño eiquí moita seguranza.
Non é preciso que che diga ren da miña disposición para trasmitir calquer encarrego a túa familia, aproveitando o retorno. Ainda que tentéi falar con teu irmao na Cruña, non tuven sorte en atopal-o cando alí fun. Penso que non tardará en repetirse a ocasión.
Transmite a miña mellor lembranza a Mares e Esturau, dos que conservo vivo recordo. Fai presente os meus saudos a tua dona, e con agarimos aos nenos, recibe unha cordial aperta do teu sempre bon amigo,


V. Paz-Andrade

1955-05-21
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1955)
Lugo
Santiago de Compostela
Orixinal
1955-05-27
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1955)
Trasalba
Lugo
Orixinal
1955-06-11
Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1955
Guadalajara [nac. México]
Bogotá
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1955 en 11/06/1955

Florencio Delgado Gurriarán
Camarena, 160. Dpto. 4º
Guadalajara, Jalisco


Guadalajara, 11 de xuño de 1955


Sr. Don Valentín Paz-Andrade
Bogotá, Colombia



Benquerido amigo:

Recibín a túa do quince do derradeiro, a que chegou a casa no intre en que eu andaba de viaxe.
Xa soupen da túa entrevista coa miña irmá Rocío. Por certo que xa recibín as roupas que me remesaron polo meio que ti lles indicaches e coa intervención da túa dona a quen che prego lle transmitas o meu agradecimento. Xa sabes fico ás vosas ordes.
Coas roupas chegou un libro de poemas, que atopo moi bo, de Celso Emilio Ferreiro. Penso escreberlle.
Agardo o teu poema a Castelao. Fai como dous meses me devolveu Correos a carta que che enviei a México a primeiros do Nadal do ano pasado e na que ía o Cimiterio Mariño. Enviareicho a Vigo.
Gracias polo teu ofrecimento. Se na túa viaxe de retorno ao lar pasas polos Estados Unidos encarrégoche merques un producto farmaceutico chamado Bellacrisina (novo alcaloide da beladona) que lle recetaron á miña irmán María e que non atoparon en Hespaña nin tampouco puiden acadar eiquí. Fas o favor de enviarllo á miña familia, quen alí o pagará.
Moitas lembranzas de Mares e Esturau. Cordiales saúdos da miña dona e cativos –hoxe cinco- e unha forte aperta do teu amigo


Florencio

1955-07-17
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1955)
Lugo
Trasalba
Orixinal
1955-08-20
Carta de Zegrí a Seoane. 1955
La Paz
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Zegrí a Seoane. 1955 en 20/08/1955


Sábado, 20 de agosto 1955

Mi querido Seoane:

Dos líneas a la carrera desde Bolivia en viaje a Chile. Estaré de paso por B. A. y pienso hospedarme en el Bristol. Debo llegar a B. A. el martes 30 del pte.
Me quedaré solamente 2 días.
Le aviso para no perder la oportunidad de verlo.
Hasta luego entonces.

Cordialmente

Armando Zegrí

1955-08-29
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1955)
Ourense
Lugo
Orixinal
1955-09-12
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1955)
Fingoi
Trasalba
Orixinal
1955-09-26
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1955
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1955 en 26/09/1955

Vigo 26-set. 1955
Sr. D. Luis Seoane
Buenos Aires

Mi querido amigo:
Recibí tus líneas de fecha 3 del actual. La antología ya está en la imprenta, e incluí en ella los poemas de Varela que conocía.
Tu revista literaria tiene gran aceptación en cuantos la conocen. No me extraña que ensanche su ámbito de lectores, pues también aquí gusta muchísimo. Ya supongo el trabajo que a Maruja y a tí tiene que proporcionaros. Por mi parte, procuro ayudarte en cuanto me es posible. Hoy, precisamente, te adjunto una interviú con Otero, con dos fotografías suyas. Por correo ordinario he ido remitiéndote diversas colaboraciones, y últimamente un trabajo de Cuevillas sobre la ciudad prehistórica de Armeá, además de otros originales.
Me imagino que los últimos incidentes ocurridos en ese país, no os afectarían con ningún trastorno. Por mi parte he estado veintiún días bastante indispuesto. Ahora me levanté del lecho, y aunque no del todo bien, me encuentro mejor. A primeros de mes le realizarán una operación de matriz a Evelina, de manera que cuando vienen mal dadas se suma todo.
Dile a Andrade que hice una suscripción de Meta a su nombre, por un año, y que se la remitirán por correo aéreo a partir de mañana. Ya le escribiré yo de todos modos.
Nada más por hoy. Cariñosos saludos a Maruja, de Evelina para los dos, y para tí el cordial abrazo de siempre de
Fdez del Riego

1955-11-01
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1955)
Santiago de Compostela
Lugo
Orixinal
1955-11-14
Carta de Zegrí a Seoane. 1955
Nova York
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Zegrí a Seoane. 1955 en 14/11/1955


Noviembre 14 de 1955

Mi querido Luis Seoane:

Acabo de recibir su carta y tratándose de la urgencia la contesto en el acto. La felicitación de Navidad no llegaría aquí a tiempo para el 19 de Diciembre. Como le dije a Usted, deberíamos recibirla por lo menos a fines del presente mes de noviembre. No sé lo que puedan pedir por un paquete de carga aérea, pero me temo que por poco que sea el precio en este caso debe ser prohibitivo. De manera que dejaremos la tarjeta y su grabado para consideración futura. Me alegro enormemente de saber que su exposición tuvo el éxito que tuvo a pesar de los tiempos de hecatombe en que tuvo que realizar la muestra. Esperamos con gran interés sus obras para la muestra de mayo. Mientras más pronto, mejor. Respecto a lo que me dice sobre Leopoldo Presas, puedo anticiparle que haremos todo lo que esté de nuestra parte para acomodarlo en nuestro programa de exposiciones. Por el momento, tenemos todas las fechas en el calendario tomadas hasta el próximo mes de Junio. Sin embargo, se pueden producir cancelaciones por diversos motivos. Además entre una exposición y otra imprevistamente se pueden presentar dos semanas libres en las cuales podríamos acomodar una muestra de sus obras. (Particularmente, si tienen el valor que Usted anota en su carta). Yo creo haber visto unos grabados de Presas en una carpeta. Si mal no recuerdo, me produjeron una muy favorable impresión. Si él se viene a los EE.UU. con el propósito de quedarse algún tiempo, sería más fácil arreglar aquí –de común acuerdo– una fecha favorable. Por el momento, tenemos en nuestro calendario tomado el mes de Enero y Febrero. Para Marzo haremos una exposición del chileno Carlos Faz. En Abril, proyectamos una muestra del pintor peruano Szyszlo y del escultor (también peruano) Rocca Rey. Ambos jóvenes –de la nueva generación y de los nuevos valores sólidos peruanos.
Pero –repito entre una exposición y otra puede hacérsele cabida (probablemente) a algo extra de significación. Y si Presas tiene la significación que Usted nos proyecta en su carta, él es el hombre para hacer honor a cualquier intervalo libre en nuestro programa de exposiciones continentales.
Sobre las dimensiones de los cuadros en pulgadas: una buena dimensión término medio es 24 x 301 pulgadas. Pero lo importante es que trate en lo posible que sus telas den en ancho y largo siempre la pulgada entera y no fracción de pulgada. Por ejemplo, debe evitar que una tela tenga, por ejemplo, 24 ½ pulgadas por 32 y ¼ pulgadas. Es la fracción de la pulgada lo que ocasiona aquí dificultades al buscarle bastidor. Pero aquí se encuentran bastidores hechos para todas medidas siempre que estas medidas tengan la pulgada entera. Así hay bastidores listos para telas 24 x 30; 28 x 40; 19 x 31; 14 x 21; etc., etc., etc. Aquí se venden los listones por separado en todas las medidas de pulgadas, de las 12 pulgadas (por ejemplo) hasta las 70.
El Museo de Arte Moderno no publica Boletín, pero sí obras de las cuales me ocuparé para enviarle las que estoy seguro pueden interesarle. Por correo ordinario, le remito una circular del Museo de Arte Moderno en que aparece su nombre con el grabado que presentamos para la Biblioteca de cuadros de esa institución.

[Manuscrito na marxe esquerda:] Saludos y recuerdos muy cordiales de los míos para Usted y señora. Buena suerte y hasta pronto.

A.Z.
1. As medidas están rodeadas probablemente por Seoane.

1955-12-11
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1955)
Fingoi
Ourense
Orixinal
1955-12-14
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1955)
Santiago de Compostela
Lugo
Orixinal
1955-12-16
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1955)
Fingoi
Ourense
Orixinal
1956-01-01
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1956)
Trasalba
Orixinal
1956-02-03
Carta de Zegrí a Seoane. 1956
Nova York
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Zegrí a Seoane. 1956 en 03/02/1956


Febrero 3 de 1956

Sr. Luis Seoane
Bartolomé Mitre 3793, 2º F
Buenos Aires, Argentina

Mi estimado amigo:

Contesto a su cara del 22 de Enero. Me alegró leer sobre los cambios y las esperanzas y el optimismo reinantes. Presas ha llegado bien y está orientándose. Hemos arreglado presentar una muestra de su obra que se inaugurará el 27 de Febrero. Este será su debut en los Estados Unidos. Mientras tanto, espero que no se presenten dificultades para el envío de sus trabajos en Marzo como me adelanta en su carta. A este respecto, deseo sugerirle que me parece una buena idea el tratar de imprimir un catálogo de su muestra en B. A. Las razones para esto son las siguientes: Usted podría hacer en la Argentina una impresión vistosa –digna de su exposición, cosa que a nosotros nos sería imposible en ésta por los gastos excesivos de mano de obra y de imprenta. La carestía de la impresión nos obliga siempre a presentar nuestras muestras en forma modesta. Pero hasta la modesta presentación es cara cuando se cotiza en dólares. Si fuera posible que Usted nos ayudara desde allá al lucimiento de su exposición en la forma indicada, podríamos fácilmente ponernos de acuerdo en cuanto al material de lectura que debería incluirse como texto en la impresión. Desde luego algo sencillo y concreto. Algo que se refiera biográfica e históricamente al desarrollo de su obra. Además tiene Usted tantos clichés en esa que algo podría utilizarse para ilustración. No tiene que ser un folleto –como los que acostumbra Bonino– algo más reducido y compacto, pero bien hecho con el toque genial que Usted sabe darle a las publicaciones que llevan su firma.
Las carpetas de Bonino que traje conmigo gustaron enormemente. Las he expuesto en varias ocasiones. Pero no las he vendido. Usted recordará que yo le dije en nuestra última entrevista que aquí no se venden carpetas. Es una limitación de la idiosincrasia norteamericana.
Sobre la consulta que me hace sobre texto en inglés para un nuevo libro de Tapas, la idea es buena. El título debería mantenerse en castellano, probablemente añadiéndole una traducción entre paréntesis para ubicar el contenido de la obra para el público de habla inglesa. Lo que se ponga en el interior en inglés también debería resumirse a algo muy concreto e informativo sobre el autor y la obra y el historial de las tapas. Le indico esto porque no tendría objeto hacer una traducción de un comentario crítico o panegírico que no suministre la información que el público busca sobre un autor extranjero (y sobre todo sobre un artista) al adquirir un libro de arte. En esto yo me ofrezco para ayudarle en todo lo que haya que hacer sobre el particular.
Hace algunos días, vendí su estarcido, el de La Vaca Sagrada en Rojo (como yo lo llamo) uno de los que Usted me entregó en el mes de Agosto en Buenos Aires. Lo vendí en US$20. De manera que descontada la comisión de la Galería, tiene Usted en esta una reserva de 13 dólares. Con este dinero le enviaré un libro publicado por el Museo de Arte Moderno sobre pintores europeos de los últimos diez años. En este libro hay varios de los holandeses, belgas, franceses e ingleses. No recuerdo el precio. Pero trataré de comprárselo con descuento. El Museo de Arte Moderno no publica Boletín. Únicamente distribuye periódicamente un calendario en mimeografo de su calendario de futuras exposiciones. Este se distribuye –se hace circular mejor dicho– entre la prensa. Yo recibo estas copias y le enviaré algunas para que se dé cuenta del formato y estilo.
No tengo otras novedades por el momento. Saludos para Usted y señora de los míos. Recuerdos a Cuadrado. Le debo a él uno o dos cartas. Pero la correspondencia se me amontona y hay meses en que no doy abasto para responder aún a las cartas que más quisiera mantener al fiel de la balanza.

Muy cordialmente,

Armando Zegrí


Su mural para el nuevo teatro municipal promete ser interesante. Le deseo mucha felicidad y suerte.
Hasta pronto.

[Manuscrito:] P.S. El Museo de Arte aún no pagó los dos grabados que hace más de un año tiene en bodega. Y los he cobrado! (sic) Le incluyo una tarjeta del Museo en el cual aparece su nombre entre los artistas que tienen obras “en arriendo”.

1956-03-27
Carta de Zegrí a Seoane. 1956
Nova York
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Zegrí a Seoane. 1956 en 27/03/1956


Marzo 27, 1956

Mi estimado Seoane:

Recibí hoy el rollo con los cuadros. Todo en orden y en perfecto estado. La secretaria en la oficina de su amigo me comunicó que el señor había llegado el 13 a Nueva York, pero había tenido que salir casi inmediatamente fuera de la ciudad por asuntos de negocios y no había regresado hasta esta semana. Me llamaron ayer y hoy pasé a retirarlos. Les he echado un primer vistazo (en compañía de mi señora). Son todos muy frescos de color, muy brillantes y varios de ellos (me refiero a las figuras grandes) tienen toda la maestría y la calidad tan distintiva que es rúbrica de su obra. Nuestra primera impresión es que ésta será una muestra muy vistosa, alegre y jugosa. Haremos –desde luego– todo lo que esté de nuestra parte porque esta exposición de su obra tenga toda la publicidad que podamos obtener.
Con Presas nos vemos a menudo. Estos últimos días ha estado él un poco preocupado. Desde anteayer que no hablo con él y ojalá que le haya llegado alguna correspondencia. Le voy a remitir a usted (en esta semana) otro libro del Museo de Arte Moderno que he conseguido: el libro se llama Masters of Modern Art y es una publicación que se editó al cumplir el Museo 25 años de existencia. En mi anterior, le pedía información concreta sobre sus murales. No deje de mandármela. A la vez, noticias sobre lo que haya realizado recientemente. Es decir, desde nuestra última entrevista en los días del pasado agosto trágico. Toda esta información deseo utilizarla en la nota del catálogo.
Saludos para ustedes de los míos y hasta la próxima. Cordialmente,

Armando Zegrí

Recuerdos a Cuadrado. Le debo cartas.

1956-03-29
Carta de Presas a Seoane. 1956
Nova York
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Presas a Seoane. 1956 en 29/03/1956


New York, 29/3/1956

Estimado Seoane:

Hace ya tiempo deseaba escribirte, pero no tuve ocasión para ello a causa de los trajines que tuve y tengo aún en procura de trabajo para sustentarme. Ayer me dijo Zegri que llegaron tus trabajos y está muy contento, pues le gustan mucho y cree que la muestra tendrá éxito. Yo te estoy muy agradecido por haberme presentado a él, pues es muy serio, simpático y sencillo, virtudes estas muy raras de encontrar en un director de galería, lo mismo debo decir de su encantadora señora. Mi muestra, según Zegri ha tenido bastante éxito para ser la primera en esta ciudad tan difícil con sus 200 galerías y sus 50 poco más o menos inauguraciones semanales con nombres como Picasso, Bonnard, Chagall y otros de gran renombre. Uno es una hormiguita en este maremagnum de exposiciones y más aún siendo argentino, pues nuestro arte y artistas son casi totalmente desconocidos. Zegri está haciendo una gran labor en este sentido y ojalá a tu muestran sigan otras de nuestros colegas para que aquí se vayan enterando de los buenos pintores que tenemos. En la mía se vendieron 2 trabajos pequeños en 180 dólares, suma que estaría bien si uno recibiera el dinero allá, pero aquí esto no es nada con lo que cuesta vivir. La ciudad magnífica en cuanto museos, exposiciones, teatros, conciertos, etc., lo más difícil es conseguir los dólares y el tiempo para gozar de todo ello. Aquí la gente se arregla para conseguir los dólares, pero en cuanto a tiempo disponible para vivir nosotros somos multimillonarios al lado de ellos. Estoy firmemente convencido de que esta es una de nuestras mayores riquezas, pero sobre esto y otras cosas conversaremos largamente cuando yo esté otra vez por allá lo mal será pronto, sino ocurre un milagro, pues gasto más de lo que gano y no vislumbro perspectiva ninguna de mejoría en el campo de mi pequeña profesión de dibujante textil y yo ya ha perdido la mano y la ganas de meterme otra vez en esto, mas teniendo en Bs. As. todo el día para pintar, leer o hacer lo que se me dé la gana como lo desea todo buen español o digno descendiente. Aquí resulta –por lo menos para mí– muy difícil vincularse con colegas y los pocos artistas americanos que me presentaron no manifestaron el menor interés en conocer mis trabajos ni me invitaron a ver los suyos, pese a expresar yo interés en ello; cierto es que el no hablar inglés es una contra enorme a la que se agregan mis escasos recursos y mis nulas condiciones para todo lo que no sea pintar. Mucho tendría que contarte, pero para ello debería excederme en la tarifa de tiempo disponible por lo cual lo dejo para otra ocasión. Mis mejores saludos a Maruja y amigos y para vos un fuerte apretón de

Presas

Mi dirección es:
258 West 97th Street.
New York 25, NY. USA

1956-04-10
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1956)
Ourense
Lugo
Orixinal
1956-05-14
Carta de Otero Espasandín a Luís e Maruxa Seoane. 1956
Nova York
Washington, D.C.
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Otero Espasandín a Luís e Maruxa Seoane. 1956 en 14/05/1956


3450 38th Street, N. W.
Washington 16. D. C.
Estados Unidos
14 de mayo de 1956

Queridos Luis y Maruja:

Hace tanto que no escribo una carta propiamente dicha que ni sé como dar comienzo a ésta. ¡Han pasado tantos años y tan mal pasados! Pero en fin, algún día volverán las cosas a su cauce de nuevo y entonces nos entenderemos. Mientras tanto, os diré cuánto me alegró la carta de Carmen Dieste anunciándonos los éxitos de Luis en Nueva York. Unas horas antes había salido para allá Cuqui, quien vino a pasar el fin de semana con su madre, pues ayer se celebró el llamado día de las madres en el país. Acabo de escribirle para que trate de obtener ejemplares de los diarios en que se habla de la exposición, para que vaya a ver los cuadros e invite a algunos amigos pintores a que la vean también. A nosotros no nos es posible ir, aun sintiéndolo mucho, por diversas razones. Tendremos que contentarnos con contemplar el San Amaro d´Armenteira, que preside nuestra mesa y extiende sobre nosotros su mirada externa o de eternidad, y con mirar y remirar los dibujos de la Torre de Hércules, la María Pita, el dibujo de la muchacha junto al mar que sirvió de portada al libro de Ester de Cáceres y otros recuerdos vuestros.
Hablé al dueño de una galería de arte y de una librería, que están al lado de mi oficina, sobre la posibilidad de hacer una gran exposición de artistas argentinos. Me dijo que era muy caro el transporte y demás trámites. Te conoce de nombre y ahora aprovecharé las noticias de Nueva York para insistir, aunque aquí hay pocas posibilidades de mercado. Quien tiene aquí un puesto clave en la Unión Panamericana o Asociación de los Estados Americanos, es Orfila. Si tienes amistad con él, podría arreglar una exposición en gran escala de tus cuadros, pues tienen un salón espléndido para ello. Yo no tuve ocasión de verle ni de hablarle por teléfono; mis relaciones con él eran prácticamente nulas, y por otra parte, no sé en qué actitud está en relación con los artistas de ahí y en particular contigo. Si son buenas, puedo acercarme a él en cuanto regrese de Lima, donde creo que hay una reunión ahora.
Conviene que obtengas los recortes de la crítica hecha a tus cuadros por los periódicos de Nueva York y que hagas copias de ellas, pues son esenciales para cualquier gestión que tú o cualquiera en tu nombre haga sobre exposiciones o ventas de cuadros. También convendría tener fotografías de tus pinturas murales en Buenos Aires. Si este éxito se aprovechara bien aquí, acaso por la mediación de un agente o marchante de talento y conocedor del mercado, podría tener consecuencias estupendas. Por mi parte, espero obtener los recortes y hacer de ellos el mejor uso que me sea posible. Veré si hablo en la Corcoran Gallery, en la Phillips Gallery y en otros sitios, utilizando las cosas tuyas que tengo. Aquí hay poco ambiente artístico. Es un país inmenso, y los que entienden están dispersos y son difíciles de abordar. Se encuentran cuadros de buena gente en las librerías de viejo y nadie les presta atención y lo que encargan un cuadro son en su mayoría gente sin opinión propia y quien gusta lo que las amistades elogian. Claro que se gasta dinero en arte, pero aun el Museum of Modern Art de Nueva York no tiene inconveniente en aceptar cuadros gratuitos a cambio de la sanción que supone para el autor el poder decir que tiene obras colgadas allí. Esto es absurdo, pero así es. Rota, sin embargo, la barrera de la prensa de gran circulación –circulación es equivalente a solvencia para la mayoría– todo es posible aquí: por ejemplo, la National Gallery, una maravilla de museo, acaba de adquirir una crucifixión de Dalí, por la que debió pagar mucho. Conocemos al pastor de la iglesia a que asiste el presidente, un hombre de gran simpatía y ascendiente aquí, pero él mismo posó para el retrato que le hizo una señora que no pasa, en nuestra opinión, de una alumna de una escuela de Bellas Artes de una capital de provincia en España. Por todo esto, verás cuán desigual es el ambiente de este país: al lado de críticos y especialistas excelentes, hay una caterva de personas de gran ascendiente social o económico o político que sólo admiran lo que elogia el Readers Digest.
Bueno; enhorabuena por tus triunfos aquí y allá, que nunca serán lo que mereces, pero son algo prometedor. Ahonda y depura; trabaja y lucha contigo mismo; empieza todos los días en busca del (tú que aún desconoces y que te asombrará) a ti y a todos nosotros.
Alicia, que te admira y quiere profundamente, se une a mí al enviaros un abrazo sin límites.

Otero

1956-05-14
Carta de Otero Espasandín a Muñoz Manzano. 1956
Nova York
Washington, D.C.
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Otero Espasandín a Muñoz Manzano. 1956 en 14/05/1956

3450, 38th Street, N. W.
Washington 16, D. C.
Mayo 14, 1956

Querida Carmen:

Te agradezco mucho tus dos cartas y creo que aún más la segunda que la primera. Se la mando ahora mismo a Cuqui, quien salió hace unas horas para Nueva York, tras pasar con nosotros el fin de semana. Le encargo que trate de encontrar copia de lo que los diarios han dicho de Luis con la intención de mandársela a él una vez leída. También le encargo que invite a un amigo, profesor de arte en la Columbia y que ya conoce a Luis por referencias nuestras y por haber visto las cosas suyas que nosotros tenemos, para que vaya a ver la exposición e invite a algunos de sus amigos a hacer lo mismo. A nosotros nos pescó la noticia en un mal momento de fondos, lo cual unido a los compromisos burocráticos, hace muy difícil el viaje a Nueva York. Hablé aquí en algunas galerías de los pintores amigos de Buenos Aires, pero me dijeron que le transporte de los cuadros hacía casi prohibitiva una exposición de alguna importancia. Mañana voy a hablar por segunda vez, por si se decidieran a entrar en contacto con Luis para traer los cuadros aquí una vez cerrada la obligación de Nueva York. Aquí no hay el mercado que hay allí y hasta los pintores locales encuentran muchas dificultades para defenderse. Pero nunca está de más que los cuadros hablen por sí mismos y vayan creando su mundo en los ojos de las gentes. Lo ideal sería que la Unión Panamericana se decidiera a hacer una exposición de gente moderna de Buenos Aires; pero los capitostes están ahora en Lima, creo. Uno de los mandamás es un argentino que todos conocéis, pues tuvo ahí la representación del Fondo de Cultura. No me acuerdo ahora del nombre por uno de esos lapsos que me asaltan de vez en cuando. Yo hago muy poca vida social, pero voy a ver si pongo fin a este aislamiento y hablo con la gente de aquí. Creo que en este momento hay una exposición de argentinos en la National Gallery. Me hice el propósito de ir a verla. Quien hizo mucho ruido fue un cuadro de Dalí, una crucifixión, que la National Gallery compró; en el diario vi los grandes bigotes dalinianos en la ceremonia de colgar el cuadro. Claro que no me interesa Dalí, pero sí los argentinos, entre quienes debe haber conocidos. Un chico de Córdoba, que trabaja en mi cuarto, me habló pestes de la tacañería con que se hizo todo. Me dijo que hasta un catálogo roñoso que han hecho los de la embajada lo cobran a buen precio, cosa absurda cuando aquí esas cosas se derrochan y envían a todas partes. Las víctimas de esta conducta son los artistas, por quienes su gobierno ha hecho tan poco.
Decidle a Luis cuánto me alegraron las noticias que Cuqui nos trajo de él y las que ahora sabemos gracias a vuestra generosidad. El público norteamericano es muy desigual; si una cosa cae bien, puede convertirse, en cosa de semanas, en algo apoteósico, y hasta puede exaltar a una persona más allá de lo que a ella le hubiera gustado. Basta a veces que un par de críticos se entusiasmen y digan la Marimorena en Time o en otra publicación de gran tirada, para que todo el país se contagie y no hable de otra cosa por un par de años. Ojalá esto ocurra con Seoane, pues ello supondría una fortuna para él. No sé cuantas cosas expone, pero sería estupendo que tras esta exposición preliminar hiciera una de grandes proporciones aprovechando el éxito de la primera. Decidle que trate de encontrar los recortes de los números de los diarios que se ocupan de él, pues son un arma tremenda para la propaganda aquí de sus cuadros. Como os dije, encargo a Cuqui que haga todo lo posible por encontrar ejemplares de los dueños del salón donde expone. Mañana voy a empezar por mi parte a escudriñar con el mismo fin. Con estas armas, intentaría hablar en varios locales de exposición y en algunos museos, como la Phillips Gallery, y otras. Espero con interés el estudio de Rafael, si bien temo esté más allá de mis entendederas. Ya veremos. Hace tres días estuvo a cenar con nosotros el Dr. Sante Uberto Barbieri y señora, de Buenos Aires, obispo metodista y miembro del Consejo Internacional de Iglesias. Nos contó muchas cosas del cambio de régimen de la Argentina, sobre todo nos dijo cuán profunda fue la reacción popular al anunciarse el derrocamiento de Perón.
De nosotros poco os puedo decir. Cuqui os habrá explicado nuestra vida y milagros, pero necesariamente se habrá quedado corta en cuanto a cuan presentes os tenemos y cuanto contáis todos en nuestra estima y admiración.
Hace unos días solamente me enteré de la muerte de D. Constancio Vigil, lo cual me sorprendió y causó una dolorosa impresión, pues se trataba de esas personas que parecían estar más allá del alcance de la vejez y de la muerte. Si me pudierais enviar unas notas biográficas y bibliográficas escuetas y bien ponderadas, intentaría escribir un artículo sobre él para la revista Las Américas. Intentaría que le diesen cabida y acaso no fuese difícil, pues no creo que anden muy abundantes de colaboración. Pero conviene que nadie sepa nada de esto por si la cosa no llegase a cuajar por cualquier circunstancia. Una vez escrito y aceptado, se harían las gestiones para encontrar buenas ilustraciones, cosa que no será difícil dada la riqueza de cosas que debe haber en los archivos de la Casa Atlántida.
Hace aquí un calor espantoso hoy, y también lo hizo ayer. De pronto la temperatura saltó a 90 grados Farenheit (32,5º C) y creó un estado de depresión insoportable. Esto quiere decir que pongo fin a esta carta. Muchos recuerdos a Ramón Rey y a Baltar y familias, a Seoane, Varela, Frontini, Castañino, Torrallardona, Baudizzone, Cuadrado, Farias... en fin, todos los amigos del Tortoni y de otros grupos. ¿Sigue ahí Bautista? Para vosotros el abrazo colectivo de nosotros dos.

Otero

No me gusta nada esta carta, y la rompería si tuviera fuerzas para escribir otra mejor. Otro día intentaré deciros algo mejor. Pedidle a Varela un ejemplar de su libro para mí. De nuevo, otro abrazo de los

Otero

1956-05-15
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1956)
Santiago de Compostela
Lugo
Orixinal
1956-05-20
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1956)
Fingoi
Santiago de Compostela
Orixinal
1956-05-27
Carta de Otero Espasandín a Seoane. 1956
Nova York
Washington, D.C.
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Otero Espasandín a Seoane. 1956 en 27/05/1956


3450 38th Street, N. W.
Washington 16, D. C.
27 de mayo de 1956

Querido Luis:

Ahí te mando los recortes del New York Times y del Herald Tribune que acabo de recibir. Me los mandó Cuqui, que vive allí y tuvo la fortuna de ir a ver los cuadros. Habló con la gente de la galería y le dijo entre otras cosas que te vas a Roma a pintar, lo que le sorprendió porque en Buenos Aires nada le dijo nada al respecto.
Como verás, lo que dicen los recortes, aunque bien intencionado, no es mucho ni, en lo que yo puedo juzgar sin haber visto la exposición, muy certero; pero en verdad es difícil juzgar un artista por veinte obras. Sería necesario ver más, de distintos momentos y asuntos para darse cuenta de lo que suponen y prometen, sobre todo si los críticos no son de rango excepcional.
Acaba de regresar a Washington el encargado de la sección de arte de la Unión Panamericana. Este señor, a quien nunca he visto ni de quien he oído hablar, se llama Gómez Sicre. Me dijeron que se trata de una excelente persona. Iré a verle tan pronto como me sea posible y veré qué planes tiene. Le mostraré las cosas tuyas que tengo. Le pediré además orientación sobre la mejor manera de abordar a otras personas relacionadas con el mundo artístico. Y de lo que vaya resultando de estas gestiones te iré dando noticias.
Dime tú qué planes tienes, inmediatos y remotos. ¿No podrías hacer el año que viene una exposición nutrida de tus cuadros en varias ciudades de Estados Unidos, empezando por Nueva York? Esta ciudad es a Estados Unidos lo que París es al resto del mundo, y lo que digan sus críticos pesa mucho en el resto del país.
Muchos recuerdos a los tuyos y a los viejos camaradas del Tortoni de tu siempre amigo

Otero

1956-05-31
Carta de Zegrí a Seoane. 1956
Nova York
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Zegrí a Seoane. 1956 en 31/05/1956


Mayo 31 de 1956

Luis Seoane
Bartolomé Mitre 3793 (2º F)
Buenos Aires

Mi estimado amigo:

Debe haber Usted recibido los catálogos que le remití por aéreo en contestación a su última carta. Presas le debe entregar otros pocos que le pedí a él los llevara en su equipaje. Hoy le incluyo otra crítica que apareció en N. Y. Times. También un recorte de La Prensa en Nueva York a quien suministré una reproducción de uno de sus grabados de Toros junto con el artículo de Mujica Lainez. Por correo ordinario, le remito también un ejemplar de la revista ARTS que trae un corto comentario sobre su obra. Estos son los detalles de “carácter oficial” referentes a su muestra.
Pasando ahora a tratar del asunto en el terreno personal y privado. En primer lugar, lamento decirle que no vendimos ninguna de las telas. Se vendió un grabado en US $25.00. La opinión confidencial de personas amigas y de clientes de la galería que admiran su obra y que esperaban con sumo interés esta exposición individual de óleos es la siguiente: encuentran (ellos) que la originalidad, la imaginación y la libertad de estilo que Usted muestra en sus dibujos y grabados supera a sus trabajos en óleo. En sus óleos admiran la frescura y la audacia del color, pero consideran que hay en ellos cierta rigidez y repetición formalista de ejecución. Los imaginan hechos talvez un poco a prisa y en serie. En otras palabras, muchos de nuestros amigos esperaban ver en sus telas, algo más atrevido y más nuevo, esperaban ver realizada la promesa que –según ellos– estaba escrita en los trabajos de grabados y en las portadas de libros.
Le doy esta transcripción de opinión sincera porque –como Usted sabe de sobra– le estimo de verdad y creo que realmente se interesa Usted por conocer la impresión entre bastidores de su muestra. En lo que a nosotros personalmente se refiere (mi señora y el que suscribe) estamos en parte de acuerdo con las opiniones emitidas en privado. Es probable que Usted –sin darse cuenta– esté repitiendo en el caballete lo que hace con suma facilidad (y maestría) en la mesa de dibujo y en el proceso del grabado. Y el óleo no se presta con la misma docilidad a los caprichos de su imaginación. A sus óleos le resta vida (al verlos en conjunto) la similitud lavada de la superficie y la acentuación con rayas sobre el color (plano) de los rasgos faciales y formas de la composición.
Sin embargo, yo estoy muy satisfecho con la manera en que Usted ha tratado alguna de sus telas. Principalmente, dos de sus naturalezas muestra: la de la Jarra y el zapallo y la Jarra y el choclo. Estas dos telas son mis favoritas y las encuentro muy alegres y plásticamente acabadas. También me gusta La Pava y el Queso. (Entre paréntesis: debo devolver esta tela al señor Loizaga? Aún no le he visto la cara a este señor. Sólo me he entendido por teléfono con la secretaria de la oficina quien me ha llamado y quien me ha entregado las obras cuando he pasado a recogerlas. Contésteme al respecto).
Al mismo tiempo, dígame lo que Usted desee que haga con sus telas. Desde luego yo me propongo volver a exponer (por lo menos algunas de ellas) en muestras colectivas de la próxima temporada. Pero no sé si Usted tenga otros planes.
Le incluyo en ésta, también, una tarjeta de un señor que vino un día a la Galería con intención de conocerlo. Creía que Usted había venido de Buenos Aires con la muestra. Él había leído en los diarios algo sobre la exposición y le intrigó la igualdad del nombre. Este Luis Seoane también es gallego. Compró uno de sus libros de Botella al mar. Dijo que se iba a divertir diciéndole a sus amigos que él lo había ilustrado. (Cada loco con su tema).
Es probable que en uno de los próximos números de VISION se publique también algo sobre su muestra. Yo les entregué material y hablé con el crítico de arte.
Me alegro que le hayan gustado las palabras de presentación que yo escribí para el catálogo. Dejamos a Galicia en alto.
Recibí las pruebas de los grabados en metal. Están muy bien. ¿En qué tipo de libro piensa Usted emplearlos o incluirlos?
Espero que todo lo que queda aquí dicho lo tome Usted con el grano de sal que debe acompañar a la buena intención de una nota confidencial.

Nuestros mejores recuerdos para su esposa y para Usted muy cordiales saludos

Armando Zegrí

1956-06-07
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1956
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1956 en 07/06/1956

Vigo 7-junio 1956

Sr. D. Luis Seoane
Buenos Aires

Mi querido amigo:
Recibí tu carta de 25 de mayo último, cuyo contenido me pareció muy interesante. Nosotros no hemos tenido participación en la organización del Congreso de la emigración y por eso desconocíamos el alcance y significado del mismo. Ahora se nos ha invitado a que presentemos algunas ponencias sobre aspectos culturales. Tienes, desde luego, razón en lo que afirmas sobre la escasez de tiempo para realizar estudios serios sobre los muchos y difíciles problemas relacionados con la cuestión emigratoria. Sin embargo, pienso que no se tratará de realizar estudios agotadores sobre cada uno de los problemas. Por eso mismo, puede aprovecharse la ocasión que se presenta para hacer trabajos en los que, al menos, queden establecidas ideas y puntos de vista sobre las cuestiones importantes. Esta, por sí misma, es cosa que puede tener ya indudable utilidad.
Qué has resuelto tú sobre el particular? Después de leer con detenimiento lo que me cuentas, estimo que sería oportuno que no os inhibieseis, pues vuestra aportación intelectual será siempre del mayor interés.
En una mía anterior te comunicaba que recibí los doce ejemplares de tu libro. Fui al puerto a esperar al Sr. Gayoso. Coincidió el desembarque de dos trasatlánticos al mismo tiempo, y aquello era un verdadero lío. Estuve desde las cinco hasta las siete y media de la tarde, tratando de localizar el viajero en medio de todo aquel rebumbio. Como no lo conocía personalmente, gestioné que lo llamasen por medio de los altavoces de la Aduana. Pero no compareció. Tuve que marcharme sin haberlo visto, y creí que había aplazado el viaje. De todos modos, al día siguiente llamé a varios hoteles por si estaba hospedado en alguno de ellos, pero con resultado negativo. Iba a escribirte comunicándote lo ocurrido, cuando apareció en mi casa. Estuve en el café más tarde, charlando un rato con él. Los libros gustan mucho, pues los poemas son de gran fuerza y los grabados excelentes. Dime en que quieres que invierta su importe.
Días pasados pasé unas horas hablando con Maside. Como comprenderás, una gran parte de la conversación giró sobre tí y sobre la gran labor cultural que vienes realizando. Maside me prometió contestar a una interviú que le haré para la revista.
Yo estoy atravesando una temporada de decaimiento y crisis moral. Me siento muy cansado, y me faltan ánimos para todo. Muchas veces me inclino a reducir esta gran tensión de trabajo a que me hallo sometido, para realizar una vida más contemplativa. Hay muchos momentos en que me molesta hablar con la gente, y desearía no saber nada de nada. Espero que esta neurosis mía no adquiera carácter crónico. Mañana me traslado a la playa para pasar allí el verano. Aunque vendré todos los días a Vigo –no sé si te dije que desde finales del año pasado he abierto despacho independiente con mi hermano en Velázquez Moreno 36, 1º iz., la vida al aire libre y en soledad quizá me venga bien.
Nada más por hoy. Con saludos muy cariñosos a Maruja, y de Evelina para los dos, te envía el cordial abrazo de siempre
Fdez del Riego

1956-07-31
Carta de García Sabell a Seoane. 1956
Nova York
Santiago de Compostela
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de García Sabell a Seoane. 1956 en 31/07/1956


31-VII-1956
Sr. D.
Luis Seoane
BUENOS AIRES

Querido Luis:

Sólo dos líneas para pedirte un gran favor. Si puedes conseguir y enviarme dos cosas:
El número de LA SEMANA MÉDICA de Buenos Aires correspondiente al 22 de junio de 1944 que trae un trabajo de L. Herraiz titulado “Desnutrición alérgica”. O bien el microfilm de dicho trabajo.
Segunda cosa. La obra de Zilboorg Historia de la Psicología médica. Está publicada en alguna editorial argentina, pero ignoro en cual. Dime la forma de pago de estos encargos. Necesito la dirección de Rafael Dieste. Leí su trabajo sobre mi ensayo. Quiero escribirle. Estoy conmovido. ¡Cuántos recuerdos! Dale un gran abrazo de mi parte.
Por aquí todos seguimos bien. Casi contentos. Y con salud bien probada.
Saludos a Cuadrado, largo sollozo contenido. Y a Varela.
Elena y yo enviamos todo nuestro afecto a Maruja. Y para tí una aperta cerrada

Domingo

1956-08-11
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1956)
Trasalba
Lugo
Orixinal
1956-12-22
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1956)
Fingoi
Santiago de Compostela
Orixinal
1957-01-01
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1957)
Ourense
Orixinal
1957-03-29
Carta de Paz Andrade a Seoane. 1957
Nova York
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paz Andrade a Seoane. 1957 en 29/03/1957

Vigo, 29 marzal 1957

Querido Luis:

O comisario do Alberto Dodero, que se non chegóu debe estar a chegar a Buenos Aires, leva pra ti un sobre con bastantes fotografias, feitas por Isaac Diaz Pardo. Deixoun-as eiquí pra mandal-as en man de mensaxeiro seguro e non tuvemos outro n-esta tempada. Prometéu que faria a encomenda a domicilio, e leva o sobre direición e coido que até teléfono. Non debe, pois, perderse o envio, mais quero informarte por si se retarda ou quere recollel-o na sede da Compañia.
Isaac disponse a voar de novo par-a Arxentina. Ten feito recentemente algunhas pezas de cerámica verdadeiramente belas e graciosas. Cada dia vai manexando con mais dominio e novedade executiva, unha materia tan delicada, e todo o pequeno mundo das suas figuras fala en formas galegas limpamente renovadas. Teño unha gran fé no artista, pro tamen a teño no grande home que concentra no seu pequeno corpo. Ten unha concepción direita e dereita dos problemas da eisistenza galega, un ollo penetrante que cala até o cerne das cousas, e un armoñoso ritmo no xuizo sobr-os demais e sobre os feitos de cada hora.
Recibín no seu dia as catro monografias de arte, tan certeiramente escollidas. Non puden ainda entregar a de Domingo, porque non puden ainda pasar por Sant-Yago. El pasóu por Vigo de camiño pra Caracas, onde se atopa, mais eu non supen ren do seu viaxe. Cando volva terá o libro na casa, pois penso ir a Cruña n-estes dias.
Galicia Emigrante madurece en cada numaro un pouco. É un miragre mais que frorece na groria dos eisilados, ainda que a obra teña un home eixe a quén se deba a súa sustantividade. Agora ben, un esforzo tan fundamental e ben levado, recrama unha maor propagación. Cecais, n-este intre, o espallamento da órbita, penetrando con ela n-as zonas afins ou simpremente infruenciabres da Galiza, esixira certa suavización modal sin concesións ideoloxicas, mais a sementeira adquiriria un volume moito maor, e enchería un valeiro que se sinte cada dia mais, principalmente pra labrar horizontes ao esprito das mocedades. O tema está recramando unha cavilación mais fonda, e cecais algún dia poidamos adicarlla.
Pilar agradece moito, a ti e a Maruxa, vosa sempre viva lembranza. Transmite a tua ademirabre compañeira noso latexo mais cordial, c-unha aperta forte pra ti de

Valentín

P.D. Moitas lembranzas a Pepe Nuñez, Norberto e demais amigos escolleitos. Maside atopase en Vigo, mais estes dias tuvo unha volta de saude, da que se está repoñendo.

1957-04-01
Carta de García Sabell a Seoane. 1957
Caracas
Nova York
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de García Sabell a Seoane. 1957 en 01/04/1957


1.ABR. 1957

Sr. D. Luis Seoane
Bartolomé Mitre, 3793, 2º
BUENOS AIRES
(REP. ARGENTINA)

Aquí me tienes, querido Luis, trabajando a toda presión. En quince días he dado trece conferencias, repartidas entre la Fac. de Medicina, Biblioteca Nacional, Hospital Vargas, Casa de Galicia, Instituto Nacional de la Nutrición, Asociación de Escritores Venezolanos. Las cosas van saliendo bien y estoy satisfecho.
Os enviamos, en medio de esta baraúnda y sin tiempo casi ni para comer, un fuerte y cordial abrazo.

Domingo y Elena

1957-04-25
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1957)
Santiago de Compostela
Orixinal
1957-04-28
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1957)
Fingoi
Santiago de Compostela
Orixinal
1957-06-29
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1957)
Trasalba
Orixinal
1957-08-05
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1957)
Fingoi
Trasalba
Orixinal
1957-08-06
Carta de Zaid a Luís e Maruxa Seoane. 1957
Monterrey
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Zaid a Luís e Maruxa Seoane. 1957 en 06/08/1957


Monterrey, 6 de agosto de 1957

Queridos Maruja y Luis:

Ando por estas tierras sin acabar de llegar porque aún no dejo las otras. O sea, que andáis también por estas tierras, visitando, comentando y pintando. Esa compañía casi me excusaría de escribiros si no fuera por dejar algún rastro, un hilito de tinta, de nuestras andanzas invisibles.
En Monterrey, ando a veces por dentro y a veces por fuera. No acabo aún de ver en una sola imagen la ciudad y mis recuerdos de ella. Se me hace difícil porque andando por fuera me siento en una ciudad turca, o algo así, en un pueblo atrasado que quiere ser occidental y donde viven juntos la mugre y el nailon. Esto es una mezcla de lo sucio de Turquía, lo amorfo de Santos de Brasil, lo desteñido y sin aspiraciones de un pueblo triste del sur de Estados Unidos.
Cuando empecé a ver el color, en Europa y el Mediterráneo, en las calles, los museos y el mar, pensé que ciertos sentidos no se abren por temor a herirse. Ahora veo que es cierto. Cuando no veo nada en Monterrey, cuando ando por dentro, me muevo con libertad, como en un sistema de túneles que se maneja bien, donde se sabe que todo y todo mundo es familiar.
Así que hay que acusar a los pintores, a los que saben ver y comunicar lo que ven, de abrirle a uno los ojos. Se le echa a uno el mundo encima, y de momento no se sabe qué ver ni qué decir. Y ya no sólo por los colores, sino por muchas cosas, hay que acusar a un buen número de gallegos que encarnan un estilo superior de vida. Tanto revelan que casi rebelan. Comprendo que la gente haya querido deshacerse de Sócrates. Tenían ojos, pero no querían ver.
Me ha dado mucho gusto saber que os gustó la nota sobre el NTP. Erais clientela de primera fila para ver cómo salía y, de hecho, la conversación con Luis y Lorenzo me orientó y me animó muchísimo a hacerla así. Tenía que salir, además, casi por fuerzas, pues las salidas en falso se topaban con Rafael y Carmen. Aquí he estado hablando con varias personas sobre el Tratado. En especial con Seijas, un gallego economista y matemático, doctor extesis por la Central de Madrid y estudiante después en Harvard. Le han contado mucho de Rafael y el pobre ya no sabe qué pensar. Por eso está muy contento de conocerlo en un terreno donde se puedan entender: las matemáticas. Se ha quedado de una pieza cuando le dije que Rafael conocía a Hilbert al revés y al derecho. Así que ya tenemos candidato seguro a hacer un estudio serio del Tratado.
Encontré el Homenaje a la Torre de Hércules en Santiago. Lo mandé por correo y ahora lo estoy esperando con impaciencia para enseñárselo a los amigos, y también para presumirles un poco de la gente que traté en Buenos Aires.
Mando unas postales de Monterrey. La Purísima es lo que enseñan aquí a los turistas. Según fuertes secretas fidedignas, es una reducción a escala de la construcción de un hangar que fuese como ejemplo el libro de Resistencia de materiales del Prof. Torroja1 La magnífica torre es añadida. Tiene una escalera interior por donde no se sube al campanario, pues no tiene, sino a una bocina conectada a un aparato de alta fidelidad de grabación en cinta. Las campanadas grabadas creo que son importadas de Estados Unidos.
Carmen, Maruja (¡Maruja!), Lala, Marika, me dejaron mal acostumbrado. He andado como judío errante hasta encontrar una señora veracruzana que hace una comida mejor de lo que estila en Monterrey. La cocina de Carmen y Maruja ha quedado para mí [escrito na marxe esquerda:]en la región platónica del mundo de las ideas. Preferible es no hacer comparaciones con este mundo. ¿Y el mural? No es por nada, pero aquí están haciendo murales cada vez más grandes. Reportaré medidas para ver cómo anda la competencia. Parece que no queda sino este lugarcito para mandar unos abrazos de

Gabriel

1957-09-30
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1957)
Lugo
Ourense
Orixinal
1957-10-05
Carta de Paz Andrade a Seoane. 1957
Nova York
Vigo
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paz Andrade a Seoane. 1957 en 05/10/1957


5 oct. 1957

Sr. don LUIS SEOANE LÓPEZ
Pintor
Bartolomé Mitre 3793, 2º, F
Buenos Aires

Querido Luis:

Somentes agora escomenzo a ter un pouco de marxe nas miñas angueiras pra me comunicar con vos. Un chega co-a y-alma poboada de imaxes quentes, que siguen vivindo nun, e que cecais fan menos doada a readaptación ao crima tradicional. Os sentimentos latentes reacendense e un volta co curazón cheo de dividas, que ben quixera pagar e cecais non poida.
Maside foi operado en Santiago. Tiña un bullote calcareo na vexiga, que debia agravar o seu proceso diabético. A intervención foi rápida –4 ou 5 minutos–, e ao seguinte dia, cheo de ledicia, escoitéi a sua voz pol-o telefono. Liberamon-os todos d-unha grave inquedanza. Isaac leva unhos gravados en madeira que Carlos envia pra tí. Isaac sahiu no Alberto Dodero e coido que chegará o 17 ou 18. Estuvemos a bordo pra despedil-o.
Escribín a Barcelona pol-o anuncio de qué falamos. A xestión foi encomendada a Luis Suarez Delgado, Av. Mistral, 22. E dime en carta do 27:

“a pubricidade de Empresa fáise nas representacións, por conta das mesmas, cada localidade, con absoluta autonomia. Eiquí supervisan a propaganda e, en alguns artigos, recomendana, pero non a dirixen nin a pagan, por estar comprendida nas concesións”.

Suarez dime que con moito gusto serviría a Galicia Emigrante, da que xa ten conocimento. En Sao Paulo faléi do asunto con Luis Vidal Reis, Medico, Barao de Itapetininga, 120. É unha gran persoa, con sentimento galego, mais preside a “Casa de Cervantes”, filial do Instituto de C[ultura] H[ispánica]. Alí hai mais xente galega, e unha nacente “Casa de Galicia”, presidida por un elemento estimable, Evaristo Vazquez Juncal, Rua Sao Joaquim, 567. Cecais a persoa mais axeitada para representar a Galicia Emigrante pudera ser Jacobo Caldelas Nuñes, rapaz novo, galego, Direitor de Pubricidade do Programa 7 Días na TV, semanario. Ten un estudo-apartamento en Rua Frederico Steidel, 137, 2º andar.
En Rio estuven con algunha xente intresante tamen, mais coido que a relación debe ser estabelecida con José Landeira Irago. Foi redactor-xefe de La Noche en Santiago. Vive en Miguel Lemos 124, apto. 803, Copacabana, Rio de Janeiro. É un rapaz moi ao dia, de boa pruma e crara mentalidade.
Non esquecin canto falamos de compoñer un comentario pra cada numaro sobre un tema economico galego. Cecais logo poida enviarche o primeiro. Estóu por agora poñendo en punto moitas cousas, pra recomenzar a traballar arréu e a fundo, se podo. Quero despachar o libro das conferenzas, ainda que unha cousa non impedirá outra.
Os libros que me entregache ao sahir –un sobre Braque e outro de reproduccións clásicas–, non viñan adicados nin con destiñatario expreso. Si de palabra me foi dito, esquecín a indicación.
Por Isaac terás información de que os choidos en si mesmos siguen na sua. E até chegando a unha frialdade persoal molesta, como se un tuvera que eisaminar a conciencia. Agora preparan unha edición moi costosa d-un diccionario semi-enciclopedico, con leixico galego e narración castelán, escomenzado hai 50 anos por don Eladio Rodriguez Gonzalez. A obra cecais teña moito de aproveitable, no tocante a aportación directa do autor, mais sospeito que hoxe resultará anacrónica en canto a tecnica e a outros aspectos. Teremos de seguir moito tempo ainda sen dispor d-un verdadeiro instrumento de traballo, moderno, practico e compreto.
Chegóu Vazquez Iglesias, pra reembarcar. Onte a noite foille oferecida unha comida pol-o pequeno clan, gardandose moito de enteirar os demais. Se non fora que Otero canta todo non nos enteirariamos siquera, é o festexado tampouco da motivazon das ausenzas.
Teño a miña xente en Valdeorras. Non voltará até o 13 ou 14, mais tanto Alfonsiño como Pilar, pra Maruxa e prá ti, envian a lembranza mais viva.

Recibidea coa mellor e mais fonda aperta de

Valentín

P.D. Pra facer o reportaxe en Vida Gallega, ademais das fotos que truxen, precisaria un retrato teu, e si pudera ser, unha boa do mural de Centro Lucense.

1957-10-08
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1957)
Santiago de Compostela
Lugo
Orixinal
1957-10-19
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1957)
Trasalba
Lugo
Orixinal
1957-10-27
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1957)
Santiago de Compostela
Orixinal
1957-12-26
Carta de Zegrí a Seoane. 1957
Nova York
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Zegrí a Seoane. 1957 en 26/12/1957


Diciembre 26 de 1957

Sr. Luis Seoane
Bartolomé Mitre 3793, 2º F
Buenos Aires

Estimado amigo:

Motivo a las ocupaciones –o mejor dicho, al recargo de ocupaciones con motivo de las Fiestas de Navidad– contesto con algún atraso a su última carta. Le incluyo en ésta nuestro cheque por US$60.00 en pago de cosas suyas vendidas en esta Galería hasta esta fecha. Al mismo tiempo, vuelvo a recordarle algo que creo haberle mencionado en otra carta de hace meses atrás. Se trata del cuadro suyo que vino a los Estados Unidos en esa gran exposición oficial argentina. La exposición elefantíasica. Un cliente de esta Galería me manifestó hace meses atrás que tenía interés en adquirir esa obra. Lo he visto últimamente y me ha preguntado si tenía noticias de Usted. Yo prometí volver a escribirle. Yo no vi la exposición y no pude darle idea de precio. Pero él se ha orientado por lo que ha visto de Usted en esta Galería y me manifestó que no pagaría más de unos 175 o 200 dólares. Espero su contestación al respecto.
Pasando ahora a su nuevo Libro de Tapas. Debo decirle que aún me quedan algunos ejemplares del primero. Este segundo no se diferencia mucho del primero lo cual reduce sus posibilidades de venta entre nuestra clientela. El precio me parece también un poco prohibitivo. Tengo interés en tener todo lo que Usted publique y me gustaría recibir por lo tanto –para empezar– 10 ejemplares. Es verdad que yo le hablé de un centenar. Pero no podría tomar esta cantidad de un solo golpe. He hecho traer mucho libro de México últimamente y la venta de libros ha decaído este año. De manera que tengo demasiada existencia de obras. Es decir, demasiado en bodega de acuerdo con nuestra capacidad de espacio y de pago. No recuerdo el descuento que hace Bonino. Pero espero por lo menos el 40%. Mucho mejor para la promoción de la obra si se pudiera obtener el 50%. Esto es para poder ofrecerlo a otras librerías y bibliotecas a las cuales siempre hay que hacerles un descuento respectivo.
Por supuesto que me gustaría recibir más grabados suyos. Cuando venga Bonino, yo podría enviarle de regreso algunas o la mayor parte de las telas (en un rollo) de las telas que quedaron en esta de su exposición. Infórmeme al respecto.
En nuestro programa inmediato de exposiciones, tenemos las siguientes muestras en orden cronológicos. Exposiciones individuales; Eudoro Silvera de Panamá, Francisco Otta de Chile, Belain (dibujante) y Cabrera (escultura) de México. Exposiciones de grupos: una de pintores haitianos jóvenes y otra de pintores jóvenes ecuatorianos. Estas exposiciones nos ocuparán hasta la primavera. Es decir, comienzos de Mayo.
La Galería ha seguido creciendo; en nombre y público. Pero el crecimiento es lento, au ralenti, aunque continuo. Lo cual significa que la lucha continúa. La mayor dificultad (económica) en nuestra labor es la escala ascendente de gastos que requiere el funcionamiento de la sala. Aquí todo es excesivamente caro: arriendo, publicidad, imprenta, etc., etc. Y estos gastos tienden siempre a crecer con el crecimiento en años y prestigio de la “modesta empresa”.
Pero a pesar de todo, seguimos trabajando con el mismo entusiasmo de siempre. El resto ya no depende de nosotros.
Les deseamos a Ustedes toda clase de felicidades y éxitos en el nuevo año. Siempre se le recuerda con mucho cariño. ¿Cómo sigue BOTELLA AL MAR? Y el amigo Cuadrado?

Nuevamente, con nuestros mejores deseos para su bienestar y éxitos.

Armando Zegrí

1958-01-17
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1958)
Fingoi
Trasalba
Orixinal
1958-02-28
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1958
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1958 en 28/02/1958

[Carta manuscrita]
Vigo 28-feb. 1958
Sr. D. Luís Seoane
Buenos Aires

Mi querido amigo:
Por fín recibí una carta tuya, que me produjo gran alegría. Los libros que te envié son un obsequio mío de manera que no tienes porque hablarme de su pago.
Ya sabrás la noticia de la muerte de Pimentel. Murió de un ataque al corazón, y la desgracia nos abrumó a todos. Aprovechando una carta que le escribí a Blanco Amor, contestando a otra suya, le dije que te transmitiese la noticia. Fole me envió el artículo que te adjunto para que te lo hiciese llegar con el ruego de que lo publicases en la revista, ilustrándolo con el dibujo de Souto.
Te acompaño, también, una interviú con Parga Pondal, y cuatro fotos.
Días pasados se casó Mercedes Ruibal con un arquitecto de Vigo, amigo nuestro, y que lo es también de Elena Colmeiro.
Recibí una carta del Centro Gallego, comunicándome la decisión de que se editase aquí la obra completa de Cabanillas. Antes habrá que realizar ciertos trámites para solicitar el correspondiente permiso.
Haz el favor de indicarle a Fernández que considere bajas como receptores de la Revista a Peña Rey y Pimentel por haber fallecido ambos. Fole me dice si le podríais mandar a él la que enviábais a este último, porque tiene mucho interés en coleccionarla. Su dirección es: Ángel Fole –Cine España– Lugo.
El otro día publiqué una nota sobre Grandeza y decadencia del Reino de Galicia, cuyo recorte te remití por correo ordinario. Hoy te mando, también, por el mismo conducto una página de El Progreso dedicada a Pimentel.
La prensa de aquí ha difundido que el primer premio Mourente se le adjudicó a un artículo de Moure Mariño.
Ayer me enseñaron un ejemplar de Carta de Galicia que edita la Casa de América, y ví que en primera plana reproduce un dibujo tuyo.
Me escribió Barbeito dos largas cartas, contestándome a los reproches que le hice por ciertos aspectos de su Guía de Galicia. Dice que en una próxima reedición de la obra, corregirá los motivos que dieron pie a los reproches.
La monografía de tu pintura la solicitan con bastante frecuencia de muy diversos sitios. Observo, además, que varios artistas jóvenes te citan en sus interviús a la prensa, como una figura representativa de la pintura gallega contemporánea.
A García Sabell acaban de elegirlo académico numerario de la Gallega.
Supongo que recibirías el libro de Rof Carballo. Y nada más por el momento.
Saludos muy cariñosos a Maruja, de Evelina para los dos, y un cordial abrazo para tí, de

Fdez del Riego

1958-03-05
Telegrama de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1958)
Lugo
Orixinal
1958-03-18
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1958)
Trasalba
Lugo
Orixinal
1958-04-28
Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1958
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1958 en 28/04/1958

Buenos Aires, 28 de abril de 1958
Sr. D.
Francisco Fernández Del Riego
Vigo.

Querido Del Riego:
No tengo necesidad de presentarle al Dr. Scheimberg y a su señora, Aída, que vosotros conocisteis en ésta. Ni tampoco de decirte que los orientes, que les presentes amigos comunes y que le hagas de Galicia la propaganda que el Patrimonio Nacional de Turismo generalmente no hace. Solo quiero darte con estas líneas señales de vida y decirte que seguramente antes de que lleguen el Dr. Scheimberg y su señora habrás recibido alguna carta mía que conteste a las muchas respuestas que te debo. Me gustaría, eso sí, que conociesen Santa Tecla y los alrededores de Vigo y que les marcáseis los itinerarios mejores para que no desaprovechen los breves días de su estancia en Galicia.
Recibid Evelina y tu, con el saludo para los dos de Maruja y mío, el fuerte abrazo de tu amigo:

Seoane

Te mando las 1.000 pesetas que corresponden a tu colaboración para Ediciones Imp. López, que compramos en ésta por parecernos que te resultaría mejor que haciéndolo ahí.

1958-05-13
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1958)
Trasalba
Lugo
Orixinal
1958-05-15
Carta de Seoane a Maiztegui. 1958
Bos Aires
Madrid
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Maiztegui. 1958 en 15/05/1958


Buenos Aires, 15 de mayo de 1958

Sr. D.
Isidro Maiztegui
Madrid

Querido Maiztegui:

Te llevan estas líneas el Dr. Scheimberg y Aída, su señora, a quienes seguramente tú conoces. Ellos te recuerdan de haber estado contigo en alguna reunión de amigos comunes. Conocen Madrid, pero me gustaría que no dejasen esa ciudad sin que estuviesen contigo.
Ellos te contarán de todos nosotros que trabajamos como forzados, con la única ventaja de que de momento lo hacemos sin látigos. Te contestaré uno de estos días, con más tiempo, a tu carta y perdóname por mi silencio y por la pereza que me produce el escribir.

Recibe un gran abrazo de tu amigo:

[Seoane]

1958-05-24
Carta de Scheimberg a Luís e Maruxa Seoane. 1958
Santiago de Compostela
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Scheimberg a Luís e Maruxa Seoane. 1958 en 24/05/1958


Sgo., 24 mayo [1]958

A n/ muy queridos amigos Maruja y Luís Seoane:

Después de haber pasado dos días inolvidables con el matrimonio Del Riego, llegamos el jueves a esta su entrañable –y también ya n/ Santiago–. Sus monumentos y sus calles las hemos repasado como si fueran las páginas de un libro de texto (pero de una asignatura que se ama). Qué hondo han calado Vds. en el corazón de sus amigos de aquí (como en los de allá, por otra parte) y con qué cariño los recuerdan. Vimos a Maside–que en este momento está malo y guarda cama. Ayer recorrimos iglesias y calles con el Dr. Bouza Brey, que nos entregó toda una tarde (no presentó un admirador suyo: el P. Jesús Carro) y hoy pasamos una tarde magnífica con el doctor García Sabell y su esposa (qué gran persona es!): Tengo en mi cartera para entregarle personalmente una foto suya (de él) en su despacho, rodeado de cosas suyas, firmada por varios amigos suyos que allí encontramos, todos muy interesantes. Ya verá. Y ahora hasta pronto.

Saludos de Aída y un abrazo de

Scheimberg

1958-05-27
Carta de Scheimberg a Seoane. 1958
A Coruña
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Scheimberg a Seoane. 1958 en 27/05/1958


27 mayo 1958

Sra. Maruja Seoane
Bmé. Mitre 3793, 2º F
Buenos Aires
República Argentina

Desde esta Torre de Hércules, cuyos 230 y pico de escalones subí en homenaje a Luis, y a Rafael Dieste –su prologuista– les enviamos un muy entrañable saludo, Aída y yo.

Scheimberg
Aida

[Escrito por Aida Scheinberg:] Te escribiré desde Madrid. Vale.

1958-06-14
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1958)
Trasalba
Lugo
Orixinal
1958-06-23
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1958)
Fingoi
Trasalba
Orixinal
1958-07-24
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1958)
Santiago de Compostela
Orixinal
1958-07-27
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1958)
Fingoi
Trasalba
Orixinal
1958-09-22
Carta de Scheimberg a Seoane. 1958
Agrigento
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Scheimberg a Seoane. 1958 en 22/09/1958


Agrigento (Albergo dei Templi), 22 sept. [1]958

Querido amigo Seoane:

Mañana a las 8 salimos pª Siracusa, desde donde quiero despacharle esta carta pª que Vd. la reciba no más tarde del día 27. Así estaremos presentes, Aída y yo, el día de la clausura de su Exposición. Deseamos que haya tenido éxito. Con Vd. y Maruja, pues, y los amigos que van a rodear su mesa... Y ahora, pª que nos sigan en esta etapa de n/ viaje, ahora va el prontuario de los últimos días. El 18 llegamos a Palermo, a las 17 y 15, después de un vuelo de 1 hora y cuarto desde Nápoles, sobre un mar tranquilo como un lago y con el espectáculo de los Apeninos a n/ izquierda. Cuando descendimos del avión, el sol comenzaba a ocultarse detrás de las montañas que encierran a Palermo dentro de una herradura perfecta, presagio de buena suerte. Palermo es como una hermana menor de Nápoles, pero sin la obsesión de lo monumental, tan común a casi todas las grandes ciudades de Italia. Influencia castellana, con su sobriedad natural en todos los órdenes de la vida?, o debido a la proximidad de los Templos griegos, maravilla de proporción? Lo ignoro. En Sicilia, lo mismo que en Nápoles, abundan los apellidos españoles y el siciliano está orgulloso del legado español –que es aquí más pronunciado que en Nápoles, sobre todo en la edificación. Si no fuera por el idioma y los gestos exagerados, al cruzar las aldeas de Sicilia uno se creería atravesando poblachos de Castilla. Hasta su misma aridez y el mismo color de su tierra seca. –Vía Maqueda, nos dice un comerciante de la calle Venezia (con la que aquella se encuentra), tratando de darle el acento castellano; y agrega, orgulloso –como si se tratara de un título nobiliario: –É un nomme spagnuolo. En cuanto a lo demás, el mismo hablar a gritos de los napolitanos y una suciedad aún mayor, si cabe, que en Nápoles. Una suciedad que no se recata y que no crea que tenga igual en ninguna ciudad civilizada. Los sicilianos pobres viven prácticamente en las calles. Calles sucias, que nunca se barren, y donde tienen sus negocios o sus pequeños talleres. Allí trabajan, o se pasan las horas del día jugando a la barajas, o mirando pasar –o no mirando siquiera. Donde hay una puerta y una mesa, hay hombres –y aun niños, jugando a las cartas–. En Palermo y en las aldeas próximas, que atravesamos dos días después. Y en todas partes, abundan los niños. Aquí los niños se reproducen como las moscas y trabajan casi desde que pueden andar sobre sus pies, como mandaderos, o ayudantes de mozos y camareros, o simplemente pidiendo monedas a los extranjeros: –Hay que enseñarles a trabajar desde chicos, nos dice la dueña de una Trattoria donde entramos a cenar, refiriéndose a un gurrumín que no debía tener más de 8 años y que nos alcanzaba los platos de comida. La cuenta sumaba 1.050 liras. Dejé 1.100 y le dije al chico: “50 liras son para ti”. El chico, que no conocía el valor de las monedas todavía, pretendió quedarse la moneda de 100 liras, lo que le valió una paliza, y que la patrona (creo que tía del chico) se guardara el vuelto. Los italianos son ladrones, me dijo el mozo, pretendiendo congraciarse con nosotros, mientras el niño pasó corriendo hacia la calle y mirándonos con rencor, convencido de que yo le había querido jugar una mala pasada. Me acordé de Don Quijote y del zagal que quiso librarse de la paliza que le daba su amo... Pero que no conozcan el valor de la moneda no es frecuente. Desde chicos ejercen el comercio a su manera, o se ejercitan jugando por dinero a la vista de los policías. En las casas sólo entran pª dormir. Generalmente, se trata de una sola pieza, donde rara vez se enciende la luz, que es dormitorio y comedor y cocina y donde toda la familia duerme en promiscuidad –casi siempre sin desvestirse y, naturalmente, sin bañarse. Con todo, Palermo es una ciudad hermosa y, como Nápoles, llena de color, ese color que atrae a los turistas y que a los sicilianos pudientes (que, como en todas partes, viven bien –aunque sin preocuparse mucho, también ellos, de la higiene) les avergüenza. Se extiende, Palermo, como un arco sobre un golfo de agua azul, cortada por 4 o 5 avenidas modernas y –éstas sí limpias–. Y entre una y otra avenida, las callecitas estrechas y sucias donde los negocios casi se dividen por ramos: la calle de las bicicleterías, la de marquerías y cromos del peor gusto, la de tallercitos de carpintería, etc. Y la más característica de todas: la calle Venezia, que va de la vía Roma a la de Maqueda, materialmente cubierta de pescaderías y freedurías y de puestos de verduras y frutas... En una de estas calles está el Museo Nacional, hoy nada más que Arqueológico, donde se encuentran piezas de escultura y de arquitectura, casi únicos, extraídas de las excavaciones que se están realizando en gran escala en toda Sicilia, sobre todo en Segesta, Selinunte y Agrigento, bien clasificados y con notas explicativas de suma sencillez. Otras cosas dignas de verse y que, naturalmente, visitaos, son su catedral y, sobre todo, el Palacio Real cuya Capilla Palatina, totalmente revestida por dentro de mosaicos de los siglos XII o XIII, de una belleza extraordinaria. Como lo son de igual belleza los mosaicos de la Igl. la Martorana. Y ya en otro orden, la pequeña Igl. S. Cataldo, de estilo normando y con gran influencia musulmana, de un interior severo, casi ascético. Es realmente notable aquí la cantidad de Iglesias con influencia de estilo normando (por ejemplo, la Catedral de Agrigento) –que mi ignorancia de la historia no me permite explicar. De los mosaicos de la capilla Palatina y de la Martorana, llevo unos pocos diapositivos que pasaré en Buenos Aires para regalo de los amigos.
El 20 nos levantamos muy temprano pª salir pª Agrigento en un ómnibus de la CIAT. Desde la ventana de n/ hotel y a esa hora, el monte Pellegrino, que encierra a la bahía por uno de sus lados, se veía como una enorme mancha carmesí, como si se le hubiera volcado un tintero de tinta roja encima. A las 8 salimos pª Agrigento, adonde debimos llegar casi a las 8 de la noche. Total, unos 380 km (contando las vueltas y revueltas), costeando un mar casi siempre maravillosamente azul, o internándonos, por momentos, un poco tierra adentro, y con la compañía de sus montañas áridas, grises o amarillentas, y con un paisaje que igualmente nos recuerda el paisaje castellano. Aquí la tierra es seca y el agua poco abundante, y hay que trabajarla mucho pª obtener un rendimiento casi siempre nada más que discreto. Solamente en las pequeñas zonas donde las tierras se han distribuido en virtud de una ley agraria que el gobierno democristiano sólo aplica con cuentagotas, las obras de riego se multiplican y la producción ha aumentado visualmente –al mismo tiempo que se ha abandonado la monocultura (uvas y/o aceites) –tan fatal pª el campesino, al mismo tiempo que provechosa pª los acopiadores de la ciudad. Hemos visto abundantes parcelas con siembras de algodón, hermosas con sus capullos blancos, algunas ya listas pª cosechar. Este año parece ser que la cosecha de la uva ha sido particularmente abundante, y durante mi trayecto era interminable la fila de carretas o de mulas cargadas de enormes cestos de uvas –como una procesión báquica, pero en la que en vez de Baco, hinchado de vino y encendido en deseos lúbricos, los que los transportaban eran campesinos sucios, miserablemente vestidos y de aspecto casi siempre miserable sus rostros. Esa uva será mañana el vino de los otros mientras a ellos les faltará quizás pª cubrir los precios de los arrendamientos y el pago de los impuestos cada vez mayores. A las 11 y media llegamos a Segesta. Alguna vez, en tiempos de la colonización griega, debió ser un centro de población importante; hoy es nada más que una colina y, en su parte más alta, los restos, admirablemente conservados, de un templo dórico, con sus 36 columnas casi sin retocar y sus metopas y cornisones (Rotzait le dará los nombres técnicos, que yo desconozco). Qué maravilla, Seoane, de proporción y de majestad! No le miento si le digo que casi caigo de rodilla de la emoción. Era mi primer encuentro con Grecia... Era tal mi entusiasmo que tomé un ligero apunte a pluma –que, felizmente, no tendré que utilizar, pues en una taberna y fonda hay, perdida en esa soledad, próxima al Templo, encontré unas buenas postales– y, ya aquí, en Agrigento, un diapositivo perfecto. Ya verá Vd. almorzamos en Èrice, en una hostería emplazada sobre el monte Giulia, a unos 500 ms. sobre el nivel del mar y desde donde se domina –como bien dicen las guías turísticas– una hermosa vista. En Èrice termina el mar Tirreno, mar italiano, y después de Trapani viajamos teniendo casi siempre a la vista el mar Mediterráneo –encuentro y camino de tantas civilizaciones ilustres. Es un mar con sabor a hogar, a cosa propia. Luego, Selinunte, donde se levantan restos de otro templo dórico –que arquitectos y arqueólogos tratan de reconstruir con la montaña de piedras que, como un mar revuelto, allí están amontonados–. Luego Sciacca y Puerto Empédocles y ya, con la noche encima, entramos en Agrigento, guiados por los restos de un Templo de Hércules, el de la Concordia (uno de los mejor conservados, según la Guía Azul) y el llamado de Juno –emplazados en una de las colinas que rodean a Agrigento y que esa noche (no sé aún por qué) nos esperaban profusamente iluminados y haciendo de embajadores maravillosos pª recibirnos en Agrigento.
Yo me he preguntado muchas veces, Seoane, durante este viaje por qué ha sido tan fuerte en mí el impacto ante la visión del Templo Dórico de Segesta y porqué, en cambio, no me conmueve en igual medida la escultura griega. Como respuesta provisioria, me he dado ésta: Que los griegos han tratado al cuerpo humano como una arquitectura ideal y si en ésta, la arquitectura, basta el equilibrio de las proporciones, que yo llamo gracia, en el cuerpo humano, lejos de ser una cualidad, puede ser un defecto...
Pero dejemos esto. Ya estamos en Agrigento, centro de una época de cultura griega. Nos alojamos en un hotel que está a la entrada de la ciudad, a unos 50 ms. del camino Nacional y a casi 200 ms. más abajo del punto más alto, donde está su Catedral. Es un viejo caserón de estilo castellano, en medio de palmeras y pinos y otros árboles cuya especie ignoro, y con un algibe de piedra, en desuso, realmente hermoso. Un de las ventanas de n/ pieza, en un 4º piso, mira hacia la colina de los Templos. Más allá, se ve el mar: una línea gris en el horizonte. Desde este balcón nos quedamos a contemplar los Templos hasta que las luces que los iluminan se apagaron.
Hace dos días que no leo un diario, y por un momento, me olvido de las cosas que nos rodean y pienso que soy nada más que un contemporáneo de aquellos hombres que concibieron y levantaron esos Templos. Y me siento orgulloso de ellos... O, ya luego, pero siempre ajeno al calendario, pienso que es el 29 de abril, cuando Aída y yo nos embarcábamos en Buenos Aires, llenos de inquietud por el temor de que no le dejasen a Frondizi hacerse cargo del gobierno, pero también llenos de esperanzas en la obra que va a realizar. Qué hermosos discursos los suyos, colmando la medida sin de nuestros sueños, por lo menos de nuestras más inmediatas aspiraciones. Pero el silencio absoluto que nos rodea y la noche me devuelven a mí mismo, Dios mío! Qué fueron de nuestros sueños, qué de nuestra fé? Y todo el amargor y la desesperanza de su tan honda carta del día 4 me contagian y me devuelven a la triste realidad de n/ calendario argentino. Que el cielo, o el diablo, nos den fuerzas pª resistir. Al día siguiente, volveré a recuperar esperanzas al contacto con estas piedras ilustres –que son historia–. Y dejo para otro momento la descripción de n/ caminatas en esta Agrigento que tan extraordinaria impresión nos ha producido a Aída y a mí.
Perdóneme, Seoane, esta pesada crónica y piense que se la escribo nada más que para sentirme más cerca de los amigos. A todos ellos, a Maruja y a Vd., de parte de Aída y n/, un grande y cordial abrazo.

Scheimberg

1958-10-12
Carta de Scheimberg a Seoane. 1958
Roma
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Scheimberg a Seoane. 1958 en 12/10/1958


Roma (Hotel Sistina), 12 oct., [1]958

Amigo Seoane:

Esta no pretende ser una carta. En vísperas de n/ salida para Orvieto, Siena, talvez Pisa o San Gimignano, etc., no quiero dejar sin respuesta la pregunta que formula Maruja en el menú de la comida dada por los amigos a Falcini, a saber: Si recibimos el catálogo que Vd. me ha mandado de su exposición. Si lo recibimos, e incluso yo le escribí a Vd. desde Agrigento una carta que despaché a mi llegada a Siracusa –que, esta sí, me temo que Vd. no haya recibido. Lleva fecha 22 de septiembre. De la misma –como de todas las [que] escribo– guardo copia, pues tengo la costumbre de escribir con carbónico. Me temo, asimismo, que varias cartas despachadas por mí en los días que coincidieron con la huelga de correos en Buenos Aires se hayan perdido. Así, por ejemplo:
A Vd., la expresada carta.
A Kornblith, una del 8 de sept. despachada de Roma y otra, también de Roma, del 30 de sept.
A Sofovich, de Roma, el 10 sept.
A Falcini, una de Nápoles, del 17 de sept., y otra de Taormina del 27 del mismo mes; y por último,
a Kaufman, una del 1º de oct., despachada de Roma en vísperas de n/ salida para Israel.
Tampoco puedo saber si Augusto recibió una mía del 25 de agosto, despachada de Florencia, y si recibió varios paquetes con impresos (catálogos, guías, postales, etc.) despachados desde Venecia–dos– y dos desde Roma. Dejo esta pesquisa a cargo de Maruja, para el caso de que tenga tiempo para ello y no tenga cosa mejor en qué perder su tiempo. Desde luego, cualquier respuesta deberá dirigírsenos a París, donde tenemos el propósito de estar, por lo menos, desde el 21 hasta el 31 de este mes. Si este pedido es desconsiderado –y empiezo desde ya a creer que lo es– que lo pase Maruja por alto y yo no me enojaré por ello.
Hoy me proponía escribir a Kornblith mis impresiones del viaje relámpago que hicimos a Israel; pero, la verdad, aún no estoy en condiciones de hacerlo. Siete días enteros recorriendo medio Israel en automóvil y una parte en avión por sitios tan dispares como son Tel-Aviv y Jerusalem, o el puerto de Ashkelón en cuyas proximidades se encuentran los restos del supuesto Templo destruido por Samsón (sic) o Cafarnaum, donde se encuentran las ruinas de una de las más antiguas Sinagogas –que luego fue creo que Templo romano y más tarde cristiano; o Nazareth, donde los cristianos veneran los supuestos restos de la casa donde María fue visitada por el Ángel de la Anunciación y donde Jesús habría pasado los años de su adolescencia oscura... Todo un mundo, o varios mundos, que sobreviven en cierto modo con características propias. Necesito realmente tiempo y calma para reconstruir todo esto. Pero, esto sí puedo anticiparle: a pesar de todos los reparos que pueden hacerse –y que yo comparto– es lo cierto que los adjetivos: extraordinario, maravilloso, etc, los he tenido que emplear aquí con frecuencia. Lástima que una mala política –que por momentos parece en vías de rectificarse– puede poner en peligro aún la existencia misma de Israel. Pero de todo esto ya hablaré más adelante, en cuanto haya puesto un poco de orden mis ideas. Lamentablemente, no he tomado apuntes y mi memoria no es siempre mi mejor colaborador. Me alegro de haber visitado Israel y sólo lamento hoy la exigüidad del tiempo que he destinado a esta visita –tanto para valorar las cosas en pro como las en contra que pueden decirse. Pero no sigo. Esta, repito, no pretende ser una carta sino un acuse de recibo.
Muchas gracias a Vd. y a Maruja, muchas gracias a todos los amigos, porque nos recuerdan. Aquí, tan lejos de la patria, nosotros los recordamos a todas horas y los extrañamos. Para todos, un gran abrazo de Aída y mío.

Scheimberg

1958-10-18
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1958)
Trasalba
Lugo
Orixinal
1958-10-19
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1958)
Fingoi
Trasalba
Orixinal
1958-11-11
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1958)
Trasalba
Lugo
Orixinal
1958-11-14
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1958)
Fingoi
Trasalba
Orixinal
1958-11-25
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1958)
Trasalba
Lugo
Orixinal
1958-12-03
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1958)
Fingoi
Trasalba
Orixinal
1958-12-22
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1958)
Fingoi
Trasalba
Orixinal
1958-12-31
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1958)
Trasalba
Lugo
Orixinal
1959-01-10
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1959)
Ourense
Orixinal
1959-01-17
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1959)
Ourense
Lugo
Orixinal
1959-01-17
Carta de Carballo Calero a Álvarez Blázquez (1959)
Lugo
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Carballo Calero a Álvarez Blázquez (1959) en 17/01/1959

Fingoy, 19 xaneiro, 1959

Sr. Don Xosé María Álvarez Blázquez
Vigo
Meu querido amigo: Recibín a túa carta. Farei todo o posible por averiguar o que desexas, inda que hoxe non hai en Lugo persoa a que se dirixir con espranzas certas de que nos tire de dúbidas. Niste mesmo intre póñome en movimento e consultarei a todo o mundo que teña cara de nos poder dar unha pista. Calquer cousa que averigüe cha comunicaréi de contado. A túa carta, inda que escrita o 14, chegóu o 17, domingo. Eiquí temos peatón, e cando o tempo é duro, deixa o reparto para cando mellore.
Gracias pola oferta do manuscrito. Tamén quería ver o teu propio traballo.
Agardo con vivo interese a pubricación da Escolma II.
Unha forte aperta. R. Carballo Calero.

1959-01-28
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1959)
Fingoi
Ourense
Orixinal
1959-02-26
Carta de Otero Espasandín a Seoane. 1959
Washington, D.C.
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Otero Espasandín a Seoane. 1959 en 26/02/1959

[Manuscrito:] Washington, 26 de febrero de 1959

Querido Seoane:

Hace cosa de unas semanas recibí un paquete de libros y revistas tuyos. Esta carta, que tuve que demorar por razones de familia más de lo debido, tiene por objeto agradecerte el envío en primer lugar y en segundo, darte a vuela pluma mi parecer sobre el esfuerzo editorial que vienes haciendo con la ayuda de Baltar y otros amigos.
El abrir el paquete fue una sorpresa muy grata; como un chiquillo me puse a barajar el contenido y pasé de una publicación a otra atraído por los colores, las ilustraciones, los formatos, los títulos..., con la excepción de A fiestra baldeira, todos nuevos para mí. Repuesto de la sorpresa del momento, eché mano a Grandeza y decadencia del Reino de Galicia y, a pesar de lo mucho que otros títulos me atraían, no lo solté hasta llegar a la última página. Me interesaba el asunto en primer lugar y luego me ganaron las demás cualidades del libro: estilo claro y directo, ponderación del conjunto, enfoque “atlántico” del tema, selecta bibliografía, etc. Creo que eliminando ciertas reiteraciones (más frecuentes al comienzo de los capítulos), dividiendo el texto de cada capítulo en discretos encabezamientos, eliminando algunas erratas, añadiendo unos cuantos mapas y fotografías bien escogidos y elaborados, esta obra se convierte en un estupendo manual de Historia de Galicia. Por mi parte, siento mucho no haberme encontrado hace muchos años con un libro como éste, don de ni el amor a Galicia ni un lirismo atropellado restan objetividad, ponderación, equilibrio y valor histórico y didáctico a la obra. Ojalá que ésta se agote cuando antes y en una segunda edición tengáis en cuenta los pormenores indicados y otros –índices de autores y analíticos, cuadros de linajes y reyes, tanto de Galicia como de León, Portugal, Castilla, Navarra, etc.– que, sin encarecer la obra y alejarla de las posibilidades económicas del lector, destaquen sus méritos fundamentales. La portada es, como en general la de todos los libros y revistas que me enviaste, un acierto definitivo. Varios amigos de aquí se quedaron muy sorprendidos por la gracia consumada de estos libritos, que tanto contrasta con la petulancia y la mostrenquez de lo que por aquí se publica. No menos les sorprendió que se tratase de un esfuerzo individual y que en Buenos Aires se publiquen libros y revistas en gallego. Pero este es asunto para otra carta.
A fiestra baldeira –creo que rehecha de arriba abajo– es una joya literaria y un primor editorial. Tanto el texto como la cubierta tienen la exquisitez de la Ría de Arosa vista desde la citanía de Santa Eugenia de Ribeira o desde el Barbanza en una mañana luminosa de primavera, toda ella florecida de velas diminutas y sus aguas flameando bajo la “lestía”. Tiempo llegará en que se represente en cada teatro, grande o pequeño, de las ciudades y villas costeras de Galicia, y en que un nutrido grupo de artistas gallegos hagan de ella una película estupenda, con toda la Galicia marinera por fondo: tabernas, peiráns, mercados, barcas, cons, playas, redes..., todo en fin cuanto –de cerca o de lejos– nutre A fiestra baldeira tal como acaba de llegarme. Otro libro que leí muy pronto fue el de Fole, por lo que me gustó su libro anterior A lus d´un candil. Es un poco chocarrero, pero tiene frescura de lenguaje, una espontaneidad casi aldeana, un vocabulario tan vivo, una jovialidad, un humor estupendos...
Me interesó mucho el ensayo de Parga Pondal. Su tesón y su esfuerzo me parecen admirables y en línea con los de aquellos gallegos del siglo pasado que, en medio de la indiferencia de los centros culturales de Galicia y de toda España, hicieron una labor ejemplar y si se quiere gigantesca... La pena es que Galicia y España sigan en el mismo marasmo en momentos en que hasta las tribus de África están despertando.
Esta carta no acabaría nunca si me dejara llevar del entusiasmo. Dejemos, pues, el asunto para otra carta más sosegada. Alicia y yo estamos todavía con un nudo en la garganta por la marcha, el día 20, de Cuqui y su hijo a Bruselas. Vivieron con nosotros desde hace un año mientras el marido de Cuqui terminaba sus estudios en la Universidad de Columbia, y ahora que éste tomó posesión de un empleo en la organización de los mercados europeos, se fueron aquélla y el niño a vivir con él. Mientras estuvieron aquí, la casa estuvo revuelta, los libros escondidos en el sótano, la máquina de escribir cerrada en un rincón porque Pablo no dejaba títere con cabeza. Ahora la casa va recobrando la normalidad externa, peor el vacío que en ella reina es espantoso... sobre todo para Alicia, a quien Pablo adoraba y absorbía por entero. Todavía no tuvimos carta de ellos, pero sabemos que el avión ha llegado sin novedad a su destino.
Voy a recoger todos mis papeles, poner en orden algunos poemas y otros escritos esporádicos, y ponerme a escribir. Desde mi salida de Buenos Aires tengo muy presente que te debo un libro de versos en gallego, y estoy determinado como siempre a cumplir mi palabra..., si bien en este caso importa más que cumplirla, cumplirla bien...
Aprovecho esta ocasión para decirte, por si pudieses pensar lo contrario en cualquier momento de desánimo, que nuestro silencio, debido a circunstancias difíciles de explicar, no se debió a nada que se parezca a falta de amistad y menos aún de admiración. Aunque ello parezca paradoja, más que a falta de cualquiera de las dos cosas, se debió a exceso de ellas... Pero esto tampoco se puede explicar como no sea de palabra o en un libro de muchas páginas... Dejemos las cosas en este punto, pues, en espera de una ocasión más o menos providencial.
Nuestros vivos recuerdos a tu familia, a los Dieste y demás amigos, que no cito por ser tantos, y para vosotros dos un abrazo muy hondo y un aturuxo que resuene desde Castro a la Arzúa.

Otero

¿Está Baltar por ahí o en Galicia?

[Manuscrito por Alicia:] Mucho cariño para los dos de Alicia.

1959-04-24
Carta de Seoane a García Sabell. 1959
Bos Aires
Santiago de Compostela
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a García Sabell. 1959 en 24/04/1959

Buenos Aires, 24 de avril (sic) de 1959

Sr. D.
Domingo García Sabell
Santiago de Compostela.

Querido Domingo:

Somentes unhas liñas pra acompañar iste envío. Vai o aviso de Citania, a colaboración de Dieste e duas fotos de cousas miñas. Co texto de aviso de Citania vai un diagrama pra que se orienten pra sua pubricación. Todo de presa pois istes días estou farto de traballo. Escríbeme tan pronto recibas todo. Escribireiche con mais vagar.
Saudos meus e de Maruxa pra Elena e pra tí, saudos a todos, e unha aperta forte de:

Seoane.

1959-04-29
Carta de Zegrí a Seoane. 1959
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Zegrí a Seoane. 1959 en 29/04/1959


Abril 29 de 1959

Sr. Luis Seoane
Buenos Aires

Estimado amigo:

Gracias por su carpeta de grabados que recibí hace algunos días. El día que llegó a esta galería se encontraba presente Antonio Frasconi. Fue uno de los primeros en hojearla y me encarga que lo felicite. Yo y mi mujer nos sentimos altamente complacidos con este hermoso regalo. Me alegro de saber de su proyectado viaje a Suiza a fines de año. Le deseo mucha suerte. Sé que ha trabajado mucho Usted en este último tiempo. Algunos de los artistas argentinos que pasan por esta casa me hablan de sus murales y de su envidiable reputación en la Argentina. Mucho me gustaría recibir nuevas cosas de Usted. Todo lo que tenga en grabados en color, maderas, estarcidos, litos, me gustaría tener a la mano para refrescar las cosas que aún nos quedan en “bodega”. Hace poco se vendió en el Museo de Arte Moderno (en una de las exposiciones privadas que el Museo organiza para sus miembros) se vendió un estarcido suyo, de los pequeños. Se vendió en $20.00. De manera que tiene Usted este saldo a su favor que se lo remitiremos apenas se acumule algo más. Nos interesa recibir cosas suyas, sobretodo porque a fines del próximo mes (mayo) nos cambiamos a un nuevo local, más amplio y de mayores perspectivas que éste que hemos ocupado por los últimos seis años. Tenemos mucho entusiasmo y esperanzas con la nueva casa. Podremos hacer cosas de mayor aliento que las que hemos intentado aquí. Nuestra nueva dirección será: GALERÍA SUDAMERICANA, 10 East 8 Street, New York 3; N. Y. Nosotros hemos tenido muchos deseos y proyectos de volver a dar una vuelta por Buenos Aires. Pero las ocupaciones se multiplican y se hace cada vez más difícil moverse por un tiempo largo de las labores y de la programación de la galería. Pero es probable que logremos hacerlo el día menos pensado. Nuestros recuerdos para Maruja y para Usted nuestros mejores deseos, admiración y afecto,

Armando Zegrí

P.S. No le sugiero posibilidades de venta para su carpeta de grabados porque como creo haberle dicho en ocasiones anteriores las carpetas no encuentran salida en este público. El norteamericano no se acostumbra, ni se tienta (lo que es peor) por esta clase de colección de grabados.

1959-05-03
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1959)
Fingoi
Trasalba
Orixinal
1959-06-04
Carta de García Sabell a Seoane. 1959
Nova York
Santiago de Compostela
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de García Sabell a Seoane. 1959 en 04/06/1959

4-VI-1959
Sr. D. Luis Seoane
BUENOS AIRES

Querido Luis:

Xa fai días que recibín os materiales teus pró número galego de Ínsula. O artigo de Rafael é moi bó e as reproduciós das tuas obras sinxelamente espléndidas. Espero que a revista quede decente.

Non escribín antes porque nistes días aconteceu algo moi tráxico: a morte cáseque repentina de Manolo Alvarez Alvarez, a quen tí xa conocías e que pra min máis que un compañeiro de profesión representaba un verdadeiro irmán. Sucumbíu a unha espantosa hemorraxia cerebral que acabou con ele en poucas horas. Fai pouco máis dun mes tivera outra, leve, da que se repuxera por completo.

É unha gran perda prá meiciña galega a deste home que en plena maturidade conseguira chegar a ser un dos mellores médicos do país.

Todos estamos abraiados e sin humor pra nada. Decididamente, hay que refuxiarse no traballo pra poder superar istas mágoas.
Máis adiante escribireiche con outro vagar.

Apertas de Elena e miñas pra Maruxa. Pra ti unha moi grande de

Domingo

1959-08-25
Carta de Melella a Luís e Maruxa Seoane. 1959
Rosario de la Frontera
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Melella a Luís e Maruxa Seoane. 1959 en 25/08/1959


Rosario de la Frontera, 25 Agosto 1959

Queridos Maruja y Luis:

Hemos tomado unas buenas vacaciones para reponernos. Regresaremos para el 6 de Septbre. en la esperanza de que la inauguración de la Exposición de Luis sea unos días después. Esto es hermosísimo.
Un sol de invierno tibio y dorado se filtra por entre las ramas de los lapachos floridos que en Agosto se visten en algunos casos de amatista y en otros surgen de entre las rocas de la montaña con unas flores que se asemejan a la alegre mancha del vinoso mosto.
Las montañas y el paisaje son indescriptibles en este pedazo de Salta colonial y noble.
También les adjuntamos una tarjeta que nos enviaron Anita y Horacio Rubio que estimamos mejor en las manos de Luis que en las nuestras.
Hemos hecho con amigos que están aquí, como los esposos Garfunkel y Grether, muy justos, merecidos y felices recuerdos de Vds.
Un recuerdo para Lorenzo, Marika, Carmen, Rafael y amigos todos.

Hasta pronto y un gran abrazo de

Dora y Roberto Melella

[Anexo.]
[Carta manuscrita co membrete:] DR. HORACIO H. RUBIO (H).

18-VIII-59

Estimado Sr. Melella y Sra.:

Enterados de vuestro viaje a Salta, no hemos querido dejar pasar más días sin agradecerles el hermoso libro del maestro Seoane. Los bocetos de los chicos con que Vds. nos obsequiaron el año pasado adornan la sala de espera del muro consultorio donde lucen maravillosamente.

Nuestros mejores augurios para estas breves vacaciones invernales y un afectuoso saludo de

Anita y Horacio Rubio

1959-11-20
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1959)
Ourense
Lugo
Orixinal
1959-12-01
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1959)
Ourense
Lugo
Orixinal
1960-02-12
Carta de Neira Vilas a Seoane. 1960
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Neira Vilas a Seoane. 1960 en 12/02/1960


Buenos Aires, 12 de fevreiro do 1960

Sr. D.
Luis Seoane e señora
Polo mundo...

Queridos e lembrados amigos:

Que tal? Que tal os picoutos de Suiza? Que tal a Europa do 60? Tan frívola como algúns din? Tan recomposta por fóra i en avante espritoal como eu sospeito? Que tal o viaxe?
Ben, non quero fadigalos con parolas intrascendentes. De eiquí, nin novas que merezan ser contadas. Atafégannos dúas cousas: o mal chamado plan económico (?) e un sol adoecido que se chantou nos 32/35 grados. Que se lle vai facer! Entramentras, ahí debe a xiada barrer orellas. Pois si, 32/35 e non o fai por menos. E pra distraernos contamos con diarios que en letras grandes nos falan dun submarino pantasma alá por Golfo Nuevo.
Quero (queremos) saudalos, desexarlles unha feliz estada e un venturoso retorno. E tamén quero recordarlle, Seoane, e non se me alporice, pois non fago máis que colaborar coa súa memoria, a promesa da viñeta que quedara en facerme pra o libriño de Anisia, quen rabea por pubricalo o máis axiña posibre. Ben comprendo que están vostedes disfroitando un xusto e ben gañado descanso, de xeito que fagan de conta que son unha formiga tirolesa que os vai a impertinar, e non un amigo pesado.
E namais por hoxe. Agardo súas noticias... co dibuxo de marras, porque senón quen atura a miña costela, contaxiada de vezos revolucionarios...

De nolos dous, pra vostedes dous unha tenra e garimosa lembranza.

Pepe
X. Neira Vilas

1960-02-19
Carta de Rotzait a Seoane. 1960
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Rotzait a Seoane. 1960 en 19/02/1960


Bs. Aires, 19 febrero 1960

Querido Luis:

Perla hincha que quiere enviarles la carta antes del cierre del correo, me obliga a apagar la pipa, a dejar el correo de la Unesco número dedicado a Chejov y a contarte cómo andan mis últimos trabajos –nobleza obliga– de arquitectura.
Estoy terminando dos casas que me dejan casi satisfecho, comencé unos depósitos para Hierromat, la Hebraica anda lenta, igualmente lenta Santa Rosa y Arroyo, así que, momentáneamente cambiamos París-Roma por Carmelo (a cuatro horas de Bs. As. vía Tigre, y como otro riacho más) que queda en el Uruguay. Con certificado de vacuna internacional, el paisaje y cédula de identidad, te conviertes en turista de bolsillo.
Ando como siempre ocupado, de buen humor, pese a los infundios de Perla, aprovechando de estos días frescos y soleados que le hacen recordar a uno Galicia, si uno pudiera recordar algo más que Carmelo.
De aquí basta: Contame detalles de tu exposición, de todos los proyectos concluidos y en proyecto, cuándo expones y dónde, críticas y elogios que recibas, gentes amigos y enemigos que veas, y como la pasa Maruja; paran en pensión en hotel, cocinan ustedes. Cómo la dejaron a tu madre, Luis? Quién la esperó en Madrid?
Y cuenten por último todo lo que me dé una idea de cómo viven.

Te recuerdo bien, Luis, y recibe tú y Maruja todo mi cariño.

Enrique

1960-02-19
Carta de Enrique e Perla Rotzait a Luís e Maruxa Seoane. 1960
Bos Aires
Basilea
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Enrique e Perla Rotzait a Luís e Maruxa Seoane. 1960 en 19/02/1960

Buenos Aires, febrero 19 de 1960

Queridos míos:

Ustedes están en Basilea, lo que quiere decir que Basilea existe.
Para ponerlos al tanto de los acontecimientos de Bs. As., no sé si empezar con los sucesivos submarinos que adornan nuestras aguas, o hablarles de los sucesivos divorcios que se ventilan entre amigos y conocidos.
También está la plaza Vicente López que es bastante mi Bs. Aires, mis cuatro paredes, los menos cuadros y libros cuidadosamente archivados en roperos y debajo de la cama, que son mi y nuestro mundo.
Aparte una que otra alegría para confirmar aquello de río, luego existo, y un nuevo disco que con aire muy severo trae Enrique a casa.
También está el problema si debo escribirles de yo o de nosotros, porque Enrique –que los ama casi tanto como yo– dice que él sabe hacer planos que no cartas. Es como si yo les dijera que les mandaré varios –sería justicia– en vez de muchos besos y abrazos, pero no lo diré, porque queda el recuerdo.
Y el tiempo que vuela y eso tortura siempre un poco, peor está el sol y entonces.
Claro que no sé qué pasa en Basilea. Hay arquitectura, vitrales, sabores revividos y reencontrados, y ríos y montañas y belleza, pero ¿qué pasa en Basilea? Cuándo la exposición? Gustan tus cosas, Luis?
Están felices?
Cómo te arreglas con el francés, Maruja? ¿Qué es Basilea estando Vds. en Basilea?
Dejo que continúe Enrique, pidan chimentos que son mi especialidad, y me encantará servirlos, y hasta tanto, un abrazo de

Perla

1960-02-25
Carta de Scheimberg a Luís e Maruxa Seoane. 1960
Amberes
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Scheimberg a Luís e Maruxa Seoane. 1960 en 25/02/1960


Amberes 980, 25 de febrero, 1960

Queridos Maruja y Luís Seoane:

Con algún retraso, recibí su sabrosa carta del día 15 (por Sofovich supimos con anticipación de varios días que Vd. nos había escrito). Ya estaba decidido a no contestarle por ahora, por temor a que ésta no le llegue a tiempo; pero por Carmen Dieste, que habló con Aída, me enteré que podía escribirle al domicilio de Unterer Rheinweg 86 (no sé si Rheinweg significa camino limpio o camino del Rhin) hasta más allá del plazo que Vd. nos fija en su carta. Me apresuro, pues, a mandarle estas líneas nada más que para que Vds. sepan que recibimos la suya y que los seguimos en su viaje –que les deseamos provechoso. No sé quien ha dicho que viajar es rejuvenecer; es decir, algo así como una inyección de novocaína que sólo lo ricos pueden darse el lujo de usar; y aunque a Vds. no les hace falta rejuvenecer, bien está viajar igual y hacer reserva de juventud para el futuro, por si acaso. Y aunque sea a un país aséptico como Suiza. De acuerdo con Vd. en lo que asepsia se refiere. Yo también prefiero los pueblos que antes preocupan de la limpieza de sus almas a la asepsia de los cuerpos y de los objetos, si ambas no fueran posibles –como parecería. Desgraciadamente, aquí ni una ni otra tenemos y ni siquiera, como a los portugueses con la tumba abierta y sin estrenar del Monasterio de los Jerónimos, nos queda –por ahora– la esperanza de que una tumba oportuna nos salve. Todo, como Vds., lo han dejado al marcharse con esto más: unos cuantos discursos más de Alzogaray, el héroe de la desvergüenza, y la fracasada payasada de un supuesto submarino –que no puede ser sino soviético, puesto que no ha podido ser identificado. Ah! Y la visita de Carnaval de Eisenhower, preparada con bombos y platillos –que nos dispensará su sonrisa protectora durante contados minutos, protegido por no sé cuántos miles de policías locales y otro tanto de policías de la FBI, etc., etc.
Y nada más por ahora. Le escribo apresuradamente estas líneas, nada más que unas horas antes de salir para Mar del Plata, adonde voy con Aída a pasar los días de Carnaval. Ahí está también Eisenhower 1 hora. Una coincidencia nada más que casual.
Perdóneme la pobreza aséptica de esta carta. Se trata de que Vds. tengan una respuesta, aunque escrita a la disparada, sobre todo para que sepan que las suyas no caen en el vacío, que las leemos con verdadero deleite y que esperamos noticias de la Exposición.
Buena suerte y hasta pronto.

Abrazos de Aída y míos.

Scheimberg

1960-03-01
Carta de Burd a Luís e Maruxa Seoane. 1960
Bos Aires
Basilea
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Burd a Luís e Maruxa Seoane. 1960 en 01/03/1960


Bs. Aires, Marzo 1º de 1960

Queridos Maruja y Luis:

Recibimos las “noticias escuetas” de uds., alegres y “europeas”. En cuanto la gente pisa Europa tiene por fuerza que adoptar un género epistolario muy especial “europeo”. Todo lo que se percibe en un viaje se cuenta a borbotones, desbordándose por las palabras los museos y los paseos—Es
justamente en las cartas donde se nota el provincianismo nuestro de aquí—Por todo esto que causa más incomprensión, cada vez que nos enteramos, que los de Europa quieren ver en América del Sur una tabla de salvación (¿la ley de compensaciones?).
Nosotros, contra una Lisboa, ponemos las playas de Punta del Este, contra las magníficas colecciones de los museos de Basilea y Zurich, discusiones abstractas sobre tal o cual. Contra una posible guerra y sus desastres, el temor que da una política reaccionaria y el sabor de la Traición... Para cada tema, otras dimensiones, otras miras, otros objetivos. Todo muy importante desde aquí, quizá mucha más importancia que la que tiene de veras.
No hablan nada de la exposición de Luis. El museo de Basilea es verdaderamente importante. Nosotros, me apunta Esther, sólo vimos 3 Juan Gris. ¿Habrá cambios? Recordamos a CRANACH, que tú no mencionas. También nos impresionó el primitivo suizo, sobre todo Holbein –magnífico–. En cambio, no comparto totalmente tu opinión sobre Basilea, que nos pareció bastante insulsa –no así la parte del R[h]in que en este momento se me aparece corriendo bajo un puente que sale de cerca de la vieja y reconstruida mil veces Catedral. De acuerdo también con respecto a Max Bill, pensando en todas las veces que importamos “movimientos Max Bills”, sin que puedan arraigar aquí. Me dolería menos que esos movimientos fuesen contemporáneos, y no tan tardíos, como llegan a Bs. As.
En ésta, pocas novedades: la llegada y salida de Ike [Eisenhower], un viejo con cara colorada y simpática que viene a confirmar el trabajo de su gerente en la Argentina: “F” [Frondizi]. Ya estamos hundidos del todo.
Otras cosas no hay. Gracias muy especiales por los envíos, nuestro viaje sigue en pie y para la misma fecha: Octubre. ¿Nos veremos allí o aquí?
Esther agrega un kilométrico abrazo –casi tan grande como el mío.

Hasta la próxima

Lipa

[Escrito na marxe esquerda:] Creímos que se habían marchado de Basilea. Ponemos esta carta el 15/3. Esperamos los encuentre todavía. Un abrazo. Lipa.

1960-03-21
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1960
Basilea
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1960 en 21/03/1960

Basilea, 21 de marzo de 1960

Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac: Te escribo aún desde Basilea, camino de Berna y de Ginebra y luego de haber pasado una semana en Munich, ciudad que me tranquilizó y no acabó de gustarme, quizás porque en ella encontré la confirmación de muchos prejuicios sobre los alemanes. De cualquier manera vi en ella muchas obras de arte de principios de siglo, del movimiento expresionista y de los primeros abstractos, y también, y esto tiene relación con uno de tus oficios, mucha porcelana de Roshenthal, que a mí me pareció interesante en algunas de sus formas nuevas. Fue una lástima para mí no haber coincidido contigo en Lisboa o aquí. Hubiésemos hablado y discutido mucho y por mi parte hubiese sacado provecho de las discusiones contigo. Desde luego ahora por estos años en Munich hay más cerveza que antes. Parece que antes de Hitler, y aún de la guerra del 14, hubo épocas, en Munich, de más arte que cerveza o al menos en que se igualaban ambas aficiones. Parte de la ciudad continúa aún destruida y la parte reconstruida con arreglos a estilos modernos, para ellos la arquitectura, no tienen gracia y constituyen barrios vulgares. La reconstrucción en los antiguos edificios apenas se nota, menos en la catedral donde cometieron el disparate de hacer sus columnas internas de cemento, que dejaron con su color gris. Quisiera saber cuándo regresas a Buenos Aires y también como quedan las gestiones por Citania. Tengo nuevos planes de ediciones. Una de las cosas que me gusta de este país, así como de Alemania, es el cariño que sienten por el dibujo y como lo presentan en los museos. No son únicamente obras para archivo. Fue una lástima que Castelao, que tanto quiso a algunos alemanes, no hubiese sabido ver, a mi juicio, a sus contemporáneos de Alemania, como se refleja en la página de su diario.
Bueno, cuéntame de Citania y de tus planes, escríbeme, si es posible, al Consulado Argentino de Génova de modo que tu carta llegue antes del cuatro de abril. Una fuerte abrazo para Mimina y para ti de Maruja y mío, con saludos para todos los amigos:


Seoane

1960-04-12
Carta de Rotzait a Luís e Maruxa Seoane. 1960
Bos Aires
Roma
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Rotzait a Luís e Maruxa Seoane. 1960 en 12/04/1960

Buenos Aires, abril 12 de 1960

Queridos Luis y Maruja:

Catalina está cantando como loca. Está más rosado que nunca y sucio. Los canarios de raza no se bañan nunca. Me reconoce y cuando oye mi voz, o alguna música o también... el ruido de la enceradora se enloquece de todo y canta los cantos más gregorianos que mente canario pudo inventar.
Catalina es feliz. Yo también. Y Enrique, hermoso.
Debo pedirte humildemente perdón, Luis, pese a que en Pascuas judías, como hoy, no es de rigor: tu desaparición al sótano del caballero aún con las lastimaduras que perdurarán en el tiempo me hizo reír a carcajadas. No me la puedo imaginar a Maruja buscando alrededor a su bien amado y encontrando el vacío más absoluto, levemente interrumpido por unas manos y un rostro, que quiero imaginar con una expresión beatífica digna de una escultura de la Edad Media.
Ah, Luis Seoane! Las cosas que te exige tu admiración por las películas del oeste.
¿Cómo se encuentran en Roma? Cómo la encuentran a Roma? Contesten, hablen, cuenten, que es lindo recibir impresiones. Y ya que de impresiones se trata, va para vos, Maruja, un chimento que tiene impresionado a Bs. Aires: Sofovich se separó de Berta y se casa con Elsa Balza. La separación se produjo en diciembre, y él anunció su casamiento en marzo, aún cuando no especificaba con quien.
Elsa se fue de su casa sin las nenas.
Ya ves, Maruja, que yo sea de Catalina o de Elsa, siempre tendré una que otra noticia de Bs. Aires para contarte.
De mí: Leo, como, duermo, vivo, rezongo, y hoy vamos a ver Un rey en N. York con toda la flia uruguaya que está en Bs. Aires.

Los ama.

Perla

Nota: Hoy martes y ayer lunes hace e hizo un día lleno de sol, fresco, cielo, verde y otoño en el aire. (Parte meteorológico: vale)

P. R.

1960-04-13
Carta de Shand a Seoane. 1960
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Shand a Seoane. 1960 en 13/04/1960


13 de abril 1960

Queridos amigos:

Acabamos de recibir su carta. Yo tuve que postergar nuestro viaje por asuntos de oficina, y ahora saldremos el día 4 de junio de B. A.
Si tuviéramos su dirección, le hubiéramos avisado, pero no sabíamos a donde escribirles. Me imagino la desilusión de Vds. al no vernos bajar del vapor en Génova. Un paseo por Italia con Vds. hubiera sido formidable.
Espero que Luis está teniendo éxito y que habrá muchas ventas. Así Vds. podrían extender el período de su estadía.
Le aseguro que Vds. no están perdiendo nada en Buenos Aires. Yo, desde ya, no puedo pensar en nada más que en el Federico C y quien sabe si subiré al vapor con una mente equilibrada.
Que gocen mucho de sus aventuras. Ya cambiaremos impresiones en Buenos Aires.
Susana les manda un fuerte abrazo

Cariñosamente

Willie

1960-04-20
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1960)
Ourense
Lugo
Orixinal
1960-04-25
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1960)
Fingoi
Trasalba
Orixinal
1960-04-27
Carta de Burd a Seoane. 1960
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Burd a Seoane. 1960 en 27/04/1960


Buenos As., abril 27-1960

Caros Luis y Maruja:

Me apuro en escribirles apenas recibida vuestra carta. El giro sale rápidamente y estará en manos de la hermana de Maruja antes de la fecha que piden. Lo único que temo es que sea difícil vender bien los dólares en Madrid. Ojalá me equivoque.
Espero que todo salga bien y que no tengan otras preocupaciones que mirar museos.
No me sorprende que te entusiasme Venecia. Un milagro pétreo imposible de representárselo sin estar allí, sin respirar su atmósfera silenciosa.
Quise contestarles las lindas palabras anteriores. ¿Por qué no lo hice?... Esther se apuró en romper la rutina casera y yo no. Quise compartir las emociones de sus caminatas y observaciones, quise rebatir algunos conceptos para dar la impresión que la presencia polémica de “los Seoane” era viva. Ahora ya no me acuerdo y prefiero no releer.
¿Ya vuelven en junio? Si hay alguna posibilidad de que se queden más tiempo, escriban el correspondiente S.O.S.
Maruja: gracias por los tres tercios de Europa que me enviaste por partes. Hace tiempo que los estoy siguiendo en escala 1/500.000. Es un verdadero anticipo de gourmet. Me enviaste más de lo pedido. ¿Alcanzaron los U$? Gracias por todo.
Cuando salga el giro, mandaré otra carta con los detalles correspondientes. Esta es sólo para que estén tranquilos, sin trabas en el turismo.

Un abrazo con palmadas y todo de

Lipa y Esther

1960-04-28
Carta de Sofovich a Luís e Maruxa Seoane. 1960
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Sofovich a Luís e Maruxa Seoane. 1960 en 28/04/1960

28-4-60

Estimados Luis y Maruja Seoane:

Explicar mi silencio de tanto tiempo no es fácil para mí, por lo sucedido, y porque me resultaría mejor y más llevadero hacerlo personalmente a la luz de Ranelagh o cobijado por sus cuadros de Bartolomé Mitre.
Un proceso de larguísimos años, tantos como los de nuestro matrimonio, han hecho crisis entre Berta y yo; crisis inevitable y de la que me he defendido durante mucho tiempo con la actitud silenciosa que Uds. conocen. Nos separamos la noche del 30 de Diciembre del año pasado, Uds. aún no se habían ido, y desde entonces he vivido difíciles y dolorosas alternativas que no creo hayan terminado aún.
Nuestras hijas que durante años sufrieron nuestro desencuentro nos quieren bien, nos ayudan, nos acompañan, son de alguna manera más fuertes que nosotros. Aun sin convivir con ellas, llenan mis días y mis pensamientos con su dulzura y con su amor. Cedo a la necesidad, ahora desbocada, de hablar con mis amigos –amigos que quiero y respecto–, transcribiéndoles versos de Laurita:

Padre
Esta tu ausencia
No es la caverna que todos conocemos
tiene tus ojos vivos
Por idioma
y golpea a mi puerta como una enredadera
Han quedado ventanas
Para siempre interiores
Padre
Me castigaste en mi silencio
Dejándome asomada
Hija de tu costumbre de callar

Salvo a mis hijas, veo poca gente, no salgo, leo poco o nada, y me cuesta mucho no gozar del descanso diario de mis cuadros y mis libros.
En un proceso que quizá sea consecuencia del otro, pero es absolutamente independiente en tanto causa, estoy tratando de reconstruir la vida junto a otra mujer a quien quiero y me quiere, y que para hacerlo ha debido tomar también una resolución, que no le ha sido fácil, quizá menos “fácil” que a mí, y que, por otra parte, ha respondido a mi llamado con posterioridad a mi resolución.
Luis, importa decir también que, entre las cosas que se me han negado en este tiempo —que me he negado—, está el del diálogo con Uds. Con todo, amigos cariñosos, me han mostrado cartas suyas, que son prolongación viajera de su arte y su lucidez.

Les ruego que perdonen mi silencio y la emoción conque he escrito estas líneas, les quiero bien y les envío un fuerte abrazo,

Sofovich

1960-05-04
Carta de Burd a Luís e Maruxa Seoane. 1960
Bos Aires
Madrid
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Burd a Luís e Maruxa Seoane. 1960 en 04/05/1960


Bs. Aires, mayo 4 de 1960

Caros Luigi y Maruja:

Les escribo pocas líneas para decirles 1º) Todo arreglado. 2º) Optamos por mandarles pesetas y no dólares para evitar perder más diferencia en el cambio ya que nos informaron que allá en Madrid les darían el equivalente de 500 dólares en pesetas y al cambio oficial. Recordé las dificultades cuando no hay cambio libre y pensé que siempre es mejor cambiar pesetas a francos o escudos que dólares a pesetas, francos y escudos. Perdonen si estoy equivocado. 3º) Mandamos alrededor de 30.000 pesetas a nombre de la hermana de Maruja y no lo hicimos al de Uds., ya que creímos que era mejor. Siento horror a las posibles dificultades de documentos, etc. 4º) El envío es por intermedio de Bancos. Adjunto duplicado del recibo para facilitar el trámite de cobro. Este se debe realizar en el BANCO ESPAÑOL DE CRÉDITO, casa central, Alcalá 14, Madrid. 5º) Envío carta por separado con las instrucciones y el duplicado a la hermana de Maruja para que no demore el cobro por si Uds. tardan más de lo previsto en llegar a Madrid. 6º) Nos informaron que el dinero debe estar disponible a más tardar el 11/5/60. Si no tienen noticias del banco para esa fecha, deben reclamar allí. 7º) Nadie aquí sabe de la carta de Uds. 8º) Prego, informen si todo marchó bien.
Por aquí tal como Uds. lo dejaron. Conmovidos por elecciones, planes de abaratamiento que consiguen elevar los precios (ahora le llaman estabilización), conmovidos también por [la] ejecución de [Caryl] Chessman, por la renuncia del gobernador de Córdoba (rechazada) que pone en evidencia otra vez el prepo militar y, la carta de Orgaz a Monjardín que evidencia también el prepo del Gobierno. El “sesquicentenario” de Mayo nos promete una hermosa temporada musical... y aquí pienso que nunca se dan temporadas de pintura... No importa ya nos estamos dando preatracones pensando en el próximo viaje. Hemos reservado pasaje para el 15 de octubre. Ojalá no haya impedimentos. Ahora pienso que es mejor dejar el resto de comentarios para la próxima. Ésta debe llegar sin demora. Esther y yo los abrazamos con cariño.

Lipa

1960-05-23
Carta de Seoane a Sofovich. 1960
Xixón
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Sofovich. 1960 en 23/05/1960


Gijón, 23 de mayo de 1960

Dr. Bernardo Sofovich
Buenos Aires

Querido amigo:

Recibí su carta que agradezco en todo lo que ella contiene. En sus noticias más íntimas y en su prueba de amistad. Yo no puedo juzgar sobre sentimientos y respeto el de los amigos cuando sé, como en el caso suyo, que son honestos. En mí, como en Maruja, cualquier decisión suya y de Berta (Berta Yvsen, de origen judío, que se separa de Bernardo Sofovich, que acabó casándose con Julia Lublin) en cuanto al porvenir, no puede variar nuestra amistad por ustedes. Les estimamos hondamente y esta estimación no puede cambiarla la decisión que tomaron. No quiero escribirle ahora sobre nuestro viaje. Estamos en España a donde nos alegramos Maruja y yo de haber venido aunque sólo fuese por días y parece como si de repente por mi parte hubiese olvidado todo el viaje pasado y hasta veinte años de mi vida. Sólo queda en mi recuerdo los amigos, ustedes. Creo que de momento ni siquiera me importa mi arte. He vuelto a las fuentes que tuvimos que abandonar. A incorporarme, aunque esta vez parezca ser como turista, al pueblo de donde procedo. Encuentro en él la palabra justa y aquella cortesía que le viene distinguiendo por siglos. No puedo escribir, ya lo digo en otras cartas a los amigos comunes, sobre lo que sentimos, creo que ni siquiera podemos expresarlo hablando. En todo caso, será cosa de intentarlo en nuestras conversaciones con ustedes. Encontramos algunas cosas cambiadas, todo lo que se puede cambiar accidentalmente y aquello que es permanente en el pueblo y nada puede cambiar, que se vino formando desde no se sabe cuando. Hemos encontrado amigos y familiares, también nuevos familiares. Con todos ellos, apenas hemos hablado a pesar de que lo hemos hecho incansablemente. Hemos hablado y hablado y nos queda para el futuro casi todo por hablar. Primero fue abrazarnos en silencio, un resumen del silencio de veinte y más años y luego romper a hablar en una conversación interminable que ya no podrá finalizar nunca. Esto es todo lo que queremos decirle ahora. Repetirle nuestra amistad verdadera y contarle, o no contarle porque no se puede, esta experiencia. Un gran abrazo de:

[Seoane]

Saldremos de Lisboa, si no hay novedad, el día 20 de junio, pues ya tenemos confirmado el regreso.

1960-05-25
Carta de Seoane a Enrique e Perla Rotzait. 1960
Xixón
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Enrique e Perla Rotzait. 1960 en 25/05/1960


Gijón, 25 de mayo de 1960

Sres. Perla y Enrique Rotzait
Buenos Aires

Queridos Perla y Enrique:

Os debemos carta no sabemos desde dónde y os escribimos ahora estas líneas simplemente para deciros que existimos y que os recordamos. Andamos por España viendo familiares y amigos. Viéndolos y hablando con ellos. Dando y recibiendo noticias de veinte años de separación, conociendo nuevos familiares y a los hijos de los amigos que crecen con inquietudes parecidas a las nuestras de cuando teníamos la edad de ellos. No se ven por España esos jóvenes desesperados de ocio y mala literatura que hacen escuela en Estados Unidos y en parte de Europa y que tienen su silla curul en algunos cafés de la calle Florida. Los problemas son más serios y afectan a la vida de la colectividad y de cada uno que para jugar a la angustia o decidirse por el peinado varonil de últimos del siglo XVIII o de los emperadores romanos, y para comenzar, luego de peinados, un cuadro informal bien nutrido de texturas y de incapacidad. Estamos en España y no podemos escribir hasta ahora, tal [es] nuestra emoción, sobre lo que sentimos. Creo que mejor cuando nos encontremos hablaremos en nuestra casa o en la vuestra muy pronto. Ayer hemos visto dos maravillosas iglesias del siglo IX. Yo las recordaba. Maruja no las había visto nunca. Santa María del Naranco y San Miguel de Lillo, en la cima de una montaña de Asturias a doscientos metros una de la otra y dominando, desde su altura, la ciudad de Oviedo. Aquí sólo vienen arqueólogos y algunos yankis a ofrecer sus dólares insolentes por esas construcciones. Ya hablaremos de todo. Estaremos en esa de regreso el día 21. El 20 salimos de Lisboa. Hasta entonces, recibid, con el saludo para todos los amigos, un gran abrazo nuestro:

[Seoane]

1960-09-13
Carta de Seoane a Ledo. 1960
Bos Aires
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Ledo. 1960 en 13/09/1960


Buenos Aires, 13 de setiembre de 1960

Sr. D.
Ricardo García Súarez
Vigo.

Querido amigo:

Xa debería teros escrito denantes de hoxe, mais fun deixando correr os días con preguiza de facelo, aínda quedando cos amigos como pouco atento e desagradecido. Pra mín a ida a Galicia, aparte da ledicia de voltar a ver aos amigos e familiares, foi algo que me intranquilizóu. Hoxe, pasado xa un pouco de tempo desde que volvín, cóstame aínda traballo retornar á miña vida normal. Non podo decirvos en que reside ista intranquilidade nin as miñas dúbidas. Dende logo teño a satisfaición de ter estado con todos vos e de recibir probas da vosa amistade. Eu quixera que vos tivésedes a seguridade da miña. De tí conservarei sempre o belo paisaxe que me ofreciches, a carón das obras que mais estimo. E lembrei ise xantar na tua casa, con Celso Emilio Ferreiro, Del Riego e as donas, coma unha das atenciós que máis me comprometen, por toda a amistade e cordialidade que siñificou, e por ter sabido lembrar todos xuntos a Maside, o grande amigo de todos nós, que nunca máis poderemos esquecer e que, no outro paso meu por Vigo, apenas puden abrazar. Non quería decirche mais que isto. Agradecervos a vosa amistade, decirche canto estimo o teu cadro, e pedirvos que nos teñades sempre presentes. Unha aperta de Maruja e miña pra tua dona e pra tí, e recibe forte abrazo de:

1960-09-14
Carta de Seoane a Piñeiro. 1960
Bos Aires
Santiago de Compostela
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Piñeiro. 1960 en 14/09/1960



Buenos Aires, 14 de setembre de 1960

Sr. D.
Ramón Piñeiro
Santiago de Compostela.

Meu querido amigo:

Hoxe escribinlle a Domingo co gallo dun traballo moi bon, ao meu xuicio, que fixo encol do Dr. Marañón. A tí e a íl tiña de escribirvos fai xa casi tres meses, agradecéndovos os intres cordiás que nos adicáchedes facéndovos perder o voso tempo. Eu ganeino con vos e ganeino en Santiago en xeral, aínda que non sei si o ter pasado por Galicia, coma lle escribín a Domingo, fíxome ben. Dende logo sirvíume pra renovar a miña visión de moitas cousas que o tempo e a distancia fan esquecer. A única hora perdida en Galicia foi a do discurso que me botou no Café Español ise médico que falaba como o capitán de bombeiros de unha obra de Ionesco. Mais alegreime moito de ter estado con vos e ter renovado contigo, penso, a nosa amistade. Fun felis cos parentes e cos vellos amigos e compañeiros. Voltando a ver o mar de Malpica, as rúas de Santiago e as vagas do Orzán. Xa é moito pra quen tiña coma imposibre voltar a ise mundo, confinándoo durante tantos anos en si mesmo. Mais agora soio quero eispresarche o noso agradecimento, o de Maruja e meu, á tua dona e a tí, por todas as vosas atenciós. Non quero deixar pasar mais tempo sin decirche diste agradecimento.
Recibide Isabel e tí unha aperta de Maruja e miña, e tí outra forte de:

Seoane

1960-11-04
Carta de Seoane a Paz Andrade. 1960
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Paz Andrade. 1960 en 04/11/1960

Buenos Aires, 4 de novembro de 1960

Sr. D.
Valentín Paz Andrade
Vigo.

Meu querido amigo:

Supoño terás recibido unha carta anterior miña na que falaba do proieito editorial, e do noso agradecimento pol-as vosas atenciós. Hoxe soio duas letras, sin agardar a tua resposta, pra que esperedes a Lorenzo Varela no porto. Chega a iste istes días no Alberto Dodero. Tí xa o coñeces e non teño necesidade de decirvos a tí e a os amigos comús nada sobre Varela. Escribo de presa pra que estas liñas cheguen a tempo.

Saúdos de Maruja e meus pra Pilar e pra tí, e recibe un forte abrazo do teu amigo:

[Seoane]

1960-11-04
Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1960
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1960 en 04/11/1960

Buenos Aires, 4 de noviembre de 1960

Sr. D.
Francisco F. Del Riego
Vigo.

Querido amigo:
No recibí respuesta tuya y me hubiese gustado tenerla. ¿Cuándo me escribes? Ahora solo dos líneas para decirte que estos días llega Lorenzo Varela a Vigo, en el “Alberto Dodero”, procedente de Río. Me gustaría que fuéseis a esperarlo tú y los amigos. Tú ya lo conoces. Acabo de recibir una tarjeta suya desde aquella ciudad y te escribo estas líneas de prisa que llegarán justo a tiempo para daros el aviso.
Un abrazo a todos. (Nadie me contestó). Evelina y tu recibid el abrazo especial de Maruja y mío y tu otro muy fuerte de:
Seoane

1960-11-11
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1960)
Trasalba
Lugo
Orixinal
1960-11-21
Carta de Paz Andrade a Seoane. 1960
Madrid
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paz Andrade a Seoane. 1960 en 21/11/1960


Madrid, 21 de noviembre de 1960

Sr. D. Luis Seoane López
Bartolomé Mitre, 3793-2º-F
BUENOS AIRES

Querido Luis:

Diversos agobios profesionales y de otra índole, me han impedido contestar antes a tus cartas. Así a la posterior a vuestra llegada, como la anunciadora de la llegada de Varela. No las tengo a la vista, porque escribo circunstancialmente desde Madrid, pero recuerdo los puntos principales a que se referían.
En primer término, ni Maruja ni tú tenéis nada que agradecernos. Mayor deuda tenemos nosotros contraída, por las innumerables deferencias que en nuestras repetidas estancias en Buenos Aires, nos habéis prodigado. En todo caso lo que hacemos, responde a un sentimiento espontáneo, a la propia satisfacción más que a la obligación de hacerlo.
Celebro vivamente que en principio te encuentres inclinado al retorno definitivo. La idea del Editorial tendrá que ser previamente aclimatada, pero la mera posibilidad de que tú aceptes la idea de dirigirlo, estimo que puede facilitar mucho la realización de la empresa. Sigo embargado en estos momentos, y en el terreno de esta clase de realizaciones, por el proyecto de PETROGASA –refinería de petróleos– y el de PESCANOVA, S.A. Ésta se halla ya en marcha, y constituirá la compañía pesquera técnicamente más avanzada de España, con una flota de barcos congeladores y tal vez buque nodriza. Colaboro en este asunto, como Vicepresidente de la Empresa, con el grupo financiero de Pepe Fernández y Álvaro Gil.
En cuanto al otro asunto, la lucha continúa. No se han perdido las esperanzas, pero la incertidumbre persiste. Me refiero a uno y otro proyecto, porque su realización, especialmente la de la refinería, podría facilitar muchas cosas. Figúrate que el inversor, Manuel Boullosa, se halla dispuesto a donar el 60% de los beneficios que obtuviera, para una fundación dedicada al desarrollo cultural y económico de Galicia, en cuya estructuración nosotros habríamos de intervenir directamente.
Con independencia de estas empresas, que me absorben bastante tiempo, procuraré orientar el proyecto del Editorial, a base de tu incorporación a ella. Cuenta con recibir alguna noticia más tarde, cuando puedan perfilarse posibilidades prácticas.
He recibido a Varela a bordo, en Vigo. También acudieron Paco del Riego, Emilio Álvarez Blázquez y Celso Emilio Ferreiro. Todos hemos almorzado aquel día con el retornado.
A los dos días realizamos un viaje a Madrid, con mi primo Manolo, Pilar y yo. Lorenzo vino también con nosotros en automóvil. Se encuentra aún en Madrid, estableciendo contactos con otros retornados –Bergamín preferentemente– y pulsando las posibilidades de recalada definitiva. En relación a ésta última, hemos establecido contacto con Álvaro Gil, que se mostró propicio a la ayuda. Esperamos almorzar juntos hoy.
Creo que Lorenzo está plenamente satisfecho de las perspectivas que viene descubriendo en estos días. Por nuestra parte, le encontramos en un momento de gran lucidez y equilibrio, sin aquellos desajustes previos que pudieran perjudicar su reincorporación al país. No puede aún anticiparse nada concreto, pero hay fundadas esperanzas en que todo pueda orientarse favorablemente. Desde luego considero que su encuadramiento activo en el movimiento cultural de Galicia, resultaría muy fructífero, tanto por la fertilidad de su aportación, como por la virtud orientadora de su juicio.
Nos ha dejado con algunas inquietudes respecto a la enfermedad de Pepe Núñez y de Isaac Díaz Pardo, ésta al parecer superada. Transmite nuestro mejor abrazo a los dos, esperando recibir noticias más concretas sobre la salud de Pepe.

Nuestra mejor lembranza para Maruja, lo mismo que para los Baltar, Dieste y demás amigos, con el mejor abrazo de,

Valentín


[Manuscrito:]
P.D.
Cando sahimos de Vigo Mimina tiña mentes de se embarcar o 24. Nos estaremos ali, pois mañán –22– tomaremos o camiño de novo pra Galiza. Varela ainda non decidéu se retorna tamen –para visitar a seu pai en Monterroso– ou seguirá eiquí mais tempo.
Con Pilar visitamos eiquí outro especialista. Terá que ser operado por R. Baltar, ainda que sin presa. A cousa e mais molesta que grave. Apertas.

1960-12-07
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1960)
Ourense
Lugo
Orixinal
1960-12-12
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1960)
Fingoi
Orixinal
1960-12-13
Carta de Seoane a Zegrí. 1960
Bos Aires
Nova York
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Zegrí. 1960 en 13/12/1960


Buenos Aires, 13 de diciembre de 1960

Sr. Armando Zegrí
New York

Muy estimado amigo:

Recibí su carta del 21 del mes pasado y el viernes día 9 envié, por correo certificado, un tubo de cartón con tres grabados en madera a dos colores, de formato 56 x 40 centímetros, aproximadamente. Me llegó su carta en un momento propicio, pues estoy trabajando precisamente en grabado y pensaba ofrecerle una exposición de ellos, alrededor de veinte, para abril o mayo. Planteo, como usted puede ver en estos tres que le envié, nuevos recursos técnicos sacándole todo el partido posible a la madera y a la impresión y volviendo en otros a recursos de la primera época europea del grabado en madera en cuanto a la coloración.
Estuve en Europa, sobre todo en Suiza, en Basilea, donde viví casi tres meses, y en Zurich, y parece haber interesado tanto mis cosas que para el invierno europeo próximo, a fines del año 1961, saldrá de Basilea una gran exposición de 70 obras que recorrerá diversas ciudades de Suiza y Alemania. Pienso incluso en irme a vivir unos años a Europa. Esto por ahora es un proyecto. Le agradezco mucho la venta de esos grabados y le ruego que envíe el dinero por cheque a la orden como otras veces. ¿Qué es el Children´s Museum de Detroit? Quisiera que a estos nuevos grabados les suba usted el precio en relación con lo que paga ahí y de acuerdo con el formato.
¿Qué proyectos tienen ustedes? ¿No piensan viajar próximamente por Buenos Aires y Sudamérica? Nosotros les recordamos siempre a su señora y a usted con toda simpatía y creo que usted no olvidará aquel discurso inconcebible que escuchamos una tarde de angustia en Buenos Aires por radio. Pasaron muchos años desde entonces. Escríbame si recibió los grabados que le envié el otro día por correo aéreo y su opinión sobre ellos y si puedo hacer una exposición individual de veinte o veinticinco casi todos de ese formato.

Reciban su señora y usted el cordial saludo de la mía y míos y la cordialidad amiga de:

[Seoane]

1960-12-14
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1960)
Fingoi
Trasalba
Orixinal
1960-12-14
Carta de Zegrí a Seoane. 1960
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Zegrí a Seoane. 1960 en 14/12/1960


Diciembre 14 de 1960

Estimado amigo Luis Seoane:

Recibí sus 3 litografías que llegaron sin novedad, excepto que por razón de ser el rollo de cartón un poco débil se doblaron en el camino de Buenos Aires a Nueva York. Pero quedarán bien al estirarlas bajo vidrio. (Su envío son litografías, verdad?) En esta le incluyo nuestro cheque por US$40.00 en cancelación de tres grabados vendidos, a $20.00 cada uno. Dos los compró el Childrens Museum de Detroit. El tercero un cliente de esta galería. Hemos descontado nuestra comisión. No venía ninguna carta con sus grabados y si no recibo otras noticias directas, espero que acuse recibo de este cheque. Como siempre por aquí se le recuerda. Saludos de nosotros para Usted y señora. Hasta la próxima,

Armando Zegrí

¡Felicidades para Navidad y Año Nuevo!

1960-12-19
Carta de Seoane a Zegrí. 1960
Bos Aires
Nova York
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Zegrí. 1960 en 19/12/1960


Buenos Aires, 19 de diciembre de 1960

Sr.
Armando Zegrí
New York

Estimado amigo:

Acabo de recibir su cheque por US $40 y la carta en que me acusa recibo de los grabados. Debió haberle llegado ya carta mía en la que le hablaba de una posible exposición de grabados míos, que creo constituyen una novedad técnica. Los tres que le remití son grabados en madera y me gustaría conocer su opinión con respecto a ellos. Estos días sale un marino argentino con carta de nuestro común amigo Canzani, que puede traer los cuadros míos que usted disponga que están en su galería. Es necesario sacarle los bastidores y enrollarlos, como usted sabe, alrededor de un tubo de cartón con la pintura hacia afuera. Desearía que usted me contestase a la carta que le envié preguntándole sobre la posibilidad de la exposición de grabados en madera, casi todos del tamaño de los últimos.
Le agradezco mucho todas las atenciones de ustedes y les deseamos a usted y señora una Feliz Navidad y Año Nuevo.

Reciba el saludo amigo de:

[Seoane]

1960-12-20
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1960)
Trasalba
Lugo
Orixinal
1960-12-29
Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1960
Guadalajara [nac. México]
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1960 en 29/12/1960

Guadalaxara. Jal. 29 Nadal 1960


Sr. Don Valentín Paz-Andrade
Compostela 6
Vigo


Benquerido amigo:

Non quero deixar pasar ista data sin que recibades os nosos meirantes desexos d’un benditoso ano 1961 para ti e os teus.
A ver cando voltas por eiquí xa que a miña viaxe a ese ainda está un pouco serodia.
Unha forte aperta



Florencio Delgado Gurriarán

1961-02-25
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1961)
Trasalba
Lugo
Orixinal
1961-03-05
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1961)
Orixinal
1961-04-18
Carta de Esther e Lipa Burd a Luís e Maruxa Seoane. 1961
Venecia
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Esther e Lipa Burd a Luís e Maruxa Seoane. 1961 en 18/04/1961


Venecia, 18/4/61

Queridos Maruja y Luis:

No es la primera vez que releo vuestra carta. Sin embargo, no me acordaba de ella cuando Esther y yo nos sentamos en este café de la Plaza San Marcos y mirar a través de sus vidrios, como tú Luis a través de los de tu ventana, antes de escribirles.
¿Hace tanto ya recibimos vuestra carta? Pienso en todo lo que anduvimos desde Roma de todas las sensaciones que nos ofreció esa “baja Italia” con su vibrante acento y su olorosa miseria que te oprime la garganta hasta mucho después de haberte ido.
La estamos pasando muy bien. Esto es una redundancia, pero hay que decirlo muchas veces un poco como cábala, un poco para tomar la real conciencia del momento.
Vemos pasar a los turistas, afanados en su “trabajo”, con sus máquinas fotográficas y sus miradas ávidas. (¿Nos parecemos nosotros?) Uno siempre cree que su viaje es diferente, que uno ve las cosas de diferente manera, o por lo menos con más auténtico interés.
Lo real es que el espectáculo de los turistas no es agradable. Casi comprendo el sentir de los pueblos que tienen que servir y limpiar al paso de los extranjeros que vienen a ver cosas, muchas veces vedadas para el del lugar, haciendo valer la fuerza de su moneda.
Esto está lleno de alemanes. Es una verdadera invasión. Creo que, por lo menos durante el proceso de Jerusalén, podrían no mostrarse tanto, ganarían...
No quiero empezar con temas difíciles de desarrollar en una carta. Sería inacabable: la invasión de Cuba, el vuelo al infinito, el proceso, o la actualidad entera que tanto influye en esa soledad que manifiestas, Luis, y que tantas veces ronda “en casa”. Esto es solamente un gran abrazo epistolar que trata de mostrar un cariñoso recuerdo. Dentro de poco más de un mes será personal. Hasta ese momento.

Lipa

[Escrito por Esther Burd:] Queridos Maruja y Luis: Decir que la estamos pasando bien es informarles de algo que uds. saben muy de cerca. La vuelta dada en Italia está llena de cosas lindas, lindo paisaje, linda la gente, lindo el Mediterráneo, linda la montaña, y mucho más que lindo todo lo que el hombre ha dejado a través de los siglos. Y lo que hace en este, nuestro siglo. Nos dejó muy impresionados la vuelta del hombre del espacio cósmico y la confianza que el ser humano manifiesta en la ciencia de sus semejantes. Ahora sabremos si Maruja tiene razón y existen los “platos voladores”. Ya nos vamos de Italia, seguimos para el norte, la idea de rever V. Gogh me entusiasma. Espero Luis que arregles como dices en tu carta, tu viaje para 1962 y puedan vivir como realmente tienen deseos de hacerlo. Nosotros volvemos a Bs. Aires alrededor del 25 de mayo. Primero contestamos a París a casa de [Eduardo] Jonquières: 112, Ter, Ar, de Suffren, Paris XV para que la carta llegue antes del 19 de Mayo. Nos vamos ahora a ver a Carpaccio. Le mando un gran abrazo a los dos y el cariño de

Esther

1961-05-14
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1961)
Fingoi
Trasalba
Orixinal
1961-05-27
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1961)
Ourense
Lugo
Orixinal
1961-06-06
Carta de Paz Andrade a Seoane. 1961
África
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paz Andrade a Seoane. 1961 en 06/06/1961


6/6/61

Querido Luís:

Ainda que non ô sospeites estóu n-este intre voando, con Pilar, sobre o Congo. Acabamos de pasar uns dias en Mozambique –Lourenço Marques– e a Unión SudAfricana –Johanesburg e Cape Town–. A razón do viaxe é puramente persoal. Responde a un convite de Manuel Boullosa, o galego-portugués que tenta fundar a refineria en Vigo. Acaba de inaugurar outra na capital da Africa Oriental Portuguesa. Foi feita en menos de un ano i-é das mais modernas do mundo.
Lembramonos moito de tí ao longo da nosa xeira african. Maormente como intérprete do home e como artista sintonizado enteiramente co-a su[a] hora. Africa ten unha forza bioloxica que cecais os continentes civilizados aínda non teñen unidades de medición pra calcular. Un pensa que tampouco as institucións xestadas pol-a cultura greco-roman, poden servir par-o home do Congo, de Kenia, de Rhodesia, de Ghana... Pr-o que ainda é enxebremente etrópico, bantú, hotentote...
En contraste, o capitalismo europeu eiquí fixo miragres. Sud-Africa é un. Ten cibdades maravillosas –como Cap[e] Town– ou imponentes coma Johanesburgo. Non teño visión completa de Salisbury –Rhodesia– ou Nairoby –Kenia–, mais de noite e dende o ar, son impresionantes. Teño referencias de que Nairoby é de gran beleza. Chegaremos ao aeroporto axiña, pra seguir a Atenas, onde demoraremos un ou dous días.
Tanto en Lourenço Marqués coma en Cape Town hai moitos murales, alguns exteriores, e moitos feitos con pequenas pedras de coores, sobre fondos de distintos tonos. Tamen os hai de mosaico. En Cape Town, ademais, as casas de decoración e mobilia son depuradisimas. Supoño que serán de europeos e con artigos importados, mais sorprende que eixista mercado, a precios que queiman, de artigos que solo n-algunhas capitales de Europa ou America se pagaban ben.
O arte indixena coasi non se atopa, ainda que a mixtificación e a falsificación enchen moitos bazares. O que hai son pezas chinas, modernas, mais belas, maormente na beira do Indico (Mozambique).
Teu amigo –e xa meu– Dr. Ruiz supoño que estará pra chegar a sua terra. Vai contento da sua curta estada antre nos. Por il sei que tes o pensamento de voltar, o que moito nos alegra.
Como sabes, ainda non rematamos a loita da refinería. Se acabara con ben, moitos outros problemas ficarian resoltos, ou con seguridade de sel-o axiña. Tamen andamos a por en proba outra aventura industrial: os barcos conxeladores de Pescanova, S.A. O primeiro –Lemos– sai en xulio. O segundo coidamos que en setembro. Se non van a Africa do Sul, irán a America do Sul. Temos moita fé en como as cousas se fan, mais o risco e grande. Ben te decatas que por algún tempo –coido que non moito– vivo coutado por estas responsabilidades, que mais a Galiza que a min importan. Mais non esquezo canto falamos e penso que co-a tua axuda pode ser unha grande obra.
Non tuven nova algunha de Lorenzo Varela. ¿Volve ou non? E Dieste, e Baltar..? Lembranzas pra todos –con Mimina, Isaac e Pepe Nuñez– e moitos cariños pra tua doce Maruxa, d-estes dous navegantes aereos pol-o mundo negro.

Apertas cordiaes de

Valentín

Con Maruja un feixe de abrazos.

Mª Pilar

1961-06-13
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1961)
Fingoi
Trasalba
Orixinal
1961-07-24
Carta de Rodríguez de Prada a Seoane. 1961
Nova York
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Rodríguez de Prada a Seoane. 1961 en 24/07/1961


Vigo 24-7-1961

Querida Maruja:

Mimina nos ha dado noticias vuestras y ha sido portadora de la bonita billetera. Bonita y práctica que además llegó en el momento que tenía necesidad de sustituir lo que estaba usando. Gracias a tu gentileza la tengo de cocodrilo, aquí es carísimo. Muy agradecida.
Por aquí todo está igual. Mañana iremos a Santiago a la misa de Rosalía, y a ver Os vellos non deben de namorarse. La obra será representada por un grupo de aficionados, en la plaza de la Quintana. Seguramente tendrá éxito.
La casa de Samil estará pronto terminada. Nos hubiera sido muy útil vuestra ayuda para resolver algunas cosas. Esperamos que no tardaréis mucho en venir y podremos reunirnos allí. Aun en invierno aquello es agradable con un buen fuego. La chimenea parece que tira bien.

A todos los amigos mis mejores afectos. Con Luis un grande abrazo de

Mª Pilar


Supoño que Luis terá recibido algunha carta minha, escrita durante o noso derradeiro viaxe por Africa. De enton a hoxe todo camiña ao mesmo paso pol-os nosos eidos. Apertas cordiaes pros dous de

Valentín

1961-08-24
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1961
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1961 en 24/08/1961

Vigo 24-agosto 1961
Sr. D. Luís Seoane López
Buenos Aires

Mi querido amigo:
Después de un silencio tan largo, que no sabía a que atribuír, recibo, al fin, una carta tuya. A pesar de su brevedad, me alegró mucho, porque supone que no echas en olvido nuestra vieja e inquebrantable amistad.
Supongo que cuando se hayan publicado esas plaquetas ilustradas con grabados en madera, de que me hablas, te acordarás de mí, pues bien sabes la admiración y el interés con que sigo siempre tu labor artística y literaria. ex decirme, también, los resultados de las exposiciones de Nueva York y de Buenos Aires, aunque doy por descontado el éxito de ambas.
En una mañana de sol radiante, de este magnífico e insólito verano que estamos pasando, llegaron Dieste y su mujer. Los fuimos a recibir Ramón Baltar, Colmeiro, Emilio, la mujer de Valentín y yo. Se sentían muy satisfechos del reencuentro con el paisaje. Pasaron dos días aquí. Los llevamos a comer a la playa, bajo los pinos, y después pasamos una gran parte de la tarde juntos, con Ferreiro y su mujer, Maiztegui, Valentín, etc. Ayer salieron para Rianxo donde, como sabes, demorarán una temporada.
La muerte de Aquilino, por lo súbita e inesperada, nos abrumó a todos. Yo no he podido sobreponerme aún del duro golpe. Al entierro asistió una gran muchedumbre, y sus amigos permanecimos en el cementerio de Santo Domingo hasta que cayó sobre su tumba la última pala de tierra. La cultura gallega perdió una indiscutible figura, y nosotros un amigo de muchos años.
La mujer de Díaz Pardo envió para Evelina un bello obsequio, que suponemos procede de Maruja. Suponiéndolo así, Evelina me encarga con muchísimo interés que le transmita su más cariñoso agradecimiento. Ello, sin perjuicio de que escriba personalmente. Ahora estamos materialmente agobiados con el traslado de piso. Tenemos que abandonar el que ocupamos actualmente, porque lo necesitan sus dueños, antes del 15 de septiembre. Hemos conseguido otro en una calle próxima, pero el traslado se hace dificultoso, porque hay que venir diariamente, desde la playa, con un calor sofocante, para ir realizando el cambio. Cuando me escribas, dirige la carta al despacho –Velázquez Moreno 36-1º–, mientras tanto no nos instalamos en la nueva dirección.
Y nada más por el momento. Saludos muy cariñosos a Maruja, de Evelina para los dos, y para tí el cordial abrazo de siempre de
Fdez del Riego.

1961-12-25
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1961)
Trasalba
Fingoi
Orixinal
1961-12-25
Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1961
Guadalajara [nac. México]
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1961 en 25/12/1961

Guadalaxara. Jal. 25 Nadal 1961


Sr. Don Valentín Paz-Andrade
Compostela 6
Vigo


Benquerido amigo:

O teu libro Galicia como tarea impresionoume moito e arestora é un dos meus libros de cabeceira; tamén gardo un artigo teu encol do galego que escribiche dispois dunha viaxe ao Brasil e que suscribo enteiramente.
Que teñades un benturoso e arrequeceleiro ano de 1962.
Moitas apertas



Florencio Delgado Gurriarán

1961-12-27
Carta de Piñeiro a Seoane. 1961
Santiago de Compostela
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Piñeiro a Seoane. 1961 en 27/12/1961

Compostela, 27-XII-61

Benqueridos amigos:

Nistes dias de convivencia e de evocación familiar e amistosa, lembrámonos moi especialmente dos bos amigos que están lonxe. De corazón vos desexamos un ledo Aninovo e as meirandes venturanzas pra iste ano que agora imos comenzar.
Non volvin ver a Dieste. Coido que marchou a Madrid. Un plan que había de que viñeran pasar un fin de semana á casa de Domingo quedou aplazado pola enfermedade e morte da nai diste.
A novedade máis recente de por eiquí que che podo dar non é nada grata: hai catro días, un coche pasou por enriba de Valentín Paz Andrade en Pontevedra. Fracturoulle as duas pernas, a cadeira, a clavícula i esnafroulle a cara. Hoxe fómolo ver ó sanatorio. Semella un Lázaro. Con todo, as impresións médicas son boas. Agardan que curará normalmente e que quedará ben.
Moitos saúdos nosos a Maruja e de Isabel pra tí. Unha forte e cordial aperta do teu amigo.

Ramón Piñeiro

Moito nos alegramos dos teus triunfos artísticos, que son triunfos nosos.

1962-01-00
Carta de Guilherme Almeida a Paz Andrade. 1962
São Paulo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Guilherme Almeida a Paz Andrade. 1962 en 00/01/1962

São Paulo, 22 janeiro de 1962


Ao meu estremecido Amigo Valentín, que é, no meu pensamento e no meu coração, a doce presença da Galiza, «nossa» pátria –acusando e agradecendo o seu lindo cartão, estou levando os meus votos melhores para o Ano Novo de felicidade plena, junto sempre a todos quantos lhe são caros.

Guilherme

1962-01-06
Carta de Carballo Calero a Paz Andrade. 1962
Lugo
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Carballo Calero a Paz Andrade. 1962 en 06/01/1962

Lugo, 6 xaneiro 1962

Sr. D. Valentín Paz Andrade
Vigo


Meu querido e vello amigo:

Non estranarás que, isolado como vivo, tardara en chegar a min a noticia do accidente que sofriches. Onte soupen de ti por quen te viu, e admiróu a tua resistencia física e moral perante a adversidade. As noticias que me dan son tranquilizadoras, pois pronostican unha rápida e total recuperación, malia a importancia das feridas. É o meu desexo que o prazo que te afasta da normalización completa da túa vida se acorte todo o posible.
Namentras, se en algo estimas o testemoio dunha antiga irmandade, non será ocioso que seipas que recibín con emoción a nova do teu accidente, e con ledicia a de que superarás enteiramente ise contratempo.
Unha forte aperta.

R. Carballo Calero

1962-01-09
Carta de Seoane a Rodríguez de Prada. 1962
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Rodríguez de Prada. 1962 en 09/01/1962


Buenos Aires, 9 de enero de 1962

Sra. Dña.
Pilar P. de Paz Andrade
Vigo

Querida amiga:

Nos enteramos estos días por una carta de Ramón Piñeiro y por noticias llegadas a Fuentes Jorge, del grave accidente ocurrido a Valentín. Afortunadamente la carta de Piñeiro también nos decía que las impresiones médicas eran buenas y así también se lo participó al Centro Gallego Paco Del Riego. Todos los amigos de aquí nos sentimos aliviados con la nueva noticia y queremos significar, Maruja y yo, cuanto sentimos lo ocurrido y la preocupación que nos produjeron estas noticias tan poco gratas. Por mi parte hace tiempo que le debo carta a Valentín. Fui dejando de un día para otro el escribir por razones de agobio de trabajo, esperando hacerlo largamente y con calma.
Nosotros proyectamos un nuevo viaje a esa para fin de año, aún sin fecha determinada, pues dependemos de muchas cosas en ésta y no queremos pasar por esa con la prisa de la otra vez sin detenernos algún tiempo en Galicia. En general proyectamos pasar un año al menos, o casi el año en España entre Galicia, Asturias, donde vive mi hermana, y Madrid. Hasta ahora todo esto no pasa de proyecto, pero con muchas posibilidades de que se realice.
Bueno, queremos que saludes en nuestro nombre a Valentín deseándole una rápida mejoría. Es el deseo nuestro y de todos los amigos de Buenos Aires que sienten por él cariño y admiración.

Un fuerte abrazo para Alfonso y tú recibe otro de tus amigos que no te olvidan:

[Seoane]

1962-01-23
Carta de Paz Andrade a Luís e Maruxa Seoane. 1962
Pontevedra
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paz Andrade a Luís e Maruxa Seoane. 1962 en 23/01/1962

Pontevedra, Sanatorio Dominguez, 23/1/62

Queridos Luis e Maruxa:

Moitas gracias pol-a vosa carta do 9. Chegóu a nos, con moitas mais, en horas ben amarguradas, que por fortuna xa non revisten tanto rigor e permiten agardar unha recuperación mais ou menos demorada, mais sen graves limitacións residuales. Onte, nos raios X, descubriuse unha nova fractura fisuraria da 2ª lumbar, mais en vias de consolidación. O mesmo camiño levan as de clavícula e coxis, pro as pernas ainda darán moito que facer. As fracturas soldan ben, mais a reeducación será dura, pola bilateralidad das crebaduras. Ando agora nos primeiros tanteos, que son d-unha dificultade inverosimil. Todo se irá vencendo, si o corpo axuda.
Os Dieste chaman con frecuencia desde Rianxo, onde Rafael debe atoparse coma o peixe na y-auga. Todos nos contentaremos moito de que veñades pra fin de ano, se non antes. Y moito mais sabendo que pensades estar tempo, pois d-este xeito terá unha verdadeira compensación o viaxe e teremos vagar pra moitas angueiras, que poden facerse a base d-un contacto maior.
Hoxe recibin unha nova carta de Souto. Pensa vir en marzo ou abril, mais eu non estou demasiado seguro. Parez que non se atopa ben do sistema nervoso, e cecais esta doencia exerza influxo nas suas decisións transcendentes.
Nada mais, queridos Luís e Maruxa. Esperamos acoller a vosa cordial presencia no novo fogar de Samil, con sol e ledicia novas, que nos enchan de alento pra seguir na loita. Apertas cordiaes de

Valentín


[Escrito na marxe dereita, arriba:] P.D. A pesar do que dí Pilar, ela tamen está internada. Tuvo que sufrir unha pequena intervención, da que está casi reposta. O disgusto, naturalmente, agravóu a sua doencia.

[Escrito na marxe esquerda:]
Como Valentín os dice todo, nada más me queda que enviaros un abrazo con el cariño de siempre.

Mª Pilar

1962-01-23
Carta de Seoane a García Sabell. 1962
Bos Aires
Santiago de Compostela
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a García Sabell. 1962 en 23/01/1962

Buenos Aires, 23 de xaneiro de 1962

Sr. D.
Domingo García Sabell
Santiago

Querido Domingo:

Tiven noticias fai poucos días do fallecimento da tua nai, e queremos Maruja i eu estar presentes contigo e os teus niste intre. Eu conocina fai moitos anos, é posíbel que tí non te lembres, na tua casa, xunto co fato de amigos, non sei si todos, que nos xuntábamos no Café Suizo. Tiñamos ido contigo unha tarde a escoitar música. ¿Cantos anos hay? Quizáis trinta. Tiñamos todos vinte anos ou arredor diles. Tua nai foi pra min coma unha visión silenciosa e chea de encanto, e dende entón quedou na miña lembranza xunguida á música de Debussy que penso escoitei isa tarde por vez primeira.

Quería decirche soio isto ao tempo que Maruja i eu participamos da vosa door.

Unha aperta forte de:

Seoane.

1962-02-17
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1962)
Trasalba
Lugo
Orixinal
1962-02-26
Carta de García Sabell a Seoane. 1962
Nova York
Santiago de Compostela
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de García Sabell a Seoane. 1962 en 26/02/1962

26-II-1962
Sr. D. Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

A túa carta conmoveume fondamente. Tes a mellor das memorias, a memoria entrañabel. Eisí se esprica isa fermosa lembranza da nosa mocedade que traba no teu esprito a música de Debussy ca figura esvaída de miña nai.

¡Si souperas deica que punto a morte de miña nai revolveu en min tódolos pousos da miña ialma! Habería que falar moito diste sucedo. Da serea enerxía con que afrontou o pasamento, da leición que a todos nos donou ca sua derradeira dignidade humán, da sua elegante conformidade, ¡qué sei eu!
E de pronto, apareces tí e falas da nosa xuventude, das xuntazas en Xelmírez, da tertulia no Suizo. Agroma en mín unha época de ledicia i espranza. Ledicia porque o mundo i a nosa Galicia –a túa e a miña– andaban farturentas de vida. Espranza porque os rapaces matinábamos –os rapaces coma tí e coma eu– en ampriar e fecundar isa vida. Tiñamos sensibilidade, concencia dos problemas da terra –que son os do pobo– i unha moi concreta arela de xustiza. Xustiza en todo. Na cultura e no que non é cultura –si hai algo que nono seña. En fin, o tempo foi pasando. Tí convertíchete nun gran pintor. Eu, nun médico metido no seu burato. Pro os dous seguimos sendo novos. Porque seguimos creendo nas mesmas cousas. E porque sabemos, con saber que se non formula en palabras, que a nosa mocedade non está perdida de todo.

Unha forte, unha conmovida aperta de

Domingo

Apertas tamén de Elena e miñas pra Maruja.

1962-02-28
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1962)
Fingoi
Trasalba
Orixinal
1962-04-10
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1962)
Madrid
Trasalba
Orixinal
1962-04-10
Telegrama de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1962)
Madrid
Trasalba
Orixinal
1962-04-13
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1962)
Ourense
Lugo
Orixinal
1962-06-04
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1962)
Trasalba
Lugo
Orixinal
1962-06-10
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1962)
Santiago de Compostela
Lugo
Orixinal
1962-07-01
Carta de Martínez López a Paz Andrade. 1962
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Martínez López a Paz Andrade. 1962 en 01/07/1962

[Hita, xullo 1962]


Querido Valentín:

Aquí tes a Don Melón i a Doña Endrina denantes de folgar. O arcipreste non anda lexos. Logo nos contará como folgaron.
O Festival é unha delicia, unha das cousas que val a pena haber visto. Ti es o esprito galego mais avizor. ¿Por qué non en Galicia algo semellante?
Unha aperta de

Ramón

1962-08-06
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1962)
Fingoi
Ourense
Orixinal
1962-08-10
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1962)
Ourense
Lugo
Orixinal
1962-09-27
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1962)
Ourense
Lugo
Orixinal
1962-10-09
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1962)
Ourense
Orixinal
1962-10-16
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1962)
Fingoi
Ourense
Orixinal
1962-10-18
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1962)
Ourense
Orixinal
1962-10-21
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1962)
Lugo
Ourense
Orixinal
1962-11-05
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1962)
Ourense
Lugo
Orixinal
1962-11-06
Carta de Dieste a Luís e Maruxa Seoane. 1962
Rianxo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Dieste a Luís e Maruxa Seoane. 1962 en 06/11/1962

Rianjo, 6 de noviembre, 1962

Queridos Luis y Maruja:

Sin noticias precisas, pero atenidos a un cálculo razonable, os suponemos ya instalados en el nuevo departamento. Estuvieron por aquí Prada y el ingeniero Díaz –éste con las hermosas ediciones de Lorca y Unamuno– y, si mal no recuerdo, algo dijeron de mudanza. También Virginia, aunque no muy segura, y creo que también Lala en alguna carta de hace tiempo.
Hemos sabido de la prolongada huelga de correos y algún amigo navegante nos dijo –lo oiría en un bar de Buenos Aires– que hay aproximadamente un millón de cartas atrasadas y sin repartir. Unas sin repartir ahí, presumo, y otras sin enviar el resto del mundo. Entre éstas pudiera ser que hubiese alguna vuestra o de algún amigo, con vuestra nueva dirección. Como no nos fiamos de la antigua, van estas líneas por mediación de Lala.
Prada y el ingeniero Díaz os habrán dado ya noticias nuestras. Nada importante o decisivo. Pequeños rasgos de ambiente, ánimo, etc., que habrán completado un poco la impresión general que intentábamos daros en cartas anteriores. Hay cosas, sin embargo, que sólo podríamos concretar en diálogo, irreductibles a expresión esquemática, sutiles, huidizas, y que son las que más importaría poder comunicaros. Quizá no es indispensable, pues estuvisteis por aquí...
Este verano tuvimos en Rianjo a los hermanos de Carmen, con parte de sus respectivas familias. Visitas breves y en dos tandas. Enseguida llegó Eladio, que estuvo aquí unos veinte días. Poco después, mi hermano Antonio con su hijo Antonio; y a esta visita sucedió la de Esther, pero de esta vez no en Rianjo, sino en Madrid, adonde nos citó desde Nueva York, pues a punto de regresar a Montevideo en avión, había resuelto hacerlo con escala en España para encontrarse con nosotros. También estuvo aquí, en casa, Colmeiro. Y otro día Souto. ¡Ah! Faltaban por mencionar Barbudo y Ángela, que estuvieron aquí alrededor de una semana, antes de los hermanos de Carmen, y se fueron maravillados y con proyectos de retorno y hasta de relativo afincamiento, hablando de hacer por estas riberas una casa en cuanto junten los dólares. ¿Qué más? ¡Gabriel anuncia ahora su llegada de un momento a otro!
Con Eladio hicimos unas cuantas excursiones. Sería importante que hablaseis con él. Como era de esperar, vio con perfecta lucidez, y con amor directo, natural, impremeditado, los valores de España y singularmente de Galicia, en la cual acabó por reconocer no sólo la tierra de sus abuelos, sino la suya personalísima. Como ya supondréis, se volvían así más misteriosos y entrañables para él –más asistidos de fundamentos y responsabilidades– sus firmísimos vínculos con la Banda Oriental. Descubrir y sentir las clases de valores a que él se refería es sentirse, también, preocupado y consternado por todo lo que los amenaza... Resulta, pues, que se fue de aquí muy entusiasmado y, al mismo tiempo, con muy graves problemas que ya no tendrá más remedio que ayudarnos a resolver.
Esther estuvo muy animosa. Como sólo pensaba estar dos o tres días en Madrid, no vino a Galicia. Luego sintiéndose muy a gusto en España, se fue dilatando el plazo. A última hora estuvo a punto de resolverse a venir; pero optó finalmente por volver ahora a Montevideo –pensando ante todo en Alfredo–, para venir los dos sin prisa el año próximo. Tiene ya en orden, presto para editar, un espléndido libro de poemas. Se fue de aquí con la intención de encomendarlo a Losada y muy feliz con la posibilidad de que Luis tuviese alguna parte en la decoración o en la vigilancia. Con rasgo ingenuo, debo deciros que espera mucho de nuestra recomendación en tal sentido. Os la recomendamos, pues, de todo corazón, aun pensando que su influencia directa sería suficiente. Quizá os haya escrito ya sobre el particular y también –contando de todos modos con vuestra mediación– al mismo Losada.
Mientras os escribo, llega una carta de Mimina por la cual nos enteramos de que Isaac está en el Castro. Anuncian que vendrán a buscarnos.
Con el ingeniero Díaz y luego con Prada estuvimos viendo los grabados del Llanto de Lorca y de la selección del Diario de Unamuno. Quizá os hayan comunicado en términos generales algo de la magnífica impresión que nos causaron. Después los vimos más despacio, adentrándonos en sus finuras gráficas y de alusión poética. Los del Llanto valen para mí como una sutilísima exégesis de Lorca, como un vivo retrato de su poesía –hecho, naturalmente, a la luz del bellísimo poema. En adelante, cuando se estudie a Lorca, convendrá tenerlos en cuenta... Los del Diario cumplen en gran medida análoga función respecto a Unamuno, pero aquí el retrato se ve como intrincado por las luces oblicuas de un espejo roto. Probablemente a causa de la índole del texto. De todos modos, el efecto de conjunto –una vez lograda la síntesis con un poco de atención– es para mí interesantísimo.
Tuve que suspender ayer esta carta porque la llenaba de estornudos. Me alcanzó la racha de constipados que anda por ahí. Ya estoy casi bien; pero tengo que concluir a toda prisa porque acaba de llegar un telegrama de Gabriel, según el cual estará en Santiago con el primer avión. Nos hablará por teléfono. No sabemos si iremos a buscarlo o si le daremos instrucciones para que se venga solo. En cualquier caso, es inminente su llegada y con ella –al menos por unos días– la crisis de mis actividades epistolares que tan formalito y empezando por vosotros me había propuesto reanudar. Vaya, pues, en estilo telegráfico algo de lo que quedaba por decir.
Está hace tiempo en manos del censor, si no ha pasado a la imprenta sin nuevas noticias de la primera edición y algunos otros, entre ellos los que hallé de aquellas fechas en El Pueblo Gallego. Hice una cuidadosa revisión, unificando con algunos toques y con el orden oportuno la atmósfera general del libro. Mencioné, hablando con del Riego, tu proyecto de ilustrarlo, pero sin insistir en la cuestión por no estar seguro de que estuvieses ahora en buena coyuntura –tiempo, tranquilidad, etc.– para hacerlo a gusto. Sospecho que para abreviar acudirán como de costumbre a Xoán Ledo.
Recibí –el año pasado– unas simpáticas líneas de Sabsay y señora, escritas desde Canarias. Les contesté, y unos meses después, por Navidad les escribí de nuevo brevemente. No me pareció oportuno en aquel momento preguntar nada a Sabsay sobre el libro de ensayos que dejé en sus manos. Y como la situación argentina –que afectará, supongo, a las editoriales– no da señales de mejoría, no sé bien que hacer. ¿Querrías tú preguntarle algo? Él me había hablado de Taurus, con cuyas gentes parecía tener relaciones –no sé bien si amistosas o también financieras–, brindándose, si no entendí mal, a encauzar por ese lado el asunto si ahí surgían dificultades o dilaciones excesivas. Esperaré para escribirle a conocer la impresión que recibas del diálogo con él.
Asistí en Madrid a la apertura de la exposición de Souto. El efecto de conjunto era de gran esplendor. Figuraban ya algunas cosas pintadas en Galicia, un tanto improvisadas, pero que ya atestiguan, por sus valores de gracia y simpatía humana, el saludable efecto del retorno.
Acaba de llegar una carta de Lala. Nos da muy alegremente la noticia de que le ha sido otorgado a Luis con toda justicia el premio Palanza. Apenas necesitamos decir cuánto lo celebramos. Con todo el entusiasmo de esta noticia y el cariño de siempre, os abrazan Carmen y

Rafael

Saludos nostálgicos a Lala y Laxeiro, Lorenzo y Marika, Antonio y Mireya (si están por ahí), los Scheimberg...

1962-11-06
Carta de Muñoz Manzano a Luís e Maruxa Seoane. 1962
Rianxo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Muñoz Manzano a Luís e Maruxa Seoane. 1962 en 06/11/1962

Rianjo, 6 de noviembre, 1962

Muy queridos Maruja y Luis:

¿Cuántos meses van ya desde que recibimos vuestra última carta? ¿Cuántos, pues, aguantando las ganas de escribiros? ¿Y por qué, entonces, no lo hemos hecho? (Estoy usando el plural sin consultar con Rafael, pero creo que puedo usarlo). La única explicación verdadera en este caso –cosas accidentales aparte– es que se va aplazando el hacerlo por la esperanza de que habrá un momento propicio, en que se tendrá el humor adecuado y más claro lo que se quisiera decir. Pero resulta que en las actuales circunstancias, personales, nacionales, e internacionales, si se deja transcurrir más tiempo, lo único que se logra es que se acreciente la complejidad de lo que podría ser tema de comunicación o de comentario.
Así pues, hoy, abandonado todo propósito de cargar muchas cosas en el barquito de esta carta, voy a limitarme a que os lleve como carga fundamental la seguridad de nuestro –si es posible– acrecentado afecto, y después, al acaso, las noticias y comentarios que vayan viniendo, en el orden que se presenten...
Recuerdo que dije en Buenos Aires: “Estaremos, por lo menos, un año en España. Las impresiones de la primera temporada seguramente son demasiado optimistas; después debe haber una reacción, quizá demasiado pesimista, y hay que esperar un tiempo más para tener una opinión un poco equilibrada de cómo son ahora las gentes de España y cómo es la vida española”. Acerté aproximadamente en la valoración temporal de las dos primeras fases; pero no en la de la última. Resulta que no basta un año: parece que es necesaria la vida. Un extranjero puede entender las coas más pronto, quizá no en profundidad, pero sí en un esquema útil; pero yo, con mi pequeña cabeza, fracaso irremediablemente, porque el sentir –sobre todo ese sentir colectivo que rodea y envuelve y modifica el sentir personal– el sentir no me deja pensar. Aquí, en España, no puedo pensar sobre España. A veces me rebelo un poco de ser más pueblo de lo que realmente quisiera, por un instinto de regateo, de no hacer total e incondicional entrega de sí. Hemos pasado muchos años fuera; somos –queramos o no– extraños a muchas cosas; sentimos nosotros esa extrañeza y sentimos que, en cierta medida, la sienten los demás. Gustaría entonces –y no creo que por simple egoísmo– disfrutar de las cosas buenas: la maravilla de sentirse en el propio estupendo país, con su naturaleza, con sus gentes, y con las obras de los que nos precedieron; y también sufrir las aciagas: las muertes, naturales o por accidente, las desgracias en que no interviene el hombre como animal político. Pero, se quiera o no, hay que sentir también otras muchas cosas, que pertenecen a un tejido en que tienes que renunciar –para no ser injusto– a mantener tus fronteras entre bien y mal, y encomendarte a tu brújula intuitiva. La mía es muy fina, y así y todo –o quizá por eso– hay veces que oscila, como entre dos Nortes.
Bueno, no divaguemos. En una carta reciente –y después de varios meses de incomunicación desde que estuvieron aquí en febrero– nos pregunta Barbudo: “¿Seguís estando contento de haber vuelto a España? No le hemos contestado todavía, y no hemos hablado del asunto, pero la respuesta es: sí. Es decir, si ahora, después de haber vivido aquí, nos encontrásemos de nuevo en Buenos Aires –y aun descontando lo que haya empeorado la situación argentina desde entonces– volveríamos a hacer nuestros equipajes para venirnos a ser felices o desgraciados, según cuadre. Y conste que echamos mucho de menos Buenos Aires, y que nos encantaría ser ricos para poder ir de visita frecuente.
Desde luego, a los pocos meses de estar aquí (nosotros llegamos a Rianjo coincidiendo con una época de gran prosperidad) vimos claramente que Magdalena tenía, en general, mucha razón. Entre otros males, España, país de buenos artesanos, está decayendo en ese sentido rápidamente. De Rianjo es una sangría continua hacia Holanda, Alemaña, Bilbao. Excelentes artesanos se van de marineros, y cada vez se labran menos tierras y peor. De momento traen dinero, se hace su casita o arreglan la vieja y hay una prosperidad como de lotería; pero las tareas y oficios fundamentales desmejoran en cantidad y calidad de mes en mes. Nosotros, simplemente, no hemos podido conseguir en todo el verano que nos arreglen a fondo el tejado de la casa. Lo que se ve por aquí es una mezcla rarísima de prosperidad y pobreza, de progreso y de rutina, de capacidad personal y escaso rendimiento, de inteligencia y dispersión.
A los pocos meses de haber venido –todavía en luna de miel con el país y con las gentes– un episodio de orden particular y doméstico nos afectó de un modo que podría parecer desproporcionado (prueba de que para nosotros no era sólo particular y doméstico o no lo era superficialmente). Me refiero a la injustificada marcha del matrimonio que había estado al cuidado de Olegarita y de la casa; gentes a las que creíamos fundamentalmente buenas y fieles y a las que considerábamos como de familia. El desconcierto que nos produjo su comportamiento fue muy doloroso, porque venía a ser una especie de demostración de que se nos consideraba como intrusos: por mucho afecto y consideración que mostrásemos veníamos a ocupar un sitio que ya otros consideraban como suyo. Y esto que sucedía en la propia casa, se adivinaba entonces como amenazando en torno.
*
Han pasado unos días y he perdido la pista de lo que quería decir. Me parece que lo último lo había traído especialmente a cuento para explicar nuestra prolongada permanencia en Rianjo. Como tuve que encargarme de la casa y del cuidado de Olegarita, a quien de ninguna manera queríamos dejar en manos extrañas sin tantear primero hasta dar con alguien de plena confianza, tuvimos que quedarnos aquí en Rianjo, sin poner casa en Madrid. (Creo que lo intentaremos en enero, aunque nos intimida un poco la merma de nuestros ingresos por la baja del peso argentino). Esa ha sido también la causa de que no hayamos entrado en relación más frecuente y directa con el ambiente intelectual español. Hemos hecho una vida un poco retirada, que es a lo que tendemos si no hay especiales solicitaciones de fuera. En muchos aspectos, pues, no tenemos experiencia. ¿Es eso beneficioso o perjudicial? No sé. En otros tenemos una experiencia rica y honda, no fácilmente comunicable quizá, pero que no es pesimista.
Bueno, mejor es que salga esta carta tan aplazada otra vez. Ya Rafael os dice cuánto nos gustaron los hermosos libros de Unamuno y Lorca y cómo nos hemos alegrado del premio Palanza para Luis. También nos alegramos mucho –en otro origen de cosas– de las mejoras de Ranelagh. ¿Cómo os va en el nuevo y espacioso departamento?
Escribidnos. No os venguéis.

Saludos a todos los amigos, sin olvidar al ingeniero Díaz, aunque no nos visitó por segunda vez como había prometido. Para vosotros, con muchas felicitaciones, un fuerte abrazo de

Carmen

[Manuscrito:] Que se consideren nombrados todos los buenos amigos, pues a todos los tengo muy en el recuerdo.

1962-11-27
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1962)
Fingoi
Ourense
Orixinal
1962-12-00
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1962)
Trasalba
Lugo
Orixinal
1962-12-17
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1962
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1962 en 17/12/1962

Buenos Aires, 17 de diciembre de 1962

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Recibí tus cartas de evocaciones magdalenianas y es posible que tengas razón de querer volver si quieres escapar de la historia y del mundo actual. Nada más tranquilo y mortal que Magdalena, aún por hacer y con mucho suelo a su alrededor jamás pisado por nadie. Nosotros en cambio proyectamos nuestro viaje para febrero o principios de marzo hacia Suiza primero y luego a España. Estamos arreglando nuestros asuntos en ésta y ya ni siquiera nos conmueven los “planteamientos” que se suceden y los remiendos económicos que se proyectan. Quisiéramos verte en Suiza o España mejor que aquí. Nuestra primera salida es por diez meses o un año, no sabemos bien. Tampoco sé bien que es lo que puedo hacer en este tiempo, pero trataré de hacer algo. Sobre todo me gustaría mucho trabajar en algo útil a Galicia de donde no tuve más noticias que las cartas últimas de Carmen y Dieste, aparte de la tuyas. Deseamos salir de aquí. Esto se torna cada vez más irrespirable y no existen posibilidades de cambio. Naturalmente es el paraíso de los pagarés y de los cheques a cobrar con plazos diferidos. Nadie o casi nadie paga. Supongo que tendrás noticias de la extensión de la crisis. Pero dejemos esto. ¿Qué fue de las noticias de Galicia que prometiste mandarme? Supongo que habrás tenido tiempo para ocuparte de enviarlas. De todas maneras si tienes algún rato libre durante el mes que viene envíame algunas que pueden utilizarse en la radio. La única que llegó que la de que la Academia designó miembro correspondiente a Víctor Luís Molinari. Felicita a los académicos que encuentres. Es una gran noticia que revela una finísima percepción de esa corporación de lo que ocurre y se hace en Buenos Aires. Ya eran académicos además de Molinari, Estévez, Villar y Cándido González. Prueba además la prodigalidad de que son capaces.
Estos días salieron los libros de Neruda y Alberti ilustrados por mí y creo que resultan más importantes que los de Unamuno y Lorca. Me gustaría que los viésemos juntos. ¿Cuáles son tus planes? ¿Cómo está Mimina y los niños? Por lo de pronto quiero que recibáis Mimina y tú, de Maruja y míos, nuestros abrazos y felicidades en las próximas fiestas y entrada del año próximo. Ojalá sea un buen año para todos el de 1963. Si es posible que nos encontremos ahí, en El Castro, todos juntos. Mientras tanto recibe un fuerte abrazo de tu amigo:

Seoane

1962-12-27
Carta de Seoane a Dieste e Muñoz Manzano. 1962
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Dieste e Muñoz Manzano. 1962 en 27/12/1962


Buenos Aires, 27 de Diciembre de 1962

Queridos Rafael y Carmen:

Recibimos hace un mes aproximadamente las cartas que nos enviásteis desde Rianjo y El Castro después de un largo silencio que comenzaba a inquietarnos, y al que no debió ser ajeno el correo de aquí, pues, parece, que no debió llegaros una carta nuestra de marzo o abril con la nueva dirección. Las últimas noticias que teníamos de vosotros, muy poco anteriores a estas cartas de ahora, nos la trajeron el ingeniero Díaz y Prada y unos jóvenes que os visitaron en esa, pero ninguno llegó a darnos una versión de cual era vuestro ánimo. El ingeniero Díaz fué el más explícito y exacto en su juicio y los jóvenes los más cuidadosos de conservar la anécdota de su visita. Pero todos ellos llegaron encantados de vosotros y de Rianjo. Ahora, hace unos diez días, nos llegó la nueva edición de Dos arquivos do trasno con una tapa y dibujos que me gustaron mucho de Xohan Ledo. Del libro ampliado y corregido no he de decirte nada más que tus cuentos, en su belleza y misterio metafísico, resultan como precursores de los de Ray Bradbury, el norteamericano que presentó Borges hace algunos años aquí, pero sin la angustia desesperada de éste y sin lo que éste tiene de Maine Reyd, de película del oeste para transmitirnos su versión de la conquista de otros planetas. Tus conquistas son de otro tipo, de planetas interiores, los que todos llevamos dentro de nosotros, y están, además, construídos y narrados magistralmente. Creo que pasados tantos años continúan siendo de una gran novedad y ejemplares en la literatura peninsular, no solo gallega. Prescinde de este juicio, si tu quieres, pero quiero que sepas que me encantó volver a leer este libro con los añadidos que no conocía o no recordaba y pienso que ese encanto y lección lo habrán experimentado los nuevos lectores y que ha de ser útil a los jóvenes escritores de Galicia. Por mi parte hice numerosos grabados e ilustré, nuevamente para Losada y con las mismas características de los libros de Unamuno y Lorca, La insepulta de Paita, un nuevo poema de Neruda dedicado a la amante de Bolívar, y Sobre los Angeles, de Alberti. Creo que estos dos son superiores a los anteriores. Hice tambien algún mural nuevo pintado y uno de canto rodado que resultó muy curioso. Asimismo hice unos veinte o treinta cuadros al óleo. Ahora, con el estreno de todos estos años, es posible que me encuentre en condiciones de poder empezar a crear algo muy propio y distinto. Me falta regresar al mar de Galicia y a Europa. En marzo, como primer paso, vamos a Suíza, esta vez estaremos dos o tres meses en Ginebra y luego pensamos irnos a España, sin más vueltas, primero por ocho meses o algo más antes de decidir nada definitivo con respecto a Buenos Aires. Lala y Laxeiro tambien preparan su viaje. Laxeiro ha pintado nuevos cuadros muy buenos arriesgándose en conquistar nuevas expresiones por el color, e hizo algunos dibujos espléndidos, de una mayor riqueza gráfica. Varela trabaja en una audición radial que él fundó hace muy pocas semanas dedicada a crítica literaria y artística y a información sobre cuestiones culturales. Nos reunimos casi cada semana los seis y siempre os recordamos. Nuestras conversaciones actuales están sin embargo dedicadas más que a ningún otro tema a la actualidad argentina, cada vez más desastrosa en su política y economía. Se producen numerosas quiebras diariamente, muchas industrias están paralizadas: textiles, metalurgia, construcción, barrios enteros y poblaciones del gran Buenos Aires padecen por falta de energía eléctrica y de agua y en el comercio todo pretende venderse a crédito. A la crisis económica hay que añadirle los numerosos pronunciamientos y la desorientación política sin que nadie vea una salida clara. Existen brotes de nacionalismo agresivo y antisemitismo. Ese es el panorama sintético de Buenos Aires de fines de 1962. Baltar viene de vez en cuando desde San Juan con el fin sobre todo de cobrar atrasos en los sueldos.
Hablé con Sabsay, él va a escribirte sobre tu libro, me dijo que en estos días. Olvidaba deciros que hoy embarca para España Maruja Mallo. Estuvo en casa para despedirse y va con muchos proyectos de trabajo. Su teléfono, por si queréis verla en Madrid, es: 2-258644.
Creo que os transmití bastantes noticias. Escribidnos y decidnos cuando debemos hacerlo nosotros a Madrid y a que dirección. De Díaz Pardo sabemos que regresa en la primera quincena del mes que viene. No lo comprendo.

Recibid los dos un gran abrazo de Maruja y mío y el deseo de que paséis un feliz fin de año:

[Seoane]

1963-01-12
Carta de Paz Andrade a Seoane. 1963
Nova York
Vigo
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paz Andrade a Seoane. 1963 en 12/01/1963

12
enero
1963

Sr. D. Luis Seoane López
Montevideo, 1985, piso 13, Dtº 61
BUENOS AIRES

Querido Luis:

Nos ha producido una viva satisfacción tu carta del 23. No necesitas formular excusas, porque todos sabemos el abrumador trabajo que pesa sobre ti, como sobre tantos otros encadenados a la angustia del tiempo que pasa, con una celeridad anuladora.
Sería una gran suerte para Galicia y para nosotros, que se lograra la posibilidad de retenerte definitivamente. El proyecto de fundar una gran editora en Galicia, lo estimo viable. Días pasados, con ocasión de acompañar a Orense, al donador del premio “Galicia”, que se entregó a Vicente Risco, el tema volvió a ser motivo de conversación. Feliciano Barrera, el mecenas a quien me refiero, y Manuel G. Cerezales, el actual Director de Faro de Vigo, casado con Carmen Laforet como sabes, eran los otros interlocutores.
Barrera tiene una posición económica muy fuerte, y se halla implicado en negocios de gran envergadura. Es hombre de extracción humilde, surgido en una aldea de Ponteareas, que siente atracción por la economía y la mejora social de Galicia. Parece dispuesto a apoyar o fundar una empresa cultural, abierta al exterior, propicia a canalizar los valores gallegos.
Procuraré continuar en contacto con estos elementos, especialmente para cercionarme bien de que no les mueve cualquier finalidad política, o cuando menos partidista. De cualquier modo, juzgo viable la posibilidad de llegar a algo. Creo que Álvaro Gil, bien emplazado en el mundo financiero, y con un espíritu sensible y abierto, podría ser un elemento importante en la tarea.
Te felicito cordialmente por el premio “Palanza”, así como tendría que hacerlo por tantos otros motivos. Conozco el libro de Lorca, que recibí oportunamente, y que me produjo una viva satisfacción, no solo por los estupendos grabados que has incorporado a la obra, como también porque el nombre de Federico, el tuyo y el de Gonzalo Losada quedarán en la historia de la cultura ligados en una forma tan gentil y justiciera.
Gonzalo Losada me anunció también el envío del libro de Unamuno, y ahora el de Alberti. No he recibido el de D. Miguel, ni conozco el de Pablo Neruda, que sigue produciendo como un gigante. Del homenaje a Alberti he tenido noticias por Blanco Amor, que dentro de unos días debe llegar a Madrid.
Tocas en tu carta un tema que me interesa vivamente, me refiero a las viejas artesanías descuidadas, que están esperando unas manos nuevas para cobrar vida otra vez. He visto en Atenas y especialmente en Roma, piezas elaboradas en los países del Danubio y más al Norte, verdaderamente extraordinarias.
Una vieja predicación mía, en relación con las fábricas de cerámica de aquí, Pontesa y Álvarez, que pertenecen al mismo dueño, pudieran fructificar en forma interesante. Se trata de fábricas de gran producción, que han expuesto recientemente en Hanover. Se encuentran, como yo le había vaticinado, en la inferioridad de la falta de originalidad en la decoración y modelaje, y comenzaron a preocuparse por adquirir elementos técnicos, a base de artistas gallegos. Sería muy importante que pudiera llegarse a orientar en un sentido de mayor nobleza artística y mayor autenticidad una fabricación en gran escala, como la que aquí se ha emprendido en este ramo.
Isaac con su familia estuvo recientemente almorzando con nosotros. Supongo que ya habrá aterrizado en Magdalenta. De Dieste, pocas noticias. Es una lástima que no colabore asiduamente en los periódicos gallegos, a pesar de que ha sido invitado con insistencia, según me dicen. Supongo que estará preparando en el rincón natal alguna obra importante.
Con motivo del acto a que antes me he referido, estuve un momento con Risco. Le encontré al pie de la camilla, arrebujado en una butaca, mas esquelético que en su anterior apariencia, pero con vivacidad de espíritu. Los médicos están inquietos, porque de vez en cuando el sistema circulatorio hace crisis y es necesario apelar a remedios heroicos para restablecerle. Es posible, aunque muy difícil, que remonte la claudicación actual.
Espero que nos informéis más concretamente sobre vuestro viaje y punto de aterrizaje en Europa.
Pilar, que pasó últimamente una temporada poco satisfactoria, se encuentra ahora bastante mejorada. Os envía, lo mismo que Alfonso, sus más encendidos afectos, que harás presente a Maruja con los míos.

Recibe el más cordial abrazo de tu siempre incondicional amigo,

Valentín

1963-01-23
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1963)
Trasalba
Lugo
Orixinal
1963-01-29
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1963)
Fingoi
Trasalba
Orixinal
1963-02-05
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1963)
Ourense
Lugo
Orixinal
1963-02-06
Carta de Seoane a Dieste e Muñoz Manzano. 1963
Bos Aires
Rianxo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Dieste e Muñoz Manzano. 1963 en 06/02/1963


Buenos Aires, 6 de Febrero de 1963

Sr. D. Rafael Dieste
Rianjo

Queridos Carmen y Rafael:

Debemos carta, la que debimos haber enviado a nuestra llegada, hace ya cuatro meses y el recibo del libro de Rafael que llegó a Buenos Aires en los primeros días del mes pasado, como regalo de Reyes, como feliz augurio para el año nuevo. A nuestro regreso encontramos a Buenos Aires como siempre, la moneda un poco más deteriorada, sin que impida, parece, a las gentes hacer sus negocios; la ciudad más crecida, aumentando, claro en incomodidad y los amigos todos divididos, tambien como siempre, en optimistas y pesimistas con respecto al futuro, pero sin apenas discutir, parecen haber agotado todas las fórmulas y recetas y abandonarse a una imprevista solución por el posible milagro, al destino, al azar; por eso tu libro, tan implacablemente lógico, escrito en tan bella prosa, en idioma tan racional y limpio llegó en un momento propicio, cuando casi todos parecemos haber perdido –me incluyo– objetividad, conciencia de nosotros mismos y la posibilidad de saber cual es una verdad.
En Lisboa, última etapa de nuestro viaje que no conocéis, buscamos a Espasandín. Fuímos a esa ciudad para estar con él y con Alicia tres o cuatro días y llegamos tarde. Se habían ido no sabemos a dónde. Estuvimos en la aldea cercana a Lisboa, una estación antes de Estoril, donde habían vivido. Llamamos insistentemente a la puerta del departamento que habitó y como nadie respondía dejamos una nota debajo de la puerta con la dirección del hotel en Lisboa, pero extrañados interrogamos a los pobladores de la pequeña población, antes a los vecinos, y luego el dueño de un almacén, de un ultramarinos, recordó a ese matrimonio español cuya mujer le hacía daño el viento, que siempre vestía “calzas”, la conocían más por esta prenda que por otro cualquier detalle, y que se habían marchado hacía poco tiempo, creían que a España, a una ciudad o pueblo que el proveedor, almacenero o lo que fuese, llamaba Santo Andrés de España, porque a ella no le sentaba el clima, aquel viento. Sufrimos una gran tristeza por ellos, nunca nos parecieron más solos que en aquella algo más que aldea de al lado de Estoril, y por nosotros que perdíamos alegría, algo, juventud quizás, con el desencuentro. Aquel viento, el mismo viento de Galicia, era lo que más amaba Espasandín y debía renunciar a él en busca de un clima sin viento, sin tiempo, para Alicia enferma. San Andrés de España nos trajo a la memoria San Andrés de Teixido, tan distinto al San Joao de Estoril de Espasandín, con más viento, más violentas olas y entre montañas escarpadas y donde parece no haber más allá que el mar, surgido el San Andrés de las profundidades de un oscuro y lejano pasado. Pero, ¿cual es este otro San Andrés de España, de clima ideal, capaz de alivar a Alicia? ¿Viajaron realmente a España? ¿A qué país fueron?. Nosotros sufrimos una gran decepción y en cuatro días que pasamos en Lisboa nos venían a la memoria constantemente, manteniendo, hasta que nos fuimos, la esperanza de encontrarles en la calle, en un café, en cualquier parte. Temíamos no conocerlos por el aire de personajes de novela alemana, de extranjeros de Capri, de la descripción del proveedor de San Joao de Estoril. Esta fué la última aventura de nuestro viaje. Unos días después con Varela os recordábamos a todos, y, otros más tarde, un domingo, leíamos en la sección bibliográfica de La Prensa una nota sobre un libro de Espasandín publicado hace, quizás, unos veinte años, en la época vuestra de Atlántida. El tiempo que va a abarcar la exposición retrospectiva mía que se proyecta para el mes de Julio en una gran galería nueva de aquí. Estoy trabajando como puedo y Maruja y yo proyectamos volver a esa en octubre, en el otoño.
Esta es una carta donde apenas se dan noticias. Todos los amigos comunes preguntaron por vosotros, os recuerdan, Varela, Baudizzone, Scheinberg1, Falcini, Frontini... Torrallardona y los suyos os están muy agradecidos y llegaron encantados de Galicia. Nosotros os recordamos siempre, y a todos los amigos.

Saludar de nuestra parte a Mincho, a Díaz Pardo, a quien debo carta, a Mon, a todos. Escribidnos. Un gran abrazo de Maruja y mío para los dos:

[Seoane]

1. É difícil esclarecer se o apelido é Scheinberg ou Scheimberg, con eme, como aparece escrito noutras cartas, pois existen as dúas formas.

1963-02-07
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1963)
Fingoi
Ourense
Orixinal
1963-02-19
Carta de Muñoz Manzano a Luís e Maruxa Seoane. 1963
Rianxo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Muñoz Manzano a Luís e Maruxa Seoane. 1963 en 19/02/1963


Rianjo, 19 de febrero, 1963

Queridos Luis y Maruja:

Seguimos muy contentos con las noticias de vuestro próximo viaje. Ayer nos dice Esther en una carta que salía el 2 de marzo. Quisiéramos unas líneas vuestras diciéndonos si venís por mar y si hacéis alguna escala en España en vuestro viaje de ida a Suiza.
Además del gusto de saludaros, tendríamos un pequeño encargo que haceros: Gabriel nos trajo de regalo un termómetro-barómetro-higrómetro, comprado en Ginebra, y no funciona bien. Escribimos a la casa y no hay otra manera que llevarlo por mano para evitar los gastos y enojos de aduana. Es una cajita de 19x8x5 centímetros, que no os molestaría mucho si está en vuestros planes hacer escala en Vigo.
Esther ha sentido que no vaya la solapa de Rafael en su libro. Ayer nos mandó una carta del señor Vázquez, de Ed. Losada, en que éste le aconseja no cambiar la tapa por diversas razones, todas de buen sentido. Las cosas se pusieron así, ¡qué se le va a hacer! Esther está muy agradecida a Luis por su viñeta y por la ayuda en la edición. Gracias también por nuestra parte.
Adjunto una carta para Citania, pidiendo unos ejemplares del libro de Rafael. No sé la dirección. Acaso podéis llamar por teléfono, para que los envíen.
Hemos estado preocupados con Olegarita, que tuvo un gran trastorno de origen hepático. Ahora está ya mejor, y esperamos que pronto pueda recobrarse.
Está lloviendo furiosamente –ahora siempre llueve furiosamente–; pero al parecer Galicia es el edén comparada con otras regiones. Todos estos días la radio y la televisión no dan sino desastres en Córdoba y Granada.

Perdonad tantas molestias. Saludos a los amigos y para vosotros un abrazo de Rafael y

Carmen

1963-03-14
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1963)
Ourense
Lugo
Orixinal
1963-03-15
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1963)
Fingoi
Ourense
Orixinal
1963-03-25
Carta de Goldstein a Seoane. 1963
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Goldstein a Seoane. 1963 en 25/03/1963

QTIS ELEVATOR COMPANY / R. H. BUXTON / GERENTE GENERAL.

Buenos Aires, marzo 25, 1963

Señor Ingeniero
Lázaro Goldstein
Avda. Córdoba 4045
Presente

Estimado Ing. Goldstein:

Tengo el agrado de dirigirme a Ud. para que con su usual cortesía tenga la deferencia de hacer llegar al pintor, Sr. Seoane, el paquete que adjunto.
Como Ud. bien recordará, durante la última visita que efectuara a nuestro país el Sr. Richard Joubert, de la División Internacional de nuestra Casa Matriz, oportunidad esa que nos sirvió para conocer a tan destacada personalidad del mundo pictórico.
Con la seguridad de que cumplimentará mi pedido, hago llegar con la presente, tanto a Ud. como al señor Seoane, afectuosos saludos del Sr. Joubert y los míos propios.

Cordialmente.

R.H. Buxton

1963-03-30
Carta de Seoane a Abt. 1963
Xenebra
Basilea
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Abt. 1963 en 30/03/1963

Ginebra, 30 de Marzo de 1963

Sr. Otto Abt
Basel

Mi estimado amigo:

Hemos pasado con su esposa y Ud. momentos muy agradables y estamos muy agradecidos por las atenciones que han tenido con nosotros. Personalmente le debo a usted, Abt, el amable interés que mostró por mi obra y que para mí significa mucho.
Estamos ya instalados en un pequeño apartamento y a partir de mañana comienzo a pintar. Hace más de dos meses que no trabajo y tengo muchas ganas de comenzar nuevamente. Nos gustaría que si ustedes pasan para algún otro sitio de Suíza o hacia Francia, y Ginebra les queda de paso, nos visiten, o si se deciden pasar un fin de semana en esta ciudad.
Reciban su esposa y usted de Maruja y míos un saludo muy cordial y Ud. el afecto de:



S/C.-
Luis Seoane
4-6 Rue du Lac. Ap. 59
Genève

1963-04-02
Carta de Seoane a Sofovich. 1963
Xenebra
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Sofovich. 1963 en 02/04/1963


Ginebra, 2 de abril de 1963

Sr. Bernardo Sofovich
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Estoy ahora empezando a escribir cartas. Dejé pasar todo este tiempo para poder de mejor manera concretar las impresiones que voy recibiendo de lo que veo. Suiza me gusta mucho. Me encanta su paisaje, su nieve y sus ciudades y hasta sus gentes, creo que más a partir de Berna y hacia el norte. Se ven los defectos, pero también puede uno ir admirando sus virtudes y éstas son todas aquellas que nos enseñaron a practicar de niños nuestros padres y la escuela. Se trata de virtudes elementales y prácticas que sirven para hacer cómoda la convivencia. La practicidad es la norma de conducta habitual de estos montañeses, seguramente impuesta por el clima y la necesidad de preservarse de vecinos ambiciosos. Su fantasía está destinada a la invención de objetos útiles y a encontrar en su ejecución satisfacción artística. Les gusta que las cosas estén bien terminadas y produzcan buen efecto, que sean bellas. Quizás esta cualidad les viene de una larga herencia campesina, de encierros caseros en las largas nieves de sus montañas. Alrededor del fuego para calentarse el cuerpo debieron nacer las mejores virtudes suizas, y las virtudes de su arte. Pintan, dibujan, esculpen con exacta corrección, con largo conocimiento del oficio y con tozudez destinada a hacerlo lo mejor posible. Un gran pintor suizo es Hodler, que no tiene, a mi juicio, la resonancia universal que debiera. Extraordinario dibujante y pintor, un poco frío, pero muy sabio y que en su obra es espejo fiel del temperamento de su pueblo. Yo no sé si fue verdad histórica el suceso de Guillermo Tell o es leyenda, pero, cualquiera sea su origen, esa precisión conque dispara la flecha sobre la manzana que está en la cabeza de su hijo, es la precisión que caracteriza a Suiza y a sus artistas. Posiblemente, nada se encuentra individualmente genial en este país. Su genio, en todo caso, es producto del esfuerzo colectivo. Los retratos de Holder son admirables como lo son muchos de sus paisajes de montañas, donde las nieves y las nubes se confunden en color y forma para dejarnos ver por trozos el azul del agua y el verde de los vegetales. Cada línea de sus retratos es exactamente del tamaño que corresponde y está en el único sitio donde puede estar en el cuadro, sirviendo al mismo tiempo para definir al retratado. Pero esto mismo ocurre en los retratos de Goya o de Rembrandt y existe además algo indefinible que escapa a toda lógica y a la corrección del oficio. Félix Valloton, otro suizo, es un maestro, pero le falta el valor de saber desprenderse de lo que es correcto y que fue aprendido. Uno piensa en Renoir o en Monet, que vivían por los mismos años, posiblemente de más edad, no lo sé, pero que se atrevían a dejarse llevar por la fiebre del color y de la expresión. He visto estos días un desnudo rojo de Renoir muy descuidado de dibujo en el sentido académico, pero bellísimo de color y, ¿quién nos diría que esas manchas verdes y azules de Monet componen el detalle de un paisaje?
Vi algunas exposiciones extraordinarias, una de ellas de Jawlensky, del que le hablo a Scheinberg, y en una galería dedicada a libros de arte y grabados cuatro libritos, más chicos que los librillos de papel de fumar, de 3 centímetros por 2 aproximadamente, ilustrados por Picasso con aguafuertes. Son ejemplares numerados y de muy poco tiraje y cuestan 1.000 francos suizos, unos 31.000 pesos más o menos. Aparte de esto, también algunos espléndidos Picasso que vi por galerías, aparte de los museos, que nunca he visto reproducidos.
Bueno, refiriéndome a cuestiones de otra índole. ¿Cómo va el asunto del cobro de la Hebraica? ¿Qué dice el doctor Bruetman? ¿Y Bernárdez? ¿Continúan yendo a Ranelagh? Suponemos que sí si el verano este año es tan constante en ésa como aquí el invierno. Ayer nevó en Ginebra y hoy amanecimos con lluvia y frío, a pesar de esto, los comercios y las gentes están preparadas para gozar de la primavera. Me gustaría que nos enviasen noticias de ésa. Supimos por los diarios de la renuncia del Ministro del Interior y antes de los sucesos provocados por la actitud de la Marina. Le ruego que nos escriba.

Reciban Elsa y Ud. el saludo de Maruja y mío y además Ud. un abrazo de:

[Seoane]

1963-04-04
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1963
Xenebra
Magdalena (Arxentina)
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1963 en 04/04/1963

Ginebra, 4 de abril de 1963

Sr. Isaac Díaz Pardo
Magdalena
Pcia. de Buenos Aires

Mí querido amigo:

Aquí estamos instalados en Ginebra hace tres o cuatro días. Hasta ahora no hicimos más que ir de un lado a otro viendo todo lo que hemos podido, museos, exposiciones, en Basilea, Zurich, Winterthur, Berna y aquí, además, naturalmente, de los monumentos y de lo que se ve por la calle que es mucho.
Ahora alquilamos un departamento de una habitación para quedarnos en esta dos o tres meses y trabajar. Ya empecé a pintar. Es posible que exponga en Zurich grabados y en Basilea pintura y grabados, dentro de unos días creo que se concretará algo. Hemos visto muchos juegos de porcelana en vidrieras y grandes almacenes de diversa procedencia, algunos muy buenos y extraordinariamente bellos, pero creemos, Maruja y yo, que no alcanzan en calidad a lo que haces. Uno de estos días, mañana o pasado iremos al Museo Aridna de esta ciudad, exclusivamente consagrado a cerámica y porcelana y que en viaje pasado no nos enteramos de su existencia. Parece que es un museo notable. De antemano tiene el interés de su especialización y de que abarca obras desde la antigüedad hasta nuestros días y de su carácter universal. Es un museo que se mantiene cerrado dos o tres meses del año y se inaugura el 10 de abril. Es posible que nos hubiésemos enterado de su existencia la otra vez por encontrarse cerrado. A Laxeiro le he escrito sobre los emigrantes gallegos en las ciudades suizas y también envié una nota para la audición de Galicia Emigrante. Es impresionante la cantidad de gallegos que vienen y de españoles en general, pero abundan más los procedentes de Galicia. Se siente constantemente hablar gallego por las calles y vienen a trabajar en los oficios más humildes pero son bien retribuidos en sus trabajos. Ganan de 800 a 1200 francos suizos, es decir, alrededor de 30.000 pesos argentinos y la vida en ésta les permite, según nos dijeron algunos, enviar de 2.000 a 3.000 pesetas por mes a sus casas, pero deben trabajar duramente. Es tremendo el caso de España. La gente más útil para el trabajo y la que está en la mejor edad debe salir por Europa para poder vivir, perdiendo el país destinado a criar hombres que solo han de servir a otras naciones. Nosotros nos detenemos cada vez que sentimos unas palabras en gallego. Los conocemos desde lejos por las calles, por el color rosado de los rostros y por la robustez en general. “Cando van, van como rosas...” decía Rosalía de los que iban a Castilla en el siglo pasado. ¿Cómo volverán los que vienen de estos países del centro y del norte de Europa? ¿Y existe alguien ahora, en Galicia, que se conmueva por ellos como Rosalía y Curros en el siglo pasado? Muchos seguramente no volverán como turistas, se desprenderán para siempre de su familia y de su tierra. Aquí los españoles deben adaptar su idioma al italiano para que puedan comprenderlos, y, en general, la población, por lo que nos dijeron, los prefieren a los italianos.
Bueno, me gustaría tener noticias tuyas y de los tuyos y saber que haces nuevo. Por mi parte quisiera que pintases y escribieses además de hacer porcelana. Creo que tienes capacidad de trabajo para hacer las tres cosas sin descuidar ninguna. Escríbenos.

Un abrazo de Maruja y mío. Saludos para todos los amigos. A Mimina le va escribir Maruja a Galicia. Otro trabajo para ti de:

Seoane

1963-04-04
Carta de Goldstein a Luís e Maruxa Seoane. 1963
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Goldstein a Luís e Maruxa Seoane. 1963 en 04/04/1963

ENRIQUE H. GOLDSTEIN / Arquitecto.

Buenos Aires, abril 4 de 1963

Queridos Maruja y Luis:

Supongo que al recibo de estas líneas mi cuñada Ruthy habrá hablado con vosotros y os habrá pasado los últimos chismes de este lejano y enloquecido país. Sabrán así que hubo (o quizás todavía hay) una bonita y marina revolución gorilista y nacionalista dispuesta a derrocar al actual “gobierno” e instituir una larga dictadura militar. En fin, es lo único que faltaba para acrecentar el caos en que vivimos (o más bien “duramos”).
No os imagináis cómo los envidiamos; el ambiente aquí es inaguantable y por ahora sin perspectiva alguna. Las perspectivas de nuestro viaje a Israel se ven muy bloqueadas por los líos de la enfermedad de mi suegra quien justamente hoy salió para Suiza en busca de un medicamento que según las informaciones es bueno. A esto se sumó la muerte de un hermano de mi suegro, los líos económico-financieros en que estamos metidos y que lo tienen muy preocupado a mi padre (mucho más de lo necesario), tanto que ya empecé a temer por su salud.
A estas feas noticias se agrega una muy buena, pero que también traba el viaje: Anita está embarazada y si esta vez no se equivocó en las cuentas, en octubre seréis tíos. En fin, que líos no faltan y cada día uno se harta más y más de este País. No vemos la hora de partir.
Luis: le adjunto una carta que papá recibió en el Estudio días pasados. Con ella entregaron un rollo con infinidad de papeles (cuya muestra le envío). Usted dirá qué debo hacer. Por ahora lo guardo en la oficina (vino de USA).
Muchas novedades no tenemos; salimos muy poco y vemos a muy poca gente. No se imaginan lo que os extrañamos, y más cuando vemos las fotos de vuestra partida en Ezeiza (en la próxima se las enviaré).

Reciban un fuerte abrazo de

Enrique Goldstein

[Manuscrito:] Muchos saludos de Anita. ¿Cómo va el trabajo?

1963-04-16
Carta de Goldstein a Seoane. 1963
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Goldstein a Seoane. 1963 en 16/04/1963


Buenos Aires, Abril 16, 1963

Queridos Maruja y Luis:

No saben cuánto nos alegramos vuestras cartas, fue un golpe de alegría en medio de todo este desastre. No sólo me imaginé el departamento donde viven, sino que los acompañé por los paseos que han hecho.
De Buenos Aires hay mucho y poco para contarles, mucho por la situación política y económica que ya Enrique les comentó, y poco, debido a que casi no salimos y no vemos a nadie.
No sé como agradecer vuestra gentileza de haber ido a visitar a mi familia en [Interl...] para ellos debe haber sido una gran alegría ya que están sometidos a un tipo de vida muy [m...]. Esperemos que la suerte nos acompañe y que Ma… recupere la salud!
Daniel está ya grande y muy charlatán, [e...], gran alegría de nuestro hogar, pues ver como día a día progresa es realmente una satisfacción.
Nosotros los extrañamos mucho y no dejamos de pensar en Vds. Estoy plenamente segura que Luis va a tener mucho éxito, yo, por mi parte, les deseo mucha suerte y espero que pronto llegue ese momento tan esperado.

Mis más afectuosos cariños y un gran beso de

Anita ¿?

1963-04-19
Carta de Blum a Seoane. 1963
Basilea
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Blum a Seoane. 1963 en 19/04/1963


19-4-1963

Estimados amigos:

Desde ayer, estamos en Basilea. Estuvimos con Theler, Abt y otros.
Llegaremos a Genève mañana, Sábado, a las 14:39.

Cariños y hasta la mañana.

Sigwart + Grete

1963-04-21
Carta de Sofovich a Seoane. 1963
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Sofovich a Seoane. 1963 en 21/04/1963


Domingo 21 de abril [1963]

Mi querida Maruja:

Tu carta me alegró y nos hizo reír; se la leí a Claudia y Alejandra. Ya te podés imaginar los comentarios sobre las funditas. Pensaba contestarte una larga carta, pero ahora Bernardo me apura no sé porque motivos de fechas de giros. Cherchez l´argent! Que te puedo decir de nuestra vida; triste, muy triste. Si salimos de la soledad inmediata que nos rodea, nos encontramos con un Bs. As. repugnante, revolucionario con mal olor, detenciones, peligros, tacuaras. Ranelagh nos ayuda. Vamos rigurosamente los sábados y domingos y estuvimos allí toda la Semana Santa con Luisa. Hablamos mucho de ustedes y los extrañamos. Está todo verde y suave, como en primavera, tienen algo de color los crataegus y el resto, todos los verdes neblinosos o iluminados que tan bien conocen. Nuestro limonero, lleno de limones, el ligustro cortado al bisel por don Juan para demostrar su enojo con los vecinos. Y el camino! convertido en una gran avenida lisa sin un pozo, con dos canaletas a los costados. Todo hecho por la intendencia de Berazategui que entre revolución y revolución se aburre y decide hacer cosas útiles. No te hablaré más de Ranelagh porque creerás que te quiero vender nuestra casa para que gocen de la compañía de Tristán.
No vemos casi a nadie, fuimos al cine a ver El Proceso. Nos gustó, pero yo encuentro que el libro tiene una dimensión filosófica y que la película es el relato de una pesadilla, bien que genialmente realizada. Fuimos al teatro a ver El décimo hombre de Chayevzky y también nos gustó mucho muy bien dada, en ese teatrito San Telmo.
Yo trabajo más de lo que puedo, pues aunque pedí licencia en dos escuelas, tengo el Buenos Aires mañana y tarde y dos veces por semana el Policlínico de Lanús en la sección niños del equipo del doctor Goldemberg. Allí aprendo mucho de psicología infantil, diagnósticos, tests, etc. Aunque en el fondo estoy en desacuerdo con la orientación demasiado psicoanalítica que allí tienen, me sirve, sin embargo, para practicar un gran aspecto de la psicología aplicada a la reeducación que puede serme muy útil alguna vez. Pertenezco a lo que pomposamente se llama equipo psicopedagógico del Seminario del doctor Goldemberg.
Marujita , aunque no podemos comparar la paz para el trabajo que deben tener en aquel departamentito de Suiza con la alterada vista del puerto que hubieran tenido desde la terraza de Montevideo, no nos olviden. Yo me encargaré de sorberle el seso hablándole de Ranelagh y como las sirenas a Ulises, los haremos volver siempre a estos pagos.
Claudia les manda muchos besos y me pide que Luis le guarde todas las marquillas de cigarrillos. Doña Alejandra, Juanita Sánchez mandan saludos.

Maruja, espero siempre noticias. Te mando un gran abrazo lleno de nostalgia de tantas vueltas de domingo con ustedes y con el auto lleno de cantos. Y otro gran abrazo a Luis

Elsa

1963-04-22
Carta de Varela a Seoane. 1963
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Varela a Seoane. 1963 en 22/04/1963


Buenos Aires, 22 de abril de 1963

Querido Seoane:

Recibí tus dos cartas. Ya hice uso de tu corresponsalía, con pleno éxito. Está a tono con el informativo que habíamos inaugurado –un panorama mundial y nacional muy breve y adjetivado, que está levantando roncha. Lo tuyo fue especialmente elogiado por los pintores, aunque supongo que a algunos nos les hará mucha gracia, como no se la hacen mis comentarios. Romualdo Brughetti es director de Relaciones Culturales de la Cancillería. Hugo Parpagnoli es director del Museo Nacional de Bellas Artes. Creo que ya sabías que Rafael Squirru es director del Departamento Cultural de la Unión Panamericana. Fuiste seleccionado para la exposición de París, por un jurado en el que estaba Payró. Se ha detenido a unos cuantos frigeristas, entre ellos Merchensky y, al principio, equivocadamente, Ernesto Sábato que ya está en libertad. Yo preparo dos conferencias para ver y estimar sobre El alma en conflicto con la época (lo accidental y lo permanente, como oposición causante del desgarramiento actual). Me ha encargado Eudeba una serie de fichas para la carpeta en que tú participas, y quieren que les busque dinero para colección titulada Arte para todos, con sueldo y asesoría, pero eso de buscar dinero...
Vimos a Baltar, están bien. Díaz Pardo sigue enterrado. Dieste, en su gloria, a la diestra de Rianxo. Núñez Búa salió para Europa, contaba con verte. Di tu dirección a una dama que quería datos tuyos para un trabajo misterioso. Bonino, en Estados Unidos, y Rubbers, preparando las maletas hacia allá. Mándame tus colaboraciones horaonceñas. Y, mientras no me mandes el paisaje, etc., es tu deber, no lo olvides enviarme discos, catálogos, libros, cintas grabadas con veces europeas, reproducciones de tus obras, y sobre todo, mucha compasión por esta vida porteña obligatoria.
Como ves, puedo ser más telegráfico. No te hablo del resto de vuestros amigos porque, como es natural, sólo los veo para maldeciros en compañía nada sospechosa. La noticia triste: Murió Lorenzo Dominguez.
No está Marika en casa, así que os mando estas líneas sin que ella meta baza (como ves, Maruja, para llegar a tiempo, hasta por correspondencia tengo que andar solo). Pero también os maldice, deseándoos, como yo, mucha suerte.

Un largo abrazo.

Lorenzo

[Manuscrito:] P.D. Saludos a Petere , a Amparo si la veis, a...

1963-05-01
Carta de Varela a Seoane. 1963
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Varela a Seoane. 1963 en 01/05/1963

Buenos Aires, mayo 1º 1963

Querido Seoane:

Como ves, carnereando, pues es 1º de mayo y estoy escribiéndote, a pesar de que quizá no hayas recibido todavía mi última carta.
Dos líneas nada más, para comunicarte que me acaba de llamar Brughetti, nuevo Director de Cultura, para pedirme que te escriba con el objeto de: 1º –Se te ruega contestes lo más rápidamente posible si aceptas participar en la Bienal de S. Pablo, con 5 grabados. Si te decides y tienen pronto el material, se comprometen a dar la batalla para que estén bien expuestos.
2º –En caso de conseguirse buena fecha y buen espacio, esto es, una sala que yo conozco, preciosa, y hacia mediados de septiembre, realizarían una exposición de tus grabados en el Museo de Arte Moderno de R. J. Los grabados se necesitarían a fin de armar la exposición, a fines de julio, creo que aquí.
Si te sirvieran los tacos que dejaste, se le podría pedir a Audivert o a otro grabador que sacara las pruebas necesarias.
3º –Que envíes para la Bienal: foto personal o fotos, así como de tu obra, especialmente grabado.
Personalmente me parece: que esta gente piensa dar con tus grabados la batalla de premios. Y en cuanto al grabado, R. J. es uno de los pocos lugares en donde encuentra eco. Tu dirás. Creo que debieras responderle directamente a Brughetti, independientemente de lo que quieras decir a mí.
Por si no tienes la dirección, es la siguiente: Director de Cultura del Ministerio de Relaciones Exteriores. Sarmiento 2351.
Nada más por hoy. Compadéceme: sigo en Buenos Aires y mañana participo en una mesa redonda sobre el Premio Ver y Estimar.

Saludos a Maruja, abrazos a Petere y familia, a Amparo y uno grande para ti.

Lorenzo

P.D. La exposición individual no es segura, pues antes de tu respuesta no pueden gestionarla. Las erratas de máquina son de Marika. Las otras también.

Queridos:

Compadézcanme a mí, que lo tengo que aguantar, con su 1ª Plana, su Radio, sus Mesas Redondas, sus Conferencias, y su Eudeba. ¡¡¡¡¡Está insoportable, además me quiere hacer creer que ya te mandó dos cartas!!!
¿Qué hago con los señaladores de cobre? ¿Los necesitan todavía? Mercedes, que siempre me llama a las 8 menos cuarto, el día de la partida de ustedes se durmió y me despertó a las 9:30. Lo extraño es que yo no me despertara igual. Podría probar de mandarlos con alguien o quizá por correo, contéstenme.
Aquí también está de moda las planchas, y los peltres antiguos. Pero el furor son los platos grandes de Talavera y sobre todo los frascos de farmacia antiguos, esos que tienen el escudo de Talavera en azul. Me gustaría saber si no es difícil conseguirlos en España y a cuánto.
Por aquí, todos los comerciantes lloran. Yo, por suerte, me voy salvando gracias a mis clientes italianos. Se vendió la colección española de la viuda de Saint, y el remate tuvo lugar en el jardín español de su casa, lleno de grandes macetones de cerámica, antiguos. Yo compré una enorme espetera, de hierro forjado, con parrilla y todo. El día que la venda, lloro. Es preciosa. Y un bargueño renacimiento español, con incrustaciones de marfil, cajones secretos, etc., y su mesa correspondiente.
Total que, aunque vendí mucho el mes pasado, estoy como siempre sin un cobre.
Los chicos están muy bien, organizándose en sus respectivos departamentos. Ariel, haciendo el servicio militar. Ahora, después de la revolución, lo pasaron a una oficina al Ministerio de guerra. Fernando se comprometió con Sonia. Así que esta vez la cosa va en serio. Hugo acaba de aprobar un examen. Noemí, que les mandó saludos, sigue todavía luchando con Franco. Menos mal que Baudi está de por medio. Baltar estuvo nuevamente por aquí justamente durante la última revolución. Nada nuevo, sólo que el hermano de Mirella está pasando allí una larga temporada. Con Díaz Pardo no hemos logrado comunicarnos. Seguramente no quedó ningún teléfono en pie después de bombardeo de Magdalena. A Laxeiro lo vimos la única vez que fuimos al Moderno. De Lala, después que estuvo en casa para vuestra despedida, no he vuelto a tener noticias. Seguramente todavía sigue ofendida por el Aguna Mineral ???!!!! Aida Scheimberg viene siempre a verme y Sarita y Falcini estuvieron una noche en casa con Venancio Viera. Aparte de eso, no hemos visto a nadie ni salido para nada, de casa al trabajo y del trabajo a casa. Ni al cine. ¡Qué horror! Eso que se dieron dos películas que Lorenzo tenía mucho interés en ver, una rusa La dama y el perro y El proceso de Kafka. Pero no hay tiempo. Desde que se fueron ustedes, estamos más aislados que nunca, pues dejamos así de tener noticias de una cantidad de gente. No habrá más remedio que hacer más sociable a mi marido.

Un gran abrazo de

Marika

1963-05-04
Carta de Seoane a Melella. 1963
Nova York
Xenebra
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Melella. 1963 en 04/05/1963


Ginebra, 4 de Mayo de 1963

Sr.
Roberto Melella
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Estamos desde hace dos meses en Suíza, ahora viviendo en Ginebra, hasta seguramente mediados de Junio, desde donde hacemos escapadas a uno y otro sitio de este espléndido país y antes de ir a España. Estoy pintando aquí y es posible que haga algunas exposiciones, no sé cuando, las obras mías gustan bastante y tengo interés naturalmente en hacerlas. Pero no quiero hablarle de esto sino del posible viaje de ustedes a Europa. Desde España pienso enviarle un informe de precios de departamentos amueblados y de hoteles, de Madrid y de ciudades gallegas para que no vayan a pasar solo unos días o un mes, sino a quedarse de tres a seis meses y a convivir en las ciudades con el pueblo, incorporándose a sus costumbres. Aquí, en Suíza, un auto de segunda mano que puede servir para recorrer Europa y luego venderlo, cuesta alrededor de 1.500 francos suízos. Parece ser que en España se consiguen a un precio similar. En Suíza, pueden conseguir un departamento de un ambiente en la ciudad más cara que es Ginebra, por 500 francos aproximadamente y con otros 500 se pueden satisfacer los gastos de comida y paseos por la ciudad. Todo lo demás que traigan es para cumplir con sus gustos. En España resulta todo algo más barato. Venir a Europa saliendo del actual Buenos Aires con sus militares sublevándose cada semana, sus políticos estúpidos, sus industriales y comerciantes (perdóneme) ajenos a la realidad actual del mundo y la grosería del ambiente es, en general, entrar en un oasis de tranquilidad, aún con los graves problemas que agitan a cada país. Pero, al menos, cuando los países no están tranquilos, las gentes saben donde están, cual es su verdadera situación con respecto al mundo que viven. Pero, ¿cómo entenderse en la Argentina con unos terratenientes que piensan vender cuero a los fabricantes europeos que no usan ahora casi otros materiales que el plástico? ¿Cómo vender vacas si este año hubo superávit de sus carnes en buena parte de los países europeos entre ellos Francia?, ¿Y trigo? España produjo este año pasado casi tanto como la Argentina. Pero no es de esto de lo que quería escribirle sino de todo lo bello que vemos. Ciudades antiguas, paisaje, museos, exposiciones y hasta vidrieras de comercio donde se puede ver la riqueza del ingenio industrial y comercial de Europa. Maruja y yo estamos casi decididos a hacer un museo de repasadores, tantos, bellísimos de dibujo y estampado, vemos en los comercios. Solo el paseo a orillas del Rhin por Basilea, o del Lago Léman en Ginebra, tan bello en su costa y tan mar en sus ochenta kilómetros, justificaría el que ustedes se viniesen. Vénganse. Usted, Melella, debería conocer otros suízos que los de sus fábricas, sinó tendrá de por vida una idea desfigurada de los suízos.

Un gran abrazo para todos, para Dora, Ud. Dorita y los dos Robertos de Maruja y mío y otro grande, fuerte, extenso y claro como el Léman para usted de:

[Seoane]

N/D.- 4-6 Rue du Lac. Ap. 59. Ginebra

1963-05-06
Carta de Núñez Búa a Luís e Maruxa Seoane. 1963
Madrid
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Núñez Búa a Luís e Maruxa Seoane. 1963 en 06/05/1963


6-5-63

Queridos Luis y Maruja:

Ya estoy en Madrid. Mi paso por París fue muy rápido. Vi a Colmeiro. Bien. Anda en un congreso internacional por lo de Grimau. Hay delegados de toda la Europa Occidental. Leí una nota de Mauriac en Le Figaro muy buena. Con Colmeiro está Emilia Calviño, con quien cené el viernes, me dijo que cuando pases por París, si pasáis, le llames. Avenue Franklin Roos[e]velt, Nº 61 - Teléfono ELY7038 (oficina) o BAL5413 (casa). Es una gran persona.
Me gustaría proyectar contigo una empresa que intentase hacer, para España al menos, algo parecido a lo de los daneses. Si estos de aquí lo viesen, yo intentaría capital de Argentina. Habría que tener al menos 6 millones de pesetas. ¿Por qué no me escribes sobre esto? Yo le daría forma comercial. Quiero salir de la Argentina. Creo que no solo lo gallego. (Hay en otras regiones españolas mucho popular y que puede ser punto de partida para cosas nuevas.- Yo voy a explorar el ánimo mercantil de algunos amigos de aquí. Escríbeme aquí antes del 15.
No pude ver a los Alvajar. Le escribiré a Amparo explicándole el desencuentro con su hermano con quien hablé 2 veces por teléfono.

Abrazos

Pepe

1963-05-07
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1963
Xenebra
Magdalena (Arxentina)
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1963 en 07/05/1963

Ginebra, 7 de mayo de 1963

Sr. Isaac Díaz Pardo
Magdalena

Querido Isaac:

Aquí llegó el primero de Mayo, Núñez Búa, con quién pasamos ese día y el siguiente andando por las calles de esta ciudad, con una llovizna, el día dos, que recordaba la Galicia. Nosotros nos alegramos mucho de que hubiese venido, aunque para él hubiese sido un sacrificio y estaríamos felices si pudiésemos congregar en Ginebra a todos los amigos de esa. Esta ciudad nos gusta mucho y nos sentimos viviendo en ella como si fuésemos habitantes suyos de muchos años. Trabajo, pinto igual que si estuviese en esa a pesar de no contar con un lugar amplio como el de Ranelagh, o el estudio de la Calle Montevideo. Aquí, o en una ciudad como ésta, es donde tu debiste haber levantado tu nueva fábrica de porcelanas, incluso para poder anunciar en La Coruña y en España, “sucursal en Ginebra“. El asunto de Grimau conmovió a Europa. Aquí se hicieron tres grandes manifestaciones de repudio al régimen franquista y en todas las ciudades europeas se hicieron y continúan haciendo grandes actos contra Franco organizados por gentes y agrupaciones de las más distintas tendencias, desde los comunistas a los católicos. Varios obispos franceses e italianos protestaron y repudiaron lo que se juzga un asesinato deliberado. Creo que en España está preocupando esta reacción de Europa. Sacan a relucir el fusilamiento de un militar en Francia pero los diarios franceses contestan que ese militar pretendían hacer en su país precisamente lo que Franco había hecho en el suyo, sublevarse contra las autoridades legítimas.
Nosotros estamos deseando ir a España, seguramente a mediados o a fines de junio nos iremos para encontrar contigo en El Castro y discutir diariamente. Mis cosas marchan bien, pero lentamente. El único que tiene prisa soy yo. Una prisa que me viene de naturaleza. Decidimos hacer uso de tu hospitalidad y quedarnos “algunos años” en el Castro. En Madrid de momento creo que estaremos solo unos días, de paso para Asturias y Galicia, luego volveremos, pues en los meses de Julio y Agosto no hay nada que hacer allí. Contéstame cómo andan por ahí las cosas. Si has hecho cosas nuevas de porcelana y si pintas y escribes. Me fastidia que te pases los días discutiendo con asuntos económicos que nadie entiende, ni los banqueros suizos, y metido entre máquinas y cardos.

Un gran abrazo de Maruja y mío con el cariño de:

Seoane

1963-05-17
Carta de Azcoaga a Seoane. 1963
Madrid
Xenebra
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Azcoaga a Seoane. 1963 en 17/05/1963


Madrid, 17 de mayo de 1963

Luis Seoane
Ginebra

Querido Luis:

A la vuelta de un viajecillo –el sexto en dos meses– para ver la “Medea” de Eurípides realizada en Mérida por el “Piraikon Theatron” y de una incursión fugaz en Elvas (Portugal) donde pasamos el día de ayer con mis compadres, me encuentro con la tuya del 13, largo tiempo esperada. Con Pepe Núñez Bua, que ahora está por Madrid camino de Sevilla nos hemos preguntado algunas noches –visitando el Madrid antiguo–, cómo no nos habías escrito antes. Llegamos el 14 de marzo a Valencia y el 17 a Madrid, después de darnos una vuelta por Ifach, Altea y Benidorm, lugar este último de nuestra “luna de miel” remota. Y desde entonces, pues a disfrutar de la tierra como podéis imaginaros, y a soportar los encuentros y desencuentros naturales de quienes vivieron lejos de ella, once años y medio.
Me alegra mucho que me recuerdes a Petere... El día de la inauguración en este del “Fondo de Cultura Económica”, tuve el gusto de charlar un rato con su mujer. Parece que la misma ha vuelto a Ginebra, sin tiempo para pasar un nuevo rato con nosotros. Cosa que lamenté infinito, por mi antigua amistad con el poeta, y porque la galleguita me produjo una impresión estupenda.
No me parece nada mal que continúes pensando en tus proyectos de edición y en lo conveniente de una exposición tuya en estos pagos. Yo voy tomando contacto con amigos de las artes, con galerías, etc., etc., pero no paso por ahora de ahí... No sé en realidad como enfocaré mi vida, vale decir, de qué manera ganaré lo antes posible mi urgente subsistencia. Pero te confieso que tengo una calma como millonario, sencillamente improcedente.
Con Trabazo, con Cristino Mallo, con otros pintores y con tantas gentes, voy haciéndote relaciones públicas. Cosa un poco inútil, pues aquí toda la gente con la que me encuentro, considera “naturalísimo” que los españoles peregrinos, sentemos un poco la cabeza y continuemos nuestra tarea por estos pagos.
La vida, mucho más cara de lo que supuse, sale triple que en América, pero cuesta bastante. Mi hija Isabel, deseando incorporarse al clan sigue anunciando viaje para noviembre, mientras su hermana Clara suspira por el Johnny lejano, y los pequeños –Myriam y Rafaelillo– preparan sus estudios con discreto entusiasmo. María, a quien virtualmente no veo, en vista de lo bien que la tratan –esta tarde, por ejemplo, está en los toros–, está radiante de satisfacción en su nueva –y un poco vieja– casa. El que te escribe, contento de haber hecho lo que hizo, ve las cosas con la calma que más o menos consiguió en la “trepidante Argentina”, de la que tenemos las peores noticias.
Conozco la edición de Seghers de que me hablas... No me parece la pena ni enfadarme: en literatura y en arte, las cosas desgraciadamente son casi siempre así, y no merece la pena de tomarlo en serio. Aunque...
Por mi parte, en vista de que Gonzalo Losada no publicará mi ESPAÑA ES UN SABOR, le he escrito una carta diciéndole que me diga algo definitivo, y copio mi libro para endilgárselo a TAURUS. Luis López Anglada, capitán de la correspondiente sección poética, me lo ha pedido con un afecto extraordinario. Veremos a ver.
De eso de la nostalgia, me parece estúpido hablar... Si no fuera porque tenemos en Buenos Aires a nuestra hija, y porque en aquel “pandemónium" tenemos muy buenos amigos, no nos acordamos ni del santo de su nombre. Es decir; no nos acordamos durante el día... Porque todas las mañanas leemos en la prensa lo que allí pasa, aparte informes directamente por el correo, de lo que pasa, no pasa y puede desgraciadamente pasar...
Escribí a Rafael Dieste anunciándole que habíamos llegado. Aún no me ha contestado. He visto cosas de Arturo Serrano Plaja en Poesía española y en los Papeles de Camilo José Cela, a quien he entregado algunos poemas de mi nuevo libro. También entregué un par de cosas a José Ortega para la Revista de Occidente, cuyo segundo número –segunda época– está en los quioscos. Debería entregarme el “colaboracioneo” por lo menudo, con el fin de ganar y no gastar, operación a la que entusiásticamente nos dedicamos. Pues aunque la vida está por las nubes, sobre todo para quienes no ganamos aún las 20.000 pesetas imprescindibles, esto es un ir y un venir; un llegarse a Logroño a celebrar la llegada de la primavera; es un pasarse la Semana Santa en la sierra y un acercarse a La Mancha, a Toledo, al Escorial, etc., etc., que nos tiene enloquecidos.
Nos han llegado noticias de Buenos Aires referentes al divorcio de Noemí Gerstein y Franco Di Segni, así como de la escena que se organizó el día que el concreto Capristo sorprendió a su señora esposa en delito de adulterino... Porque vienen constantemente gentes de aquellas latitudes –los Trosman, la directora de El Pórtico, la hermana medio polaca, medio brasilera de Alicia Giangrande, etc., etc– que son portadoras de tan extrañas nuevas. Ya sabréis que Squirru está en Nueva York, encargado de la Dirección de Asuntos Latinoamericanos, o algo así, de la O.E.A. Y que Romualdito Brughetti ocupa el cargo que antes tenía en el Ministerio de la Plaza de San Martín, el bueno y un tanto extraño Francisco Luis Bernárdez, actual embajador de Argentina en Portugal... Hugo Parpagnoli dirige el Museo de Arte Moderno de Buenos Aires. Y como consecuencia de estos y otros sucesos, el bueno de Héctor Blas González no contesta a una carta mía en la que le solicitaba noticias de mi “Spilimbergo”. Nuestro buen amigo vive en París, Rue Henrion de Pensey 23, distrito 14, según me informó en el Gijón el amigo Burnichon, editor barbado. A quien un día me encontré de palique con el enfurecido Arturo Soria, compañero matutino de Pepe Bergamín, en Loto, bonito local de la calle Serrano. Me dicen que Rosa Chacel pasa temporada en Madrid y que regresa a los Nuevayores. (Yo no la he visto). El amigo Burnichon dijo también que nuestro entrañable Lorenzo Varela piensa venirse con Marika a las Españas, cosa que yo realmente no creo... Mi hija me manda a veces Primera página y leo cosas suyas. Aún no he escrito al galaico y enloquecido muchacho, como me pidió al final de una temporada argentina durante la que tan mal cultivamos nuestra amistad después de nombrarme corresponsal de su semanal emisión radiofónica...
Escribo poquísimo, como me lo sospechaba. Los poemas “cotidianos” que por las buenas me salen, y alguna colaboración para El día uruguayo y La prensa bonaerense. La parte económica, me resulta desoladora... Mil pesos argentinos, que es lo que siguen pagando los Gaínza Paz todavía, se convierten en 432,90 pesetas. (Aquí, parece que pagan 500 con alguna facilidad, y los colegas no están conformes). Paco Leal Insua solicitó mis servicios como director de Mundo Hispánico, pidiéndome una cosa sobre la Antología de Sorolla que se celebra en el Casón del Retiro. Y...
La casa, que en principio nos parecía horriblemente pequeña, va ajustándose a nuestra destartalada y un tanto híspida idiosincrasia. A ella llegan amigos, conocidos, cartas y telefonazos... Está manga por hombro, porque como os digo, no nos queda un minuto para respirar plácidamente. Aunque sospecho que el cuarto desde que os escribo, con algo de rastro madrileño o de “mercado de las pulgas” parisino, se ordenará próximamente... Todos los amigos situados nos llevan y nos traen con sus coches... Uno, como me decía en Buenos Aires Julián Marías, tendrá que pertenecer a “infantería” mientras las cosas no varíen... En lo expansivo, arquitectónico y aparente, España ha variado de manera considerable en estos once años y medio. En lo otro, ni parole de plus... Las gentes, más dispersas y desparramadas como consecuencia de las exigencias vitales, van apareciendo con una cordialidad y generosidad generales, que a mí me honran y sorprenden. Pero si te he de ser franco, mucho me temo que cuando uno comience a buscar el corrusco las cosas no sean tan plácidas. Se me ha sugerido hacer la crítica de arte mensual en Índice, aunque no he concretado nada... Hablé con los Bioscas, sin que mis entrevistas cuajaran en ningún resultado... Como yo me vine dispuesto a todo y pensando que pasarían seis meses hasta que nuestro caudal familiar y creador se encauzara no grito S.O.S... Pero, sólo los ricos como vosotros –no me peguéis–, que llegaréis con dinero fuerte, encontráis esto fácil y posible.
Un día aparecen por el café Pucciarelli y el Greco, personaje este último que vive, protesta y dice que pinta en casa de Manuel Viola. Otro, se me asegura desde Buenos Aires que Barragán llegó, taciturno y maltrecho... La vida sigue, queridos Maruja y Luis, y vuestro amigo de hace algunos años, está siempre encantado de reencontraros. No necesita jurároslo.

Enrique Azcoaga

1963-05-17
Carta de Blum a Seoane. 1963
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Blum a Seoane. 1963 en 17/05/1963


17-5-1963

Queridos amigos:

Hoy salgo para Madrid, Holé!
Hemos visto mucho en las ultimas semanas: Hamburgo-Berlín-Stuttgart-Heidelberg-Baden Baden-París-Munich.
Mi mujer pasa –de regreso– por Genève.
Llegará Lunes, 20 mayo, a las 19:44 de Zurich (si todo va bien), pues el martes (a las 19:00) sale el avión de la SAS.
En caso de no encontrarse, pudieran encontrarse en la oficina de la SAS, 30 Grand Quai du Generale, (Tel. 26-3366)

Con saludos muy cordiales de nosotros, [os] queremos siempre

Su Sigwart + Grete

Saludos de la gente de la Gebranchsgraphik

1963-05-19
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1963)
Trasalba
Lugo
Orixinal
1963-05-22
Carta de Seoane a Pagano. 1963
Xenebra
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Pagano. 1963 en 22/05/1963


Ginebra, 22 de Mayo de 1963

Sra. Sara B. de Pagano
Buenos Aires

Querida amiga:

Hemos recibido su carta con las noticias de ahí que agradecemos. Apenas leemos en la prensa de aquí y de París algún que otro comentario desolador y algún día, cuando en un diario trae algún cable escueto, buscamos otro diario que lo interprete y aclare. Su carta y la de Scheinberg que llegaron casi juntas, nos produjeron alegría, aparte por saber de Udes y los amigos, por saber algo más de lo que ahí ocurre. Nosotros continuamos una vida normal, tratando de ver lo que podemos y trabajando con esperanzas de que algunas gestiones iniciadas lleguen a ser realidad. Ahora durante un tiempo, el verano, marcharemos a España a estar con la familia en Madrid, Asturias y Galicia. Antes pasaremos por París. Estaremos muy pocos días, unicamente para ver museos y amigos. Queremos aprovechar lo más posible este viaje. Hace pocos días, le escribo a Scheinberg, hemos estado en Grenoble donde hay un notable Museo de arte antiguo y moderno. De entrada solamente tuvimos que acordarnos de Falcini, pues allí, en el vestíbulo, estaban tres piezas de Bourdelle de seis o siete metros de alto, La Virgen que estuvo expuesta en Buenos Aires en su museo, La Victoria y otra cuyo título ahora no recuerdo, impresionantes. Supongo que en alguna otra parte de Francia estarán al aire libre que es donde deben conseguir todo el efecto para que fueron hechas. De cualquier manera aún con el techo del palacio que sirve de Museo, encima, estas obras de Bourdelle son muy importantes. Quizás les falte al aire libre esa calidad vegetal en el modelado, de tronco, o algo así, que hace que a las obras de Rodin se las vea incorporadas más definitivamente a un parque, como ocurre con La musa que está a la puerta del Museo de Ginebra.
Interrumpo la carta aquí para escribir sobre otros asuntos. La venta de ese cuadro mío en el Teatro del Pueblo me sorprendió, lo tenía absolutamente olvidado. Debe tratarse de algún cuadro entregado hace años y del que luego no me acordé más. Seguramente, como ocurre siempre, o casi siempre, lo vendieron al precio de entonces. A Malamud le entregué un cuadro y un pastel hace mucho tiempo. El pastel se había vendido y creí que me había devuelto el óleo. Parece que no fué así. Le ruego, pues, me lo cobre. El arquitecto Aisenson y su hermano me adeudan 40.000 pesos. 15.000 José, y 25.000 su hermano. Le agradecería que me hiciese tambien el favor de cobrarlos, si ellos pueden pagarlo ahora, pues quizás necesite de todo ese dinero en España.
En cuanto a mis obras gustan mucho en general. Me ofrecieron un puesto para trabajar en cuestiones gráficas en una empresa norteamericana en Ginebra, pero no acepté. No es en Ginebra precisamente donde me gustaría trabajar en estas cuestiones, prefiero Buenos Aires donde se paga menos o no se cobra nada. Esto es muy difícil de explicar. Sarita, le agradecemos todas las molestias que se toma por nosotros y le rogamos a Ud., como a todos los amigos, que nos escriban. Los tenemos a todos presentes aunque no escribamos a todos. Saludos a los suyos, a Falcini, a Nélida, Anita y Petroni, Silvia, María, etc., a todos y un abrazo cordial de Maruja y mío:

[Seoane]

1963-05-24
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1963)
Lugo
Ourense
Orixinal
1963-05-29
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1963)
Ourense
Lugo
Orixinal
1963-06-00
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1963)
Trasalba
Orixinal
1963-06-01
Carta de Seoane a Núñez Búa. 1963
Xenebra
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Núñez Búa. 1963 en 01/06/1963


Ginebra, 1º de Junio de 1963

Supongo que a tu regreso a Madrid habrás recibido una carta mía, donde te decía lo que pensaba sobre el proyecto de fabricación de muebles y objetos de decoración que puede comprender desde el tapiz, incluyendo el diseño de mantelerías, colchas, etc., hasta el objeto en madera, cerámicas... Todo siguiendo el ejemplo de los fabricantes de los países del Báltico, pero imprimiéndole un carácter particular y precisamente para competir con ellos. Yo no sé bien como puede hacerse el proyecto para que pueda servir a las gentes que financien esto. Sé como puede encararse su parte artística y también donde deducir los elementos populares que lo caractericen, aparte, naturalmente, de lo que uno mismo, de acuerdo con diseñadores, puede ir creando. El mueble nuevo debe ser destinado a servir teniendo en cuenta el espacio en que vive el hombre de hoy. Espacio en relación con una economía media cada vez más universal. El ingenio del proyectista industrial consiste en crear belleza con el máximo de economía y en utilizar lo más posible las viejas artesanías que restan en cada país, combinándolas con el trabajo que realizan las máquinas. El mueble de hoy debe ser lógico, económico, su belleza debe deducirse más que de la ornamentación, de la belleza y calidad de los materiales, haciéndolos ostensibles, y de la perfección del trabajo. Pero en esa lógica no va a descuidarse la ornamentación, que, aún siendo un elemento secundario en la arquitectura del mueble, debe caracterizarlo, significando, época a que pertenece, su dependencia a los estilos generales de la arquitectura y arte de nuestro tiempo y continuidad de la personalidad diferenciada del pueblo donde se hace. En parte muy importante, se trata de emplear la imaginación con este propósito. Debe ser sencillo y económico, brindar comodidad y eficacia, llenar los requisitos prácticos pero además las intelectuales y espirituales. En cualquier zona de la Península Ibérica existe una riqueza de formas populares artísticas que nunca fue utilizada industrialmente. España y Portugal copian modelos del exterior, repiten formas y ornamentaciones de las viejas artesanías, pero no crean una continuidad de ellas con arreglo a nuestro tiempo y a las necesidades de la industria, cuando no se subalternizan copiando modelos bastardos publicados en malas revistas de labores, construcción, muebles, etc. Una artesanía en Galicia como la del encaje de Camariñas fue incapaz de renovarse. Los checoeslovacos han hecho, con igual procedimiento de bolillos que en Galicia, tejidos ingeniosos y nuevos que pueden llegar a decorar una pared. Pues bien se trata de utilizar también la habilidad de estos artesanos para hacerles eficaces para la industria. El desarrollo y la evolución es tan necesario en cualquier arte como en la industria y, creando, despertar el sentido de belleza que el pueblo conserva rudimentariamente. Yo te hablo pensando en Galicia y en los países del noroeste peninsular, norte de Portugal, León, Zamora y Asturias, si tú quieres puedes extender a parte de Castilla la vieja la fuente de inspiración, pero hay que sujetarse a una zona peninsular para crear un estilo definido, pues España y Portugal no tienen, como pueden tener los países bálticos u otros países europeos una unidad de estilo. Tienen en el pasado, una riqueza de estilo superior y una extraordinaria riqueza artesanal y folklórica.
Estas son unas cuantas ideas generales que creo complementan las que te envié en mi carta anterior.

[Seoane]

1963-06-04
Carta de Seoane a Paz Andrade. 1963
Xenebra
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Paz Andrade. 1963 en 04/06/1963


Ginebra, 4 de Junio de 1963

Sr. D.
Valentín Paz Andrade
Vigo

Mi querido amigo:

Llevamos tres meses aquí en Suiza y estamos en vísperas de marcharnos a España donde estaremos a mediados de este mes, en Madrid. Iremos luego a Gijón donde vive mi hermana y a mediados de Julio nos encontraremos en Galicia. Esperamos, pues, abrazaros en Vigo y hablar largamente. Por este país hemos viajado mucho y también he pintado bastante. Hice un contrato con una galería de aquí para representarme en Europa, con grabados, y es posible que tenga que regresar por algunos días en septiembre para hacer un mural en Zurich. Quedan además proyectadas dos exposiciones para la próxima temporada en Basilea y Ginebra. Habréis tenido noticias nuestras por Núñez Búa, que pasó en ésta uno o dos días. Díaz Pardo tengo entendido que vuelve en Julio. Al menos quedé en encontrarme con él en El Castro. Tengo muchas ganas de ver si puedo realizar alguno de los proyectos que tengo y de los cuales hemos hablado y quedarme a vivir en España. Por aquí pasaron estos días Alberti y su mujer que se van a establecer en Milán.
No te escribo hoy más. Lo haré desde Madrid por si podemos veros en esa ciudad antes de que vayamos a Galicia.

Recibid Pilar, Alfonso y tú el gran abrazo cariñoso de Maruja y mío:

[Seoane]

1963-06-04
Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1963
Xenebra
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1963 en 04/06/1963

Ginebra, 4 de Junio de 1963
Sr. D.
Francisco F. Del Riego
Vigo

Mi querido amigo:
Desde hace tres meses vivimos en Suíza, donde trabajé bastante, saliendo por días a distintas ciudades del país, a la Savoya, al Delfinado o a la zona alpina italiana. Tengo dos exposiciones para la próxima temporada en Basilea y Ginebra y una galería muy importante de ésta última se encarga en exclusiva de mis grabados para Europa. Ahora, dentro de unos días, marcharemos a España. Estaremos en Madrid hasta fines de Junio, luego en Gijón con mi hermana en los primeros días de Julio y calculamos estar en Galicia a mediados de ese mes, hasta setiembre aproximadamente. Este es nuestro plan inmediato. Esperamos abrazaros en Vigo, a vosotros y a los amigos, cualquier día de Julio. En estos tres meses no he escrito a nadie, solo hice mis colaboraciones para Galicia Emigrante y para una audición de literatura y arte que hace Lorenzo Varela en Buenos Aires con un grupo de periodistas argentinos, La hora once, notable por sus comentarios y su sentido general. Le serví hasta ahora de corresponsal en esta parte de Europa. Pero ya hablaremos con tiempo de todo esto. Ahora no queremos nada más que saludaros y enviaros, para Evelina y para tí, el fuerte abrazo de Maruja y mío:
Seoane

Otro abrazo a Xohan Ledo, Ferreiro, los Alvarez Blázquez, Castroviejo, etc.

1963-06-05
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1963)
Fingoi
Ourense
Orixinal
1963-06-05
Carta de Seoane a Muñoz Manzano e Dieste. 1963
Xenebra
Rianxo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Muñoz Manzano e Dieste. 1963 en 05/06/1963


Ginebra, 5 de Junio de 1963

Sres.
Carmen y Rafael Dieste
Rianjo

Queridos Carmen y Rafael:

Estamos a dos o tres días de marcharnos de Ginebra, donde estuvimos viviendo estos tres meses con escapadas a las otras ciudades suizas y a la Savoya y al Delfinado en Francia. Trabajé bastante, pinté, y quedan organizadas algunas muestras para el otoño o invierno que viene, aparte de haber establecido relaciones con una Galería muy importante de aquí, Galería Edwin Engelberts, dedicada a grabado, que va a representar mis obras de este género en Europa. En todo este tiempo no hemos escrito a nadie, dejando el escribir de un día para otro hasta ahora, que estamos en vísperas de nuestra ida a España. A mediados de mes estaremos en Madrid y después de estar con mi hermana en Gijón nos marcharemos a Galicia. Calculamos estar en La Coruña a mediados de Julio y entonces os iremos a visitar. Nuestra pretensión es hacer lo posible por quedarnos en España. Las noticias que vienen de Buenos Aires son tremendas. Se calcula que actualmente hay aproximadamente un millón de desocupados. Por aquí pasaron hace pocos días María Teresa y Rafael con Aitana, que van a vivir a Milán y las gentes que pueden dejan Buenos Aires. Por ellos supimos noticias desastrosas. Pero ya hablaremos de todo esto. De aquí a Julio casi seguro que todo empeorará allí y nadie crée que las elecciones se realicen. De Suiza no podemos sino decir que nos gusta mucho, pero, para vivir, creemos que más el norte, Basilea.

Por hoy nada más que estas pocas líneas. Tenemos la esperanza de veros pronto. Un abrazo grande de Maruja y mío para los dos:

[Seoane]

1963-06-12
Carta de Paz Andrade a Seoane. 1963
Nova York
Vigo
Xenebra
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paz Andrade a Seoane. 1963 en 12/06/1963


12
junio
1963

Sr. D. Luis Seoane
4-6 Rue du Lac. Ap. 59
GINEBRA

Querido Luis:

Sabía de vuestra llegada a Suiza. Pepe Núñez me trasmitió después noticias más directas. Excuso decirte cuanto nos complacen los propósitos de radicar en Galicia, que animan vuestros actuales pasos de Europa.
Con Pepe hemos hablado bastante sobre las posibilidades de desarrollar aquí algunas artes dormidas, para las cuales Galicia pudiera ser un clima altamente estimulante. En carta que en estos días recibí de Buenos Aires se refiere concretamente a la fundación de una industria del mobiliario, últimamente revolucionada en los gustos europeos, por los creadores escandinavos.
En Londres, y especialmente en París, he visto modelos de sorprendente simplicidad y elegancia, dotados al mismo tiempo de las condiciones más apetecibles en cuanto a comodidad y utilidad. Estuve en la mañana del domingo visitando la Exposición de Artistas Decoradores Franceses, en el Gran Palais. Aunque no es muy copiosa ofrece algunas aportaciones sorprendentes.
En Madrid existe una industria del mueble danés, orientada desde Copenhague, por los arquitectos autores de los modelos. Las piezas son carísimas, casi el doble de su costo en Francia, pero las logran con pureza de líneas y calidades.
Parece que Pepe también tiene el propósito de regresar definitivamente. Sólo lo haría a base de encontrar encaje en algún negocio holgadamente rentable. Sospecho que tiene contactos, con tal finalidad, con un hermano de Pepe Villamarín, residente en Sevilla.
De Isaac carezco de noticias recientes. Le he escrito hace unos días desde el avión París-Madrid. Dieste ha venido con alguna frecuencia en estos últimos meses, y se considera anclado sólidamente en el país.
Excuso decirte cuanta alegría nos producirá vuestra llegada. Pilar ha tenido en esta última temporada contratiempos familiares serios: el fallecimiento de un hermano de su madre, que era un hidalgo gallego excepcional, y una hemorragia copiosa que puso a mi suegra en trance casi mortal. Estos impactos, el segundo relativamente superado, han dejado su huella en el ánimo de mi mujer. Por si no fuera bastante Alfonso tuvo que incorporarse a las milicias universitarias en Burgos, con lo cual nos espera un verano sin él.
Supongo que a mediados o fines del actual nos trasladaremos a la casa de Samil. Se encuentra aún falta de detalles, y en parte sin terminar, por consecuencia del accidente que he sufrido y de la dureza del último invierno, que no permitió hacer cosa alguna. Tal vez nos encontréis en esta faena durante el mes de julio.

Nuestras mejores expresiones para Maruxa con un abrazo cordial de tu siempre incondicional amigo,

Valentín

1963-06-17
Carta de Núñez Búa a Seoane. 1963
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Núñez Búa a Seoane. 1963 en 17/06/1963

17-6-63

Querido Luis:

Aínda non tiven o vagar suficiente pra facer un pequeño proieito comercial do que podería ser esa empresa na que ti matinas e cuias bases, mellor, fundamentos espós con tanta xusteza, saber e craridade nas túas duas cartas. Fareino. Pol-o pronto, prégoche que copia [sic] das dúas cartas –que supoño terás– llas mostres a Álvaro, primeiro, e dempois a Valentín. Álvaro leeu a primeira e mostrouse disposto a poñer deica 3 millóns de ptas. Se é así, eu trataría, unha vez postos de acordo no básico, de atopar outros cartos. Coido que os atoparei. Álvaro, xa o verías, é home de moita tarefa, pro, pra os amigos, sempre atopa un intre. O único que non fai é escribir. Supoño xa o terás visto.
No Centro conseguín que inviten a González López, pois Martínez López sairá axiña pra Galiza. Eu coido que Emilio tampouco poderá vir, pois ten un curso de vran e non sabe si lle darán 8 días de permiso. O seu libro está no prelo. Coido que atoparemos eiquí tódolos cartos e non precisaremos facer uso do xeneroso ofrescemento de Álvaro. No C[entro] Galego hai ambente –Villamarín– pra contribuir en parte ós gastos do libro de Ben Cho Sey, pero fai falla saber cánto será. Parez que Álvaro ofresceu –díxomo íl– 50 mil ptas. Castro Rial –bó rapaz, paresce– desexa falarche. Ten amigos arquiteitos e ademáis é mandamáis do Faro de Vigo.

Teléfonos:
Ben Cho Sey- 2438932
Castro Rial- 2391392
Álvaro-Oficiña: 318000
Casa: 2612637

Apertas pra ti e Maruxa

Pepe

[Escrito na marxe esquerda:] Cando escribades a Amparo que se lembre do que lle pedín pra o meu afillado carpinteiro, xa estou en relación telefónica ca súa amiga Srta. Laferrere.

1963-06-19
Carta de Seoane a Tschumi. 1963
Madrid
Xenebra
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Tschumi. 1963 en 19/06/1963


Madrid, 19 de junio de 1963

Sr. Eric Tschumi
Ginebra

Mi querido amigo:

Estamos desde hace más de una semana en Madrid y no hemos salido hasta ahora del círculo familiar. Podemos decir que desde nuestra llegada no hemos hecho nada más que charlar y comer con gentes de nuestra familia. Andamos invitados de un lado para otro sin tiempo siquiera para digerir conversaciones y comidas. Creemos que esta semana empezaremos, si podemos, a normalizar nuestra vida. El primer síntoma de normalidad es el intentar redactar esta carta. Nos habíamos propuesto, cuando salimos, escribirles a ustedes y a Amparo antes que a nadie en Suiza, pues a los tres les debemos atenciones que nos hicieron muy grata nuestra estancia en Ginebra y aunque en esa ciudad no hubiésemos conseguido otra cosa que la amistad de ustedes, ésta nos satisface de tal manera que nos parece superior a cualquier beneficio de otra índole que hubiésemos obtenido. Sólo así, por carta, podemos expresar Maruja y yo este sentimiento. Nos acordamos de ustedes y esperamos volver a verles antes de septiembre. En Zurich, hemos estado con Víctor Bossard y su esposa que estuvieron muy atentos con nosotros. Bossard me mostró la pared a la que destina el mural mío. Realmente, hacía falta verla para poder encarar su proyecto y me encargó lo ejecutase a mi criterio. Me presentó a la persona que amuebla los escritorios. Una persona muy agradable que apenas entendíamos, pero a quien notamos talento en sus juicios. Bossard estuvo espléndidamente amigo y muy bien. Estos días comenzaré a escribirle con calma, pues tengo mucho interés en hacer algo que me represente lo mejor posible. Aquí recibí muy bien la valija y el caballete enviados por ferrocarril, pero, en cambio, aún no sé nada de los cajones de cuadros. La empresa de aquí no tiene noticias y ayer a la tarde iban a poner un cable a Ginebra sobre este problema. Le escribiré sobre esto si pasan unos días más sin noticias. Hablaron por teléfono con Barcelona y Port Bou y en estos sitios no saben nada sobre los cajones. Nada ha llegado. Esperamos que en Ginebra hayan cumplido correctamente con lo establecido y que todo sea culpa de la carga en el ferrocarril.
Escríbannos algo sobre ustedes. Como anda Tschumi y su trabajo que nosotros trastornamos en los últimos días, sobre su escultura, etc. Nosotros les contestaremos enseguida.

Un abrazo para los dos, Gladys y usted y besos para Adrianita y Victoria de Maruja y míos:

[Seoane]

1963-06-22
Carta de Seoane a Alvajar. 1963
Madrid
Xenebra
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Alvajar. 1963 en 22/06/1963


Madrid, 22 de junio de 1963

Sra. Amparo Alvajar
Ginebra

Querida Amparo:

Debimos haberte escrito hace unos días, pero desde que llegamos todos fueron, como se dice, de locura. Hemos andado hasta ayer de restaurant en restaurant y entre parientes, acompañando a nuestro tío que vive en Méjico, que tiene 82 años y volvió a España a pasar una temporada. Madrid confirma la impresión de nuestras conversaciones de Ginebra y las gentes rebosan en general simpatía. Es cordial y amable en la calle y en cualquier parte y dan ganas de quedarse a vivir para siempre en un país de gentes como estas. No olvides nuestro tiempo y causa de ausencia y toda la grosería ambiente soportada en Buenos Aires durante muchos años. Italia y España creo que son los únicos sitios donde nosotros viviríamos a gusto. En otro orden que no sea el estrictamente popular se confirman tambien nuestras presunciones. Pero no es de España de lo que quiero ahora hablar. Te estamos profundamente agradecidos Maruja y yo por todas las atenciones que tuviste con nosotros y por el tiempo que te hemos hecho perder. Yo creo que no perdí el mío en Suíza. Tengo que hacer el mural para Zurich, se confirmó en encargo en las horas que pasamos allí antes de embarcarnos para Madrid. No sé aún dónde lo ejecutaré, si aquí en España o en Suíza pues voy a hacerlo de hierro y bronce o en duroaluminio, pero, con cualquier procedimiento, tengo libertad para su ejecución, debo entregarlo en setiembre. Volveré seguramente por esta fecha a Ginebra y Zurich. El envío de los cuadros desde ahí resultó en cambio una complicación. Ayer me enteré que están todavía en Port Bou y que no los tendré seguramente hasta mediados de la semana que viene. Casi un mes desde Ginebra a Madrid y la culpa no es exclusivamente española. Este retraso nos hace perder mucho tiempo. En la próxima semana iremos a visitar a tu hermana. Perdóname que no lo hubiésemos hecho hasta ahora pero los días pasados hasta ayer fueron disparatados. Para matar nostalgias “americanas” Madrid está lleno de marisquerías gallegas y para nuestro caso de familiares. El departamento que tenemos es suficiente para nosotros de momento, pero preferíamos el de Ginebra en el que podía trabajar con más holgura aún siendo éste de Madrid quizás mayor. Bueno, estas son simplemente unas letras de saludo. Marcial Suárez te va a enviar sus obras de teatro. Hablé con él de vuestro esfuerzo. Contéstame. Un abrazo de Maruja y mío:

[Seoane]

Te agradecemos el envío de las cartas, que recibimos.

1963-06-26
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1963)
Fingoi
Trasalba
Orixinal
1963-06-27
Carta de Seoane a Bossart. 1963
Nova York
Madrid
Zúrich
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Bossart. 1963 en 27/06/1963


Madrid, 27 de Junio de 1963

Sr. Víctor Bossart
Zurich

Mi querido amigo:

Hace poco más de una semana recibí planos y fotografías con una carta del Sr. Haussman, que sirvieron para dar comienzo a una serie de bocetos para el mural que espero tener a finales de Agosto o primeros días de Setiembre.
Tanto Maruja como yo hemos salido de Zurich muy contentos de haber estado contigo y con Elly (se escribe así?), y por mi parte agradecido por el encargo del mural que me permitirá realizar mi primera obra de este tipo en Europa. Estamos muy contentos en España. Continúa siendo un país con un pueblo espléndido a pesar de todo aquello que tu conoces como nosotros y nos gustaría mucho que entre tus planes próximos decidieses un viaje a este país. Nosotros estaremos en Madrid, donde alquilamos un pequeño departamento, hasta los primeros días del mes de Julio, luego, el resto de este mes y Agosto lo pasaremos en Asturias y Galicia. Nos acordamos con frecuencia de Tschumi y Gladys, tan grandes amigos a quienes debemos momentos muy gratos en Ginebra, y de tu mujer, con su simpatía amable, y de ti. Escríbenos aunque solo sean unas pocas frases que te pasen momentáneamente por la cabeza en algún instante que tengas libre entre una ida al edificio de correos de Zurich y un viaje a Estocolmo o Copenhague.

Recibid Elly y tu el saludo muy cordial de Maruja y mío y tu el gran abrazo de los dos:

[Seoane]

N/D Conde de Aranda 9, 5º piso. Madrid, y, durante julio y agosto, al Sr. Don Emilio Fernández (Para Luis Seoane). San Andrés 162. La Coruña. España

1963-06-30
Carta de Núñez Búa a Luís e Maruxa Seoane. 1963
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Núñez Búa a Luís e Maruxa Seoane. 1963 en 30/06/1963


30-VI-1963

Queridos Luis y Maruja:

Estoy ya –¡ya!– en Bs. As. Tengo que escribiros largo. Hoy sólo que ya estoy podrido con 9 días de retorno a cuestas.
Álvaro Gil –Avda. J. Antonio 26, 2º– es amigo del dueño de Le journal de Genève (coido que é así). Díxome que lle pode escribir. Coido que tí lle debes mandar unhas letras. Faino como se fora a min mesmo. É nugallán pra escribir, pro é craro e servicial e bo amigo. A tua carta sobor do mobiliario gustoulle i-está, díxome, disposto a aportar 3 millóns de ptas ou máis. Xa che escribirei con vagar de isto. Dí a Amparito que a súa amiga está en Mar del Plata nunha conferencia de O.E.A, de intérprete. A Sra. que me falou diralle cando chegue que me chame. Que non esqueza o do meu afillado. Coido recibiría a miña carta.

Apertas

Pepe

Álvaro quer mercar Corredoiras ¿podes guiarme pra buscalas?

1963-07-15
Carta de Núñez Búa a Seoane. 1963
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Núñez Búa a Seoane. 1963 en 15/07/1963


Buenos Aires, 15 de julio de 1963

Sr. Luis Seoane
Cerámicas del Castro
Osedo-La Coruña

Querido Luis:

Me imagino como andarán tus ojos bailando sobre los verdes y tus oídos recibiendo los mil sonidos de la tierra, entre ellos los de la gaita de Rosendo que ya anda en camino de ser un virtuoso. Esos chicos valen más que el padre, ¡que ya es valer!
Con tus cartas como introito daré forma a una fórmula de anteproyecto de sociedad comercial que, luego, tú completarás con nuevas sugerencias, y propondrás las reformas que creas conveniente. Considero oportuno que, con vistas a esa empresa, veas lo que ahí se hace y podrá hacerse: herrería, azabachería, platería, etc. de Santiago; cerámica de Buño; collares de O Grove; telas de lino de Padrón (?). Me gustaría que en Villagarcía vieses a Antonio Ribas Briones, pintor y tallista. Dámaso Carrasco te llevará a él. Dámaso es uno de los pocos que quedan con firmeza, creo. En Cambados había un carpintero que hacía hermosas dornas en miniatura. En Zamora todavía se hacen pañolones de lana bordados. Sería bien, creo, que fueses a Puente del Arzobispo y a Talavera. En la provincia de Toledo todavía se hacen muebles de estilo: bargueños, arcones. En fin, sé que tú sabes buscar e imaginar posibilidades.
Yo no quiero hablar por partes del proyecto con los posibles capitalistas. Creo que hay que darle hecho un proyecto completo. Con la única persona que hablé ahí fue con Álvaro. ¿Lo viste? ¿Hablaste algo del asunto? Creo que tendrás copia de tus cartas, pero, por si no, te envío las copias. Yo aquí sólo hablé con Rey Bringas. Está entusiasmado y quiere ser el representante de la empresa en Norteamérica, y abrir una casa en Los Ángeles. El me dio un Nº de Life (8-3-63) que trae una larga nota sobre el auge del mobiliario español en EE.UU. Le envié un pequeño resumen a Isaac para que te lo entregase. ¡Ah! En Madrid puedes ver las alfombras de cáñamo o esparto que se fabrican en Murcia y en Úbeda (Jaen).
Intenté que el Centro Gallego invitase a González López, pero no puede venir. Creo lo invitarán para el año próximo. El libro del mismo se está imprimiendo. El dinero que falta se reunirá aquí. Hablé ya tres veces a Lamela, pero no acaba de citar a una reunión. Yo me comprometí a hablar a 4 o 5 personas que sé darán dinero.
Escríbeme con lo que se te vaya ocurriendo sobre nuestro proyecto.

Abrazos para todos.

Pepe

1963-07-24
Carta de Seoane a Sofovich. 1963
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Sofovich. 1963 en 24/07/1963


El Castro, 24 de julio de 1963

Sr. Bernardo Sofovich
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Estamos ya en Galicia, donde pasaremos Maruja y yo todo el mes de agosto. Estamos, como ustedes pueden imaginarse, encantados de encontrarnos aquí, en este país aparte, distinto, y enormemente desdichado, al que estamos profundamente unidos. Nos reconocemos en el acento de las gentes, en sus miradas y en el mar y la tierra que nos rodea. Entre la niebla. Cuando se entra en Galicia, se llega a un lugar distinto de la Península Ibérica. Entrando por el norte, primero, son las casas de techo gris, de pizarra, de paredes blancas en un paisaje de altas montañas y profundos valles, desarrollado en espiral; luego vienen las casas de piedra y teja roja y un paisaje suave y ondulado, como el otro, siempre cubierto de bosques y coloreado de los más diversos tonos de verdes y amarillos que se destacan aún más que en otras partes, por el gris de las nieblas. Luego el mar, un mar apacible en las rías y violento en la costa abierta. Un mar de hombres, le decía en el de Barcelona un marinero gallego a Don Manuel Azaña. Y el Pueblo. Un pueblo de campesinos y pescadores esforzados, irónicos, suaves, que gusta de sorprender con conceptos y palabras, con el gusto escandalizador y por los matices de éstas, elocuente cuando habla su idioma proscripto, torpe en el castellano obligatorio mal aprendido. Volver, después de muchos años, a tomar un ómnibus de obreros en un barrio de La Coruña para dirigirse a cualquier parte, es una fiesta singular por la hermandad profunda que se percibe entre todos los viajeros. Entre el conductor, el cobrador y los viajeros y éstos entre sí. Y por qué, además, entre todos ellos es norma la cortesía y el respeto. Galicia tiene un mundo fantasmal y pagano, creando al margen de civilizaciones más eficaces, en el que se refugia desde hace dos mil años a pesar de todas las influencias. Para los romanos se llegaba a Galicia atravesando el río del olvido, y sus tropas se arrodillaban temerosas ante las puertas del sol de este fin de la tierra. Un gran sol rojo en el extremo occidente europeo que se hunde en el océano. Y el cristianismo debió maridarse en esta tierra con las creencias paganas de sus habitantes y cederle un apóstol humilde, pescador, como lo son en gran parte los gallegos. Un apóstol vagabundo, como ellos mismos, Santiago. Galicia produjo la primera herejía cristiana y continúa siendo un país hereje, pues la religión debe unirse en ella al paisaje de cuyas entrañas se forman sus habitantes. Me hubiese gustado tener un gran talento para cantar esta tierra donde el hombre aún dialoga en las largas noches del invierno con sus muertos y no puede prescindir para creencia alguna sin que cuente fundamentalmente con sus montañas, sus valles y el mar. Un gallego emigrante es un inválido a quien le amputaron una parte muy importante de su ser, su tierra, la de sus leyendas y sus muertos. Pero es inútil continuar escribiendo sobre todo esto. Creo que no terminaría nunca. Quiero decirle que me gustaría morir aquí.
No recibo hace mucho tiempo carta suya. Estos días me encontré en La Coruña con cartas de Scheinberg, Sarita y Falcini, a quienes contestaré mañana o pasado. Quizás alguna suya se haya perdido, de Scheinberg se perdió alguna. Ahora le escribo para darle cuenta nuestra y recordarle y perdóneme, que el día 31 vence el otro plazo de impuestos a los réditos. Tengo que molestarle nuevamente. Y me gustaría saber algo de Bernárdez y de Eudeba y como fue la exposición de dibujos de ésta para el libro de cuentos. Nos acordamos de usted y de Elsa y de todos los amigos. Seríamos felices si estuviésemos todos juntos. Trabajo. He llegado hace unos días a La Coruña y comencé a trabajar en un estudio espléndido que me prestó Díaz Pardo en su casa, al lado de su fábrica de porcelana y a media hora de la ciudad. Tengo que hacer un mural que lo haré en hierro y porcelana para Zurich. Veremos lo que sale. Por favor, escríbanos. Necesitamos de sus cartas.

Un gran abrazo para todos los amigos y uno especial para Elsa y usted de Maruja y mío:

[Seoane]

Mi dirección es hasta septiembre
Cerámicas del Castro. Osedo. La Coruña.
España

1963-08-07
Carta de Canzani a Seoane. 1963
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Canzani a Seoane. 1963 en 07/08/1963


Golfo de Vizcaya, miércoles 7 de agosto de 1963

A Luis Seoane
La Coruña

Estimado Seoane:

Después de una terrible corta estadía en Vigo, nos hemos largado nuevamente a la mar en busca de Dunkerque. Los benditos barcos, como de costumbre, nos manejan y hacen de nosotros lo que quieren. Los sueños eran permanecer en Vigo un día completo o dos, pero ello no fue posible, después de 12 horas de estadía la proa del Lago Lacar volvió a su salado cautiverio.
Llevaba en mente llegarme hasta Santiago y de allí ir a La Coruña a saludarlo. Todo quedó en el aire de Vigo, pequeña Galicia que me cautivara con su belleza y la amabilidad de vuestros amigos.
Llevaba cartas para Paz Andrade, que le entregué personalmente. También para Castroviejo, que no pude ver, pues estaba en la otra costa de la ría, el compañero de redacción de Faro de Vigo Benedicto Conde le entregará las palabras de Arturo (todas estas líneas se mueven sobre el tema de David Álvarez, al cual yo le traje unos presentes de los gallegos de Argentina)
Mi mayor dolor es no haber podido llegar a Santiago, tenía unas líneas para la Mamá de Arturo, que al igual que las suyas, remitiré por posta desde Francia.
Me imagino que su estadía gallega y Europea marchará a las mil maravillas, sobre todo ahora que está respirando el aire que usted tanto quiere. Hace un tiempo, recibí carta de Citadella di Padova, mi buen amigo Bino Rebellato lo espera, no deje de visitarlo.
Desde Buenos Aires le envían muchos saludos Lorenzo, Arturo, don Gonzalo, Vázquez, Baldessari. Esto fue el día 18 de julio, hubiese sido hermoso darle estos saludos personalmente, el tiempo marino no lo permitió.
Estimado don Luis, será hasta la próxima o hasta su regreso, reciba de su incondicional admirador y amigo un cariñoso abrazo y el deseo que los buenos vientos continúen para usted, para Maruja un gran recuerdo.

Ariel Canzani

1963-08-09
Carta de Seoane a Scheimberg. 1963
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Scheimberg. 1963 en 09/08/1963

El Castro, 9 de agosto de 1963

Dr. Simón Scheinberg
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Estoy en deuda con usted y con todos los amigos. Desde hace bastantes semanas no escribo a nadie, y no es que me falten novedades que transmitir, pero es que más bien prefiero, cuando llegue el momento, hablar de ellas. Existen ocasiones en que no se debe o no se puede, según se vea, escribir. Estoy muy contento en Galicia. Estoy en mi salsa como quien dice y pasmado, como hoy mismo le escribo a Varela, pasmado una vez más del paisaje que me rodea. Una leyenda gallega, que tiene su correspondiente irlandesa como ocurre con mucha sabiduría popular de este país, expresa que hace muchos siglos un monje salió de su convento hacia el bosque vecino para meditar. Llegando al bosque se distrajo con el canto de un pájaro y quedó encantado por su música durante doscientos o trescientos años. Cuando regresó al monasterio, el prior y los frailes eran otros y había cambiado la arquitectura del edificio. Había transcurrido el tiempo que duró el encantamiento y cuando despertó sólo habían cambiado los hombres y lo que éstos hacen. El paisaje y él habían permanecido eternos e iguales. El monje era san Ero de Armenteiro, un santo gallego no aceptado, que sepa yo, por el Vaticano, como muchos santos de esta tierra, vagabundos, o muy estáticos y románicos como era él, pero están en las leyendas o venera el pueblo. Santos que sólo pueden percibirse en el cielo neblinoso de Galicia. El pájaro fue un ruiseñor y el monasterio de Armenteira existe aún, incorporado, éste sí, al santoral de los monumentos oficiales. Yo estoy encantado como el personaje legendario, pero del canto del paisaje me despiertan a menudo cuestiones de índole real. Pero no es momento de hablar de ellas. Galicia continúa siendo para nosotros una maravilla y más en este verano de lluvias finas y nieblas que convierten en fantasmal el paisaje de las montañas y del mar. Estamos en casa de Díaz Pardo, al lado de la nueva planta que acaba de inaugurar de su fábrica de porcelana y a doce o trece kilómetros de La Coruña. Apenas hemos visto familiares, tan a gusto nos encontramos entre ellos, los amigos, y las gentes del pueblo que les rodea. He trabajado algo. Estos días sale de una imprenta coruñesa un álbum de grabados en madera titulado El toro júbilo, un remoto tema ibérico de Castilla la Vieja, salvaje y pagano como son en general los temas de Castilla, pero que se celebra anualmente. Al san Ero de Galicia algún gallego humorista le buscó correspondiente castellano. Salió el monje de un convento, se dispuso a andar por la llanura de su país meditando y, en un árbol solitario, abrasado por el sol, –allí no había bosque– cantó un pájaro perdido. El monje distraído en su meditación, colérico, levantó una piedra del suelo y mató un pájaro para continuar orando o meditando. Con la versión del fraile castellano se establece la división de caracteres entre Galicia y Castilla. El toro júbilo es una fiesta que corresponde a la Prehistoria. Los campesinos sujetan un toro bravo, cubren su cuerpo de barro y ponen brea a los cuernos que se encienden con fuego. Empavorecido el toro corre por la noche castellana ahuyentando con las llamas los malos espíritus, las brujas, o convocando no sé cuales seres misteriosos. Nos hubiese gustado coincidir aquí con los amigos personales de Buenos Aires. Hubiésemos visto juntos montañas, bosques, mar, y hubiésemos traído a la memoria antiguas leyendas gallegas. Ahora los ingenieros acaban de anegar la laguna Antela, para no sé qué beneficio hidroeléctrico y con ella se anegó la leyenda de la ciudad hundida sobre cuyos techos y campanarios cruzaban peces negros, y desaparecieron innumerables caballeros del rey Arturo que allí se habían convertido en mosquitos.
Perdóneme esta carta bastante disparatada, la leyenda es un refugio y éste es un país maravilloso propicio a ellas. Envíenme noticias de ésa. De los amigos, de arte, de la situación general. Estamos ansiosos de ellas. Le escribí a Sofovich y no me contestó porque le falta tiempo, o no me llegaron sus cartas. Yo estaré aquí hasta el primero de septiembre, luego regresaré a Madrid. A Falcini le escribiré mañana y a los otros amigos.

Un gran abrazo para Aída, usted y los suyos de Maruja y mío. Les recordamos siempre.

Seoane

1963-08-22
Carta de Seoane a Sofovich. 1963
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Sofovich. 1963 en 22/08/1963


El Castro, 22 de agosto de 1963

Sr. Bernardo Sofovich
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Recibí estos días un giro suyo por cuatro mil y pico de pesetas, tengo guardada en otro bolsillo, o en una maleta, o en un mueble, ya no sé dónde, la constancia bancaria de la cifra exacta que ahora no viene al caso. Le agradezco este envío que me vino muy bien y creo debe proceder del saldo de la Sociedad Hebraica. Hoy comencé a escribir nuevamente algunas cartas a los amigos de esa. Fue un mes de silencio por mi parte, pero de silencio un poco forzado por la necesidad que sentía de comenzar a trabajar y de tener gran parte del tiempo ocupado en estar y conversar con amigos y parientes. Cada uno de los amigos me cuenta su vida en estos últimos veinticinco años y yo cuento la nuestra y siempre tenemos un recuerdo para los otros amigos lejanos que están en Buenos Aires o en cualquier otra parte del mundo, a muchos de los cuales no vimos, unos y otros, en igual tiempo. Es curioso como el pasado pesa en todos nosotros y como nos unen los recuerdos, las pequeñas acciones que realizamos juntos, los años escolares, todo. Al lado de bastantes de ellos, yo he sido muy afortunado en mi vida. No tenemos derecho a exigir nada de estas gentes. Estos días estuvo conmigo un compañero de Facultad que pasa sus vacaciones en La Coruña y me habló de un primo suyo, compañero de los dos, también abogado, que renunció a su carrera para trabajar la tierra y volver a una vida primitiva y olvidada. Y anda arando tirando de las vacas que a su vez tiran del arado. Es un tolstoiano en una tierra de mentalidad anárquica. No siendo gallego, no se sabe lo que es trabajar la tierra en este país labrando parcelas de pocos metros cuadrados, bajo una lluvia casi constante, y con una fortuna que generalmente no excede de cuatro o cinco vacas, esas tierras y la pequeña casa de piedra. A nuestro regreso, tendremos mucho de qué hablar. Nada es fácil aunque estén cambiando mucho las cosas. Uno ve como cada hombre lucha a su manera, se desespera y sufre y como colectivamente conservan, a pesar de ese individualismo, las viejas virtudes heredadas y las normas mínimas de convivencia. Pero un día va a pasar algo, quizás pronto, se nota en todo como la llegada de un apocalipsis que dé nacimiento a algo distinto. Todo en una tierra pródiga en belleza, edénica, de bosques y montañas y mar maravillosos.

Sólo estas pocas líneas. Por favor, escríbanos. Un cariñoso abrazo de Maruja y mío para Elsa y usted y otro fuerte de:

[Seoane]

1963-08-22
Carta de Seoane a Pagano. 1963
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Pagano. 1963 en 22/08/1963


El Castro, 22 de Agosto de 1963

Sra.
Sara B. de Pagano
Buenos Aires

Estimada amiga:

Acabo de escribirle a Falcini y en estos días pienso contestar algunas de las cartas recibidas hace alrededor de un mes. Creo que desde entonces sólo le hemos escrito a Scheinberg y a mi madre, tan encantados estamos de esta vuelta aunque solo sea por breve tiempo en La Coruña.
Estamos en casa de Díaz Pardo que está ultimando detalles de su nueva fábrica de porcelana dejando la anterior para talleres mecánicos, depósito, etc. Una espléndida fábrica sobre la cual cuento, por el tiempo que esté, con un espléndido estudio de 11 metros por 8, aproximadamente, y por cuyos ventanales se puede contemplar un maravilloso paisaje de montañas, bosques y mar y algún antiguo castillo derruído cercano. Si no fuese por todo lo que ustedes saben sería cosa de quedarse aquí e invitar a los amigos a que nos acompañasen a pasar largas temporadas. Lo malo que con tan espléndido estudio solo hice hasta ahora grabados y algún pequeño óleo para lo que me hubiese bastado una habitación corriente. Desde luego que he trabajado siempre desde que llegué. A Falcini le doy cuenta de dos álbumes que hice en estos últimos tiempos volviendo a temas populares. Cuando vine sin embargo traía el propósito de hacer algunos paisajes, pero la belleza y variedad de éstos en este país es de tal naturaleza que uno se siente impotente frente a ellos. Creo que debe ser lo mismo que ocurre con los lagos del sur en la Argentina. Sin embargo lo intentaré, aunque no sea más que como disciplina.
Estoy inquieto por el giro cuyo envío usted me anunciaba, si depende del Arq. Mario Aisenson le ruego lo haga por la cantidad que usted pueda, pues empezamos a necesitar con cierta urgencia algún dinero, ya que, aunque tengo esperanzas de vender algo, esto no puede ocurrir antes de regresar a Madrid y pueda enseñar de alguna manera mis obras. Nosotros estaremos aquí hasta el día 10 aproximadamente de setiembre, espero que llegue a tiempo, si no a partir de esa fecha estaremos en Madrid en la dirección de la calle Conde de Aranda 9, piso 5º.
Perdóneme Sarita todas estas molestias. Nosotros agradecemos mucho sus atenciones. Estamos deseando estar con todos ustedes aunque nos duele por otra parte dejar esta tierra y Europa.

Reciban todos los amigos comunes y sus familiares el fuerte abrazo y el recuerdo, y para usted especialmente de:

Cariños de Maruja igualmente para usted y todos los amigos comunes.

[Seoane]

1963-08-26
Carta de Seoane a Goldstein. 1963
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Goldstein. 1963 en 26/08/1963


El Castro, 26 de agosto de 1963

Sr. Enrique Goldstein
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Hace mucho tiempo, dos o tres meses o no sé cuántos, que no les escribo. Fueron pasando días y meses como horas tratando de sacarles todo el partido posible para el trabajo y la contemplación. Desde el 20 de julio estamos en Galicia, concretamente en La Coruña, de donde apenas hemos salido, viviendo en la casa de Díaz Pardo, al lado de su fábrica gallega de porcelana y si en Ginebra pude pintar y trabajar a gusto, aquí, en este mes, he grabado bastante de modo que dentro de unos días saldrán editados dos álbumes distintos de grabados, uno que se refiere a un tema de fiesta castellana y otro a una leyenda popular gallega: El toro júbilo y O meco. En Galicia, estamos encantados. Encantados es la palabra. Y vivimos a unos diez kilómetros de La Coruña, cerca de una ría y desde el estudio que me prestó Díaz Pardo, de 11 x 8 metros aproximadamente, veo el mar, montañas, bosques, los verdes más variados, castillos y monasterios medievales diminutos por la distancia, uno de los paisajes más maravillosos de Europa, que invita más que al trabajo a la contemplación y dejarse sumirse en el encanto. A esto hay que añadirle la cortesía general de las gentes, de pueblo, sus delicadezas para quienes como nosotros somos un poco ya extraños, forasteros, pues no pasa de cualquier manera un cuarto de siglo sin que algo cambie en todos, en ellos y en nosotros. Creo que si me quedase en Galicia, si pudiese, me olvidaría del mundo, tan singularmente bella es y tan amable. A pesar de que la conservábamos en el recuerdo como todos ustedes los amigos saben, el recuerdo se había acartonado, secado, convertido en clisé. Al verla nuevamente y vivirla, aunque sólo sea por días, nos hemos enriquecido y hemos añadido recuerdos nuevos, más nítidos, a los envejecidos.
No sé nada de esa o casi nada y, sin embargo, deseo tener noticias. ¿Por qué no me escriben? Ya sé que la culpa es posiblemente mía, o nuestra, pero escríbannos algunas letras. Yo les recuerdo a todos, a todos desearía tener conmigo aquí. ¿Qué noticias tienen de la madre de Anita y sus familiares? ¿Y Daniel? ¿Y Anita y usted? Escríbannos. Un gran abrazo para todos los amigos y para sus tíos, especialmente Rosita y su tío Enrique. (A su padre también le escribo hoy) y un fuerte abrazo para usted y Anita de Maruja y mío:

[Seoane]

1963-10-01
Carta de Prada a Luís e Maruxa Seoane. 1963
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Prada a Luís e Maruxa Seoane. 1963 en 01/10/1963


Buenos Aires, 1º de octubre 1963

Queridos Maruja y Luis:

Tengo el deseo ante todo de daros cuenta de nuestro silencio desde que estáis fuera de Buenos Aires. Cuando recibimos vuestra 1ª carta desde Suiza, nos emocionó tanto que os contesté aquel mismo día; me sentía una heroína al escribiros tan rápidamente, pero el hecho era comunicaros nuestro sentimiento a todo lo que nos relatabais y, si lo dejaba unos días, podía perder todo lo que llevaba de protesta, pero cual fue vuestra sorpresa cuando llegó otra carta y nos enteramos que no habíais recibido la nuestra; desde entonces siempre pensando en vosotros, porque os extrañamos mucho, pero no hemos sabido con certeza donde estabais; nos decían: “están en tal sitio, dentro de 10 días se van a otro”. Por fin tenemos la dirección de Madrid. Todo esto lo sentimos mucho.
Por aquí estamos muy tranquilos; en cuanto a la vida política del país pareciera que esto se va encauzando lentamente, veremos que pasa en el futuro. El hecho es que se nota bastante diferencia en cuanto a libertad se refiere. El 17 de octubre le permitieron a los peronistas reunirse en Plaza 11 y no pasó nada, al contrario, se desinfló bastante el globo y se andan peleando entre ellos, no merece la pena más comentarios.
Hace 15 días llegó aquí un poeta invitado por algunos miembros de la Sociedad de Escritores, seguramente lo recordaréis como amigo de Quesada y por el libro que se editó aquí hace dos años con la portada de Picasso, bueno, pues con motivo de esto el pueblo argentino a través de sus más importantes instituciones le ha rendido un homenaje conmovedor. S.A.D.E., S.A.A.P., en la Facultad de Medicina, reuniendo allí a las otras universidades con las salas repletas de público y, por último, en el Luna Park con 25.000 personas, adhiriéndose todos los partidos entre ellos el de Aramburu y Partidos de Centro. Es un hombre muy inteligente y en todos estos actos, en los que habló más de una hora, dejó a la gente emocionadísima por el mensaje de amor y humanidad que traía. Todo esto visto bien, por las autoridades, que hicieron cuanto fue necesario para que desarrollara su visita con tranquilidad y que nadie lo molestara. Ha dejado un buen recuerdo y él así se lo llevo. Os pongo estos dos ejemplos, como prueba del deseo que tiene el doctor Illia de que haya libertad. El caso es que los demás lo comprendan así. Desde que estoy aquí, nunca oí tantas demostraciones de cariño hacia España. En todo esto, la familia Scheimberg, en pleno, participó en todo. Aida la encontré mejor, acercándose a ella, oye bastante.
Nada nos decís si os instaláis ahí o volvéis a estas tierras; de todas formas, tenemos ganas de veros. Los demás amigos siguen bien. Arrranz también está muy mejorado, pues, como ya sabréis, estuvo bastante enfermo. Pepe os escribirá aparte contando alguna otra [escrito na marxe esquerda:] novedad. Con un abrazo y hasta pronto.

Lala

[Escrito na marxe esquerda:] Todo sigue subiendo. La carne un 50%. Como veis, la cosa no es fácil.
[Escrito na esquina superior dereita:] Ante todo, felicidades por el éxito de tus exposiciones. Ya sabes que nos alegramos mucho.

1963-10-08
Carta de Seoane a Díaz Pardo e a Carme Arias “Mimina”. 1963
Madrid
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo e a Carme Arias “Mimina”. 1963 en 08/10/1963

Madrid, 8 de octubre de 1963

Queridos Isaac y Mimina:

Estamos en Madrid creo que desde el viernes, o el jueves, no sé ahora desde cuando, pero continuamos con vosotros en vuestra casa recordándoos a todos, a Camilo, a Rosendo, a Xosé, a Bichuca, casi muda, y hasta al perro Aduardo, héroe infantil de las corredoiras, y a la comadreja Ramona. Recordando vuestra hospitalidad y la hermandad que todos nos mostrasteis. Salimos de ahí con verdadera pena; nos sentimos, el tiempo que estuvimos en esa, como en nuestra propia casa. Creo que no debemos deciros más, pues todo lo que escribiésemos resultaría de una cursilería rosa y sentimental de la que nos sentimos ajenos, aunque en este caso, creo, no nos avergonzaría Hicimos un viaje muy bueno. Por mi parte con el paquete de víveres que Mimina nos preparó (un paquete para dos viajes), para que no adelgazásemos con el viaje, y los bombones de Mariluz, me sentí un poco, no sé Maruja, en la situación de la comadreja Ramona, en la jaula improvisada por Camilo, cuando se detenía a comer solitaria antes de adormecerse muy pudorosa entre las pajas. Aquella jaula hasta tenía un vidrio, como ventanilla el camarote del coche cama.

Ya en Madrid no hemos podido hacer hasta ahora otra cosa que tratar de adaptarnos. Estuve con Valentín una tarde a la hora del café. Vino a Madrid por algo relacionado con Pescanova. Estuve con Marcial Suárez, Maiztegui, Azcoaga y Melella, y vi a Blanco Amor. A Blanco Amor no hago más que verlo. Todo esto hasta hoy. Mañana empiezo a pintar, haciéndome como pueda espacio en esta habitación que tiene poco más de tamaño que el recinto de la escalera del estudio de O Castro. Pero creo que podré pintar.

Recordamos a Luisa y a Pepe, a Isabel y a Beatriz, el humor por veces negro de Pepe (negro cuando se refiere a Magdalena, - nunca, sin embargo, a mi juicio, bastante negro -, y a la botadura de los barcos de Pescanova). Recordamos a todos, y a todos les enviamos un gran abrazo. Los de O Castro fueron para nosotros de los más felices días de este último tiempo.

Un gran abrazo de:

Seoane

1963-10-09
Carta de Varela a Seoane. 1963
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Varela a Seoane. 1963 en 09/10/1963

Buenos Aires, 9 de octubre de 1963

Sr. Luis Seoane

Querido amigo:

Todos nosotros nos alegramos mucho del éxito de tu exposición de grabados en La Coruña. ¿Cómo nos mandaste algún recorte de diarios? Todos quieren saber cuáles son tus planes: si expones en Suiza, si se concretó la muestra en el Museo de Arte Moderno de Madrid, en qué fecha piensas regresar a Buenos Aires, etc.
El viernes de la semana pasada me llamó Sofovich (feliz padre de un robusto varón) y me preguntó qué era de tu vida y adónde se te podía escribir. Al parecer, Sarita Falcini te hizo un giro de 500 dólares hace ya unos meses y él, Sofovich, un envío de 10.000 pesos, de la Hebraica, y no saben nada acerca de su recepción. El primer giro, el de Sarita, se hizo a través de la banca Urquijo. El envío de Sofovich, creo que a través de una persona de confianza. No dejes de escribirles, pues están muy preocupados. Y, por si acaso, en tu próxima carta a mí, dime algo al respecto, por si ellos no reciben tu correspondencia.
He tardado algo en escribirte porque esperaba resolver un problema que se me planteó en Hora Once: creo que como consecuencia de sucesivas entrevistas a Falcini, Castagnino, Inda Ledesma, Teatro IFT, etc. Además uno de los socios de la agencia con quien nos entendíamos, después de no trabajar nada la publicidad durante todo el año, al parecer se alzó con la poca plata reunida por su pereza y desorden. Aproveché la ocasión para librarme tanto de la ineficacia y descuidismo de la agencia, como de la pésima calidad técnica de Radio Mitre. Estamos ahora en Excelsior, y, además de tratarse de una emisora mucho más importante, hay un enorme respeto por la audición y muchas ganas de hacer las cosas bien.
Después de un mes de estar ausentes en el aire, reaparecimos con gran éxito el domingo pasado. Con dos avisos que tenemos –Peugeot y Larousse– cubrimos el costo del espacio. Un par de avisos chicos nos alcanzarán para los gastos menores. Y, lo más importante, es que las agencias de publicidad se refieren al programa hasta con admiración, y algunas de ellas ya anda buscando contacto conmigo. Pero a mi lo que más me importa es una conversación que tuve con el jefe de Relaciones Públicas de Peugeot sobre la posibilidad de hacer Hora Once, además de en radio, por televisión el año que viene: no lo comentes con nadie de aquí para que no haya interferencias. El pobre Scheimberg, tras la sordera de su mujer, pierde el puesto en banco Israelita, pues éste se cierra. No sé si te dije que Bonino está montando Galería en New York. A Willy le encargan la crítica de arte semanal en Crítica, que por fin aparece estos días. También saldrá otro diario de la tarde –El Siglo– bajo la dirección secreta de Timerman y editado por Haynes. Romero Brest ha renunciado al Museo Nacional, aprovechando una exigencia de Quirós –reclamaba dos salas para su donación– para salir por la puerta grande y aceptar el cargo de Director oficial de arte de la Fundación Di Tella, con un sueldo que se calcula es menor de 75.000 pesos mensuales. Parece que hay grandes proyectos (¿cómo siempre?) por parte de las nuevas autoridades. Se habla de dos equipos culturales que procuran llegar a un acuerdo para convertirse en uno solo: el equipo radical, representado por un tal Linares, y el equipo católico, pero amplio, representado por Blas González. ¿Qué tal los Melella? ¿Os dieron mucho trabajo? Me cuenta Azcoaga que andaban enloquecidos por Madrid hace unos días. Recibí una carta alentadora de Valentín Paz Andrade, y una postal Magdalénica de tu carcelero Díaz Pardo.
¿Habría algún modo de tener una idea de tus proyectos y de mis posibilidades hispánicas? Me dice Paz Andrade, creo, que Blanco Amor vuelve a Buenos Aires para liquidar sus cosas y regresar a España definitivamente. Casona hizo declaraciones en Madrid confirmando su instalación hispánica definitiva. Por aquí anda Marcos Ana: estoy rompiéndome la cabeza para ver cómo llevarlo a la radio.
Y no sigo más por hoy. Estoy con toda la fatiga de estos años sin veraneo encima y ya sueño con el mar, pero de día. De la alergia, estoy muy bien, mientras no intento recuperar alimentos. Espero que no te demores mucho en tu respuesta, por mí y por la gente, que está un tanto desorientada con respecto a tus planes.

[Manuscrito:] Saludos a los Díaz Pardo y a todos los amigos. ¿Qué proyectan los Dieste? ¿Qué pasó con Souto?
Chau.
Un abrazo para vosotros de Marika y mío.

Lorenzo

1963-10-16
Carta de Varela a Seoane. 1963
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Varela a Seoane. 1963 en 16/10/1963

Buenos Aires, 16 de octubre de 1963

Sr. Luis Seoane

Querido amigo:

Sólo dos líneas para decirte muy sintéticamente lo que en una carta anterior enviada al Castro te informaba. Sarita Falcini y Bernardo Sofovich te enviaron dinero. La primera, si no me equivoco, 500 dólares. El segundo, alrededor de unos 10.000 pesos, enviados una o dos veces. Los dólares por medio del banco Urquijo. Los pesos –me parece que de la deuda de la Hebraica– por otro procedimiento del que según Sofovich tú estás al tanto. Ninguno de los dos recibió carta tuya al respecto. Les di la dirección de Madrid, así como a Laxeiro. Leopoldo Presas es el nuevo premio Palanza. Salió Crítica y le encargaron la sección de Arte a Willy.

Nada más por hoy. Abrazos, saludos a los amigos. Escribe sobre tus proyectos: dónde, cuándo y qué expones, si quedas o regresas y cuándo, etc. Abur

Lorenzo

[Manuscrito:] Dile a Azcoaga que la gente de El Mundo sacó un nuevo diario: El Sol. Puede interesarle para corresponsalía.
Director: José María Longo.

1963-10-16
Carta de Seoane a Prada e Laxeiro. 1963
Madrid
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Prada e Laxeiro. 1963 en 16/10/1963


Madrid, 16 de octubre de 1963

Sres. Laxeiro y Lala de Prada
Buenos Aires

Queridos Laxeiro y Lala:

Hace tiempo, meses, os hemos escrito varias veces y no hemos recibido respuesta alguna vuestra. Vuelvo a hacerlo ahora con la esperanza de que nos pongáis unas líneas diciéndonos de vuestra vida y de la de Buenos Aires. Llevamos en España desde mediados de junio. Hemos estado tres meses aproximadamente entre Asturias (12 días), y Galicia. Expuse en La Coruña con gran éxito y ahora, dentro de poco más de un mes, lo haré en Madrid, el 25 de noviembre. Pero no es de mí ni de nosotros de lo que quiero hablaros, sino de Galicia y de Madrid. Si algo asombra al que pasa muchos años fuera de España, como en mi caso, es la grandeza de su pueblo, como esta grandeza permanece a pesar del infortunio social y político en que vive. La vida, en general, es durísima para todos, pero a todos les queda tiempo, cortesía y algo material, que sacan de no sabemos qué sacrificios, para ser solidarios con otros y desde luego con el que llega para estar con ellos. Es un pueblo solidario cuando quien ese les acerca comprende su desgracia, su diferencia, y no trata de ser ajeno a sus inquietudes o mostrar superioridad en cualquier terreno como no sea aquel en que pueda probar verdaderamente ser superior. Para mí, saco la conclusión, conviviendo nuevamente desde hace más de tres meses con gentes de todas clases, de que este pueblo cuando cambie su política y sea dueño del destino español volverá a ser un pueblo ejemplar en Europa, simplemente porque, aún hambriento y analfabeto, reúne virtudes espléndidas de inteligencia y trabajo. Lo que no se puede es estar a su lado sin tratar de comprenderlo, que es lo que hacen muchos viajeros que sólo ven lo externo de las viejas ciudades, sus monumentos y obras de arte y no miran a su alrededor al pueblo que las hizo posible. Por mi parte, de momento, me ocupo tanto de hablar con los obreros y campesinos que encuentro en mi camino, como con los intelectuales, y vengo hablando con ellos desde Suiza donde se cuentan ahora docenas de miles de emigrantes españoles. Desde el punto de vista material han cambiado muchas cosas. Tanto en Galicia como en Madrid se abrieron numerosas industrias que no resuelven los problemas de fondo, y las ciudades han crecido. También aumentó notablemente en tres años el costo de la vida. Un promedio de alquiler de departamento en Madrid es aproximadamente igual que en Buenos Aires, para quien deba alquilarlo ahora nuevo, o no tenga que pagar una transferencia consiguiéndolo con un sobreprecio del antiguo alquiler. Maruja y yo creemos que traducidos los precios a pesos todo está igual y en algunas cosas más caro que en enero de este año en Buenos Aires.
En Galicia, estuve trabajando todo lo que pude, que fue bastante, en un estudio extraordinario que me prestó generosamente Díaz Pardo, con quien pasamos días inolvidables en El Castro, en Sada. Creo que en mi vida volveré a trabajar en un sitio más bello y en un estudio más amplio y cómodo. En La Coruña vi algunas obras de Laxeiro, dos en la Imprenta Moret de esa ciudad, una de ellas de gentes disfrazadas en un paisaje extraño que me pareció formidable. Igualmente, un cuadro pequeño de tamaño que tiene Dieste en Rianjo, éste hecho en Buenos Aires, pero que yo, creo, no conocía. Hemos estado en Rianjo con Carmen y Rafael, continúan encantados y tienen razón de estarlo. Han arreglado muy bien su casa y trabajan con gusto frente a la maravillosa ría de Arosa. Con ellos, hemos salido dos días en barcos de pesca para ver a los pescadores realizar sus faenas y, por mi parte, he aprendido mucho de éstos. Uno de ellos llamado Jesús me preguntó de repente: “¿Cómo podré conseguir El viejo y el mar de Hemingway? Él mismo, claro, no lo sabe, es un personaje de Hemingway. En cuanto a Madrid, está muy hermoso ahora en otoño, pero ya demasiado poblado para nuestra comodidad. Las ciudades no deberían pasar nunca del millón de habitantes. En general, deberían tener siempre menos. Los artistas e intelectuales viven como pueden, trabajando mucho, igual que en Buenos Aires y en muchas otras partes.

Basta por hoy. Hacedme el favor de contestar y decirnos algunas novedades de ésa. Estamos impacientes por noticias. Un abrazo para los amigos comunes y otro para vosotros dos de:

[Seoane]

1963-11-15
Carta de Alvajar a Luís e Maruxa Seoane. 1963
Xenebra
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Alvajar a Luís e Maruxa Seoane. 1963 en 15/11/1963


Ginebra, 15 de noviembre de 1963

Queridos Maruja y Luis:

Espero que esta “tercera” carta no se traspapele. Al recibir la vuestra de Galicia tuve que hacer un rápido viaje a París. El mismo día que volví, se me presentó la oportunidad de alquilar un departamento que me convenía y tuve que ponerme “en danza” inmediatamente, de un lado para otro en mis pocos momentos, porque todos tienen los mismo horarios de trabajo que yo y además no es tan fácil que “te den” un departamento. Lo conseguí (pagando 3.000 francos por algunos muebles que en él había y de casi todos los cuales ya me he deshecho), me mudé, y ya sabéis lo que son las “pequeñas” mudanzas, que crees que puedes hacer tú sola en el auto y luego resulta que es un pequeño mundo , y luego, suponiéndoos ya en Madrid, escribí, y al mismo tiempo a otros amigos que tienen en Madrid una dirección parecida. La libreta de direcciones estaba en un cajón cerrado, porque en la casa todavía no había una biblioteca ni un mueble con cajones, y confiando en mi memoria, puse las direcciones equivocadas. Mis amigos recibieron “su” carta, no sé cómo, porque son personas conocidas en Madrid. La vuestra todavía no me la ha devuelto el correo. Todo esto llevó su tiempo, y me preguntaba si realmente estaríais en Madrid, cuando mis amigos me advirtieron del error. Os escribí enseguida, y os envié, como veis, la carta que iba para mi hermano y mi cuñada, que a lo mejor recibís por intermedio de la hermana de Maruja, porque resulta que mi cuñada Mary ha vivido en casa de Maruja y que Maruja y yo resultamos parientes por “interpositísimas” personas, puesto que el difunto marido de su hermana la viuda por primo de mi cuñada y Mary tiene veneración por la madre de Maruja.
Os decía en las “perdidas” de las cartas que no recibía noticias de Núñez Bua, que me encargaba cosas, le contestaba y se quedaba mudo. Ahora escribió, y me decía que sabía que estabais en Madrid. Que la mujer de Tchamig me había telefoneado para preguntarme con ansia por vosotros e invitarme a cenar; que con la mudanza me había quedado momentáneamente sin teléfono y la había perdido “de oídos”, y luego que había cenado con ellos en su casa, estando también invitado Roque, el único argentino de la obra, y que resulta que vivimos a 200 metros los unos de los otros; que no había recibido los libros de Luis pero que suponía que no habías tenido tiempo de mandármelos, que qué pensáis hacer, etc, etc.
Otrosí; mi casa de París ya tiene las cañerías arregladas, y Mary, que tiene la llave, estará “encantada” de prepararla para vosotros, si vais. La de Ginebra ya está a medio poner. El sitio es precioso; hay una entrada grande (para ser entrada), una cocina muy buena, dos habitaciones grandes, un buen cuarto de baño y un balcón terraza andar de cerca de once metros de largo. Por el momento, una cama pequeña en una habitación y otra un poco más grande (disfrazada) en la otra. Esto por lo de dormir. Y hasta lo necesario. La cama pequeña desaparecerá pronto y será sustituida por una verdaderamente grande. Las dos habitaciones, que se comunican con puertas correderas grandes, quedan, si se las cierra, absolutamente independientes, y cada cual con su paso al cuarto de baño. Esto es para deciros que si venís y queréis quedaros aquí, esta es vuestra casa, francamente. No está lejos del centro, y en la esquina hay un autobús que en 5 minutos deja en el centro de la ciudad. Hay mucha luz y un sol directo, y nadie enfrente; una gran explanada. Este barrio, que ahora está en Ginebra, hasta hace un año estaba “en Suiza”, lleno de quintos , de árboles grandes, de grandes parques particulares, y algo de eso queda.
No contestaba a lo que me decíais de la gente de La Coruña porque habría sido muy largo. Y la causa de estos trastrueques de cartas es el excesivo trabajo que he tenido esta temporada. Falta de tiempo. Ya otra vez me pasó algo parecido. Recibí una carta con un sobre de la Unesco en la que me encargaban una serie de cosas que ya le habían encargado a otro amigo de aquí y no había hecho. Escrita a máquina. La leí rápidamente, se la atribuí a un amigo, hice las cosas, respondí, y resulta que era una amiga la que me escribía. Felizmente se conocían; el que recibió la carta la comentó lleno de asombro y todo se arregló.
Magnífico lo de la exposición de Luis. Ya sé que para él lo de las exposiciones es pan de todos los días, pero es una vuelta a España y es, de todas manera, algo sentimentalmente diferente.
Si tenéis tiempo, decidme que pensáis hacer. Los Tschumig os quieren mucho y no hacen nada más que hablar de vosotros. La mayorcita de las chicas recuerda mucho a “Maruxa”, como ella la llama, y al parecer Maruxa es cosa de todos los momentos, porque ella leva a Maruxa de vacaciones, y cuando juega, juega con Maruxa, habla con Maruxa, y todo el día así.
No he recibido nada de las obras de teatro de vuestro amigo. Creo que Víctor de la Serna, al que parece que entusiasmó la representación de Buero Vallejo, le escribió a éste elogiándola. Decidle a vuestro amigo que yo, personal y humildemente, querría leer sus cosas, que no tengo nada que ver con las representaciones (y cada vez menos), y si podéis conseguirlas, me gustaría que me las mandarais.

Y cierro, aunque queda mucho por decir, con un abrazo.

Amparo

Y aunque es de noche y llueve, salgo a echar la carta, porque “parece que andan meigas” en este asunto. No se vaya a meter en otro sobre.

[Escrito na parte superior:] El teléfono, ya puesto, es el mismo:35-89-14
Mi nueva dirección:
15, avenue Krieg, 1er étage, ap. 12-Genève.
Basta 15, av. Krieg. Genève–Suisse, o, como siempre, “Bureau du Travail- Genèveetc.

1963-11-26
Carta de Varela a Seoane. 1963
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Varela a Seoane. 1963 en 26/11/1963



Buenos Aires, noviembre 26/63

Querido Seoane:

Ésta es para mí una mañana nostálgica de cartas a España... ¡Santo Dios, cuándo..!
Se viene fin de año y os adivino castañeros, zambomberos, piñateros (está bien escrito, no es error: piñateros). ¿Se sabe ya algo de cómo andará tu exposición? Desde aquí rezo para que no la tape una oleada de brutos. Y pongas pie firme en Madrid.
Como siempre, no hay manera de saber lo que pasó en San Pablo y en París. En San Pablo –es lo único que sé, se hicieron las cosas a última hora– y lo mismo en París como tú mismo sabes. Castagnino, que estuvo en S. P., vuelve indignado porque el comisario argentino, Llinás, consiguió una mención para su mujer... yo pensaba en Nina... Del resto, aún no me llegó mi material brasileño, única manera de enterarme en Buenos Aires de lo que ocurre en Brasil. Cuando me llegue, espero que sea cosa de días e informaré.
No me has dicho nunca –o yo no recibí una carta tuya– qué pasó con Souto, cómo está, etc. En este viaje no me has dicho tampoco nada de la gente de Vigo (está bien eso de la rivalidad coruñesa, pero no tanto... no te dejes influenciar por la absolutista Maruja).
Aquí sigue subiendo la vida hasta tal punto de que ya se habla de imponer precios mínimos a alimentos y medicinas, desde el Gobierno. Desde que vosotros os fuisteis, son muchas las cosas que subieron un cincuenta por ciento. Y no hay quien pague porque nadie tiene ya dinero, menos los de siempre. Brughetti y Larralde siguen en sus cargos. También Parpagnoli. Pero se esperan cambios. Se sabe que hay una pelea a muerte por los puestos culturales entre católicos y licos –además de entre sí–. ¿Qué me dices del asesinato de Kennedi? Se ve la mano del Big Sur y la Sociedad John Birch. Puede ser tremendo si esa gente gana posiciones.
Aquí hay mucha preocupación con respecto a Bergamín. No acaba de confirmarse si se asiló o no en la embajada uruguaya.
El 15 de noviembre se cumple un año de Hora Once y nos preparan una gran fiesta. ¿Podrías para esa fecha mandar una crónica sobre Balance 1963 en Europa?
Estuve un momento con Blanco Amor en el Centro, con motivo de la presentación de la Historia de Galicia. Me dijo que Castroviejo se había portado horriblemente con él pero me dio la impresión de que se va definitivamente. Laxeiro a quien no veo, sé que anda marcosanizado y plastificado y con mucho éxito verbal.
En ese momento, me telefonea Scheimberg y por lo que me dice te gusta mucho el film titulado Con los días contados. Que lo veas de nuevo en el estreno. Que yo alcance a verlo pronto. Que hablemos largo en Madri, pronto, para celebrar el éxito de tu exposición.
Saludos a los amigos. Un abrazo para vosotros de

Lorenzo

1963-12-08
Carta de Laxeiro a Luís e Maruxa Seoane. 1963
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Laxeiro a Luís e Maruxa Seoane. 1963 en 08/12/1963

Buenos Aires, 8-XII-63

Queridos Maruja y Luis:

No sabéis que rabia nos dio cuando me enteré ayer por Díaz Pardo que no habéis recibido nuestra carta dirigida a Madrid; no puedo comprender que es lo que ha pasado con nuestra correspondencia. ¡Cualquiera os convence que os contestamos ahí y también a Suiza! Pero es cierto. Y lo siento principalmente por que en mi primera carta quedaba demostrado el cariño que sentíamos por vosotros y os decía lo mucho que os extrañamos los primeros tiempos; ahora parece que uno se acostumbró a que se alejen los amigos sin la menor emoción.
En nuestra última, os felicitamos por tu exposición de La Coruña y os acusábamos recibo de las críticas que sobre la misma nos envió Maruja.
Ayer se inauguró la exposición de la Escuela de Cerámica y nos reunimos a cenar, después, Baltar, Díaz Pardo, Núñez Búa, José Luis y Juan Sebastián; hablamos mucho de vosotros y de todos los que están ahí, suponemos que os quedaréis a vivir en España, pues es una ocasión para decidirse a tiempo; esto ahora está muy bien, en cuanto a libertad; económicamente difícil y, como siempre, el futuro no sabes cual será; con esto pongo punto final a este párrafo, pues deseo que llegue esta carta.
De noticias sobre amigos no diré nada, pues creo enterados de todo, por muchos conductos.
Estamos con ansia de recibir vuestra carta larga contestándonos muchas cosas de ahí que tanto nos interesan y si os vais a quedar, que también nos interesa mucho.
Con motivo del Año Nuevo y Navidad, me siento un poco triste pensando en aquellas que nos reunimos todos los amigos y que lo pasábamos tan bien. Se fueron para siempre y sólo podrán volver si pudiéramos celebrar. Las del 64 todos en Madrid ¿será posible? A vosotros os deseamos muchas felicidades y toda clase de venturas para el 64.

Con un gran abrazo.

Lala

[Escrito na marxe esquerda:] Laxeiro quería escribir una carta más larga, pero como se que va a tardar unos días, decido no esperarle y echo esta al correo.

[Escrito por Laxeiro:] Amigos Seoane y Maruja: os deseo un feliz Año Nuevo ahí en los Madriles. Abrazos

Laxeiro

¡Estos días te escribiré una cartaza!

1963-12-11
Carta de Seoane a Burd. 1963
Madrid
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Burd. 1963 en 11/12/1963


Madrid, 11 de Diciembre de 1963

Sr. Lipa Burd
Buenos Aires

Queridos Esther y Lipa:

No sabemos desde hace meses nada de vosotros. Os hemos escrito dos cartas y no hemos recibido contestación. Suponemos que el trabajo y las preocupaciones os habrán impedido escribir y, como me sucede a mi a menudo, fuísteis dejándolo de un día para otro. De nosotros supongo habréis tenido noticias por amigos comunes. Continuamos en España. He trabajado mucho, grabado y pintado y realizado dos exposiciones, una en La Coruña y otra aquí en Madrid, que está abierta hasta el domingo próximo. Las dos exposiciones con éxito y de ellas hablaremos con calma a nuestro regreso, pues ocurrieron sucesos notables que tienen que ver con mi larga ausencia y con las cosas de España. Se publicaron sobre las dos exposiciones numerosos artículos y notables críticas. En Galicia estuvimos viviendo en casa de Díaz Pardo, que me cedió un enorme estudio para trabajar, en las cercanías de La Coruña, a dos kilómetros de la ría de Sada. Pasamos dos meses espléndidos con ellos. Trabajé mucho y gran parte de mi exposición actual de aquí es procedente del trabajo de Galicia y de aquí mismo, de Madrid, hecho en el pequeño departamento que vosotros conocísteis. Siempre hemos estado esperando tener noticias de algún nuevo viaje vuestro a ésta, de los dos o de Lipa solo. Madrid empieza a animarse con las fiestas de fin de año. Se iluminan los árboles de las plazas y algunas calles con lámparas de colores y es posible que todo resulte de un efecto fantástico si llega a hacer buen tiempo en los últimos días de este mes, pues hasta ahora llueve siempre y nieva en bastante cantidad en Castilla. Hemos recorrido museos, como siempre, pero esta vez anduvimos mucho por las calles. Mezclándonos con la gente, viviéndolas, como no habíamos hecho en Junio, pero nuestro gozo continúa siendo el estar con amigos e ir al cine. A este cine del Madrid actual, limitado, doblado de voces, pero generalmente de locales muy confortables. Exposiciones individuales de pintura he visto muy pocas, algunas interesantes entre ellas una de Fautrier, que no me entusiasma demasiado y otra de Cossío, que precisamente fué antecedente de Fautrier cuando éste no soñaba en pintar como ahora lo hace y en su época precisamente de París. Una de pintores venezolanos que a mi me interesaron muy poco, y, ayer, inauguraron una de pintores jóvenes italianos, organizada por la Bienal de Venecia, a la que no hice más que asomarme y es casi toda de carácter informalista, pero más limpia de color, por lo que vi, de lo que es habitual en estos, y neo-figurativos, siguiendo algunas nuevas tendencias norteamericanas. Tambien una colectiva de los pintores extranjeros residentes en España, casi todos habitantes en las Baleares y casi todos de nacionalidades de monedas fuertes, un treinta por ciento de norteamericanos y otro cincuenta por ciento del norte europeo, lo que hace sospechar que viven en esas islas con el importe del alquiler de sus departamentos y casas de sus ciudades o lugares de orígen. Dan muchos de ellos la sensación de ser aficionados que buscan de distraer sus ocios a quienes las nuevas escuelas de pintura les resulta de fácil imitación. Mucho juego con materiales muy diversos y mucho tachismo a-la-buena-de-Dios. En el centro de la sala un busto de unos cinco metros ejecutado por un alemán, con ramas secas y paños negros del color de los ataúdes, de una funebrería sin gracia y pesada, siquiera tuviese un poco de oro y violeta para imprimirle más aire de pompas fúnebres. Al lado de esto los coches fúnebres de Buenos Aires resultan una fiesta aparte de estar modelados y tallados por alguien con oficio. En general las mejores exposiciones que ví, aparte de la de Cossío y los italianos, aunque difiera de ellos, es de gente joven de aquí, muy preocupados por una posible pintura social dentro de las nuevas tendencias.
Os rogamos que escribáis algunas pocas líneas con noticias. Regresaremos posiblemente en febrero.

Ahora recibid el fuerte abrazo de Maruja y mío y nuestro deseo de un feliz año 1964 para vosotros y los vuestros:

[Seoane]

1963-12-17
Carta de Burd a Luís e Maruxa Seoane. 1963
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Burd a Luís e Maruxa Seoane. 1963 en 17/12/1963


Buenos Aires, 17 de Diciembre de 1963.

Queridos Maruja y Luis:

Con mucha sensación de culpa hemos recibido hoy vuestra última carta, ya que desde hace meses estamos diciendo todos los días con Lipa, debemos escribir a los Seoane, pero esos deseos de comunicarnos con uds. no llegamos nunca a concretarlos en esta larga temporada de nuestro regreso de España. No faltaron motivos, aquí la vida es lucha bastante difícil y aunque vamos saliendo muy bien de todos nuestros compromisos, quedamos con una sensación de cansancio y depresión espiritual que lleva a la incomunicación y al aislamiento. Pues es así como hemos vivido todo ese tiempo, sin ver a nadie y sin comunicarnos con nadie. A los amigos comunes prácticamente no los hemos visto este año y vemos acercarse el fin de año con una sensación de liberación. Nos alegra mucho saber que regresan en Febrero, ya nos contarán vuestros planes y cuanto tiempo piensan quedarse en Bs. As. No nos asombra, Luis, tu éxito pictórico. Ojalá te abra puertas para nuevas exposiciones y nuevos triunfos. Siempre pensamos que tu pintura debe llegar a tener un renombre europeo.
Lipa ha tenido en esta temporada 2 cólicos renales, por un cálculo renal, que está eliminando, pero que aún no lo ha hecho, dolorosísimos. Son de los dolores más intensos que puede tener una persona. Se imaginan que eso también nos ha tenido fuera de órbita y un poco deprimidos.
Bs. Aires está muy linda, por lo menos donde nosotros vivimos en la actualidad. En este momento les escribo con un ruido infernal porque me están pasando la máquina a los pisos. Hace más de 2 meses que me estaban pintando el piso 11 por suerte, ¡hoy! ya entró el pulidor y los pintores pasaron al piso 12. Como verán, estos últimos no se caracterizan por su rapidez, pero me han dejado una pintura muy linda, con unos colores preciosos que eligió Enrique. No sé si cuando uds. lleguen, estará mi casa terminada, pero ya lo que faltarán serán detalles, algunos un poco importantes como cortinas, 6 lámparas, por ejemplo, pero no teniendo obreros dentro del departamento ya nos damos por muy satisfechos.
Los viajes de Lipa a España se interrumpieron porque la sucursal española fracasó por mala dedicación de la gente encargada de la misma.
Bueno, queridos amigos, no falta mucho para poder hablar largo personalmente. Espero tener noticias del día de vuestra llegada. Por ahora les enviamos Lipa y yo un augurio de felices fiestas españolas, un muy feliz año entrante un gran abrazo y nuestro cariño.

Esther

Mando esta carta antes de que llegue Lipa, así tienen uds. pronta respuesta, espero que él escriba también en estos días.
Besos.

Esther

1963-12-18
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1963)
Ourense
Lugo
Orixinal
1963-12-21
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1963)
Fingoi
Ourense
Orixinal
1963-12-23
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1963
Madrid
Magdalena (Arxentina)
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1963 en 23/12/1963

Madrid, 23 de diciembre de 1963

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Magdalena

Querido Isaac:

Se cerró la exposición como estaba previsto el día 15. Fue un éxito de crítica y público e incluso de ventas. A última hora el Museo de Arte Contemporáneo me compró un cuadro. Estamos, pues, muy contentos y ahora, en los primeros días de enero, iremos a Asturias y luego a Galicia, a despedirnos de parientes y amigos. Calculamos estar en Buenos Aires a finales de febrero o en los primeros días de marzo. En febrero quiero ver lo que pueda de Madrid y alrededores y quizás hacer un viaje a Barcelona de ida y vuelta.
Estos días estamos pasando muy malos ratos con la salud de un cuñado nuestro, que tú conociste y que está muy grave aquí en Madrid. Su enfermedad y la situación de la hermana de Maruja nos tienen muy preocupados. Fue todo repentino.
Continúo madurando el proyecto del Laboratorio. No quiero abandonar la idea de regresar aquí. Todo esto está cambiando. Hace unos días he escrito a algunos amigos de esa. Continuaré escribiendo. Me gustaría que en algún viaje a Buenos Aires estuvieses con Scheinberg y Sofovich para que ellos tengan una impresión tuya de mi estancia aquí. Sofovich debe estar los fines de semana en Ranelagh. El matrimonio Morchón regresa el da 28 según nos dijeron anteayer. Esta es de momento la última noticia. Pepe Rey y familia muy bien con nosotros. Estuvieron pendientes en todo momento de la suerte de la exposición. Recibe un cariñoso abrazo de Maruja y mío y otro fuerte de:

Seoane

1963-12-31
Carta de Frontini a Seoane. 1963
Nova York
Madrid
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Frontini a Seoane. 1963 en 31/12/1963

DR. NORBERTO A. FRONTINI / ABOGADO / Buenos Aires, / LAVALLE 1312, 5º A / TELÉFONO 40-7512.

Diciembre 31 de 1963

Sr. Luis Seoane
Conde de Aranda 9, Piso 5º
Madrid España

Querido Luis:

Hace dos días recibí tu carta del 23. Ya te había enviado saludos en cartas que escribí a Maiztegui quien me dió razón de tus exposiciones y del éxito meritorio que tuviste.
Me dicen que estarías dispuesto a regresar en febrero próximo, pero para volver a España. De ser así, me parecería bien. Los años que vienen serán tuyos y no de la gente que se ha quedado integrando la generación perdida. Hay que recuperar los vacios de la ausencia, curar los deterioros de la nostalgia organizada o semiorganizada, que ha sido y es una manera artificial de querer seguir adherido a un paisaje en abstracto sin aire verdadero y sin presencias corpóreas, cooperadoras de la propia personalidad. Tú has dado a este país miles de cosas, pero muchas de ellas serán valoradas como es debido cuando seas aquí más que un recuerdo. Cuando se mida toda la dramática generosidad que has vertido en tus obras mientras fuiste su habitante fraternal, cuando se discierna entre la multiple y variada creación tu poderosa inteligencia, cuando se advierta en conjunto tu profunda calidad humana, los hombres de la generación que siga a la nuestra, o la que siga a ésta, empezarán a quererte y agradecerte. Con todo, tu has seguido siendo hombre de tu España y España es una raiz de tu sensibilidad que necesita el contacto de su paisaje, que mucho más que la simple naturaleza es la historia viva que tú sientes como ninguno hasta cuando hablas de los toros de astas incandescentes compendiando siglos en un lenguaje envidiable de tan entrañablemente poético y con ardor de rescoldo sin llamas, romántico y clásico a la vez. Por eso me parece bien que te vuelvas para vivir entre tus hermanos. Tendrás que dar y enseñar y aprender, pues esta es la nueva hora de España. Además: ¿quien a nuestra edad se separa de quien?
Tus cartas te sitúan entre nosotros y cuando te escribo es como si yo estuviera en España contigo y con Maruja. ¿Y por que no me dices si recibiste una larga carta que te escribí a La Coruña? ¿O es que no la recibiste?
Aquí estamos a finalizar el año. Todos bien. Y el país con una libertad de tiempos pasados. ¿Pero de que nos sirve? Podemos hablar más fuerte, escribir más cosas, esperar unas horas más por si el clima político hace posible los rejuvenecimientos que necesitamos. Pero no sé qué cosa de niebla hay ya en derredor. Las cosas se hacen con timidez. Lo fundamental no es urgido con el ritmo que se necesita. Los decretos que anularon los contratos de petróleo se arremansan en la polémica y la inercia, y parece que no ha ocurrido nada. Hay que esperar, sin duda alguna, siquiera unos meses. Empiezan a establecerse relaciones comerciales con países con los que no las teníamos o con los cuales hace tiempo iniciadas, quedaron en suspenso. Si no se hace ésto con amplitud y urgencia, la crisis se ahondará. Se han tirado a la circulación seis o siete mil millones de pesos. La inflación sigue. El dolar que había llegado a 146 pesos está ahora en 133. El gobierno solicitó a los bancos que redujeran sus compras. No sé lo que ocurrirá de aquí a dos o tres meses.
Si decides volver en febrero, nos encontraremos aquí, antes de que haya iniciado mi viaje. Creo que partiré en los primeros días de mayo. He estado con mucho quehacer profesional. Espero poder llevarme el automóvil o comprarme uno allá. Tengo un ambicioso plan de viaje aunque también tengo retaceos temperamentales que me vienen de la preocupación de no poder aguantar tanto andar por esos lugares. Si pudiese hacer el viaje con uno de los hijos, auparía la voluntad. Con todo, haré el viaje por mar para descansar y adueñarme de mi mismo. Porque el hacer cotidiano de quien como yo alquila su inteligencia para defender intereses de otros, es desquiciante. Cuando de repente hago un balance de los últimos diez años, llego a un final filosóficamente apabullante. Lo esencial cabe en un diminuto estuche de recuerdos. Son muchas las horas que gastamos en repeticiones. Muchas las emociones inservibles. Muchas las conversaciones insignificantes. Y esto a mi edad revienta. Por eso necesito hacer un viaje que importe el cambio de las circunstancias. Ver al hombre donde esté, como un eslabón de la vida, un receptáculo de semillas para unas criaturas que no serán iguales a nosotros y que perecerán y de las que nunca sabremos nada, y ellas, de nosotros, poco o nada y lo poco con olvido de nuestros propios nombres. No vayas a creer que estas reflexiones me amilanen. No, tengo conciencia de que es así la tengo con fines meramente didácticos, para sentirme más humilde (o si tú quieres más humillado: con humus en las dos palabras, humus de humanidad de hombre).
Muy bueno lo que me dices de la nueva pintura española. A propósito de los nuevos críticos que tratan de enterarse de quienes fueron Alberto Sánchez y Castellanos, ya sabes que fuí muy amigo de Alberto y que estuve con él largas horas en mis dos viajes a Moscú. También fuí amigo de Castellanos, que no sé si vive o si ha muerto. Era amigo del monstruoso Palencia y también de Alberto. Por entonces Castellanos estaba muy influido por la lectura de Gidka, el autor del libro sobre La Divina Proporción, un ejemplar del cual yo le envié de regalo a Maside quien, después de leerlo, me escribió para decirme que era muy interesante, pero que luego de haberlo leído había que cerrarlo y seguir pintando como le daba a uno las ganas. ¿Conque está Souto allí? No sé si me recordará. Yo lo traté en México y traje de él tres cosas que tú, tal vez, recuerdes haber visto en casa. Dos de temas parisinos y otro, una témpera, con una plaza mexicana un tanto en la hechura del realismo mágico.
Mi nieto está cada día más hermoso. Mony muy bien y hasta de ánimo muy cambiada (¡se está analizando...!), la hija espléndida, etc., etc. Yo, ya lo ven. Todos les recordamos. Tú y Maruja no se pueden olvidar. Están hermanados en nuestro corazón. Tanta vida honrada y limpia, tanta amistad verdadera durante más de 30 años viven y laten a diario. Las calles tienen tu presencia, las casas que frecuentamos. Los amigos pronuncian vuestro nombre como algo entrañable. Cariños para los amigos, abrazos muy cordiales para ti y Maruja y feliz año nuevo. Creo que este nuevo año será año de reajustes en el plano mundial y el de la conducta de las naciones. O cambiamos o nos iremos a otro planeta. Leía el otro día: hay más de mil planetas con vida. Si tuviese que huir, elegiría uno a cincuenta años luz. Un plato volador podría llevarme al instante. Ojalá, y siempre que me trajeran de vez en cuando a pasar unas vacaciones de cansancio en este pícaro mundo.

Norberto

[Manuscrito:] Nota: Si tienes ocasión de ver a Antonio Espina y a Marcial Suárez, les das un cordial abrazo, con la promesa de verlos de aquí a pocos meses. ¡Gracias!

1964-01-16
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1964)
Trasalba
Lugo
Orixinal
1964-01-16
Carta de García Sabell a Seoane. 1964
Nova York
Santiago de Compostela
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de García Sabell a Seoane. 1964 en 16/01/1964


16-I-1964
Sr. D. Luis Seoane

Querido Luis:

Moitas gracias polo Catálogo. Xa sei que a Exposición tivo gran éisito. Era de esperar. Sentín de veras que a miña vida atrapallada me non permitira ir á inauguración.
¿Cando te veremos por eiquí?
Dieste dounos a coñecer o outro día un estupendo Ensaio. Rafael está en plena forma.
Saúdos e apertas cordiales prós dous de Elena e de mín.

Teu incondicional,

Domingo

1964-01-18
Carta de Varela a Seoane. 1964
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Varela a Seoane. 1964 en 18/01/1964



Buenos Aires, enero 18/64

Sra. Da. Maruja Seoane

Querida amiga:

Como estoy muy enojado con tu marido, te escribo a ti. Estoy muy enojado con él, como lo está todo Buenos Aires, por no decirnos nada sobre sí mismo. Es un gran periodista que informa muy bien de todo menos de sí mismo. Yo no me quiero meter en la vida de nadie. No necesito saber cuándo viene, qué planes tiene, etc. Todo eso, lo comprendo, es íntimo. Pero un corresponsal, cuando él mismo es noticia, no puede dejar de informar. Entonces, he tomado la siguiente resolución: Art. 1) Manténgase a Seoane como corresponsal de Hora Once en donde sea. Art. II) Desígnese a Maruja corresponsal de los amigos en ese silencioso país que se llama Seoane.
Condenados: ¿Por qué a estas alturas no tenemos datos de ventas, crítica, etc., de la exposición de Madrid? Miserables: ¿Cuándo venís? Etc., etc., etc.
Después de tres años de no veranear, el médico me manda a Punta Ballena, y mi amigo Lussich me invita a su casa. Consecuencia de la aparición misteriosa de una úlcera de duodeno. ¿Se difundió en Madrid la noticia de los premios de Hora Once? Índice es el único premiado que no escribió... ¿Qué les pasa? No todos los días premian –aunque sólo sea un Ángel– el trabajo de uno en el extranjero.
Yo pienso estar, hasta el 25 de febrero, en esta dirección: Adolfo Alonso Lussich –Uruguay–Maldonado–Punta Ballena.
Escríbeme allí. Hora Once sigue saliendo en verano, con media hora de duración. Yo dejo las audiciones armadas, menos unos minutos para imprevistos. Y para lo que yo mande desde Uruguay.
¿Cuando me mandáis un telegrama ordenándome irme? ¿Y Suiza? Al fin recibimos carta de los Dieste: breve, pero muy bien pensada y nutrida y sugerente. Qué lástima que Cano publicó un fragmento de mi Súplica a la Libertad sin aclarar que se trataba de un fragmento... es como reproducir un detalle de un cuadro, pero presentándolo como si fuera el cuadro. De todos modos, confieso que me emocionó como si fuera lo primero que publico en la vida. España... España...

Basta por hoy. Un largo abrazo.

Lorenzo

[Manuscrito:] P.D. Esta semana sale Brughetti para Madrid-Italia. Aquí se ha portado muy bien. Te buscará para que lo orientes, a través de Azcoaga, porque yo en ese momento no tenía a mano tu dirección.

1964-01-19
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1964)
Fingoi
Trasalba
Orixinal
1964-01-20
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1964
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Magdalena (Arxentina)
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1964 en 20/01/1964

El Castro, 20 de enero de 1964

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Magdalena

Mí querido amigo:

Estamos nuevamente en El Castro con los tuyos, gozando y abusando de vuestra hospitalidad y del encanto de esta tierra de la que uno no desearía separarse nunca.
Estoy trabajando en unos nuevos grabados en madera para un libro de lujo que va a editarse en Madrid, Preludio, Aria y Coda a Gabriel Fauré el músico francés, 150 ejemplares, que me han encargado con motivo de mi exposición madrileña. Hemos venido el martes de la semana pasada a la noche y aún no he visto nada más que algunos familiares. Pienso despedirme estos días de todos los amigos de aquí, de los que encuentre, pues me produce un enorme fastidio las despedidas y pensamos estar de regreso en Madrid el 1 de febrero para ir dos días a Salamanca y quizás otros dos a Barcelona para regresar a Buenos Aires en los primeros días de marzo, del 1 al 7. Para entonces hablaremos mucho sobre nuestros proyectos que continúo madurándolos “in mente” y lentamente. Hay que exaltar a Galicia tratando de despertar el genio de su pueblo manifiesto en tanta obra escondida durante siglos o solo escondidas de eruditos. Valorizarla. Iba a escribir ponerle un precio, porque en nuestra sociedad, la que nos toca padecer, solo se estima lo que tiene precio. Tú estás haciendo una obra muy importante, extraordinaria, con la fábrica y a tu ejemplo hay que llenar Galicia de pequeñas fábricas en las que la habilidad y el conocimiento heredado del pueblo encuentre cauce para nuevas iniciativas. A mi regreso a Buenos Aires voy a dedicarme a estudiar lo que pueda de estos problemas. El folklore, los objetos folklóricos, tienen belleza, pero no se pueden remedar, no se puede remedar la simplicidad... Brotan, como alguien dijo, de la improvisación y languidecen en la repetición y en el amaneramiento. A veces proceden de viejos estilos muertos. Al folklore lo defienden los llamados tradicionalistas. Nosotros debemos intentar utilizarlo como principio, nada más, de una nueva obra de arte, aprovechando al máximo, en cambio el oficio que hace posible su perduración en el tiempo. Como camino para el futuro; sabiendo que guarda en sus entrañas la originalidad diferenciada de un pueblo. Utilizarlo como los viejos estilos que perduran, para el progreso. Pero no te quiero dar ahora la lata con todo esto. Ya hablaremos con calma de ello. Creo que va a ser difícil hacer comprender a las gentes de nuestros propósitos pero pienso más firmemente que hace unos meses que hay que intentarlo. Tiene que ser como tomar una posición en una batalla, pero en guerra más heroica.
Estamos muy contentos entre los tuyos, con Mimina, Isaac y José. A Camilo lo veremos en Santiago.

Un abrazo grande de Maruja y mío:

Seoane

1964-01-27
Carta de Alvajar a Seoane. 1964
Xenebra
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Alvajar a Seoane. 1964 en 27/01/1964


Ginebra, 27 de enero de
¡1964, ay!

Querida Marujiña:

En este momento recibo tu carta, y no me lo creerás, pero “ayer” por la noche pensé: “A Maruja se le debe de estar terminando el Té Midros , y te iba a escribir preguntándote si lo necesitabas y querías que te lo mandase o si tenías hasta tu “hipotético” paso por aquí, que todos deseamos.
Como me interrumpieron, sigo hoy, día 29. Ya te compré el té, que tuve que encargar porque, como ya sabes, no suelen tener cajas de las grandes. Hoy me lo han dado y mañana saldrá. Te lo mandaré por avión. ¿Cómo no me lo dijiste antes? ¡Eres más tonta...! Va por avión, no por la prisa, sino porque es más conveniente y más seguro. No quitaré la caja, si no hay inconvenientes en el correo, porque va más protegido, y si realmente pasa un kilo el contenido sólo con el papel de embalar pasa y tienes lo mismo que llenar formularios para que pase por los servicios de aduana, así que no se gana nada. No me mandes los 23 francos con que me amenazas, en primer lugar, porque no son 23 francos sino mucho menos y, en segundo lugar, porque es más el trabajo que te daría a ti que me daría a mí que lo que vale la cosa. Además, no habiendo en España cambio libre, no creo que te vendan francos y, verdaderamente, Maruja, sé sensata: no vale la pena. Como no veo muestras de que aparezcáis por aquí, te digo “desde ya” que, siendo probable que en todas las cosas que tenéis que arreglar en Buenos Aires os gastéis más tiempo del que vez desearíais, me recuerdas por anticipado que te lo siga mandando de manera que no te falte nunca. Ya sabes que no me cuesta nada hacerlo, mientras siga aquí, y aunque me vaya a París, siempre se lo podré encargar a alguien.
¿Venís o no venís? Ya me han traído casi todos los muebles del dormitorio y tenéis una cama de un metro cuarenta, que supongo que os bastará. Ya os he dicho que el sofá de la sala es también cama o puede serlo y que yo tendré sitio.
Hace unos días llamó por teléfono una amiga vuestra para saber de vosotros. Me dijo su nombre, pero ya sabes lo que te pasa con los nombres que te sueltan de repente: que los entiendes mal y los olvidas pronto. Por la voz, estoy casi segura de que era aquella chica que os llamaba de Juterlaken , y el propio hecho de haberme llamado lo confirma. Dijo que se iba pronto para Buenos Aires y que si no llegabais casi en unos días ya no tendría oportunidad de veros. Le di las noticias, un poco vagas, vuestras (me refiero a vuestros proyectos) que por entonces tenía.
Me alegro muchísimo de que lo de Bandi haya sido una equivocación. No recuerdo si la noticia de la muerte de Cholo os la di yo misma o no, porque en esos días estaba bastante mal. Lo que tuve era pasajero aunque muy doloroso y, muerto el perro se acabó la rabia. Quiero decir que son esas cosas como las gripes y tal, que una vez que se van las olvidas y no las puedes llamar enfermedades serias, aunque te joroban de mala manera durante unos días. Dicen, sin embargo, que pueden requerir una intervención quirúrgica, y en otros casos, se pueden reproducir varias veces con unos días de intervalo. No me ha hecho ninguna de esas dos formas. Y ya es la tercera vez que me pasa. ¡Santa Penitencia, ora pro nobis!
¡Os envidio, malvados gallegos! Eu ben quixera ter unha leiriña, botar unha parolada co meu amigo Carrê na súa casa do Ponte do Pasaxe e aínda un sono na praya de Santa Cristina. Pero son deseos momentáneos, es morriña pura, que casi me enfermó en Buenos Aires, un sentimiento vegetal, si así se puede decir, de árbol desarraigado. La verdad es que no quiero ir a España, y cuando digo “no quiero” no hablo con la cabeza, sino con las ganas. Más aún, quiero no ir. No solamente por las razones que cualquiera que no fuerais vosotros supondría. La única forma de expresar mi manera de sentir es esa, que no es muy explicativa ni muy matizada: “quiero no ir”. Lo cual no quiere decir, etc., etc.
El otro día recibí una carta que dice textualmente: “Conocí a Maruja. ¡Hermosa mujer, vive Dios!” Y agrega luego que, dicho sea sin malos pensamientos de ninguna clase, sólo “por amor” de admiración, en lo que coincido. Es de Quiroga, el padrino de mi hermano, a quien yo quiero tanto y que ahora está en Ecuador, me dice también que le fue imposible ir a la inauguración de la exposición de Luis (supongo que la de La Coruña) por un impedimento que surgió a último momento, y que lamentándolo, tuvo que irse sin veros de nuevo.
Luis: ¿No me podrías mandar los catálogos o lo que sea de tus exposiciones en España?
Y ambos a dos: ¿No me podríais dar vuestra nueva dirección en Buenos Aires, que no la tengo? Esto en previsión de que no paséis por aquí.
No olvidéis que si vais a París no tenéis más que avisar, o no avisar. Tienen las llaves de mi casa mi hermano Javier y mi cuñadísima, Mary Castelo, que viven en 17, Quai aux Fleurs, Paris IV, y siendo vosotros mi necesidad hay de prevenirlos. Obrad con toda confianza y seguridad. Y que esos queridos tontos os calienten la casa, etc., etc.
Por si os vais directamente y no tenéis tiempo o ganas para escribir:
Cariños a los amigos, y si veis a Arturo, un gran abrazo y que escriba:
Mandadme vuestra dirección; que Maruja me avise para que le mande una tonelada de Té Midrós, y aquí estoy “para lo que queráis mandar”.
Ojalá vinierais. Si tardáis algún tiempo, ya os mandaré fotografías, no mías (líbreme Dios) sino del departamento. No sé si os he dicho que pedí una plaza que quedó vacante en la Unesco, pese a que ya llevo metidos en este apartamento, aunque parezca mentira, más de 16.000 francos. Como la han pedido muchos (París, je t´aime) no creo que me la den, sobre todo porque quieren que se traduzca del ruso y yo lo tengo bastante abandonado a causa del dichoso teatro, y luego porque desean “formación técnica o científica”, y resulta un poco feo decir que los documentos económicos o científicos de la Naciones Unidas me los daban a traducir a mí, porque los economistas y otros “titulados” lo hacían muy mal, y los trabajos de revisión y edición que estoy haciendo en el BIT me lo han casi impuesto porque hay una cantidad de publicaciones técnicas, pseudo científicos y económicos que con gran sorpresa para ellos corrijo, rehago, publico mucho mejor que los hombres que tienen allí para hacer eso, doctores de toda clase de cosas, pero que no saben traducir, no saben trabajar. Bueno, estoy hablando tonterías.
Escribí a Antonio Baltar con mucho retraso, porque esperaba tener datos más concretos, y me temo que con excesiva prolijidad. No sé si después de esa carta no me odiará, pero, como yo, cuando me vine de Buenos Aires, no había tenido ni siquiera la idea de que las organizaciones internacionales eran algo en donde no podía trabajar. Tengo un “despiste” no tan grande, pero sí despiste en los demás. Si está enfadado, por favor, “desenfadádmelo”, que tanto él como Mireya son dos seres “à aimer”, y yo, que no sé decirle a la gente que la quiero, cuando la quiero, meto mucho la pata.
Mil cariños. ¡Noticias! ¿Qué vais a hacer? ¿Venís o no venís? Bastan dos palabras y vuestra dirección en Buenos Aires. “And so, to supper and talk” como diría Samuel Pepys.
Me olvidaba de deciros, por si Núñez Bua sigue con su proyecto, que los muebles que he comprado ahora son de madera de teca, como los que tiene la Boutique Danoise que tanto le entró por el ojo. Que la casa que me los ha vendido, sin tener una tienda tan visible, sigue un poco el mismo procedimiento. Principalmente muebles, que se fabrican en la Suiza alemana; luego “algo” de lámparas, de adornos, de jarrones, de alfombras, de colchas, etc.; lo suficiente para ayudar al cliente con ideas, pero no como para competir con las casas que sólo venden una de esas cosas. Sé ahora también otros detalles que le podéis decir a Núñez Bua (en primer lugar, que de su ahijado “nunca más se supo” y que si sigue interesado en venir a Suiza, no tiene más que escribirme): la casa Altamira vende, por ejemplo, con el cuádruplo de su precio los mantos de Lorca que utilizan aquí como alfombras (y bien bonitos), una de las cuales nos prestaron (que utilizamos como mantel) cuando hicimos El mejor alcalde. Que casi todas las cosas que tiene esa casa son simples imitaciones (hablo de muebles); te lo demuestra que para esa misma obra nos prestaron (gracias a los buenos oficios de condesa de Cabarrús) cuatro o cinco “viejas” sillas, que a una, porque evidentemente en de madera “fresca”, se le rompió una pata, que yo, personalmente, aunque no era culpa mía, le dije a la gente del grupo que, costara lo que costara, yo pagaba la silla, y que esta gente de Altamira dijo que (al parecer la dueña o la encargada general) ya la arreglaría y que no tenía importancia... Amigos míos se han traído de Madrid imitaciones mucho mejores. No sé si recordaréis un mueble de esquina que salió en Las cartas boca abajo. Fue el único mueble de esquina que pudimos conseguir. No era absolutamente necesario, pero yo había montado los movimientos de la obra pensando en que un mueble de esquina era fácil de encontrar, y no. Y todo estaba prendido con alfileres y la gente que trabajaba en la obra estaba haciendo, durante todo el tiempo de los ensayos, dobles jornadas de trabajo, por una u otra razón. Mejor que cambiar movimientos era buscar el mueble. Bueno, pues el mueble, “soi–disant” español, tenía todas las apariencias de un mueble portugués y además “no iba”, pero no había otro. Pues, ese mueblecito de nada, que parecía hecho en cartón piedra, y no en madera, tenía como precio en Altamira 4.500 francos, si he de creer a Aída Cabarrús que mentir no miente, pero que, a veces, te dice y augura cosas que te hacen dudar de todo. Ella lo consiguió, y ella previno, puesto que o no nos hacen un seguro por esas cosas que tenemos en préstamo para el hecho o no sé qué otra dificultad hay.
A parte de eso, “he renunciado a las tablas”, como una vedette cualquiera. No me gusta hacer las cosas mal. Y no puedo ser el hombre orquesta. Si mi sueldo, por importante que sea, no me da con holgura para satisfacer las necesidades de otros, que tienen que ser satisfechas, tengo que renunciar a hacer “mal y en malas condiciones” una cosa que me gusta, para hacer otra que es necesaria hacer. No es sacrificio; no quiero ponerlo así. Siempre me ha jorobado eso tan español de “la intuición”, el, llamémosle talento personal. “Yo” estoy por los oficios, por el conocimiento lo más profundo posible de la profesión que uno ejerza, y no por “moralismo”, sino por placer. Sólo se gusta de lo que se conoce. Y cuanto más se lo conoce, tanto mejor.
Cuando me vine de Buenos Aires, quise hacer algo en París, seguir cursos de dirección escénica, etc., pero empecé a trabajar inmediatamente y ya no pude, porque me tuve que venir a Ginebra, ¡Qué se le va a hacer!
No dejéis de mandarme vuestra dirección en Buenos Aires ni de avisarme si queréis algo.

Mil cariños.

Amparo

1964-05-18
Carta de Azcoaga a Seoane. 1964
Madrid
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Azcoaga a Seoane. 1964 en 18/05/1964


Madrid, 18 de mayo de 1964

Luis Seoane
Buenos Aires

Queridos amigos:

No ha pasado nada para contestaros tan tarde... Es decir, el 31 de marzo, mi madre no dio un susto de muerte... Todo se ha superado por ahora. El 2, me tocó charlar en Melilla, invitado por la Biblioteca Municipal del lugar, vale decir, por los poetas Miguel Fernández y Jacinto López Gorgé. A la vuelta de mis 48 horas africanas, me robaron en plena calle del Caballero de Gracia, después del correspondiente atraco, dejándome sin blanca... La cosa me hizo pedir árnica en TAURUS. Y como a veces, no siempre, hay males que vienen muy bien, me dieron el anticipo de un posible libro sobre Dibujantes de Madrid. Después hicimos una escapada a Toledo... Y el día de San Isidro, aprovechando el puente, hemos estado con mi hija mayor por Zaragoza, Huesca y Monzón –tierra de Costa, el olvidado– para ver a todos nuestros parientes, a quienes debíamos visitar desde que llegamos de Buenos Aires...
En estas idas y vueltas, un día recibimos carta de Lala. Me decía que Laxeiro estaba muy nervioso y que no dormía porque sus “marchands” le habían cobrado un cuadro para pagar el almacenaje. Me decía, un poco puerilmente, que escribiese a Pepe, que hiciera gestiones, yo no sé cuantas cosas... He preferido no contestarla. Y como lo quiero y desearía que no se enfadasen, te encarezco Luis que le digas algo... Entre otras cosas, que el que arregló todo el asunto fue Gutiérrez, y que no era cosa de interferir poderes...
Muchas gracias por la gestión que hicisteis con Feinsilberg. Nunca me escribió. Tampoco lo han hecho aún los Rotzait, a quienes encargué lo vieran y resolviesen... Sin embargo, fueron muy amables haciéndolo desde Roma, desde Grecia, y desde Londres, donde se vieron con Clara Eugenia.
De exposiciones, seguimos con el ritmo que conoces. En la sala donde tu lo hiciste, expone esta veintena Rafael Benet, el conocido neoimpresionista catalán. En la Mordó, lo hace el Greco (argentino). El día del vernissage se le ocurrió poner un anuncio en algún periódico, reclamando “mocitas” para bailar flamenco a las 7:30, en las señas donde exponía. Y cuando fuimos los invitados, nos encontramos con medio mundo de “flamencas vacacionales”, aparte mamás de los pueblos próximos dispuestas a ofrecer a sus hijas... La dueña de la galería hacía como se (sic) sufría. Todos estábamos en el secreto que esto lo había hecho el mismo Alberto Greco. En Biosca, expone el hijo de los Duques de Alba. Y... Se prepara la inauguración de la Nacional.
De Alberto Girri, de quién me contabas algo, me han dicho cosas enormes entre él, Primera Plana, Nélida Baigorria, etc., etc. Te lo comento sin dar a la cosa la menor importancia. Aparte que...
El llamado Lorenzo Varela sigue sin contestar la que le escribí al Uruguay estando vosotros. ¿Tiene la cenestesia por los suelos...? ¿Le toca una depresión de semestre...? ¡Qué se le va a hacer...! Pero lo cierto es que no llegan noticias si por casualidad...
Los Dieste volaron a Rianjo. El primero de los dos días que estuvimos en el Festival Shakespeare, Enrique Casal Chapi me lo dijo. Músico que como es natural estaba contra los ingleses, contra los dibujantes y contra el lucero del alba... Hubo un momento que me habló positivamente de Cristóbal Halffter. Lo anoté...
Souto y Climent se marcharon a México. El primero para arreglar los líos con su mujer y volverse. El segundo, esperando una monografía que le dejó encargada a Ángel Crespo y con la que estaba bastante encantado. No he vuelto a tener la menor noticia del uno ni del otro.
Las cosas literarias siguen como las dejaste. Personalmente...creo que me queda menos para que aparezca el primer libro mío de la segunda vuelta. Camilo Cela ha publicado un folleto de lujo con fotografías del Barrio Chino de Barcelona. Y una hetaira le ha armado un pleito, mientras la declaran “honoris causa en Siracusa”. Estuvo por aquí antes de irse a Estados Unidos. Le despedimos en Lhardy. Días antes, publicó en sus Papeles siete de los poemas que figuran en mi libro.
Todos los colegas andan demasiado pendientes de los premios. Es natural. O haces eso, o tienes que vivir como yo del dichoso segundo oficio. Que cada día me quita más tiempo. Aunque nunca he sabido cómo arreglarlo. O lo cultivo, o me muero de hambre. Y no es cosa de cultivar semejante broma.
Gonzalo Losada, aparte anunciarme un viaje de mes y medio por México, tuvo la bondad de mandarme las Obras Completas de León Felipe. También me ha enviado Tango de Sábato, una cosa de Bernárdez y alguna cosa más... También me hizo la primera liquidación de mi Cancionero. Está realmente hecho un caballero.
Estos días se ha puesto a la venta el volumen de las 22 comedias escogidas de Molière que traduje el verano pasado, con el correspondiente prólogo. Para ver cómo resuelvo el veraneo, me apresto o dispongo a hacer una traducción parecida de Verlaine para mi editorial. Por cierto que, hablando de verano, me alegró que Díaz Pardo me llamase de regreso de Buenos Aires. Ofreciéndome muy gentilmente su casa del Castro por si quería utilizarla... No pude ni verle. Lo hicimos sólo por teléfono.
Como supongo que veréis a Núñez Búa, decidle que por aquí, lo mismo se dice que viene, que no viene...Nosotros siempre le esperamos. Pero... él dirá. Hace días, con motivo de iniciar una serie de colaboraciones con La Gaceta de México, estuve charlando con María Elena la del Fondo. Y le dedicamos los más cariñosos recuerdos...
¿Y vosotros? ¿Qué hacéis? ¿Cómo organizáis el regreso? Me parecería casi bizantino preguntaros que cómo habéis encontrado Buenos Aires. Aunque, como decía mi hija Isabel, se te fue un poco la mano cuando te referías en la tuya a la capital Federal. Lo triste, lo verdaderamente triste es que una vez fuera de “aquel lugar” no te acuerdas de que has vivido en él casi doce años…Eso es lo triste. Pero por lo demás, ¡gran plaza! No hará horas, charlaba con Barón Castro, el gran amigo que han hecho casi jefe de la UNESCO. Pues bien; me decía de Buenos Aires, lo que tú y yo tantas veces hemos comentado. Es inevitable. Pese a la problemática de Illía, a la que no veo ninguna solución...
Se prepara para octubre una magnífica muestra de Zurbarán. Quien sabe si habrá que hacer algo. Biosca no me ha vuelto a hablar de aquella revista sobre la que te di noticias. Un verano que ha comenzado en abril, yo creo que tiene a los indígenas algo pajilacios. Y aunque Dionisio Ridruejo o Moreno Galván estén detenidos, en la calle sólo se habla de la corrida de Bienvenida en Vista Alegre, y de si El Cordobés armará pasado mañana el alboroto...
Aplacé mi viaje a Poitiers. Lo haré en noviembre. El problema es que mis compadres, encargados de llevarme, andan por los Nuevayores. Donde –que nadie se equivoque– los Picassos no son “cedidos”, sino adquiridos por las autoridades de la Feria donde se exponen...

Y nada más. Deseo que me recordéis a quienes me recuerden. Y que no os olvidéis de que siempre os quiere.

Enrique

1964-05-18
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1964
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1964 en 18/05/1964

Buenos Aires, 18 de mayo de 1964

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Mí querido amigo:

Recibí tus dos cartas con los recortes de diarios de ahí. Continuamos pensando lo mismo que cuando llegamos, sin que la creación de Bancos de Galicia, ni la actitud de sus ricos, incluyo entre éstos a los que tú quieras, nos haga modificar de opinión. Cuando podamos, lo más pronto posible, nos vamos a esa. El trabajo en todo caso lo inventamos nosotros e inventaremos también los medios de continuar trabajando. Si ahí no pasa nada aquí tampoco y artículos como ese que envías de ese hereje señor Ribagorza que figuran a Dios como arrojando terremotos en lugar de atómicas y desconociendo geografía – Alaska en los lugares del terremoto está más lejos que Berlín occidental del país maldito y en esta ciudad no hubo terremotos – se publican en todas partes y aquí abundan en la prensa diaria, se escuchan por radio y se convierten en imágenes en los documentales cinematográficos. Con esos artículos contamos y contamos con mucho más, todos los que los imbéciles pueden publicar en el porvenir. Las ventajas son de otro orden. También sabemos que el clima de Galicia es propicio para el reuma y los fuertes catarros, pero el hígado y el corazón resultan aquí más vulnerables. Todo esto es verdad. Como es verdad que la gente ahí emigra como en el siglo XVIII o en XIX, o en 1900. Casi nunca se dejó de emigrar a Galicia. En la Argentina comienzan a emigrar ahora. Cerca de 4000 médicos argentinos trabajan en Estados Unidos, quién puede regresa a Europa, se va a trabajar a Alemania como los gallegos, o más lejos en Asia, a Israel. Si tú vuelves a Magdalena vente dispuesto a robar a los clientes, sin piedad, hasta dejarles sin nada, no pagar a los acreedores, burlar a otros comerciantes e industriales y convertir lo que ganes en dólares para invertirlo en otra parte, que es lo que viene haciéndose aquí desde hace años. El nuevo banco de La Coruña invierte el dinero del pueblo gallego en Zaragoza. Los bancos de Buenos Aires hace mucho que envían dinero al exterior y luego el Estado solicita préstamos al Fondo Monetario o a Estados Unidos. Si no los Bancos los más importantes industriales del país. 600 millones de dólares salieron en 1963 para el exterior sin control de ninguna clase. Querido Isaac, no compares un país a otro. No se trata de comparar. Se trata de darle un sentido a lo que uno hace incorporarlo a un pueblo y a una historia. Ni el artículo del diario, ni los proyectos de Paz Andrade, ni el banco que puedan crear un grupo de coruñeses para beneficiarse ellos, importándoles un rábano Galicia, pueden cambiarnos. Allá ellos. (A Paz Andrade continúo pensando en escribirle). Esta temporada tenemos aquí noticias que por lo visto no te llegan al Castro. Es una lástima porque crecería tu optimismo. En ésta los comerciantes e industriales venden sus productos unos a otros y unos a otros se pagan con pagarés y así llevan años intercambiándose productos y pagarés intentando incluirnos en ese círculo trágico. Un lugar cualquiera de la tierra es lo que uno quiera que sea. No tratamos de alcanzar el paraíso sino de enriquecer nuestra vida viendo de manera nueva el mundo que nos rodea. Uno puede alcanzar aquí, como quizá en otras partes, fortuna personal. Una riqueza que nos permita comprar muebles ricamente labrados, joyas y gobelinos, tener un confort de rey de minerales. Pero no podemos tener un tapiz tan deslumbrante como una niebla caída sobre las montañas de Galicia, alfombra tan lujosa como una ría, muebles que se equiparen a una mesa de pino blanqueada con lejía, ni un montón de joyas que puedan ser iguales en su belleza a una bandada de gaviotas o cuervos marinos. A ese mirlo que escuchaba desde tu estudio. Todo ese es un lujo supremo del que no podemos ahora gozar y es una riqueza que, cuando la siente, cuando la ve, tiene cualquier habitante de ahí. Siento que marche la gente de Galicia. Mis padres fueron también emigrantes en Buenos Aires y yo, a mi manera, también lo soy. Se trata de una enfermedad económica y mental de la que tienen la culpa los afortunados de Galicia. Los mejores están esperando tener Bancos para hacer algo que se pueda hacer sin casi dinero, en parte importante con dinero y con fe. Las mejores gentes se duermen con historia, alcohol y humor y reposan confiadamente en que el Estado les resuelva las industrias o los Bancos quieren tener un Estado al gusto de sus intereses. El Sr. Jesús, pescador de Rianjo, amigo de Dieste, es más importante que Illia. Tiene más talento y fantasía y sabe entenderse mejor que éste con un grupo de diputados o miembros del comité, con un cardumen de peces o con los delfines, lo que resulta más difícil y maravilloso. Yo no sé que voy a hacer regresando, no cuento desde luego con vender mi pintura ahí pues no la hago para satisfacer los ojos de los posibles compradores de esa, ni quiero que me den el dinero como a un mendigo vergonzante. Buscaré algo para vivir, encantaré merluzas en lugar de matarlas y hacerles ataúdes de plástico para conservarlas en frigorífico. Allá Álvaro Gil o los que son peores que él con su paraíso de vacas muertas y peces muertos queriendo unirlos a la memoria de –Alonso de Fonseca o del Mariscal Pardo de Cela. Yo me quedo con el Sr. Jesús o con el capellán radomante que busca agua para los pozos de sus vecinos con una plomada alemana. Todo esto lo escribo para responder a tu pesimismo, el que reflejas en tus cartas. De nuestra vida todo está lo mismo. Tengo que hacer dos murales nuevos y un álbum de grabados que me encargaron y al mismo tiempo continúo pintando. Me ofrecieron un banquete inusitado con discursos y todo. Laxeiro está realizando con éxito una exposición de óleos y hace quince días clausuró una de dibujos. Varela continua trabajando en su audición y Núñez Búa viene de vez en cuando a visitarnos y olvidarse algo, una pluma o los lentes. De vosotros todos y del Castro hablamos siempre. Estamos seguros que a vuestro lado hemos pasado los días más felices de nuestra vida de adultos. Os recordaremos siempre a todos, no olvidamos a nadie ni siquiera al perseguido Edoardo ni a la comadreja Ramoniña. Cuéntanos, no te olvides, si aparece a la venta algún terreno o alguna casa sobre la ría. Un abrazo de Maruja y mío para Mimina, para ti, Camilo, Rosendo y José y otro fuerte para ti de:

Seoane

Saludos a todos.

1964-05-18
Carta de Seoane a Maiztegui. 1964
Bos Aires
Madrid
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Maiztegui. 1964 en 18/05/1964


Buenos Aires, 18 de mayo de 1964

Sr. D. Isidro B. Maiztegui
Madrid

Querido Maiztegui:

Te debemos carta desde nuestra llegada, pero continuamos tratando nuevamente de adaptarnos y olvidar en lo posible todo el goce que nos produjo España entre Junio del 63 y Marzo del 64. Hicimos tus encargos. Entregamos a los Coppola tu obra y a tu madre la carta que le enviaste y casi no podríamos decirte nada más. ¿Te sorprendería que te confesásemos que encontramos esto igual a cuando nos marchamos, pero todo más caro en cuanto a precios y a la gente más indiferente? El Gobierno no hace nada, nadie hace nada. Illia parece una buena persona, pero creo que nada más que eso. Es posible que sepa entenderse con las gentes de los comités, pero nosotros conocimos mejores personas, o tan buenas. Últimamente en España al Sr. Jesús, pescador de Rianjo, amigo de Dieste, que se entiende con los hombres y a la vez con los cardúmenes de peces y con los delfines en su ría de Arosa. Conoce su lenguaje a través de los signos que trazan en el agua o de sus voces. Los delfines acuden divertidos “hablándose” entre ellos a estropearle las redes y él sabe cómo tratarlos sin causarles daño. Son sus vecinos y compañeros de la ría.
A don Jaime, un capellán de cerca de Sada, con los ojos muy azules y el hábito lleno de lamparones, que actúa de radomante y que con una plomada alemana que encierra un metal misterioso encuentra agua para que sus feligreses abran nuevos pozos. Es como un druida y los lamparones de la grasa de las comilonas puedes imaginártelos, si quieres, como líquenes crecidos con el tiempo. He aquí dos personajes buenos que no pueden hacer demasiado mal a una población, pero la bondad de Illia puede llegar a ser trágica. Le llaman “el buenazo”.
No puedo darte noticias de Buenos Aires. Hemos estado con muchos amigos comunes. Todos te recuerdan. Me ofrecieron un banquete extraordinario y trabajo en dos nuevos murales y grabo. A finales de año expondré nuevamente. Esto es todo. A Marcial le agradecí una carta que me envió –y que no hice uso de ella– con motivo de unos ataques solapados de un grupo de la colectividad que se metió conmigo, como preveía, por la exposición en la Dirección General de B. A. La reacción se produjo mostrándome las organizaciones todas en general de la colectividad su adhesión enviándome cartas, comisiones y ofreciéndome comidas que no acepté. De tu Macías, no puedo decirte nada. Averigüé y todo está dormido sin que por ahora esta gente muestren interés en nada útil. Todas las prisas comienzan en Junio, casi en vísperas del día de Galicia. Por mi parte, hablo de tu obra cada vez que puedo. Bueno, esto es todo.
Te ruego me escribas algunas líneas y me cuentes algo de Madrid y de la gente amiga. Nosotros no hemos escrito todavía a casi nadie, estamos perezosos para hacerlo y tratando de readaptarnos a esta ciudad monstruosa, cada vez más monstruosa y con más agujeros en sus calles y atracos de toda índole. Vemos, eso sí, cine en cantidad. Entre muchas, algunas espléndidas películas como La Entrega y Los Compañeros. Escribe. Saludos a los amigos comunes, a Juan Manuel López, a López Pacheco, a Marcial le escribo hoy también. Un abrazo de Maruja y mío para ti:

[Seoane]

1964-06-16
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1964
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1964 en 16/06/1964

16.6.64

Sr. Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Recibí la tuya del 2 cte. cruzada con otra mía de parecida data en que te daba cuenta del envío que había hecho de tus cosas, a lo de Lugo. A la vista de tu última carta veo que no acerté en elegir tus cosas más que en Mendigos de Romería. De todos modos quiero decirte que tanto este como Sentados esperando en la ría (se entiende el que tuviste en la exposición en Madrid) están colocados en el sitio de honor en la exposición y se la “tragan” completa.
El domingo, luego de dar una vuelta por Galicia viendo los abusos que está cometiendo en ella Pedro Barrié de la Maza en nombre de sus intereses particulares, recaímos por Lugo y estuvimos unos momentos en la exposición de la que hemos extraído el catálogo adjunto. Salvo esas dos cosas tuyas que las han distinguido francamente bien todo lo demás está torpemente amontonado, y disparatadamente seleccionado. Vi que el cuadro tuyo Homenaje no lo colgaron; tampoco colgaron otro de los que había enviado yo y que tenía un sentido desde luego nada reaccionario (sin duda el mío no lo colgaron por malo) pero no deja de ser significativo que estos dos cuadros dejaran de colgarlos. Tenía mucha prisa para formar un escándalo y no quise ver a nadie. Sin duda las autoridades hicieron la censura correspondiente. Me he de enterar. Es un paisaje estupendo el de esta tierra pero necesita una desinfección a fondo.
Estuve con Valentín en Vigo. Lo del banco está ya solicitado el permiso en Madrid y se incluye el proyecto del Laboratorio de Formas. A Valentín le han prohibido una sección que venía haciendo en el Faro: “Tiempo de crear”, por mi culpa. Escribió una con el título de “Éxodo provocado” (te voy a hacer una copia de él que puede interesarte). Hubo una buena polémica con La Voz. De este asunto de la recluta de emigrantes que te daba cuenta en mi anterior se consiguió paralizar (tal fue el escándalo que formé) y está radicado en el juzgado. Saltó hasta el Director General de Emigración Riaza Ballesteros que era el que protegía la operación del inglés. Intervino personalmente el Ministro Trab[ILEXIBLE] en la investigación del hecho. Era una verdadera porquería. De las muchachas afectadas de la fábrica se están ya incorporando algunas al trabajo. Me hizo sudar esto y nos costó un riñón.
Me parece estupendo eso de la nueva época de Galicia Emigrante; te felicito. Estoy seguro que va a ser sensacional. Dispón de mí como de un paraguas para todo lo que te pueda servir, desde entregarte una parte de mi salario hasta repartirte ejemplares por las casas.
No hay novedades. Estaos tranquilos por ahí donde pronto os estaré haciendo compañía.

Un abrazo muy fuerte para ti y para Maruja, con un recuerdo desesperado por teneros lejos de todos los de esta casa

[Díaz Pardo]

1964-06-26
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1964
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1964 en 26/06/1964

Buenos Aires, 26 de junio de 1964

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
EL Castro

Mí querido amigo:

te adjunto copia de la carta que envié hoy a Paz Andrade por un problema surgido por culpa de la Agencia Momfort S.A. de Barcelona y de Madrid en relación con mis cuadros y la Aduana. Hice un poder a nombre tuyo y de Valentín. Perdóname la molestia pero tiene la intención de que los cuadros queden depositados en tu casa si se consigue la importación definitiva. Creo que el asunto puede arreglarse fácilmente por Paz Andrade en el Ministerio de Comercio o en la dirección General de Aduanas. Pero hice una presentación, como puedes ver en la carta, en el Consulado Español de aquí para que no iniciasen el expediente a que estaría sujeto por diferente información de los agentes de Madrid o de Barcelona, igual da:
Recibimos tu carta y la de Mimina que se habrán cruzado con las nuestras. Estamos envidiosos de vuestra suerte estando ahí por estas fechas. De aquí prefiero momentáneamente no hablarte. El precio de los pollos en Buenos Aires resulta tener alas más ligeras y que vuelan más alto que el de esas aves y la carne de pollo, como en todas partes, va resultando la más popular. Te felicito por el éxito de las gestiones de que me escribes. Veo poca gente, a Laxeiro y a Varela con frecuencia. A Laxeiro le leí tus noticias de la Exposición de Lugo. Es una lástima que siempre ocurran las mismas cosas en estas muestras y que sea tan difícil organizar una buena y definitiva. Te escribiré con más calma, ahora me encuentro bastante fastidiado con ese asunto surgido con motivo de los cuadros y que me hizo perder tres días en gestiones. Mándame noticias de todos los amigos y la dirección de Fernando Mon. Un gran abrazo para todos y para Mimina y para ti de Maruja y mío. ¿Qué pasó con los exámenes de tus hijos? Estoy seguro que todos habrán ido bien. Nuevamente abrazos.

Seoane

1964-06-30
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1964
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1964 en 30/06/1964

Buenos Aires, 30 de Junio de 1964


Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro


Mí querido amigo:

Ahí te va este recorte de diario para que tengas noticias de los progresos en Magdalena. Se trata de que las vacas coman más y mejor, al mismo tiempo que la población humana de la Argentina come menos y peor, sin que esto pueda resolverse con trabajo de prótesis dental y dientes de acero. Hoy le envío nuevos datos a Valentín sobre el asunto de los cuadros.

Un gran abrazo de Maruja y mío para todos y para ti. Escríbeme.

Seoane

1964-07-02
Carta de Paz Andrade a Seoane. 1964
Nova York
Vigo
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paz Andrade a Seoane. 1964 en 02/07/1964


2 de julio de 1964
Sr. D. Luis Seoane López
Pintor
Montevideo, 1985
BUENOS AIRES

Querido Luis:

Llega ahora a mi poder tu carta del 27 con los papeles anexos. Seguidamente he escrito a mi querido amigo Ramiro Casas, de la Dirección General de Aduanas, en los términos de la carta anexa.
En el resto de esta semana o primeros días de la próxima debo realizar un viaje a Madrid. Llevaré los antecedentes, visitaré a Casas y haré lo que sea posible para obtener la importación definitiva. Supongo que los cuadros son los que custodia Díaz Pardo, tres de los cuales destinó a la Exposición de Lugo, donde hicieron un resonante papel.
Isaac estuvo recientemente conmigo, de paso para Ribadavia y Lugo. Confiaba en que tu regreso coincidiría con el fin del año actual, pero deduzco ahora que se retrasará algo más.
Supongo que cuando llegues el Banco Industrial de Galicia estará iniciando su funcionamiento, y que encontraremos en él encaje para tu actividad. Tanto en orden al Instituto Gallego de Formas, como a la renovación de las ideas publicitarias, que es necesario emprender en Galicia.
En este orden de cosas, el pensamiento de la gente está evolucionando aceleradamente, y las empresas pugnan por incorporarse a las nuevas técnicas. En tal sentido, el impacto de Pescanova S.A., ha supuesto un avance de varias décadas.
Si me escribes sobre este tema, volveré a decirte algo sobre como yo lo veo.
Cuando tenga alguna noticia del asunto de Aduanas, te la comunicaré seguidamente.

Sin otra cosa, con nuestros mejores recuerdos para Maruja, recibe un cordial abrazo de tu siempre incondicional amigo y compañero,

Valentín

[Anexo.]
[Carta mecanografada]

2 de julio de 1964

Sr. D. Ramiro Casas
Dirección General de Aduanas
Ministerio de Hacienda
MADRID

Querido Ramiro:

Supongo que conoces a Luis Seoane López, un gran pintor gallego residente hace más de 20 años en Buenos Aires, que estuvo recientemente en España. Con este motivo obtuvo la importación temporal de 35 cuadros suyos, despachados por la Aduana de Port Bou, bajo la declaración núm. 18577/63. Se encargó del despacho la Agencia de Aduanas “Monfort, S.A.”, de Barcelona, con sucursal en Madrid calle Antonio Maura, 10.
De esta agencia ha recibido Seoane en Buenos Aires una noticia alarmante, anunciando que si el 2 de julio no se obtiene la importación definitiva, se incurriría en responsabilidad de defraudación.
Dentro de unos días pienso estar en Madrid y procuraré visitarte para hablar del asunto. Para ganar tiempo, te agradeceré que des alguna instrucción, a fin de que las cosas no se compliquen más, sin perjuicio de legalizarlo todo en la forma que sea procedente. En el mismo sentido debe haberse recibido una comunicación del Consulado General de Buenos Aires, a través de la Dirección General de Relaciones Culturales. Supongo que será posible conceder una prórroga, en vista de la residencia en otro país del titular de la licencia de importación temporal, o por otro motivo igualmente justificado.
Rogándote que pongas el mayor interés en el asunto, para evitar cualquier responsabilidad y en espera de poder estar contigo dentro de pocos días, recibe un abrazo cordial de tu siempre incondicional amigo,

[Paz Andrade]

1964-07-08
Carta de Paz Andrade a Seoane. 1964
Nova York
Vigo
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paz Andrade a Seoane. 1964 en 08/07/1964

8 de julio de 1964

Sr. D. Luis Seoane López
Pintor
Montevideo, 1985
BUENOS AIRES

Querido Luis:

He recibido tu segunda carta sobre el asunto de los cuadros. Acabo de regresar de Madrid, donde ayer realicé personalmente una gestión, en la Dirección General de Aduanas, cerca de mi querido amigo Ramiro Casas, jefe de personal de dicha dependencia.
Me manifestó que la introducción de los cuadros está totalmente libre de derechos y que estima viable cualquier solución para restar al asunto su aparente virulencia. Él mismo se brindó a cubrir una instancia solicitando la prórroga. Para ello era necesario disponer del pase B.1 núm. 132/63 y declaración jurada unida al mismo, pero Luciano Vidán se encuentra en Santander. Le he telefoneado al banco, desde el mismo despacho de Casas y me anunciaron que estaría de regreso sobre el 17 del actual. Quedamos conformes en que la prórroga se solicitaría tan pronto Vidán regresase. Hoy le escribo para que se ponga en contacto con Casas y despachen el asunto.
Al mismo tiempo es conveniente solicitar un permiso de importación del Ministerio de Comercio, lo que ya se debió haber hecho antes. Me pondré de acuerdo con Vidán para que él lo solicite o me envíe los datos a fin de que pueda hacerlo yo con el poder que me has remitido.
De todos modos, el amigo Casas escribió ayer mismo al Jefe de Aduanas de Port Bou a fin de que demore toda actuación, en espera de la prórroga que se concederá, y de la ulterior importación.
Parece que en la Dirección General de Aduanas no se había recibido aún cuando yo estuve, comunicación alguna de la Dirección General de Relaciones Culturales. No obstante estimo que todo se arreglará satisfactoriamente. De Isaac no he tenido noticias en estos días.
Supongo que ya conocéis ahí el inopinado fallecimiento de Arturo Souto. Estaba preparando su regreso definitivo a Galicia. Incluso se le había enviado un billete gratuito para él a fin de facilitarle el retorno. Desgraciadamente, no ha resistido la adaptación a la altura, después de haber pasado un par de años en su tierra. Ha sido una pérdida extraordinaria para la cultura gallega, que nos ha dejado impresionadísimos a todos los amigos. Estuve en casa de sus hermanas y sobrinos en Madrid, donde reina un dramático desconsuelo. Me pidieron que haga algo para que los restos de Arturo reciban tierra gallega, como él soñaba. Intentaré algo en tal sentido.
Deja sembrados bastantes cuadros entre España y México. Parece que la obra que pensaba traer de este país es de gran calidad.

Con nuestros mejores abrazos para Maruja y para ti de,

Valentín

P.D. Después de dictada esta carta, me ha llamado Isaac, sorprendido por la muerte de Souto. Le di a conocer cuantos detalles había. Al mismo tiempo le informé sobre el estado del asunto de los cuadros. Tal vez dentro de pocos días pueda verlo en Ferrol, con motivo de las pruebas oficiales del nuevo buque-factoría Galicia.
Te abraza cordialmente,

Valentín

1964-08-11
Carta de Seoane a Muñoz Manzano e Dieste. 1964
Bos Aires
Rianxo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Muñoz Manzano e Dieste. 1964 en 11/08/1964

Buenos Aires, 11 de agosto de 1964

Sr. D. Rafael Dieste
Rianjo

Queridos Rafael y Carmen:

Llevamos meses en Buenos Aires y pensando escribiros algún día una carta larga fuimos dejándolos pasar. Por otra parte no queríamos deciros nada de cuanto sentimos el regreso. Tardamos casi hasta hoy el acomodarnos nuevamente a Buenos Aires y al género de vida que no es aquí habitual. Seguramente sabéis de nosotros por Díaz Pardo al que vimos a menudo a nuestra vuelta antes del regreso de él a sus trabajosas vacaciones de El Castro. Buenos Aires está lo mismo que en 1962, o más bien un poco peor. Marcha mucha gente a Estados Unidos y a países centroamericanos con contratos para trabajar, más a Estados Unidos, sobre todo médicos, ingenieros y técnicos industriales, tambien a Israel y Alemania. Es el sur que emigra en nuestra época hacia el norte, antes, en general, las emigraciones se hacían hacia el sur y de este a oeste, ahora parece que cambiaron las direcciones migratorias. Ahora tambien hacia el este siguiendo los sueños de Alejandro Magno y de Colón, pero, naturalmente, por razones distintas. Nosotros pensamos regresar el año próximo si logramos aclarar nuestras posibilidades económicas. Imposible de momento pensar en vender el departamento y resolver prácticamente nuestra situación. Creo que igual es para Lala y Laxeiro. De Antonio no tenemos más que noticias confusas, pues hasta hoy no dejaron San Juan. Trabajo mucho. Tengo preparados dos nuevos álbumes de grabados: Homenaje a Venecia y Bestiario. Para el Homenaje a Venecia me valí de algunos apuntes que hice en esa ciudad en 1960. Pinté bastante e inauguro una exposición el 20 de este mes en Bonino y tengo dos murales encargados, pero, estos, los hago sin demasiadas ganas, me hubiese gustado más pintar libremente y grabar sin preocuparme de estas paredes que en algunos casos a uno le dan para evitar un revestimiento más costoso. Hacemos poca vida social. Vamos mucho al cine que continúa siendo por su universalidad y la cantidad de películas que se proyectan una ventaja de Buenos Aires. Laxeiro hizo esta temporada tres exposiciones, una de óleos y dos de dibujos, muy buenas y que por su éxito le animaron mucho a trabajar, urdiendo nuevos proyectos. Varela continúa “saliendo al aire” por su Hora once los domingos de noche, tiene su tiempo muy ocupado por esta audición y lucha con las dificultades de la publicidad para ir sosteniéndola. Nada, que revele, de sus proyectos de libros. Baudizzone y los amigos comunes os recuerdan. Por nuestra parte añoramos los días de El Castro y los que pasamos con vosotros en Rianjo. Recobrábamos una luz perdida y por mi parte sentía que justificaba mi oficio de pintor. Es seguro de que quedándome en Galicia o en España sintiese más agudamente la responsabilidad de ese oficio, en cuanto a éste está unido a un pueblo y a una historia, no exclusivamente a la historia del arte. Es un sentimiento que se agudizó en mí en los meses de España por eso ya no sueño con otros países que no sean Galicia y España, pues el artista tiene que ser, a su modo, un intérprete de su pueblo tratando de impulsarlo hacia un futuro. Perdóname esta ligera y seguramente muy futil digresión. Pero lo que noto en mí es que cuando pinto aquí, estoy muy lejos de esta ciudad y de sus problemas y uno resulta, viviendo en Buenos Aires, como dividido poseyendo una personalidad doble. Rof Carballo diría, jugando, que esto sería resultado de mi signo, de pertenecer astrológicamente a Géminis. Pero no se trata de un corazón o un sentimiento dividido, sino de un corazón entregado. Literatura y arte guiaron siempre, hasta donde han podido, la manera de pensar de sus épocas y esta ambición no la siento aquí. Durante un cuarto de siglo, como todos nosotros, no he hecho nada más que pensar en Galicia para pintar o hacer cualquier otra actividad y estando allí probé que esto, desde tan lejos, es casi inútil o inútil. Hay que vivir ahí y aprovechar lo que le viene a uno por los ojos y no solo del recuerdo; cada detalle y cada suceso, no existe nada insignificante. El señor Jesús, el pescador amigo vuestro, o Don Jaime, un cura conocido por mí, al azar, acompañando a Díaz Pardo, buscador de agua para abrir pozos valiéndose de una plomada, son personalidades que a uno le sirven. Jamás olvidaremos las dos o tres lecciones sobre delfines y peces del viaje que hicimos con vosotros y el Sr. Jesús por la ría. Fué una espléndida lección de ictiología y de humanidad, lástima que fuese tan breve. Ese modo de leer en el mar a través del movimiento del los peces en el agua o del sonido que éstos emiten es una lección que tambien le sirve a un pintor. Pero no continuaré con este tipo de reflexiones que deben pareceros muy simples. Quisiera darte noticias de Buenos Aires pero más bien son desalentadoras y los amigos están ellos mismos desalentados. Todos hacemos una vida muy casera y se limitan mucho las reuniones, cenas, etc., tan pródigas hace muy pocos años.
Escribidnos, por nuestra parte trataremos de que no sea tan largo como esta vez nuestro silencio. Tenéis que perdonarnos, pero solamente podíamos escribir sobre esta vuelta sin remedio a Buenos Aires, que nos duele.

Un gran abrazo para los dos de Maruja y mío:

[Seoane]

1964-08-13
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1964
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1964 en 13/08/1964

Buenos Aires, 13 de agosto de 1964

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Recibí tu carta con el catálogo de la exposición y las notas sobre Citania y el libro de González López. Te agradezco estos envíos y me alegro mucho de que te hubieses decido a exponer tus óleos. Estoy seguro que la exposición habrá tenido mucho éxito y te habrá animado para que vuelvas a pintar más regularmente. No tienes derecho a dejar de hacerlo cuando ya habías conseguido entablar ese diálogo que todo pintor sostiene con su pueblo a través de su arte. La pintura, dijo aproximadamente Picasso, en un momento decisivo de su vida, es un instrumento de lucha. Lo es para él y lo es para cada pintor o para cada artista en general cualquiera sea el arte que cultive. Con motivo de esa exposición tuya hice una nota sobre ti par a la audición de Galicia Emigrante que conocerás a tu regreso o te enviaré uno de estos días, que se pasará el domingo próximo, cuando ya esté clausurada tu muestra en la Audición de artista. Me gustaría haber estado ahí en esta oportunidad. A La Coruña y a la Galicia le hacen falta exposiciones como debió ser esta tuya, por los cuadros que conozco, en la que se vea a un artista tratando de expresar su verdad y la verdad común, la que no se dice en voz alta, en rebelión contra la conformidad. Cuando hacías tus formidables jarras de los vicios continuabas pintando, estabas en la lucha para éstas, a mi juicio, mejor dotado. Cuando dejas también esto y te entretienes un día, una semana, o el tiempo que sea, trabajando enormemente en la ejecución de una máquina, creo que escapas de ti mismo, que encuentras en ese trabajo una manera de drogarte. Perdóname que diga esto, está dicho como lo siento y con la mejor intención. Ser pintor, tú lo sabes tan bien como yo, o mejor, es en nuestra sociedad ser un desclasado, un hombre que se sitúa en lo más bajo de la escala social, alguien al que no puede comprenderse jamás del todo, una mezcla de mendigo, bufón y desquiciado, una persona que el técnico, el diputado provincial, el rentista, el que tiene una profesión universitaria ven con desconfianza y sin embargo es más riguroso que todos ellos, más exigente consigo mismo y más entregado a los demás, a todos los hombres. Pero no te escribo más sobre esto, porque es posible ese mejor tema de discusión cuando un día nos reunamos a comer juntos o a charlar. Ahora los técnicos están descubriendo paisajes y mundos que habían descubierto los artistas. Antes que una máquina, nos descubriese la luna, la habían descubierto los escritores, pintores, músicos, etc. No hacen más que comprobar las intuiciones y las verdades del arte. Cualquier día se nos aparece por la calle el monstruo manierista del siglo XVII, o el de Picasso y resulta que es un personaje de Marte que se vino a la Tierra y que desde hace tiempo lo conocíamos. Goya intuyó las calamidades españolas mejor que los nuevos sociólogos que quieran descubrírnosla y sus estadísticas en grabados y dibujos son tan exactas como las que encierran en planillas los burócratas actuales. El dolor de Galicia está mejor expresado por sus poetas y artista que por nadie dedicado a cualquier ciencia dedicada a aliviar el dolor, en economía, política, sociología, etc. No exagero. Es verdad. De Paz Andrade recibí una carta diciéndome que está en camino de arreglo el asunto de mis cuadros. Estoy contento de esto. Le hablé a Laxeiro de la posible venta al Círculo de las Artes de Lugo y tanto él como yo estamos dispuestos a que nos paguen en el siguiente ejercicio, que el dinero nos aguarde ahí. Tú dispón de este asunto de la manera que creas más conveniente, por mi parte y por la de Laxeiro que me pidió que te escribiese en ese sentido.
Bueno, esto es todo, perdóname la lata. Buenos Aires lo mismo. Mejor no escribir sobre esto. Me gustaría escribirte en cambio sobre el San Roque en Sada, sobre “la sardiñada” esa fiesta hospitalaria, generosa, de la que solo puede ser capaz un pueblo pobre, en su mayoría de gentes pobres, sobre la ría, el olor a sardina, el humo de esa orquesta que se ve como una porcelana desde la playa entre la maleza de la Corveiroa. Pero escribir sobre esto es casi tanto como ponernos a llorar Maruja y yo. Por vuestra amistad y sin ambición de nada hemos sido felices entre vosotros hace un año. Un abrazo a todos los que nos recuerdan y otro grande para Mimina, para los chicos y para ti de Maruja y míos. El domingo que viene es “la sardiñada” que seáis felices. Que Camilo, Rosendo y Xosé lancen su gran globo satírico a las nubes.


Seoane

1964-09-03
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1964
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1964 en 03/09/1964

Buenos Aires, 3 de septiembre de 1964

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Recibí tus cartas y las notas de la exposición tuya, bien merecidas y que me alegra por si ellas, junto a la exposición coruñesa, sirven para alentarte a pintar más de lo que vienes haciéndolo en los últimos años. Yo estoy también exponiendo aquí con bastante suerte y por este año me quedaré tranquilo en cuanto a muestras, trabajando más lentamente en grabado y murales. Rematé, creo que te dije en otra carta, dos álbumes nuevos de grabados: Homenaje a Venecia y Bestiario. El primero sale en este mes y el segundo en diciembre. Son distintos a todos los otros, pues el de Venecia son solo paisajes y el segundo son animales inventados y, algunos, alusivos a cuestiones de nuestro tiempo. A Dieste le he escrito hace pocos días, supongo que habrá recibido mi carta y de Valentín no tengo noticias, como tampoco del asunto de los cuadros Supongo que todo irá bien. Por aquí está pronunciando conferencias Laín Entralgo. Hace unos días dijo una espléndida sobre Picasso, con alusiones a la actualidad. El público aplaudió hasta no poder más. También estuvo Chueca Goitía pronunciando otras, un cursillo en Tucumán, en la Facultad de Arquitectura, y estuvo según dicen, muy bien. Nuevamente es España que se levanta en América después de un cuarto de siglo de silencio, y, cuando nosotros, los que tenemos la edad de ellos, me refiero a los de mi edad, estamos gastados y cansados sintiendo la inutilidad de tantos años en América. Todo cuanto hicimos parece haber quedado a los lados de los caminos, sintiendo solo el ladrido de los perros. Sabemos lo de la emigración. Es verdad. Pero también lo es que siempre, ahora y antes, las gentes gallegas pretenden revolver su solución con el Estado en ligar de fomentar nuevas industrias y de ingeniarse recursos para evitarla. ¿Por qué los obreros han de trabajar ahí por un sueldo miserable si pueden vivir mejor en otros países? Las conservas gallegas, por poner un ejemplo, se venden al exterior a los mismos precios que las alemanas, pero a los obreros les pagan más, según parece, los conserveros de Hamburgo. De aquí también se marcha gente en cantidad a Estados Unidos, profesionales, técnicos y obreros cualificados. Se hacen campañas para evitar esta emigración, pero hasta ahora resulta inútil. ¿Qué se hace ahí? El mismo Valentín aprovechó el asunto de los emigrantes para acometer contra la ley de despidos. ¿Quién se molesta en modificar las condiciones de vida de los campesinos? No todo debe hacerlo el Estado. De algo deben servir, Ayuntamientos, Diputaciones, Cámaras de Comercio y de Industria y la iniciativa particular. Tú mismo te quejas de eso y te vienes aquí a perder la vida. Estoy decepcionado. Por mi parte cada año que pasa lo siento como algo precioso que no puedo aprovechar como quisiera. Las gentes se marchan de esa y otros quisiéramos irnos para ahí y no podemos. Es la locura.
Nos acordamos mucho de todos vosotros, de la fiesta de Sada y del globo del Castro. Nos acordamos de todo. Sentimos nostalgia del departamento minúsculo de Madrid y de algunas horas nuestras pasadas en La Coruña paseando a lo largo de Riazor. Cuando uno sueña con todo esto, como nos pasa a todos los que no hemos venido a hacer la América, siente su vida como un enorme fracaso. Somos ajenos a esa tierra no por ella, sino porque sus habitantes no necesitan de nosotros, no les importamos. Vale más una hora de vida en la pequeña playa de Fontán viendo los montes lejanos y el mar, sabiendo que esa tierra es la de la sangre de uno, que un año en Buenos Aires. Ahí le crecen a uno fantasías imposibles en esa otra tierra, seca y sin historia que le interese a uno. Bueno, creo que te di bastante la lata, pero estoy contento de distraerte de la fábrica y de que no estés de acuerdo conmigo y no puedas discutirme.

Un abrazo de Maruja y mío para Mimina, Camilo y José y para ti de:

Seoane

1964-09-11
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1964
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1964 en 11/09/1964

Buenos Aires, 11 de septiembre de 1964

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Te envío dos notas publicadas en Galicia, una sobre tu exposición de La Coruña, que hizo Mariví con las notas que tú me enviaste y otra contestando a la Srta. Cristina Amenedo sobre el idioma. Acabo de recibir la preciosa monografía sobre Arranz, muy bien presentada y con un estupendo prólogo tuyo. Muestra cuanto se puede hacer en Galicia tan pronto alguien se decidiese a proyectar y a crear. Te ruego le digas a Moret esto mismo. Le hablaré a Arranz por teléfono y está emocionado. Es un espléndido gesto tuyo que hay que agradecerte. Yo estoy haciendo un mural con él para un edificio del barrio Belgrano de unos sesenta metros cuadrados. No recibí la nota de Bozal de que me hablas. Seguramente se te traspapeló. Bueno, esta es una carta rápida con el solo fin de felicitarte por la monografía de Arranz. No quiero recordar en ella los cuervos marinos de la playa de Gandarío, ni los manzanos que se divisan desde tu estudio, ni la niebla que matiza el color del Breamo. Tampoco quiero recordar a todos los amigos comunes que estarás viendo casi a diario. No quiero ponerme nostálgico. Que sería lo natural. Lo antinatural para uno es tener permanentemente los rayos de la verdad en la mano, presumir de una dureza que no poseemos y vivir al margen de la desgracia común, sin tratar de hacer, con poco, lo que uno puede. Veintisiete años, o no sé cuantos, en mi caso, de vida antinatural. De todas maneras en nombre de Maruja y mío recorre un día con la mirada el mar que se divisa desde las murallas de la Torre y luego la ciudad, Galicia, hasta donde puedas. Un gran abrazo de Maruja y mío para Mimina, Camilo, Rosendo, Xosé y para ti:

Seoane

1964-09-18
Carta de Paz Andrade a Seoane. 1964
Nova York
Vigo
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paz Andrade a Seoane. 1964 en 18/09/1964


Vigo, 18 de septiembre de 1964

Sr. D.
Luis Seoane
Montevideo, 1985 - Piso 13
Departamento 68
Buenos Aires

Querido Luis:

Contesto a tus gratas del 2 y 9 del actual.
Estos días estuve aquí primero con Ramiro Casas y después con Luciano Vidán. También he recibido alguna correspondencia poco expresiva y concreta del Banco Mercantil e Industrial.
Lo que interesa a mi juicio, es la localización de los documentos referentes a la importación temporal, que yo suponía en poder del Banco o de Vidán. Éste afirma que no los tiene, pero será necesario aclarar esto más concretamente, o saber si es la Agencia Monfort S.A., la que retiene tales justificantes.
Como el 28 y el 29 pienso estar en Madrid, donde también se encontrará Vidán, y se halla ya desde hace días Ramiro Casas, trataré de encarrilar definitivamente este asunto. Casas entiende que se trata de un problema sencillo y sin riesgos, y espero que en definitiva, con su ayuda arribemos a la solución.
Estoy totalmente conforme contigo, respecto a lo que en otra carta me dices sobre el caso de Arturo Souto. Independientemente del error que ha cometido regresando innecesariamente a México, cuya altitud precipitó seguramente el desenlace, Galicia está obligada a hacer algo por la obra del artista. Especialmente, por reunir lo que anda disperso y nutrir los museos gallegos, o por lo menos uno de ellos, con una colección suficientemente copiosa y valiosa, para que en todo tiempo se conozca, valore y estudie al gran pintor desparecido.
Excuso decirte que yo intentaré hacer algo en tal sentido, pero serán necesarias muchas colaboraciones, difícilmente movilizables. Incluso entre las espiritualmente afines, con excesiva inercia frente a las exigencias de actividad y beligerancia, que a veces son necesarias.
Durante las últimas semanas, precisamente desde el día de Santiago, estuvimos enfermos Pilar y yo. Lo mío se resolvió en pocos días. Pilar se encuentra ya en franca recuperación, pero todo esto ha mermado bastante el disfrute de este largo y cálido verano, a que aún estamos asistiendo. Alfonso ha regresado de su milicia universitaria sin otro residuo que el de las prácticas, que debe realizar aún a principios del año próximo.
Te informaré de las nuevas evoluciones que tenga el asunto de los cuadros.

Con nuestros mejores recuerdos para Maruja, recibe un cordial abrazo de tu siempre incondicional amigo,

Valentín

1964-09-28
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1964)
Fingoi
Ourense
Orixinal
1964-12-15
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1964)
Trasalba
Lugo
Orixinal
1964-12-17
Carta de Seoane a Rey Romero. 1964
Bos Aires
Madrid
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Rey Romero. 1964 en 17/12/1964


Buenos Aires, 17 de Diciembre de 1964

Sr. D. José Rey Romero
Madrid

Querido amigo:

Hace meses que debíamos haber escrito, Maruja o yo, para agradecer las atenciones que habéis tenido con nosotros en Madrid y La Coruña y saludaros. No lo hicimos. Por nostalgia nos hubiese gustado escribir sobre nuestra alegría de haber estado en Galicia y España, por pereza, porque nos parece que no pasó tiempo desde que llegamos, por españoles, poco amigos de escribir cartas, por cualquier motivo. Ahora, muchos meses después, cuando seguramente nos tenéis olvidados, queremos que recibáis el deseo nuestro de felicidades para todos en las Navidades y Año Nuevo que se avecinan. Nosotros, en la Nochebuena y el 31, cuatro horas después que en Madrid o en La Coruña, o en cualquiera de los sitios que os encontráis, estaremos recordándoos juntamente con los otros amigos de los que nos encontramos muy lejos. Añoramos La Coruña y añoramos Madrid. Recordamos a todos. Esperamos volver el año próximo, posiblemente en septiembre u octubre. Trabajo mucho. Las conversaciones con Isaac avivan nuestra nostalgia. Como es costumbre, discutimos, unas discusiones cordiales que a mí me sirven. Él allí está, en Magdalena, trabajando como siempre y con una gran soledad no confesada, tercamente escondida, tanto como la ternura que siente por los suyos y por los amigos.
Bueno, estas líneas, muy pocas, son solo para que sepáis de nuestro recuerdo y desearos toda clase de felicidades. Un abrazo de Maruja y mío para todos, para vosotros, Isabel, Beatriz, José María:

[Seoane]

1964-12-17
Carta de Seoane a Paz Andrade. 1964
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Paz Andrade. 1964 en 17/12/1964


Buenos Aires, 17 de Diciembre de 1964

Sr. D. Valentín Paz Andrade
Vigo

Mi querido amigo:

Te debo respuesta desde hace semanas, no sé desde cuándo. Fui dejando de un día para otro el escribirte por el trabajo, por pereza, porque Buenos Aires termina agotándonos cada día. De Galicia no sé nada, no tengo más noticias que las que trajo Díaz Pardo, nuevamente encerrado en Magdalena y a quien vemos una vez a la semana aproximadamente. Estamos proyectando Maruja y yo, un nuevo viaje a España seguramente a mediados del año próximo, pasando antes por Alemania donde es posible que haga una exposición. Estamos vacilantes. Tengo aquí mucho trabajo, acabo de hacer dos murales, una exposición con bastante éxito y una nueva carpeta de grabados, Homenaje a Venecia, ya agotada, que te envío por correo ordinario. Quisiera hacer todo esto ahí, pero no sé cómo. En otros órdenes Buenos Aires está lo mismo que en 1962, parecen haberse hecho crónicos sus problemas y crecen –eso dicen– algunas ciudades del interior: Córdoba, Mendoza, Salta, Resistencia, se industrializan. También en estos meses hice, con Maruja, algunos tapices, los que quisiera hacer ahí desde el “Laboratorio de Formas”, juntamente con la realización de otros proyectos. Pero no es de esto de lo que quiero escribirte hoy. Más bien preguntarte por mi situación con la Aduana, si el asunto de mis cuadros se pudo arreglar o si continúo siendo infractor a ella. Díaz Pardo me transmitió la noticia de que se había ampliado hasta fin de año el permiso de estancia de los cuadros en ésa. ¿Qué hay de todo esto? Ahora, en estos primeros meses de 1965 tengo que hacer la fachada de una iglesia nueva, aquí en el centro de Buenos Aires, creo que puede ser una obra interesante. El boceto está aprobado por el arquitecto y por la Orden de quien depende. Estará hecha de cerámica, vitrales y llevará como única imagen un gran Cristo de unos cinco metros de alto. Espero que sea algo nuevo y distinto, me espera, pues, un verano de trabajo intenso.Esto es todo por hoy.

Maruja y yo os enviamos con un fuerte abrazo el deseo de unas felices fiestas de Navidad y entrada de Año Nuevo a Pilar, Alfonso y para ti:

[Seoane]

1964-12-28
Carta de Kantor a Seoane. 1964
Tesino
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Kantor a Seoane. 1964 en 28/12/1964


Señor LUIS SEOANE Y SRA.
MONTEVIDEO 1985
Buenos Aires
ARGENTINA

LUGANO-SUIZA, 28/12/64

Queridos Luis y Maruja:

Aquí estoy bajo la nieve. Los primeros 4 días de turismo en un año. Estoy en Milán hace 4 meses. Ana María vino con CHUCHI a la inauguración después de 5 semanas en Italia se fueron. Ella a Jerusalem. Chuchi regresó a Madrid. Estuvo en Galicia con amigos tuyos. Yo, después de 7 meses en Israel, inolvidables, caí a una Italia en CRISIS y a pesar de eso la suerte que tuve siempre me acompaña. Pero!, –se extraña y es dura la experiencia. ¿Espero que nos encontremos en España?

Recuerdos, abrazos y Feliz Año Nuevo 1965.

KANTOR

1965-00-00
Carta de Manuel e Adela Goldstein a Luís e Maruxa Seoane. 1965
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Manuel e Adela Goldstein a Luís e Maruxa Seoane. 1965 en 00/00/1965

[ca. 1965]

Señor Luis Seoane y Sra.
Montevideo 1985
Buenos Aires
República Argentina

Con todo nuestro aprecio y recordándoles con afecto, le enviamos una pequeña muestra de lo que hemos visto por estos maravillosos lugares. Reciban Vds. nuestro cariñoso recuerdo.

Adela y Manuel Goldstein

1965-01-00
Carta de Guilherme Almeida a Paz Andrade. 1965
São Paulo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Guilherme Almeida a Paz Andrade. 1965 en 00/01/1965

São Paulo, janeiro 1965

Mensageiro de muita saudade e muito bem-querer, vai este pedacinho de São Paulo levar à casa de um amigo, de volta, uma gota de sangue exilado no coração de um poeta, para significar ao amigo, no pórtico do Ano Novo do senhor, de 1965, o voto mui ardente que faz pela felicidade de todos os que lhe são caros, e de tudo o que lhe é doce almejar.

Guilherme

1965-01-25
Carta de Kantor a Luís e Maruxa Seoane. 1965
Madrid
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Kantor a Luís e Maruxa Seoane. 1965 en 25/01/1965


MADRID, 25 Enero 1965

L. SEOANE y Señora
MONTEVIDEO 1985
Buenos Aires
ARGENTINA

Queridos Maruja y Luis:

Sin pensarlo, estoy en Madrid de pronto por 7 días con Ana María a ver a Chuchi. Ella llegó de Jerusalem en nave. De Milán donde estuve 4 ½ meses con gran suerte, a pesar de ser inaccesible y el peor tiempo, salimos en avión. 2 horas. El color de España, tierra. Ríos y montañas. ¡Increíble! Soñando 40 años con verla. Estoy en la Sala Negra de GOYA. Pensando en todos los amigos y como en el templo de toda la pintura. Conocí hijos de amigos tuyos por casualidad el sábado, día que llegué. Encantadores! Mi idea era venir en Primavera por un mes y lo haré. Anoche, el Cante Hondo mejor de España; lo encontramos!
Vuelvo a Roma; escribiré de allí largamente.

CARIÑOS Y ABRAZOS

KANTOR

Sólo veremos Toledo. En Barcelona sale Ani en nave

1965-01-31
Carta de Paz Andrade a Seoane. 1965
Nova York
Vigo
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paz Andrade a Seoane. 1965 en 31/01/1965


Vigo 31/1/1965

Sr. don LUIS SEOANE LÓPEZ
Montevideo 1985, p. 13, dptº 68
BUENOS AIRES

Querido Luis:

Onte recibín carta de Monfort comunicandome que o despacho definitivo da importación dos teus cadros está feito. Anunciame o envio da liquidación, que non chegóu ainda. Procederéi ao pago axiña que reciba as facturas.
Tamen onte –hai datas sorpresivas no orde das incidencias afíns– chegóu a nos Homenaje a Venecia, que é unha xoia chea de forza expresiva. Tanto nos grabados como na prosa do prologo, que ten unha calidade viva e nobre, a mais da riqueza de sentimento que a inspira. Moitas gracias, tamen en nome de Pilar, que vos recorda con moito cariño. Temos a Alfonso en Madrid, cumprindo as practicas das milicias. Ao chegar nomearon-o Xuez de causas do Aire –que belo tidoo se non correspondera a un Exercito– e ficará n-este choio ate fins de abril.
Dille a Isaac que recibín a sua derradeira carta. Imaxino que tenciona dirixir un mensaxe aos capitostes inspirado na penuria do agro galego. Meses atrás fixose unha eiquí, con moitas firmas. Seica iba a de Castroviejo en primeira. Non se conqueríu outra cousa algunha irritación e novo apretamento dos torniquetes. Penso que sería mellor aproveitar a laxitude natural e inconteñible d-estes resortes, ou operar por filtración e non por tunda ideoloxica, a que son inertes. De todol-os xeitos faréi si podo o que Isaac pide. E pol-o d-hoxe nada mais. Dille a Pepe que se recibiron os libros de Emilio, e Álvaro dóume un.

Con Maruxa as mais fortes apertas pra ti de

Valentín

1965-03-17
Carta de Seoane a Muñoz Manzano e Dieste. 1965
Bos Aires
Rianxo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Muñoz Manzano e Dieste. 1965 en 17/03/1965


Buenos Aires, 17 de Marzo de 1965

Sr. D. Rafael Dieste
Rianjo

Queridos Carmen y Rafael:

Recibimos hace pocos días tu carta (la de Rafael) en la que acusa recibo de la carpeta de grabados de Homenaje a Venecia. Un recibo como no se usa, generoso y espléndido, por el cual quien recibe da más que lo recibido. Te agradezco mucho tus juicios sobre los grabados y la nacionalización oriental que me tributas, china, japonesa, lo que sea, pues para mí siento que cuanto más occidental es uno, y los gallegos lo somos en Europa por historia, geografía y costumbres, mucho más que otros pueblos, más cerca, o más curiosos, nos encontramos de ese otro mundo del que se empeñan en separarnos. España, Francia, Inglaterra, Holanda, deben mucho a esos mundos, algunas de las más originales formas de su arte y de su cultura. Las porcelanas de Holanda, el teatro de Yeats, las estampas de algunos admirados pintores franceses fin de siglo, la chinerías de España. Siento, sin embargo, que en los grabados míos falta toda la sabia artesanía de los chinos, su larga paciencia, esa propiedad de definir en muy pocos trazos, los indispensables, aquello que caracteriza a un ser, hombre o animal, o a un objeto. Pienso en Rembrandt preocupado en el encierro de su estudio del gheto de Amsterdam por las estampas persas, al igual que, siglos después, Matisse, tan opuesto, en su soleada casa de Niza. Oriente actúa de levadura para todos esas naciones más nuevas que crecieron en las posibles fronteras de la Atlántida, en la perplejidad que ese misterio, y otros misterios, sumió para siempre a estos pueblos. Pero bien, mis grabados no son nada, sino solo recuerdo tosco de una bella ciudad que se hunde y que merece bastante más. Te digo todo esto porque, efectivamente, admiro cada vez más en pintura esa aparente elementalidad de las aguadas y dibujos chinos, precisamente ahora cuando occidente se complace en la acumulación de objetos y materiales extraños y de uso diario como manera de expresión, y tu acertaste, adivinaste, esta mi preocupación actual.
Nos alegró mucho saber del reingreso de Carmen a la inspección escolar, puede ser, dentro de lo posible, muy útil su experiencia y cultura y puede servirle a los mismos compañeros que los supongo a todos con menos conocimiento y sentido de la realidad, éste último seguramente por haber vivido más sumidos en ella sin la enseñanza que se deduce de tantos años por otros países. Nos alegramos tambien que os establezcáis en La Coruña, entre otras razones, descontadas las patrióticas de Maruja y mías, para estar más cerca vuestro a nuestro regreso. En algunos de estos paseos por las calles de las orillas del Orzán, por la coraza, no dejéis de recordarnos. Por allí paseó su ancianidad Pondal y le contaba a sus parientes jóvenes aventuras vividas solo en su imaginación de las que había sido audaz protagonista en los mares de Oriente. Otra vez Oriente. A Pondal, muy abrigado, las manos en los bolsillos, con una gorra visera que le tapaba la frente y ayudaba a destacar aún más su barba, la visión de ese mar de altas olas le servía para trasladarse desde la prehistoria, con sus hadas, druidas y dólmenes hasta los mares de piratas de Salgari y Conrad. Por mi parte, sueño, para mi porvenir, con invenciones parecidas y viajes imaginarios tan remotos. Todos nos hemos alegrado del reingreso de Carmen: Varela, Laxeiro y Lala, Díaz Pardo, etc. Y ahora ahí van algunas noticias nuestras. Varela acaba de llegar con Marika de Punta Ballenas, donde se ennegreció a conciencia. Continúa dedicando su actividad a Hora once, la sección cultural que dirige de los domingos. Creo que estos días va a contestar tu carta. Laxeiro está pintando mejor que nunca y trabaja mucho. El año pasado hizo cuatro exposiciones y el próximo Mayo vuelve a inaugurar otra muestra. Díaz Pardo está encerrado en Magdalena y solo de vez en cuando se deja ver en Buenos Aires. Está haciendo unos grabados en madera muy buenos. Baltar se mudó estos días a un nuevo departamento de una habitación en algo así como un hotel recién construído en el centro, en la calle Paraguay, creo que Paraguay y San Martín, ya os contará él. Proyecta su viaje. Por mi parte hice tres murales nuevos, ahora estoy en el cuarto y pinto y grabo. Apenas salgo de casa y veo muy poca gente. Volveremos a esa en setiembre. Estos días salimos con un matrimonio amigo a una excursión al norte argentino: Tucumán, Salta, Jujuy. Scheinberg1, Baudizzone, Frontini, Ceire, etc., todos os recuerdan y preguntan por vosotros. Buenos Aires continúa creciendo y haciéndose más incómoda. Esto es todo por hoy. Un gran abrazo para Carmen y para ti de Maruja y mío:

[Seoane]

1. É difícil esclarecer se o apelido é Scheinberg ou Scheimberg, con eme, como aparece escrito noutras cartas, pois existen as dúas formas.

1965-03-27
Carta de Payró a Seoane. 1965
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Payró a Seoane. 1965 en 27/03/1965


27/3/65

Querido Seoane:

Su teléfono no anda. Por eso le dejo esta invitación a cenar con nosotros el sábado próximo, a las 21 horas, para dar la despedida a los Grosigrande, que se van a Europa. Espero que Maruja y Ud. puedan venir a alegrarnos con su presencia.

Afectuosamente

Payró

31-1712

1965-05-14
Carta de Esther e Lipa Burd a Luís e Maruxa Seoane. 1965
Palma de Mallorca
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Esther e Lipa Burd a Luís e Maruxa Seoane. 1965 en 14/05/1965


[14/5/1965]

Maruja y Luis Seoane
Montevideo 1985-Piso 13
Buenos Aires
Argentina

Queridos Maruja y Luis:

Ahí va en chiquito lo que es Palma, hermosísima. Ese camino a Soller está lleno de sorpresas de vistas indescriptibles y puestas de sol hermosas. Estamos muy bien, descansando cansándonos, pues recorremos durante todo el día. Hemos llegado a Atenas y el (sic) Acrópolis es un regalo griego impresionante.

Los quieren

Esther y Lipa

1965-05-20
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1965)
Ourense
Lugo
Orixinal
1965-05-29
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1965)
Fingoi
Ourense
Orixinal
1965-06-21
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1965
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1965 en 21/06/1965

Buenos Aires, 21 de junio de 1965

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro. La Coruña

Querido Isaac:

Recibí tus cartas, te escribí antes de que llegases tú a El Castro y tengo muy poco que contestarte. Hablé con tus amigos de la Asociación de Artistas sobre lo que me pedías, reunir cuadros para enviar y les parece muy poco probable conseguir hacerlo sino en una muy poca cantidad. Por mi parte no tengo nada que decirte. No estoy de acuerdo contigo en esto. El catálogo cuesta demasiado caro y por menos cantidades se hubiera hecho en Buenos Aires. Un catálogo aislado no tiene más interés que otros que se han hecho; incluido en el catálogo general hubiese sido más eficaz aunque tuviese menos reproducciones. Si ha de venderse aquí, lo adquieren, sobre todo al precio que saldrá, dos o tres docenas de personas. Paso el día trabajando, se me acumuló bastante tarea y trato de sacármela de encima. Cada vez veo mi porvenir más confuso en el sentido de no percibir claramente un destino para el futuro. Estoy muy arrepentido de aceptar la dirección de la revista del Centro. Me lleva tiempo y tengo que volver a aguantar pérdida de tiempo y sugerencias de una serie de gentes que no estimo y de las que me había aislado en los últimos años. El suplemento a la revista, que como tal sale el trabajo sobre arte gallego, tardará en salir unos quince días. Los de la Asociación piensan que es muy poco y hasta ahora no han hecho más que enviar su opinión negativa, publicada en su boletín y también por radio, pidiendo que se abra discusión sobre él. Yo estoy aburrido y lamento haberme metido en esto. Quiero trabajar únicamente en mis cosas, hace tiempo que lo decidí así y no deseo cambiar. No quiero tratar de hacerlo todo sino únicamente aquello que creo mejor poder hacer y el pintar y grabar, si uno se dedica a ello, lleva la vida y sobre todo si para uno es el oficio de que vive. Tú lo sabes esto tan bien o mejor que yo.
Supongo que todo estará ahí igual, Maruja y yo os envidiamos, lo decimos siempre pero es verdad. Nos hubiese gustado estar ahí con vosotros. Lo de Picasso lo sabíamos, se dijo en España cuando estábamos allí, fue consultado por teléfono por la Galería, se frotó las manos cuando se enteró de la venta y comentó, “los pagaron caros”. Lo único excepcional que hizo fueron las donaciones al Museo Picasso de Barcelona. Vi, hace algunos años, dos tapices de Adam, naturalmente también los de Cluny, y algunas fotografías de alguno de Bissiére, todos ellos, en general y otros más, dinamarqueses y suecos, de Lurçat, de Miró y de Picasso, etc., fueron los que encendieron en mí el deseo de hacer cartones para tapices y me hicieron pensar en la posibilidad de revivir la artesanía gallega de la tecelanas, pero todo esto quedará en puro sueño como tantos proyectos que fueron madurando en uno y no tuvimos oportunidad de realizar por falta de dinero y propia capacidad organizadora Ya no creo en el Laboratorio de Formas. No creo que se pueda hacer nada ahí para eso harían falta gentes con una visión que fuese más allá de unos mezquinos dividendos anuales que los tendrán, estoy seguro, y tuviesen un patriotismo superior al de los manifiestos. En Galicia se pueden hacer muchas cosas. Está virgen en estas cuestiones. Cuando se intentó hacer algo fue desdeñado al arte popular, remedado el arte del pasado e ignorado lo que se hacía en el mundo por sus contemporáneos. Dan penas las platerías compostelanas, los esmaltes de los Hernández y hasta las puntillas de Camariñas, con formas copiadas de revistas y muertas. Produce dolor ver como se deja marchar a trabajar en el exterior de peón o de criada a un ebanista o a una tejedora aldeana. Pero la gente se muere por levantar castillos en el aire, hacer estadísticas, molestar a los que hacen algo, en lugar de querer hacer de cada aldea, a partir de su realidad y de sus posibilidades, un centro industrial y de arte. Existen formas gallegas inéditas, están en el paisaje, en los instrumentos de los oficios y en los objetos heredados. Ahí están para quién sepa recogerlos. Pero todos hemos sido educados en una escuela diferente, incapaz de despertar nuestros sentidos y sacar provecho de nuestras posibilidades; dedicados exclusivamente a memorizar y hacer cuentas. Nada de estimular y despertar en el alumno el deseo de creación. Perdóname esto, es un desahogo. Por mi parte siento que he perdido mi vida y me siento cada vez más solo. Paso días enteros sin salir de casa. Dentro de algunos años más seré un viejo huraño y maniático viendo como los demás quieren ir a la luna sin haber podido alcanzar yo el único pedazo de tierra que me interesa y que para mí encierra tantas cosas por descubrir como Marte o ese satélite. Y sin embargo no hacía falta para realizar muchos de los sueños que tuve –ya los rechazo– el dinero de un maldito cohete. En este mundo tecnológico a medida que progresa –no estoy en contra de su progreso– resulta cada vez más maravilloso el cacharro o trozo de madera labrada que hace solamente un hombre. Esto es lo que más admiro yo, el objeto que hace el hombre como hace miles de años, en soledad, y al hombre. Viendo la luna, sin poder alcanzarla, soñándola desde una ventana o desde la cima de un monte y riéndose de la I.B.M. y del automatismo por lo que todo esto tiene de risible.
En estos momentos está abierta en Buenos Aires una de las mejores exposiciones que vi en mi vida, la de esculturas de Henry Moore. Bueno, esto resulta demasiado largo. Escríbeme. Escríbeme de lo que quieras, pero sobre todo del mar de Galicia.

Un abrazo de Maruja y mío para Mimina, Camilo, Rosendo, Xosé y tú:

Seoane

1965-06-27
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1965
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1965 en 27/06/1965

Castro, 27.6.65

Querido Luis:

Hoy, domingo, recibo la tuya del 21, que merece una contestación inmediata para acudir como un San Jordi a matar ese dragón de tu pesimismo. Yo te confirmo las mías del 12, 15 y 22, además de otras cosas, recortes de prensa etc., que te he enviado y que te seguiré enviando.
¿Cómo podría empezar con eficiencia para acabar con ese dragón? Como ese aparato mitológico está dentro de ti no hay más remedio que atacarte a ti. “Por mi parte siento que he perdido la vida y me siento cada vez más solo”. ¿Se puede decir una equivocación mayor? Tú, una persona con tanto talento está visto que no podría decir semejante cosa. Es un dragón que habla por tu boca o que te has tragado un fantasma y lo tienes metido dentro de una glándula. Contra ese fantasma o ese dragón hay que ir y dejarte a ti libre de él para que quedes como eres tú, como es el Luis Seoane que todos queremos y admiramos como artista y sobre todo como ejemplo de conducta humana fuera de la cual no hay ni hombre ni hay arte. Ya sabemos que no es cómodo vivir sobre esas piedras y sobre estos días, pero porque la suerte nos sea negativa no es posible desentenderse de esa realidad sobre la que estamos viviendo y desertar de luchar contra ella. Aquí queda Galicia, así como es, casi todo analfabeto, incapaz de leer un libro y menos de entender un cuadro, con una burguesía corrupta, con mentalidad de sargento de plaza de soberanía africana, más analfabeta de espíritu que el analfabetismo gramatical de su pueblo; pero queda por algunas partes una minoría pequeñísima, casi sobran dedos de las manos para contarlos, que saben en la hora que viven y sobre las piedras en que se ven obligados a vivir. No está todo perdido. Y aunque estuviera perdido todo en Roma San Juan iría hacia ella, a morir en la ciudad de donde Pedro está de vuelta. Es la contradicción interna, y eterna, a través de la que el hombre viene avanzando. Es incómodo vivir en Roma donde parecería que no hay nada que hacer porque todo es vacío y corrupto pero fuera de ella ni San Juan, ni San Pedro, tendrían tranquilidad, porque estaban fuera de la línea de su destino. Tú tienes que pelearte, defenderte, luchar y soportar incomprensiones y estupideces, estés aquí o estés ahí, pero estés donde estés –porque ahí estás, ahí fuiste, para dejar testimonio de algo, para protestar por algo injusto, para dejar una inconformidad airada con algo que no es ético ni estético– donde estés, a regañadientes, protestando, incómodo, no podrás desentender[te] de tu destino ligado con la suerte, no del paisaje sino de los hombres y de las mujeres de Galicia, porque el día que vieses que tus manos estaban fuera de esa obra –aunque la obra parezca tan poco “exitosa”– ese día es cuando te sentirías morir de pena por equivocación. Hazte esta reflexión para que estés contento aún soportando las inconveniencias, idas y venidas, discrepancias y chabacanerías de las gentes que nos rodean. Imagínate a Luis Seoane, desentendido, incomprometido, haciendo arte abstracto en Suiza, “trabajando únicamente en sus cosas” que adquirirían los potentados internacionales. El espectro de esa imagen bastará para que te encuentres feliz entre las inconveniencias de las gentes de la Galicia metropolitana o de la Galicia emigrante, aún con todas esas “manías” que ves en la economía, en la estadística y en la mecánica –que dices ver pero que en realidad es un simple decir tuyo–. La pintura o la música, la industria o la artesanía son manías del mismo tenor. Los pintores pueden creer que los economistas son unos maníacos y viceversa los economistas pueden pensar lo mismo de los pintores. Hay una cosa que no son manías: el espíritu de solidaridad con nuestros semejantes, sobre todo con nuestros semejantes desvalidos que tenemos cerca, desvalidos de alguna forma. Ello entraña en sí una instancia ética y estética. A ella remito todo y no estaríamos dispuestos a desentendernos de ella cualquiera sea la suerte que tengamos que soportar, aunque impliquen burla y silencio. Lo contrario no nos llevaría más que a un malabarismo, un virtuosismo y una torre de marfil. Tú con tu vida nos has dado un ejemplo de esto y por ello nos hemos acercado a ti. El pesimismo de tu carta vertido en tu propio destino no puede considerarse más que como una segregación equivocada de una glándula que estamos seguros que curará y por lo que hacemos votos. Nadie tiene por qué admirar la tarea que satisface hacer a quien la hace, sino aquella tarea que comprende, que al menos sospecha que la comprende, y con su identificación o su posible identificación goza. Hemos de hacer lo que es posible hacer aunque no sea el cielo que todos deseamos, ni siquiera el purgatorio. Si es imposible lo que queremos hacer, si no hay gentes donde aplicarlo, por muy bueno que sea cae en el campo de la utopía. Y no hay más remedio que aceptar la crítica y todo tipo de inconformidad de nuestros semejantes, y hasta sus inconveniencias. La molestia, el escozor, que causa la crítica a nosotros mismos, individualmente, debemos justificarla como una inadaptación que padecemos nosotros. No me refiero, por supuesto, a la crítica artística en la que no hay otro contenido que el de una diversión intranscendente. Como ves escribo como hablaba Platón subido a un pedestal “profundando”. Perdona mi cátedra y mi parvada, pero ¿cómo he de hacer para matar ese tu dragón interno que te tiene desesperado y aislado? ¿O que te quiere aislar? Va una anécdota para descansar: los alumnos de último año de Medicina de Santiago pidieron obras a los artistas para, rifándolas, engrosar fondos para su viaje de fin de carrera. Otero Besteiro les contestó que le gustaba mucho esa idea de ayudar a los estudiantes, etc., y que de muy buena gana entregaría no una sino media docena de obras para el fin que piden, pero... pensando en que mientras los estudiantes de todas las facultades de España se habían solidarizado con la de Madrid a excepción de la de Santiago váyanse Vdes. a tomar por el culo. Esta misma frase voy a emplearla yo si no me autorizan a publicar unos dibujos que ya están en la Delegación de Turismo a censura y que, finísimo y amicalísimo, Serrano Castilla, giró a Madrid so pretexto de que caían fuera de su atribución. La mitad de la frase ya se la dejé caer por carta. Sin miedo y sin resentimiento para con nadie el camino está abierto para muchas cosas. Por naturaleza por intuición la juventud practica esto dentro de lo que nosotros nos debemos mantener por hipótesis.
A otra cosa. Si esa gente de la Asociación quiere ayudar aunque sea poco o procurar la ayuda de otros, no importa el aspecto cuantitativo, se agradece la intención referida de alguna forma. Lo único que es seguro es que las cosas no han de dejar de hacerse. Esa crítica de la Asociación a los del Centro no puedo tomar alcance de ella por las cuatro palabras con que me la expresas, pero no creo que ello suponga ningún inconveniente sino un acicate para afianzar las mentes indecisas, y para dejar constancia de cualquier incontaminación a ultrance. Todo eso tiene como base la tontería mimeográfica de Silva. Sobre el Galicia está visto, a tenor de lo que dices, que aparecen las mismas contradicciones internas. Su precio de costo puede no tener nada que ver con el de venta que puede ser el que se quiera o interese. Su antecedente se está vendiendo muy bien aquí sin punto de comparación con lo que se vende ahí. Está visto que es de este lado del Atlántico donde interesa hacer esto y como se va a hacer. Cabe la ayuda y la crítica para mejorar su contenido, y se ruega y agradece. En cuanto a su realización no cabe más que ayudar en lo que buenamente se pueda. Estoy preparándole una exposición a Laxeiro. Por la índole de lo que le digo en la carta que te adjunto mucho agradecería se la entregases tú sin que, a lo mejor, se entere Lala. Muchas gracias. Colmeiro también quiere hacer otra exposición en La Coruña. Vamos a ver. Sigo sin poder mirar el paisaje; dicen que está precioso. El mar ¡Ay el Mar! azul, se ve desde tu estudio al pie del Breamo como algo que entró en estos valles y se quedó dormido en una tarde de primavera. Cuando lo miro desde tu ventana se agradece que no se haya ido aún.

[Manuscrito na marxe esquerda da primeira folla:] Apertas a Maruxa e a ti de tódolos desta casa. Voso

Isaac

1965-07-07
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1965
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1965 en 07/07/1965

Buenos Aires, 7 de julio de 1965

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Recibí dos cartas tuyas luego de escrita mi última, no sé qué día, y recibí también los recortes de los diarios que son para mí de gran utilidad. Creo haberte escrito que las tapas para esos dos libros las envío cuando quieras, pero no se adonde, ni formato, ni cantidad de páginas aproximadas de ellos, ni límite de tiempo para el envío. Las tapas y los nuevos dibujos de Laxeiro y los míos. Maruja está buscando los originales de fotografías, tienen que existir muy buenas y en cantidad considerable en los archivos de los diarios, o en los particulares de los fotógrafos de ellos. Bueno, en cuanto a tu otra carta que te agradezco mucho por lo significa de amistad, no la contesto por ahora; no me entendiste, y no creo, por tu respuesta, que valga la pena insistir. Continúo fiel a mis convicciones pero estoy harto de todos los lugares comunes que se usan en nombre de ellos y que terminan sirviendo a los empresarios. No tienes, pues, por qué escribirme sobre una posible afección a no sé qué glándulas –no sé que tienen que ver las glándulas con estas cuestiones– ni sobre la posibilidad de que me “incomprometa”, ni la de que marche a Suiza a hacer arte abstracto para vender a los millonarios suizos, pues no es el mejor país para vender a los millonarios ni es tampoco un centro decisivo del arte abstracto, ni el arte abstracto o lo que así se llama, es tan despreciable como para que uno deje de pensar seriamente en él. Tiene al menos una gran tradición en el arte folklórico de todos los pueblos desde la prehistoria, sin que a los pastores o campesinos que los hicieron les compraron los millonarios suizos, y sin que Picasso y otros grandes pintores que yo admiro cambien en nada porque les compren los marchantes y millonarios de todo el mundo, no únicamente de Suiza, y hagan su Guernica y su Corea cuando llega el momento. Para ellos y no para otros, de hacerlo, aunque el resto de la vida hagan el arte que quieren. Por mi falta de talento y habilidad quizás no pueda llegar nunca a hacer nada de lo que ellos hicieron. En cuanto a lo de “incomprometido” no quiero discutir esta palabra. Creo que la discutimos bastante, la inventaron hace más de treinta años y resulta hoy caída en desuso y es una necedad. El arte está comprometido siempre, aunque a veces resulte difícil de entenderlo a los agitadores del compromiso y a los otros, los que piensan que el artista debe ser ajeno a las cuestiones de los hombres. Por los mismos años en París Eugenio Sue era socialista y Balzac monárquico y nosotros ya nos hemos olvidado de Eugenio Sue. Pero todo esto lo sabes tú de sobra y creo que usas la palabra sólo para irritarme. Como puedes notar estás, y estoy, en cuanto a discusiones, como en 1963 a la hora del desayuno, lo que resulta un buen síntoma. Sobre los economistas, etc., no quiero escribirte hoy, terminan siempre cuando son financieros, además, pidiendo la supresión de las garantías de trabajo de los obreros. Algo que yo jamás hice desde mi supuesta torre de marfil. (Sobre la torre de marfil –generalmente igual o parecido a la torre de marfil de un científico– publiqué hace años unas paradojas en dibujos con un prólogo del que tampoco me desdigo). Pero todas estas son cosas que no les preocupan, en general, a los amigos de esa. Pero ahí van noticias más importantes que las que se refieren a mí. Laxeiro está haciendo una espléndida exposición en la Galería Lascaux con mucho éxito de público y venta. El primer día vendió cinco cuadros, seguramente venderá más en esta semana. En el Centro Gallego se está organizando una exposición de Dionisio Fierros, con cuadros de género y algún paisaje, pertenecientes todos a un coleccionista de Buenos Aires. Son catorce cuadros los reunidos. También se organiza un concierto de canto medieval gallego para final de mes, y, aparte, alguna conferencia de Vilanova y de una doctora argentina, Sra. Pastor, sobre el quinto centenario de los irmandiños y las revoluciones burguesas en Galicia durante la Edad Media. Como puedes notar ya no puedo hacer otra cosa, pues no me queda tiempo, que ocuparme del Centro Gallego. Ahora no sé como zafarme de este compromiso. De pintar, hacer mis trabajos y no puedo. Me alegro mucho de los dibujos que piensas publicar ¿de qué se trata?, ¿un álbum? ¿les acompañan narraciones como el anterior tuyo? A Domínguez lo vi una o dos veces más y no conseguí nada nuevo de él. De Vigo recibí por correo aéreo un ejemplar de mi monografía quedó muy bien. Hoy le acuso recibo. Villamarín supongo que se irá a vez al Castro. Iba a Orense con su hermano para ver a sus padres. Aquí le hicieron una gran cena de despedida. En ella vi a Núñez Búa que luego, días más tarde, estuvo en casa. Ni una palabra acerca de la discusión vuestra, ni sobre ti. José Luis Romero debió haber llegado, al menos lo esperaban días pasados amigos comunes, pero aún no lo vi. Le llamaré uno de estos días para que me cuente sus impresiones. Laxeiro me dice que el problema de Luisa y su hija es cosa de él, que por otra parte nunca fueron a sus exposiciones. De modo que no te ocupes de eso. Te va a escribir.
Bueno, por hoy nada más. Te vuelvo a pedir que me envíes el formato de las publicaciones para las que tengo que hacer las tapas. Ellos tienen varias colecciones y quiero hacerlas lo mejor posible. Maruja y yo pensamos en el mar de Sada. Os rogamos toméis un café, Mimina y tú, en la Terraza en recuerdo nuestro. Un gran abrazo para todos de:

Seoane

1965-07-23
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1965
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1965 en 23/07/1965

Buenos Aires, 23 de Julio de 1965

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Recibí tu última carta en la que al fin me envías las medidas del libro y cantidad de páginas de modo que pueda hacer la tapa que me pides y que enviaré la semana que viene a la dirección que me indicas. A Laxeiro le entregué inmediatamente la dirigida a él. En cuanto al otro asunto del Centro Gallego todo eso escapó, de mis manos, pues tengo la impresión de que no quieren hacer más de lo que hicieron. Todos, todos, si hubiesen tenido tiempo de reflexionar, –más que de reflexionar de consultarlo– una o dos semanas, lo hubiesen rechazado. No les importa Galicia más que como turistas. De los mil ejemplares que se hicieron aparte no saben bien qué hacer y yo mismo no cuento en este momento para enviarte, o para mí, con un solo ejemplar. Están excelentemente guardados. Hice una lista de corporaciones y entidades, prensa, etc., sin excluir ninguna a la que debe enviarse˙ Irán por correo ordinario, lo que retrasa un mes más el conocimiento general de este asunto. Refiriéndome a otras cuestiones, Varela pronunció una espléndida conferencia sobre Dionisio Fierros y otra muy buena sobre las rebeliones burguesas en Compostela en el siglo XII la profesora Pastor de Tognesi que ¡al fin! estudió las causas económicas-sociales de las rebeliones, planteando muy claramente los problemas que se originaban en los señoríos. Lástima que estas conferencias no se hubieran pronunciado una y otra en Galicia. El estudio de la profesora Pastor es el resultado de miles de documentos revisados y microfilmados en archivos de Madrid.
A Valentín le escribí cuando me participó haber logrado el permiso de “residencia” de los cuadros en esa agradeciéndole, y le decía que había que reclamar las 10.000 pesetas que el Banco Mercantil de Madrid había depositado, de mi cuenta, como garantía, a la Aduana de Port-Bou, y, para luego de reclamar su devolución, una vez conseguido el permiso, liquidase con ellas los gastos ocasionados con la agencia o con lo que fuese y no tuve más noticias. Conservo copia de la carta y volveré a escribirle estos días. Le escribí cuando en correos no se trabaja a reglamento.
Contestando a tu carta, tu profesión postiza de hacer cacharros sin otro fin que su utilidad, sirve al hombre y es bastante. Cualquier trabajo hecho con amor sirve al hombre y al pueblo donde se realiza. En tu caso, siento lo digo una vez más que todo eso te obligue a abandonar tu primer oficio, el de pintor, con el cual hiciste obras notables y tienes condiciones y fuerza para hacerlas aún más importantes volviéndote a entregar a él. Cualquier cosa que pintes, hecha con seriedad y amor sirve a los hombres y a Galicia hace falta que la sirvan, entre otras maneras, en las artes y los oficios. Yo no endioso, al artista ni al arte. Mi Dios, en todo caso, es la creación humana en general. Unos zuecos bien hechos, una mesa, una silla que sean útiles y tengan la gracia que nace del amor al oficio y del conocimiento, valen como un dibujo, un grabado o un poema y abren caminos para un pueblo, de grandes empresas de otros órdenes, y al progreso. En esto es en lo que creo fundamentalmente y por eso me molestan los exhibicionistas que se auto idealizan porque son hábiles, los que prefieren reproducir su fotografía personal a un cuadro, sobre los que discursean sobre arte y no lo hacen, y los que no entienden o no quieren entender que crear un bello objeto ayuda a mejorar el mundo. La eternidad de Velázquez no reside en sus temas, ni la de Rembrandt, ni la de ninguno de los que reconocemos como grandes artistas, Cuanto no daría yo por pintar alguna naturaleza muerta como Zurbarán o Juan Gris! Representando un cesto con alguna manzana y un mantel, sirvieron al conocimiento y al hombre, o trazando solo un bello arabesco como muchas veces Picasso. Por eso soñé siempre con crear millares y millares de objetos en Galicia, también cacharros, si tú quieres, que sirviesen para imprimirle un nuevo carácter a su pueblo y mejorar su vida. Era el programa del Laboratorio de Formas. Pero esto no lo entienden los que sueñan sólo con sus intereses, o, en el mejor de los casos, no con trabajar con su pueblo, sino con planificarle el trabajo, naturalmente, como siempre, con ellos de directores. Bueno, perdona esta divagación. Quiero decir que pintes, que aproveches el estudio “te lo presto” sólo para eso. Vimos Galicia en un documental que anda por aquí. Estuvimos por todas las rías, en las ciudades y en la montaña. Como envidiamos a los que viven en ella teniendo en conciencia de lo que es realmente y de verdad la viven. Fuera, estamos muertos.

Un gran abrazo para Mimina, para Camilo, Rosendo, Xosé y para tú de Maruja y Mío:

Seoane

Saludos a los Baltar y, naturalmente, a los Dieste. Este último me debe carta.

1965-08-09
Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1965
Nova York
Bos Aires
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1965 en 09/08/1965

Buenos Aires, 9 de Agosto de 1965

Sr. D. Francisco F. Del Riego
Vigo

Mi querido amigo:
En una carta tuya me anunciabas el envío de 150 ejemplares de la monografía de Domingo sobre mí y dabas por salido de Vigo el envío. Ha pasado más de un mes y no me llegó nada. Quisiera que urgentemente me hagas llegar el talón de la encomienda que debe estar en vuestro poder, o que hagáis el reclamo en el correo de ahí. Aquí llegaron algunos ejemplares, según me dijeron además del que me enviásteis a mi por correo aéreo. Para mí sería muy importante poder tener aquí los ejemplares lo antes posible para poder distribuirlos en algunas librerías y vendedores. Te ruego te ocupes de esto y me mandes alguna noticia lo más rápidamente posible. Hoy no te escribo sobre ninguna otra cuestión. Lo haré en la próxima carta. Tampoco me llegó, creo que te lo dije en la otra, el Cancionero de Rodrigues Lapa.
Un abrazo grande de Maruja y mío para Evelina y para tí:
Seoane
[Escrito na marxe superior]
Montevideo 1895-13º
1985

1965-08-17
Carta de Kantor a Luís e Maruxa Seoane. 1965
Santiago de Compostela
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Kantor a Luís e Maruxa Seoane. 1965 en 17/08/1965

AGOSTO, 17-1965

LUIS SEOANE Y SRA.
MONTEVIDEO 1985, piso 13/68
Buenos Aires
ARGENTINA

Queridos Luis y Maruxa:

Vengo de Santiago donde pasé 3 días y 3 noches–fascinado–. Estoy pasando en Vigo y en sus maravillosas playas. Cruzaré GALICIA-PORTUGAL y, desde SANTANDER hasta Andalucía pasaré 3 meses –una parte con CHUCHI Y otras de peregrino y pintor.
Con un abrazo desde el café Alameda donde me veo con Colmeiro y B. Amor.

Vuestro viejo

KANTOR

1965-09-04
Carta de Seoane a Negri. 1965
Bos Aires
Nova York
Berlín
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Negri. 1965 en 04/09/1965

Buenos Aires, 4 de setiembre de 1965

Dr. Tomás Alva Negri
Berlín

Querido amigo:

Recibí su carta del 31 del mes pasado, que le agradezco, con las noticias del recibo de los grabados y de la exposición. Espero que los grabados hubiesen causado mejor efecto que las reproducciones de ellos a la señora Buchholz. El precio de ellos en Buenos Aires, que en general no es buen mercado de grabados, si actualmente de pintura, oscila alrededor de 15.000 pesos netos de acuerdo con el tiraje, tamaño, etc., pero Ud. puede acondicionar los precios a lo que resulte normal en esa. En Nueva York y en Madrid se vendieron algo más caros. En un remate último aquí en Buenos Aires uno alcanzó la cifra de 28.000 pesos, bastante inusitada para un grabado de un artista vivo. Pero lo mejor es que Ud. por su cuenta, o de acuerdo con la Sra. Buchholz, establezca el precio conveniente en Alemania.
Es un país tradicional de grabadores y me importa mucho quedar lo mejor posible. En cuanto a la charla en la Casa Argentina teniendo en cuenta que soy muy mal charlista, lo haría en general, si a ustedes les interesa, sobre el movimiento artístico en Buenos Aires. Creo que puede ser un tema interesante si acierto a desarrollarlo. Siempre pensamos viajar en Enero.
Le rogaría me envíe noticias sobre la exposición, sobre su inauguración y catálogos. Perdóneme todas estas molestias que le agradezco.

Reciba usted el saludo de mi esposa y un abrazo de su amigo:

[Seoane]

1965-10-07
Carta de Negri a Seoane. 1965
Bonn
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Negri a Seoane. 1965 en 07/10/1965

TOMÁS ALVA NEGRI.

Bonn, 7 de octubre de 1965

Querido amigo:

Acaba de llamarme por teléfono la Sra. Buchholz. Tiene algunos interesados por sus grabados, pero el precio medio que Vd. me dio en su carta del 4 de septiembre le parece muy elevado para Alemania. Dice que podría venderlos entre 120 y 140 marcos, menos el 33% que le corresponde como comisión, de modo que quedaría libre para usted entre 80 y 94 marcos, aproximadamente.
Los grabados de Raquel Forner (también de pocos ejemplares), se están vendiendo a 120 marcos, menos la comisión.
Yo le ruego, querido Seoane, que, si está interesado en vender, me envíe cuanto antes un telegrama dándome su conformidad con los precios que propone la Sra. Buchholz. En caso contrario, pediré a la galería que devuelva los grabados a la Embajada. Conviene que envíe el telegrama a mi nombre y a la dirección de la Embajada:
Koblenzer Strasse 52-Bonn/Alemania

Con respectos para su señora, reciba un fuerte abrazo de su seguro amigo

Tomás Alva Negri

P. S. Le adjunto algunos ejemplares del catálogo.

Señor
Luis Seoane
Buenos Aires

1965-10-27
Carta de Paz Andrade a Seoane. 1965
Estocolmo
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paz Andrade a Seoane. 1965 en 27/10/1965



Stokolmo, 27/10/65

SR. D. LUIS SEOANE E SRA.
MONTEVIDEO 1985, P. 13, DPTº 68
BUENOS AIRES
REPÚBLICA ARGENTINA

Xa que conocedes a Venecia do Meiodia, miña lembranza cordial dende a Venecia do Norde. Vin unhas horas, pois atópome con Alfonso en Gotëborg [sic], intervindo n-un Congreso da FAO. O sabado 30 chegaremos de volta a París, camiño do ar galego. Compre que algun dia extendades a vosa xeografia viaxeira a Venecia dos Gothas. As artes da madeira non chegaron no mundo a mais. Para nós, n-este orde, hai moito que deprender eiquí.

A mellor aperta pra vos de

Valentín

Lembranzas a Pepe Nuñez, e demais amigos.

1965-11-05
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1965
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1965 en 05/11/1965

Buenos Aires, 5 de Noviembre de 1965

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Recibí dos o tres sobres tuyos conteniendo recortes de diarios que te agradezco y no sé si te debo carta o eres tú quien me la debe a mí. Es lo mismo. Anteayer se cerró una nueva exposición mía de témperas y estarcidos que tuvo mucho éxito, vendiendo algunas de ellas, y en los primeros días de diciembre sale un nuevo álbum de grabados, 32 refranes criollos que edita EUDEBA, once mil ejemplares la primera edición y cinco mil más reproducidos en edición de bolsillo. Una aventura para la editorial universitaria y para mí que de salir bien puede abrir nuevas posibilidades de trabajo a grabadores argentinos. Se trata de grabados muy populares que ilustran refranes muy conocidos en el país. También a principios de este mes sale una carpeta de gran formato que reúne a diez grabadores de aquí, en ella se incluyen seis grandes grabados míos, nuevos, que hube de hacer conjuntamente con los otros. También para fines de ese mes, diciembre, me encargaron de la municipalidad, sección cultura, los decorados para El Trébol Florido de Alberti a estrenarse en un parque de Buenos Aires en uno de los teatros de verano. Al mismo tiempo que todo dibujé algunas joyas conjuntamente con otros pintores para una joyería de Buenos Aires y destinadas a ser expuestas en el exterior. Te hago un resumen de mi trabajo actual. Estuve con Laxeiro al día siguiente de su regreso, me habló de todos vosotros de quienes viene encantado, de Mimina, de ti, de Camilo, Rosendo y José. También me habló y me lo describió el estudio que me habéis destinado y que os agradezco profundamente, mucho más de lo que pudiera expresaros por carta. Estamos deseando estrenarlo y quizás sea en enero, si consigo hacer todo lo que debo para esa fecha. En todo caso será cuestión de días de diferencia. Laxeiro me habló de la gente que vio ahí y en Madrid y me dio una opinión bastante exacta, creo, sobre la actualidad hispánica. De aquí no tengo nada que decirte en cuanto a la colectividad. Apenas sé nada de ella. A Ramón también lo vi una o dos veces. Como es característico en él no se enteró de nada, o únicamente de lugares comunes y si algo va caracterizando estos últimos años es el repudio a los lugares comunes, de las frases hechas y de las ideas fijas. Cada vez se cree menos en la salvación por las frases. En cuanto a la Argentina estamos como si quisiéramos llegar a alguna costa lo mismo que náufragos sobre una tabla, siempre a punto de que una nueva tormenta o algún tiburón trate de impedirlo. Te supongo enterado de todo esto. Espero el Castelao. El distribuidor tú lo conoces de sobra. Aquí las gentes del ambiente artístico y otras se preparan a hacer un homenaje a Arranz con motivo del 25 aniversario de la fundación por él de la Escuela de Cerámica. El seis de diciembre se proyecta ofrecerle un banquete. Me gustaría que hicieses un artículo sobre él para La Voz de Galicia y mandases tu adhesión. Puedes decir en el artículo que fue muy amigo de A. Machado, Valle Inclán y Azorín en su época de Segovia, de todos los Zuluega y cuñado de Emiliano Barral además de gran amigo. Otras noticias no tengo, únicamente que Antonio Muiño se marcha el día 4 de Diciembre a vivir a Nueva York con un nuevo puesto de periodista. Las que te envío hoy quizás no sean demasiado importantes. Saludos a todos los amigos comunes, a Mincho, Pillado, Bocelo, Barros, Fuentes, etc., a los de la Asociación de artistas y especialmente a los Dieste. De Rafael acabo de recibir su libro, muy bueno, del que tengo que acusarle recibo. Escribe. Dime como está el otoño en Galicia y si las rías guardan recuerdo de nosotros, de todos los que un día las abandonamos. Aquí los fuertes vientos del norte o del sur acaban por llevarse todos los recuerdos. De nada queda memoria.

Un gran abrazo a Mimina, A Camilo, Rosendo y Xosé y a ti, de Maruja y mío. Hasta pronto:

Seoane

1965-11-14
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1965)
Fingoi
Ourense
Orixinal
1965-12-00
Carta de Piñeiro a Seoane. 1965
París
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Piñeiro a Seoane. 1965 en 00/12/1965

Chinesische Farbholzschnitte. 567 Lotosblüte

París, Nadal de 1965


Sr. D. Luis Seoane
B. Aires

Feliz Nadal, ledo Aninovo e moitas venturanzas no 66.
Isabel

Ramón Piñeiro

1965-12-03
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1965
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1965 en 03/12/1965

Buenos Aires, 3 de diciembre de 1965

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Anteayer llegó Camilo. Entró en la ciudad húmeda después de un día de traída por Sánchez. Nos reunimos con él en casa, Sánchez, de Magdalena, Núñez Búa y su hija Tilita, Laxeiro y Lala, Valenzuela y Mariví. Apenas dos horas de preguntas de parte nuestra y respuestas de Camilo. Queríamos que se quedase en Buenos Aires pero no fue posible, Sánchez y él tenían urgencia en ir a Magdalena. Esperamos que venga uno de estos días. Llegó muy bien y animado. Esto es todo lo que puedo decirte hoy. A nosotros nos devolvió, por muy poco tiempo, los días pasados en El Castro y creo que lo mismo a Laxeiro e a Núñez Búa. Os veíamos a todos vosotros y estábamos con todos en el comedor de vuestra casa o en la biblioteca. Nos trajo el recuerdo de todo el cariño que nos brindasteis y que os agradecemos. Mi casa, con Camilo, pretendió ser por un instante tan abierta y cordial como la vuestra, pero creemos que no lo logró. Antes de la llegada de Camilo recibí dos cartas tuyas, la primera con la copia del capítulo histórico sobre Galicia. Está bien, creo sin embargo que faltan las rebeliones burguesas de la Edad Media en Santiago, Lugo, Orense. Muy importante en la historia europea, y la Asamblea de Santiago, casi en nuestros días, y el plebiscito, también muy importante. La semana que viene mandaré los dibujos y creo que también Laxeiro a quién se los pedí. Recibí con la segunda la copia del contrato de Sargadelos que te agradezco. Trataré de hacer un plan de trabajo de acuerdo con la finalidad de la empresa, tratando de convertir a Galicia en un país piloto en España en cuestiones de diseño. Hablaremos de esto a tu regreso. Yo trabajo mucho, pinté muy poco, grabé bastante y estos días sale el libro 32 refranes criollos editado por Eudeba, once mil ejemplares impresos con el taco original, algo nunca hecho hasta la fecha por lo menos en ningún país latino, y, en enero o febrero, salen en otra edición esos mismos grabados, reproducidos en offset en un formato de bolsillo, para integrar la colección Siglo y medio, que cuesta treinta pesos.

Ahora estoy con los decorados para El trébol florido de Alberti. Pienso hacer algo muy fuerte de color y muy plano, seguramente lo contrario de Andalucía. Estos días también recibí el tomo de Sargadelos muy bueno, útil y muy bien editado. Muy bien asimismo tu nota preliminar y el excelente trabajo de Bello Piñeiro que yo no conocía. Creo que es de gran utilidad su publicación. Lástima que otras facetas del arte gallego no cuenten con monografías como esa. Ya hice sobre el libro una nota para la radio que se transmitió. Por aquí no pasa nada, todo encarece notablemente, no hay eso que dicen circulante, pero la gente no se priva de proyectar sus vacaciones en Punta del Este o en las playas argentinas. Nosotros pensamos resistir como hasta ahora los días de calor, trabajando y aprovechando la refrigeración de los cines.
Esto es todo por hoy. Un abrazo grande a Mimina, a ti, a Rosendo y Xosé de Maruja y mío. Escribe. Otro abrazo de:

Seoane

1966-01-00
Carta de Guilherme Almeida a Paz Andrade. 1966
São Paulo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Guilherme Almeida a Paz Andrade. 1966 en 00/01/1966

[Janeiro 1966]

A minha tão grande saudade, o meu constante pensamento amigo aí lhe vão levar o voto melhor para o Ano do Senhor de 1966.
E, com isso, pedir noticias do amigo querido.
Um abraço de muito bem-querer de

Guilherme

1966-01-11
Carta de Sofovich a Luís e Maruxa Seoane. 1966
Ávila
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Sofovich a Luís e Maruxa Seoane. 1966 en 11/01/1966


11-1-66 17:30 h.

Desde Ávila, Maruja! No sé de qué hablarte primero, si de las rosquillas de Ávila, de Toledo, el Escorial o Madrid. O los campos sembrados con dibujos geométricos de olivos, o de los españoles, o de Goya, o de Velázquez. Estoy maravillada. He reaccionado frente a España reconociendo lo que nunca había conocido y reconociéndome. Me encuentro de repente hablando como los españoles. En cada calleja de Ávila, he encontrado a mis dos abuelas envueltas en pañoletas negras. Superado el trauma del avión, todo hasta ahora ha salido muy bien. Mañana salimos para Barcelona. Ya te escribiré más adelante. El viaje de hoy por el Guadarrama ha sido maravilloso. Con todo, siempre hay una hora del día, cuando el cansancio me vence, que siento un nudo de opresión que se llama nostalgia. Mis dulces hijos, los tres. Como España me conmueve, todo lo que siento, lo alegre y lo triste, lo siento más. Marujita, hasta muy pronto, desde lejos también se agrandan los amigos. Un gran abrazo a Luis y otro para ti.

Elsa

Irá carta de Bernardo para Luis.

1966-01-31
Carta de Otero Espasandín a Seoane. 1966
Washington, D.C.
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Otero Espasandín a Seoane. 1966 en 31/01/1966


Washington, 31 de enero de 1966

Querido Seonae:

Mientras hacía el equipaje en vísperas de tomar un avión hacia Europa, me reencontré con la dedicatoria a Alicia y a mí de un libro tuyo. Esto me sobresaltó en gran medida, porque mil veces debimos escribirte y pensamos hacerlo y no hicimos por pura estupidez, por excusas externas, por desidia y nunca, gracias al cielo, porque nuestro cariño y admiración por tu persona y por tu obra se hayan entibiado, sino todo lo contrario. En parte, no sabíamos por donde andabas: Suiza, Galicia... lejos de Buenos Aires? Dieste nos dijo que regresabas para siempre a tu Coruña; Ghirrú, que estabas en Buenos Aires muy feliz con tu trabajo y tus proyectos... En fin –no escribimos y me duele muchísimo– el no haberlo hecho. Nosotros pensamos dar uno de estos días próximos el salto a Lisboa. Me he jubilado, tenemos que vivir de una pequeña pensión y hemos decidido ir a ver si nos basta para ir tirando en cualquier rincón del oeste de Europa: donde viven nuestra hija y sus hijos, los hermanos de Alicia, etc. Aquí tendríamos que batallar bastante para defendernos y la batalla no tendría dimensiones espirituales como puede tenerlas en otras partes; dada la economía de este país, al que sin reservas admiramos por muchas razones. En Portugal podemos estudiar muchas cosas que, a mí al menos, me interesaron desde la infancia. En cierto modo, voy allá para ahondar mi vida infantil y juvenil. Como me interesan los hombres, las plantas, las aves, el paisaje, la historia, la leyenda, el mar, allá nos vemos a pesar de gobiernos y sistemas políticos. Qué hagan los portugueses lo que puedan o quieran, no es asunto mío. Sentiré que sufran; me alegraré de sus alegrías como es lógico. Si allí nos quedamos y encontramos una casa espaciosa donde vivir, será nuestra mayor alegría que vengáis a pasar temporadas con nosotros. Estos encuentros nos serán muy valiosos a todos. Tú pintarás tu mar, yo escribiré mis versos contra el fondo del mar, de los ríos, de los bosques. Cuando te sientas nostálgico de tu tierra o tus tierras, vuelves a ellas, y lo mismo haremos nosotros. ¿Qué os parece nuestro plan? Sería hermoso que pasados tantos años de lucha, de esperanzas fallidas o cumplidas, volver a juntarnos, a encontrarnos y recorrer juntos playas, costas, valles, ciudades como Braga, Coimbra, Salamanca, Santiago.... aunque poco, sigo escribiendo versos con la esperanza de cumplir la promesa que te hice hace muchos años: brindarte un libro de versos –un libro bilingüe, pues tanto el español como el gallego me atraen y absorben.
¿Cómo están tus padres, tu hermano, Maruja y los amigos de antaño y de siempre: Varela, Farias, Laxeiro, R. Baltar? A todos recuerdo y acabo de saber por una tarjeta de Año Nuevo que los otros Baltares –Antonio y Mireya– están en Galicia. Espera mi carta desde Portugal, Bruselas, Londres... de donde sea. Perdónanos este horrendo silencio y recibid los dos, Maruja y tú, un abrazo inmenso y jubiloso de

Alicia y Otero

1966-02-04
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1966)
Ourense
Santiago de Compostela
Orixinal
1966-02-09
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1966)
Santiago de Compostela
Ourense
Orixinal
1966-02-22
Carta de Sofovich a Seoane. 1966
Londres
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Sofovich a Seoane. 1966 en 22/02/1966


Londres, 22-2-66

Queridos amigos:

Maruja, quiero mandarte aunque sea unas pocas líneas para agradecerles la carta que recibimos en París. Fue muy oportuna, una charla amistosa en una ciudad que nos hizo sentir un poco solos. En materia de cartas, escasearon las de Pinamar y las de la familia en general. En materia de ánimo, tardamos una semana en poder digerir a los franceses y, naturalmente, no los digerimos. Ya charlaremos mucho en Bs. As. La carta será breve por el tiempo que vuela aquí en Londres, pero te adelanto, Maruja, que, oh, herejía! no me gustó París. Ojo que aquí hablo en singular; no lo quiero comprometer a Bernardo con mis opiniones. Puedes suponer que no niego la hermosura de París, sus boulevares, sus negocios, su lujo, paseos y todo lo exótico que camina por las calles, pero no viviría en París aunque me becaran. Es una hermosa fachada, yo no puedo penetrarla o, mejor dicho, pienso que, si penetro, no hay nada detrás. Estuvimos primero en San Germain de Près, en un hotel malísimo, no tanto por el edificio como por su trato. Después, un encuentro casual con Raquel Forner y Pepita Puga nos cambió la vida. Ellas estaban en un hotelito en B. Raspail, en pleno Montparnasse, cuyo dueño vivió en Bs. As., tiene mujer argentina, hijos argentinos, etc. Nos mudamos en una hora. La habitación es con baño y “kitchinet” y allí cociné, hice compras en la feria junto con Raquel Forner, etc. Hemos pasado unos días muy lindos; Raquel Forner es simpática, humana, con sentido del humor. Fina. En fin, he simpatizado con ella y en esa forma otra vida empezamos a dominar nosotros a París. Conseguimos dominar también el Metro. En París, el Louvre no llevó días y en la Orangerie estaba la colección Paul Guillaume de pintura impresionista. Notre Dame tiene hermosos vitrales y otro tanto la S. Chapelle. No sé, sin embargo, si me impresionó la catedral tanto como Toledo o Ávila. Pero ya me olvidaba que sacaremos el cuero a los franceses entre café y café en su terraza (aspiro a un poco de verano)
Londres me encanta, aquí puedo usar el plural sin miedo. Nos encantó Londres y los ingleses. Ya el primer día y conociendo poco el idioma, todo fue accesible y agradable.
Las calles y las casas tienen un encanto especial que no hemos visto en otras ciudades. Nos encantó la National Gallery y una exposición extraordinaria: Bonnard que vimos en la Real Academia. Nos falta lo demás. Pero nos encanta Londres.
Volvemos a París por unos días a nuestro hotel con cocinita y, más o menos, el 5 estaremos en Madrid. Allí veremos a tu hermana y sobrino. Volveremos seguramente al Prado. Caminaré por la Carrera de San Jerónimo hasta la Puerta del Sol. Qué sé yo! En un momento, ¡pensamos entrar en España por Galicia! Tenemos un tren directo desde París (consejo de la mucama española (gallega) de la cual soy muy amiga) ahora no sé si lo haremos porque se nos van acabando las fuerzas para tanto viaje.
El 9 a las 11:35 de la noche salimos de Barajas. Llegamos a Ezeiza el 10 a las 13 hs. más o menos (1). A juntar fuerzas los amigos que ya sabes lo que me gusta viajar en avión.
En Madrid, tengo un alma gemela en este sentido: Marcial Suárez. Pienso consolarme con él porque le pasa igual que a mí.
Así que, amigos, será hasta muy pronto. Dice Bernardo que te hará un adelanto de noticias a Luis en hoja aparte.

Un abrazo para los dos

Elsa

Saludos a Aída y Scheimberg. Recibimos en París una líneas de Scheimberg. Sí, vimos el románico catalán en Barcelona. Estos son mensajes y retrucos para los amigos de la calle Amberes.

(1) vuelo 131 de Aerolíneas

1966-03-08
Carta de Alberti a Seoane. 1966
Roma
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Alberti a Seoane. 1966 en 08/03/1966

Roma, 8 de marzo, 66

Mi querido Seoane:

Sé que tu escenografía es estupenda. Quiero conocerla inmediatamente. Mándame fotos. Ya que no puedo estar con vosotros esa noche. Me consolaré. Gracias, gracias, ¿Qué haces? Te he perdido la pista. ¿Vuelves por Europa? ¿Por qué no a Roma? ¿Nunca estuviste? Podrías exponer. Escríbeme. Conozco buenas salas.
¿Tuvo éxito mi obra? Se habrán metido conmigo, como era la costumbre. Aquí, no. Gracias de nuevo. Con grandes abrazos de los dos para Maruja y para ti.

Rafael

1966-03-14
Carta de Bal Gay a Paz Andrade. 1966
Madrid
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Bal Gay a Paz Andrade. 1966 en 14/03/1966

Madrid, 14 de marzo de 1966


Muy querido Valentín:

Una hija de Francisco Alfonso Burón –gran amigo y compañero mío en la Residencia de Estudiantes– se casó hace poco con el ingeniero industrial José Luís de Lara, que trabaja en ésa en una compañía holandesa, creo que pesquera. Se trata de una pareja encantadora que os gustaría conocer, y a ellos les vendrá muy bien conoceros a vosotros, pues, como nuevos en Vigo, no creo que tengan ahí muchas amistades. Por eso hoy les escribo para que se pongan en contacto con vosotros. Para nosotros será una gran satisfacción que hagáis amistad los cuatro, como esperamos fundadamente, dada la cordialidad que os caracteriza a unos y otros.
Ni Rosita ni yo olvidamos las horas gratísimas que hemos pasado con vosotros el último verano. ¿Cuándo os veremos? ¿Es que no venís nunca por aquí y tendremos que aguardar al verano próximo para echar una parrafada? Si venís, telefoneadnos en seguida. Nuestro número es el 259-21-06, pero no está a nuestro nombre en la Guía y por eso te lo doy aquí.
No tengo hasta ahora ninguna noticia de Cunqueiro, que cuando lo encontré yendo contigo me habló de una posible colaboración mía para el Faro. Si lo ves, dile que estoy esperando sus noticias.
Rosita os envía a los dos abrazos muy cariñosos, a los que habréis de sumar los de vuestro sincero amigo

Jesús Bal


Rosita me encarge que envíe también muchos besos para los dos perritos.


1966-05-22
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1966)
Ourense
Santiago de Compostela
Orixinal
1966-05-26
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1966)
Santiago de Compostela
Ourense
Orixinal
1966-06-13
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1966)
Ourense
Lugo
Orixinal
1966-07-01
Carta de Zegrí a Seoane. 1966
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Zegrí a Seoane. 1966 en 01/07/1966

Julio 1º de 1966

Amigo Seoane:

Estoy en vísperas de iniciar un corto viaje por Sudamérica. Estaré de paso en Bueno Aires por dos o tres días. Pienso llegar a B. A. el 18 de Julio y seguir luego a Chile.
Tendré mucho gusto de volver a conversar con Usted.

Cordialmente

Armando Zegrí

1966-08-02
Carta de Negri a Seoane. 1966
Bonn
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Negri a Seoane. 1966 en 02/08/1966

Bonn, 2 de agosto de 1966

Querido amigo:

Hace tiempo que no tengo noticias suyas. ¿Vendrá Ud. a Europa este año?
Ahora le mando una reproducción fotográfica de su cuadro. Dígame qué le parece.

Un cordial saludo para su señora y un abrazo para Ud. de su affmo

Tomás Alva Negri

Sr. Luis Seoane
Buenos Aires

1966-08-20
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1966
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1966 en 20/08/1966

20.8.66

Sr. Luis Seoane
BUENOS AIRES

Querido Luis:

Llegué mal peor que salí. Cama, etc. Y aún no he eliminado de todo los efectos de los antibióticos. Mucha gente como consecuencia de la época y el encuentro con los problemas esenciales me dejaron sin tiempo y más desorientado que de costumbre. Hoy al fin te pongo estas líneas.
Aquí, cuando llegué, tenían organizada una exposición de Maside. Te envié un catálogo. Se celebró una velada literaria en la que intervino Mon, Martínez Barbeito y yo. Yo me limité a hacer una crónica de la velada que se le había hecho en Bs. As. hace ocho años a raíz de su muerte y en la que había pronunciado una conferencia Dieste y en la que habías intervenido tú y Laxeiro. Leí, pues, parte de lo que aquella noche habíamos dicho. La muestra, que con buena intención provocó Antonio Baltar y ayudó Dieste, Mincho y Mon, no ha sido un ejemplo de organización. El ayuntamiento, por gestión del padre de Míguez les dio diez mil pesetas, y se realizó en una sala decorada con estilo mostrenco-románico-feudal que ha montado un tío pesado que se llama Lombera donde antes estuvo Boedo al final de la calle de San Andrés. Ahora está exponiendo Tomás Barros en la Asociación de Artistas cosas muy buenas y cosas muy malas. Este muchacho no anda bien. Su vieja manía persecutoria que una sociedad secreta histórica vendría dirigiendo contra los intelectuales a través de objetos-símbolo e individuos utilizados como agentes inconscientes empiezan a transcender a la vía pública en manifestaciones de matiz paranoico. En la exposición hay también signos de su estado psíquico, entre otros que ha puesto precios a los cuadros desde 500 pesetas que no le cubren el valor de los materiales empleados en ellos.
Los Dieste estuvieron dos días por aquí. Muy bien. Recuerdan a la Argentina con sus amigos con visible nostalgia. De Laxeiro, que está en Vigo, nada sé, ni alcancé a ver a Mariví. Al director de Vieiros, que yo tenía ganas de conocer personalmente parece ser que el mes pasado por las fiestas del Apóstol la policía lo agarró y lo devolvió a Méjico ¡un hombre que tanto ama a Galicia que le puedan hacer esta cosa tan desconsiderada en su propia tierra! Desde luego se nota que hay reacción contra Galicia pues hasta aquellos fragmentos del Evangelio en gallego que se venían publicando han dejado de salir en La Noche. Esto entre otras muchas cosas. A Alberto le iniciaron un proceso por lo del libro de Castelao. ¡Es el colmo! Claro que esto no creo que pueda prosperar. El éxodo del campo sigue y este está en un abandono sin precedentes. Se leen cosas en la prensa reaccionando contra esto. En el campo donde Galicia tenía guardado su historia podría estarse ubicando una punta de la confabulación para aventar los restos de lo genuinamente gallego, porque si sumas que la presión turística impersonal con su avalancha de plástico y cocacola lo va vulgarizando todo y pensando que en algún momento tendrá que acometerse lo del campo, no sería extraño que se trajesen técnicos agrícolas y braceros extranjeros para solucionar el problema. Como tú no vas a tardar en venir tendrás ocasión de ver las cosas con tus propios ojos. Celso Emilio al emigrar para Venezuela dijo unas palabras ejemplares: “Tenemos que aspirar a que Galicia además de ser una tierra para nacer y para morir sea también una tierra para vivir”.
Sargadelos: ando a vueltas con el anteproyecto con Albalat. La idea creo que va por buen camino y que te gustará. Estamos coordinando la idea de la planta según el arquitecto con la nuestra, es decir: con la función que ha de cumplir. Casi estamos de acuerdo. Una vez que tenga las líneas visuales del alzado las conocerás tú para que digas tu opinión. Estoy viendo que se va a ir mucho tiempo en todas estas cosas, pero ya a estas alturas interesa hacer una cosa muy bien hecha y que resulte verdaderamente ejemplar.
Por todas estas cosas es conveniente que tú me tengas al tanto de vuestras fechas de viaje y que desde Alemania o desde donde te encuentres nos enviéis vuestra dirección para comunicarnos.
Tu estudio sigue esperando por ti. Es una pena que tengamos un pueblo tan poco preparado para entender de arte o de otra cosa. Indudablemente la culpa no es de él, sino, como diría Dieste, de su clase dirigente rufianizada, adinerada y condecorada, que, naturalmente, tampoco puede valorar el arte. Pero tal circunstancia no debe de cambiar nuestro rumbo, especialmente el tuyo, de perfeccionar una determinada faceta del espíritu. Y yo por ahora junto con mi irrenunciable orgullo de emigrante puedo jactarme de admirar tu obra. Emigrante o presidiario son destinos buenos por vía de ser leal antes de renunciar a querer mirar para las cosas.
Mientras tanto miro con inquietud lo que sucede por la Argentina. Eso de la Universidad me da ganas de llorar.
Si se te ocurre no dejes de poner unas líneas diciendo lo que te parezca.

Un abrazo a Maruja y otro a ti de

[Díaz Pardo]

1966-09-12
Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1966
Guadalajara [nac. México]
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1966 en 12/09/1966

Guadalaxara, 12 Setembro 1966



Benquerido amigo:

Folgoume moito o ler o artigo de Rosa Arcimegas que che envío con esta, xa que gaba (como é xusto) as túas dotes de conferenciante e o teu labor a prol da nosa Terra e da súa cultura. Mándocho por se ti non o coñeces.
Seguimos polas terras da Nova Galicia, aturando as saudades que me teñen comesto. Co meu traballo de sempre e viaxando polo noroeste da República Mexicana. De vez en cando sópranme as musas e fago algún cativo poema. Fixen unha tradución do «Bateau Ivre» de Rimbaud. Sigo facendo algúns «apuntes» poéticos das miñas viaxes.
No nº 9 de Grial apareceu unha tradución do «Cimiterio Mariño», feito por Lorenzana. Apuntábase que era a a primeira feita en galego. Mais eu (que fixen outra pubricada en Bos Aires o 52) escribinlles para desfacelo erro. No nº 12 acusaron recibo da miña aclaración e prometeu pubricar a miña perífrasis.
¿Que hai de novo no pequeño mundo das nosas letras? ¿Cando ves por eiquí novamente? ¡Ogallá sexa axiña!
Moitos saúdos da miña xente para todos vosoutros. Lembranzas do Ramón Esturau a quen coñeciches nista. Unha forte aperta do teu amigo


Florencio Delgado Gurriarán


Francisco Mores (o da «Casa del Arte») vive agora no Carballiño, Mosquera 34.

1966-09-26
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1966)
Santiago de Compostela
Ourense
Orixinal
1966-09-26
Carta de Seoane a Dieste. 1966
Bos Aires
Rianxo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Dieste. 1966 en 26/09/1966

Buenos Aires, 26 de setiembre de 1966

Sr. D.
Rafael Dieste
Rianjo o La Coruña, no sé bien.

Querido amigo:

Te adjunto esta nota que salió ayer sobre tu último libro en La Prensa de Buenos Aires. No estoy de acuerdo con ella, pero te la envío lo mismo. Nosotros fuimos retrasando el viaje hasta ahora, que estamos próximos a emprenderlo, saldremos el día 10 del mes que viene hacia Méjico, donde estaremos unos días y luego Nueva York, otros siete días, para ir de allí a Alemania y de éste último país viajaremos a España, a Galicia, no sabemos exactamente cuando. Os informaremos desde alguna ciudad alemana. Renuncié a una exposición circulante mía organizada por Relaciones Culturales de la Argentina, en los Estados Unidos, te imaginarás por qué, creo que Díaz Pardo estaba en Buenos Aires cuando lo hice. Pertenezco a una generación de renunciantes. En Buenos Aires salió estos días una monografía sobre mi obra editada por Bonino de la que os enviaré un ejemplar por correo ordinario, quedó lo mejor posible dado su carácter popular y excluyendo la fidelidad de las reproducciones en color. Tambien un librito con la monografía que hizo Lorenzo Varela para el catálogo de Nueva York que no llegó a imprimirse. Tuvimos noticias recientes vuestras por Mireya y Antonio a quien vimos al día siguiente de llegar a Buenos Aires y algunas veces más. No sabemos nada de Espasandín, que nos mandó una carta conmovedora de Nueva York, anunciándonos su ida a Europa y prometiéndonos la nueva dirección donde fuesen a quedarse, probablemente Portugal. Quisiéramos encontrarnos con ellos, pero no sabemos cómo. De aquí no tenemos noticias que transmitir, debéis conocerlas todas por Díaz Pardo. Buenos Aires cambió bastante. Mayor cantidad de rascacielos, la Av. 9 de Julio está desconocida para vosotros, lo mismo que las otras avenidas céntricas, Santa Fe, Callao, Libertador, y el barrio Belgrano. Aumentaron considerablemente los teatros experimentales, las galerías de arte y el número de conciertos. Los cafés de Maipú y algunos de Florida se pueblan cada vez más de jóvenes barbudos y melenudos, pintores y poetas y de muchachas con minifalda, desgreñadas, y blusas “pop”, asimismo los quioscos de semanarios y de publicaciones inverosímiles. Una joven que acaba de visitarnos cambió en menos de un año tres veces de vocación, estudió pintura, Historia del Arte, nueva rama de la Facultad de Filosofía y Letras, abandonando la pintura y ahora se dedica a la política, abandonando la historia del arte. Todo se sucede y abandona en Buenos Aires con igual rapidez y en estos últimos tiempos. Bueno, recibid Carmen y tu un gran abrazo de Maruja y mío. Y hasta pronto:

[Seoane]

1966-09-26
Carta de Seoane a Azcoaga. 1966
Bos Aires
Madrid
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Azcoaga. 1966 en 26/09/1966


Buenos Aires, 26 de setiembre de 1966

Sr. D. Enrique Azcoaga
Madrid

Querido amigo:

Ahora te debo carta. Antes, perdóname, me la debías tu a mí, así como tambien el acuse de recibo de un álbum que te envié y que no sé si te llegó o no: Homenaje a Venecia, editado por Bonino. Es posible que alguna tuya o mía se haya extraviado, desaparecido por culpa de alguna de las huelgas de correos pasadas. No lo sé. Sospecho que de todas maneras no te habrán faltado noticias de Buenos Aires por todos los que viajan a esa y por tus corresponsales, los numerosos amigos que sostienen correspondencia contigo y que alguna vez me encuentro en la calle y me dicen, “acabo de recibir carta de Azcoaga”, o, “hoy le he escrito a Azcoaga”. Buenos Aires sin embargo no cambió demasiado desde tu marcha. Algunos nuevos edificios en las calles céntricas y en barrio Belgrano, más conciertos, más teatros experimentales y más galerías de arte con un desborde de “pops” y “ops”, todo en crisis, pero viviendo. Los cafés poblados de barbas juveniles, minifaldas y blusas “ops”, con joyas “pops” y muchas largas melenas de ambos sexos, descuidadas, cayendo sobre algunos hombros como en las estampas de nuestros tatarabuelos de la prehistoria, o como la de los viejos colonos que se establecieron en la frontera con el indio, o como las de éstos. El Café Moderno es el centro de toda esta rebeldía que sufrió ya los embates de las nuevas autoridades municipales, a quienes preocupan tanto los excesos capilares como las ideas, posiblemente escondidas bajo tanto pelo. Supongo, pues, que estarás enterado de todo. Nosotros saldremos para Europa el 10 del mes que viene, pasando antes por Méjico y Nueva York, en total 20 días, quizá, en las dos ciudades. Vamos a Alemania y seguramente en Enero o Febrero estaremos en España. Tengo programada una o dos exposiciones en Alemania y me gustaría hacer otras dos en Madrid y Barcelona. Ya veremos. Esta carta, pues, no tiene respuesta. Te escribiremos desde el primer lugar de Europa donde nos asentaremos más tiempo. Acabo de exponer, como siempre en Bonino, con bastante éxito y terminé algunos murales que hice en colaboración con Arranz. Sé que publicaste un nuevo libro que no ví hasta ahora en librerías, pero que algún amigo común recibió. Espero leerlo en España. Todo está un poco peor en otro aspecto. Recibid María y tú el gran abrazo de nosotros dos y hasta pronto:

[Seoane]

1966-09-26
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1966
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1966 en 26/09/1966

Buenos Aires, 26 de setembro de 1966

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido amigo:

Debí haberte escrito hace quince días, un mes, no sé cuando, contestando a tu carta. Pero toda esta temporada desde que tú te fuiste, aparte de la exposición que hice en Bonino, fue de tanto trabajo que me tuvo como drogado y aislado de todo para poder cumplir con todos los compromisos y marcharnos. Saldremos de Buenos Aires el 10 de octubre próximo. Apenas nos quedan quince días de Buenos Aires y aún tengo que hacer algunos dibujos que me encargaron y un pequeño texto sobre Bonnard para Códex, aparte la otras obligaciones de siempre. Iremos a Méjico primero donde estaremos diez días aproximadamente, luego a Nueva York a ver los tres Museos que me interesa conocer, una semana, y de ahí a Amsterdam y a Alemania. Desde cualquier de estos sitios te escribiré dándote noticias nuestras y tratando de conciliar con Mimina y contigo alguna vuelta por Francia e Italia. A finales de Noviembre se inaugura en París, en el Petit Palais, la gran exposición de Picasso que se organiza en homenaje a sus 85 años y que promete reunir 4.000 obras procedentes de todas partes del mundo. Creo que esta es un oportunidad única para conocer lo más completa posible la obra de Picasso. La exposición estará abierta unos tres meses, por lo menos hasta fines de enero. Podemos quizá coincidir en su transcurso. Recibí las noticias que me enviaste referidas a la fábrica de Sargadelos y a todo. Buenos Aires está lo mismo que cuando te fuiste, bastante peor en algún sentido, supongo que por Camilo debes tener frecuentes. Por aquí estuvo pronunciando conferencias C. José Cela, quedó muy bien en general. Las autoridades del C[entro] Gallego le invitaron a pronunciar una de ellas en su local y luego le ofrecieron un banquete sus autoridades. Por el Correo de Galicia, rodeándole a la hora de comer. Valenzuela se marchó estos días, yo no lo vi y prefirió despedirse de nosotros por teléfono. Él sabrá por qué Baltar está ya en Buenos Aires. Viene muy descontento aunque yo personalmente no creo que haya ganado nada con este cambio de última hora, pues es posible que encuentre aquí recién estrenado lo que pretendió dejar ahí. Todo resulta muy difícil y confuso. Me gustaría mucho recibir carta tuya antes del 10 del mes que viene, si no, ya nos pondremos de acuerdo enviándote alguna dirección a algún sitio a donde vamos para recibir tus cartas. Mientras tanto recibid Mimina y tú el fuerte abrazo de Maruja y mío:

Seoane

1966-09-29
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1966)
Trasalba
Santiago de Compostela
Orixinal
1966-11-09
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1966
Europa
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1966 en 09/11/1966

9.11.66

Sr. Don Luis Seoane
EUROPA

Querido Luis:

Hacia Europa mando esta carta para ver si te encuentra en alguna parte. Yo se la envío a Mimina y si acaso vosotros escribís al Castro ella os la puede enviar. Andamos perdidos desde hace un tiempo. Por mi parte ando más perdido que nunca. Tuve que venirme a la asamblea de Celtia. Villamarín se quedó por Galicia con sus asuntos consecuentes del fallecimiento de los suyos. No le parecía bien que ni él ni yo estuviésemos en esta asamblea en la que por otra parte se renovaba el directorio. Y, obediente, aquí me vine contra todos los proyectos que tenía. Bueno... Nada. No fue nunca mejor mi suerte.
Lo del Centro ya sabes como quedó. Los 144 votos que llevaron al rufián Mourente a la presidencia se los facilitó el traidorzuelo de Estévez falsificando telegramas de Villamarín con órdenes, y otras argucias más nefastas aún como el denunciar de comunistas a sus contrarios, y en estos momentos. El día de la votación Ángel Fdez. me dijo que tenía una carta tuya con la renuncia en la emergencia. Está bien. Eso es digno. Me pregunto si Vilanova en la entrega oficial de su libro sabrá tener la misma dignidad. Los ánimos están alporizados. Tengo la esperanza de que el Mourente no podrá hacer ninguna de sus marranerías. Te informaré.
El 29 la asamblea; el 30 lo del Centro y al 1º estaba en cama con una ensalada de gripe –anginas– todo de la que estoy saliendo. Al país lo encontré muy mal desde el punto de vista del comercio. A los amigos no he podido verlos. Pude “oler” el aroma que quedó de tu exposición. La Argentina sin los Seoane no vale nada. De momento estoy sin proyectos. ¿Volveré en marzo al Castro? ¿Me quedaré hasta más adelante y mandaré venir a Mimina? No sé. Estoy hasta la coronilla de tantos viajes. Tarde o temprano habrá que decidirse por el Castro o por Magdalena. Feliz de ti y de Maruxa que vais a ver tantas cosas buenas por ahí. Entre nuestros proyectos estaba el coincidir con vosotros en París y ver esa exposición de Picasso. Ahora tendré que conformarme con la verde pampa, los mosquitos y los mourentes.
El proyecto de Sargadelos quedó sin terminar. El arquitecto es bueno pero una calamidad. Cuando tú llegues a Galicia llegarás a tiempo de darle tu opinión a Albalat. Más o menos el proyecto está concebido, pero falta su desarrollo y solución técnica.
Al pasar por Madrid para venirme estuve con el agente de patentes y solicité protección para la utilización comercial del nombre “Laboratorio de Formas” y para una marca anexa que te envío aparte. La marca no es definitiva (ya tú harás la que quieras). Se trataba de hacer una para acompañar al nombre, y este no lleva la palabra Galicia para evitar impedimentos por alegación de localizaciones geográficas. Me pareció oportuno hacer esto, pues no vaya a ser que alguien intente pisar la idea. De momento todo fue hecho a mi nombre, pero más adelante habrá que pensar en formar una pequeña Sociedad para evitar que este nombre pueda figurar como el de una sociedad, aún cuando su utilización comercial queda ya protegida.
Estoy deseando saber de vosotros. Figuraos como deseo vuestros éxitos y vuestra felicidad. Conmigo o sin migo sabéis que en el Castro está vuestra casa y sobre todo el hermoso estudio de Luis.

Un abrazo muy fuerte para entreambos con la nostalgia mortal de dos emigrantes

[Díaz Pardo]

1966-11-23
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1966)
Ourense
Santiago de Compostela
Orixinal
1966-11-27
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1966)
Santiago de Compostela
Ourense
Orixinal
1966-12-05
Carta de Rotemberg a Luís e Maruxa Seoane. 1966
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Rotemberg a Luís e Maruxa Seoane. 1966 en 05/12/1966


Buenos Aires, 5/12/66

Queridos Maruja y Luis:

Volver a repetir que vuestra ausencia se percibe y duele en Buenos Aires, sería redundancia. Pocas veces tienen el privilegio de marcar, como con un punzón, su “no estar” que es, al fin de cuentas, una de las formas de estar presente en las conversaciones, el cariño y la nostalgia de los que quedan.
Seré breve: Prácticamente, está resuelta nuestra permanencia en Israel. Lo único que Uds. tienen que elegir es la fecha de la travesía (ida y vuelta) que se hará en los barcos Zim, línea israelí. Deben calcular una permanencia aproximada de una semana. A continuación, les señalo las fechas de retorno y de ida a Israel (viceversa):
De Nápoles a Haifa de Haifa a Nápoles
25/12 5/1
12/1 18/1 (A Génova)
25/1 30/1 a Nápoles
6/2 10/2
20/2 a Nápoles
27/2 5/3 Génova
11/3 17/3 Nápoles
Les ruego que rápidamente me contesten que fecha han elegido, pues en función de ello habrá que comunicarse con Israel para arreglar el problema de la estadía, pues como les he señalado, el del transporte está resuelto para ambos.
Espero que el viaje sea tan intenso y pleno de contenido como Uds. lo proyectaban. Supe, a través de Rafael que México y EE.UU. fueron generosos con Uds.

Muchos cariños de Dina y reciban un fuerte abrazo de

Abrasha

P.D. Escriban a
Jorge Abraham ROTENBERG
URUGUAY 16 of 92
BUENOS AIRES
Otra: se me descompuso la máquina de escribir y recurrí a los jeroglíficos.

1966-12-22
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1966)
Fingoi
Ourense
Orixinal
1966-12-24
Carta de Frontini a Luís e Maruxa Seoane. 1966
Nova York
Bos Aires
Madrid
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Frontini a Luís e Maruxa Seoane. 1966 en 24/12/1966

DR. NORBERTO A. FRONTINI / ABOGADO / Buenos Aires, / LAVALLE 1312, 5º A / TELÉFONO 40-7512.

Diciembre, 24 de 1966

Sr. Luis Seoane y Maruja Seoane
Madrid

Queridos Luis y Maruja:

Les escribo desde mi Estudio, en el cubo de una ciudad silenciosa. Al parecer, todo el mundo está en sus casas volviendo a la tradición cuyo futuro parece deteriorado. Las familias, ¿dónde están las familias verdaderas? El hecho de que esté aquí solo es una prueba personal que podría universalizarse. Un hijo está donde ustedes saben. Como el procurador fiscal pidió licencia para no acusar o sostener el recurso de apelación en la Alzada, la Cámara designó a un cofiscal de la lista de abogados del foro tucumano. Naturalmente, el nuevo fiscal ad hoc necesitará mucho tiempo para enterarse de cómo son los vericuetos del expediente, mientras tanto los muchados, el hijo, deberá permanecer un mes, dos o tres meses más. El otro hijo, con sus dos criaturas, estará con los otros abuelos. Otra compostura que me es incompatible. Y la hija estará con su suegro o suegros. Y todo el mundo, de este modo, está y no está aunque quiera estar junto. Habría que volver a creer en dios con y sin mayúscula. O volver, como solía decirme aquel gran castellano Ángel del Río, volver a la idea de pecado. La idea de pecado me encanta como revelación del poder creador del ser humano. Todo cambio es pecado visto desde la normalización pretérita. Pero, ¿de qué les estoy hablando? De mí, por lo visto. Pero yo quería decirles que recibí con alegría la carta que Luis me envió desde París. Los envidio por haber visto esa exposición múltiple de Picasso. Una larga vida creadora, una ráfaga espermática en el nivel de la invención y del mundo. Nuestros nietos se acostumbrarán a ver sin asombro epidérmico. A ver con naturalidad. Y les pasará seguramente lo que (a) mí cuando he vuelto a ver a Goya. Se le ven las entrañas del genio. Y es ahí donde se advierte que los medios de que se vale el hombre para expresar su ser profundo son infinitamente variados y múltiples, desde la palabra, siempre insuficiente, hasta la música tan cerca de las excelencias que el hombre ha atribuido a la divinidad por él creada. Me gustó eso de “soldado raso de la pintura”. Que es como decir, estado de inocencia. Cuando lo leí, me acordé de Castelao, cuando en Santiago de Galicia, en la Universidad dijo aquello de que “hoy llamamos genialidad a lo que antes llamábamos inocencia”. Lo comprendí, o creí comprenderlo por primera vez. Lo había repetido miles de veces con intuición pretenciosa, pero sin advertir la similitud del sentido de ambas palabras. En ambos casos, con ambas palabras, me parece que se define el nivel de la levadura auténticamente creadora. El genio es la inocencia haciéndose conocimiento verdadero. O lo que es lo mismo: de la inocencia al conocimiento. De la nada a la creación. La nada y el ser? Bueno, ya próxima la media noche, les deseo buenas fiestas. Pero más, que se te hagan fruto verdadero, a ti Luis, esas tremendas, temblorosas ganas de pintar. Vaya monstruo simpático! Estará por ahí de aquí a pocos días Clarita, la esposa del Dr. Reati, con una sobrina. Le di tus señas para que pudiese ella conversar contigo. O mejor: para que te oyera. Le advertí que estarías trabajando. Pero podrías darle algunas indicaciones para París, pues seguirá para la ciudad picassiana. Ah, los recuerdos del [escrito na marxe esquerda:] Berlín de 1932/33. Hofer, Haeckel. Guardo las imágenes en la memoria. Nolde, Rene Sintenis. Los tiempos pasados entristecen si el presente está detenido. El tuyo es una vibración enternecedora. Bueno: falleció el hijo de Falcini. Qué se le puede decir a los sobrevivientes? Cada cual está solo con sus dolores, con su dolor. No sé a donde iré de vacaciones. He tenido tanto que hacer, o tanto aturdimiento, que no he dispuesto de tiempo para pensar en ello. Grandes abrazos para ti y Maruja y vuelve a escribir una de tus estupendas cartas.

Norberto

1966-12-26
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1966
Roma
Magdalena (Arxentina)
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1966 en 26/12/1966

Roma 26-Xll-66

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Magdalena

Mi querido amigo:

Estoy en Roma desde hace unos días y desde Méjico al menos siempre me propuse escribirte sin en que ningún momento, por una u otra razón, lo hubiese hecho. No sé en donde, en Nueva York o en Alemania, nos enteramos por una carta de Mimina de que estabas en Magdalena y lo sentimos mucho porque este viaje que hicimos Maruja y yo proyectábamos hacerlo con vosotros dos en la parte europea. Ahora mañana o pasado marcho a Madrid. No sé el tiempo que estaremos en España. Estoy muy cansado y sin ti, sin las discusiones diarias a que me sometías, creo que España no es lo mismo. En Méjico estuve con Luis Soto e hice algunos proyectos con él referidos a Galicia. Escríbele. Méjico es un desastre en el terreno político referido a Galicia y todo se le debe a Prada y compañía. En París estuve con Martínez y con Alvajar. El primero parece estar muy contento con el porvenir de Ruedo Ibérico. Estuve alrededor de una hora con él. Te escribiré con más tiempo sobre todas estas cuestiones o hablaré personalmente contigo de ellas si regresas a España en el próximo mes. ¿Para qué quieres que me ocupe de Sargadelos si tú piensas quedarte residiendo en Magdalena? A mí me interesa este asunto en la medida que tú estés comprometido con él, si no.... creo que renuncio a Galicia. He luchado como pude por ella desde estudiante, hace casi cuarenta años y no puedo más. No se puede luchar con molinos de viento. No hay Quijote que resista la realidad. Y la realidad es que un país cuya dirección está en manos de los Barrié de la Maza en el caso peor y de los Fernández o los de “Pescanova” en el mejor, solo noto por la mediocridad con ideas trasnochadas y con un pueblo desgraciado e indiferente incapaz de iniciativas. En este viaje he visto todo lo que pierde de hacer Galicia por la mezquindad de sus hijos afortunados. Por mi parte renuncio a todo. Allí la dirige Barrié de la Maza, un mentecato afortunado de La Coruña y en Buenos Aires capital de la emigración gallega un sujeto como Mourente por la traición, no sólo de Estévez, sino del mismo Villamarín. No sé puede juzgar al margen de unas elecciones del Centro Gallego ponga a candidato una persona que no es......, como quedó. Escríbeme pronto el jueves o viernes a Madrid. Al domicilio de la hermana de Maruja, a mi nombre. Es Avenida Ibáñez de Ibero nº 1-2 –Madrid 3. Escribe con todo cuidado. Más tarde te mandaré la nueva dirección si consigo departamento. Creo que estaré poco tiempo en España. Expongo en Alemania, En Bonn el día 12 de enero.

Un gran abrazo para Camilo y para ti. Saludos a todos los amigos:

Seoane y Maruja

1966-12-29
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1966)
Trasalba
Lugo
Orixinal
1967-01-05
Carta de Seoane a Dieste e Muñoz Manzano. 1967
Madrid
Rianxo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Dieste e Muñoz Manzano. 1967 en 05/01/1967


Madrid, 5 de Enero de 1967

Sres. Carmen y Rafael Dieste
Rianxo

Queridos Carmen y Rafael:

Recibimos la carta que nos enviásteis hace dos o tres días. Llegamos a Madrid el día 30 y estamos instalados por algún tiempo en un pequeño departamento del Paseo del Dr. Esquerdo 75, 3º decha., el teléfono es 2735414. Hasta ahora no hemos visto más gente que la de la familia, las hermanas de Maruja y a Lala y Laxeiro. Lala creo que nos dijo que llegó el 28 y trata de reconocer su ciudad. Anduvimos por muchas ciudades y nos sentimos cansados como pocas veces en nuestra vida. Para vosotros os adelantamos el recuerdo cariñoso de León Felipe, con quien estuvimos en Méjico. Muy lúcido, conservando una memoria espléndida y recordando los comentarios de Rafael a un ensayo de su traducción, o recreación, lo que fuese, de Shakespeare, creo que en el Teatro de Bellas Artes. De todo esto y de otras muchas gentes amigas y cuestiones hablaremos pronto con calma si venís a Madrid, como dice Rafael en su nota, a finales de este mes. Nosotros estamos deseando veros. De Buenos Aires nada podemos deciros que escrito ahora mismo no resulte lejano. Unicamente que debo carta a todos los amigos. Ahora en estos primeros días madrileños trataré de escribir a los más que pueda.
Esto es todo ahora. Os esperamos. Nos gustaría veros aquí antes que en Galicia y si venís, os agradeceríamos que nos anunciáseis la llegada para modificar cualquier plan de viaje a Salamanca o Barcelona y estar con vosotros.

Un abrazo de Maruja y mío para los dos. Saludos a los amigos comunes. De Mimina recibimos una carta preciosa que Maruja o yo contestaremos estos días.

[Seoane]

1967-01-05
Carta de Seoane a Paz Andrade. 1967
Madrid
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Paz Andrade. 1967 en 05/01/1967


Madrid, 5 de enero de 1967

Sr. D. Valentín Paz Andrade
Vigo

Mi querido amigo:

Estoy en Madrid desde hace tres días viviendo en un pequeño departamento en el Paseo del Dr. Esquerdo 75, 3º, derecha, el teléfono es 273,54,14. No voy a Galicia por ahora pero te ruego que cuando vengas a Madrid no dejes de llamarme para estar algún momento juntos.

Un gran abrazo de Maruja y mío para Pilar y para ti deseándoos un feliz año de 1967:

[Seoane]

1967-01-05
Carta de Seoane a García Sabell. 1967
Madrid
Santiago de Compostela
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a García Sabell. 1967 en 05/01/1967




Madrid, 5 de enero de 1967

Sr. D. Domingo García Sabell
Santiago

Mi querido amigo:

Llegué a Madrid hace tres días, cansado después de un largo viaje por muchas ciudades. Aquí nos quedamos por unos meses, dos o tres antes de ir a Galicia. Alquilamos un pequeño departamento en Paseo del Dr. Esquerdo 75, 3º, derecha, el teléfono es 273,54,14. Si vienes a Madrid te ruego me llames. Tengo muchas ganas de verte y hablar contigo. Aún no vi a nadie. Recorro Madrid.
Un gran abrazo de Maruja y mío para Elena y para tí. Saludos a los amigos.

1967-01-05
Carta de Seoane a Piñeiro. 1967
Madrid
Santiago de Compostela
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Piñeiro. 1967 en 05/01/1967





Madrid, 5 de Enero de 1967

Sr. D. Ramón Piñeiro
Santiago

Mi querido amigo:

Dos líneas de prisa. Llegué a Madrid hace tres días y alquilé un pequeño departamento en Paseo del Dr. Esquerdo 75, 3º, derecha., teléfono 273,54,14. Me gustaría verte si vienes a Madrid en los próximos meses. No iré a Galicia hasta Abril o Mayo.
Un gran abrazo para Isabel y para tí de Maruja y mío deseándoos un feliz año de 1967:

1967-01-05
Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1967
Nova York
Madrid
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1967 en 05/01/1967

Madrid, 5 de Enero de 1967

Sr. D. Francisco F. Del Riego
Vigo

Mi querido amigo:
Estamos desde hace tres días en Madrid instalados por unos meses, pocos, en Paseo del Dr. Esquerdo 75, 3º, derecha, Teléfono: 273,54,14. Iré a Galicia posiblemente en Abril o Mayo, no sé aún cuando, a lo mejor antes. Tengo muchas ganas de verte y lo mismo a los amigos comunes y de hablar largamente. Mientras tanto si vienes a Madrid no dejes de llamarme. Te ruego les des mi dirección de aquí a Xohan Ledo a quien quiero saludes de mi parte y a los amigos que tu consideres. Le escribo a Piñeiro.
Un abrazo para Evelina y para tí de Maruja y de:
Seoane

1967-01-06
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1967
Magdalena (Arxentina)
Madrid
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1967 en 06/01/1967

Magdalena, 6.1.67

Sr. Don Luis Seoane
Madrid

Querido Luis:

Recibo tu carta de Roma. ¡Quién como vosotros paseándoos por la vieja Europa impunemente! Supe de vuestro paso por París. Martínez me escribió encantado de ti. También de México de donde Soto reclama tu dirección (que no le enviaré –hazlo tú) pues que quedaste de escribirle y...
Esta falta de correspondencia tuya con los amigos de aquí me acosa en cuanto llego a Bs. As. Nadie se explica cómo no escribes, cómo no contestas. Pobrecitos. No saben de tu hermosa mesa de c/ Montevideo (3 metros por 1 y ½) donde vas depositando amorosamente y por completo orden de llegada las cartas de los amigos, las cuales Maruja procura limpiar y cuidar esmeradamente de los ataques de la polilla, cartas que vas contestando por riguroso orden de rebosamiento... Tus amigos no saben el problema que tienes tú en los viajes privado de esa mesa lo que te obliga a enviar las cartas de los amigos al cesto de los papeles.
Entre las cosas que tus amigos se encontraban privados de comunicarte era la noticia de una beca que te concedía el Gobierno de Israel para que lo visitases.
Es una tentación que estés en España privado de las discusiones a que diariamente te someto. Para que no te falte ese entretenimiento voy a hacer todo lo posible por estar, lo más tardar, dentro del mes que viene a vuestro lado. Además yo estoy francamente cansado de esto y de las originalidades de N[úñez] Búa. ¡Ay! Así que de cualquier forma voy a intentar sacudirme o ir sacudiéndome esta responsabilidad. Por cierto Otilia con su hija Tilita, el marido y las dos niñas de esta, viajan a fines de este mes y permanecerán por ahí un mes.
No estoy de acuerdo con tu apreciación sobre el papel de Villamarín en las elecciones del Centro. Llegué a tiempo de intervenir y traía las palabras de Villamarín claras. El grupo Prado que, ya no había pedido apoyo a Villamarín, como era lo lógico que hiciese, titubeó lo suficiente en aceptar la publicación de mi declaración porque “no necesitaban el apoyo de Villamarín para triunfar” (palabras que me transmitió N[úñez] Búa). Al fin pudo publicarse una solicitada en Clarín (Mimina te la enseñará) y simultáneamente se recibió un telegrama de Villamarín apoyando decididamente el triunfo de la agrupación Galicia. Mi opinión es otra: son los personalismos mostrencos de nuestros amigos los que facilitaron e triunfo al Ramou. Cuando la personalidad y el amor propio de los individuos no sirve para construir se convierte entonces en una actitud de lo más vulgar y mostrenca que aburre y cansa, porque ese “porque sí” y “porque yo” lo estamos oyendo continuamente en toda cuanta rana y cuanto sapo pueblan todos los charcos.
El número de junio de la revista catalana de poesía libre La trinchera trae un magnífico trabajo sobre la poesía gallega en América muy positivo a ti (que te lo busque Patiño). Le hice una reseña en Correo Gallego.
El 31 lo pasamos con Lorenzo. Os recordamos, ¿cómo no? Las dificultades en este país aumentan de día en día y no se ve salida alguna. Yo al menos no la veo. Lala salió para Madrid el 27. Baltar está en Montevideo acompañando a Enrique Dieste que está grave. Antonio está espiritualmente vencido. Vilanova entero contra Mourente. No hay más novedades.

[Díaz Pardo]

1967-01-13
Carta de García Sabell a Seoane. 1967
Nova York
Santiago de Compostela
Madrid
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de García Sabell a Seoane. 1967 en 13/01/1967

DR. DOMINGO GARCÍA-SABELL/C/ DR. TEIJEIRO, 11/ TELÉFONO 581330/SANTIAGO


13-xaneiro-1967
Sr. D.
Luis Seoane
MADRID

Querido Luis:

Non sabes cánto me alegro de que te atopes en Madrid. Iso supón que non tardaremos en verte eiquí, en Galicia. Tamén eu teño vivos desexos de falar contigo.
Tomo nota da túa direición e do teu teléfono. Si algún día vou por Madrid xa che avisarei.
Grandes abrazos de Elena e meus pra Maruja e pra tí. Teu sempre amigo certo e rendido ademirador,


Domingo

[Escrito a man]

As monografías de Lorenzo Varela e de Mújica e Whitelow son espléndidas. Craro que tí mereces iso e moito máis.

1967-01-18
Carta de Rotemberg a Luís e Maruxa Seoane. 1967
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Rotemberg a Luís e Maruxa Seoane. 1967 en 18/01/1967


Buenos Aires, 18/1/67

Queridos Maruja y Luis:

Hemos recibido vuestra carta desde París y con pena nos enteramos que resolvieron desistir del viaje a Israel. En cierto sentido, la actitud es comprensible: llega un momento en que la capacidad de recibir emociones queda totalmente agotada y lo que podría ser placentero se transforma en insoportable martirio. Supongo que no será la última oportunidad perdida: creo que el año próximo, si no se modifica substancialmente la actual coyuntura, o no hay un cambio de hombres en los puestos directivos, podrá extenderse nuevamente la invitación y ya más calmos, conocerán Israel.
Aunque Luis, que siempre está dispuesto a darse y a crear, no halla la hora de volver a Buenos Aires y encontrarse con los amigos, debería, a mi entender, imaginarse que este momento es mucho más propicio y plácido en Madrid que aquí, donde todo el mundo se ha desbandado y los que quedan ya están agotados que apenas tienen fuerza de verse.
A principios de febrero partiremos para Villa Gessell con los niños: nos espera una buena temporada de descanso después de un año agotador e insatisfecho. Dina está preparando un hermoso plan para el invierno próximo: con un músico amigo está creando canciones en base a poemas argentinos. Ya han nacido varios lo suficientemente buenos como para sentirse contentos. Por mi parte carente de un campo auténticamente creador, sigo trabajando en la búsqueda de lo inasible, dándome continuos golpes en la oscuridad, manotazos que no me permiten atrapar más que aire. La distancia entre lo proyectado y la realidad cotidiana se torna a menudo abrumadora para aquel que, como yo, necesita expresarse e ignora cómo. Disfruto de lo que crean los demás, pero mi propio aporte es insignificante: apenas un compañero que entiende, un interlocutor que sólo escucha.
Por esa razón, siempre he admirado, con una inmensa dosis de amor, a los que, como Luis, crean y aportan: a los que sienten que en primero y exclusivo término les corroe la necesidad de inventar y recrear mundos y formas; a los que se sienten abrumados de sólo recibir y necesitan huir para refugiarse en su cuarto frente al lienzo para comenzar a construir de nuevo.
Queridos míos: Ignoro quién, cuales serán vuestros planes de permanencia en Europa y no sé cómo se van a concretar los nuestros. Lo único que sé con certeza es que anhelamos, Dina y yo, el momento de vernos nuevamente con Uds. para continuar ese hermoso diálogo que comenzamos hace poco tiempo, por mucho tiempo.

Cariños, Dina y

Abrasha

1967-01-20
Carta de Lifschitz a Seoane. 1967
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Lifschitz a Seoane. 1967 en 20/01/1967

Bs. As. 20/I/1967

Queridos Maruja y Luis:

La verdad es que nos estamos portando bastante mal con Uds. porque, como ven, hace ya mucho que recibimos su carta de París, pero con esto de los viajes a Pta. del Este y vuelta, programamos escribir desde Bs. As., cuando estamos en Punta y desde esta cuando estamos en Bs. As. Aquí he recibido con gran alegría la reproducción del Mural de Luis que los Petracca han utilizado en sus tarjetas de fin de año y que acompaño; Luis si le interesan algunas más hágamelo decir que yo le procuraré algunas. También le remito por cuerda separada un ejemplar de Argentina en el Arte, número dedicado a los Murales, en el cual se reproducen 2 murales de Luis. El Mural de Pampa ha quedado muy bien, aunque lamentablemente el ángulo superior izquierdo está algo tapado por una viga existente. Con Emma hemos tenido una experiencia que nos permite estar seguros que los cuadros de Luis nos gustan por lo que realmente son y no por el afecto que tenemos por Uds.; hace algo más de un mes, íbamos caminando por Florida y viendo en las vidrieras de Harrods los cuadros que ilustraban tangos, y rechazando, sino todos, la mayoría, cuando Emma dijo: “mirá este, tiene algo más que el exterior, me gusta”. No me acuerdo ahora: cuantos balcones y ninguna flor1 (sic)
Además tengo el agrado de anunciaros que somos ahora poseedores del cuadro de Luis Repollos Violetas (el nombre es mío para identificarlo). Ahora la noticia bomba: dentro de 2 horas voy a pagar la cuota inicial de nuestros pasajes a Europa, que creo será alrededor del 1º de Julio, dada la época y el calor, creo que iremos a los países nórdicos exclusivamente, aunque buscaremos la forma de hacer una corrida para verlos a Uds., dependiendo esto fundamentalmente de donde estén Uds. para entonces, ya que estaremos por allá –solamente 35 días–. De la situación política ya supongo que tendrán noticias por los amigos y no vale la pena hablar, ya que las noticias son malas y la pretendida tendencia hacia la democratización de Onganía, con su re[e]structuración de Gabinete [h]a traído al mismo a gente del grupo Ateneo Argentino de neta inspiración de Amodeo –de quien se está empezando a hablar (aún muy suavemente) como del posible candidato a Presidente, en una salida con elecciones en el futuro. En fin, esta carta parece el famoso soneto y ya me ha salido. Con un gran abrazo y hasta muy pronto. Esperamos noticias más amplias de la Exposición Picasso y estamos programando el viaje a México que haremos juntos (especialmente ante el entusiasmo que está demostrando Luis por viajar).

Nuevamente y con muchos saludos a Díaz Pardo y familia.

Rafael

[Escrito por Emma Lifschitz:] Queridos Luis y Maruja: en verdad, los extrañamos a los dos y bastante...
Noemi ya fue de viaje: 1º a EE.UU. y luego Europa. Le di vuestra dirección. En P. Este se inauguró una bienal de artesanía Americana. El 1º premio en cerámica fue justamente a algo que no era artesanía, sino un torso. No quiero demorar esta carta ya de por si bastante demorada. Les escribiré próximamente con más amplitud. Un fuerte abrazo

Emma

1967-01-30
Carta de Cherniavsky a Luís e Maruxa Seoane. 1967
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Cherniavsky a Luís e Maruxa Seoane. 1967 en 30/01/1967

CONSUL ARGENTINA / DE AUDITORIA Y MANDATOS.

30/1/67

Estimados amigos Maruja y Luis:

Recibimos casi como regalo de fin de año vuestra carta fechada en París además justo en un momento en que, aparte de tratar de localizar vuestra probable dirección a través de Abrasha, que pensamos la tendría en razón de haber estado vinculado al itinerario, estábamos rumiando nuestro descontento de amigos y calmándonos junto a otros comunes amigos que gracias a Dios para ustedes también rumiaban lo que evidentemente impedía que nadie maldiciese a nadie por haber recibido ya carta y en esta agitación casi sin ningún punto ni coma... llegó.
La tormenta pasó, vino casi un calma chicha para dar paso a una furia de llamadas telefónicas de gente que quería hablar –todas ellas al mismo tiempo– para decirle al amigo que había recibido carta de Luis y Maruja... y quedamos todos, egoístas al fin, desinflados y pequeños, todos los amigos habían recibido carta, no existía ningún privilegiado.
Apenas sí en la reunión de los Scheimberg al despedir a la Flia. Torrallardona alguno podía interrumpir al lector de una de vuestras cartas para intercalar alguna otra pequeña nota de la carta propia, interrupción casi siempre que había de hacerla en los momentos en el lector era corregido por una señora, cuyo nombre ahora no recuerdo, quien no perdonaba al mismo la más leve falla, ya que a fuerza de haberla leído ella misma tantas veces la sabía perfectamente de memoria. Vino enero y mil cosas de la importancia de la cabeza de un alfiler, que de todos modos impide que uno se la clave, hizo demorar esta respuesta.
Recuerdo mi primer viaje a París, ciudad a la que no amo, pero gozo tranquilamente, viaje que hice cuando era pichón, mentalmente hablando, y al regreso un amigo checoslovaco diplomático violinista, juerguista me pedía distinta información sobre París, en ese momento hasta que cansado de no recibir realmente ningún informe, muy certero me dijo: “usted no estuvo en París, paso por París”.
Pienso que si Julia y yo pudiéramos ir a España en este momento evidentemente luego también podríamos decir sobre nuestros anteriores 15 o 20 días por España... Habíamos pasado por España.
A página y media de escritura a máquina, con el marginador colocado, el espaciado debidamente regulado, no consigo ni acercarme a la magistral simetría de Luis escribiendo manuscrito... Usted rencarnó el alma de algún copista? Y porque Maruja puede transmitir exactamente esa mezcla de fogosidad y dulzura en justo media página y yo empecé a terminar la segunda sin poder comenzar a decirles que vacíos nos sentimos desde que se fueron.
Hace unos días en una manifestación tucumana, la policía mataba un manifestante y el gremio decidía como símbolo de la situación establecer en pleno bosque Independencia (nuestro Palermo) una olla popular, los veraneantes perdieron ayer 35 millones de pesos en los casinos marplatenses, habiendo jugado 135 millones, los boletos ferroviarios aumentaron 70%, pero ahí mismo en Mar del Plata toda la agresividad de la masa aparece como neurosis y la policía con bastones, gases y perros debe separar en pleno centro millares de manifestantes trabados en lucha en pro y contra de los melenudos, quienes cuando son cazados son rapados (por los manifestantes).
El aprendiz de titiretero sigue haciendo macanas, toda la prensa se hace eco: El valle del Río Negro recibirá 30.000 braceros tucumanos para la cosecha. El ejército gentil decide colaborar y con la aeronáutica tiende un puente aéreo. Llega el segundo avión de los inscriptos en colas de a 20 en fondo durante días y días en todo Tucumán. Y el Gobernador de Río Negro avisa que no le manden más que con unos mil alcanzan... Desmiente el gobernador de Tucumán que dice haber hablado telefónicamente con el de Río Negro... Quedan, en este momento, según los diarios porteños unos 150 tucumanos en Río Negro que no consiguen trabajo y piden la ayuda popular para poder pagarse el viaje de regreso.
Es insoportable el calor. Julia y los chicos se refrescan a veces en una playita a 5 cuadras de casa. Arrancamos por tercera vez del ciruelo del jardín unas frutas rojas que ni un Seoane podría pintar, claro eran muy rojas.
Competencia, libertad de precios y autonomía de las empresas, parece un titular del Wall Street Journal, ningún diario de derecha lo destacó y ninguno de izquierda lo publicó porque esto no pasó en EE.UU., sino fue la decisión del Partido Comunista Checoslovaco que aceptó la reforma propuesta por un teórico de sus propias filas. Apenas si lo descubrí entre perdidas indestacables noticias de un semanario. Y esto para aquellos que conocemos Checoslovaquia, sabemos que significa: más comunista, más inteligente, más vital.
Me siento un charlatán hablando sólo yo todo este rato, porque no me contestan.

[Manuscrito:] Cariños

Isidoro

[Manuscrito na marxe esquerda:] Por correo separado Julia les contesta pero aquí van, por si esta llega primero, sus mejores deseos y un gran abrazo.

1967-02-02
Carta de Seoane a Payró. 1967
Madrid
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Payró. 1967 en 02/02/1967


Madrid, 2 de febrero de 1967

Sr. Julio E. Payró
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Hace semanas, o meses, ya no sé, que debí haberle escrito. En Bonn, con Nélida y Tomás Negri una noche en la que les hemos recordado, decidimos escribir una carta colectiva que no llegamos en ningún momento a redactar, pues la dejamos para mañana, un mañana como ocurre en estas decisiones con todos los mañanas, que no llegó. Sin embargo les tuvimos siempre presentes. Ahora estamos en Madrid instalados en un pequeño departamento que alquilamos por unos meses quizás hasta Julio o Agosto, y desde aquí haremos algunas correrías a ciudades castellanas antes de ir a Asturias y Galicia, a donde iremos a comienzos de la primavera, cuando sean menos constantes las lluvias. Es inútil tratar de describir en una carta todo lo que vimos desde que salimos de Buenos Aires y nos gustó. Méjico en primer término, la gloria de su barroco, la riqueza de tanto ornamento en oro componiendo algunos de los altares más bellos del mundo. La piedra trabajada elevándose entre plantas y árboles tropicales, o que a nosotros nos lo parecieron, en paisajes por kilómetros semejantes a los de Castilla por el color. La arquitectura, lo que queda de ella, y la escultura precolonial. Y luego el pueblo. Un pueblo de complicados y agresivos mestizos, atrozmente nacionalistas, y de indios pobres, simpáticos y cordiales que se mueven como ánimas en pena en un mundo de “muertitos”. Todos los “muertitos” quizás de las civilizaciones perdidas que perduran en ellos por una especie, es posible, de memoria ancestral, los aztecas, los toltecas... La ciudad de Méjico tiene un espléndido museo antropológico, pero las calles mismas son un museo, por ellas pasean los restos de viejas civilizaciones y sus mezclas. En las más recientes con los españoles queda, en general, en los ojos y en el rostro la crueldad de conquistadores y aztecas. El águila y la serpiente son, a mi juicio, un exacto símbolo de Méjico sin poder saber yo a cual sangre pertenecen la serpiente y águila, a conquistadores o conquistados. Nosotros, de orígen europeo, tambien festejamos los “muertitos”. El festejo es similar al de todos los pueblos primitivos. Nuestros bisabuelos de Galicia tambien comían y bailaban sobre las tumbas de sus antepasados en el día de los muertos y en el atrio de las iglesias. Le escribo sobre Méjico porque seguramente es lo que más me impresionó en cuanto a países y al que deseo volver. Luego me impresionaron de otra manera la ciudad de Nueva York, muchos de los museos que ví, el Guernica, las exposiciones de Picasso, la cordialidad de la familia Negri y el haber encontrado en Roma una “trattoría” con dos grandes cuadros del pintor exiliado español Gaya, envejecido, solitario y a quien llaman, el dueño de la trattoría y los camareros, “el profesor”, que fueron pintados como homenaje al Ticiano y a Velázquez. El homenaje de un hombre desterrado, aparentemente vencido, que solamente vive en su pintura.
Ahora en Madrid estoy trabajando y por estos días está abierta en Bonn una exposición de grabados míos que, según Negri, tiene mucho éxito. Ya les iré escribiendo, así de la misma manera que ahora, súbitamente, cuando menos lo proyecto. Un abrazo para los [escrito na marxe esquerda:] amigos comunes y otro grande para María Inés, Silvia y usted de Maruja y mío:

[Seoane]

1967-02-16
Carta de Lifschitz a Luís e Maruxa Seoane. 1967
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Lifschitz a Luís e Maruxa Seoane. 1967 en 16/02/1967


Bs. As. Febrero 16-1967

Queridos Maruja y Luis:

Esta carta de Uds. desde Madrid, a más de ponernos felices por tener noticias frescas, nos ha hecho descubrir una condición más de las ya muchas que tiene la inolvidable Maruja. Eres realmente una gran poetisa y tu sensibilidad corre pareja con la gracia que tienes para escribir. Luis, no te pongas celoso. Tus condiciones ya las conocíamos. Estamos de tránsito en Bs. As. para irnos el 17 o el 18 próximo a Punta. Es el último viaje de temporada, pues regresamos todos el próximo 2 de marzo. Después de leer la descripción de Toledo, no dejaremos por cierto de hacer todo lo posible por ir.
A los Arranz los hemos visto. El hijo mayor ha regresado y estaba por conseguir trabajo acá. Tove [Johansen] expuso en la bienal de artes aplicadas que se hizo en P. del Este. No sacó premio, pero le fueron adquiridas 2 obras. Está muy contenta por esto y no tanto por lo otro. De Noemí [Gerstein] hemos recibido carta de N.Y. Al principio le costó adaptarse, pero luego, según noticias que tuvimos por intermedio de Ariel Scornik, pensaba prolongar su estada allá y la estaba pasando mejor.
No hemos visto mucha gente conocida. Sí a Enzo y Julia y niños que están en Punta. Enzo tuvo un conflicto comercial con la Bella Leontina que bajo su suave apariencia parece que es un poco “leona”. Volvió a poner (Leontina) cuadros en la vidriera de Air France. También en Punta hemos visto a los Edelstein, a Ghanés (Guernica) Lorenzo [Varela] y Marica [Gerstein] y creo que a nadie más. Posiblemente, el mismo viaje en que pensamos ir Rafael y yo lo hagan las chicas Kowalewski (ganó Dora porque Valdy no quería, pero eso es habitual en los matrimonios). (Esto último lo escribo por cuenta de Rafael). Cuando estemos estables, les escribiremos con más tranquilidad y les repetimos que los extrañamos mucho, que de muchas cosas no les escribimos deliberadamente (política, amigos o ex-amigos, etc.).
¡Ah! Un chimento grande.
Recuerdan el matrimonio Rapallo, la jovencita bonita (Ana Luisa) y el melómano “Cocó”. No llegaron a cumplir los 2 años de matrimonio y se han separado. La débil jovencita se puso enérgica y tomó ella la grave decisión. Motivos? Se los decimos personalmente, pues son de un carácter muy especial. Recibieron los recortes con los murales de Luis?

Fuertes abrazos de Rafael y míos y cariños de los chicos que siempre los recuerdan con mucho afecto.

Emma

1967-02-21
Carta de Seoane a Scheimberg. 1967
Madrid
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Scheimberg. 1967 en 21/02/1967


Madrid, 21 de febrero de 1967

Sr. Simón Scheinberg
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Recibí su carta en la que me dice haber recibido el catálogo de Picasso. Me alegro que le hubiese llegado. Espero que también lo haya recibido Sofovich encargado juntamente con el tuyo. Nosotros disfrutamos por estos días muy relativamente de Madrid. La mayor parte del tiempo lo paso encerrado en el pequeño departamento que alquilamos trabajando. Tengo pintados unos quince cuadros, algunos de regular tamaño, que han de exhibirse en Colonia y en alguna galería de aquí, posiblemente después de nuestro regreso a ésa. La parte vieja de Madrid está muy bella. Las viejas calles alcanzan su mayor esplendor en la noche, cuando los faroles las iluminan por partes acentuando las sombras, volviéndolas casi a los años de su nacimiento, hace dos o tres siglos nada más, en el caso de esta ciudad muy moderna comparada con otras de España y del mundo, pero que a uno le bastan para conocer una vida pasada y unos personajes que vivieron padeciendo, triunfaron, murieron en el anónimo o en la gloria, pero que todos ellos amaron la noche, las calles apenas iluminadas conjuntamente con la claridad de la luna y de los faroles, porque en esas horas alcanza su mayor lucidez el diálogo, la canción suena mejor, los hombres se suelen presentar más verdaderos y hasta el amor, aunque sea reja por medio, adquiere la intimidad que contribuye a su grandeza. Un sábado a la noche, ahora, en invierno, por las cercanías de la Plaza Mayor, por la calle de Cuchilleros, alrededor del mercado de San Miguel, Madrid es extraordinario. En algo supera a todas las capitales europeas y es su alegría. Se trata de la alegría de un pueblo de trabajadores sin esperanzas de demasiados progresos personales que saben que al día siguiente gozarán de un dominio sin patronos y sin trabajo, que la mañana y la tarde será de ellos, de sus familias, de sus parientes y amigos y que esa noche para ellos es única, pudiendo gozar del tinto o del blanco en el mesón de su preferencia y cantar las canciones de su ciudad, o las de los países de España de donde proceden, Castilla, Galicia, Andalucía... Un sábado a la noche Maruja y yo enseñábamos a un matrimonio amigo la Plaza Mayor, eran aproximadamente las diez de la noche y de repente un grupo de marineros con su uniforme, ocho o diez, rompieron a cantar a coro una vieja canción gallega, San Benitiño de Lérez, sonaba bajo las arcadas como una canción de nostalgia y desafío, marcando la distinción de otra tierra y otras costumbres. Pero inmediatamente fueron un grupo de vascos, ya no en un idioma romance cargado de latines como el gallego, sino en el suyo de origen desconocido, antiquísimo, los que desafiaron a Madrid haciendo notar su diferencia y así fue, después, en todas aquellas calles que rodean a la Plaza Mayor. Grupos de jóvenes cantando canciones de sus países, andaluces, extremeñas, castellanas, a las puertas de los mesones, hombres y mujeres, con guitarras y otros instrumentos, algunos estudiantes en grupos vestidos de tunos haciendo sonar pasodobles y valses. Lo que quiero decir es que un museo o un cuadro puedo verlo en cualquier momento. Ahí están por siglos para que se vean, pero esto que vivimos una noche no volverá a repetirse, al menos de igual manera, será, para siempre, una noche única, sólo nuestra, una maravillosa obra de arte que nos pertenece para siempre, como sólo les pertenece la noche del sábado a los trabajadores de los países pobres, mal gobernados, donde los patrones pueden abusar sin riesgo de castigos. Una noche convertida en gigantesca obra de arte por un pueblo entero porque aún la televisión no llegó, para corromperlo, a todos los hogares. Ésta es la noticia más importante que hoy les envío. Uno puede soñar manolas y chisperos de un Madrid castizo, pasado. Instante en que esas calles fueron escenario de motines populares, con los primeros Borbones y con los últimos, de pronunciamientos militares, de guerra y de historia en general, peor lo más importante es el instante que se vive, teniendo una conciencia de que está viviéndolo. Aunque no sea más que eso, pasear por una calle y encontrarse con un cartel que dice Joyería Las amas de cría, en la Calle Mayor. Por favor, escríbannos. Un abrazo de:

[Seoane]

1967-02-23
Carta de Seoane a Goldstein. 1967
Madrid
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Goldstein. 1967 en 23/02/1967


Madrid, 23 de febrero de 1967

Sr. Lázaro Goldstein
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Estamos establecidos por unos meses en España, donde pasaremos temporadas en Madrid, Asturias y Galicia con rápidos viajes a algunas ciudades antes de regresar a esa en el invierno. Este viaje nos cansó mucho. Debíamos estar en Alemania con la exposición que tengo abierta en Bonn, que se desarrolla con mucho éxito de crítica y de venta, pero me gustan muy poco los alemanes y prefiero estar aquí trabajando. Después de la muestra de Bonn, que se cierra a finales de este mes, tengo otra en Colonia para la que debo enviar obra desde Madrid, pero sin concretar aún fecha. Trabajo, pues, desde los primeros días de enero lo mismo que en Buenos Aires, saliendo muy poco del pequeño departamento que alquilamos y solamente para gozar de las calles de Madrid, sobre todo del Madrid nocturno, alguno de cuyos barrios, perfectamente cuidados conservando su carácter, nos remonta a siglos anteriores con sus callejones, rejas, mesones, paredes fuera de escuadra, etc., aunque sin manolas ni chisperos, ni otros personajes que los que se pueden encontrar con trajes de hoy ya alguna vez que otra con alguna guitarra, o improvisando un coro a la puerta de alguna taberna. Saliendo solo para pasear o estar con algunos amigos. Estos días pasados hemos estado en un recital de danzas de María Fux* donde nos encontramos con algunos conocidos de ahí, entre ellos con la doctora Erna, creo que se escribe así, amiga de Polita, que está pasando en ésta una temporada y con quien estuvimos charlando bastante de Buenos Aires, de Madrid y de todo. Aquí se construye mucho, más que edificios aislados, barrios en los alrededores y aún en el centro que les ayuda a remodelar la ciudad con un gusto en general bueno, edificios de diez y doce pisos, pero cuyos departamentos en su interior no están, por algunos que vimos, tan resueltos como suelen construirlos en Buenos Aires. También creo que la solidez de algunos deja bastante que desear por el ejemplo que conozco de una manzana, a dos cuadras de donde vivimos, que a los diez o doce años de construida tienen que desalojar a sus habitantes para cimentar suficientemente los edificios y reconstruirlos. De todas maneras, pienso que debe ser una de las ciudades del mundo donde más se construye en este momento y las razones deben ser de índole social, evitar el paro de gremios, pues existen 70.000 departamentos disponibles, según una estadística reciente. Estamos muy contentos, pero sentimos nostalgia de todos los amigos de esa y del departamento de la calle Montevideo, de las tormentas de Buenos Aires, de las nubes y de los colores del río. No sabemos aún cuando les llamaremos una noche cualquiera por teléfono para pasar unas horas charlando de todo esto, pero antes escríbannos aunque sólo sean unas líneas con algunas noticias. Un gran abrazo de Maruja y mío para Polita y usted:

[Seoane]

1967-02-23
Carta de Seoane a Gerstein. 1967
Nova York
Madrid
París
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Gerstein. 1967 en 23/02/1967


Madrid, 23 de febrero de 1967

Sra. Noemí Gerstein
París

Querida Noemí:

Recibimos hace unos días tu carta de París. Sabíamos que estabas viajando por Enma y Rafael, pero no conocías tu paradero. Nos alegramos de saberlo ahora y de tener noticias tuyas. Nosotros, ya lo sabes, anduvimos por una serie de ciudades, vimos una buena cantidad de museos y galerías y exposiciones, y ahora, cansados de viajar y ver, estamos establecidos por unos meses en Madrid, donde, por mi parte, estoy pintando exactamente igual de ánimo, pero con mucho menos espacio que en la calle Montevideo.
Tengo muchos proyectos, algunos ya realizándose y otros a largo plazo, o que quedarán en proyectos, pero pienso que en general buenos y útiles para mí. El hecho de proyectar ya es bueno. De Buenos Aires apenas sabemos nada. Alguna que otra noticia, no siempre buena, que envía algún amigo que escribe cartas y que leemos en la prensa de aquí. Nos gustaría que vinieses a España donde nosotros estaremos algún tiempo, en Madrid y en Galicia, con viajes breves a otras ciudades. Seguramente, a finales de mayo, estaremos en El Castro, Osedo, a unos kilómetros de La Coruña. Donde tiene la fábrica de porcelana Díaz Pardo, el amigo nuestro que tiene otra en Magdalena, en la Pcia de Buenos Aires y donde yo tengo, en El Castro, un gran estudio que él me cede en medio de un paisaje bellísimo. Si no estuviésemos en Madrid estaremos allí, donde te esperamos y donde podemos garantizarte una habitación y días agradables, aparte de que puedes trabajar y hacer alguna escultura que otra de porcelana. Anímate y ven. Conocerás un país maravilloso, Galicia, que sólo conocemos bien nosotros, algunos gallegos, no todos, naturalmente, y los ingleses.

Un gran abrazo para María y Eduardo, a quienes tenemos que escribir, díselo, y otro para ti de Maruja y mío:

[Seoane]

N/D en Madrid: Dr. Esquerdo 75, 3º dcha.
En el Castro. El Castro de Osedo. Fábrica de Porcelanas. Sada. La Coruña

1967-02-24
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1967
Madrid
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1967 en 24/02/1967

Madrid, 24 de febrero de 1967

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Recibí tu carta y el catálogo y monografía de Arranz. Trataré de hacer lo que pueda estos próximos días. A Chueca lo he llamado 10 o 12 veces por teléfono y nunca lo encuentro. A Romero Escasi le había hablado de Arranz en el año 63, conversación que recordé luego de estar contigo, y volveré a hablarte ahora. Este es uno de los encargos. El otro, el de estudiar la posible revista, estoy en eso, pensándola, tratando de encontrar la fórmula de que cuando salga, si sale, llegue a las gentes inteligentes y cultas sin recurrir a las narraciones de crímenes famosos, notas sobre princesas y relatos sobre cualquier tema. Creo que es difícil el problema. El humor, el dato exacto, justo, sobre los problemas de toda índole de Galicia y su aspecto gráfico, tiene que ser el fundamento de su diferencia entre las revistas que ser bilingüe. Hacerla significa un enorme esfuerzo económico y equipos de administración, redacción, perfectamente afinados. Mientras pienso en esto, pinto. Te agradezco la carta a Gaspar. Esta gente debe tener sus planes y compromisos, pero no importa. Si no se puede hacer la exposición no dejaré por eso de dormir. No tengo demasiadas ganas de exponer para que acudan solamente a ella los parientes y amigos, como parece ser la norma española. ¡Que clase media...!. Las salas de exposiciones de Madrid están vacías de público. Dime cómo encostraste lo de Sargadelos, si Albalat hizo algo aún o no. ¿Qué piensas hacer? Nosotros quizás en abril iremos para Asturias y Galicia. Ayer Martínez López me dijo que Núñez Búa viaja a España alrededor del 20 de mayo, ¿sabes algo? Escríbeme. Un gran abrazo de Maruja y mío para Mimina, José y para ti. Saludos a los amigos, a Carmen y Rafael Dieste si los ves. Otro abrazo:

Seoane

1967-02-24
Carta de Torrallardona a Seoane. 1967
París
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Torrallardona a Seoane. 1967 en 24/02/1967

BOIS DE BOULOGNE (PARÍS), Febrero 24 de 1967

Mi querido Seoane:

He demorado en escribirte porque no tenía ninguna seguridad del lugar que íbamos a residir y después de muchos cavileos resolvimos tomar una medida heroica, dado lo cara que es la vida en Europa y ha sido comprar una caravana. Esto nos representa una gran economía. Ya hace tres días que vivimos en nuestra caravana y nos parece que vamos a andar bien. Pensamos quedarnos por lo menos un mes aquí en esta dirección: Touring Club de France, 65 Avenue de la Garde-Armée PARÍS (XVIe) Parc de Camping et Caravaning.
De Madrid a San Sebastián tuvimos unos paisajes maravillosos. El País Vasco es formidable, nunca creí que pudiera haber un paisaje tan hermoso. Después pasamos a Francia y durante un trecho muy largo, nos quedamos indiferentes hasta llegar a algunas ciudades como Poitiers, por ejemplo, que tiene un gran encanto.
Nuestro gran bautismo nos lo dio Picasso. Te puedes imaginar lo que fue para nosotros. Hasta el último día hubo unas colas larguísimas a pesar del frío y de la lluvia. Esto era conmovedor. Otro de los milagros de nuestro siglo. Nos encontramos con los Díaz Pardo, fue una gran alegría. También estuvimos con los Russos [Raúl Russo] y los Presas [Leopoldo Presas]
Yo, todavía, no he podido pintar seriamente, he hecho alguna cosita sin importancia.
Siempre recordamos con Matilde y los chicos los días hermosos que pasamos con Uds.
Yo creo que después nos iremos a dar una vuelta por Suiza, Italia, Alemania, volveremos a Francia para seguir a España.
Me gustaría saber qué haces y si trabajas mucho y de Maruja cómo va? con su catarro.
Estoy confundido llevando esta vida que, por momentos, me parece absurda y en otros, me encanta. Bueno, vamos a ver como salimos de todo esto.

Darás saludos a los Valenzuela y tú y Maruja reciban nuestro cariño.

Torrallardona

1967-02-27
Carta de Seoane a Torrallardona. 1967
Madrid
París
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Torrallardona. 1967 en 27/02/1967


Madrid, 27 de febrero de 1967

Sr. Carlos A. Torrallardona
París

Mi querido amigo:

Hemos recibido la carta que nos enviasteis seguramente escrita ya en vuestro hogar rodante, una idea que me parece espléndida. Sabía por Díaz Pardo, que estuvo conmigo en Madrid, que os habíais encontrado en la exposición de Picasso y que juntos celebrasteis al gran pintor. Díaz Pardo vino entusiasmado de las exposiciones, como nos entusiasmó a nosotros y creo que a todo el mundo que las vio. Es una experiencia que recordaremos toda la vida. Yo continúo pintando. Inauguro una exposición en Colonia el día 4 de mayo, con 25 óleos, y debo trabajar todo lo que pueda durante el mes de marzo. Ya en abril iré a Asturias y Galicia. Madrid está ahora muy bien. No hace frío, pasó la lluvia o parece haber pasado; estos días se puede gozar de su atmósfera clara y sol. Si os pareció formidable el paisaje de las Vascongadas, no te van a quedar adjetivos para el de Galicia, pues, puedes creérmelo, de todo el Cantábrico, que es bellísimo, Vascongadas, Santander, Asturias, Galicia, este último país es el más bello, el más matizado de verdes, menos abrupto en sus montañas y en la costa bordado de rías sin igual como no sean, según dicen, los fiordos noruegos. Pero todo esto tenéis que verlo. Si Russo o Presas, a quienes siento no haber visto, regresan por Madrid, dales nuestra dirección. Nos gustaría mucho estar con ellos. Agradecimos mucho a Cristina su paisaje de Burgos, al que pondremos un marco en Buenos Aires, pues está lleno de verdad y gracia, así como las líneas que nos dedicaron Juanita y Cristina. En Burgos, hice, hace muchos años, una vida, siendo tuno como los que visteis en la Plaza Mayor de Madrid, dibujos en los cafés. El primer dibujo se lo hice a un cura que me dio diez céntimos, algo así como una peseta de hoy.
Bueno, enviadnos noticias vuestras, más abajo te pongo la dirección de Galicia en la misma casa de Díaz Pardo, a unos kilómetros de La Coruña. Recibid Matilde, Cristina y Juanita y tú el gran abrazo de Maruja y mío. Os recordamos con cariño:

[Seoane]

El Castro de Osedo
Fábrica de Porcelanas
Sada. La Coruña. España.

1967-02-28
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1967
Madrid
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1967 en 28/02/1967

Madrid, 28 de febrero de 1967.

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Mí querido amigo:

Acabo de recibir tu carta. Muy bueno tu artículo sobre Picasso aunque no esté de acuerdo con algunos reparos que dejas traslucir y piense, que entre lo mejor de su vida de pintor, están sus últimos cuadros “alegres” de la galería Loise Leiría. Discutiremos esto. Lo de la Galería Gaspar lo sospechaba. No tengo nada que hacer aquí. En todo caso volver a empezar y no me quedan ganas. Es el país que “decíamos ayer” de Fray Luis de León, olvidando todo lo que quedó entre ese ayer, que es antesdeayer, y hoy. Expongo el 4 de Mayo en Colonia 25 óleos recibí noticias, y se prolongó un mes la exposición de Bonn termina en abril.
Ahí va el proyecto de revista: Formato 28 x 22 aproximadamente; páginas 56, 1ª página, redacción, talleres, abonos, etc., como es corriente. Pág. 2, 3, 4, 5, 6, nota política, social, económica ilustrada sobre Galicia; 7, 8, 9, comentarios de asuntos referentes a Galicia de toda índole (5 ó 6 comentarios); 10, 11, 12, 13, reportajes, notas, noticias de todo tipo: sociales, económicas y sección permanente sobre el mundo emigrante gallego; 14 ,15, 16, 17, 18, 19, 20: El mundo en general, notas de actualidad mundial; 21 a 25, vida cultural: libros, exposiciones, espectáculos, música, etc., todo lo que produzca o deba producirse en Galicia. De 26 a 32: Reportajes sobre la vida artesana, campesina y marinera. También sobre villas, comarcas, ciudades, etc. 31 a 39, narración en idioma gallego, una de autor distinto en cada número. En las otras páginas deben ir secciones fijas, aparte las dedicadas a publicidad: sobre los intereses gallegos en Madrid; noticias sobre las regiones vecinas a Galicia: Asturias, León, Zamora, norte de Portugal; biografías de gallegos ilustres, notas sobre monumentos, obras de arte, etc. Almanaque del tiempo para labradores, pescadores, etc.; deportes gallegos; caricaturas con sentido político y social; crucigramas y entretenimientos, etc. La tapa de cada número a 3 colores y desde luego todo ello ilustrado abundantemente con fotografías. Esto es todo lo que de momento se me ocurre. Todo puede ir muy bien si hay una buena redacción y sobre todo una buena administración y distribución. Hablaré con Alberto. Puede ser una revista muy importante y si yo tuviese dinero para hacerla haría que fuese útil a Galicia, Asturias, León y Zamora, ampliando la ambición de la generación de Murguía, de Asturias, León y Zamora, ampliando la ambición de la generación de Murguía, de Asturias y Galicia. Tienen bastantes cosas que defender en común. Pero esto ya es otro problema. Creo que todo esto tenemos que hablarlo con calma. Discutirlo. Pueden existir dos publicaciones distintas con iguales fines. Escríbeme. Un gran abrazo para Mimina, José y para ti de Maruja y de:

Seoane

1967-02-28
Carta de Shand a Seoane. 1967
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Shand a Seoane. 1967 en 28/02/1967


28-2-67

Queridos amigos:

Acabamos de recibir de vuelta la carta que les enviamos en diciembre. Scheimberg nos dio su nueva dirección. Cuando tengan un rato libre, mándennos unas líneas para saber qué están haciendo y qué proyectos tienen para los meses futuros. Todos los amigos los recordamos y los extrañamos mucho.

Abrazos de

Susana y Willie

Arroyo 1160
Buenos Aires

1967-03-00
Carta de Sofovich a Seoane. 1967
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Sofovich a Seoane. 1967 en 00/03/1967


Bs. As., Marzo 1967

Mi querida Maruja:

Con gran sorpresa de la última carta de ustedes, sacamos la conclusión que se han perdido dos cartas nuestras, una de Bernardo y mía y otra mí desde Ranelagh. Lo siento muchísimo porque yo sé lo lindo que es recibir noticias. Claro que ustedes no estaban tan nostálgicos como nosotros, pero de todos modos, da mucha rabia que se pierdan cartas. Fueron a la dirección de Madrid.
Ahora no podría ni siquiera sintetizar mis anteriores. El mes de enero en Ranelagh fue un poco agotador para mí por el trabajo y las visitas, pero me dejó un saldo hermoso, lo habíamos pasado maravillosamente y Pablito y Claudia estaban tan bien que nos fuimos con lástima de P. del Este el 31 de enero. Atravesamos nuestro marrón R. de La Plata con un calor de los mil demonios en un barco que a Pablo le resultó fascinante y a nosotros un alto horno inaguantable. Pero, en fin, llegamos a Punta como dice la gente “bien” y hay que recordar que es hermosísimo como paisaje y como lugar de veraneo. Tuvimos una confortable casita en medio del bosque de Cantegrill. Al llegar nomás, desde la ventana, Pablo preguntó si por fin podría ver a Caperucita y al Lobo. Y así empezó nuestro veraneo. Resumen total e inesperado: los chicos, fabulosamente bien, Bernardo, torturado todo el mes por un dolor de rodilla derecha y yo, con una siniestra neuralgia (media cabeza, oído izquierdo, órbita) con cuyas secuelas estoy todavía luchando de un especialista a otro. Verdaderamente, el día de nuestro regreso, 7 de marzo, yo había ingerido 150 aspirinas, 3 frascos de antibióticos y no se sabe cuántas cosas más. Todo lo cual me deprimió bastante y bajó la presión. Desde entonces hasta ahora, he andado muy regular y sin ganas de nada. Hoy es el primer día que me siento algo mejor y te escribo. No querría que nos crean ingratos o descariñados. Ni tampoco quiero que esta carta sea un lista detallada de todas las nanas, que son muchas.
Bs. As. está como siempre en materia de gente amiga. Prácticamente no hemos visto a nadie desde que llegamos, por mi enfermedad. Pero por los llamadas telefónicos, sé que Aída y Scheimberg están bien. Que Anita y Enrique están semi locos con su casa nueva. En dos o tres conversaciones telefónicas con Anita, me encontré consolándola como una madre por las molestias que le producen el ir y venir de obreros en la casa que parece está lejos de estar completa y terminada. Total que en medio de mis problemas reales y terrenos atiné a decirle a Anita que efectivamente todo eso era muy molesto, pero que recordara que son problemas de signo positivo y no negativo, originados por el estreno de una espléndida casa! Tal vez mañana la conoceremos, todavía no hemos ido.
A Marika y Lorenzo los vimos en el hermoso panorama de Solana del Mar. Estaban encantados, como de costumbre y el marco que los rodeaba era más o menos el paraíso terrenal. ¡Vivían en una casa cuyo verde jardín terminaba en la suave y blanca arena y de ahí al mar!
Que te puedo contar de nosotros, Maruja, haciendo abstracción de las aspirinas, pasamos unas vacaciones tranquilas, en un lugar divino y viendo disputar a los chicos, cada uno en su estilo y de acuerdo a su edad. Claudia, rompiendo corazones en bikini y Pablo retozando en la playa, sin miedo al mar, y ofreciéndonos, día a día, el hermoso espectáculo del despertar de su inteligencia. Será que estamos muy “gagá”, pero muchas veces nos llena de admiración este hijo nuestro.
En materia de trabajo, para las “cesantes” todavía tratando de organizarme en trabajo particular, cuando me sienta más fuerte. Bernardo se debate de Montevideo 467 a tribunales y de ahí al estudio y de ahí a casa. No necesito decirles que esto es un desastre, que todo está caro y que no se sabe cual es el demencial objetivo del Gobierno.
Todas las noticias de ustedes, en cambio, son muy buenas y traen el hermoso aire de Europa esta vez purificado por la exposición Picasso. Realmente les envidiamos la suerte, la inolvidable experiencia. Yo, además, les envidio España. A veces, soñamos despiertos y decimos que lindo sería ir aunque sea un mes a España, ahora, mañana o pasado. Pero la realidad se impone siempre y aquí estaremos esperándolos con los brazos abiertos y abundantes cafecitos.
Vuelvan a escribir pronto. No hagan caso si el tono gral. de esta carta es un poco “depre”. A pesar de todo, tomo conciencia cada vez más que aún las alternativas de la depresión y los problemas atañen a la vida y eso quiere decir que se está viviendo, hablando, queriendo, llorando o riendo. Y que, con todo, vale la pena.
Cuenten cosas y digan cuándo piensan volver.
Ranelagh está divino y a partir de la semana entrante tendremos un pozo de agua nuevo a 42 metros de profundidad! A la vuelta del Uruguay nos encontramos con la noticia de que se había terminado la napa. Será porque somos muy limpios, no? El hecho que al principio casi nos da un síncope. Pasamos Semana Santa haciendo ayuno y abstinencia de agua, pues no saliendo ninguna gota de nuestro pozo, teníamos que acarrear de los vecinos en numerosos baldes, mangueras, etc. Llegamos a darnos cuenta que bañarse es un prejuicio, que se pueden comer todas las comidas en un solo plato y que la noche con un fuentón grande de agua y empezando por Pablito, toda la familia podía higienizarse en el mismo fuentón. Volvimos el domingo con una ligera pátina, pero a la verdad muy mejorados de los múltiples dolores.
Y con este criterio que adoptamos ahora –pro salud– de tomar todo con tranquilidad provinciana –estamos encantados de que mediante la aplicación de 30.000$ tendremos agua pura y cristalina, mejor que nadie.
Bueno, queridos amigos, basta de macanear. Les conté de Ranelagh porque sé que les gusta. A Luis le envío un gran abrazo, para los dos, besos de los chicos. Para ti, Maruja, todo mi afecto.

Elsa

Saludos a Carmen y sobrino. Y a la familia de Díaz Pardo. A la familia Suárez y Maiztegui

1967-03-21
Carta de Seoane a Negri. 1967
Madrid
Bonn
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Negri. 1967 en 21/03/1967


Madrid, 21 de Marzo de 1967

Dr. Tomás A. Negri
Bonn

Mi querido amigo:

Le escribo estas líneas en vísperas de salir para Valencia, donde estaré hasta el domingo, hoy es martes, pues en esta semana no hay nada que hacer en ésta capital por las fiestas de Semana Santa. Las gestiones para la salida de los cuadros, fotografías de ellos etc., no pueden hacerse hasta el día 28. Los madrileños, los que pueden, salen de la ciudad estos días y como podría ocurrir en Buenos Aires, unen para tomarse vacaciones las jornadas de trabajo a las festivas. Tengo 24 cuadros preparados, falta solamente ponerles las varillas para ser expuestos y tengo miedo de que el día 25 de abril señalado para la exposición sea demasiado pronto. Hubiese preferido la fecha primera del 5 de Mayo, ¿no será posible cambiar la inauguración para esa fecha? Creo que es casi seguro que lleguen las obras alrededor del 20 de abril, pero puede ocurrir que por algún motivo incontrolable de parte nuestra se retrasen y en este caso sería un trastorno para la galería y para ustedes. Los precios de los cuadros se los enviaré detallados en una próxima carta, oscilarán entre 500 y 1.000 dólares, pero el dueño de la galería puede decidir el precio definitivo con arreglo a su experiencia y con una tolerancia a favor del posible cliente del 10 al 15 por ciento. A mí, desde luego, me interesa vender, que algún cuadro mío quede ahí. Lamento molestarle a usted tanto. Tambien le agradecería me enviase las notas de la prensa de Bonn sobre la exposición de grabados con los nombres de los críticos y las palabras pronunciadas por usted en la inauguración, así como la impresión general que produjo, comentarios del público, etc., pues todo eso como es natural es para mí muy útil, y la dirección exacta de la galería de Colonia para hacer el envío. Tengo el linóleo grabado que enviaré por correo, pues no creo que haya dificultades para hacerlo, de modo que llegue a tiempo. Lleva en la parte de atrás una flecha que indica su parte superior. Es apaisado y abajo y arriba, o como dispongan ahí, lleva la tipografía. Lo hice del tamaño mas grande que pude en este departamento minúsculo, con mesas pequeñas y donde lo único grande –y horrible– son los sillones. A mi regreso, el lunes próximo, le envío la lista de títulos y los precios. A Valencia voy por asuntos de trabajo. Se trata de un stand de porcelana que tiene en una feria industrial de allí una fábrica de Magdalena, en la provincia de Buenos Aires, que tiene otra en Galicia, Celtia.

Esto es todo por hoy. Saludos de Maruja y míos para su madre y Nélida y usted reciba el más afectuoso y agradecido de:

[Seoane]

1967-03-22
Carta de Sofovich a Luís e Maruxa Seoane. 1967
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Sofovich a Luís e Maruxa Seoane. 1967 en 22/03/1967

Buenos Aires, marzo 22-[19]67

Queridos amigos Luis y Maruja:

A nuestro regreso de P. del Este, hace pocos días, nos encontramos con v/ carta de Madrid y cuando nos disponíamos a contestarla, hoy, llegó otra fechada el 17 de marzo.
Evidentemente, se ha perdido una carta muy extensa que enviamos a principios de año a la dirección de la hermana de Maruja; es lástima, porque en ella le contaba muchas cosas que supongo interesantes.
Sí, recibimos el hermoso catálogo completo de la exposición de Picasso y antes, enviado a su nombre, un pequeño catálogo de grabados, de Nueva York.
En aquella carta, le contaba mis impresiones de una buena exposición de grabados de Picasso que trajo Di Tella y tuvo extraordinario éxito de público y de pintores, no así de crítica. La cosa empezó en el propio catálogo de la muestra –tengo un ejemplar reservado para Ud.–, en cuyo prólogo, Romero Brest declara que en realidad P. no es un grabador, sino un pintor dibujante, y que la muestra que se le ofrecía al público no podía ser comparada con las obras de los grandes grabadores que registraba la historia del arte; todo esto dicho con un lenguaje muy abstruso, última modalidad de R. B. Arrancando de allí, otros críticos, Osiris Chierico declaró en Confirmado que los grabados de P. mostraban evidentes fallas artesanales, observación que repitió La Razón; desde luego, a nadie se le ocurrió decir que la exp. constituyó uno de los acontecimientos más importantes de la vida artística de Bs. As., en muchos años. Eran 150 piezas.
El “esnobismo” de algunos –R. B. declaró que sentía la necesidad de reubicar la obra toda de P. a la luz del arte reciente– se sumó la ignorancia de otros; Osiris Chierico ilustró su nota con la reproducción de una de las litografías expuestas sin reparar en que se trataba del 17 estado de dicha litografía, circunstancia que no autoriza precisamente a hablar de fallas artesanales.
Tengo también en Bs. As. para Ud., en encuadernación, el libro de Hemingway ilustrado por P., publicado en entregas semanales en Italia.
Nos han cambiado la ciudad; mientras estábamos en P. del E. se cambió la mano de la mayoría de las calles de la ciudad, por ejemplo, Corrientes es mano única hacia el puerto, v/ Montevideo, en lugar de ir hacia el río, lleva su tráfico a la Pampa, y el efecto total es curioso porque, de alguna manera, resulta una ciudad nueva, se descubren edificios que antes no se veían, rincones nuevos y, hasta una distinta sensación física cuando al llegar a un cruce de calles hay que mirar al lado opuesto al que durante toda una vida uno estaba acostumbrado.
Lo pasamos muy bien en P. del E., a pesar de ella misma, mejor dicho no de ella, sino del tipo de vida que allí se acostumbra.
Teníamos una casita en pleno bosque, alejados 20 o 25 cuadras de la Av. Gorlero multitudinaria y contrabandista; todas las noches antes de acostarse y a las mañanas al levantarse Pablito me invitaba a ir al bosque para ver si sorprendíamos a Caperucita Roja; tuve que inventar la tesis de que C. R. era invisible en la vida para el hombre, y que sólo se la podía ver en los libros de cuentos, pero Pablito no quedó muy convencido.
Visitamos dos o tres veces a Marica y Lorenzo en Solana del Mar; en realidad, todo comenzó con una anécdota; paseábamos solos un atardecer por la playa de Solana cuando a lo lejos vi la figura de una extraña y exótica bañista en traje de circunstancia, pero envuelta en numerosos velos batidos por el viento, pensé que era digna de ser Marica y era. Con ella, fuimos en busca de Lorenzo a quien encontramos sentado en un banco, en una estupenda terraza de jardines que morían en la arena, todo envuelto en nylon corrugado –es una suerte de tela transparente e irregular como el cartón corrugado–, mirando a lo lejos y con su permanente cigarrillo; nos saludamos y de inmediato nos contó la historia del hombre que hacía más de cincuenta años y con la ayuda de contrabandistas y filibusteros había plantado esos bosques y los había llenado de toda suerte de orquídeas, orquídeas que desde luego ya hacía tiempo que habían desaparecido.
En las visitas siguientes, tuvimos torneos de invención de verbos verdiperfectos, última creación de Varela.
Creo que fueron los momentos más agradables que pasamos en P. del E.
Para que hablarles del costo de la vida; en la carta perdida les daba algunos datos. De entonces a ahora la cosa empeoró, una buena película de cowboys –casi siempre italiana– cuesta 315 m/n, la entrada, los nuevos impuestos son agobiantes: a Uds. les toca un, el 1% sobre el valor de tasación fiscal del departamento de Montevideo, por “una sola vez” y aparte de los impuestos y tasas habituales; Uds. que son abstemios pagarán la coca-cola como si fuera vino, de manera que casi vale la pena alcoholizarse por tan poca diferencia. Los libros de arte se venden calculando el dólar a 600$ m. n., así por ejemplo la reedición de la primera parte del tomo segundo de las obras completas de Picasso tendrá que venderse a $40.000 m. n., es tan trágico esto que estoy pensando seriamente en comenzar a coleccionar la bibliografía del pintor Vigilante aun a riesgo de ser su único coleccionista, y probablemente coleccionista único de colección vacía.
Muy buenas sus noticias sobre el quehacer artístico, no considera Ud. legítimo que alguien se preocupe de hacerlas conocer en alguna revista o columna de periódico? Si Ud. me autoriza y me envía dos o tres datos, circunstanciados, yo me encargo de ello.

Bueno, amigos, un fuerte abrazo de quien les quiere y extraña.

Sofovich

1967-03-25
Carta de Cáceres a Luís e Maruxa Seoane. 1967
Madrid
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Cáceres a Luís e Maruxa Seoane. 1967 en 25/03/1967


Madrid, 25 de marzo [¿67?]

Queridos amigos Luis y Maruja Seoane:

Vengo de Galicia. ¡Cómo dejar de decirles cuánto los recordé y quise, como los uní a mi más acendrada admiración por ese paisaje único! ¡Ya primaveral! –por esos pueblos encantadores– por esos seres heroicos y tiernos que pueblan esa tierra?
Estuve diez días con Rafael y Carmen. A cada paso Vds. asomaban a nuestro diálogo. Fuí a Santiago, Coruña y Rianjo. Y Rafael no me dejó un minuto de pausa, llevándome a los sitios más escondidos y lejanos. También me llevó al Castro ¡Qué admirable! Isaac y su mujer, su taller vivo, sus obras. Vi hermosos cuadros de Seoane –y algunas carpetas que no conocía, como la increíble de Venecia. Gracias por todo eso y por ser Vds. como son.
Yo estoy en Madrid hace un mes. He venido en misión de la Academia de Letras del Uruguay a unas reuniones de la Asociación de Academias de la Lengua. Periódicamente, se sortean los países que han de enviar delegados –esta vez tocó a Chile y al Uruguay.
Estaré aquí dos o tres meses –y seguramente volveré a Galicia.

Les doy un abrazo muy conmovido.

Esther

Hoy escribí a Alfredo contándole el Milagro del Castro y la presencia de Luis allí.

1967-03-26
Carta de Burd a Luís e Maruxa Seoane. 1967
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Burd a Luís e Maruxa Seoane. 1967 en 26/03/1967

Lipa A. Burd / Arroyo 1160.

Marzo 26 de 1967

Queridos Maruja y Luis:

Decidimos viajar hace pocos días y nos apuramos en escribirles nuestro itinerario para ver dónde y cuándo podremos coincidir, debajo de cual reloj de estación nos encontraremos esta vez:

Londres del 4 al 9 de abril (Hotel Mapleton, Piccadilly Circus)
París del 9/4 al 22/5 (Hotel Madison, 143 Bvd. Saint Germain, Vie.)
Roma del 23 al 29 de mayo.
Madrid del 30/5 al 1º de junio.
Lisboa el 2 de junio.
El 3 de junio, vuelta a casa.

Por favor, no imiten nuestra falta de cartas y mándennos una nota a Londres o París para saber de Uds. y si nos podremos encontrar.

Por ahora, un enorme abrazo máquina–escrito.

Esther y Lipa

1967-03-30
Carta de Shand a Seoane. 1967
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Shand a Seoane. 1967 en 30/03/1967


Buenos Aires, 30 de marzo de 1967

Queridos amigos:

Recibimos su carta que nos causó mucha alegría. Alegría por haber hecho un contacto con ustedes a través del Atlántico y alegría por su contenido. Yo no sé si una amistad podría sobrevivir tras largos años de mensajes epistolares –tengo mis dudas–, pero una cosa es cierta, nosotros les echamos de menos, y esto es un hecho. Es por eso que a menudo pienso que el ser humano no debe buscar la libertad porque la libertad implica una afirmación de que el individuo puede existir solo, sin siquiera la amistad de un perro. Tan pronto el hombre encuentra alguien o algo para amar, su libertad se transforma en mito. Por lo tanto, el amor es todo lo opuesto a la libertad. Qué viva esa esclavitud! Digo yo. La diferencia básica entre la esclavitud del amor y la libertad en la soledad es simplemente que el primer caso es auto-impuesto, mientras que en el segundo caso es la libertad en búsqueda de la esclavitud. Ustedes me dirán que todo esto no es más que pamplinas, y a lo mejor tendrán razón, pero en todo caso tuve el impulso de ponerlo sobre el papel para ver cómo sale.
Recién volvimos de Mar del Plata donde pasamos días preciosos, llenos de sol, de pitucos (vivimos en un departamento de mi sobrina en Playa Grande) y de mariscos. Un día comimos una paella que mereció el adjetivo “valenciana”. Después de llenarnos con porciones pantagruélicas, nos preguntamos si es posible imaginar “el hambre” y desgraciadamente tuvimos que admitir que no. No fue posible concebir “hambre” con la barriga llena. No les parece alarmante? Qué se puede esperar de los demás si uno mismo es una bestia?
Por correo separado, les mando un libro que recién llegó caliente del horno de Argentores. Aparentemente, se trata de una mujer violada, pero si ustedes quieren, se trata también de otras cosas...
Ya uno está empezando a oír rumores de exposiciones y, sin duda, tendremos una buena tanda de vanguardistas de toda especie. Habrá mucha excitación, gritos, ruidos, experimentos, polémicas y sorpresas, pero faltará un pequeño elemento de cierta importancia –la pintura. Pero, qué vamos a hacer? Hoy en día se pinta con hierro, yeso y trapos. Hay mucha trapería en todas partes.
Sabemos por Sima que su exposición se inaugura en Colonia el 22 de abril. Ojalá hubiéramos podido estar allí ese día con ustedes. Qué sea un gran éxito!
Esther y Lipa salen mañana para Europa mañana. Lipa me dijo que no pudo conseguir alojamiento en el Hotel Madison, París, por lo tanto, por favor, escríbale a la siguiente dirección:
KLM
Av. Opera 36 bis
París

Susana y yo les saludamos y les deseamos que disfruten de su estadía en ese viejo mundo que todavía tiene muchos años por delante.

Willie

Arroyo 1160, piso 10
Buenos Aires
Argentina

1967-04-12
Carta de Prada a Luís e Maruxa Seoane. 1967
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Prada a Luís e Maruxa Seoane. 1967 en 12/04/1967


Buenos Aires, 12-4-67

Queridos amigos Maruja y Luis:

Espero que esta carta llegue par la inauguración, queriendo tengas mucha suerte y que os vaya todo muy bien. Ya os contaría Laxeiro mi llegada a esta ciudad, que no fue muy tranquila, pues nos encontramos con una tormenta terrible y tuvimos muchos inconvenientes para aterrizar.
Cumplí con todos vuestros encargos, sólo me falta de encontrar Sofovich y el ingeniero Díaz. Cuando los llamo, no han llegado y cuando insisto, se han ido, pero como no era cosa urgente, los veré en cualquier momento.
He tenido mucho que hacer y constantemente salgo y entro a la casa para hacer gestiones, así que la gente tampoco me encuentra a mí.
Me acuerdo mucho de todo lo de ahí. Te cautiva esta tierra una vez que has vuelto a pesar de que tenga muchos defectos.
Maccio se quería volver tan pronto llegó a Ezeiza porque, la verdad, todo aquello y el camino hasta llegar al Centro es deprimente comparado con lo que acabamos de dejar ahí. Luego lo he encontrado varias veces y me dice que está procurando adaptarse.
Ya empezaron las exposiciones, todas malísimas, pero esto sirve de motivo para encontrarse con los amigos. Mañana hay una exposición en Galatea de obra de la colección Scheimberg y, como es natural, ya tenemos cita para encontrarnos.
Ayer cenamos con los Baltar en casa de los Varela y os recordamos mucho. Lorenzo, siempre con deseos de ir a esa, pero es tan difícil lograr esto, con esta moneda de porquería, como dicen los argentinos, que es casi imposible. Está más gordo y me sorprendí viéndole comer un bife. Los Baltar, con nostalgia de eso, pues esto es muy aburrido si no andas invitado a casa de los amigos. Ésta es la tragedia de nuestros amigos, que me supongo les pasa como a mí.
Yo quiero tanto a la Argentina que pienso que es mi país, esta sensación tuve cuando llegué, pero, al mismo tiempo, quisiera vivir ahí y disfrutar de todo lo que tiene de bello esa tierra. Espero lograr vivir en los dos, que sería una felicidad.
Llegó María Antonia cargada de cartas. Ya sabéis para quien, creo que la irá muy bien si lleva a cabo sus gestiones. Yo le dije que aquí no es como ahí, pero no me he querido meter mucho, cada uno con lo suyo. La vida se fue por las nubes; el pollo aquí es artículo de lujo, un café vale 25$ y los restaurantes están con un 40% más de cuando yo me fui. Ahora hay impuesto a todo y el teléfono lo van a subir el doble, menos mal que todo lo van a arreglar en Punta del Este. Hace unos momentos, estuve oyendo noticias que decían que Arosamena el del Ecuador le dijo a Johnson que mientras ellos estaban defendiendo la democracia, entre comillas, en Vietnam y gastándose allí millones, América Latina la estaban perdiendo y precipitándose acontecimientos que le iban a costar muy caro. En Uruguay hay un lío enorme con huelgas, manifestaciones y atentados contra la conferencia; este continente está muy convulsionado, no sé qué pasará mientras la gente en Buenos Aires, tranquila, pero la encuentro triste. Estoy indignada con Laxeiro, él me recomendó que le escribiera enseguida. Así lo hice, pero él no ha contestado a ninguna de mis cartas.
Está haciendo unos días de calor increíble.
[...]
Todos los amigos y para vosotros un fuerte abrazo de

Lala

1967-04-13
Carta de Negri a Seoane. 1967
Bonn
Madrid
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Negri a Seoane. 1967 en 13/04/1967


Bonn, 13 de abril de 1967

Querido amigo:

Aquí le mando unas invitaciones para la inauguración del 25 de abril por si Ud. quiere cursarlas para conocimiento de galerías o críticos españoles.
Aparte, le mando un cilindro con 10 afiches. Los catálogos estarán listos la semana próxima, de modo que los verá Ud. cuando llegue.
Con el linoleum la galería ha hecho una tirada de 30 ejemplares, sin leyenda, en papel especial, que Ud. podrá numerar y firmar.
Avíseme el número de su vuelo para ir a buscarlos al aeropuerto.

Un abrazo.

Tomás

Sr. Luis Seoane
Madrid

1967-04-15
Carta de Lifschitz a Seoane. 1967
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Lifschitz a Seoane. 1967 en 15/04/1967


B. A. 15/IV/67

Queridos Luis y Maruja:

Estamos muy sorprendidos por no tener carta de Uds. hace mucho tiempo. Pero estamos tranquilos porque, si bien casi a la par, encontramos a Lola y nos dio saludos de Uds. Bueno ya tenemos noticias concretas de fechas y quisiéramos saber por donde estarán Uds. por las mismas. Estaremos en Londres el 8 de julio y en París el 13 donde quedaremos hasta el 24 o 25 en que viajaremos al Norte. Finlandia, Dinamarca, Suecia, Bélgica, París a donde llegaremos el 13 de Agosto para tomar el avión de vuelta el 16 de Agosto. Escríbannos donde piensan estar Uds. para entonces. Aquí nos vemos solamente con los Grosigrande quienes les mandaron muchísimos saludos y con Julia (pero con ésta de casualidad). El tiempo está muy pesado, lo que hace que no salgamos mucho. Cómo anda el trabajo de Luis? Tengo unas ganas bárbaras de ver las salas y todas las demás cosas nuevas.

Reciban un fuerte abrazo y escriban pronto.

Rafael

[Escrito por Emma Lifschitz:] Cariños de los chicos

Emma

1967-04-18
Carta de Seoane a Falcini. 1967
Madrid
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Falcini. 1967 en 18/04/1967


Madrid, 18 de abril de 1967

Sr. Luis Falcini
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Acabo de inaugurar ayer, 17, una exposición de grabados en Madrid, en la misma galería donde acaba de celebrarse la de Alberti y en la que, a continuación de la mía, se realizará la del escultor Alberto Sánchez que usted, creo, conoció, fallecido en el exilio hace dos o tres años. Fué, la de mis grabados, una inauguración emocionante. Se llenó la sala de gente joven que fue sucediéndose durante unas tres horas, aparte de los viejos amigos y compañeros. Un grupo de jóvenes artistas y estudiantes gallegos me entregaron dos pliegos con un poema, diversos dibujos y numerosas firmas. Aunque no tuviese otro éxito que éste, sentimental y político, de la inauguración, me daría por muy satisfecho.
Una vez me dijo mi padre al terminar mis estudios en la Facultad de Derecho: “No sé si serás un buen abogado o no, pero nunca dejes de ser honrado; la honradez es el mejor negocio de un hombre”. Pues bien, no únicamente por consejo de mi padre, sino porque surgió así de mi carácter, de mi modo de ser, traté de serlo siempre y yo pienso, que ahora la adhesión que recibí no lo fué tanto seguramente por la bondad de los grabados sino porque traté de ser en cualquier oportunidad honrado y leal. Mi padre fué un viejo anarquista, muy desengañado de todo en los últimos años de su vida, pero conservándose fiel a sus principios que a lo largo de ella tuvo como orgullo su lealtad de corazón y honradez. Ayer pensé muchas veces en él y más cuando aquellos jóvenes me entregaban el poema con las firmas y los dibujos. Intimamente se los dediqué.
No sé por qué le escribo de esto. Seguramente porque cuando escribo una carta a un amigo que estimo me gusta decir aquello que pienso en el mismo momento de escribir. En las paredes de la sala cuelgan los grabados que hice al atropello a Santo Domingo y una cabeza que le hice a León Felipe, poeta con cuyos versos los estudiantes hacen ahora canciones de protesta.
El domingo que viene volveremos a Colonia por cuatro o cinco días con motivo de la inauguración de la exposición de pintura. Volveremos a ver El Angel de la Muerte de Barlach y las notables esculturas que tiene esa ciudad y de las que creo le hablé en otra carta.
De Buenos Aires tenemos ahora las noticias que nos llegaron de algunos amigos, además de las que vamos leyendo en los periódicos de aquí. Se hicieron grandes comentarios en la prensa alrededor de la reunión de Punta del Este, todos ellos en general pesimistas y no demasiado buenos en cuanto al porvenir inmediato de América del Sur y Centro América. Otras noticias son alrededor de los aumentos de precios y las bajas de las monedas de algunos países, Argentina sobre todo, con respecto al dólar. Creo que los corresponsales extranjeros deberían informarse sobre algo más que asuntos desdichados. Por ejemplo, debieran atender a suministrar información sobre aspectos culturales y humanos de los países donde están acreditados.
Argentina es en muchos terrenos una suma de desastres, pero, en cambio, en distintos aspectos de la cultura Buenos Aires ocupa un lugar de privilegio en el mundo a pesar de su situación geográfica y uno, estando lejos, se siente orgulloso de la enorme inquietud intelectual de su población y de todo lo que allí se consigue sin que el Estado intervenga. Quizá éste debiera ocuparse menos de las truchas, los salmones y los ciervos de los lagos y los bosques del Sur, muy interesante para unos pocos pescadores y cazadores que pueden desplazarse de un lugar al otro del planeta, que de informar sobre lo que Buenos Aires posée de riqueza e inquietud intelectual. Incluso de nuestros artistas barbados y extremistas en estética y de sus caciques, que son tan buenos como los de cualquier parte y merecedores de la correspondiente atención turística.
Las minifaldas y los “capeloni” de Maipú y Florida tienen tan buenas piernas y largos cabellos como los de otras ciudades y esto es, si se quiere, tambien importante para el conocimiento de los pueblos. Uno puede aprender de esto en España. Tan púdica, tan recatada, y que, sin embargo, sus oficinas de turismo no dudan en mostrar al mundo como en sus playas pueden exhibirse los más bellos cuerpos de todas partes casi desnudos, con más sol. Claro que esto no tiene que ver con lo que se supone la vida española, pero, a la hora de acrecentar el turismo se unen, “los negocios son los negocios”, para la evocación, Santa Teresa de Jesús, el Greco, Don Quijote, el Cid y todas las glorias españolas unidas a esas jóvenes acostadas en las doradas playas del mediterráneo. Una lección muy bien aprendida de Francia. Ahora empieza a exhibir los propios “rebeldes sin causa” por si sirve al negocio turístico.

Un gran abrazo para todos los amigos y para los suyos y usted reciba una muy fuerte de Maruja y mío:

[Seoane]

1967-04-28
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1967)
Ourense
Santiago de Compostela
Orixinal
1967-05-02
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1967)
Santiago de Compostela
Ourense
Orixinal
1967-05-03
Carta de García Sabell a Seoane. 1967
Nova York
Santiago de Compostela
Madrid
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de García Sabell a Seoane. 1967 en 03/05/1967


3-mayo-1967
Sr. D.
Luis Seoane
MADRID

Querido Luis:

Moitas gracias polo envío do teu novo Catálogo que me gustou moito. ¿Cando vés por eiquí?
Saúdos moi cordiales de Elena e meus pra Maruxa. Pra tí, unha forte aperta de,

Domingo

1967-05-07
Carta de Rafael e Emma Lifschitz a Luís e Maruxa Seoane. 1967
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Rafael e Emma Lifschitz a Luís e Maruxa Seoane. 1967 en 07/05/1967


7/05/67

Queridos Luis y Maruja:

Simplemente Eduardo y yo queríamos mandarles nuestros saludos, independientemente de los que Emma y Rafael les envían de parte nuestra en sus cartas (que me imagino no han sido tantas). Por supuesto que leemos las noticias que Uds. nos envían y de ahí que sepamos que la pasan tan bien.
De vez en cuando, miramos los slides y la película que tenemos de la despedida en la quinta (cuando Maruja bailó danzas japonesas); también “los hemos visto” en las fotos de la quinta de los Sofovich en Ranelagh. Ya, a vuestro regreso, se las mostraremos. Por aquí los estudios van bien. Eduardo, en su 4º año y yo en mi 1º de medicina.

Reciban un afectuoso saludo de

Carlos y Eduardo

Parece que esta vez toda la familia intervino en la correspondencia. Queridos Maruja y Luis. Esperando nuestro viaje como quien se va a sacar una muela (esa soy yo) que sabemos es necesario, pero que igualmente despierta temores. Lástima no verlos por allá. Esperemos que regresen para poder charlar largo y tendido. Por acá nos vemos con alguna gente. Todos los recuerdan con mucho cariño.

Un fuerte abrazo

Emma

1967-05-08
Carta de Seoane a Negri. 1967
Madrid
Bonn
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Negri. 1967 en 08/05/1967


Madrid, 8 de Mayo de 1967

Dr. Tomás A. Negri
Bonn

Mi querido amigo:

Le envío dos dibujos de Leopoldo Lugones, a lápiz y a tinta, viejo y joven, que creo son fácilmente reproducibles.
Continuamos en Madrid hasta la semana que viene. El 17 ó 18 saldremos para Asturias donde pasaremos quince o veinte días en casa de mi hermana y luego, a Galicia. Le hemos dejado las dos direcciones a Nélida. Estoy impaciente por saber algo de la exposición en Colonia, si la crítica se ocupó de ella, si realmente interesa, si el director del Museo la visitó, etc. En Madrid tiene mucho éxito de crítica la de grabados que no sé cuando se clausurará, pues el dueño de la Galería quiere prolongarla. Les suponemos gozando del saber e ingenio de Payró y sentimos mucho no estar con todos ustedes para comentar juntos museos, monumentos y lo que fuésemos viendo. Aquí, ahora, continúo haciendo acuarelas. Para el departamento que ocupamos resulta la técnica más adecuada. Un tema: cabezas, y con ellas algún que otro paisaje y breves notas líricas, si decir esto se permite, de solo color. De Buenos Aires me enviaron la noticia de agencia de la inauguración en Colonia.
Nada más por hoy. Cariñosos saludos de Maruja y míos para su madre, Nélida y usted y un abrazo de bienvenida a Payró, y otro para usted de:

[Seoane]

Nota:
Por favor, escríbame. Sospechamos que le habrán llegado bien los embutidos de España. Dos de ellos iban sin la punta porque de otro modo no había manera de acomodarlos en la caja. Estos días le enviaré los grabados.

1967-05-12
Carta de Shand a Seoane. 1967
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Shand a Seoane. 1967 en 12/05/1967


12 de mayo 1967

Queridos amigos:

Justamente algunos días después de recibir su carta, hubo una reunión en la casa de Luisa Kaufman, y Susana pensó que sería una buena idea llevar la carta allí para leerla en voz alta, ya que estaban presentes los Scheimberg y muchos otros amigos comunes. También se la mandé a Varela porque nos impresionó profundamente. Es un hecho que el ser humano no tiene ganas de recordar el triste pasado, y en cierto modo es comprensible. Aunque nos deprime esa insensibilidad, debemos acostumbrarnos a la idea. La incertidumbre que se ha instalado en el hombre en las últimas décadas le empuja a buscar la manera más fácil de sobrellevar la falta de alguna estabilidad. El hombre calcula que tiene algunas cartas setenta años para vivir en esta hermosa tierra, y no está dispuesto a sacrificarse en pos de unos ideales que él considera abstracciones, aunque en verdad son la base fundamental de su vida y la de los suyos. Creo que nosotros tenemos que reconocer esas limitaciones. La mayoría nunca está dispuesto a oponerse a una fuerza material o espiritual. La mayoría es conformista o si Vd. quiere, colaboracionista. En los EE.UU. las buenas familias cambian el modelo de sus autos todos los años, y lo hacen siguiendo el ejemplo de sus vecinos. Lógicamente, esta actitud también les induce a aplaudir la Guerra de Vietnam... Por correo aparte, les mandé una obra teatral que Argentores acaba de publicar.

Un abrazo cordial de

Susana y Willie

1967-05-13
Carta de Frontini a Seoane. 1967
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Frontini a Seoane. 1967 en 13/05/1967


13-V-1967

Luis Seoane López
Montevideo, nº 1983, piso 13
BUENOS AIRES
ARGENTINA

Querido Luis:

Discutimos con Isidoro si Extremadura es o no más importante que Galicia (excluyendo el Pórtico de la Gloria, la Cerámica de Sargadelos y a Díaz Pardo y Núñez Búa). Salimos empatados, pues los dos convenimos en que estando en La Coruña medio Seoane y un Dieste entero, había equilibrio entre ambas regiones.

Un gran abrazo para ti y Maruxa, y a vernos.

Norberto
Isidoro

1967-05-13
Carta de Almazán a Seoane. 1967
Barcelona
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Almazán a Seoane. 1967 en 13/05/1967

Barcelona, 13-V-67
Apartado de correos 1429

Muy querido y recordado Seoane:

Me he enterado por la crítica del ABC de la exposición en Fernando Fé de los grabados que me supongo son los que me enseñasteis en vuestra casa durante aquella comida de la que guardo tan gratísimo recuerdo (esto que escribo no es una frase, es sencillamente la verdad) grabados que tanto me gustaron. Deseo que con la muestra os haya ido muy bien. Parece ser, según me dijo la señorita que en la librería atiende, que se quieren dedicar a grabados y dibujos originales. Esa era mi idea aquí en Barcelona, pero como no tengo capital no puedo hacer nada. Por indicación de dicha señorita, yo iba a ir el día de mi salida de Madrid para aquí, a charlar con el dueño de F. F. sobre este proyecto mío por si se podía hacer algo, pero las prisas de las últimas horas me impidieron cambiar impresiones, cosa en la que insistió la señorita por creer que podía, tal vez, ser conveniente para ellos y para mí.
¿Cuándo venís a Barcelona? Yo os estoy esperando. ¡Ojalá sea pronto! Tendría mucha alegría en veros de nuevo vuestro fiel amigo.

S. Almazán







1967-05-19
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1967
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1967 en 19/05/1967

Sr. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac. Acabo de enviar por la Agencia Rey Soler (sale mañana 20) dos pesados paquetes con carpetas de grabados, un cuadro y diversos objetos. Va pago hasta la Coruña al Castro. De modo que supongo quedarán en el depósito de la Agencia de la Coruña. Por favor reclámalas y hazlas llevar a vuestra casa y desempaqueta el cuadro separándolo de la carpeta. Perdóname esta molestia. Recibí tus artículos de La Voz de Galicia. Te lo agradezco mucho aunque nada justo. Discutiremos sobre esto. Me gustó la punzada al concejo coruñés con motivo del afeamiento de la ciudad y al referirte a Cuenca. Un gran abrazo de Maruja y mío para los dos, Mimina y tú y uno más para José:

Seoane

Te irá a visitar Carlos Velo, ahora en Orense.
Mi próxima dirección desde el lunes:
Luis Seoane
Farmacia Eguiburu
La Calzada – Gijón
Teléfono: Gijón 347-027

19-V-67

1967-05-24
Carta de Seoane a Falcini. 1967
Xixón
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Falcini. 1967 en 24/05/1967


Gijón, 24 de Mayo de 1967

Sr. Luis Falcini
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Recibí carta suya hace bastantes días y otra más reciente de Frontini en vísperas de nuestra salida de Madrid. Una carta larga que me alegró mucho, como la suya, como las de todos los amigos de quienes siento ausencias y con los que me gustaría charlar y discutir sobre aquellos asuntos que a todos nos interesan, porque el discutir es tambien algunas veces, prueba de amistad, no se discute con cualquiera, sino con quien se estima o al menos se estima su juicio. En cuestiones de arte se discute ahora muy poco. Más bien se escribe o se habla despreciando lo que no se estima o no se comprende. R.[omero] B.[rest] dá por muerto, en grabado, en una noticia de catálogo, a Picasso o por existente en pasado, así me dijeron, o consideró su aporte poco valioso y, sin embargo, a mí me parece que su aporte en ese género, el del grabado, como en otros, el aporte de Picasso resulta fundamental en nuestra época. En España quienes siguen las nuevas tendencias estéticas no pueden soportar a los que continúan una tradición de la pintura española que tiene ya más de un siglo, la de Goya, y al revés.
A unos les parece que el dibujo de los más jóvenes, totalmente seco, mecánico, técnico, con mucho de “art nouveau”, es preferible a ese dibujo de línea sensible, caligráfico, temperamental, que constituyó la gloria de Toulouse Lautrec, de Bonnard y, antes, de Daumier y Goya. Pero no discuten, se desprecian. Quizá en lo más hondo de ellos se envidien y no comprenden que tanto para unos y para otros lo que puede salvar su obra es la “gracia”, ese algo indefinible que para los cristianos se alcanza en la santidad, lo que los andaluces denominaron “duende” y que es lo que yo encuentro en muchas obras de arte popular.
En el Rastro de Madrid hemos comprado unos ex-votos extremeños, naturalmente anónimos, que tiene eso, “gracia”, algo encantados, inexplicable, que vence a todas las torpezas. No tienen probablemente un gusto establecido por el hábito de repetirse, que es lo que constituye un estilo, pero tienen un candor que me atraen. Eso es lo que tiene todo el arte cultivado que estimamos, junto con otras cualidades de orden distinto, técnicas, y lo que le une a la creación popular realizada sin técnica alguna, una canción, una edificación campesina, una leyenda, etc.
En la zona minera de Asturias por donde pasamos para venir a Gijón, esas casas blancas de cal, en las que destacan como ornamento la cantería de sus aberturas, el color de las puertas y ventanas y la pizarra de sus techos, o la teja roja, en un paisaje verde y negro con un cielo casi siempre gris, tienen la “gracia”, la ingenuidad de los ex-votos que compré en El Rastro y, al mismo tiempo, la de los dibujos de Bonnard o de algún artista sabio como éste. Aquí, en Gijón, queda mucha de esa edificación surgida de los constructores del pueblo y lo que desentona hasta ahora son esas nuevas construcciones al estilo de las revistas de arquitectura en uso la que le hace perder carácter, como ocurre con las nuevas construcciones en casi todas las ciudades europeas que vimos.
Pero esta rotura con un pasado que había alcanzado a distinguirse ya no se discute. Se desprecia ese pasado como los fanáticos de éste desprecian lo bueno, útil y bello de lo nuevo. Vivimos en una época en que parece no tratarse de congeniar en nada. A mi juicio podrían los arquitectos buscar de encontrar coincidencias entre ese acierto de la construcción popular y sus técnicas, pero no, se trata de cambiarlo todo en su totalidad, aunque este cambio borre las características de un pueblo antiguo.
En Gijón la guerra se llevó muchas cosas, entre ellas el espléndido museo de dibujos que había coleccionado Jovellanos y que alcanzaba desde los grandes artistas renacentistas a Goya, del que no quedó nada, y ahora tratan de borrar sus características más visibles.

Un gran abrazo de Maruja y mío para ustedes dos:

[Seoane]

1967-05-26
Carta de Seoane a Negri. 1967
Xixón
Bonn
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Negri. 1967 en 26/05/1967


Gijón, 26 de Mayo de 1967

Srta. Nélida Negri
Bonn

Querida amiga:

Recibimos su carta en Gijón, a donde llegamos el día 21 y donde estaremos hasta el día 8 ó 9 de Junio, con noticias de Payró, de la exposición de Petorutti y de las fotografías de Peter, ¿se escribe así?, etc., que agradecimos mucho y quisiéramos ahora saber algo de la exposición de la Galería Boisserée, que suponemos debe cerrarse mañana, si va a Hamburgo o no, que críticas hubo y cual es su destino. Perdóneme por mi impaciencia. Desde Madrid enviamos un paquete con 14 grabados para completar la exposición de Münster, creo que ninguno de los enviados ahora estaba en la exposición de Bonn, y, con los que quedaron de ésta, pueden constituir una buena muestra de ellos. La de Madrid fué un éxito en todos los sentidos: público, crítica y venta, como le escribí ya a Tomás y quedé muy contento de haberla hecho.
Estamos deseando llegar a Galicia donde comenzaré de nuevo a trabajar, aquí en Gijón, por muchas razones, es imposible, pasamos gran parte del día charlando en las reboticas de mi hermana y de mi cuñado, cada uno tiene una farmacia, y viendo cine, sobre todo películas del Oeste. Todo en un clima de frío, viento y lluvias, pero gozando de un paisaje montañoso extraordinario, con altos picos de nieve y con las laderas y las montañas y valles matizadas de los más bellos verdes. Gijón es un puerto minero, a muy poca distancia está la cuenca carbonífera de Asturias, y su color es blanco, gris y negro que contrasta con el azul agrisado del Cantábrico. La ciudad posée poco interés, apenas unas ruínas romanas y algunos edificios civiles medievales. La gran colección Jovellanos, de dibujos de pintores italianos, franceses y españoles del renacimiento a Goya, fué destruída durante la guerra civil y su pinacoteca municipal tiene solo obras de artistas asturianos, algunos muy interesantes como Valle y Piñole, de un expresionismo local al tratar temas de mineros, campesinos y de la costa.
Suponemos que Payró debe estar ya de vuelta de su recorrido alemán. Nos hubiese gustado mucho haber coincidido con él para gozar de su saber y de sus observaciones, pero debemos contentarnos con limitarnos a comentar nuestros recuerdos en Buenos Aires. Supongo que Tomás habrá recibido ya los dibujos de Lugones, a lápiz y a tinta, pues en la conversación telefónica que tuve con él me había dicho que no los había recibido y me cuesta pensar que se hayan perdido. Fueron enviados desde Madrid por correo aéreo certificado. Le ruego me dé noticias de si llegaron o no y de la exposición de Colonia.

Reciban su madre, Tomás y usted abrazos muy cordiales de Maruja y míos y saludos en nuestro nombre a Payró si está en Bonn:

[Seoane]

1967-05-26
Carta de Seoane a Díaz Dorado. 1967
Xixón
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Dorado. 1967 en 26/05/1967


Gijón, 26 de mayo de 1967

Ing. Diego Díaz Dorado
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Hace mucho tiempo que le he escrito, ya no recuerdo desde donde, y siempre pensé en volver a escribirle con motivo de algo nuevo que veía y que me hubiese gustado contarle, pero lo fuí dejando hasta ahora. Expuse grabados en Bonn y en Madrid con gran éxito de crítica, público e incluso venta, óleos en Colonia, con el mismo éxito, en la galería Boisserée, en una exposición que termina mañana y que el dueño de la galería donde se exhibe pasa a otra de Hamburgo. La de grabados, reforzada con algunos más de los expuestos en Bonn que envié de Madrid, pasa a exhibirse a la galería “Das Schwarzw”, algo así como “La oveja negra”, en Münster. Ahora, cuando deje Asturias, en la primera semana de Junio, me encerraré en El Castro nuevamente a trabajar. Toda la exposición de óleos que expongo en Alemania la hice en Madrid, trabajando cuanto pude que fué diariamente y durante bastantes horas cada día. Esto es todo lo que se refiere a mi actividad. De Buenos Aires sé lo que cuenta algún amigo y lo que leo en los diarios que no es demasiado, lo que prueba su felicidad o por lo menos de que no ocurren demasiado desgracias que son las que con más frecuencia se destacan en la prensa diaria de cada país.
Hemos visto museos extraordinarios en diversas ciudades de Alemania, galerías con exposiciones notables en Bonn, Colonia, Dusseldorf, Francfort, Munich y Berlín. Pudimos ver en Francfort una exposición muy completa de los constructivistas rusos y holandeses de la segunda década del siglo. En París alcanzamos a ver las tres grandes exposiciones del homenaje a Picasso y una extraordinaria de los “dadás” completada con otra de Roma, aparte de los museos extraordinarios de Nueva York y el antropológico de Méjico. En Madrid alguna que otra exposición regular, una muy buena, ésta sí, de “ingénuos” de toda América. En esta ciudad está comenzando ahora el comercio de arte. Dos buenas muestras, la de un escultor, Serrano, y de un pintor, Lucio Muñoz, que usted seguramente conoce de Bonino en Buenos Aires. Lo que más me impresionó en este viaje fué el “Museo de arte abstracto español” de Cuenca, uno de los más bellos y logrados de cuantos he visto, hecho por iniciativa particular en una de las casas colgadas de esa ciudad y conservando detalles mozárabes del edificio, artesonado, puertas, etc., y un mural gótico del siglo XV en lo que debió haber sido comedor. Este museo me impresionó y me hizo pensar como podría hacerse en un viejo caserón criollo de San Telmo, con muy pocas modificaciones, un excelente museo tambien de arte contemporáneo argentino, donde la gracia de su acondicionamiento sustituya la riqueza, que es lo que en definitiva consiguieron en la antigua casa de Cuenca. Pero de todo esto hablaremos con tiempo a nuestro regreso, como de otras cuestiones a la que ahora no quiero referirme. No sé si usted hizo o no el mural de la sucursal del Banco Español y como quedó, ni tengo noticias de usted, ¿por qué no me escribe? Ahora quiero pedirle un favor, que me renueve en el Banco de Galicia, en la sucursal de Callao, el alquiler de la caja de seguridad que vence el dia 30 de Junio, está a nombre de Maruja y mío, usted tiene el contrato. Tambien nos gustaría saber si el viento no afectó en el departamento de Montevideo el toldo metálico. Le agradeceríamos nos escribiese al Castro, donde vamos a estar hasta finalizar agosto o principios de setiembre.

Reciban sus padres, Carmen y usted el saludo de Maruja y mío, igualmente Lamela y señora y usted el abrazo fuerte de:

[Seoane]

1967-05-26
Carta de Seoane a Cherniavsky. 1967
Xixón
Vicente López
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Cherniavsky. 1967 en 26/05/1967


Gijón, 26 de Mayo de 1967

Sres. Julia e Isidoro Cherniavsky
Vicente López

Mis queridos amigos:

Recibimos en Madrid la carta última de Isidoro hace quince o veinte días, no recuerdo ahora exactamente la fecha, y nos alegró muchísimo saber de ustedes. Nosotros continuamos viendo lo que podemos y descansando ahora en Asturias del trabajo de Madrid, donde pinté mucho, grabé algo –una cabeza de León Felipe– y expuse con éxito hasta el 17 de este mes. La exposición de Colonia se cierra mañana, luego es probable que se remita a Hamburgo y uno de estos días se inaugura la de grabados de Munster. Aquí, en Asturias no hago nada sino gozar del paisaje maravilloso de este país de montañas abruptas, eternamente verdes, coronadas en parte de nieve y con valles idílicos donde no es cuenca minera, que es negra y blanca como esta ciudad, Gijón, que es su puerto más importante. Maruja y yo pasamos una buena parte del día entre las farmacias de mi hermana y de mi cuñado, a 500 metros una de la otra, haciendo tertulia de rebotica y actualizando viejos recuerdos familiares, universitarios y de los otros, de los que no se debe hablar demasiado. En la primera decena de junio nos iremos a Galicia, donde volveré a trabajar hasta nuestro regreso a Buenos Aires. Tengo muchos proyectos, algunos de los cuales pienso realizar allí en donde cuento con un gran estudio acondicionado para mí por un amigo y desde el cual veo bosques, campesinos trabajando la tierra como hace dos mil años, una aldea marinera y el mar. De vez en cuando hablaré con algún campesino o pescador que poséen una especie de memoria secular, que estoy seguro me contará, a propósito de cualquier noticia actual, alguna leyenda heredada del ciclo caballeresco, o me referirá hazañas de las ánimas que pueblan la fantasía gallega y de fantasmas errantes condenados. Si es un viejo campesino es posible que lleve en el bolsillo migas de pan para alimentar las hadas de las fuentes, y si se trata de un viejo pescador nos relatará picardías y hazañas de los delfines, o sucesos de ocurridos hace mucho en las rías, en los que intervinieron fuerzas sobrenaturales, que él, como el campesino, tratará de explicarlos con intervención de los muertos. Todo ello después de muchas razones: argumentos más o menos racionalistas, porque algunas gentes, maestros, médicos o curas, se vienen empeñando en que no sean tan paganos y no crean en aquello que no vieron y les contaron sus padres y abuelos, a quienes, por otra parte deben creer, o que dicen haber visto ellos mismos en algún momento de alucinación. Todo esto tiene para nosotros un encanto indescriptible, nos vuelve a la niñez y a todos los miedos pasados. En el viaje anterior conocimos un cura muy alto y de ojos azules, con una sotana pobre llena de suciedad y manchas, que actuaba de radomante buscando agua, a través de la vibración de la plomada, para algún vecino. Era un visionario de orígen campesino que había olvidado las lecciones del seminario, y había regresado al paganismo. A nuestro juicio era lo mejor que pudo haberle ocurrido, de no vivir su tiempo como, naturalmente, no lo vivía. Continuaba siendo en el siglo XX el sacerdote, el druída, de una tribu anterior a Roma en esta parte de occidente. No sé por qué les escribo de todo esto, como no sea porque esta Galicia es la que nos explica de alguna manera a Maruja y a mí. De Buenos Aires tenemos pocas noticias. De pintura en Madrid vimos muy poco últimamente que valiese realmente la pena, una exposición muy buena de Lucio Muñoz, que expuso hace años en Bonino, una notable grabadora norteamericana y una de dibujos muy buenos ilustrando a Bertold Brecht de un escenógrafo catalán. También vimos otra muy amplia de Torres Aguero con el que estuve en Madrid.
Esto es todo por hoy. Escríbannos. Uno de estos días le escribiré a Dina y Abrasha Rotemberg, de quienes no tenemos noticias. Un gran abrazo para los dos de Maruja y mío:

[Seoane]

1967-05-29
Carta de Payró a Seoane. 1967
Bonn
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Payró a Seoane. 1967 en 29/05/1967


Bonn, mayo 29 de 1967

Mi querido Seoane:

Nélida acaba de recibir carta suya de Gijón, en que nos habla de minas, de nieve y de montañas, pero calla cuidadosamente las orgías de turrón que se estará haciendo junto con Maruja. Hasta ahora no he podido contestar sus afectuosos y reiterados saludos porque me han tenido de trote durante la gira alemana. A decir verdad, fue interesante, pero demasiado “turística” por lo abultado de los programas. Ya hablaremos de todo eso, de lo que he visto y de la enormidad de cosas que quedaron sin ver en este país tan inmensamente rico en monumentos y obras de arte. A todo el mundo le digo lo mismo: siendo tan absolutamente bella la naturaleza en Alemania (es un parque, de frontera a frontera), ¿cómo se explica que los alemanes hayan querido siempre meterse en tierra ajena, cuando la suya es perfecta? Esto debe ser algo como la manía del adulterio.
Vi su perfecta exposición en Colonia, y me gustó mucho todo lo exhibido, que lo muestra a Ud. muy en vena y con mucho ángel como siempre. No me agradó demasiado la sala, aunque desde cierto punto de vista, eso de colgar los cuadros en un ambiente “vivido”, de librería con algo de “cambalache” artístico, puede ser cosa mejor que esa terrible frialdad de nuestras galerías desnudas. Las crónicas que se han publicado y que ayudé a traducir son favorables y elogiosas, pero las considero como trabajos de críticos inferiores y superficiales. Claro está que quizá pueda achacarse esta opinión a mi vanidad profesional. De todos modos, creo que su obra merece un análisis más hondo y competente. Pero todos nosotros debemos pagar –aquí, en Europa, y en nuestra tierra– el precio de haber nacido en la América inferior. Hoy no debería quejarme yo de eso, pues acabo de recibir una carta del director del Museo de Nuremberg, Dietrich Mahlow (dicen que es un historiador muy importante) en el que elogia en términos “latinos” mi prólogo de la exposición Pettoruti. Como es la primerísima vez que un europeo se ocupa de mis cosas, estoy orgullosísimo.
Véase mi retrato

Un abrazo a los dos.

Payró

Na última páxina autorretrato do autor.

1967-06-04
Carta de Rotemberg a Luís e Maruxa Seoane. 1967
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Rotemberg a Luís e Maruxa Seoane. 1967 en 04/06/1967

Buenos Aires, 4 de junio de 1967

Queridos Maruja y Luis:

Hace largas semanas que me dispongo a contestar vuestra carta, pero el atiborramiento de trabajo y una natural predisposición a postergarlo todo (incluso lo placentero), fueron posponiendo mis propósitos. Hoy he sentido necesidad de estar con vosotros, de intercambiar opiniones como en el breve, pero intenso período en que nos encontrábamos en vuestra casa, tan cálida, tan hospitalaria para el diálogo.
Todas las preocupaciones, los desvelos diarios, las mezquindades cotidianas, el desgaste del tiempo en lo que importó o no, han sido postergadas por un sólo hecho que nos atañe y con respecto al cual no admito ambages: la suerte futura de Israel. Tal vez les parezca curioso que yo sienta la necesidad de escribirles sobre este tema, pero me resulta imprescindible hablar de él. En un mundo tan absurdamente contradictorio, donde los amigos de ayer se pierden para transformarse en cómplices (o tal vez instigadores) de nuestros adversarios; donde el juego de la política y de la verdad histórica pueden ser excusas para la destrucción y el aniquilamiento, resulta necesario rever algunos conceptos y ubicarse con definiciones claras. He tenido violentas discusiones con los teóricos que ambicionan un futuro mejor para la humanidad a costa del sacrificio de un pueblo. A mí la historia me atañe, pero más me incumbe el hombre y hoy. No puedo admitir la destrucción de un pueblo, de una comunidad o de un hombre en base a la hipótesis de una necesidad histórica. Porque los teóricos de la historia pueden equivocarse; y lo han hecho en numerosas oportunidades. Me resulta doloroso verificar cómo hombres con los cuales me ha unido un interés común y un enfoque similar a concepciones políticas, quiebran de pronto su lenguaje y lo transforman en esquemas que para mí son ininteligibles. En este caso, no tengo derecho a esquemas teóricos; debo elegir y he elegido: estoy con Israel.
Por suerte, la mayoría del país está con esa causa; se ha dado el curioso fenómeno de que por diversas razones, en los distintos estratos políticos del país, desde la extrema izquierda hasta la extrema derecha, se han producido enfrentamientos debido a la situación de Israel y la mayoría se ha definido a favor. Hace unos días el elemento más progresista de la cultura argentina (escritores, artistas, pintores, intelectuales) han producido un documento en apoyo a Israel. Estoy seguro que si Uds. hubiesen estado en la Argentina, el nombre de Luis estaría incluido en la nómina de los firmantes.
Queridos amigos: a pesar del placer de vuestra estadía en Europa, de las exposiciones con buen éxito, del encuentro con el pasado, supongo que en algún momento de algún día se cruza el pensamiento de que en la lejana Buenos Aires hay un piso desde el cual se ve un río obscuro y que ese piso es un hogar que os aguarda; y que hay muchos amigos que os esperan con cariño, con ternura y hasta con impaciencia. Y entre ellos estamos nosotros.
Escriban, cuéntennos sobre vuestros planes. Ojalá que la situación se calme y no hayan razones para la angustia y el desasosiego.

Hasta pronto.

Dina y Abrasha

[Manuscrito por Dina Rotenberg:] La guerra en Israel ha estallado hoy. Estamos desesperados... Los queremos mucho, los extrañamos y sentimos a través de la distancia, vuestro apoyo.

Dina

1967-06-06
Carta de Seoane a Negri. 1967
Xixón
Bonn
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Negri. 1967 en 06/06/1967


Gijón, 6 de Junio de 1967

Dr. Tomás A. Negri
Bonn

Mi querido amigo:

Recibí la carta de usted y de acuerdo con ella le envié ayer, dia 5, por correo aéreo expreso, el linóleum para el afiche de la exposición de grabados de Munster. Es del mismo tamaño que el otro. Si quieren imprimirlo en color azul que lo hagan más bien en un azul oscuro, un ultramar, o no demasiado claro. Esperemos que les guste. Las críticas están todo lo bien que se podía esperar para la exposición de un pintor desconocido en esa, un poco confusas quizás, pero esto viene siendo norma de la crítica de arte en las publicaciones diarias de todas partes cuando el artista es independiente y no aparece claramente comprometido con una escuela establecida o un movimiento artístico determinado, como creo es mi caso. En cuanto a las obras no me gustaría causarle más molestias, le debo a usted demasiado por todo cuanto hizo con esta exposición de Colonia y las otras. Seguramente pasada ya la temporada de exposición lo mejor sea que usted me las remita a C. Macarrón S.A. Jovellanos 2. Madrid, escribiéndome a mí los cuadros que faltan, título y número, para poder advertirlo a la Aduana. Se trata del suyo y del que queda en poder de la Galería. No me preocupa demasiado el no haber vendido, me hubiese gustado, claro está, vender, sobre todo pensando en que pudiesen quedar cuadros en Alemania, o que hubiese aceptado la galería el plan aquel que discurríamos la tarde de la inauguración en aquel café de Colonia, que era otra manera de que quedasen en esa. Otra vez será. De todas maneras disponga usted como crea conveniente. Recibí el catálogo de Pettoruti. Muy bueno. Lástima no poder leer los textos, el de Payró y el suyo. Refiriéndome a esto, usted me debe el que hizo para la inauguración mía, perdóneme que insista en que me lo envíe así como las fotografías de Peter que me pueden ser útiles para alguna publicación futura.
Pasado mañana, dia 8, nos iremos de Asturias a Galicia. Hemos paseado mucho por Asturias todos estos días, a la que ya conocía en gran parte de otros viajes. Es un país de paisajes extraordinarios, de montaña y de mar, con playas entre bosques y rocas altísimas que son muy visitadas ahora por el turismo francés y belga. En Oviedo ví un museo provincial que tiene notables obras de arquitectura prerrománica, relieves, escultura única en Europa aunque no demasiado abundante. De este estilo estuvimos en una preciosa capilla, San Juan de los Prados, como la de San Miguel de [...]

[Seoane]

1967-06-06
Carta de Cherniavsky a Luís e Maruxa Seoane. 1967
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Cherniavsky a Luís e Maruxa Seoane. 1967 en 06/06/1967

CONSUL ARGENTINA / DE AUDITORIA Y MANDATOS.

6-6-1967

Queridos Luis y Maruja:

Evidentemente, Uds. no están dispuestos a repetirse ni someramente en la correspondencia y, por lo tanto, la última ya la hicieron con la intención que quede como una página para ser dada a quien se ocupe de reunir alguna vez vuestros escritos.
Días pasados, estuvimos cenando con “los Lifchitz” y, cosa rara y gratificante, casi sólo se habló de Maruja y mientras voy hilvanando esta carta, me preguntaba por qué quería destacar tanto este hecho y todavía no sé si es de chismoso para provocar celos de Luis (sabrá que significa sentir celos?) o por mero placer.
Quizás ni se hizo necesario hablar de Luis, todos sabíamos que hacía, que pasó y como pasó.
Buenos Aires está, a mi sentir, muy rara en este segundo día de lucha en Israel, pocas veces la calle ha vibrado de esta manera, y me refiero bien a la calle en su total significado sin ninguna referencia a las dos colectividades.
Quizás porque pocas veces se notó tan claramente como los peones eran movidos con terrible facilidad por esos dos gigantes y todo el tablero era de barro.
Hace frío en el centro, en los barrios, en los teatros, en las galerías, salvo la muestra de tantos y tantos Figaris juntos.
Cuándo vuelven?
Esta frase está llena de envidia. Vuestra última carta es para preguntar cuantos semestres se quedan?
A veces me pregunto porque sin haber luchado los argentinos actuamos como si estuviéramos cansados de luchar. Ni siquiera un rumor, una queja de un político, de un universitario o un sindicalista.
En una pequeña localidad chaqueña, una nena de 10 años al cuidado de sus hermanitos menores, mientras sus padres y hermanos mayores, atravesó 4 veces el rancho en llamas para sacar de a uno por vez y en brazos a sus hermanitos. Es lo mejor de los últimos días sobre el género humano.

[Manuscrito:] Cariños de Julia y míos

Isidoro

1967-06-08
Carta de Falcini a Seoane. 1967
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Falcini a Seoane. 1967 en 08/06/1967


Buenos Aires, Junio 8 de 1967

Luis Seoane,

Querido amigo:

Ayer, inesperadamente, me entero de su cumpleaños, por Cumpleaños en el arte, en televisión, mediante una simpática recordación efectuada por Cuadrado, recordando sus comienzos. Según me dijeron, porque yo no lo oí. Se refirió a los años de bohemia, en España.
En esos momentos, teníamos la mala noticia que nos daba Tove: el fallecimiento del amigo Arranz, ocurrida a las siete de la mañana. Arranz padecía de la descalcificación de dos vértebras, además su vieja afección pulmonar hizo crisis en dificultades para respirar y una infección cerebral que terminó en un síncope, que acabó con su vida. Entró en coma a media noche, pero con lucidez hasta entonces y sin hacerlo sufrir en forma visible. Lo acompañaron, además de su magnífica compañera Tove, de sus dos hijos. En esa casa se pensó mucho en ustedes dos.
Thobe nos encargó muy particularmente a Sarita y a mí a que les escribiera, anunciándole el deceso.
Esta mañana, cumpliendo una de sus voluntades, fue llevado al crematoria de la Chacarita.
Para despedirlo estábamos muchos amigos, entres otros, Gori Muñoz, Kornblith, Lozada, Mirella y Baltar, Tove, Núñez Bua, Frontini, Scheimberg, su amigo con quien convivió en Tucumán, nosotros y tantos más, muchos más y todos sus compañeros de la escuela. Sin olvidar a sus muchas alumnas.
Demás está decirle la alegría que dio leer sus entusiasmos tan sentidos del arte popular, celebrando los encantos, sus “duendes”, la gracia natural, irreproducibles.
Interrumpo estas líneas para ir a patinar los bronces elegidos por Payró para integrar mi representación a través de mi donación al Fondo Nacional de las Artes.

Como anticipo de la exposición que realizaré el próximo 21 de Agosto en la galería NEXO y para terminar estas desordenadas noticias, reciban Ustedes dos nuestros afectuosos saludos.

Saludos a Díaz Pardo

Falcini

1967-07-03
Carta de Seoane a Díaz Dorado. 1967
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Dorado. 1967 en 03/07/1967


El Castro, 3 de Julio de 1967

Ing. Diego Díaz Dorado
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Estamos desde hace un mes aproximadamente en El Castro, en el estudio que me presta Díaz Pardo y en el que hasta ahora no pude hacer nada, pues al día siguiente de llegar me caí en La Coruña y me astillé el húmero en el brazo derecho con desgarramiento de tendones, de modo que anduve unos veinte días con el brazo en cabestrillo y ahora trato de recuperar los movimientos. En estos días empiezo a hacer algunos dibujos y a escribir cartas. A pesar de esto hemos estado en algunos lugares de la costa norte de Galicia. Estuvimos en Laxe con Parga Pondal, en su laboratorio de Geología, realmente extraordinario, donde comprobamos lo que puede hacer un hombre solo en beneficio de su país con solo muy pocos recursos; en Buño, viendo como un pueblo de alfareros que resistió dos mil años se hunde en muy pocos. De setenta alfareros que existían sólo quedan siete en condiciones lamentables; y en San Andrés de Teixido, otro lugar milenario, en el que guardan creencias y leyendas similares a algunas de Holanda y Bretaña. Aquí adquirí algunos ejemplos de arte popular, lo poco que allí hay en esta época del año, pues, creo que en setiembre es cuando acuden en mayor cantidad de romeros de Galicia, norte de Portugal y Asturias. Tuvimos que escalar diez kilómetros de montañas entre ida y vuelta por caminos pedregosos donde es imposible, hasta ahora, que se pueda ir en vehículo normal alguno. Se trata de las montañas de la Sierra da Capelada que se asoman al Cantábrico. Pasándolas y en una costa de altos acantilados, está San Andrés de Teixido, una aldea con muy pocos vecinos, creo que unos veinte, y una capilla, ahora en reparación, tiene un altar barroco muy popular e ingénuo del siglo XVII según me dijeron, policromado con colores vivos y oro de acuerdo con las figuras que modelan en miga de pan y que iluminan con anilinas. Aquí, en El Castro, estaremos seguramente hasta setiembre que regresaremos a Buenos Aires. Trabajaré todo lo que pueda, esta vez tratando de estimular, con Díaz Pardo, algunas artesanías, de acuerdo con aquello de que tanto hablamos en esa.
Espero que usted haya recibido las cartas nuestras anteriores, sobre todo la última en la que pedíamos nos renovase en el Banco de Galicia, sucursal Callao, el alquiler de la caja de seguridad que vencía el 30 de Junio. ¿Por qué no nos escribe unas líneas? Nos gustaría saber de todos ustedes y de Lamela. De lo que está haciendo usted. De su versión sobre el Buenos Aires actual que se engrandece para mí con la distancia.
El día 25 de Junio se inauguró una nueva exposición mía en Munster, Alemania, es la cuarta exposición de este año: Bonn, Colonia, Madrid y ésta. A su casa enviamos algunos paquetes de libros, ¿llegaron? Perdóneme estas preguntas y esta insistencia en tener noticias de ustedes, pero tenemos nostalgia de todos los amigos de esa.

Con saludos para sus padres, Carmen y usted de Maruja y míos reciba el abrazo grande de:

[Seoane]

1967-07-07
Carta de Seoane a Rotemberg. 1967
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Rotemberg. 1967 en 07/07/1967


El Castro, 7 de Julio de 1967

Sres. Dina y Abrasha Rotenberg
Buenos Aires

Queridos amigos:

No pude escribir antes porque una caída en la calle, en La Coruña, al día siguiente de llegar, me produjo un astillamiento de húmero en el brazo derecho y desgarramiento de tendones, que me tuvieron sin hacer nada hasta hace unos días sin que hasta ahora, por otra parte, hubiese logrado alcanzar sus movimientos normales y la caída fué hace ya más de un mes. La carta de ustedes nos produjo emoción y debemos decirles que nos solidarizamos con Israel en cuanto al conflicto con los países árabes, desde el mismo comienzo. Tenemos, como todo el mundo, nuestro juicio tomado con respecto a muchas cuestiones de política internacional, pero nosotros que no somos políticos en el sentido de aspirar a conducir a nadie, sino en cuanto suponemos que ella es una facultad humana que debe ejercerse en beneficio de la colectividad, no podríamos estar ni con los reyes árabes, ni con las veinte o treinta familias dueñas del petróleo en perjuicio de sus pueblos, ni con regímenes que continúan aplicando penas como la de cortar manos a los ladrones, etc. Tampoco, como es natural, con quienes en nuestro siglo son capaces de declarar, como en el medioevo, una “guerra santa”. Por otra parte recuerdo muy bien sucesos ocurridos hace treinta años con la participación de ellos y de los que ahora prefiero no escribir. Esta es, pues, nuestra posición y como siempre nos dejamos guiar por sentimientos más que por otras razones.
Estos días empecé, al mismo tiempo que a escribir cartas, a dibujar algo. Estoy haciendo unos proyectos de jarras de porcelana con supuestos rostros de personajes medievales gallegos, juglares, caudillos populares, etc. Veremos que sale de todo esto. Por otra parte, con amigos y parientes, viajando mucho por Galicia. Es un país bellísimo en todas sus partes, por el interior, en las montañas con grandes bosques que esconden monasterios y castillos medievales y en la costa bordada de rías, de playas tambien entre bosques, y donde se conservan, como en el interior, viejísimas leyendas venidas desde la prehistoria que el catolicismo supo muy bien aprovechar, para peregrinaciones y romerías aún contradiciendo sus creencias, pues casi todas proceden de viejos cultos paganos, naturalistas, que adoraban la piedra, los ríos, las fuentes, el sol, creyendo en la transmigración de las almas, etc. Galicia continúa siendo un pueblo pagano donde la mayoría de aquellas creencias perviven, lo que imprime una gran fuerza lírica a sus manifestaciones populares. No pasa ese catolicismo de creer en las ánimas de los muertos que pueblan sus nieblas. De todo esto ya hablaremos a nuestro regreso. La saudade que distingue a los gallegos quizás proceda de su nostalgia por un mundo perdido hace casi dos mil años y al que bosques, ríos, mar, invitan al recuerdo a través de una especie de memoria ancestral.
Perdonen todas estas divagaciones. Todo ello no impide nuestra nostalgia de los amigos y de Buenos Aires. Otra condición gallega es llevar el paisaje dentro de uno por donde quiera que vaya y en Buenos Aires lo tenemos, queriendo o no, con nosotros.

Un abrazo de Maruja y mío para los dos. Escríbannos, nos gusta recibir cartas y noticias:

[Seoane]

1967-07-14
Carta de Rafael e Emma Lifschitz a Luís e Maruxa Seoane. 1967
París
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Rafael e Emma Lifschitz a Luís e Maruxa Seoane. 1967 en 14/07/1967


París, 14 de Julio/67

Queridos Maruja y Luis:

Con gran alegría al día siguiente de nuestra llegada a esta, recibimos la vuestra donde tenemos buenas noticias. Me gustaría mucho poder llegar a ver esas jarras que está haciendo Luis. Bueno, no creo que valga la pena repetir lo que habrán escuchado tantas veces, sobre las emociones que todo recién llegado siente al llegar a este París, increíblemente descrito por tantos y tantos y, sin embargo, no descrito nunca totalmente. Para nosotros, que estamos haciendo las visitas totalmente al revés que todo el mundo, fue una impresión extraordinaria ver los Chagall y los Picasso, los Bonnard, los Van Gogh, Gauguin y tantos otros de los que tanto hemos leído y hablado y visto en reproducciones para verlos ahora al natural.
En fin, repito, es algo para comentarlo personalmente, nos alegraron los éxitos de Luis, pero esperamos que ellos no alarguen mucho su estada en España, porque queremos verlos pronto. Aquí, hemos estado con Jonquieres, quien el domingo pasado nos llevó a dar una vuelta por los alrededores de París, con una visión rápida de la campiña francesa. Bueno, queridos amigos, reciban un fuerte abrazo. Nosotros nos vamos de París el 23 –a Bruselas donde estaremos 5 días, de allí iremos a Amsterdam y de allí a Londres donde estaremos desde el 3 de Agosto hasta el 13, día en que viajaremos a París hasta el 16 en que tomaremos el avión de regreso.
Nuestra dirección en Londres será: The Cumbertland Hotel, Marbel Arch, London W. 1.

Un abrazo para Uds. y un saludo para Díaz Pardo y flia.

Rafael

Queridos Maruja y Luis:

Estamos acá como dos locos y una más que es Noemi [Gerstein] que prácticamente nos acompaña a todos lados. Es una buena introducción a Europa, ya que ella conoce París y esto nos ayuda muchísimo. Realmente, hubiera sido de maravilla el poder ver España con Uds. que a más de conocerla tanto la quieren. Quizá en otro momento las cosas se den así. Espero que Luis ya esté mejor y vos Maruja estarás más tranquila. Ayer estuvimos en el estudio de Torres Aguero que es realmente precioso. Es un dúplex del cual se tiene una vista extraordinaria. Él está haciendo cosas interesantes y se van el jueves para España de vacaciones. Aquí caminamos horas y horas llegando al fin del día rendidos, pero sin querer acostarnos para sentarnos en los cafés y ver todo lo que pasa.

Un fuerte abrazo para ti Maruja y para Luis

Emma

1967-07-16
Carta de Gerstein a Luís e Maruxa Seoane. 1967
Nova York
París
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Gerstein a Luís e Maruxa Seoane. 1967 en 16/07/1967


París, 16 de Julio [67]

Queridos Luis y Maruja:

Me enteré por Emma y Rafael del accidente al brazo de Luis. Espero que ya esté bien. No hay duda que es una broma bien pesada una cosa así. Yo les he escrito, pero a Madrid, pero no sabía si estarían aún afuera. He ido postergando mi viaje a causa de la traída de mis esculturas que aún no llegaron. Espero que esta semana sea la definitiva, pero les aseguro que estoy harta.
He salido diariamente con Emma y Rafael y están locos con París. Se orientan muy bien y caminan sin parar –da gusto verlos–. Estuvimos con Jonquiéres, con Leo. Está también acá Fernando, un sobrino y su mujer.
Hace un calorcito casi como el de Bs. As., desde hace 3 o 4 días, lo que embroma bastante para hacer de turista.
Si no tengo otras inconvenientes, creo que me iré el 9 de Agosto de acá para Grecia (no me dan muchas ganas, confieso) y el 30 a Barcelona por 3 o 4 días –de modo que llegaré el 3 o 4 a Madrid sólo por unos 10 días, supongo, pues tendré regresar acá para ultimar arreglos para la muestra (menudo clavo me resultó!). El 23 de Octubre regreso a Bs. As. por Air France. Le voy a escribir a Azcoaga para pedirle me reserve habitación en una pensión. La Residencia Miami, José Antonio 44, La conocen? No sé de otra. Lo que temo es que Azcoaga no esté en Madrid, pero supongo que en esa fecha no me será tan difícil conseguir algo.
Escriban acá para saber cómo sigue el brazo de Luis.

Muchos buenos deseos y cariños de

Noemí

1967-07-22
Carta de Seoane a Cherniavsky. 1967
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Vicente López
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Cherniavsky. 1967 en 22/07/1967

El Castro, 22 de Julio de 1967

Sr. Isidoro Cherniavsky
Vicente López

Querido amigo:

Recibí su última carta cuya contestación retrasé pro culpa del accidente del brazo, del que supongo sabrán por terceros. Hoy también le escribí a Scheimberg y a Rotemberg y a otros amigos lo hice hace unos días. Trataré de ponerme al día con todos pues de todos, por otra parte, quiero recibir noticias aparte de las recibidas. Estamos en Galicia gozando de un aislamiento espléndido en una aldea muy cercana, 2 kilómetros, a una villa marinera que está, a su vez, a unos 12 o 14 de La Coruña. Estoy, se lo digo a Scheinberg, tallando unos retratos imaginados de personajes medievales gallegos para unas jarras de porcelana. Proyecté dieciocho y tengo talladas once. Se trata de una experiencia nueva para mí de la que estoy aprendiendo bastante. Siempre me atrajo la escultura y es posible que en Buenos Aires trate de hacer algunas otras obras con la ventaja de este aprendizaje que hago aquí, hasta ahora con una torpeza similar que voy dominando, a la de cualquier escultor popular. De pintura y de arte último en general no veo nada, solamente del pasado, el románico y el barroco gallegos en iglesias medievales, en edificios de los siglos XVII y XVIII o mezclados en monasterios comenzados a construir en el siglo XII y terminados seis siglos más tarde, aprovechando algunas excursiones de fin de semana hacia lugares apartados de la costa o en la montaña. En las ciudades, en general, se conserva casi todo lo que tiene algún mérito artístico pero en cambio se echan abajo aquellas construcciones que sin tener el valor de un estilo acreditado del pasado, les imprimían carácter y estaban perfectamente adecuadas a unas costumbres y a un clima, para levantar nuevos edificios sin carácter alguno, de acuerdo con una especie de estilo universal divulgado por las revistas de arquitectura y que igual se yerguen en ciudades tropicales que en estas de clima templado o en las más frías de más al norte. Desde que salí de Buenos Aires tropiezo con iguales edificios de la Avenida 9 de Julio en una y otra ciudad y creo que admiro ahora más a Testa por su Banco de Londres, capaz de romper con tanta monotonía, independientemente de otros valores. Las ciudades españolas están perdiendo carácter, se uniformizan como las de casi todos los países sin que la experiencia acumulada a través de los siglos, en una y otra tierra, sirva para nada. El Estado proyecta, por ejemplo, escuelas en serie, iguales para el clima seco y caluroso de Andalucía que para el lluvioso y frío de Galicia. Se trata en el mejor caso, de ese tipo de edificio que puede luego presentarse en fotografía en alguna publicación de propaganda como un nuevo logro de arquitectura moderna –ni siquiera es eso– y que no responde, no solamente el clima, sino además a las diferencias temperamentales y a la continuidad histórica de cada una de las distintas regiones. Bueno, así parece ser en todas partes. Por favor escríbannos, cuenten que novedades artísticas hay en este momento en Buenos Aires, que se hace, etc.

Un gran abrazo de Maruja y mío para Julia y usted:

[Seoane]

1967-07-27
Carta de Negri a Seoane. 1967
Bonn
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Negri a Seoane. 1967 en 27/07/1967


Bonn, 27 de julio [19]67

Queridos amigos:

Tomás les escribe al mismo tiempo; Yo agrego algunas informaciones que deseaban tener y que él ha omitido. La exposición Pettoruti tuvo en Baden-Baden algunas críticas muy buenas, pero otras muy superficiales. Payró opina que generalmente los diarios no deben tener críticos especializados, sino que cualquiera se encarga de las mismas y así resultan vagas y poco precisas. Mañana se inaugura la 2º de Petto en Nürmberg. Tomás acaba de partir para allá. Cuadros de Petto no se vendió ninguno, sí varias serigrafías que se exponen al mismo tiempo en otro local: en Baden-Baden fue en la Asociación de Jóvenes Artistas; no sé dónde será en Nüremberg.
En París, vimos con Payró la exposición del grabado en la Casa Argentina. Si Ud. no tiene el catálogo, dígamelo que le puedo enviar el que traje yo y pedir más después a Fernández. Creo que han mandado demasiados artistas para esa muestra, La Casa Argentina tiene salones grandes, pero en los otros países no sé cómo se arreglarán.
Payró hace ya casi veinte días que está de regreso en Bs. As. Creo que el viaje ha sido provechoso aunque no lo ha animado tanto como yo esperaba. Al irse de aquí, planeaba con gran entusiasmo volver el año próximo con toda la flia. Gracias a la venta del departamento de Lavalle, pero en las cartas que he recibido últimamente lo veo mucho menos decidido. Los alemanes le ofrecieron un contrato de 3 meses con 5.000 marcos de sueldo para hacer alguna investigación sobre arte alemán. Estando acá dijo que no podía aceptarlo inmediatamente, pero que lo haría al volver el año próximo. Le hemos enviado la carta oficial a Bs. As.; aún no le contestó a Tomás, pero a mí me ha escrito en forma tal que me parece va a deshacerse del compromiso.
En cambio, parece ahora animado con la creación por parte del Fondo Nacional de las Artes, de un Instituto de H. del Arte exclusivamente dedicado a la investigación. Y Letty y yo tendríamos un cargo en el mismo y volveríamos a revivir el antiguo instituto de la calle Reconquista.
Con la llegada a Alemania de mi hermano menor con toda su flia., no sé cuándo regresaré a la Argentina. No sé si cuando estuvieron Uds. aquí la última vez existía ya la posibilidad del contrato en una clínica de Düsseldorf. El caso es que se lo han dado por dos años, así que mi madre con sus nietos aquí no tiene miras de volver a la patria. Ya les escribiré cuando sepa algo más concreto con respecto a mis proyectos. Por el momento seguiré en Bonn. Veré si puedo ir a Münster próximamente y les describiré la galería que no conozco.
Dígannos cuándo regresan, exactamente, a Bs. As. y si quieren algo de este país antes de emprender el regreso.
¿Llegó el catálogo Petto que mandé hace ya bastante? ¿Qué otro catálogo desearían recibir? Escriban pronto que esperamos noticias. Tomás se va de vacaciones del 15 de agosto al 15 de septiembre.
Muchos saludos de mamá.

Cariños

Nélida

1967-08-03
Carta de Valdemar e Dora Kowalewski a Luís e Maruxa Seoane. 1967
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Valdemar e Dora Kowalewski a Luís e Maruxa Seoane. 1967 en 03/08/1967


Buenos Aires, Agosto 3, 1967

Queridos Maruja y Luis:

Nos enteramos del accidente de Seoane y que felizmente ya está mejor. Las palabras sobran. Sinceramente, les extrañamos bastante. Uds. se suman a la ausencia de otros amigos viajeros y a la de nuestros hijos que en estos momentos están gozando sus cinco escasos días en Madrid. Lala, la menor, les quiso escribir antes de partir para pedirles consejo sobre museos en Madrid, pero, evidentemente, se olvidó en el trajín de los últimos días. Acá seguimos con mucha tarea, muchas veces matizada con inconvenientes. Acabo de escribirles a Rafael y Emma porque quería contarle de lo bien y simpáticos que siguen sus chicos.

Muchos cariños y hasta pronto.

Dora Kowalewski

Cariños de Valdy

1967-08-26
Carta de Seoane a Núñez Búa. 1967
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
La Plata
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Núñez Búa. 1967 en 26/08/1967

El Castro, 26 de agosto de 1967

Sr. D. José Núñez Búa
La Plata

Mi querido amigo:

Te debo carta y noticias nuestras. Hace tiempo que debí haberte escrito y no lo hice dejando de un día para otro el hacerlo por temor de no decirte nada que pudiese interesarte en cuestiones que interesan tanto a ti como a mí referidas a Galicia y a España. Hoy lo hago sin hablarte tampoco de ellas. Lo haremos con calma seguramente a fines del mes que viene, en Buenos Aires. Recibí el número de la revista de la Universidad de La Plata sobre Valle Inclán. Creo que quedó muy bien y digo esto porque apenas tuve tiempo de verlo, pues se lo llevó prestada una amiga mía que terminó quedándose con ella. La nota, pues, que me decías hiciese para la radio la haré a mi regreso, pues aquí, en Galicia, parece no haberla recibido nadie, al menos no la recibieron las gentes que esperaba la tuviesen. No sé en Vigo y Santiago. Desde luego se trata de un nuevo esfuerzo notable de Castagnino, al que hay que agradecérselo, aparte de tu empeño en todo esto. Yo estoy trabajando en El Castro. Hice 18 cabezas de personajes medievales gallegos para jarras de porcelana y una más de María Pita. Los personajes medievales son: Prisciliano, la monja Etheria, San Pedro de Mezonzo, el Obispo Sisnando, San Rosendo, Gelmírez, María Castaña, Martín Códax, el Rey García, Payo Gómez Chariño, María Balteira, Xohan Tuorom, Pedro Madruga, Pardo de Cela, Rui Xordo, Inés de Castro, el Maestro Mateo y Vasco de Aponte. Una especie de cóctel destinado a hacer populares personajes muy diversos, de siglos medievales distintos, y creyendo que aquí la historia gallega, de no enseñarse en las escuelas y centros de enseñanza, habrá que hacerlo a través de las “boutiques” y bazares, haciéndola entrar por los ojos. Con las jarras se editará un folletito diciendo quienes son los personajes. También hice un álbum de grabados con el tema del pulpo, nuestro animal tótem, para una galería alemana de Munster, donde estos días se clausuró una exposición mía de grabados. Con Díaz Pardo hemos hecho algunas otras obras comunes. Ya hablaremos de todo esto. Una última noticia de diario es que empezaron a emigrar jóvenes gallegas para trabajar de criadas en Milán, La Voz de Galicia del 23, creo que esta noticia se comenta sola. Bueno, ya hablaremos de todo. A mucha gente no la vi aún y a alguna pienso que no la veré. Seguramente la semana que viene o los primeros días de la otra iré a Vigo, a donde aún no fui. No tengo más que ganas de trabajar. Recibid Otilia, tú y los tuyos un fuerte abrazo de Maruja y mío:

[Seoane]

1967-09-03
Carta de Rafael e Emma Lifschitz a Luís e Maruxa Seoane. 1967
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Rafael e Emma Lifschitz a Luís e Maruxa Seoane. 1967 en 03/09/1967


Bs. Aires, 3 Setiembre/67

Queridos Luis y Maruja:

Hoy es domingo, es decir, que hace diecisiete días que hemos regresado de Europa. Hoy de vuelta de la quinta pasamos por la casa de los Grosigrande, donde estaban Pablo Edelstein y la Nena (es la mujer de Pablo) y donde les recordamos todos con mucho cariño, de vuelta a casa la conciencia (es Emma) me reprochaba el no haberles escrito aún y mientras estaba luchando entre el dulce far niente escuché la voz de Luis, me pareció al principio que soñaba, pero no; era el grabador, y Eduardo reproducía la entrevista que Romallo le hizo a Luis sobre murales. Todo este conjunto de acontecimientos me indicó que los dioses estaban poniéndose nerviosos y que debía escribir y en este momento me doy cuenta que no tenía ánimos para escribir y lo eludía, porque debía comentar esta desgraciada (que término poco descriptivo) situación que se está creando en el país –con nuestros queridos militares–. Por si no la han visto íntegramente, les adjunto el texto de la ley “contra el comunismo” y espero que dentro de poco tiempo no estemos incursos en algunas de las disposiciones de la ley. Esto, que parece imposible que pase, aún hoy, después de lo que ya ha pasado en el mundo–después de Mc Carthy y el fracaso que fue, sin embargo, ha pasado aquí donde estamos viviendo y lógicamente esto no es más que el principio de lo que va a venir. Pero lo que realmente da una pauta de la gravísima situación que estamos viviendo es que no se han oído prácticamente voces en contra–lógicamente no se han autorizado las mismas, pero de igual forma los comentarios son prácticamente nulos.
En fin, ya conversaremos juntos, creo que dentro de pocos días. Escriban cuando vienen y si necesitan que tomemos algunas disposiciones para su llegada o preparemos algunas cosas, le pedimos, por favor, no recelen en escribirnos. Con un gran abrazo para los Díaz Pardo y muchos cariños para Uds.

Hasta muy pronto

Rafael y Emma

1967-09-18
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1967)
Santander
Santiago de Compostela
Orixinal
1967-09-28
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1967)
Lugo
Santander
Orixinal
1967-10-18
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1967
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1967 en 18/10/1967

Buenos Aires, 18 de octubre de 1967

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Estamos en Buenos Aires desde hace diez días. Llegamos perfectamente y encontramos todo en orden. Buenos Aires está lo mismo desde algunos puntos de vista: exposiciones, teatro, cine, conferencias, etc., con algunas galerías más y la inquietud de siempre. La vida encareció, esto sí, mucho. Todo vale más del doble en algunas cosas. En general los precios son los de España, en relación peseta y peso con el dólar. A Camilo le vimos al día siguiente de llegar. Había venido a Buenos Aires a un gran banquete que se le atribuye a Vilanova con motivo de la publicación de su libro sobre los gallegos en la Argentina y al que no asistieron como resulta natural, las autoridades del C[entro] Gallego. Está muy bien, formal y preocupado por las cuestiones de la fábrica a la que parece comenzó a ir Núñez Búa. Le hablamos de nuestra estancia ahí, de todos vosotros y de los parientes, sus tías y primos. También lo poco que sabemos de la fábrica esa, la del Castro, de los nuevos juegos de café, etc. Asimismo los viajes que hicimos juntos por Galicia.
Por mi parte no comencé aún a trabajar. Esta mañana estuve viendo una pared de 14 por 3 metros que debo decorar y parece que me esperan otros trabajos de este tipo. Por otra parte en el tiempo que estuve fuera se vendieron algunos cuadros míos en la Galería Bonino, lo que significa para nosotros, ahora, una temporada de tranquilidad económica. Desde que llegamos no hace más que llover. La cantidad de lluvia caída inundó toda la parte sur de Buenos Aires casi desde Avellaneda a Florencio Varela. Hubo muchos muertos y desaparecidos y existen unas 200.000 personas evacuadas que perdieron momentáneamente su hogar. Una desgracias que no había ocurrido jamás. Por nuestra parte nunca vimos llover con tal intensidad, con tanto viento y tan violentamente como la semana pasada. Estas son las noticias que puedo darte de estos días. Vimos algunos amigos muchos de los cuales preguntan por ti. A todos les damos noticias que sabemos, esto es, pues, todo por hoy. Excusamos repetirte que los días que pasamos juntos, con vosotros, cuentan entre los más tranquilos y felices de los últimos tiempos. Estamos muy agradecidos a la bondad y generosidad de Mimina y tuya, a toda la delicadeza vuestra y de Mariluz, de tus hijos, así como a las atenciones de José Luis, Ángel, Marentes, Losada, etc., Y no necesito decirte que a los Nogueira a quienes apenas vimos, pero por ti naturalmente, nos testimoniaron simpatía. Recordamos siempre la comida que nos disteis. Tenía necesidad de decirte esto y lo digo así, porque me da la gana, que es un argumento definitivo. Sólo te pediría que no dejes de enviarme las cabezas lo más pronto posible, mientras no haya aquí dificultades de importación. Por mi parte no dejo de pensar en la publicación del Laboratorio de Formas.
Bueno, esto es todo. Solamente queríamos saludaros desde esta gran ciudad, única en algunos sentidos, hasta en sus catástrofes, y de la que sólo sentimos no esté en la vecindad de Galicia, más cerca en general de Europa.
Un gran abrazo para todos, para Mimina, para ti, para todos, de Maruja y Mío:

Seoane

Nota:
¿Llegaron los cuadros de Madrid? Uno de los Macarrón –no sé cuantos hay– me aseguró que iba a despacharlos a la semana siguiente de nuestra estancia en Madrid. Nos lo dijo el día 2.
Otra nota: No traje ninguna copia del grabado que hice de León Felipe ¿podías enviarme cinco ejemplares por Paz Andrade? Están en la carpeta de grabados que quedó ahí. Gracias. Otra nota más: ¿A quién se le habrá ocurrido en España pedir al Banco de Santander informes míos y para qué?

1967-10-20
Carta de Guilherme Almeida a Paz Andrade. 1967
São Paulo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Guilherme Almeida a Paz Andrade. 1967 en 20/10/1967

São Paulo, 20 de outubro de 1967

Caríssimo amigo Valentín:

Perdoe-me a demora na resposta à sua generosa carta de 1º de setembro. É que diversos impecilhos (uma terrível gripe foi o principal) não me permitiram lucidez bastante para apreciação do seu magnífico livro. Devorei-o com gula. Um García Lorca atualizado? Não sei. Sua poesia é sua mesmo: é a que eu escreveria se fosse o poeta e o galeciano puro que é você.
Tal livro não precisa de «Prefácio». Mas como não saberia eu nunca deixar de servir a você, imaginei essa carta, que é sincera, sentida ao longo da leitura da sua «Eira dos sonos». Se você julgar que ela merece aparecer à entrada do seu livro, será uma glorificação que lhe ficarei devendo. Vai ela em papel meu, pessoal, de sorte que, gravada em fotocópia, suponho que seria menos desinteressante.
Diga-me qualquer coisa a respeito. Suas órdens me serão sempre bemvindas.
Muito seu, de espírito e coração.



Guilherme




São Paulo, 20 de outubro de 1967


Valentín, meu Poeta:


A órdem que você me dá de prefaciar o seu esplendido Eira dos Sonos é a única que não a deveria dar você, nem a poderia eu obedecer. Por que? Sua poesia é sangue: nosso sangue, um mesmo sangue, da matricial Galiza aos filiais Portugal e Brasil ritmadamente fluido. Sínto-a em mim, palpitante mas intangível, assim como ao infante não seria possível tomar êle próprio o pulso ao seu cordão umbelical.
Foi daquêle meu Vigo de 1933 –de onde vi você trovar e vi Colmeiro lavrar- que me veio a veia alimentícia dêsse sangue: dêsse Vigo onde teve a sua côrte Dom Denis, Rei Trovador e Rei Lavrador. E, pois, terra de trovas e lavras, é a Galiza, assim, uma autenticidade histórica: êsse «matriarcado, arquivo da essência de uma raça», que marca, fundo, da primeira á última página, todo este seu lúcido livro, Valentín: êsse livro que é seu e é meu também, muito de meu sangue também. Deixe-me...
... deixe-me que lhe conte, amigo. Faz trinta e quatro anos que, estando eu em Santiago de Compostela, visitando a Catedral, aí descobri, na Capela do Santíssimo, creio eu, um vitral ofertado por uma dama cujo nome de família era «Andrade». Ora, eu também sou Andrade, do lado materno: descendente de um daquêles cinco cavaleiros que passaram à Espanha, à guerra dos Mouros, com o conde Dom Mendo, e foi seu solar a Vila de Andrade, no Reino da Galiza.
Somos irmãos, Paz-Andrade. Sou, portanto, suspeito para dizer desta sua forte, livre, lúcida, sadia, pura, bela poesia, na qual escuto, com você, «os querendosos chamamentos do lar»; beijo a paterna mão do lavrador cujos «dedos» abrem como cinco chaves as entranhas da terra desde Adão»; escuto também o plim-plim das «vozes unissílabas da pedra» que o canteiro juntou «ao pentagrama mágico do Mundo»; acompanho, na fimbria marítima, «a fenda que vai no céu abrindo o cutelo do lôna dos veleiros»; saudei os «bem-chegados ao porto, marinheiros, a cavalo nas ondas», sob o tutelar tatalar do «verde vento pela leira e vento azul pelo mar, panos da nossa bandeira»...
Valentín Paz-Andrade: Aqui tem você, nesta carta, o meu comovido «ex-voto» pela graça que recebo da sua milagrosa Poesia.



Guilherme

1967-10-22
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1967
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1967 en 22/10/1967

22.10.67

Querido Luis:

Hoy, por fin, llegaron los Torrellardona (sin remolque). Fuimos a buscar a los Dieste y almorzamos todos en Sada en Beiramar contemplando la ría. Tomamos café en el Castro y luego estuvimos de turistas por Betanzos. Vieron tus cosas y les gustaron mucho. Y las vieron ya colocadas en unos anaqueles que le hicimos para ellas en la exposición. Mañana se irán por las rías hasta Ferrol y pasado vendrán a ver trabajar la fábrica y a almorzar al Castro.
Moret recibió el importe de la factura que te había dado para la Galería alemana. Se conoce que la Galería entendió que debía enviarlo a la imprenta. Moret se queda con ese dinero y lo deduce del importe del cartafol. Sigue Moret: estamos ya con el folleto jarras y Teixido; también con Sargadelos de G[ómez] de la Serna, quien corrigió las pruebas y dio algunas sugerencias, entre ellas aumentar reproducciones. Así el domingo pasado viajamos desde Ribadeo hasta San Ciprián retratando los lugares importantes que vivió el Marqués, y ya se están fotograbando. Los pies se tomarán del texto.
Noticia importante: el Directorio de Celtia en reunión en la que estuvo presente N[úñez] Búa prefirió aceptar mi renuncia antes de conceder lo que yo pedía. Por fin pudieron liberar a Celtia del último ceramista que les quedaba. Si a la empresa no la matan... todo se dará por bien empleado. Te lo digo para que sepas mi situación pero creo que será bien que no te des por enterado, al menos por mí. Esta situación me permite contemplar de otro modo las cosas de aquí, (por eso te la digo). Por lo pronto, ya estuve en Sargadelos para concretar la compra de esos trozos de terrenos que faltaban, y para dar línea a la explanación, que vamos a empezar de inmediato. Ya estuve con Albalat. Me pidió disculpas para contigo. Creo que está a punto de volverse loco con la cantidad de cosas que tiene entre manos. Está conforme con mi programa: luego de todos los permisos, trámites, transformador de energía y abastecimiento de agua, vamos a construir rápidamente un sector de la rosca; justamente el que corresponde a la nave de hornos y la parte correspondiente de oficinas. En ella montaremos un horno y los elementos necesarios para hacer piezas por colado. Esta planta piloto debería estar produciendo dentro de seis meses. En ese momento tendríamos una idea más clara sobre todos los problemas (el arquitecto también) y estaríamos muy cerca de la meta. Esta situación frente a esa posibilidad cambia el enfoque de otras cosas. Por lo pronto en la exposición de Hogarotel se van a presentar piezas elaboradas en la planta piloto de Sargadelos, en cuya concreción de ideas, formas, técnicas, etc., trabaja el Laboratorio de Formas en colaboración con el Castro. Las piezas se marcarán:
SARGADELOS
Pba. Lab. 67
Cuando en el verano vengan los turistas por Galicia comprobarán que Sargadelos está produciendo en Sargadelos.
Estoy trabajando para Hogarotel. El 7 del mes que viene iremos a Barcelona Mimina, Xosé y yo. Te enviaré fotografías de lo que se va a hacer. Quedó poco tiempo. De todos modos hice una colección de botijos, seis, haciendo evolucionar una forma semejante al botijo de Buño (ojo, no es privativo de Buño, se hizo en varios centros de España). Hice también un moucho y un toro (uno jarra y otro cenicero). También hice ocho decorados a juego para vajilla. Todo bajo-cubierta predominando el azul de marras. Ya está todo saliendo del horno y los Torrellardona y los Dieste quedaron muy bien impresionados de estas cosas, que fueron los primeros que las vieron.
Estas son todas las novedades. No sé si te dije que estuvimos en Barcelos, en la feria. Su artesanía es mucho más pujante que la nuestra. Fuimos con los Paz-Andrade. Luego llegamos hasta Oporto. Es necesario conectarse más con Portugal. Manda esa idea que tienes de un juego con entronque portugués. ¿Podría ser para Sargadelos?
Lo del Che nos tiene a todos impresionados. Hoy cuando confirmábamos la noticia de la muerte con los Torrellardona lloramos todos. Todos somos un poco responsables y a todos nos responsabiliza esa fe y esa esperanza en el hombre cuya imagen nos deja el que tiene que morir por ella. Esto no podrá conseguir más que radicalizarnos.
Hasta ayer no le entregó la aduana tus cuadros a Macarrón. Estuve sobre esto. Vienen por el camino. Y unos se volverán a Madrid para la exposición de Zarco. Mándame precios, a ver si llegan a tiempo.
En esta casa pesa vuestra ausencia. Abrazos muy fuertes para ti y para Maruja.

[Díaz Pardo]

1967-11-03
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1967
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1967 en 03/11/1967

Buenos Aires, 3 de noviembre de 1967.

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Recibí tu carta del 22 de octubre y el catálogo de Formas 1967. Siento no haber estado allí a la llegada de Torrallardona y los suyos. Naturalmente, me hubiesen decepcionado verles llegar sin el acoplado, con el aire que les suponía de gitanos enriquecidos. De cualquier manera estoy contento de que hubiesen ido por Galicia y comprobasen que lo que muchas veces les contamos en Buenos Aires de ese país no era procedente de la fantasía o de la nostalgia. El catálogo bien en general. Lástima la impresión desigual del color y del negro. Hay que exigirle más a Moret y, también, a ti, como fotógrafo publicitario, pues el tono distinto de las fotografías contribuye a destacar la desigualdad de impresión. De todas maneras es un buen catálogo, sobre todo por su contenido. Quizá la culpa no sea la desigualdad de tono en las fotografías sino el mal arreglo de los clisés en la imprenta. Pienso que lo más probable sea esto último. Perdóname la crítica. Me pareció perfecto que de Münster hubiesen girado el dinero a Moret. Es un alivio. Me sorprende la decisión del D. de Celtia. No puedo suponer que harán en el porvenir. N[úñez] Búa estuvo conmigo antes de marchar a Madrid, creo que va por algo de Pescanova, y no me dijo nada. En Villamarín no creo, ya lo sabes, y ahora, bien informado de lo que ocurrió en el C[entro] Gallego, mucho menos. Nos engañó a todos. A Mourente le acaban de pegar dos palizas consecutivas en dos asambleas. En la última, hace cuatro o cinco días, le dejaron los opositores como “chupa de dómine” y le echaron abajo sus proyectos. Hay esperanzas, hasta ahora fundadas, en las próximas elecciones. No sé más. Aquí estuvo una semana o diez días el ballet Gallego. Gustó mucho. Muy buena crítica y gran impresión en el público argentino ajeno a la colectividad gallega. Desde luego visto en un escenario de teatro, como el del Coliseo de Buenos Aires, gana muchísimo, es superior a lo visto en la Coruña, en una carpa de urgencia con escenario atroz, donde lo vimos juntos. Creo que con “Galaxia” y porcelanas del Castro es lo más importante que se hace en Galicia en el orden cultural y que las diputaciones o los ayuntamientos deberían apoyarlo decididamente. Es muy importante para Galicia. El domingo pasado estuvieron en casa Rey de Viana y el hijo de Parga Pondal con sus respectivas mujeres, y José Soto (Pepiño o Gaiteiro). Ayer marcharon a Chile y vuelven a Uruguay y Brasil donde ya estuvieron y actuaron también con mucho éxito.
Me alegra mucho que Sargadelos “ande”. Que Albalat hubiese encontrado algún tiempo para dedicarle. También de la colección de botijos y el toro y el búh. Espero tus fotografías y no dejes de enviarme la colección de jarras medievales. Quizás la decisión de Celtia sea un bien para Galicia y una buena lección que recibimos todos. Una empresa gallega en Buenos Aires no hay que hacerla con gallegos, sino con argentinos o gentes de cualquier otro origen. Yo tengo experiencia suficiente a través de las editoriales y de Galicia Emigrante. En esta última los avisadores eran en su ochenta por ciento ajenos a Galicia. Los gallegos emigrantes no creen en estas cosas, y, si creen, es porque pueden sacarle dinero inmediatamente como a los hoteles o los almacenes. En cuanto a la forma circular de Buño ya sé que puede repetirse en otras partes, pero da la casualidad de que es una forma prehistórica celta que se conserva en Galicia, Irlanda y Bretaña (el círculo y la espiral) y no hay por qué suponer que Buño lo trajo de otras partes como no sea en época remota; lo que a mi juicio hay que hacer es volverla a su pureza formal, antes representativa y ahora sólo decorativa, y es bastante, y sacarle esa función inútil de porrón, simulando al mismo tiempo timones, etc., que no tienen porque simular. Sólo los círculos y los radios que los unen, con la decoración adecuada.
A mí no me gusta la idea de exponer en Don Quixote. Me fastidian las exposiciones colectivas y heterogéneas y no me gusta Don Quixote. Me gustaría que me eliminaseis de ese compromiso con el pretexto de que estoy fuera y no contesté a tus cartas, o lo que se te ocurra. Por otra parte, con esos cuadros y otros que haga, haría, a mi regreso, una exposición en Madrid y de exponerlos ahora no podría hacerlo. Creo que es posible hacerla en Juana Mordó en 1968 o principios de 1969, por una conversación que tuve con ella antes de venirme. De Paz Andrade y el mural de Vigo no sé nada. Es posible que hubiesen creído que estaré muy contento de hacer un mural gratis, o casi gratis por tratarse de Vigo, como si uno a Galicia no le hubiese ofrendado nada más que la posibilidad de un mural. Estoy trabajando poco. No tengo demasiadas ganas. Estos días empezaré. Tengo que hacer estos días un proyecto de mural para aquí, y lo haré, estoy pensando, con el tema de los conquistadores de los siglos XVI y XVIII. Es un tema tan bueno como el de los Arlequines, y tan decorativo. Bueno, eso es todo. Contesta. Abrazos para Carmen y Dieste, y para Mimina, Xosé y tú el más grande y nostálgico de Maruja y mío.

Seoane

1967-11-25
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1967
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1967 en 25/11/1967

Castro, 25.11.67

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Escribo más que el Tostado. Te confirmo una mía de regreso de Barcelona. A esta altura supongo que ya te habrán enviado el catálogo de Madrid. Parece que la Exposición está gustando mucho. El Faro le dedicó una página, que te la enviaré. Y Garcés que está entusiasmado con ella parece que le dedicará otra pues me pidió material gráfico y le envié tu Sol del catálogo de tu exposición en Alemania. Las pasé moradas para darle una fotografía tuya para el catálogo. Acompaño unas malas fotografías para que veas como quedó la parte de Sargadelos en la Exposición de Barcelona y escaparate de Zarco.
Bueno. El terreno de Sargadelos ya está explanado. Andrés ahora sí que está terminando el proyecto. Lo estoy viendo casi a diario. El orden de trabajo será rematar el proyecto, pedir presupuesto (posiblemente Lamas), Banco Industrial para que ayude y puesta en marcha de la obra. Pero simultáneamente sin esperar por nada poner manos a la obra en el sector de la rosca que ya te hablé. La cosa de permisos, de Industria, Diputación, etc., es una trenza tremendamente larga y estamos con ella.
Simultáneamente hay que definir la Sociedad con el Capital que va tener, especialmente la proporción de la que se va a partir. Esta sería:

Luis Seoane 100.000
Los socios del Castro 600.000
Cera del Castro 1.200.000
Laboratorio de Formas 600.000
Socio de Argentina y A. Varela 200.000
Reservado para el grupo de técnicos que atenderán la planta 300.000
-----------------
3.000.000

Esto es lo que se había acordado en el convenio firmado por el Lab. de Formas y Cerámicas del Castro, en documento de 20 de nov. del 65 que tú ya tienes. Risco está ya viendo la manera de dar forma a esto y pasar el espíritu de ese documento a la escritura pública constitutiva de la Sociedad. El Laboratorio de Formas es necesario constituirlo en Sociedad Limitada para que intervenga en Sargadelos como tal y como tal disfrute indefinidamente del derecho de intervenir unilateralmente en todos los aspectos plásticos que se relacionen con Sargadelos, según está acordado. Como al mismo tiempo tú figurarás como socio personal de Sargadelos directamente, es decir independientemente del Laboratorio, es necesario que me envíes lo antes posible un poder para ambas cosas. Es decir: poder a Isaac para en tu nombre constituir la Sociedad Limitada denominada “Laboratorio de Formas”, con domicilio en el Castro Osedo Coruña. Ha de ser un poder amplio y total para luego yo poder acordar la inversión del Laboratorio en Sargadelos. El mismo poder puede autorizarme a suscribir e integrar 100.000 pesetas en tu nombre en el Capital de la sociedad limitada “Fábrica de Cerámica de Sargadelos” y debe ser igualmente amplio para poder disponer de tu cargo de gestor, ya que todos los socios serán gestores. Este poder, dice Risco, lo podrías hacer en el mismo consulado ya que, al parecer, el Cónsul tiene potestad de notario. Y de esta forma ya queda visado, porque ha de ser visado.
Convendría que esto lo hicieses lo más rápidamente posible, pues estoy viendo que todos estos trámites sumados no se acaban en dos años.
Para terminarte con Sargadelos, te envío copia de la carta que con esta fecha le envío a Villamarín. No había más remedio que respetar una cosa que se había dicho en un principio. Como también le dijimos a Laxeiro, pero en este caso, se me ocurre, más adelante podemos incorporarlo al Laboratorio de Formas con una pequeña participación y de esta forma participa de alguna manera en Sargadelos, invitación que le hicimos ahí mismo en tu casa y que él aceptó pero cuyo aporte lo haría en cuadros.
Las jarras tuyas están ya perfectamente embaladas y pendientes del permiso de exportación para embarcarlas. Se les puso un precio muy bajo (a ver si ahí cuela) para que las Aduanas no te claven; ya te mandaremos las facturas pro-forma para que puedas e[fe]ctuar ahí el despacho.
Otra cosa. En el Colegio de Arquitectos se celebraron hace dos y tres días respectivamente dos charlas-coloquio que presidió el arquitecto madrileño De Miguel director de la Revista de Arquitectura; una sobre diseño industrial y otra sobre las galerías coruñesas. Han resultado muy importantes. Te mando la reseña que hice de la primera. Se interesó mucho por el Laboratorio de Formas y estuvo una mañana aquí con Albalat y marchó encantado. Hace unos 20 años él y otro organizaron algo parecido en Madrid y terminaron cuando llevaban perdidas 800.000 pesetas, pero él sigue creyendo en la virtud y beneficio de la reflexión sobre el diseño. Me pidió que le concretase los propósitos del Lab. de Formas y de un día para el otro tomando ideas vertidas por ti y otras que habíamos pensado le hice ese anteproyecto de propósitos cuya copia te acompaño.
Perdóname la longitud pero aún se me quedan cosas sin decirte. Otra vez será. Es tanto, además, lo que tengo que hacer que no sé de donde voy a sacar el tiempo.
Laxeiro le dijo a Rey en la inauguración de lo de Zarco que pensaba estar en Bs. As. este mes. Yo no volví a verlo desde la exposición Colmeiro cuando tú.
Sabéis como se os recuerda, y como se espera vuestro retorno.

Abrazos muy fuertes para ti y para Maruja de vuestro

Isaac

1967-11-26
Carta de Seoane a Rosenbaum. 1967
Bos Aires
Nova York
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Rosenbaum. 1967 en 26/11/1967

Buenos Aires, 26 de noviembre de 1967

Srta. Joan Rosembaum
New York

Distinguida señorita:

Envío a usted los datos que me solicitó con fecha 9-XI-67. Creo que he cubierto las planillas tal como ustedes desean. En caso contrario, les aclararé cualquier cuestión. Agradezco mucho la atención de ustedes.

Le saluda respetuosamente:

[Seoane]

1967-12-00
Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1967
Guadalajara [nac. México]
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1967 en 00/12/1967

Guadalaxara, Nova Galiza, Nadal do 1967



Imaxes «Da Terra Asolagada»

Espellos de auga nos vales,
Ondas de arume nos tesos:
Ni-o madrigal das cerdeiras,
Nin a dôr dos castiñeiros,
Nin druídicos carballos,
Nin apolíneos loureiros,
Nin searos verdecentes,
Nin dionisiacos bacelos…
A mitade asolagada
E a mitade con piñeiros…
¡na Galiza de arastora
xa non caben os galegos!
……..
Onte, as augas brincadeiras
Dos rigueiriños brasiegos,
Bailaban a muiñeira
Pr’á lediza dos penedos.
Hoxe, danzou a go-go
En turreiros de cemento
E van por irtos aramios,
A darlle forza aos alleos.




Ledo Nadal e Benditoso Aninovo.
Deséxavos, en nome da miña familia e propio



Florencio Delgado Gurriarán

1967-12-04
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1967
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1967 en 04/12/1967

Buenos Aires, 4 de decembro de 1967.

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Mí querido amigo:

Recibí los catálogos del Castro y de Sargadelos que quedaron en letra inglesa muy bien, sólo lamento la tapa de éste último. De saber que Moret no tenía letra inglesa hubiese hecho otra. También recibí las fotos del stand de la exposición de Barcelona que debió haber quedado muy bien por lo que se ve. Asimismo el recorte de La Voz con mi artículo y otro con el artículo de Garcés, no, en cambio, el del Faro de Vigo que me anuncias. Míguez me remitió un catálogo de la exposición de Madrid. Aquí de nuevo trabajando como si no hubiese salido nunca de Buenos Aires y participando en alguna pequeña aventura como el homenaje a Ch[e] G[uevara] con 31 retratos todos de igual formato, 1 x 1 m. y con una cabeza de tamaño igual, siguiendo una fotografía muy conocida y en cuya exposición, en la Sociedad de Artistas Plásticos, que duró unas cuatro horas –suspendida ya te puedes imaginar por quienes– se volcó una enorme cantidad de público. Fue, de todas maneras un espléndido homenaje. Te enviaré unos siete u ocho grabados nuevos, segunda versión de otros hechos anteriormente. Me gustaron mucho las formas de los botijos que siguen al de Buño. Creo que es un notable aporte a la cerámica gallega. No hay que detenerse y continuar. Este periodo de Sargadelos tiene que ser más importante que los anteriores. Por mi parte lejos de esa no sé qué puedo hacer. Todo lo más proyectar algo para cuando regrese. Buenos Aires le absorbe a uno todo el tiempo. En esta semana pasada estaban abiertas 73 exposiciones de pintura, ¡73!, y el tiempo que estuve fuera se inauguraron ocho o diez galerías nuevas. Mañana creo que llega Paz Andrade y uno de los Fernández, no sé cual. Quizás vaya a esperarlos con Núñez Búa que continúa “rosmón”, igual que siempre. Te estoy escribiendo sin orden alguno. También me enteré que te habían designado correspondiente de la Academia Gallega parece que aún estábamos ahí y no nos dijiste nada, ¿por qué? Enhorabuena. ¿Cuando lee Dieste su discurso de ingreso? En una próxima carta te enviaré la copia de la nota que hice sobre el libro de Neira Vilas para que se la envíes desde ahí. Desde aquí es imposible. En esta semana haré el poder que me pides para Sargadelos con arreglo a tus instrucciones y te lo remitiré por correo aéreo. A Villamarín no lo vi. Ya negué el saludo a unos cuantos del C[entro] G[allego] y continuaré negándoselo a otros. No quiero volver a saber nada más de la colectividad y tampoco, naturalmente, en cuanto a ésta, de Villamarín, culpable como los otros, pero con menos franqueza en la entrega. Estabas absolutamente equivocado. Jugó con todos favoreciendo a Mourente. Con el triunfo de éste se aclaró todo. Bueno esto es todo por hoy. Escríbeme. Envíame los recortes de la exposición de Madrid aunque sean notas desfavorables. Las espero. Y el artículo del Faro de Vigo que anunciabas. Saludos a todos, los Vázquez, la otra gente de la fábrica, a Mariluz y a los amigos que pregunten por nosotros. Continuaremos recordando los meses del Castro como únicos por vuestra hospitalidad. Por mi parte siento no discutir contigo sobre ese tipo de decoración que considero nefasta que se llama bajo cubierta y que a ti, ortodoxo en cerámica, te atrae. Un gran abrazo para Mimina, Xosé, Rosendo y para ti de Maruja y mío:

Seoane

Hace unos días llamamos a Magdalena, a Camilo, para saber cómo estaba. Está bien pero parece que tendrá que operarse de la garganta. Estaba estudiando mucho pues tenía exámenes. No viene nada a Buenos Aires.

1967-12-14
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1967
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1967 en 14/12/1967

Buenos Aires, 14 de decembro de 1967

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Mí querido amigo:

Te remito el poder que me pediste y en las condiciones que tu fijabas de amplitud. Espero que todo esté bien. Por aquí están Paz Andrade, J. Fernández (¿será condición indispensable para ser financiero mantener una actitud de reserva permanente y, cuando se opina, hacerlo de tal modo que no se ofrezca lugar a duda al interlocutor? Tengo la impresión de que es muy parecido a los financieros de la colectividad?); y Lacero que me habló de la exposición de Madrid sin ningún entusiasmo. Estamos atravesando una ola de calor como hacía muchos años no se conocía en Buenos Aires. Ayer llegamos a los 33 grados y la gente empieza a marchar a Punta del Este, Mar del Plata y demás playas. Por mi parte aprovecharé el calor y ausencia de gentes para trabajar y ver cine. Creo que me espera un buen verano. Maruja recuerda con nostalgia el clima veraniego de Galicia. No tengo noticias de nadie de esa. Estos días recibí el discurso de ingreso en la Academia de Piñeiro con la respuesta de García Sabell, que aún no leí. Escríbeme.

Un gran abrazo de Maruja y mío para Mimina, Xosé y para ti de:

Seoane

1968-01-18
Carta de Lifschitz a Seoane. 1968
Nova York
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Lifschitz a Seoane. 1968 en 18/01/1968


18/1/68

Flia. Seoane
MONTEVIDEO 1985 (13A)
BUENOS AIRES
(CAP. FED.)
ARGENTINA

Queridos Luis y Maruja:

Este precioso lugar está a 2 hs. de New York y en esta época es un lugar para deportes de invierno. Verdaderamente. New York es maravilloso y lamento tener que irme este sábado 20 a pesar de que tendría que haberme ido para Londres el 12. Estoy en casa de una familia fabulosa.

Muchos cariños

Carlos
Carlos H. Lifschitz

1968-01-21
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1968
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1968 en 21/01/1968

Castro, 21.1.68

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Recibí tu carta del 6 y tomo buena nota de cuanto me dices. Tu seguidor en la revista del Centro dará algunas conferencias en Galicia según anunció la prensa en una nota de carácter oficial. Te informaré.
SARGADELOS.- Ya preparados los terrenos la obra se inició el día 15 del cte. El 16 estuve allí con Albalat para hacer las últimas correcciones de línea sobre el terreno según las había iniciado el contratista. Este, el contratista, es del mismo Cervo. El presupuesto de Lama ascendía a un 60% más. La obra contratada ahora, desnuda (estructuras de hormigón, techos, paredes, sin pisos) solamente de este sector de hornos con el sector de oficina correspondiente sube a un millón de pesetas. Es decir, que esta primera fase instalada va a absorber los cuatro millones de inversión. Y el total del proyecto a andar por los veinte, calculo. Bueno, de momento lo llevaremos a punta de lanza y a ver si nos ayuda algo nuestro banquero, Banco de La Coruña, aunque este Banco (toma nota y puedes darlo como noticia exacta en donde puedas) cayó en manos del Banco de Bilbao. Los tenedores gallegos del paquete mayoritario, los Vilariño, se vieron sorprendidos cuando vieron que la mayoría no era de ellos: el Banco de Bilbao había maniobrado muy hábilmente con los pocos accionistas que además de los Vilariño tenía el Banco y les fue comprando los derechos de suscripción en las ampliaciones. Total: otra agencia bancaria foránea, enmascarada, succionando el ahorro de Galicia.
Mientras ya está en marcha la obra, que los diarios han anunciado como acontecimiento (ya te mandaré alguno) sigo la parte legal del asunto: Risco está en primer lugar con la escritura del Laboratorio de Formas. Este lleva una cláusula en la que se prevé la incorporación de nuevos socios, pero los títulos de estos al igual que los herederos de los fundadores han de ser profesionales relacionados con el objeto de la Sociedad, es decir: artistas plásticos, arquitectos, licenciados en Filosofía o artistas profesionales que hayan probado su capacidad en alguna de las actividades objeto del Laboratorio de Formas. A este respecto pienso –digo pienso, nada más– si no deberíamos pensar en buscar una forma de asociación de algunos amigos que pudiese de alguna manera colaborar en el L[aboratorio de] F[ormas]. No se me ocurre todavía qué forma puede ser. En la misma sociedad, en una especie de consejo, en un equipo redactor... Es una idea que se me ocurre que podría ser buena para ayudar a andar las cosas y ampliar las bases de interés y de trabajo. Todo esto, naturalmente, siempre que nosotros no perdiésemos el control absoluto. Las personas que podrían ser invitadas a esa colaboración, es lo más difícil. Pienso por ejemplo en Albalat como uno de los posibles colaboradores, quien sabe si Núñez, el grabador, que está estudiando cosas muy interesantes de telas y de formas varias... En fin, pienso que asociar de alguna forma al L. F. a los que estén trabajando en algo paralelo podría ser importante para todos. Dejo ahí la idea. ¿Qué crees tú?
Otras cosas.- Ediciones del Castro lleva dos meses interdicta. El ministerio mandó suspender toda actividad mientras no se hiciese legal, pero a la solicitud de esa legalidad no acaban de contestar. Otras nuevas son los conflictos estudiantiles que han prendido en Santiago con numerosas detenciones. Por otros motivos, desde poco antes de Navidad hasta la semana pasada tuvieron en la cárcel a Ferrín y a otro abogado de Vigo y a varios estudiantes de Lugo. Ahora están en libertad prov[isional] pero el primero tiene expediente académico, y sin duda lo echarán fuera del Instituto.
BAJOCUBIERTA-SOBRECUBIERTA- Esa puede ser la discusión del siglo. Lo peor para los bajocubertistas es que dado el mecanismo de tu dialéctica tenemos pocas posibilidades de éxito, porque tú partes de que te gusta lo que te gusta y que te gusta que te guste lo que te gusta. Entonces... apaga y vámonos y al cuerno con los dialécticos que han sembrado la duda sobre la creencia tradicional de que la realidad tenía algo que ver con el deseo. De todos modos si te anima vente y discutimos.
Sargadelos otra vez.- El 1 de junio deberá entregar la obra el contratista de esta primera parte. Pagará mil pesetas diarias de multa por cada día que tarde más de esa fecha. Así que si no aparecen graves inconvenientes económicos derivados del estado general del país, que es serio, en el verano tendremos ya una pequeña producción hecha en Sargadelos y acaso no demasiado pequeña.

Un abrazo muy fuerte para ti y para Maruja de vuestro amigo

[Díaz Pardo]

1968-01-30
Carta de Rodríguez de Prada e Paz Andrade a Luís e Maruxa Seoane. 1968
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Rodríguez de Prada e Paz Andrade a Luís e Maruxa Seoane. 1968 en 30/01/1968

Vigo 30, 1, 68

Queridos Maruja y Luis:

Desde que Valentín llegó, todos los días hacía propósito de escribiros, pero se quedaba en propósito.
Antes de nada quiero daros las gracias por vuestro obsequio que me gustó mucho. Siempre tan cariñosos y atentos con nosotros.
Valentín me dijo que seguramente Luis hará el mural en el edificio que están haciendo aquí en Veiramar. Esto quiere decir que os tendremos pronto por aquí, y naturalmente como tendréis que estar en Vigo, nos veremos más, pues cuando estáis en La Coruña, por unas cosas y otras, casi no nos vemos.
Este invierno lo estamos pasando en Samil, también está mi madre con nosotros y yo mucho más tranquila que cuando está en San Miguel que siempre pienso que pueda pasarle algo. El invierno no puede ser mejor, para pasarlo aquí, durante el día el sol es tan estupendo, que parece verano.

Mi abrazo con todo cariño de

Mª Pilar

Querido Luís:

Supoño que Isaac xa terá informado de que o alcalde de Vigo falóume de comprar un lote de cadros teus e outro d-il. Ten xa en deposito 8 de Colmeiro, que tamen mercará. Debes lembrar que de todo este programa xa se tratara antre nos hai meses, cando compróu os de Laxeiro. Estóu agardando que Colmeiro conteste pra chamar de novo o Alcalde, e tratar rematar a operación. Cecais teñamos que facer en Vigo unha exposición dos teus cadros –idea de Isaac–, senon consigo levar o Alcalde ao Castro, que é difícil. Supoño que dos precios xa terá idea o noso xigante comprimido. Con estas adquisicións o Museo de Pintura Galega Moderna xa estaría en bo camiño.
C-os do mural ainda non puden falar. Non sei se che mandaron foto e medidas, ainda que sospeito que sí.
Pol-o d-agora, mais nada.

Apertas cordiaes de

Valentín

1968-02-07
Carta de Lifschitz a Seoane. 1968
Nova York
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Lifschitz a Seoane. 1968 en 07/02/1968


7/2/68

Dr. Luis Seoane y Sra.
Montevideo 1985, 13 A
Buenos Aires
Capital
ARGENTINA

Queridos amigos:

Un muy cariñoso saludo les envío para hacerles constar que los tengo siempre muy presentes.
Espero que ésta llegue en condiciones, ya que no he encontrado un sobre adecuado para despacharla.

Cariñosamente

Carlos
Carlos Lifschitz

1968-02-18
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1968)
Santiago de Compostela
Ourense
Orixinal
1968-02-19
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1968
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1968 en 19/02/1968

Buenos Aires, 19 de febrero de 1968

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Acabo de recibir tu otra carta cuando terminaba de escribir a Varela y me disponía a contestar la anterior tuya. Y los recortes, que trataré de pasar a N[úñez] Búa. En cuanto a M[artínez] Risco no lo justifiques, no vale la pena. Así ocurre todo en esa. Igual da J[osé] Blanco Amor, Valentín Paz Andrade, Estévez, etc., el problema es hacer cada uno su política personal. Al banquete pudo haber ido en nombre de la Academia, ya que se trata de un correspondiente, el Sr. Vales Villamarín por ejemplo. Pero a mí todo esto no me interesa, o mejor, cada vez me interesa menos. Ahora se proyecta por Valentín Fernández y Manuel Puente unos juegos florales creo que para julio, y se habla de que serán invitados especiales Otero Pedrayo y Martínez Risco. Van a ser, si se celebran, una maravilla de cursilería. En esto también anda Molinari. A P[az] Andrade le escribo algo sobre esto. Pienso que debería hacerse algo desde ahí para impedirlo. No es tiempo de Juegos Florales y, aparte de no tener tradición gallega –sólo fueron importantes los del Álbum de la Caridad en La Coruña– nos puede pensar ahora en “reinas” para esos juegos, en mantenedores ni en posibles cantos a Galicia, a la virtud, al trabajo o a lo que sea. A mí personalmente, se lo digo a P[az] Andrade, me hubiera parecido mejor un Juicio de Dios entre V[alentín] Fernández y Mourente, un torneo a lanza por ejemplo, vestido de armadura y en el estadio de Boca o River. Serían más populares y tan medievales o más, pues los Juegos Florales se reducían a Provenza en esa Edad.
En cuanto a tu carta anterior, aparte de la buena noticia de la puesta en marcha la edificación de la fábrica de Sargadelos y de su coste, que me parece considerable, y la mala del Banco de La Coruña, pienso que luego que el Laboratorio de Formas esté suficientemente legalizado y puesto en marcha es cuando se podría proyectar, quizás, la incorporación de un equipo asociado o colaborador en el que desde luego deberían formara parte un núcleo de arquitectos y artistas, entre ellos Albalat y Núñez. Antes creo que debemos darle forma nosotros.
En lo que se refiere a Ediciones del Castro creo que mientras resuelven podría irse haciendo una colección Sargadelos, Laboratorio de F[ormas], o algo así que se fuesen imprimiendo mientras no deciden aquellos a quien depende. Me gustaría desde luego que se hiciese el libro de las cabezas para la exposición mía de aquí. Puedes, si quieres, ponerte en contacto con Del Riego. Pero antes tienes que hacer el prólogo. Supe lo de Ferrín e hice con ese motivo una larga nota radial No pienso discutir más el asunto bajo-cubierta-sobre-cubierta y menos sobre la cuestión del parentesco que pueda existir entre la realidad y el deseo. Existen, sí, aparte, sin que se confundan, realidad, algo que se concreta, y deseo, algo a que se aspira y que, en general, por fortuna, nunca alcanza forma real, lo que obliga al hombre a buscar, inventar y descubrir. Pero este no es tema que me importe discutir. Allá cada uno con su realidad y con su deseo. Lo importante es el resultado que alcance. En mi caso mis deseos superan con mucho mis realidades y esto sí me preocupa, pero no es asunto discutible sino conmigo mismo. No sé si te contesto a todo. Lamentamos tu gripe, esperamos que estés repuesto del todo. Aquí el verano se va pasando en una mezcla de días frescos y calurosos con una pequeña tormenta casi semanal, muy aparatosa y de poca lluvia. Nosotros apenas salimos de casa. Trabajo bastante. El 5 del mes que viene, marzo, se inaugura una gran exposición mía de grabados en el Museo de Bonn. Se cierra el 4 de abril y la Biblioteca del Congreso de Washington me compró uno grande que estuvo expuesto en la Bienal de Yugoslavia. Hice también un mural de hierro para una obra del Ingeniero Díaz, que ya está colocado. Envíame noticias y dime si pintas y qué pasa en cuanto a, exposiciones por La Coruña y Galicia en general. ¿Quién es éste Martínez-Anido de Radio Nacional de La Coruña? ¿Debo contestar o esperar que me escriba?

Un gran abrazo de Maruja y mío para Minina, para ti y Xosé y todos los vuestros incluidos Ángel y José Luis. Otro abrazo:

Seoane

1968-04-07
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1968
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1968 en 07/04/1968

7.4.68

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Tengo la tuya del 25, 3 de la que creo algo te contesté en una nota. Por supuesto ya te puedes suponer cuanto nos alegra tu éxito de Bonn. Pero había que mandar notas aquí para reproducirlas. Debieran de mandar noticias desde el mismo Bonn. ¿Por qué las recibieron en el Faro y no en La Voz? ¿Es que te estás volviendo de Vigo?
Te dije que estuve en Valencia y allí me acordé mucho de vosotros del año pasado. De esta vez fue viaje más rápido a base de avión y tren pero me quedaron unos minutos y pude ver dos museos muy importantes: el de Bellas Artes y el de Cerámica “González Martí”. Había letreros por las calles “parlem valencià”. Me gustó más. De vuelta de Valencia estuve en Sargadelos. Estaban con la última placa de techo. Se cumplen pues los plazos previstos. Lo malo es que la cantidad de cosas que se me echa encima me empieza a poner nervioso y por si fuese poco eso de Magdalena es una plancha que le aplasta a uno sin que uno pueda defenderse. No se concibe que un individuo llegar a una postura tan indigna como N[úñez] Búa. Y lo que más me duele es que no sea de Mourente, pues este Mourente que es accionista de Celtia se va a frotar las manos cuando vea los cargos que se acumulan contra uno de sus detractores. ¿No habría un alma de Dios por ahí que pudiese aconsejar a N[úñez] Búa que se retire para evitar ese espectáculo?
Bueno, ayer vino por la tarde Emilio, el hermano de Maruja, con su mujer, preguntando por vosotros y le hemos informado como pudimos. Estuvieron una hora muy cariñosos. También ayer recibí la inscripción de Ediciones del Castro. Ahora irá inmediatamente tu libro de dibujos.
Lo de Blanco Amor José es una basura. Mejor ni hablar. Y el pobre de Eduardo le han rechazado en La Voz artículos que envió con la intención de no [co]brarlos. Es triste. Creo que lo más sano y estético es irse a Vietman a matar yanquis y aliados de ellos. Hay que atacar los más importante: la cabeza de la basura.
Si voy por Vigo trataré de ver a Paco, enterarme de si dimitió y si así fue felicitarlo por ese gesto de autorreprobación de las tonterías que ha hecho pues si Naya y otros confusos están colaborando en la revista del Centro no hay otro culpable que Paco que fue quien los llevó.
¿Cuando venís?
Te tendré informado de todo.

Abrazos muy fuertes a Maruja y a ti de todos los de esta casa

[Díaz Pardo]

[Manuscrito:]
Lo de Beiras
Copia carta a Villa -7.4

1968-04-08
Carta de Laxeiro a Luís e Maruxa Seoane. 1968
Madrid
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Laxeiro a Luís e Maruxa Seoane. 1968 en 08/04/1968

Madrid, 8-4-68

Queridos amigos Luis y Maruja:

Aquí me encuentro en los Madriles esperando el día de la inauguración de mi muestra y poniéndole trajes a los cuadros que por cierto me costarán unos miles de pesetas, porque los dichosos trajes conocidos por el género, bastidor, marco, casi hasta a la altura del pantalón, chaqueta. Santullano después de ver algunos de los cuadros y lo mismo el crítico que iba a hacer el prólogo en el catálogo están contentísimos con la obra. Yo mismo, después de verlos con marco, me gustan un poco más. Espero que todo salga bien y estoy contento por traerme el cuadro grande. Aquí hace un frío que pela. Yo hasta ahora no tuve ningún resfriado y por el momento me encuentro contento aquí. El día 21 de marzo llegué a Madrid y no hice más que llegar me dieron la triste noticia que aquella mañana muriera Graciano Macarrón, que, con todos los pequeños defectos, era una buena persona. Y ahora la otra triste noticia; Antonio Beiras lo enterraron en Vigo el 2 de este mes, siempre es así, las buenas personas que están haciendo algo útil para la Humanidad son las que desaparecen, y además jóvenes, pero no pasa así a los parásitos estos viven hasta que el aburrimiento los mata. Beiras falleció en Santiago, según noticias, el entierro fue una inmensa manifestación de duelo. Si le quieres dar el pésame a la mujer, aquí te mando la dirección. (Colegio Rosalía Castro, Vigo). No vi aún a Marcial. Te manda saludos Isorna. He visto muy poca gente, después de la inauguración veré más. Me preguntó por vosotros don Ful y os manda muchos saludos. El Gijón, como siempre, las mismas caras con los mismos números. Bueno, tan pronto esté el catálogo te lo remitiré y te tendré al tanto de lo que ocurra. Mi muestra que se inaugura el 18 de este mes. Por Lala, sé que vosotros estáis preparando tu exposición, la que será un éxito y así lo deseo. Ya sé que llamaréis a Lala de vez en cuando. Esta lo necesita porque está un poco sola y triste. Las cosas no salen como uno quiere, pero ya se arreglará. Para otra tendré más que decirte, abrazos para los dos

Laxeiro

1968-04-14
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1968
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1968 en 14/04/1968

Castro, 14.4.68

Querido Luis:

Te confirmo varias mías. En una te habla de que ya está autorizada la editorial. El libreo de tus dibujos: “Cada testa un mundo” (y el prólogo sería eso que te envío) está ya en la imprenta. Y confío estará terminado rápidamente. Dentro de mis limitaciones te lo cuidaré lo mejor que sepa y pueda. Cubierta con un dibujo de los de dentro impreso en gris con letras negras semejante a ese dibujo que te mando. 500 ejemplares numerados del 1 al 500. Primero una hoja blanca, luego otra con el título, luego tu primer dibujo, “…mañán pode ser diana”, luego la portadilla, luego el texto en letras grandes ocupándolo todo y sucesivamente los 54 dibujos por el orden que los dejaste. Al final el rematouse con el número de ejemplares tirados. Por detrás de la portadilla el exemprar nº. Te digo todo esto para que tengas una idea de cómo irá. No esperaré tu respuesta para que salga lo antes posible pero si ves que algo debiera ir de otra forma, dilo por si llega a tiempo, que casi siempre se llega a tiempo, en estas cosas.
Con este libro tuyo está en la imprenta una segunda edición del de Neira Memorias dun neno labrego con prólogo de Alonso Montero, que se interesan por él varios universitarios. En fin: vamos a ver.
Sargadelos sigue. Se cumplen los plazos. Anteayer estuve allí y pasado mañana volveré. Montañas de cosas que hacer. Yo sigo mientras lo de Magdalena me sigue sacando el sueño y estoy pensando en que se venga Camilo.
Me escribe Lifschitz interesándose por tus jarras. Mañana le contesto, y le enviaré catálogos. Por cierto, tú me preguntabas los precios en una anterior. Se le pusieron quinientas pesetas a cada una. Ahora: un embarque semejante al que se te hizo a ti tuvo un gasto de fletes y despacho que se acercó a las dos mil pesetas, por ese su costo aquí para despachar a ahí debe calcularse en unas seiscientas pesetas. De todos modos el costo importante debe ser ahí los aranceles que hace poco eran del orden de un 150%, por eso si desde aquí se factura todo su valor deben salir ahí caras. Si es así una solución puede ser facturarlas aquí baratas y el resto que te lo paguen ahí a ti, y luego aquí se te carga en cuenta. Tú ordenas.
¿Cuándo venís? Abrazos muy fuertes para entrambos.

Isaac

1968-04-18
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1968
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1968 en 18/04/1968

Buenos Aires, 18 de abril de 1968.

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido amigo:

Acabamos de recibir la tuya, ayer o anteayer, y no me contestas a la pregunta que te hice sobre las jarras, ¿qué precio tienen?, pues algunas personas quieren la colección. Yo no sé qué contestar. No sé por qué recibieron en El Faro la nota de la exposición de Bonn, ni sé quién es el autor, si es seudónimo o verdadero nombre y apellidos alemanes. De cualquier manera me extrañó que se publicase ahí. Uno de estos días te enviaré las dos notas, muy buenas, que me llegaron hasta ahora para que tú dispongas de ellas. Me prometieron el envío de otras que también se publicaron. Lamento todo lo que me cuentas de Magdalena y me gustaría mucho aconsejar a Núñez Búa en cuanto a este asunto pero no me da oportunidad de hacerlo, jamás me habla de Magdalena y últimamente lo veo muy poco. Antes venía a menudo por casa pero desde que se ocupa de los problemas de Pescanova, o creo que se ocupa, viene mucho menos, creo que viaja más a menudo al interior, no sé si por los seguros o por Pescanova. Me llamó por teléfono no hace muchos días diciendo que se iba afuera por Semana Santa. Es todo lo que sé de él. Tu carta a Villamarín me parece bien. Es lo menos que puedes decirle. Sin embargo pienso que en representación del Castro, o simplemente como accionista, deberías venir aquí y plantear el asunto de Magdalena a todos los mondelos que habéis reunido en el directorio de la empresa. Esta gente no tiene evidentemente plan y anda a la deriva, terminarán por hundir o desfigurar a Celtia. No se puede hablar de falta de mercado pues se están abriendo nuevos bazares y algunos como Rosenthal y Churba, el de Belgrano, instalaron sucursales muy ostentosas en el barrio norte. En las vidrieras apenas se ve esta temporada porcelana de Magadalena, así nos parece a Maruja y a mí. No conozco la ofensa a Camilo, hace algunas semanas que no viene a Buenos Aires, Maruja piensa llamarlo uno de estos días. Recibimos siempre de él por correo recortes de los diarios que tú le envías y lo suponemos preocupado por los exámenes y las clases. En cuanto a Paco eres injusto con él. Si renunció no fue por mí ni por los amigos de aquí que deseaban que quedase, como garantía de una colaboración conveniente para la revista y como el único, entre los periodistas conocidos de ahí, capaz de interpretar los deseos nuestros. Naya es otra cosa por lo que sé y leí de él, y no conocemos de Paco tontería alguna que haya hecho para el Centro Gallego de la que él fuese responsable. Conozco muy bien el C. G. y puedo afirmarte esto con la autoridad que me puede haber dado pasar allí 19 años en las dos épocas de mi dirección de la revista y no creo, por mi parte, ser idiota. Nadie estorbaba más a J[osé] B[lanco] A[mor] que Paco, según me consta. Las colaboraciones de la revista fueron solicitadas directamente por J.B.A. Las cartas fueron escritas en la secretaría del C.G.
Para el libro de dibujos míos el título definitivo es Retratos desguello (de reojo), viene de esguello, una palabra que le gustaba mucho a Manteiga y que incluso utilizó para una serie de artículos. Me alegra la noticia del techo de la primera fase de Sargadelos. Tienes que decirme algo de la impresión de las gentes de Sargadelos. Sospecho que les alegrará la construcción de la nueva fábrica. Estos días, mañana, inaugura en Madrid Laxeiro, en Biosca. Está muy contento. Recibí una carta de él. Llevó de aquí algunos cuadros nuevos y el grande de más de dos metros que hizo en 1965 o 1966 y que expuso en Velázquez. Estoy seguro que tendrá mucho éxito. Siento lo de Eduardo B[lanco] Amor. No comprendo por qué le rechazaron los artículos. ¿Se trata de algo personal?.
Bueno, esto es todo por hoy. Contéstame “largo”. Un gran abrazo para todos vosotros de Maruja y mío. (Recordamos el espléndido viaje a Valencia, en el camino a Cuenca, y sobre todo las paellas, y me quedan como recuerdo dos o tres retratos que hice allí). Otro abrazo:

Seoane

Nota:
Los clisés de los retratos deben ser de igual tamaño al original y todos pluma, o de línea, o como ahí le llamen, que no recuerdo. Siento añadirte una nueva preocupación, y el libro aproximadamente del tamaño de los de Botella al Mar, dejando poco margen a los dibujos, 1 cm. arriba y de los lados en la página y me gustaría ocupasen las páginas pares e impares, es decir, nada de páginas en blanco.

S.

1968-04-19
Carta de Seoane a Azcoaga. 1968
Bos Aires
Madrid
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Azcoaga. 1968 en 19/04/1968


Buenos Aires, 19 de Abril de 1968

Sr. D. Enrique Azcoaga
Madrid

Mi querido amigo:

Te debo carta desde que llegué hace ya muchos meses, cinco o seis, y te debo noticias de aquí, no sé muchas que puedan interesarte. Buenos Aires continúa creciendo, crece el número de sus galerías de arte, de su comercio, de sus “torres”, de sus artistas, etc., crece y uno no acaba de comprender cual es el fenómeno de este crecimiento. Galerías se han abierto algunas nuevas, Art Galery International1, un piso fabuloso en Florida entre Viamonte y Tucumán, donde, de acuerdo con Bonino, haré una exposición retrospectiva de aproximadamente 110 óleos en el mes de Julio. La de Perla Figari, la mujer de Nagel, que abrió una muy bien presentada y espaciosa en la calle Maipú casi frente a Bonino, dedicada exclusivamente a dibujo y grabado, donde expondré grabados en Agosto y luego una pequeña de Makarius el fotógrafo, tambien dedicada a grabados, donde expondré estarcidos el mes próximo. Se abrieron otras diez o doce entre 1967 y lo que transmitió de este año que evito citarte. Asimismo Olejaveska compró la de Pissarro y entró en el gremio de los “marchands”. Aparte de estas noticias generales, otras de índole personal. Preparo un tomo de dibujos de café, hay muchos de Madrid, Retratos furtivos, hechos en las mesas de café y dos pequeños álbumes ilustrando con grabados de madera dos cuentos de Kafka, El buitre y Un suceso cotidiano. En Galicia saldrá el de las cabezas de cafés hechas allí, Retratos desguello, es decir, de reojo y en octubre seguramente, estaré de vuelta en España. En Bonn la exposición mía de grabados que se cerró el 7 de este mes, estaba abierta desde el 5 de marzo, constituyó, según parece, un acontecimiento. Estas son mis noticias personales. Pero ahora te escribo por otra cuestión. Se trata de un informe que me pidieron para el Centro Editor de América Latina, compuesto por la gente salida de EUDEBA, sobre una lista de posibles autores para pequeñas biografías de las siguientes personalidades literarias españolas: A. Machado, Valle Inclán, P. Baroja, M. de Unamuno, García Lorca, R. Alberti, Aleixandre, J. R. Jiménez, Luis Cernuda, Pérez Galdós, Juan Maragall y Rosalía de Castro. Es decir sobre doce españoles estudiados en su vida y obra por otros doce escritores españoles. Quisiera que te incluyeses tu en alguna de ellas, Alberti, por ejemplo, e hicieras lo mismo con Marcial Suárez, Unamuno o Rosalía, o el que fuese. Creo que son algo más breves que la francesa Ecrivains de toujours de las Editions du Seuil, pero de un carácter parecido con un gran tiraje. Esto es muy urgente y pienso que muy importante. Envíame nombres y direcciones para que escriban directamente. Mejor es que tu hagas la lista sin que los posibles autores se enteren. Los libros de C.E.A.L. se están vendiendo mucho, es en este momento seguramente la editorial que más vende. Establecerían contacto con cada autor, así me informaron.

Sin más hoy, recibe para María, tus hijos y tú el fuerte abrazo de:

[Seoane]
1. O nome correcto é Art Gallery International.

1968-04-22
Carta de Seoane a Laxeiro. 1968
Bos Aires
Madrid
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Laxeiro. 1968 en 22/04/1968


Buenos Aires, 22 de abril de 1968

Sr. D. José Otero Abeledo
Madrid

Querido Laxeiro:

Recibimos tu carta con los primeros días de frío de Buenos Aires y de casi en las vísperas de tu exposición madrileña. Nos alegramos mucho de que estés satisfecho, al menos un poco más de los cuadros. Para mí, en general, que creo que has hecho bien en llevar, va a constituir una sorpresa. Supongo que habrás tenido ya un éxito el día de la inauguración el 18. Por mi parte, trabajo mucho. Tengo resuelta la muestra retrospectiva de julio que será constituida por 110 óleos y, en agosto, en la Galería de Perla Figari, nueva, casi frente a Bonino, expondré unos 50 grabados, al mismo tiempo sale el libro de dibujos, Retratos furtivos y dos pequeños álbumes de grabado. Para el mes que viene, mayo, expongo estampas en la pequeña galería que inauguró Makarius, el fotógrafo, en el mismo edificio donde estuvo Lascaux, Florida y Paraguay, solamente que en el subsuelo. Esta temporada se han abierto dos o tres galerías. Unas sesenta se anuncian en la Guía de Arte, aparte de las muestras de los museos, del Instituto Di Tella. En Di Tella está exponiendo Badii, es escultor y hace pocos días se cerró una, a mi juicio horrenda, de un pintor suizo que representó a su país en la Bienal de San Pablo. Se trataba de cuadros con temas de neumáticos para autos y guantes y manos ejecutadas en el peor estilo de anuncios para vidrieras, pero gigantescos, de tres metros por tres. Su nombre no me quedó grabado en la memoria. No creo lo necesite jamás. Tuve noticias del fallecimiento de Beiras por Del Riego, que lo sentí mucho como puedes imaginarte. Igualmente siento el de Macarrón, que conmigo fue muy correcto tratándome con simpatía. Me dirás como te va con la exposición y envíame el catálogo. Nosotros estaremos probablemente en España para octubre y estaremos quizás todo el invierno en Galicia. Hay que probar al turismo que Galicia tiene un invierno magnífico, con todo lo que constituye un buen invierno, lluvias, frío, vientos, heladas, humedad, nieve en algunas partes que es lo que en definitiva pone a prueba la naturaleza física humana, su capacidad de resistencia. ¿De qué vale un invierno como el madrileño muy frío, pero casi siempre con sol? Inviernos son los nuestros. Pues bien, iremos a resistir a El Castro. Saluda a todos los amigos comunes, a Isorna y a todos los contertulios de El Gijón. A don Ful y a Isabel en Fernando Fe si pasas por allí, a Ruibal si lo ves y a Santullano en la galería. Con Lala hemos estado algunas veces desde que te fuiste y le llamamos a menudo. Hoy inaugura Falcini una gran escultura que titula España peregrina y dibujos en la Galería Nexo.

Bueno, esto es todo por hoy. Recibe un gran abrazo de Maruja y mío:

[Seoane]

1968-04-22
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1968
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1968 en 22/04/1968

Buenos Aires, 22 de abril de 1968

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Acabo de recibir tu carta con el prólogo que has escrito para el libro de dibujos míos. Antes de nada quiero felicitarte por dicho prólogo. Me gustó mucho, creo, aparte de las exageraciones, que es el que corresponde y coincide en lo fundamental con el que hice para los otros que se publican aquí. Acertaste perfectamente en la intención de esos dibujos y creo que estos no podían presentarse mejor acompañados. La única observación que se me ocurre es la de mi nombre. Creo que Lois es un arcaísmo. Ya sé que algunos lo usan, pero yo siempre usé Luis, incorporado en Galicia al lenguaje familiar y que equivale a Luiz en Portugués. En cuanto al título te lo decía en mi última carta, Retratos desguello, es más breve y significativo que el otro. Me parece muy bien la tapa, solamente creo que basta simplemente para el texto con poner Seoane, sin el Luis, en todo caso como tú quieras y suprimiendo, esto sí, “apuntes de”. Con la palabra retratos se dice bastante claramente de que se trata. Quizás, sin modificar la estructura de tu boceto, el título debe ir abajo y el autor arriba. Esto es todo. Me gustaría que el libro no se imprima en el famoso papel ilustración, cauché, o como se le llame ahí, pues el tipo de grabado no lo exige y cualquier otro papel es más cálido. Te agradezco mucho todo lo que estás haciendo por este libro. En cuanto a las jarras yo le diré a la gente que vale cada una 600 pesetas, pero tú busca el modo de enviar una factura a ellos por menos precio para los trámites que deban hacer aquí, lo mismo que hiciste con las mías, de modo que envíen todo ahí, el importe me refiero. Las vio poca gente, pero a quienes las vieron gustaron mucho. Creo que en mayo pasarán por ahí Willian Shand, el amigo inglés amigo mío de hace muchos años, que vive aquí, y su mujer Susana. Lleva tu dirección y teléfono. Creo que desembarcan en Lisboa y suben a Galicia. Llévalos o hazlos llevar por las rías hasta El Ferrol. Que vean, si se puede, Chamorro. Quisiera que trajesen una buena impresión de Galicia como trajo Torrallardona. Son también amigos de Dieste. Perdóname por estas visitas pero se trata de promover Galicia en Buenos Aires.
Los juegos florales los patrocina la Academia Gallega. Viene Martínez Risco a ellos e hizo, según parece, cambiar alguno de los temas para que no haya ninguno que tenga carácter político. En la lista de invitados incluyeron a Fraga. Se está formando aquí un fantástico mundo de confusión. Nosotros iremos seguramente en octubre. Estamos con ganas de volver y por mi parte hacer cosas, no sé bien qué: objetos, otras jarras, tapices, cuadros, lo que sea y pueda. Quizás en noviembre se haga otra exposición de óleos en Alemania, hasta ahora no pasa de proyectos y conversaciones. Tengo un proyecto para Magdalena que sólo haría si tú vinieses o se arreglase contigo, que sería hacer una docena de jarras con caudillos populares argentinos del XIX. Creo que tendrían éxito.

Bueno esto es todo. Un gran abrazo de Maruja y mío para Mimina y para ti, Xosé, Rosendo, Hnos. Vázquez, de:

Seoane.

1968-05-03
Carta de Fried a Seoane. 1968
Bonn
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fried a Seoane. 1968 en 03/05/1968


Bonn, 3/V/1968

Señor D. Luis Seoane
Montevideo 1985, piso 13
Buenos Aires

Distinguido señor, apreciado amigo:

Aquí le adjunto 3 fotos hechas por mí, durante mis andanzas solitarias en esta ciudad de Bonn. No serán artísticas, pero sí relacionadas con su exitosa tarea artística y por ello creía que a lo mejor le interesaran.

Mi mujer y yo enviamos a Vds. un saludo muy cordial y afectuoso
Su

Federico Fried

3 fotos adj.

1968-05-15
Carta de Pilares a Luís e Maruxa Seoane. 1968
Madrid
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Pilares a Luís e Maruxa Seoane. 1968 en 15/05/1968


Madrid, 15 de mayo del 68

Para Marujina y Luis Seoane
Buenos Aires

Esta mañana, con un sol de brillante fiesta mayor y con una pereza sin brillo alguno, pero mayor que la fiesta, me di una vuelta por el Gran Café de Gijón.
Y, sorpresa. Triste, dramática sorpresa: me encuentro con un hermano de Eduardo Vicente que, como yo, acababa de llegar y que me dice: “Vengo al Gijón porque sé que aquí mi hermano tiene muchos amigos y conocidos. Mi hermano Eduardo a quien hemos encontrado muerto en su estudio esta mañana...”
¡Querida Marujina, querido Luis! Hace diez días vi a Eduardo Vicente. Comenté con él la muerte de Juan Guillermo; hablé de lo de siempre: de pintura, de literatura, de política. Y, al final, hablamos de lo que hablamos ya todos los españoles: de la salud del Traidor. Nos despedimos tan campantes. Y hoy... Hoy me entero como os lo digo a vosotros: que hace cuatro días ya, a las llamadas telefónicas y a la puerta, del estudio de Eduardo nadie respondía. Forzaron la entrada. Y le encontraron muerto.
Salí del Gijón y me fui al Lyon. Tal como esperaba encontrar a Marcial. Le di la noticia. Él también había hablado, hace como una semana, con Eduardo Vicente. De política, de amistad, de arte. De la salud del Traidor.
Marcial, hoy, me habló también de vosotros de los recuerdos que mandáis a los Pilares en vuestra última carta. Le dije que en cuanto llegara a casa os pondría una líneas. Éstas son. ¡Amigos, nunca me vi tan confundido al escribir una carta!
Supongo que en la prensa de la noche publicarán algo sobre Eduardo Vicente. (Son ahora las tres de la tarde) y hasta mañana por la mañana será inútil que yo fuera al correo procuraré acompañar estas líneas con algún recorte. Os mando otro par de recortes que tenía guardados. Son de hacia primeros de mes, y como estoy seguro de que las sabréis interpretar perfectamente, os los envío sin comentarios.
Procuraré ser más amplio y más sereno en la próxima carta. Ya sabéis que, tanto Pilar como yo, como los Marciales, como todos vuestros amigos, estáis siempre en nuestras conversaciones con las mejores referencias y recuerdos.
¡Queridos amigos! ¡Cómo pasa el tiempo, la vida, todo! ¡Qué solos nos estamos quedando! ¡Me gustaría teneros aquí, y hablar, hablar, hablar de tantos y tantos que se han ido ya para siempre para terminar comentando la salud del Traidor que, cuando muera de una puta vez, su muerte ni siquiera me servirá de desquite!

¡Marujina, Luis! Abrazos.

Manuel Pilares y Pilar y Pily

¡Hasta la próxima que quisiera más alegre!

1968-05-20
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1968
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1968 en 20/05/1968

Castro, 20.5.68

Sr. Don Luis Seoane. - Bs. Aires.

Querido Luis:

El día 16 salieron los primeros ejemplares de la imprenta de tu libro y del de Neira (enviándote ese mismo día a ti uno de cada). Para que al día siguiente pudiesen figurar en el stand que pusieron en el Cantón Arenas-Facho, fui yo mismo a pedir los permisos a donde los dan con una tarjeta de recomendación de Risco. Fue lamentable porque de una manera falta de la menor educación y respeto se me acusó de querer meter gato por liebre con motivo de las letras gallegas. Ya te puedes imaginar en qué sentido. Me vi retrotraído [a] los difíciles tiempos de hace cerca de 32 años. Aguanté porque ya no tengo ni una Magdalena a donde irme. De lo contrario me tomo de inmediato un avión y no vuelvo más. Pero... ya estoy cansado para volver a empezar de nuevo y que vuelva a salirme otro N[úñez] Búa... Bueno, pero los libros han salido bajo mi responsabilidad aunque habrá que esperar cualquier cosa. En el tuyo, entre otras cosas que están mal, unas que veo y otras que no, se les escapó eso de “apuntes” en el lomo que tú no querías. Perdona. Mañana te van tres ejemplares por avión y diez por barco. Y ya me dirás los que quieres que te envíe. Tu libro gustó muchísimo a quienes lo han visto. En La Voz hay jaleo. Primero les han puesto una fuerte multa por lo de Felipe del año pasado que tú ya conocías y no se sabe por qué razones pero sí que Bocelo ha saltado. Sin punto y aparte. Estuvo Eladio Dieste hace cuatro días. Rafael me dijo que se encontró en Santiago al poeta Willian que me anunciaras. Parece ser que le fue imposible venir por aquí, donde, naturalmente sería atendido como tú querías. Lo lamento. Lo esperábamos. Ayer estuve en Sargadelos. Va muy bien y queda hermoso. De hace unos 15 días son esas fotografías en una de las cuales verás al arquitecto, al aparejador y al constructor. Te va asimismo copia de la escritura de constitución del L[aboratorio de] F[ormas]. Pasado mañana espero que, al fin, se firmará la de ampliación de Sargadelos. Todo esto tiene muchísima complicación; si no fuese porque la idea es tentadora no tendría fuerza para llevar esto adelante. Además que es una tarea desproporcionada a las fuerzas disponibles propias. Pero todo se andará. --- Lab. de Formas: como ves se constituye por 320.000,- luego suscribe 500.000 en Sargadelos por cuya diferencia Hacienda nos desplumará, pero es la mejor solución estudiada. Pienso que conservando nosotros siempre la mayoría podría pensarse que en un futuro podría elevarse este capital a 500.000, es decir aumentar 180.000. Y estas 180.000 repartidas aprox. en 6 individuos que, a la vista de los acontecimientos, de la evolución de las ideas y de la experiencia recogida, iríamos invitando a colaborar. De momento nos interesaba en mi manera de ver y afrontar las cosas invitar a colaborar a Albalat. Tengo como razones: que se está portando muy bien, que lo está haciendo muy bien, que sus servicios van a representar una punta grande de pesetas y que esta era una forma de retribuirlo, en parte, de atribuir a un arquitecto del L. F. la aportación que representa este edificio y además, tratar de que un trabajo que está haciendo sobre la planificación de una ciudad de las rías de los ártabros, que considero importantísimo pudiera presentarlo desde una publicación nuestra. Se le ofrecería una participación de 30.000 ptas. y se le comprometía a actuar dentro de nuestro espíritu, ya no solo al ingresar en la sociedad sino también con algún documento-manifiesto privado que construiríamos. Bien: ahora dime tu pensamiento, considerando que esto me aliviaba un poco. Y una última cosa: me traigo a Camilo; le he dado orden ya de que prepare los bártulos. Lo he pensado bien y creo que así es mejor. Sobre Magdalena no sé todavía qué hacer. No sé si merece la pena hacer algo. No sé siquiera si será posible hacer algo, ni si se llegará a tiempo. De lo único que estoy seguro es de que Camilo debe venirse inmediatamente. No dejéis de darle algún consejo al abandonar eso. Deseo que quede bien con todo el mundo. Dios os lo pague.
Hoy estuvimos en Santiago y Padrón donde les pusieron el “Pedrón douro” a los coengos Espiña y Morente que van de éxito en éxito y que cada vez se definen más hasta el punto de que ya les han prohibido varios actos y publicaciones. Almorzamos en Santiago con ellos. Los actos han resultado de gran emoción. Yo estuve con Piñeiro que está muy interesado y muy elogioso para la evolución que lleva Ediciones del Castro.
Y nada más porque son las tres y dentro de cinco horas tengo que levantarme para trabajar y lo peor es que aún tengo que acostarme.
¿Cuándo venís? Hace unos días Raúl se pasó una tarde aquí con su familia. Todos quieres saber la fecha de vuestra llegada con más o menos precisión. Sabéis como se os quiere. Un abrazo muy fuerte a entreambos de

[Díaz Pardo]

Contéstame a esas cosas

1968-05-24
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1968
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1968 en 24/05/1968

Buenos Aires, 24 de maio de 1968.

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Ayer recibí tu nueva carta y, junto a ella, la copia de la escritura del Laboratorio de Formas, las fotografías de las obras de Sargadelos y la noticia de La Voz de Galicia, de la publicación de los libros. Recibí los cuatro míos y el de Neira Vilas que enviaste. Muy bien. El mío quedó en general muy bien. Espero que la gente, apoyada en tu prólogo, entienda la intención de los dibujos y los pies. Te ruego me cuentes sinceramente la opinión de las gentes ahí. No olvides que uno hace lo que puede por conocer la opinión de los demás. En todo existe un proceso de curiosidad y uno hace cosas para establecer un diálogo con el mundo que le rodea, aparte la necesidad que sentimos de expresarnos. Ayer acababa de contestar a tu carta anterior cuando el correo trajo tu nueva carta y vuelvo a escribirte anulando la otra, pues muchas cosas cambian después de la lectura de la última. A Neira Vilas le escribiré por tu intermedio uno de estos días y le enviaré lo que pide. Esta temporada anduve “de médicos”. Me encontraba mal, con un aprensión muy alta que no me disminuía y hube de hacer análisis, electrocardiograma, fondo de ojos, etc., hasta resulta que tenía algo que se llama “bloqueo de rama derecha de corazón” un título casi oriental y poético que no es por lo visto como enfermedad muy importante y que debo tener desde hace diez o quince años, o haberse originado por esas fechas. Como consecuencia debo comer a régimen, andar unas treinta cuadras diarias, trabajar menos, despreocuparme dicen, no fumar. hago casi todo lo que me recetan, además de tomar unas píldoras en cada comida. También dejé de fumar. No lo hago desde el día 1, y desde el día 1, sueño con el cigarrillo. Dejé cualquier otro sueño. No es fácil. Masco chicle. Me asombra lo de La Voz, suponía todo superado y en ningún momento pensé que se pudiese romper con Bocelo, ¿qué significa todo esto?. No creo que a esta altura se pueda dar marcha atrás. Sería lamentable. Y también me sorprendí del regreso de Camilo. No quiero creer que renuncias a luchar por tu derecho a la fábrica de Magdalena. A Camilo le hablamos por teléfono días pasados, casi no viene por Buenos Aires y volveremos a hablarle mañana o pasado para reunirnos con él. Creo que vale la pena que luches por Magdalena, aunque como siempre continúe pensando que tu labor importante está ahí. Debéis hacer un viaje a Buenos Aires. En cuanto al ingreso de Albalat al Laboratorio de Formas, tú sabes que apenas lo trato, lo conocí por ti y hablé con él dos o tres veces, en los dos viajes míos. Me pareció una excelente persona, muy informado en general de muchas cuestiones y las que vi de sus obras me gustan. Pienso, como tú que puede ser útil al Laboratorio de modo que tú resuelve como creas conveniente. Nosotros iremos en octubre. Antes no es posible. Esta vez viajaremos exclusivamente a España pasando antes 15 días en algún sitio. En Julio se celebra la retrospectiva mía con 120 óleos, permanecerá abierta durante todo el mes y en Agosto hago una de grabados, unos 50, en una galería nueva, “Perla Figari”. La de óleos de acuerdo con Bonino la hago en la “Art Gallery”, una galería impresionante en Florida y Viamonte. Estos días se celebra en el Museo una espléndida muestra, “De Cezanne a Miró”, de museos y colecciones particulares de los Estados Unidos y en Octubre se celebrará aquí la primera Bienal Internacional del Grabado. Tengo ganas de organizar contigo algo de esto en Galicia, en La Coruña, una Bienal del dibujo y grabado, o del grabado y artes gráficas, quizás mejor lo último, a la que se acudiría por invitación y que podría ser el fundamento de un Museo del Grabado en La Coruña. No comentes aún la iniciativa, pero piensa en ella. Es relativamente fácil organizar y se trataría de interesar a un núcleo de industriales y comerciantes de la ciudad para financiarla, que, teniendo el local, el del Ayuntamiento supongo para este caso, costaría muy poco. Todo el material en general se mueve por correo certificado y el gasto más importante sería la estancia de unos jurados en un hotel de la ciudad, sus viajes, y los premios, que pueden ser de toda la región y aún del exterior. Los premios serían adquisición y estos grabados serían propiedad del posible Museo. Bueno, ya hablaremos de todo esto. A La Coruña le serviría para proyectarse internacionalmente en el campo del arte. Esto, si te gusta, podría ser una de las primeras iniciativas públicas, más adelante, del Laboratorio de Formas.
Del libro envíame unos 10 más. Pronto sale el de aquí, dentro de una semana aproximadamente. Lamento que Willian Shand no hubiese ido hasta ahí, que Dieste no lo decidiese. Me gusta mucho Sargadelos.

Un gran abrazo para Mimina, para ti, para todos, de Maruja y mío

Seoane

1968-05-27
Carta de Pérez Prado a Luís e Maruxa Seoane. 1968
Nova York
Madrid
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Pérez Prado a Luís e Maruxa Seoane. 1968 en 27/05/1968

.

Madrid, 27-V-68

Queridos Maruja y Luis:

Estuve con Marcial y, si bien no hicimos negocios, hicimos –sí– amistad, lo que importa más. Es un hombre que vale la pena conocer y les agradezco el que me lo hayan facilitado.
Rof Carballo anda con mucho trabajo. Traté de no quitarle tiempo y apenas nos vimos. Escribirá para vosotros.

Bueno, un cariñoso saludos desde los Madriles y mi afecto de siempre.

Antonio

1968-06-12
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1968
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1968 en 12/06/1968

Castro, 12.6.68

Querido Luis:

Recibí tu carta 24 de mayo. Nos alegra que sigas confirmando eso de que para octubre vendréis. El castigo ese de no fumar, por el contrario, me parece un castigo demasiado fuerte para ti y queremos consolarte con una sonrisa irónica. Esperamos que ese “bloqueo” no tenga mayor importancia y por ello hacemos votos. Las energías fabulosas que gastabas en lo del cigarrillo, ininterrumpido, supongo que aumentarán tus ímpetus discutidores. Tengo que ir entrenándome porque ahora sí que estoy en desventaja. Pero nos levantaremos más cedo.
Ayer recibo carta de Camilo en que me anuncia que casi seguro saldría de ahí el 17 y si es así ya no tengo forma de comunicarme con él. Quería que me trajese un Cruces de pedra de Castelao (da Galiza, claro). Como no me da tiempo de comunicárselo ¿podrías indicarle donde puede conseguirlo? Te lo agradezco.
Te fueron los libros: 20 de ellos por barco ya deben de estar a llegarte. Dieron los permisos. Pillado Director de La Voz: Bocelo director del Ideal. Todos es posible aquí sin ponerse nerviosos.
Estuvimos en Santiago viendo eso de la Estampa Popular. Creo que no es ni bastante popular ni bastante buena en general y me parece equivocado eso de exponer en las tabernas, aunque se está extendiendo, sin duda, por eso de la carestía de los locales de exposiciones, digo yo. Intentaré de todos modos hacerles una nota.
Tomo nota de tu proyecto sobre bienal dibujo/grabado. La idea es magnífica y también difícil de llevar a cabo pero el resultado justificaría el esfuerzo. Primero tienes que venir tú. Luego hablaremos. Yo ya tengo bastante para entretenerme con lo que tengo. Pero la idea está.
Lo de Sargadelos está muy avanzado. Supongo que a primeros del mes que viene estaremos instalando, empezando al menos. Queda muy bien. Pero el esfuerzo que resta para llevar a cabo esta primera etapa es todavía monumental. Se hará.
De Magdalena te contará más Camilo que yo. Villamarín me escribió ya por dos veces urgente y desesperado pidiéndome que retirase el proyecto de traer a Camilo y de que me presentase inmediatamente en Magdalena para dejar las cosas como estaban. A estas alturas no deseo que las cosas vuelvan a estar como estaban. Ahora son necesarias garantías de que no se volverán a repetir las mondeladas. Y no se puede pretender que a estas alturas me fíe de la garantía verbal de N[úñez] Búa, ¡hasta ahí podríamos llegar!
Dejo sin comentar el marcusianismo de la realidad imperante en el mundo porque por sí solos los acontecimientos son bastante elocuentes. Pero el momento es inquietante en el fondo del problema y la incógnita ha crecido.
Nada más por hoy. No dejes de tenerme al corriente de tus planes. Los míos se concretan por el momento en lo de Sargadelos, exclusivamente y aún me faltan muchas horas del día. Ya hace unos 20 días se firmó la escritura de ampliación del capital de Sargadelos en la forma que forma [sic] que te había anunciado en un principio. La sociedad queda ahora en dos millones setecientas mil pesetas. Ya te mandaré una copia.

Muchos éxitos. Un fuerte abrazo para ti y para Maruja

[Díaz Pardo]

Los de Radio Nacional (Ramiro) no cesan de llamarme para que influya sobre ti a ver si les mandas lo que les prometiste. No te conocen. ¿A ver quien influye sobre ti? Pero debías enviarles eso.

1968-06-12
Carta de Seoane a Negri. 1968
Bos Aires
Bonn
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Negri. 1968 en 12/06/1968


Buenos Aires, 12 de Junio de 1968

Dr. Tomás A. Negri
Bonn

Mi querido amigo:

Recibí su carta del dia 4 del corriente en la que me participa la fecha de la exposición de la Galería Bucholz. Supongo que usted tendrá en su poder mi última carta en la que le daba cuenta de haber recibido y agradecido sus envíos y otra suya, manifestándole en ella los inconvenientes que tengo para exponer en septiembre en Munich. El más importante es el de tener aquí la retrospectiva en Julio, durante todo el mes, y no podré por lo tanto contar con mi obra hasta Agosto, y, aún en Agosto tampoco, pues siempre suele venderse algo después de la clausura de la muestra aunque no se hubiese vendido en el transcurso de ésta. Por otra parte tambien renuncié a una muestra para setiembre tambien en la Universidad de Lima dejándola para fines del año próximo si allí no tienen inconveniente. En España no tengo ahora apenas cuadros pues se vendieron algunos de los que fueron a Colonia y no puedo, con los que quedan realizar una exposición, además que está a punto de comprarme varios de ellos el Museo de Vigo. La Sra. Bucholz y usted tendrán que perdonarme, rogándole a usted para que influya en ella de modo que la postergue para febrero o marzo de 1969, pues la enviaría desde España donde pienso estar desde mediados de octubre. Desde allí le enviaría la muestra debiendo decir ella la cantidad de cuadros. Le enviaré tan pronto salga el catálogo de la retrospectiva de Buenos Aires, que creo va a ser importante. El catálogo lleva, aparte de un prólogo de Payró y numerosos datos sobre mi obra, reproducciones en color y en negro. Le ruego me disculpe por todo el trabajo que le ocasiono.

Muchos saludos de Maruja y míos para su madre, los suyos todos y usted. Reciba el abrazo muy amigo de:

[Seoane]

1968-06-18
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1968
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1968 en 18/06/1968

Buenos Aires, 18 de junio de 1968

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Ayer despedimos a Camilo que se fue en el Libertad y en un día de sol. Su ida nos dejó un poco tristes, aunque lo veíamos poco era el vínculo en ésta que nos unía a todos vosotros y a El Castro. Hoy salieron los primeros cinco ejemplares de Retratos Furtivos y, aparte, te envío uno por correo aéreo, a los demás amigos se los iré enviando por correo ordinario tan pronto salgan, dentro de una semana o diez días aproximadamente. Tenía que haber salido antes que la edición tuya, por el tiempo que llevaba en la imprenta, pero no fue así. De cualquier manera sale a tiempo para mi exposición de ésta. Ya me dirás que te parece. Creo que con el tomo que hiciste se complementa muy bien. En cuanto a las jarras también hoy llegó el mueble que encargué para ellas, gustan mucho. Tienes que enviar la colección de 18 jarras a los siguientes amigos:
Dr. Bernardo Sofovich: Güenes 3273-8º piso. Buenos Aires
Arquitecto Enrique Goldstein: Avda. de los Incas 3295- piso 14. Buenos Aires.
Sr. Lipa Burd: Calle Arroyo 1160, piso 11. Buenos Aires

Y las facturas las jarras de acuerdo con lo que tú me decías, incluyendo naturalmente el precio del embalaje, con precio menor para las guías. Ellos te girarán el dinero que corresponde. Envíaselas a los tres lo más rápidamente posible.
Escríbeme. Un gran abrazo para ti de Maruja y mío. Saludos a todos.

Seoane

1968-06-26
Carta de Bianco e Whitelow a Luís e Maruxa Seoane. 1968
Suíza
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Bianco e Whitelow a Luís e Maruxa Seoane. 1968 en 26/06/1968

26-6-68
Queridos Luis y Maruja:

Reconozco que los suizos son muy aburridos, un poco como sus montañas, pero yo estoy tan contenta con este viaje! Hemos estado dos meses en el Sur de Francia para cumplir el pre-stage y aprovechamos unos días para pasar por el norte de Italia y conocer Suiza. Los recuerdo con cariño. ¿Cómo fue la exposición, un éxito, no?

Adriana

1968-07-10
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1968
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1968 en 10/07/1968

Castro, 10.7.68

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Recibí la tuya en que me dabas cuenta de la salida de Camilo y, ya este aquí con nosotros nos ha hablado de todo lo que sabía de vosotros y de las atenciones que habéis tenido con él. Si Dios no os lo paga no habrá Dios que os lo pague, Camilo trajo las maletas (como alguien describía desde Magdalena) estilo Pepe Rey para Pepe Rey. También el disco en que se incluye un canto panegírico al ejecutivo, obsequio fino e inteligente que me hacéis con una ironía mordaz que me justificará doscientas horas de padecimientos dialécticos con los que espero corresponde[r]os. También Dios os lo pague porque si no... Lo peor es que encima de enviarle las maletas esas Pepe Rey se va a sentir muy aludido con ese disco.
Simultáneamente llegó tu Retratos furtivos, estupendo, que empequeñece al que te he hecho aquí. Toma nota de los pedidos de jarras para Sofovich, Gold[s]tein y Lipa, cuyo permiso de importación ya se está gestionando. Las jarras de Lipzchis (?) deben de haber salido ya y estoy esperando los conocimientos de embarque para ponerle unas letras ya que no se han podido enviar por el procedimiento que él quería fraccionado en 5 o 6 bultos, toda vez que saldría carísimo pues el costo de un embarque mínimo, con todas las gestiones de despacho y derechos, debe pagarse por cada bulto consignado a cada nombre como si fuese un envío de medio metro cúbico. Celebro el éxito de tus jarras ahí que empieza a parecerse, aunque débilmente, al que tienen aquí, a pesar de todas las precauciones que hemos tomado para no divulgarlas.
La obra de Sargadelos está con sus remates, acristalamientos, revoques, etc., y ya se ha excavado el foso para el horno, cuyas primeras piezas empezaremos a llevar para allí la semana que viene. El que va a estar de encargado en Sargadelos y lleva unos tres meses aquí practicando y hace un meses [sic] hemos traído a dos chicas de Sargadelos que están practicando decoración aquí. Y una docena de personas, entre ellos mis hijos, están trabajando aquí en cosas relacionadas con Sargadelos.
No dudo del éxito que estará alcanzando tu exposición retrospectiva. Espero recibir el catálogo.
Y no te digo más por hoy pues tengo miedo de que te pase como al ejecutivo del cuento y gastarte de lo que tienes menos, que es de tiempo.

Un abrazo entrañable para entrambos de vuestro amigo.

Isaac

[Manuscrito na marxe esquerda:] Hoy dice La Voz que Del Riego dimitió como Deleg[ado] del C[entro] Gallego por motivos de salud (le enviaré mi enhorabuena) y que nombraron a Naya (se la enviaré también por su estómago de buena salud).

1968-07-29
Carta de Azcoaga a Seoane. 1968
Madrid
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Azcoaga a Seoane. 1968 en 29/07/1968


Madrid, 29 de julio de 1968

Luis Seoane
Buenos Aires

Mi querido Luis:

Sigo siendo un correcto corresponsal... Lo que pasa es que de tres cartas que me has escrito por lo que me dices, sólo he recibido la de fecha 24 de julio... La leímos con María y los chicos en nuestra casita de Olmeda de las Fuentes. El lugar, paisajísticamente inefable, lo encontraron Álvaro Delgado y sus gentes. Y allí tenemos el refugio de fin de semana. En este lugar, concretamente, aguantan los rigores de la canícula Clara Eugenia, mi hija, y Carolina, mi nieta. Se trata de un prodigio rubio, de ojos azules, que tiene a estas alturas tres meses y un día. Y no hay que deciros que se os recordó, y muy cordialmente.
Celebro extraordinariamente tu exposición retrospectiva, por lo que tiene de gloria ideal y fiduiciaria. Uno, en lo que a lo artístico se refiere, sólo tiene que contaros: que lo echaron una vez más, del vertical y sindicalista PUEBLO; que luego hizo algunas cosas en el BLANCO Y NEGRO y que ahora –¡oh descanso!– no tiene tribuna en este plano de cosas. Sin embargo, fuimos también este año invitados a LA CRÍTICA DE LAS ARTES, el cursillo que se celebró en la Magdalena (Santander), al que acudió todo el conjunto de fuerzas vivas calificado en el país –te recordamos con Castro Arines–, donde pasamos la veintena primera de julio.
Bianco evidentemente me escribió proponiéndome, después de un cambio de cartas, que me ocupe en sendos libros de Juan Ramón Jiménez y Cernuda. La tarea primera la iniciaré lo antes posible. Pero no puedo dejar mis dos artículos mensuales de ABC, mis ocho o diez de la radio, mis dos de la ESTAFETA LITERARIA –donde me gustaría escribir algo sobre tus retratos furtivos cuando los reciba–, y últimamente mi frecuente colaboración en una página literaria que ha iniciado INFORMACIONES, en donde ya he publicado DESDE UN MIÉRCOLES CENICIENTO (cuento) y EL ESCRITOR Y SU PROPAGANDA. Ando metido, con la novela MANUEL –¡aquella que el señor Asturias, mi amigo Losada y otros, declararon complicada y llena de peligro en un concurso, según Beatriz Guido– en algo que si se resolviera a mi favor me haría un hombre. No lo creo. Y sigo como siempre dándole a esto de la tecla, porque lo piden y porque gusta.
Una noticia, familiarmente sensacional, es la de Myriam: quiere casarse a mediados de octubre. Está en relaciones hace poco más de un año con un chico aparejador, que trabaja en cosas de la construcción, y les ha dado muy fuerte. ¡Otra que se nos va! Isabel anuncia boda para más adelante, pero informalísticamente. Rafael dejó sólo una asignatura para septiembre de su carrera de médico, iniciada este año.
¿Qué sabéis de Núñez Búa? ¿Salió para su viajazo el bueno de Norberto Frontini? Lamento que no me llegara tu primera carta al regreso, porque parece que me hablabas de sucesos y amigos. Insiste, hombre; no trabajes demasiado. Noticias hispanoargentinas, tengo pocas. Recibí un libro de Rossler, donde vi un poema dedicado a ti; llegaron tres o cuatro, mas bien inominados... La Bulrich pasó para París, pero no tocó Barajas... Lo más importante es ese presunto ejército porteño-montevideano. Del que prefiero no hablarte.
Hay malas noticias respecto a la salud de Blas de Otero y la Albornoz. Ayer murió Antonio Oliver Belmás, el marido de Carmen Conde. De los Barbudo, que pasaron larga temporada entre nosotros, no he vuelto a tener noticias desde que los supongo en Wisconsin. Plaja estuvo en Madrid, y ni siquiera me vio.
Por lo demás, continuamos en la misma tensión y estilo que cuando nos dejasteis. Tristes a veces con nuestra gran cantidad de problemas. Y con coraje y alegría en las restantes ocasiones.
Con muchos saludos para Maruja de los dos y los chicos, lo que quieras para ti de quien contesta en cuanto recibe cartas. Un abrazo

Enrique

1968-08-08
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1968)
Trasalba
Santiago de Compostela
Orixinal
1968-08-12
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1968
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1968 en 12/08/1968

Buenos Aires, 12 de agosto de 1968

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Recibí tus dos cartas y el recorte de tu artículo para La Voz de Galicia que te agradezco mucho. La retrospectiva fue, efectivamente, un éxito no esperado en las proporciones que alcanzó y ahora estoy exponiendo grabados en una galería también nueva, “Galería Perla Figari”, también muy bien. Después de esto me preparo para marchar para esa en octubre y trabajar ahí. Esta temporada, para los actos del Día de Galicia, estuvo Celso Emilio Ferreiro, estuve con él dos o tres veces. En general en conversaciones privadas muy bien, no pude escuchar sus conferencias por coincidir con mi exposición y se marchó finalmente sin despedirse. Creo que convenció a los organizadores de los Juegos Florales que traigan a Méndez Ferrín. Me parece que fue un buen consejo. También estuvo en ésta el catedrático de Valladolid José Luis Varela, nacido en Orense, creo, invitado, por el Centro Gallego dando conferencias sobre Rosalía y Valle Inclán y alguna otra más. No tuvo demasiado público –creo que en una de ellas dijo que Rosalía había escrito sus Cantares Gallegos muy bien y para siempre, que las páginas de ella no se sentían en esta época del desarrollo gallego. Parece ser que se trata de un catedrático elocuente con capital en Valladolid. No puedo escribirte demasiado sobre esto pues estuve al margen de los actos, en gran parte por coincidirme en horas con mi exposición. Te envío un recorte de Correo de Galicia para que te informes de noticias inusitadas en relación con la revista del Centro Gallego. No vale la pena, a mi juicio, ni comentarlas. Cada uno debe procurar ser él y lo mejor posible y que los demás hagan lo que quieran. Algunos –no tienen remedio– nacieron para ganarse la vida como chacales, alimentándose del cadáver de los caídos. Parece quedar muy bien la parte de la obra de Sargadelos. La enseñé a muchos amigos por el recorte y las fotos anteriores que me enviaste. Este año Buenos Aires continúa sin invierno. Niebla, humedad y apenas lluvia y frío. Llueven OVNIS. Según un científico, creo que físico español, se espera antes de fin de año una invasión de OVNIS que comenzará por esta parte de América. Si ocurre antes de nuestra marcha y funciona el correo os comentaremos.

Grandes abrazos a todos, a Mimina, Camilo, Rosendo, Mariluz, todos y para vosotros dos uno grande de Maruja y mío:

Seoane

1968-08-16
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1968)
Lugo
Trasalba
Orixinal
1968-09-06
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1968
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1968 en 06/09/1968

6.9.68

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Acabo de recibir tu carta del 31/8 en la que viene la noticia de tu flamante nombramiento de académico que nos ha alegrado como puedes suponerte. ¡Calquera vaite a tusir! Bueno desde el punto de vista de la colectividad creo que hiciste bien en aceptar eso y yo, emigrante aunque fracasado, te lo agradezco. ¿Debería dar esta noticia a los de La Voz? Sin duda la edición aérea de La Nación la ha de traer, en todo caso les mando la hoja.
Por Ferrín te envié una nota en la que te daba cuenta de lo de Sargadelos, y que por la tuya parecería que no recibiste. En síntesis es: estamos instalando el sector construido. En un par de meses puede, acaso, quedar instalado si los problemas legales y otros que realizan por contrata casas especializadas, tal el transformador, inst. combustibles, etc., se rematan en ese momento. En cuanto al resto de la obra, es decir a la totalidad del edificio, se está con las fundaciones. Hemos firmado un contrato por el resto de la obra por seis millones y medio de pesetas. Hemos solicitado un crédito de la Caja de Ahorros de cinco millones con bastante esperanza de que nos lo darán y es con esta esperanza bajo la que nos decidimos a seguir con el resto. Si fallara lo de la Caja de Ahorros tendríamos que darle un corte al acabar la estructura de hormigón y techos, lo que ya hemos previsto en el contrato, y aún así ver como saldríamos del compromiso. De cualquier forma la operación es desproporcionada en la totalidad del proyecto con instalación y puesta en marcha a nuestras posibilidades. Solo el entusiasmo nos lleva a acelerarla y estoy seguro de que hemos de tener muchas dificultades y ha de haber que hacer muchas maniobras para solventar todo. El accidente de mis dedos me ha hecho perder ya 20 días y supongo que me destrozará otros 30 más. Esta carta que te escribo con índices y meñiques supone un esfuerzo. De acuerdo con lo que había consultado contigo he comunicado a Albalat nuestras intenciones en los términos de la carta que te acompaño. Con frecuencia viajamos juntos a Sargadelos y hablamos largo. Cuando vengáis hablaremos. Leí de tus cartas todo lo que me dices con atención especialmente en lo referente a los temas de la colectividad y sus invitados. No me es posible compartir tu berrinche con C[elso] E[milio] Ferreiro ni creo que aquí lo compartiría nadie de los nuestros. Su prestigio como poeta y en función de su conducta crece de manera sorprendente. La editorial Ciencia Nueva está agotando su tercera edición bilingüe de Longa noite de pedra. Y de sus poemas se han hecho múltiples canciones (Maiztegui musicó algunas) y circulan discos y grabaciones diversas. Ciencia Nueva anuncia un nuevo libro, siempre bilingüe, pues su obra inte[re]sa no solo en Galicia sino en toda España, con título En el país de los enanos que escribió últimamente. Los estudiantes lo han convertido en un poeta símbolo y este año se cuentan varios actos prohibidos en los que figuraban sus poemas en forma de canciones o recitales. Creo que cuando aparece una persona en la que se centra una coincidencia tal no hay más remedio que aceptarla sin discusión, es positivo. Yo mismo le he encargado un romance para hacer un cartel de ciego que dibujaré y del cual se imprimirá en tela para hacer carteles de verdad que llevarán a las ferias estudiantes compostelanos. La historieta tendrá naturalmente unos perfiles precisos y simultáneamente se imprimiría una carpeta con un texto sobre las artes del cordel. Vamos a ver.
Maíztegui se marcha mañana. Y hoy estamos esperando a la compañera de Pepe Martínez que viene a pasar unos días con nosotros, y mañana iremos a recoger a A Estrada a Virginia que viene a pasar unos días al Castro. Y en este momento viene Xosé a decirme que están vuestros hermanos de Asturias. Voy allá. --- Ya he vuelto. Estuvo Estela y su marido, Luis y dos sobrinos, Mimina no está que fue a Orto y los atendimos Xosé y yo. Vieron tu estudio y hablamos mucho de vosotros. Siguieron viaje a Ferrol porque Luis jura mañana la bandera. Dicen que discutes mucho. No les creo. Vuestro cuñado es la primera vez que sale de los alrededores de Gijón en 28 años. Rara avis. Bueno. Se haría interminable esta carta si te contase cosas que creo te interesan. Estás a venir y ya hablaremos. La realidad es marcusiana a ultranza. No hay opción. Los factores alienantes del hombre le han posibilitado una extraordinaria defensa a los enemigos del hombre. Poco se puede hacer si no es provocar para tratar de desenmascarar para que cada uno figure en el concierto social con su propia cara y no engañe. La tarea es ardua. Pero la juventud que estudia de todo el mundo de pronto ha entendido que este es su destino y que no hay ningún otro más importante. Yo estoy con ellos.
Comentando tu última carta... de acuerdo en que tus méritos por las cosas de Galicia no te sirvieron como a Estévez, etc., los suyos para que te propusieran ser correspondiente. Pero esto probaría, dado que tus méritos son reales, que en la Academia Gallega no tienes amigos sino simplemente armatrostes enmascarados. Es compleja la estructura de la significación de la cabeza humana. Discutiremos.
Esperamos vuestras últimas noticias anunciándonos la llegada.
Las jarras de Goldstein, etc., ya han salido.

Abrazos muy fuertes para ti y para Maruja.

[Díaz Pardo]

1968-09-20
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1968
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1968 en 20/09/1968

Buenos Aires, 20 de setembro de 1968

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Te envío directamente la tapa para O Divino Sainete. Como ocurre siempre, se olvidó Alonso Montero de enviarme las medidas del formato, de modo que la hice de acuerdo con el tamaño del libro mío que tú editaste, que tiene 18 cms por 15, habría pues, que reducir el dibujo a 14 de ancho para que cubriese, como es mi intención, toda la tapa. No contesto a tu carta. Estoy con mucho trabajo. Discutiría sobre Ferreiro y su estadía en Buenos Aires. A mí no me da la gana de estar de acuerdo con todo el mundo y prefiero siempre las gentes que nunca, nunca, se doblaron, aunque ahora hagan cosas que nos gusten. Tú me entiendes. En cuanto a poemas, hubiese sido preferible para mí, que los jóvenes se enterasen de quién es quién y le pidiesen a Varela, anterior en el “compromiso” a Ferreiro, y, también, para mí, de más valor. De acuerdo con todo lo otro. Méndez Ferrín en general muy bien. Muy bueno su discurso de “mantenedor”. Lo leí. Como puedes darte idea no estuve presente en ningún acto. Me perdí el ver de etiqueta a V[alentín] Fernández, Puente, Comisión organizadora, maestro de ceremonias, etc., y los trajes de la reina de los juegos florales y su corte de amor. Me perdí el haber vivido la Provenza medieval en primavera, en este invierno bastante primaveral por otra parte del Buenos Aires de varios siglos después. Por mi parte proyecto proponer el recuerdo de un tribunal de la Santa Inquisición, más reciente en el tiempo a los juegos florales provenzales.
De acuerdo lo de Albalat. Nosotros saldremos de aquí a mediados o finales de octubre. No puedo antes. Estaremos en El Castro seguramente en Diciembre. De todas maneras me tendré al tanto de todos mis proyectos. Tengo que hacer estos días los dibujos de un libro de narraciones de Neira Vilas dedicado a Mimina y a ti. Es un libro espléndido que se va a editar parece en Montevideo y los temas ocurren en Buenos Aires.
Escríbeme. Ayer tomé posesión de la Academia de Bellas Artes de aquí En general los académicos llegan a muy viejos, si no me dan un pretexto para renunciar antes. Ya estamos dos del homenaje que tú sabes. Escríbeme sobre Sargadelos. Recibí la nota de Victoria sobre las jarras. Te la agradezco. Tengo nuevos proyectos para discutir antes de fin de año.

Un gran abrazo para todos, para Mimina, Camilo, Rosendo, Xosé y para ti de Maruja y mío:

Seoane

1968-09-20
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1968
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1968 en 20/09/1968

20.09.68

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Te confirmo una mía de dos pliegos en que te informaba de las cosas generales y te enviaba algunas notas. Posteriormente vino en La Nación aérea la nota de tu nombramiento y la hice seguir a La Voz pero hasta el momento no han publicado nada. Sargadelos sigue, ya están fundiendo la totalidad de las fundaciones e instalando una gran grúa. La instalación de la parte terminada va muy adelantada, cuando vosotros lleguéis estará lista. No quiero entretenerte con detalles.
Me escribe Montero desde Magdalena y me cuenta que fue a pedir tu parecer sobre varias cuestiones y encontró una gran colaboración de la que quedó entusiasmado. Y al que más ha entusiasmado este paso es a mí.
Bueno. Magdalena empieza a descubrirse como un problema por otro costado: el Directorio quiere ampliar el capital, pero no claro para darle más impulso; se trata de cubrir ese capital ampliado convirtiendo en capital social los préstamos que se vieron obligados a hacer algunos de los directores para hacer frente a las grandes pérdidas que han tenido últimamente. De esta forma unos cuantos señores se adueñan de la empresa construida con sudor y con pesos de 1957 por unos pesos 1968 que valen 10 veces menos. Esta defraudación que se les va a hacer a todos los accionistas que posibilitaron a la empresa con su esfuerzo si yo tengo conocimiento de ella no me parece moral quedarme callado aunque me moleste el tener que salir a gritar y no me importaba que hiciesen con la empresa cualquier cosa, por tanto he decidido preparar un informe circular a todos los accionistas para tratar de conseguir una asamblea extraordinaria. Si la mayoría de los accionistas quieren dejarse robar allá ellos. Yo habré cumplido. Me fastidia molestarte explicándote cosas de esta naturaleza pero también no sé qué me parece que a ti no te ponga en conocimiento de estos antecedentes. ¿Me obligará esto a tener que salir para ahí disparado? Si hubiese por ahí un amigo abogado “nuestro” al que yo pudiese apoderar para representarme en estas cosas y aconsejar en los aspectos legales...
Nada más por hoy esperamos impacientes vuestra llegada.

[Díaz Pardo]

[Nota manuscrita na marxe esquerda, ilexible. Só se distingue ben a sinatura]

1968-10-06
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1968
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1968 en 06/10/1968

6.10.68

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Acabamos de llegar del Castro, donde me pasé el día de ayer, domingo, y donde recogí tu carta del 29.9. Tomo buena nota de todo lo que me dices. Sabes como celebro tus éxitos y espero esos nuevos retratos furtivos, que, dicho de paso, debieran ser publicados aquí y que no lo son por una razón de incapacidad general consecuencia de mil factores. El Castelao artista, también debería publicarse aquí, aunque ahí pueda hacerse con más libertad. De todas formas si los de Alborada tienen la menor duda creo que deberías traerlo.
Jorge Arranz.- Recibí carta de Maiztegui (independientemente de que lo llamo por teléfono con frecuencia). Yo le voy enviando dinero a Isidro a medida que lo va necesitando con la intención de que se lo administre un poco, y en efecto, veo que el bueno de Isidro se tomo bien tal obligación al mismo tiempo que le sirve de consejero. Me dice que estos días recibió un giro desde Bs. As. de 5.000 ptas. Jorge me escribe largas cartas muy interesantes, sin duda, para un psiquiatra, en la que se exacerba su manía persecutoria. Yo me limité a hablarle por teléfono y pedirle calma, haciéndole ver que si no resuelve lo de Cuba tendrá que volver a Bs. As. Isidro me dice que, mientras, va a corretear unos libros (?). Con respecto a Jorge me escribe el señor Cosme L. Bassi (quien dice ser tío y tutor del muchacho) interesándose por él. Me voy a limitar a contestarle diciéndole que todo lo que sé os lo he comunicado a vosotros y darle vuestro teléfono. Perdóname que te moleste con esto pero como yo no conozco a ese señor por algunas razones me parece mejor así.
Bueno, Xosé se reintegró a Sargadelos acorralado por la realidad, y, en consecuencia la situación familiar mejoró aunque sospeche que no de todo por latencia de algunas cosas que veremos si tengo las condiciones necesarias para disuadirlas. Rosendo aprobó la asignatura clave de dibujo, así que si esas cosas, o cositas, anidadas en las cabezas de estas gentes logran ser superadas empezaría a estar en condiciones de llegar a ser arquitecto algún día cosa a la que tuve que renunciar yo por la fuerza del destino conformándome con una profesión más barata. Vamos a ver qué pasa. Perdóname, también, que te haya distraído con estas cosas que me he tragado cuanto he podido y que solo un mínimo suplicante de comprensión en las personas cercanas hacia mi intransigencia, me llevan a exteriorizarlas.
Sigo por Sargadelos al pie del cañón. De momento todos son problemas. La etapa de formación y selección del personal es la más ingrata. Se va facturando algo y ya hay una cartera de pedidos nada despreciable para una empresa que apenas nace. Por ahora la perspectiva es buena y el respeto por esta operación parece haberlo, menos naturalmente, en el Ministerio de Industria que sigue sin parir. Dentro de unos días tendremos que darle una vuelta a las clavijas del Ministro quien en su carta del 30 de julio prometía una información que dos meses y pico más tarde sigue sin saberse nada de ella. Dentro de la norma de Madrid de entorpecer aquí la industria, creo que esto nuestro se va más allá de la norma. En el último número de cabeza vienen reproducidas las tres cabezas-xarras de Valle Inclán, etc. No te lo envío pues me dijiste que estabas suscrito ¿o lo soñé? Hace un mes le volvieron a hacer el tercer reportaje de televisión a la f[ábri]ca.
Tendría muchas cosas que contarte y se haría largo. En dos meses estaréis por aquí y verás las cosas más directamente.
No estoy conforme con el pesimismo sobre el último párrafo de tu carta. Creo que no es en razón de que todos eso resulte extraño para mí, como dices. Tus iras contra el vate de Caracas, nada disimuladas, creo que nada convenientes, son de conocimiento público. Abunda en mi creencia el hecho de que el anterior número de Chan le haya dedicado una página a atacar con insultos a Celso Emilio, lo que se habrá hecho no sin una sonrisa de complacencia de nuestros enemigos, pero no cabe duda que fortaleció el prestigio del poeta y esto sé de buena tinta que lo registró de inmediato la misma revista con crédito a la juventud. Otra cosa es que estemos pesimistas y que creamos en muy pocas cosas y hasta si quieres en ninguna, pero desde el momento que nos vemos obligados a vivir todavía no he encontrado razón alguna que me invalide la búsqueda de justicia como entretenimiento, el menos nocivo, dentro de esta jaula en que estamos atrapados.
Bueno. Lo importante es que vengáis pronto y discutir un poco para mantener la forma, aún a sabiendas de que tendré que rendirme, como siempre. Y nada más. Ya es un buen paréntesis dentro del abrumamiento de problemas que tengo.
Sabéis como se os quiere a ti y a Maruja. Un abrazo muy fuerte a entramos.

[Díaz Pardo]

1968-10-26
Carta de Ellena a Seoane. 1968
Nova York
Santiago de Chile
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Ellena a Seoane. 1968 en 26/10/1968



Octubre 26-[1968]

Muy estimado amigo Seoane:

Por un diario (atrasadísimo), me entero de su designación de académico. Mil felicitaciones. Fué una verdadera alegría el saberlo.
Lo imagino en medio de la actividad de siempre. Lamenté tanto no poder ver su muestra de julio. Semanas atrás, estuvo en Santiago un amigo de Rebeca Guber (una matemática argentina muy cercana a nosotros) y nos contó con todo detalle el exito que fué esa exposición. Nuevas felicitaciones!

Un cordial recuerdo de parte de mi madre para Ud. y su señora. En mi nombre, el más sincero abrazo para los dos.

Ellena

S/C Huérfanos 1514, Dto. 57
Santiago/ Chile.

1968-11-06
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1968
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1968 en 06/11/1968

6, noviembre, 1968

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Estamos en Nueva York desde el 31 del mes pasado. Ayer presenciamos las elecciones. Si hubiese podido solo lo hubiera hecho por Dick Gregory, candidato negro a presidente, ex-actor de éxito de mucho talento, según dicen, y que lo es de los jóvenes en general, universitarios y obreros. Presenciamos una manifestación por la 5ª avenida de jóvenes vestidos de todos los modos posibles guardados por policía al comienzo de la manifestación y al final. Fueron muchos miles. En el Village, los “hippies” presentaron como candidato a un cerdo cuyo afiche se ve en todo el barrio. A veces el cerdo se representa florido y entonces sirve para las colecciones juveniles del resto del mundo, de no salir, ya no salió, Dick Gregory votaría al cerdo hippie. Él es importante en la vida del hombre occidental. Bueno ya hablaremos de esta y de otras cuestiones. Esta ciudad es extraordinaria por su arquitectura y por lo que encierra de obras de arte pero no viviríamos en ella. Está llena de prejuicios de todo orden y no es el menor el sentirse, negros o blancos, superior al resto de los mortales. Yo masco chicle desde que dejé de fumar. El chicle es de origen mejicano, “spanish”, pero ¿te imaginas? Miles de personas mascando chicles a un mismo tiempo en una calle cualquiera? Aquí me encontraré con Felipe F[ernández] Armesto. Fue una gran alegría. Vino a hacer las notas para La Vanguardia de las elecciones. Comimos juntos y hablamos de todo.
Bueno, no sabemos cuándo llegaremos a El Castro. En pleno invierno. Te escribiremos. Ahora salimos el mes que viene a Alemania. Ya sé de una tejedora en Galicia, está en la misma firma de Armesto

Seoane

Te supongo enterado del éxito de las elecciones del C[entro] Gallego. Se ganó por 1.500 votos aproximadamente. Fue un día de regocijo.

1968-12-10
Carta de Seoane a Whitelow. 1968
Madrid
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Whitelow. 1968 en 10/12/1968


Madrid, 10 de diciembre de 1968

Sr. Guillermo Whitelow
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Estoy comenzando a escribir a los amigos y hoy también le escribo a Enzo. Esta carta es, en cierto modo, un complemento a la que le envío a él. Antes quiero decirte que estuvimos en Nueva York con Marichal y Solita y que éste le dijo a Maruja, en un aparte, que si solicitas la beca pongas dos buenos padrinos, pues entonces Marichal hará todo lo posible por conseguírtela. Te tienen una gran estimación. Nueva York siempre resulta interesante, para turistas como nosotros, que van de una ciudad tan distinta como Buenos Aires, a la que además están habituados. Creo que si tuviese que poner un negocio en Nueva York sería uno de callejero, un kiosco de diarios, florería, un puesto de frutas, o vendedor de castañas, para poder ver las gentes. Cada uno que pasa es una novela, se lee en el rostro. En cualquier ciudad ocurre bastante de esto, pero en Nueva York se nota más la vida que pasaron sus habitantes, su origen y su presente. Son más distintos unos de otros que en Buenos Aires, aún procediendo de un mismo origen racial, maldita palabra, pero la pongo para señalar las diferencias de alguna manera. Me gusta Nueva York, pero no viviría en ella. Prefiero una ciudad, probablemente cualquiera, de Europa. Las gentes son más viejas y más sabias, más sabias por viejas, por los miles de años de herencia en un sitio. Un romano, un barcelonés, un aldeano europeo es más sabio que esos tecnócratas que alientan ambiciones determinadas con respecto a los astros. Calculan mejor que una IBM. Poseen un instinto animal que los neoyorkinos no llegaron aún a tener, o perdieron, porque obligaron a cambiar demasiado el género de vida de los aldeanos que procedían de Europa. Buenos Aires es, hasta ahora, otra cosa. Todo se vino haciendo a la medida del hombre. Nunca pudo ser, como Nueva York, el sueño de un cineasta expresionista alemán de la segunda década del siglo. Nunca fue, por ejemplo, Metrópoli, no se pareció nunca a Metrópoli. Me gustan muchas cosas de Nueva York, pero no me gustan sus habitantes ni su vida. En todo caso, sólo su novela, la que puedo adivinarles en el rostro y que tiene mucho que ver con las de los personajes de las tabernas en las películas del Oeste.
Con Bonino lo pasamos muy bien el tiempo que estuvimos juntos. Parece que tienen el proyecto de abrir una galería en San Pablo. Bueno, ya hablaremos de todo esto al regreso. Cuéntanos tus proyectos. Escríbenos. Nosotros lo haremos desde Galicia.

Saludos a todos los amigos comunes. Un gran abrazo para ti de Maruja y mío:

[Seoane]

1968-12-12
Carta de Whitelow a Seoane. 1968
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Whitelow a Seoane. 1968 en 12/12/1968


Buenos Aires, 12 de diciembre de 1968

Querido Luis:

Aunque sé por los Scheimberg que aún no te encuentras en Osedo, lo mismo te escribo para ganar tiempo. El motivo, aparte del placer de retomar contacto contigo y Maruja, es de negocio. Enzo me pide que te transmita lo siguiente:
De acuerdo con lo convenido, habló primeramente con Najmías el 22 de noviembre para irlo preparando para fin de mes. Este manifestó que había quedado contigo en pagarte el 10 de diciembre, y que habían hecho todo lo posible para liquidarte antes de tu viaje. Quedó en llamarlo a Enzo, pero no lo hizo. El 10 de diciembre, Enzo lo llamó directamente a Mallah, y éste le dijo que te pagarían a tu regreso en abril, lo cual pone en evidencia un contrasentido, ya que Najmías puso como fecha el 10 de diciembre. Cada uno por su parte, oportunamente se amosacaron con Enzo, acusándolo de dudar de la palabra de ellos.
En consecuencia, Enzo quiere que le des tu parecer, si debe insistir él, en cuanto tenga tus instrucciones, o debe dar intervención a Sofovich. También me dice que si tú le escribes a Mallah, por favor, le envíes copia.
Aparte de estos dimes y diretes cefardíes, puedo darte en cambio la buena noticia de que ayer Enzo terminó de pagar el nuevo local. Fue un día de calor horroroso. Quiero decir que la nueva galería nace bajo un cálido auspicio. La exposición de los Torrallardona gusta mucho, y te hemos extrañado, ya que fuiste el promotor y Deus ex machina.
¿Cómo está Maruja? Dale nuestros cariños de siempre y para ti un gran abrazo.

Billy

[Manuscrito:] P.S. Laura le entregó a Enzo los 2 grabados que compraste. Vale.

1968-12-15
Carta de Sofovich a Luís e Maruxa Seoane. 1968
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Sofovich a Luís e Maruxa Seoane. 1968 en 15/12/1968


Buenos Aires, domingo 15 de diciembre de 1968

Mis queridos Luis y Maruja:

Ayer, por fin, tuvimos noticias de ustedes. Nos alegró infinitamente. Les escribo esta tarjeta en un Güemes a medio desmontar. Entre paquetes de libros y artefactos de luz descolgados, yo, con un nudo en la garganta. No me gustan las mudanzas, los cambios me dan miedo y aquí nació Pablo! Además, nos vamos a Conesa en obra... En fin, el miércoles muy temprano los camiones descargarán y cargarán. Nosotros, esa misma noche, dormiremos en Ranelagh y allí quedaremos hasta marzo. Confío que el verde del golf y el suave airecito de las mañanas me curará estas pequeñas fisuras del cambio y las secuelas de salud de un año de mucho trabajo continuo, sin reposo, no quise dejar de escribir estas palabras desde acá y desearles un 69 tan bueno y lleno de justas gratificaciones como fué que para ustedes el 68. Que vuelvan en abril con ganas de ver a los amigos, como siempre, y con todos los sentidos llenos de cosas interesantes para comunicar. Ya les escribiré en los primeros días de enero. Hasta entonces seré una especie de saltimbanqui entre Conesa, Ranelagh y la casa de mamá a quien también mudo.

Un gran, gran abrazo para los dos de nosotros cuatro (Pablito, licenciado en jardín de infantes y Claudia terminó brillantemente su 4º año y su 5º de francés) y besos y cariños de

Elsa

Escribir al estudio. Saludos a la flia. Díaz Pardo

1968-12-17
Carta de Seoane a Varela. 1968
Xixón
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Varela. 1968 en 17/12/1968



Gijón, 17 de diciembre de 1968

Sr. D. Lorenzo Varela
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Te escribo sin demasiada confianza en tu respuesta. Simplemente, para que sepas de nosotros y de lo que vamos viendo de España. Estuvimos antes en Nueva York, tres ciudades alemanas, Dusseldorf, Colonia y Bonn y luego en Roma, donde visitamos, aparte algunos monumentos, a María Teresa y a Alberti. Muy bien. Alberti, trabajando mucho. Acaba de hacer un libro dedicado a Miró, con cinco o seis grabados y manuscrito, y destinado a enviarle el número 1 hace, creo, que veinte ejemplares, al mismo Miró, del que estaban exponiendo 400 obras en Barcelona –te envié el catálogo– con motivo de sus 75 años de edad. Y ganando dinero con un disco, el que hizo un joven cantante italiano con un poema suyo, La paloma, y música de Guastavino, adaptada ésta por el cantante a la actual música, si se puede decir así. Alberti está muy optimista con este disco. Piensa ganar con él mucho dinero. Acaba de salir cuando nosotros pasamos por Roma y se habían vendido alguna buena cantidad de ejemplares de La paloma. En Madrid, Aguilar acaba de publicar su libro a la pintura, con reproducciones en color, muy caro, 250 pesetas el ejemplar y del que fuimos excluidos todos los pintores vivos menos Picasso y Miró y algunos nuestros como Portinari. En el caso de lo vivos, quizás para no tener que explicar quiénes somos y por eso que se dice: “justicia distributiva”, y en el de Portinari, porque ya muerto, sin rendir a beneficio, y no habiendo sido ni Goya ni Cezanne, así parece, realmente no vale la pena. Pero dejemos a Alberti. Estamos en España hace casi un mes. Hemos estado en Barcelona y Madrid, espléndidas las dos en muchos aspectos, pero aguantando ambas, como toda España, una crisis económica sorda producida por el cierre de industrias y que afecta al comercio. La gente se queja este Fin de Año, pero continúan hablando del progreso español y enseguida por el éxito del turismo. El progreso consiste, en general, en la producción de electrodomésticos y el aumento de pequeños autos, de Citroën y de la Fiat, muy baratos, y que se compran, como las máquinas eléctricas, en muy cómodas cuotas. Un progreso similar al de los países africanos, o a los de cualquiera del tercer mundo. El progreso se nota en anuncios como éste de Gijón, una ciudad, como sabes, industrial, puerto de la cuenca minera de Asturias, pero sin apenas atractivo alguno, una estatua de Jovellanos, otra de Don Pelayo, una buena playa y unos cuantos cines donde se proyectan películas del oeste. Dice el aviso en La hoja del lunes: “Bonnie y Clyde –Club Boite Fundición, 10. El único ambiente pop de Gijón. Venta de pósters. Carnets especiales para chicos y chicas. Tarde y noche–”. Éste es el progreso. Ni minifaldas, ni cohetes a la luna. Por otra parte, en Madrid, hay 90.000 casas en ruinas y 70.000 departamentos vacíos. Existen jubilados con 500 pesetas mensuales, 2.500 pesos argentinos. Te escribiré con más detalle. Ahora sólo quiero saludaros a vosotros, a los amigos comunes, que paséis unas felices fiestas y fin de año con Fernando y esposa, Hugo, Ariel y novias. A todos, nuestro saludo. Recibid Marika y tú el fuerte abrazo de Maruja y mío:

[Seoane]

1968-12-27
Carta de Seoane a Payró. 1968
Barcelona
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Payró. 1968 en 27/12/1968


Barcelona, 27 de Diciembre de 1968

Sr. D. Julio E. Payró
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Te debo carta. Siempre debo carta a los amigos. Me gusta escribirles despaciosamente y esto hace que a veces no les conteste. Me halaga cuando me dices que te gustó ver el cuadro Figura sentada en la exposición de Art Gallery, pero nuevamente me reprochas que hubiese puesto tu nombre como propietario. Es verdad, el cuadro habíamos quedado que era de María Inés, debió haber estado a nombre de ella, aunque claro que está implícito en el Sra. que acompaña a tu nombre. Debí haber puesto “propiedad de María Inés Payró”. Vamos camino de Galicia. No sabes cuanto representa solamente la frase “Camino de Galicia”, es equivalente a “Camino de Santiago” y se nos echa la Edad Media encima. José Luis Romero sabe mucho de esto. Reyes, nobles guerreros, campesinos, y bandidos salían de todos los pueblos de Europa camino de Santiago. A todos les unía el temor al más allá y una fé. Podría narrarte muchas historias de peregrinos que aprendí de niño. Aquel Guillermo de Aquitania, de “ojos claros, leonados, verdes como el agua del mar”, que murió junto al sepulcro del Apóstol, o “A Raíña”, la reina Sta. Isabel de Portugal, peregrina a Compostela, o la estampa que soñé hacer de Carlomagno rezando arrodillado en Roncesvalles en dirección a la ciudad del Apóstol. Unos lo veían en sueños cabalgando su caballo blanco y blandiendo la espada contra los infieles y otros vestido de peregrino yendo hacia Santiago como ellos. Así vestido de peregrino es como lo quieren los gallegos. Humilde como casi todos los santos que adoran, San Andrés el pescador, San Roque el ex hidalgo dedicado a los pobres, o los santos locales que son muchos y que han hecho milagros absolutamente gratuítos, el milagro por el milagro. El milagro como un arte que no tiene por qué servir únicamente para la caridad. El milagro por el milagro, algo así como el arte por el arte. Con estas palabras agradezco los elogios a mi exposición y con este sentido escribo estas pocas líneas. Otro día próximo te comentaré con detalle nuestras andanzas, nada importantes y de nuestra estancia de ahora en Barcelona. Saludos a todos los amigos comunes y para María Inés, Silvia y para tí el abrazo de Maruja y mío:

[Seoane]

Escrita a petición de R Payró (fillo de Julio), que á morte de seu pai pídelle a Seoane que escriba carta con data anterior ao 5-VII.71, para que a súa compañeira (Mª Inés) teña algunha justificación de ser propietaria dun cadro de Seoane.

1969-01-05
Carta de Lifschitz a Luís e Maruxa Seoane. 1969
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Lifschitz a Luís e Maruxa Seoane. 1969 en 05/01/1969

Domingo 5 de Enero 1969

Queridos amigos:

Aunque si siguen paseando tanto, me parece que los voy a dejar de querer para no extrañarlos. Acabamos de regresar de la quinta a donde fuimos ayer sábado después de haber dejado a Carlos en Ezeiza con rumbo a Lima, México (cita con Angélica María), New Orleans, California, un crucero en el Federico C por el Caribe partiendo de Miami (!) y luego New York para terminar el “rompimiento” con Missy (según Carlos). Esta vez siento más que otras la ausencia de Carlos. Dio todos sus exámenes de 2º año, una materia de 3º y marchó. Poly, haciendo honor a sus antecedentes, está reposando en Punta del Este. Con el estuvimos en Navidad y luego regresamos a Bs. As. para pasar con él, año Nuevo. Estuvimos esa Noche en lo de Marica [Gerstein] y Lorenzo [Varela], con Noemí [Gerstein] y los hijos de Marica y hasta la Nieta que por supuesto es riquísima. Había también dos compatriotas tuyos Luis, pero no recuerdo el nombre. Les hemos enviado algunas revistas de acá para que no pierdan contacto y un poco de mala para que no la pasen tan bien. El jueves ppdo. estuvimos en casa comiendo con Julia, Isidoro, Esther y Lipa [Burd]. Julia enloquecida con su viaje y llena de ganas de hacer muchas cosas. Creo que ya saben que la galería con [Julio] Kleinman fracasó. De nuestro viaje a Europa qué les puedo decir que no sean lugares comunes, pero esta vez me hizo realmente muy bien porque me fui en un estado bastante lamentable y volví recuperada totalmente y con ganas de reincidir a la brevedad. El viernes ppdo partió Noemí [Gerstein], muy agotada y en no muy buen estado físico. Esperamos que el viaje le ayude a recuperarse.

Bueno, hasta muy, muy pronto. Un gran abrazo. Para ti Maruja querida y para Luis

Emma

[Escrito na esquina superior esquerda:] Saludos a Díaz Pardo y cariños de Marica [Gerstein].


1969-01-07
Carta de Pagano a Luís e Maruxa Seoane. 1969
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Pagano a Luís e Maruxa Seoane. 1969 en 07/01/1969


Buenos Aires, Enero 7 1969

Queridos Maruja y Luis Seoane:

Finalmente, hemos pasado las fiestas de Fin de Año con su secuela de convites y reuniones familiares y ya formalizada la entrada en Año Nuevo, vayan aunque un poco tardíamente, según rezan las buenas costumbres, mis mejores augurios y deseos para Uds., mis buenos amigos.
La expectación que determina la iniciación de un nuevo año, con las especulaciones habituales sobre lo que el cambio de año calendario nos depara, esta vez está concentrados en la partida de Rosana y Luis que ya es inminente. Y aunque paradójico, dada la alegría que me produjo el destino de Luis, España, con la consiguiente apertura a nuevos caminos y ricas experiencias, veo con temor este largo alejamiento. Porque la magnitud de los problemas que me rodean exceden mi propia vida, y es por esto que me aferro a estas dos vidas jóvenes llenas de amor y de esperanza.
Será que ya nos estamos poniendo viejos, que empezamos a necesitar de los jóvenes?
Claro, estamos rodeados de gente mayor (valga el eufemismo) que no esperan mucho de la vida con un horizonte muy limitado y que finalmente resultan agobiantes. Es un sentimiento egoísta, ya lo sé, pero yo necesito de todas mis fuerzas físicas y morales para seguir adelante; quiero vivir.
Por eso, para no dejarme caer en pozos de angustias, me aferro a los jóvenes porque encuentro en ellos el secreto de muchos renacimientos y un rayo que pueda iluminar mi vida oscurecida por la angustia.
Muchas veces, Maruja y Luis, he querido confiarme en Uds., pero no he tenido valor de hacerlo. Tampoco ahora lo tengo. Tal vez, cuando hayan regresado y yo haya elaborado mi problema, conversamos.
El sábado 4 de Enero, La Razón […] le dedicó a Schemberg y Aida y a su colección ¼ de página firmada por Hernández Rosellot. Lamentablemente, no tengo en mi poder el recorte para enviarlo. Lo titula Breve historia de una colección argentina. Hermosa, objetiva y profundamente emotiva. Ya estas cosas me suenan a historia, pero con música de réquiem. Me causan mucha tristeza.
Por otros caminos, tendrán variadas noticias de nuestro terruño. Tal vez sean más optimistas. Tal vez, cuando estas líneas los alcance, Luis y Rosana ya estarán en España. Aquí quedamos Mano, su novia y yo en una ciudadela. El resto de la familia, con muchos problemas. Falcini, en el Uruguay en casa del hermano casi moribundo. No es un panorama muy edificante.

Hasta muy pronto. Los abraza y besa

Sarita

1969-01-08
Carta de Rof Carballo a Seoane. 1969
Nova York
Madrid
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Rof Carballo a Seoane. 1969 en 08/01/1969





Madrid, 8 enero de 1969

Querido Seoane:

Me acordé mucho de vosotros este verano en Venecia y, a la vuelta, he releído tu libro que aun me ha gustado mas que la primera vez. La nostalgia se entretiene con la vista de tus grabados en la habitación que es ahora para mi la preferida.
Recibi tus libritos y el de retratos. Te agradezco mucho el recuerdo. Yo ando, entre vago y ocupado, preparando un nuevo libro: El hombre como encuentro. Pero, algún momento espero tener un rato para pergeñar algo sobre Géminis y Seoane. Te envío un pequeño ensayo mío, como recuerdo. Un saludo y cariñoso de Olga para los dos y un gran abrazo de

Juan Rof

1969-01-16
Carta de Seoane a Whitelow. 1969
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Whitelow. 1969 en 16/01/1969


El Castro, 16 de enero de 1969

Sr. Guillermo Whitelow
Buenos Aires

Querido Billy:

Te escribo tarde, llegué tarde a ésta, pues estuvimos más tiempo del que pensábamos en Asturias y es ahora cuando comienzo a ponerme al día en trabajos, pintura, grabados, etc. y correspondencia. El asunto Mallah me deja perplejo, pues tanto él como Najmías habían quedado en liquidar el 10 de diciembre a Enzo y nada tiene que ver mi viaje con el cobro de ese dinero. Es además absurdo que tenga que depender de mi regreso el cobrar algo que me pertenece. No sé qué hacer. Creo que le escribiré a Mallah, os enviaré copia. Creo, según noticias que tuve, que la exposición de los Torrallardona –menos los padres– fue un éxito, de lo cual me alegra mucho. Se trata de gente que busca, como puede, su propio camino. En España, hasta ahora, gozo de muchas cosas no demasiado nuevas para mí; de interminables discusiones acerca de todo, de las gentes y las calles de las ciudades y, desde que estoy en Galicia, de la maravilla de este paisaje, de sus nieblas, hasta de su lluvia seguida, constante, que lo mantiene con la más variada cantidad de verdes y del mar, el mar tenebroso de los legionarios romanos, de múltiples leyendas de naufragios y el del barco siempre a la deriva del holandés errante. Un mar violento cuyas olas alcanzan en la costa coruñesa de altura de las casas de seis y siete pisos, de 15 a 20 metros. Estoy imprimiendo un pequeño álbum de grabados, Homenaje a un pájaro, el título en gallego igual que el breve texto que le antecede, una cuartilla en el que recuerdo a un hornero consumido por las llamas, en Ranelagh, un hornero que Maruja y yo quisimos salvar. Sin embargo, siento ganas de regresar a Buenos Aires. Me hacen falta los amigos de ésa y el estar metido en mi estudio entre mis cosas. Extraño todo eso. En todo caso, me gustaría repartirme entre Galicia y Buenos Aires, nada más. Creo que todo lo otro no me interesa demasiado. Si se trata del pasado, aquí tengo tanto pasado como en cualquier otra tierra europea y más, incluso que bastantes de ellas, aquí está el puerto más antiguo del mundo calculado en miles de años, el de Bares, y algunos de los más bellos monumentos europeos y si se trata de hoy, de la actualidad, prefiero Buenos Aires a Nueva York y a casi todas las ciudades nuevas o que tienen partes nuevas que tratan de vivir el siglo xx o así lo manifiestan. La pobreza y la suciedad de Nueva York no la tiene Buenos Aires, claro que tampoco tiene sus museos ni sus ricos.
Bueno, ya hablaremos de todo. Escríbeme. Un gran abrazo a todos los amigos y a Enzo –que no escribe– y otro grande para ti de:

[Seoane]

Nota: ¿Qué exposición fue esa mía de Walter Thompson Argentina? ¿Qué expusieron mío? ¿Qué pasó en Mar del Plata con la exposición de óleos proyectada?
Nota 2: Adjunto copia de esta carta a Mallah y Najmías, lo más amable que puedo.
Nota 3: ¿Recogisteis los grabados que compré en la Primera Bienal de Grabado? ¿No te olvidas de comprarme L´Arte Moderna, tal como me prometiste?

1969-01-22
Carta de Burd a Luís e Maruxa Seoane. 1969
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Burd a Luís e Maruxa Seoane. 1969 en 22/01/1969


Buenos Aires, 22 de enero de 1969

Queridos Maruja y Luis:

Si no me conocieran seguramente se sorprenderían mucho más de mi tardanza en la contestación. La explicación como bien saben prácticamente no existe, aunque se juntan muchas cosas. No es que no queremos estar en contacto con Uds. aunque sea por carta, pero es obvio que los alicientes desde aquí son menos y ponernos a relatar los hechos de Buenos Aires no es una tarea demasiado atractiva.
Efectivamente esto está peor. Sé por Rafael que Uds. deben estar al tanto por la cantidad de recortes que él les envía, así que no voy a redundar en los mismos temas.
Si se añade a esto que acontecimientos de otra índole, particulares o artísticos o de otras actividades casi no hay, eso excusa un poquito más nuestra tardanza. De todas maneras ahora estoy muy contento de escribirles y me parece que estamos sentados charlando entre los numerosos cafés de Maruja.
Esther y yo empezamos un viaje por Méjico, la semana que viene, que espero satisfaga todas las inquietudes que sugiere ese país y que a Uds. les gustó tanto. Vamos a pasar por supuesto por los más importantes lugares arqueológicos, coloniales y actuales de Méjico. Hemos leído bastante, creo que vamos a tener una visión más o menos completa.
Estaremos en Oaxaca, Yucatán y por supuesto todos los alrededores de Méjico, inclusive es posible que visitemos a Siqueiros en Guadalajara y llevo un cargamento de películas para aburrir a los amigos después.
Según tengo entendido, la vuelta de Uds. está pensada para marzo o abril. Nosotros regresaremos la primera o segunda semana de marzo. A lo mejor Luis no está muy enojado y nos encontraremos en Buenos Aires con algunas líneas desde Osedo [O Castro,Sada]. Nos gustaría mucho.
Nos vemos bastante con E[m]ma y Rafael y los recordamos “espesamente”. Inclusive estuvimos en su casa de afuera, acompañados por Aurora [Bernádez] (que como saben, está en Buenos Aires hasta abril) bien como les decía estuvimos en Tortuguitas un día muy lindo de mucho calor y entre la pileta de natación y los árboles, la conversación y el silencio la pasamos muy, muy bien.
Queridos, ya no tengo más que decir, por lo menos que recuerde ahora, solamente que comparto tu opinión Luis de que cada vez es más difícil estar fuera y que uno quiere estar rodeado de lo de todos los días cada vez un poquito más, aunque también pienso que es necesario luchar un poco en contra de eso para abrirse un poco y después, quizás, pasarla mejor.

Ahora un fortísimo abrazo y un hasta pronto de

Esther
Lipa

1969-01-24
Carta de Seoane a Sofovich. 1969
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Sofovich. 1969 en 24/01/1969

El Castro, 24 de enero de 1969

Sr. Bernardo Sofovich
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Recibí hace días la carta suya con noticias de Buenos Aires y de los amigos. Por nuestra parte, apenas tenemos noticias que transmitir. Estoy trabajando y acaba de salir un nuevo álbum de grabados míos, doce grabados en madera a dos colores con el tema de los pájaros, el texto va en idioma gallego. Se lo envío por correo aparte. Creo que quedó bien y fue hecho en homenaje a un hornero muerto quemado en Ranelagh. En la carta suya, no me dice cómo quedó el asunto del estúpido error en el prontuario mío. Me intranquiliza el pensar que pueda tener dificultades a mi regreso, que será, pienso, en abril. Antes tengo que hacer varios trabajos aquí. De Buenos Aires apenas tenemos otras noticias que las de ustedes. Scheinberg no me contestó, a Falcini le contesto yo hoy o mañana lo mismo que a Sarita y volveré a escribirle a Scheinberg. ¿Le pasa algo? ¿Está quizás más enfermo? Recibí, sin embargo, su saludo de Fin de Año. ¿Recibieron el catálogo de Miró? Fue una exposición impresionante. Creo que la recordaré siempre. No es fácil dominar con el color, casi sólo con color y líneas, paredes inmensas como las del edificio gótico de Barcelona donde expuso. De Picasso vi, por una publicación española, que en Louise Leirís se exponen actualmente más de 300 grabados últimos de él. No sé de qué grabados se trata y en España por otra parte es muy difícil sabe nada de lo que ocurre en este aspecto en el exterior. Los diarios están tratando de llenar sus páginas con desastres políticos en otras partes para evitar dar noticias de los propios que estar siendo muchos. Hay paros en todas clases de obreros, de estudiantes, de pescadores y existen como dos mundos, uno el de arriba indiferente a la opinión y que parece tener todo resuelto con un monarca y continuidad política y otro indiferente a lo que piensan y hacen los de arriba que pretenden cambiar como sea la actualidad. De Argentina no sabemos nada. Parece ser, sin noticias, un pueblo feliz, a lo mejor es que ya no le queda camisa. Una noticia que circuló por aquí fue la de haber llevado a cabo la conversión del peso. Sin embargo, no la hemos visto confirmada después en parte alguna. A ustedes les suponemos en Ranelagh o alternando Ranelagh con Punta del Este. Cuéntenos de la nueva casa y del verano yo de Buenos Aires. Escríbannos. Nosotros recordamos constantemente a los amigos y con los Díaz Pardo hablamos de todos.

Un gran abrazo para Elsa, Claudia, Pablito y usted de Maruja y mío:

[Seoane]

1969-01-25
Carta de Scheimberg a Luís e Maruxa Seoane. 1969
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Scheimberg a Luís e Maruxa Seoane. 1969 en 25/01/1969


Sábado 25 de enero de 1969

Maruja y Luis Seoane
Cerámicas del Castro
Osedo. La Coruña
ESPAÑA

La troupe, reunida en Amberes 980, los recuerda con cariño y los abraza desde Buenos Aires.

[Firman]

Luisa y Isaac [Goluboff]
Mucha suerte

Luisa / Chusa¿? Kaufman

Pepita [Potik]

Perla Grimberg

Sofía/Sonia ¿? Malajovich
Malajovich

Anita Petroni

Myriam Goluboff

L. Falcini

Muchos cariños. Aída
Sheimberg

1969-01-29
Carta de Rafael e Emma Lifschitz a Luís e Maruxa Seoane. 1969
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Rafael e Emma Lifschitz a Luís e Maruxa Seoane. 1969 en 29/01/1969


Buenos Aires, Enero 29-1969

Queridos Luis y Maruja:

Ayer hemos tenido la inmensa sorpresa de recibir el libro de grabados “Los pájaros”1 que realmente son fantásticos y no se imaginan que alegría es para nosotros recibir una imagen fresca del poder creador de Luis. Estamos viviendo en un páramo: hace un calor de los mil diablos, humedad, incomodidad, etc. Para colmo no hay nadie en Bs. As. salvo nosotros que fuimos solo unos pocos días a Punta para Navidad y aquí estamos haciéndole compañía a Eduardo [fillo] que está estudiando para rendir el ingreso libre a Ingeniería a finales de Febrero. Carlos [fillo] viajando y enviando muy pocas noticias. Estuvo en Perú (Machu Pichu lo deslumbró), en México, San Francisco, luego se hace un crucero en el Federico C [Costa] por el Caribe saliendo de Miami y luego va a N. Y. Y ahí…qué pasará?
Noemí G.[erstein] está en París, no anduvo bien de salud. Con Julia e Isidoro nos hemos visto en Bua [Buenos Aires] y se van pronto para Bariloche. Los Edelstein están en Bua [Buenos Aires] y pronto irán a Punta. Estamos desconectados de todo y de todos, ya que el trait-d´union, se escribe así?, lo harían Uds. con su magnífica hospitalidad que por supuesto extrañamos muchísimo. Lipa y Esther [Burd] partieron hoy para México y ya me estoy regocijando con las fotos que traerá. Hoy me encontré en la calle con Rotenberg Abrasha. Salen para Bariloche por el mes de Febrero. No se imaginan que ganas tengo de visitarlos por allá.
Qué piensan hacer; qué programa tienen? Cuenten y escriban todo y, sobre todo, no hagan lo que hacemos nosotros: escribir poco y mal.
Querida Maruxiña: Marica [Gerstein] te agradece muchísimo tus saludos, alma buena. Te extrañamos mucho a vos tus cantos, (aunque últimamente mermaron bastante). Hoy, es decir, dentro de un rato, nos vamos por unos días a P. Este y quiero despachar esta antes. Cariños a Díaz Pardo y flia., y a Uds., muchas gracias!! y cariños y + cariños.
Y hasta prontito.

Saludos de Poly [Eduardo fillo] y de Rafael.
(Yo también dibujo, ¿no?)

Emma

A autora engade un debuxo da súa man que representa figura sentada nunha cadeira
1 Refírese a obra de Luis Seoane, Homenaxe a un paxaro (1968)

1969-02-02
Carta de Scheimberg a Seoane. 1969
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Scheimberg a Seoane. 1969 en 02/02/1969


Buenos Aires, febrero 2 de 1969

Mi muy querida Maruja:

Si te dicen que el infierno está sembrado de buenas intenciones, no lo creas, porque yo, todas las mañanas me he levantado con intención de escribirte, pero ha hecho tanto, tanto calor que las ideas se me cocinaban antes de nacer. Por fin, hoy hace un poco de fresco, Dios se ha compadecido de todos los pobres que no pueden salir de este infierno que es Buenos Aires. Después de la carta que les escribió Scheimberg yo puedo agregar que los extrañamos mucho, que ya podrían volver…
Algunos chimentitos locales: Luisa Kaufman es abuela de un hermoso nieto que se llama Juan Emanuele (dicen que ahora se usan estos nombres); Luis y Roxane están desde el lunes 27 de enero en Madrid; Santa está muy triste con la partida y se siente muy sola; Luisa Goluboff está planeando muy tímidamente un viaje por Europa. Después no hay ninguna novedad importante. Buenos Aires está muy despoblada, se consiguen entradas para los cines, se viaja cómodamente en los colectivos. Y a propósito de colectivos, les diré que este Gobierno hace obra, todos los números están cambiados para que nadie sepa que medio de transporte tiene que tomar y este acertijo distrae un poco la atención de la gente; tenemos teléfono medido (3 comunicaciones diarias) así que guerra al amor por teléfono, nada de perder tiempo, a trabajar! Y nada más.

Un saludo cariñoso a la familia Díaz Pardo (vendrán por acá?) y un abrazo fuerte para Luis y otro muy fuerte para ti de

Aída

1969-02-07
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1969)
Ourense
Santiago de Compostela
Orixinal
1969-02-07
Carta de Rof Carballo a Seoane. 1969
Nova York
Madrid
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Rof Carballo a Seoane. 1969 en 07/02/1969

Dr. J. Rof Carballo/AYALA, 13/MADRID-1/TEL. 258084




Madrid, 7-II-1969

Querido Seoane:

Te escribí hace unos días a Buenos Aires, pero por uno de los hnos. de Souto, me he enterado que estáis en Galicia. Recibí tus libros; estuve en Venecia. Os recordamos mucho. Te enviaba también un “aparte” mío. Me gustaría saber si venís pronto por aquí para vernos.
Un abrazo

Juan Rof

1969-02-17
Carta de Kornblith a Luís e Maruxa Seoane. 1969
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Kornblith a Luís e Maruxa Seoane. 1969 en 17/02/1969


Lunes, 17 de Febrero de Buenos Aires, [1969]

Maruja y Luis: Queridos y recordados amigos:

Les escribo esta mañana nublada de un carnaval cada vez más desabrido y desteñido. Hay quietud en el ambiente y hasta mí llega el pesado silencio de la ciudad. Estoy solo en casa. Anna ha tenido que irse a Pinamar para vigilar ciertos trabajos de pintura que se están realizando en nuestra casa y aproveché para escribirles esta carta. Aunque no directas de ustedes, por nuestros amigos comunes Scheimberg y Falcini principalmente, seguimos vuestro tránsito europeo y nos informamos de cuanto hacen. Con mayor razón ahora que llegó a nuestras manos el hermoso y emocionado homenaje a un pájaro que nos envió Luis y que hemos admirado conviviendo la emoción de Uds. con ese desventurado hornero. La breve referencia narrativa que integra el trabajo es, sencillamente, conmovedora. Nosotros que en Pinamar vivimos cuando estamos allí casi enteramente rodeados de pájaros, hemos establecido con muchos de ellos una inquebrantable amistad que nos ayuda a comprender al triste hornero insertado (sic) en vuestro cariño. Y este monumento que le ha levantado Luis con tanta emoción sale pujante de cada grabado. Son, sencillamente, repito, consecuencias . El arte tan personal de Luis ha inmortalizado esta vez a un oscuro pájaro, imprimiéndole un alma y nueva vida. Gracias, muchas gracias por el envío. Recuerdo ahora, con motivo de ese pájaro vuestro, nuestro, la conmovida inscripción que Jefferson puso sobre la tumba de su esposa y que tanto tiene en común con el hornero: “Si en las sombras el fuego de los amigos y el amor cesara de fulgir, el mío, solamente el mío, continuaría quemándose a través de la muerte”. Sé que ustedes, están en comunicación permanente y reciben constantemente informaciones de Buenos Aires y de nuestro país, al que tanto queréis y donde les esperan tantos sinceros amigos. Pero no resisto al deseo de transmitirles algunas. En general, las cosas no han cambiado desde vuestra salida. El verano suele poner una tregua en el acontecer económico y político. La gente piensa en descansar y olvidar. Hasta Onganía se ha ido a los lagos del sur en donde piensa permanecer hasta principios de Marzo. Krieger Vasena, el ministro de economía se fue ayer a N.A. [Norteamérica] para tratar de convencer a los norteamericanos que la situación argentina es buena y promisora y que deben ayudarnos más. Lleva, como principal argumento, el de la estabilidad lograda a cambio de un congelamiento casi total de las aspiraciones obreras y freno absoluto a las necesidades. El gobierno prácticamente ha quedado en manos de Borda, cuyas declaraciones a los periodistas, como de costumbre, son ambiguas. Se ha dado a conocer el anteproyecto de la nueva ley de enseñanza, que no sólo introduce cambios esenciales en la estructura educacional, sino que liquida, y ahora definitivamente la vieja ley 1420, de educación laica y obligatoria, y concede a la iglesia la supervisión de todo el organismo.
La ciudad está casi vacía. En un solo día llegaron 25.000 autos a M. del Plata y 150.000 turistas que, agregados a los que fueron anteriormente suman cifras enormes. La vida argentina, prácticamente, se ha replegado a los sitios de veraneo. En Mar del Plata se están efectuando con duración de 10 días cada una, más exposiciones en estos dos meses que en dos años en Buenos Aires y hasta el prestigioso “crítico de arte” y rematador Feinsilber ha efectuado un fabuloso remate de obras que reunió a un selecto público de veraneantes y dio bastante dinero. En Minamar me encontré con Forte, este mes está Alonso con su familia. Ayer, La Nación registró la información de la aparición del libro A la pintura de Rafael, en edición efectuada por Aguilar en papel de Japón de seda natural, con muchas ilustraciones y un dibujo original que le dedicó Picasso a Rafael, pintor. Rafael, a la vez, le regaló con un poema consignado a Picasso, poeta. El libro, según tengo entendido, se venderá a 20.000 pesos el ejemplar.
Anoche estuve con Maricarmen y Gori Muñoz; a este último lo encontré bastante mejor y hasta se le entiende cuando habla bastante mejor. Quien no está bien, quien sabe si vive a estas horas es Cunill Cabanellas, a quien le dio días pasados hemiplejía sin remedio. Como ustedes ven, les escribo desordenadamente y con una letra que entenderán si son brujos. Mi propósito al escribirles es charlar un rato con ustedes, agradecerle el envío a Luis e informarles algo de lo que les interesa. Yo sé que en el fondo Uds. están extrañando a este Buenos Aires dinámico al que están tan vinculados por todo y que deben añorar el recoleto departamento de la calle Montevideo, donde Luis realiza tantos prodigios. Si les sobra tiempo, no dejen de escribirnos para hacernos saber cómo están y qué hacen. Por mi parte, si les interesa, prometo escribirles. Sé por experiencia lo que significa recibir noticias del pago cuando se vive en el extranjero. Antes de partir, Anna, sabiendo que en su ausencia yo les escribiría, me pidió que les transmitiera su agradecimiento y sus saludos. Lo hago cumpliendo sus deseos y agregando a los de ella un fuerte abrazo de quien los quiere y recuerda cariñosamente.

Isaac

1969-03-05
Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1969
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1969 en 05/03/1969


El Castro, 5 de Marzo de 1969

Sres. Emma y Rafael Lifschitz
Buenos Aires

Mis queridos amigos:

Pasamos hace unos días un temblor de tierra cuyo epicentro fue en alta mar, al sur de la Península Ibérica, pero que hizo temblar de madrugada tierra y edificios del centro y oeste, hasta en Galicia, donde las gentes no están habituadas a este tipo de convulsiones y se alarmaron bastante. Ésta fue la única emoción de la temporada, pues nuestra vida transcurre muy tranquila y, en mi caso, trabajando bastante, pues, aparte el pequeño álbum que vosotros recibisteis, pinté unos ocho o nueve cuadros, hice en colaboración con Díaz Pardo unos cuantos objetos de porcelana y por mi cuenta tres bustos-jarras de Valle Inclán, Unamuno y Castelao, el gran dibujante y escritor gallego fallecido en Buenos Aires. Todo esto se lo cuento en una carta a Julia* e Isidoro, como también que estuve haciendo, terminé anteayer, los bocetos de decorados, figurines y proyectos de caretas para una obra de teatro de Castelao que se estrenará en Coimbra, creo que a mediados o finales de abril. Aún me faltan las ilustraciones para un libro de un escritor amigo y alguna obra más destinada a la fábrica de porcelana. Estuvimos en Portugal y pasamos unos días espléndidos en Coimbra, una antigua ciudad universitaria portuguesa, cargada de historia, con calles bellísimas y entre otros monumentos medievales un espléndido monasterio donde están enterrados algunos de los reyes fundadores del Estado portugués. Todo en Portugal está muy unido a Galicia, pues, como dijo alguien en el siglo XVII, allí lo que no es de origen gallego es de origen moro, pues la Galicia histórica abarca algunas de las provincias del norte portugués y la Reconquista contra los mahometanos la hicieron en los siglos medios, los gallegos que más tarde, siendo Portugal independiente, dieron a ese país algunos de sus mejores políticos y navegantes. Todo es historia aquí en Galicia muy conocida, un poco olvidada en Portugal, por razones patrióticas, y olvidada absolutamente en la historia general de España, porque las Historias se escriben con arreglo a las conveniencias políticas de cada Estado, no de cada país o de cada pueblo. Y en el caso de España, hay que ocultar en su historia la particular de gallegos y catalanes, entre otras historias, para no fomentar separatismos. Galicia lloviendo casi siempre, o alternando lluvia y sol en el mismo día y a diferentes horas, casi podríamos decir que alternando por horas lluvia y sol en el día, está bellísima y cuenta además como algo privado con los más nítidos arco-iris del mundo. Lástima que a los colores del arco-iris se les convirtió en colores representativos del apoyo mutuo y ahora al ver el arco-iris en el cielo no hago más que ver la bandera o la escarapela que se exhibe en el día del mutualismo. Así, unos cuantos señores, o uno solo por una ocurrencia momentánea, estropean la visión poética que hasta ellos o él nos ofrecía la naturaleza a los hombres. Un arco-iris pintado ahora en un cuadro se vería ya como una bandera más, en este caso, la del día del mutualismo unida a discursos conmemorativos. Claro que no sé de ningún gran pintor al que se le hubiese ocurrido pintar el arco-iris, a pesar de su belleza. En todo caso, la pintura que hicieron surgió siempre del arco-iris de su paleta, pues no otra cosa eran los colores reunidos en la paleta. Quizás la bandera del mutualismo debió haber sido la de la pintura, y al mutualismo representarlo simplemente con una cadena, un para todos y todo para uno, que es el caso del eslabón y la cadena. Así, además, se reivindicaba a la cadena, de prestigio bastante deteriorado desde la antigüedad. De Buenos Aires tenemos pocas noticias, quizás porque ahora en verano no ocurre nada y la gente está fuera de la ciudad, en todo caso solamente cada quince días la noticia de algún atraco. Pero aún siendo en este caso, el de los atracos, siempre nos da gusto ver en letras de imprenta estando aquí el nombre de Buenos Aires. En cuanto a España, no sabemos nada, no se dan noticias ni siquiera de los atracos si los hay. Apenas son noticias que puedan satisfacer nuestra curiosidad. En general, los diarios están muy preocupados por las intimidades de las princesas y de los artistas de cine. Creo que aumentan las primeras y les intercambian intimidades y anécdotas terminando en confusión artistas de cine, siempre más que princesas, y princesas. En todo caso, en esto consiste en parte el realismo español. Francia es mas clara y por eso, para mi gusto, menos atractiva. No se confunden jamás princesas y artistas de cine y cada cual tiene su intimidad y anécdotas inconfundibles. Pero a un pueblo, como el pueblo español, cuyo personaje literario más importante, Don Quijote, confunde una fregona con una princesa, hay que darle, para su lectura, confusiones diarias. La verdad aunque sea a título informativo, parece ser siempre nociva. No sabemos, pues, nada a través de la prensa de la Argentina ni de España. De la Argentina, sólo los atracos.
Bueno, quizás esta carta sea toda ella un disparate, pero tenía ganas de escribir así, sin más, como si estuviésemos cenando juntos en un restaurante cualquiera de Buenos Aires. Cuando lleguemos, ya habrá pasado la época de los helados en Saverio, (aunque creo que los hay todo el año), pero, de todas maneras, lo celebraremos con un helado o con un postre, por mi parte creo que estoy deseando llegar para estar con vosotros y con todos los amigos. Para los Martínez Vallerga, para los amigos todos y para vosotros, Emma, Rafael, Carlos y Eduardo, un gran abrazo de Maruja y mío:

[Seoane]

1969-03-08
Carta de Ledo a Seoane. 1969
Nova York
Vigo
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Ledo a Seoane. 1969 en 08/03/1969

RICARDO GARCÍA SÚAREZ/Enfermedades de Pulmón y Corazón/JOSÉ ANTONIO 28, 2º. IZQ/VIGO



8 marzal 69

Querido amigo:

Escriboche somentes pra te remesar istas solicitudes, non vou engadir ren ó que nelas podes ler. Van destinadas a tí e mais a Isaac. Nelas estou comprometido por amistade, irmandade, con Anton Beiras polo intres en non deixar esmorecer unha obra de toda unha vida, a mais do posible futuro beneficio pra, digámolo inda que soe algo solemne, a humanidade.
A miña aportación persoal, uns pequenos cadros, val ben pouco; e fora de botar unha man, tal como se me pediú, á tarefa, non aporto cousa mais que a de escribirnos a vos, Isaac e mais tí, ista carta pra que teñades conecemento da cousa, xa que non pode ser unha recomendación pra algo cuia importancia non deixaredes de perceber ca xenerosidade de sempre, o voso amor a Galicia e a fidel memoria da amistade.
Unha forte aperta.

Ricardo

Lembranzas de Mimi. E miñas e mais dela pra Maruxa.
Estou agora sen auto, agardando que me den un novo. Emporiso, o choio da nosa visita non sei se poderá facerse a tempo, denantes de que tí marches.

1969-03-17
Carta de Seoane a Pagano. 1969
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Pagano. 1969 en 17/03/1969


El Castro, 17 de marzo de 1969

Sra.
Sarita B. de Pagano
Buenos Aires

Querida amiga:

No sé si debo carta o me la debe, creo que lo primero, pero es lo mismo. El viaje a Portugal trastornó mi “orden”, si alguna vez lo tuve. Portugal es un país de una gran belleza por su paisaje y por lo que conserva de arte e historia. De un arte e historia muy particulares, muy portugueses, donde Oriente y Africa se hacen presentes a través incluso de los rasgos de sus habitantes. Hasta antes de este viaje que acabamos de hacer, nos parecían los portugueses gentes resignadas, fatalistas. Oliveira Salazar parecía pesar sobre el pueblo como un castigo del que no se podrían liberar. Cárcel, destierro, muerte, era lo que le esperaba al portugués que osaba criticar a ese ser mezquino, tecnócrata, sin técnicos, él solo, omnipotente, que como todos los dictadores se había hecho labrar hace años un sarcófago para reposar eternamente después de muerto, pero pensándolo, seguramente, como un supersticioso conjuro contra la muerte. El sarcófago está en el bellísimo monasterio de San Jerónimo, en Lisboa, donde se guardan los restos de grandes portugueses, poetas y navegantes. Ahora nos encontramos con un Portugal distinto, joven, audaz, sacrificado, su servicio militar son cuatro años, que sabotea la guerra contra los nativos en Angola y Mozambique, plegándose a éstos, desobedeciendo. Unos jóvenes que utilizan la música de los fados y corridiños con letras de protesta y que van, como fueron sus abuelos, a la cárcel y el destierro. Porque hay algo que me parece indudable y es que existe una especie de generación perdida, la que tiene ahora alrededor de los cuarenta años. Lucharon los abuelos que aquí viven ahora resignados y vuelven a luchar los nietos. El miedo lo tuvo, en general, esa generación que creyó en la panacea de los burócratas y los técnicos, que creció con miedo a lo ocurrido a los padres, por lo menos por esta parte de Europa. Bienvenidas las barbas, los Hippies y la confusión de sus protestas. Hacía falta algo que desorientase y volviese a la realidad a tanto ortodoxo de cualquier clase, de los que habían extractado en catecismo y compendios escolares los grandes ideales. Portugal es, en la gente joven perseguida, una esperanza. Ellos quieren cambiar su país. Nosotros pasamos unos días espléndidos en Coímbra, una ciudad de estudiantes. Pero todo esto es para hablarlo y lo hablaremos con calma cuando regresemos. De aquí, de Galicia, no saldremos hasta los primeros días de abril y a finales de ese mes estaremos en Buenos Aires. En Madrid veremos a Roxana y a Luis, si están en esa ciudad todavía, y si no los veremos, si es que vamos, en Barcelona.
Quizás esta carta sea un poco disparate pero quiere reflejar el estado de ánimo que nos dejó nuestra estancia en Coímbra.
No contesto a la suya, ya lo sé, pero hoy no puedo escribir otra carta.

Un gran abrazo para todos, Mario, su novia; a los amigos, y uno muy fuerte para usted de Maruja y mío:

[Seoane]

1969-03-20
Carta de Lifschitz a Luís e Maruxa Seoane. 1969
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Lifschitz a Luís e Maruxa Seoane. 1969 en 20/03/1969

Marzo, 20-1969

Queridos Luis y Maruja:

Recibimos v/ espléndida carta en la que parecen anunciar v/ regreso para finales de Abril, cosa que nos pone muy contentos. Carlos [fillo] regresó hace unos días del suyo y lo pasó muy bien y adquirió nuevas experiencias en Lima y México. En México fue muy bien atendido por Angélica María y su familia. Regresaron también el Domingo ppdo. Lipa y Esther [Burd] por supuesto contentísimos aún no los hemos podido ver y hoy nos vamos por 3 días a P. del Este y quizá haremos lo mismo para Pascua. El martes 18 estuvo en casa Eduardo Jonquiéres. Reunimos entonces un poco a la gente que estaba dispersa durante el verano. Jonquiéres luego va a Centro América y EE.UU. antes de regresar a París. El hijo Alberto está en Granaderos1 (Salto de Rana) y él se lamenta que hace 1 ½ que no lo veía y ahora solo lo puede hacer los sábados, pues no le dan permiso para más. Hemos recibido carta de Noemí [Gerstein] desde Israel. Está cautivada por el país y espera regresar para el 29 de este mes. En Punta hemos visto a Marica [Gerstein] y Lorenzo [Varela] que este año alquilaron casa en P. Ballena para que puedan ir también hijos y nietos. Enzo está preparando su nueva galería esperando inaugurarla para Julio, cosa que no creo, pues todo tarda mucho.
Así que Luis no se quedó tranquilo hasta tanto no incursionó en el teatro?
Perdonen esta carta corta y mala, pero quiero despacharles estas revistas antes de irme.

Abrazos, cariños y saludos a los Díaz Pardo.

Emma

1 Se refire a “Regimiento de Granaderos a Caballo “General San Martín”

1969-03-23
Carta de Seoane a Shand. 1969
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Shand. 1969 en 23/03/1969


El Castro, 23 de marzo de 1969

Sr. William Shand

Queridos Susana y Willy:

Hoy es un primer día de sol luego de semanas de lluvia, pero yo no aprecio el sol, me siento más a gusto, con más ganas de trabajar cuando llueve. Hasta ayer, casi hasta hoy a la mañana, las nubes estaban bajas y algunas de ellas se veían cruzando las laderas de las montañas como en las estampas japonesas. Galicia es un país de lluvia y como tal hay que tomarlo, de lluvia y niebla. Según dicen, el de más lluvia de Europa y por eso quizás el más rico, o uno de los más ricos, en verdes. Claro que toda esta lluvia se presta a presagios fúnebres en las noches invernales y los campesinos los encuentran en las más diversas señales, desde el grito del mochuelo en los árboles próximos a sus vivencias hasta la visión de los espíritus que se aparecen en los caminos. Pero, aquí, la muerte es siempre un tránsito. El hombre no dura siempre, pero sí su alma, que pasa a encarnarse en algún otro ser aunque sea de especie distinta. En dos mil años de cristianismo no logró hacer nada bueno de nosotros. Continuamos siendo paganos y los mismos curas de este país no las tienen todas consigo cuando se trata de supersticiones heredadas, a pesar de sus latines y de los cursos de teología. A mí me gusta esta espíritu lo mismo que la lluvia, sabiendo que son un tanto incómodas siempre lluvia y espíritu pagano. Hoy, que no llueve, se poblaron las tierras que se ven desde las ventanas del estudio que me prestan de campesinos que salieron a sembrar no sé qué, quizás trigo o maíz. Los miré durante un largo rato desde el ventanal. Son los mismos, también, de hace siglos. No han cambiado. Se agachan sobre la tierra y dejan caer la simiente sobre el surco abierto por el arado, el viejo arado que vino de oriente traído por los romanos y que aquí, por la división minifundista de la propiedad, en muy pocos sitios deja lugar a la máquina. No deja de tener gracia ese progresista, generalmente un emigrante enriquecido, de origen campesino, que encuentra atrasados a estos hombres que se desloman sobre una pequeña propiedad de muy pocos metros cuadrados, a la que se llega por caminos estrechos de carros, que se fueron haciendo con el tiempo, hasta llegar a la roca donde se advierte como las ruedas fueron dejando su huella. Es necesario que cambie todo el sistema de propiedad, que es precisamente lo que no quiere el progresista enriquecido. Yo sí quisiera. Sin embargo, me gustaría que los campesinos –y yo– guardasen en su alma todas esas creencias heredadas referidas a los animales, a los espíritus, a la luna, al sol, a la naturaleza en general. Hace falta que conservemos todos esa poesía, este miedo sano a fuerzas desconocidas, dándonos cuenta que aún ahora, a punto de que la luna se incorpore al sistema colonial de algún imperio actual, existen hierbas que se aseguran que nos liberan del mal de ojo o del aire de muerto. A mí todo esto me sirve para pintar, cada cuadro es un conjuro contra lo que no deseo. El cristianismo quiso que los hombres creyesen sólo en un Dios. Yo prefiero esto. Creer en las piedras sagradas, en los bosques sagrados, en toda esta naturaleza habitada por seres que solamente alguna vez los hombres tienen el privilegio de ver, pero que a veces se muestran. Saber que uno se acerca a la serpiente, o al dragón, que sale de determinadas noches del año a orillas de una fuente y se atreve a sacar con su boca la flor que tiene a su vez ella en la boca, la serpiente, o el dragón, se pueden convertir en una bellísima joven que fue encantada por alguna espantosa bruja. Todo esto es muy reaccionario, ya lo sé, pero es muy bello y este clima de encantamientos aún se vive en este país. Cuando sus habitantes salen de él son ya otros hombres. También es posible que ahora la estúpida propaganda televisiva y los transistores los cambien.
Volveremos a fines de abril. De aquí saldremos seguramente alrededor del día 8 para Madrid. Trabajo mucho. ¿Volvieron Esther y Lipa de viaje? Un gran abrazo para todos y muy especial de Maruja y mío para ustedes dos. Por favor, no discutan esta carta.

[Seoane]

1969-03-29
Carta de Ledo a Seoane. 1969
Nova York
Vigo
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Ledo a Seoane. 1969 en 29/03/1969

RICARDO GARCÍA SÚAREZ/Enfermedades del Pulmón y Corazón/JOSÉ ANTONIO 28, 2º IZQ/VIGO


29-III-69

Querido amigo:

Acabo de recibir unha nota de Paco, nela díme que non estaredes en Osedo os días que nos pensabamos visitaros.
Como Paco deixou a nota por marchar de viaxe, non podo poñerme de acordo nunha nova data. Cando o fagamos, xa terás noticias nosas.
Recebin onte unha carta de Isaac, e agardaba a chegada dos grabados pra escribir dándovos ó tempo que acuse da chegada as miñas gracias. Coido que a viuda de Beiras xa o fixo, pro non podo deixar de repetir o meu agradecemento persoal pola vosa xenerosidade.
Da portada pro libro de Marcial Suárez xa te diría Paco que eu estarei moi felís ca tua aportación ó millor locimento dos nosos libros. Eisí as miñas ilustraciós colleran un valor, pola compaña, que non tiñan.
Lembranzas e unha forte aperta pra todos vos.

Ricardo

Cando cheguen os grabados, avisarei delo

1969-04-05
Carta de Negri a Seoane. 1969
Nova York
París
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Negri a Seoane. 1969 en 05/04/1969


París, 5 de abril de 1969

Querida Maruja:

¿Cómo están? Pensar que para esta fecha pensábamos estar con ustedes en Galicia, pasando juntos las Pascuas y paseando por esa tierra maravillosa que tanto me gustaría conocer, pero el destino –o mejor dicho, el Gobierno– arruinó los planes.
Tomás hace ya un mes que ha regresado a Bs. As. Mi otro hermano con sus chicos volvió la semana pasada. Quedamos en este Continente mamá y yo. He aceptado, temporariamente, un empleo en la Casa Argentina, aquí en París. Recién empiezo a trabajar, así que aún no pudo precisar si continuaré por un tiempo o me iré enseguida (más seguro es lo segundo).
Mamá y también Tomás, tuvieron la gripe de Hong Kong y estuvieron bastante mal. A mami se le complicó con algo pulmonar y recién ahora –después de más de un mes– comienza a reponerse. Pero ha quedado muy desganado, sin apetito y con mil ñañas más.
Por eso me encargo yo de contestar su carta y de enviarle la receta de los tallarines. Como mamá los hace siempre “a ojo” le doy las cantidades aproximadas y como Uds. es buena, excelente, cocinera podrá mejorar la receta. Lo importante –según mamá– es trabajarlos (o sea, amasarlos mucho). 300 gramos de harina. 2 huevos, agua tibia con sal en cantidad suficiente para obtener una masa de consistencia regular. Se amasa mucho, se estira con palote bien fina la masa y se cortan los tallarines. Hay que hervirlos en mucha agua con sal y un chorro de aceite. Ya me dirá, querida Maruja, cómo han salido.
Antes de irse de Bonn, mamá envió el Midrotee. Avíseme si lo ha recibido.
¿Cuándo regresan a Bs. As.? Me gustaría mucho, Maruja, que nos escribiese sobre todos esos puntos.

Un gran abrazo para Luis y un beso grandote para Uds. de

Leonor y Nélida

P.D. La dirección en París es:
10, rue Jean Bart
Paris 6

1969-05-12
Carta de Piñeiro a Seoane. 1969
Santiago de Compostela
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Piñeiro a Seoane. 1969 en 12/05/1969


Compostela, 12-V-69

Querido Luis:

Deloutro dia do enterro da miña nai tuven que coller o avión pra Barcelona pra asistir a unha xuntanza das Academias. Demorei alá algúns días e, de volta, tamén demorei en Madrid. Cando cheguei a Compostela, agardábanme os mensaxes de condoencia que foran chegando durante a miña ausencia.
Emocionoume moito a tua carta pola sua sobria e fonda sinceridade. Cando xa se cumpliron os 50 anos un vaille dando cada vez máis valor á sinceridade amistosa e cada vez menos valor ás vixencias convencionás.
Agradezo de todo corazón as tuas liñas.
Unha forte aperta do teu amigo

Ramón

1969-05-14
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1969
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1969 en 14/05/1969

Buenos Aires, 14 de mayo de 1969

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Llevamos algo más de una semana en Buenos Aires. Volvimos a nuestra vida habitual y andamos, como puedes imaginar, de un lado para otro, de cena en cena, de casa de amigo en casa de amigo. Me preguntan por ti, por vosotros, y a todos les damos noticias, las que podemos. Nosotros pasamos en esa unos meses espléndidos, de lo que estamos agradecidos y en los que una vez más se puso a prueba la generosidad de Mimina y tuya. El lunes hicimos el poder, Maruja y yo, a nombre tuyo y de José Luis, para adquirir el departamento de la Torre Coruña, se trata del que está en el piso 6º, izquierda, que da al Paseo de Ronda, es decir, el lado contrario de la casa donde vive Dieste. Ayer giramos por intermedio del Banco Santander 700.000 pesetas. En la administración dijeron que se entregaba al contado al 50% y el otro 50% en 18 meses. Cuesta en total 1.100.000 pesetas. Antes de fin de año giraremos el resto. Creo que todo está en orden, pero, si por cualquier motivo hace falta más dinero inmediatamente me lo escribes. Supongo que el poder y el dinero estarán ahí dentro de ocho o diez días. El poder lo envía Palazón, ayer mismo debió haber salido, por valija diplomática.
El sábado a la noche estuvo Camilo en casa y le entregamos las 10.000 pesetas. Está muy bien y parece seguro de sí mismo. Le informaremos de vosotros, de las reformas de la fábrica del Castro, del estado del edificio de Sargadelos y lo que sabíamos de la construcción de la casa del pazo. Le hablamos de vosotros, de Rosendo y de José, de Mariluz, de las tías, etc. Todo cuanto recordábamos que pudiera interesarle se lo participamos. El, me habló de la asamblea y nos dijo de la actuación de Sofovich. La confirmó luego éste y me expresó que te enviaría uno de estos días una larga carta sobre su transcurso. En el Centro Gallego renunciaron Mourente y todos los suyos a raíz de la visita del ministro, y las agrupaciones opositoras parecen continuar unidas. De momento Villamarín y los ex pertenecientes a la agrupación Galicia se quedaron sin el nombre de esta. Villamarín, por supuesto, amenazó, antes de irse a España, (parece que se encuentra por ahí) con terminar para siempre con las actuales agrupaciones vencedoras “aunque tuviese que cerrar el Centro Gallego” (palabras, según parece, textuales). Quien no renunció fue José Blanco Amor, que servilmente mendiga el puesto a los actuales directivos. Quisiera que me mandases de ahí, me acuerdo por José Blanco Amor, de Naya, los trabajos de éste sobre las galerías coruñesas y las cartas de Murguía a su hijo. Te agradeceré el envío. Las cabezas de V[alle] Inclán, Unamuno y Castelao gustan mucho pero no les recomiendo a nadie que las traiga. Recibid tú, Mimina, José y Mariluz, que suponemos estará ahí, un abrazo de Maruja y mío y para José Luis, Ángel, Marentes, etc., el saludo nuestro:

Seoane

Aparte, y por correo aéreo, te envío el dibujo para la tapa del Catón.
La empresa que se encargó de enviarle el cajón a Inés Canosa no le envió el conocimiento de embarque y ella no sabe, no puede saberlo, si llegó o no al aeropuerto de Buenos Aires. Por favor, ocúpate de esto. Quizás Marentes debe saber algo de esto. S.

1969-05-20
Carta de Frontini a Luís e Maruxa Seoane. 1969
Nova York
Madrid
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Frontini a Luís e Maruxa Seoane. 1969 en 20/05/1969

HOTEL ALEXANDRA / SAN BERNARDO, 29-31 / TELÉFONO 2226541 / MADRID-8.

Madrid, 20 mayo de 1969

Queridos Luis y Maruja:

Hicimos un estupendo viaje aunque con intenso frío y lluvias las dos terceras partes. Yo me instalé en casa de Díaz Pardo en la habitación que da al salón donde trabajaba Luis. Había un aire de pintor en el ambiente. Y palabras dichas con vehemencia circulaban por hilos invisibles. Reconocí la voz. Menos mal que la sonrisa de Maruja endulzaba el ambiente, Galicia es siempre reconfortante. Estuvimos con Dieste y Carmen. Sabemos ahora donde adquirieron departamento. Buenas perspectivas. Estuvimos también con Valentín. Y encontramos por casualidad en Orense a Pepe Suárez, igual que la luna es igual a sí misma. Negativista consciente. No estaba Blanco Amor, pero sí su sobrina y un pelmazo que la acompaña como marido. Blanco Amor estaba en Barcelona. Estuvimos también con Otero Pedrayo. Y almorzamos con él. Vaya plomazo sin edad. Monologuista incoercible. Con una memoria y una verborragia más correntosa que el Tajo. No me gustó ni poco ni mucho Portugal. El paisaje portugués es hasta Lisboa galleguísimo. Una prolongación provincial de la tierra de Castelao. Y por el este, semejante a Extremadura, Cáceres, de muchísimo interés. Y todo lo demás, hasta Toledo.
Ahí van esas fotografías tomadas en el Rastro, a la salida de la exposición o museo americano y desde el mismo museo con un paisaje de fondo madrileño de azules y blancos celestiales. Supongo que hablaron con Mony. Mañana o pasado mañana seguiré, solo, hacia Barcelona. Un largo viaje meditativo. La experiencia ha sido buena. Los recuerdos, fabulados por el tiempo y la imaginación.

Abrazos fraternales para los dos.

Norberto

1969-05-21
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1969
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1969 en 21/05/1969

Castro, 21.5.69

Sr. Don Luis Seoane
Bs. Aires

Querido Luis:

Recibí ayer la tuya del 14 cte. y el día anterior el poder. Estupendas noticias. Muchas gracias por ellas y por todo. También ha llegado la tapa del Catón. Magnífica.
Van mis noticias: José Luis me entregó unas diapositivas de tus cuadros que te envío adjuntas en esta carta luego de haber desmontado las transparencias de sus marquillos. Lo he hecho así pues con los marquillos tienen que ir por etiqueta verde y eso te obligaría a ir a retirarlos a la aduana de correos.
Los grabados tuyos y míos para lo de Beiras se ha confirmado que los robaron en Vigo.
Cartel Castelao Coimbra me envió uno Míguez que le dio Salvat en Madrid cuando tú estabas así que supongo que ya lo tienes. Por correo aparte van impresos entre los que hay un folleto editado por los estudiantes de Coimbra.
Maternidad Souto. Te la dejaron en 70.000 pesetas.
Divino Sainete. Te envié un ejemplar. Otro a Lala. ¿Está Laxeiro ahí? Pero tuve otro disgusto con los que tienen que dar el permiso para poder distribuirlo. Por ahora está sin autorización pendiente de Madrid.
Sargadelos, muy avanzado, pero estamos empezando a organizar el escándalo para ver si conseguimos el permiso de puesta en marcha. Hemos desafiado, por requisitoria notarial, con paralizar las obras, reclamar dos millones en daños y perjuicios (lleva ocho meses de retraso el trámite) ejercer acciones en organismos superiores y escándalo. Vamos a ver qué pasa, pero han sido agotados cauces silenciosos y la paciencia. Y lo cierto es que esto supone ya un serio perjuicio.
Modificaciones en el Castro. Una topadora arrasó murallas, árboles y mil metros cúbicos de tierra que rodeaban a la casa donde vivimos, de forma que esto quedó con una gran plaza explanada que ahora estamos afirmando. Hemos ya pintado en color pizarra tu mural sobre la cual para ir ajustando todo lo demás a él. Queda soberbio. Impresionante por resortes todos positivos. Te felicito. Entiendo que va a ser, lo es ya, tu obra maestra en un muro. En la realización definitiva creo que habrá que modificar algo lo que se pensaba sustituyendo el cuarzo por gres blanco. Sucede que la pizarra de por sí ya no es muy oscura y el cuarzo tampoco es muy blanco, más bien es gris, entonces se pierde mucha expresividad por falta de contraste. He hecho un ensayo y entiendo que tú lo desecharías de inmediato. Otro inconveniente con el cuarzo es que la forma de los trozos es todo lo contrario a algo que se parezca a placas y no hay forma de conseguir algo parecido a las placas con él dada su estructura cristalina ortorrómbica y esto obligaría a meter trozos muy pequeñitos o a hacer un paredón grueso. El gres que es casi todo cuarzo pero que dada su estructura amorfa es blanco puede ir sin bañar y las placas o teselas pueden hacerse regulares o irregulares como tú quieras, incluso pueden romperse luego de vitrificar. Dime tu pensamiento. ---- Y dentro de unos días nos iremos de la casa (estamos instalándonos en tu estudio Mimina y yo, comeremos de bar) para empezar las obras. Falta mes y medio para terminar las del Pazo.


[Manuscrito na marxe esquerda:
Nada más por hoy. Escribiré al haber más nuevas. Abrazos muy fuertes a entrambos.
Isaac]

1969-05-27
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1969)
Ourense
Santiago de Compostela
Orixinal
1969-05-27
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1969
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1969 en 27/05/1969

Buenos Aires, 27 de mayo de 1969

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Recibí tu carta del 21. Me alegro que hubieses recibido el poder, la carta y la tapa del Catón. Espero que cuando llegue ésta también hubieses recibido las pesetas del apartamento, giradas por el Banco de Santander el día 13. Tan pronto realicéis la operación te ruego hagas tirar la pared medianera entre la sala de estar que da al frente y el primer dormitorio, y, a continuación, le pidáis a la administración que pinte todo de un color gris muy claro, casi blanco, no blanco del todo. Pues ellos dijeron que al entregar repasarían todo, también las ventanas que están bastante deterioradas de pintura, por cuenta de ellos y lo dejaban en condiciones para habitarlo. Perdonadme José Luis y tú todos estos líos que se añaden a los de Sargadelos, la fábrica del Castro y tu propia casa. Recibí O divino Sainete. También lo recibió Laxeiro, que está aquí pues llegó unos días antes que nosotros. Creo que quedó muy bien y algunas ilustraciones mejoraron. Ahora tienes que convencer a Alonso que cuando haga almanaques, o encargue ilustraciones de libros, lo haga con un solo artista. Pues se trata de la obra de un pintor, dibujante o grabador, que debe responsabilizarse ante el texto que se le ofrece. Así, con el aporte de varios, nadie es responsable y tiene un carácter muy vago de homenaje que uno no acaba de comprender, porque, en el caso de un gran poeta, tienen que hacerlo los pintores y no los escritores con, por ejemplo, breves ensayos de un cantidad de ellos, diez o doce, a no ser que se cuente con la posible irresponsabilidad de los artistas y la consideración bastante generalizada en Galicia de que no es trabajo lo que realizan. Si no cambian de criterio pronto los libros gallegos se parecerán a los álbumes de las señoras que recogen autógrafos. Perdóname por esta disquisición. El libro de todas las maneras gustó mucho a la gente que se lo enseñé y también casi todos los dibujos, sobre todo el de Laxeiro, el tuyo, el de P[érez] Bellas y el de Beatriz. Me alegré de la compra del Souto. Llevaré, cuando vayamos, el Colmeiro y los Maside. Tengo dos carteles de Coimbra que me dejó Míguez antes de venirme. Hablé por teléfono con Salvat también en vísperas de salir de Madrid.
Me alegro que pueda quedar bien el mural. Si consideras que el gres puede sustituirse al cuarzo ponle el gres, sin el baño y en placas irregulares como las de pizarra. Me gustaría, esto sí, que lo hicieseis tan pronto podáis para que puedan verlo, si resulta visible, los industriales de Vigo, sobre todo el escéptico sobrestante de la obra. Ayer terminé de ilustrarle un libro a Manuel María que se va a editar en Montevideo. Toda la gente de allí está impaciente por el envío de la porcelana, de los grabados y de lo más que puedas para la exposición. Se quejan de no tener noticias tuyas. Escríbeles y que te envíe Patiño todo lo que tenga.
Camilo parece estar encerrado en la Plata estudiando. Trataremos de verlo uno de estos días. Aquí hubo en pocos días tres estudiantes muertos, en Rosario y Corrientes. Hay muchos heridos. Rosario estuvo en poder de ellos y prácticamente Córdoba, Corrientes y Salta. En Rosario están funcionando consejos de guerra. Supongo que tendréis noticias ahí. De Núñez Búa no sé nada. Parece haber roto con nosotros. Esto es algo que no acabamos de comprender. La fábrica, por lo que sé, es posible que se convierta en un horno de ladrillos o algo parecido, o desaparezca. Buenos Aires está como siempre, lleno de inquietudes. Acabamos de ver La linterna mágica, de Praga. Un espectáculo único donde se integra el ballet en el escenario y el teatro con el cine y el que simultáneamente actores y bailarines se pasan del tablado a la pantalla, aparentemente sin comisiones. Los ves circulando por las calles de ciudades checoslovacas, por sobre los tejados corriendo, y de repente, siguen corriendo por el escenario. También está aquí el ballet de Ceilán y otro alemán, aparte del teatro también alemán. Fue un fracaso la compañía del María Guerrero de Madrid, sólo se salvó Valle Inclán. Un actor andaluz confesó a la prensa el desconocimiento de las gentes oficiales españolas de la categoría cultural de Buenos Aires y que había visto en esta ciudad tanto teatro como no había visto en su vida. Por otra parte en este momento hay como diez películas espléndidas: polacas, japonesas, inglesas, etc., en la cartelera. Dos japonesas extraordinarias, La condición humana y Rebelión y una inglesa de dibujos en largometraje, “pop”, El submarino amarillo, cuyos personajes son los Beatles en dibujos y actúan como mosqueteros frente a los “malignos” que odian las flores, el amor y la música. Una extraordinaria película que prueba todo lo que puede alcanzar el cine con el dibujo y el color. Cuéntaselo a José. Galicia tiene que convertirse en la intermediaria natural entre este país y el resto de la península. Cuanto ocurre aquí en gran parte es producto de sangre gallega.
Dime cómo va el asunto de Sargadelos. Si lograsteis echar a ese ingeniero que ni los burros respetan.

Un gran abrazo de Maruja y mío para Mimina, José, Mariluz, Ángel y José Luis, Marentes, etc. Y para ti de:

Seoane

Nota: Dale las gracias a José Luis por las diapositivas. Salieron estupendas. Gracias a ti también por enviármelas. Tomé buena nota del hurto de Vigo que, con el de Amsterdam, también de grabados, queda reivindicado para mí, el correo argentino. La exposición de Montevideo está proyectada para el 15 de Julio.

1969-05-29
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1969
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1969 en 29/05/1969

Castro, 29.5.69

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Te confirmo una que fue contestación a la primera tuya. Ahora es para informarte de algunas cosas antes de que se me olviden:
Vuestra casa en Coruña.- Llegó el poder, que hubo de mandarse a Madrid a legalizar la firma del cónsul.- En cuanto llegue se preparará todo y se escriturará. (José Luis está concretando estos trámites que entiende más que yo que jamás fui propietario de un inmueble. Y mi primo Blanco da toda clase de facilidades).- Llegaron también las 700.000.- ptas. con las que he abierto una cuenta a nombre del Lab[oratorio] de Formas, para que conserven su carácter de convertibilidad hasta que se haga la operación. La cuenta ya queda abierta luego para otros efectos y ahí te va la ficha de registro de firma para que me la devuelvas firmada.
Galerías Coruñesas y Cartas de Mu[r]guía,- fueron por avión.-
Inés Canosa, ya le fueron los conocimientos de embarque.-
Beatriz Rey, que te escribió sobre unas salas que tienen mucho interés en hacer exposiciones tuyas. Que espera tu contestación. - Por cierto y por si hay alguna perdida u olvido: habías dicho que Juana Mordó mandaría aquí unos cuadros tuyos, pero aquí no llegó nada.-
Ricardo Salvat.- Escribe un poco extrañado de que no hayas tenido interés en verle en Madrid. Deduzco que tú no tienes ningún cartel y le digo que te envíe uno y que era difícil que pudieses ver a alguien en Madrid los últimos días con la cantidad de cosas que tenías que hacer.
Murió Pedret Casado y Ángela, la hermana de Antonio Baltar.- Nombraron académico de la de Bellas Artes de La Coruña a García Sabell.
Exposición Montevideo.- Tengo los grabados que saldrán junto con las cerámicas uno de estos días. Los grabados irán por avión en paquete especial. La aportación de Ortiz posiblemente es la más completa. Yo no sé si mandar algo, por un lado sí pero por otro resulta que soy un viejo al lado de esta gente.
La Noche.- Publicó unas anotaciones tuyas sobre la creación artística. ¿Dónde tenías publicado esto?
El Sainete.- Sigue sin permiso. ¡Ay! - ¿Y Cuco-Rei?
De Villamarín no sé nada ni pienso molestarme en saberlo.-
Blanco Amor el vil ya se sabe que es un vil; pero ¿piensan dejarlo en la revista?
Sargadelos.- Por lo de ahora sigue el silencio a nuestra requisitoria. Todavía no sé cómo enfrentaremos el problema. Te tendré informado, si yo logro saber algo, saber al menos para donde viene el toro, si es que hay toro, que acaso puede ser un espejismo.
Espero tus pensamientos sobre tu mural especialmente en cuanto a lo de cambiar el cuarzo por gres blanco. Las demás obras van marchando. Te estoy escribiendo desde las nuevas oficinas de control, que estoy organizando. Todo está quedando muy bien.

Nada más por hoy. Un abrazo muy fuerte para los dos incondicional de

Isaac

1969-05-29
Carta de Seoane a Zegrí. 1969
Bos Aires
Nova York
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Zegrí. 1969 en 29/05/1969


Buenos Aires, 29 de mayo de 1969

Sr. Armando Zegrí
New York

Mi querido amigo:

Acabo de llegar de Galicia donde estuve pintando y grabando y haciendo unas jarras de porcelana que representan a Valle Inclán, a Unamuno y a Castelao, éste último un pintor, escritor y político autonomista gallego, fallecido en el exilio, y me encuentro con una carta enviada por usted, inserta en un sobre de su galería, dirigida a señas que no son las mías y que yo distraídamente abrí, encontrándome con dos cheques de los que, evidentemente, no soy yo el destinatario. Sospecho que fue un error suyo el envío, seguramente un cambio de sobres. Como esta carta la abrí ahora al llegar –debe llevar aquí meses– y seguramente a usted debió producirle algún dolor de cabeza y quizá también algún trastorno económico, me apresuro a enviárselos de vuelta. También recibí el catálogo de la exposición de grabados de la galería en el mes de enero, que le agradezco mucho. Nosotros hicimos un viaje relámpago por Alemania e Italia –en este país, sólo estuvimos en Roma– y luego pasamos unos cuatro meses en Galicia donde trabajé, como le dije, lo que pude. Ahora, en Buenos Aires, estoy preparándome para ponerme a trabajar nuevamente. En New York, lo pasamos muy bien y les estamos Maruja y yo muy agradecidos a Mildred y a usted. Lástima que no nos ofrezcan la oportunidad de devolver en Buenos Aires las atenciones que ustedes tuvieron con nosotros en dos estancias sucesivas en New York. Tan pronto haga nuevas obras grabadas y que me parezcan aceptables, se las enviaré. Por lo de pronto, envío aparte un pequeño álbum, Homenaje a un pájaro, el texto está en gallego, lo hice en Galicia y es uno de los ejemplares que me reservé.

Reciba con el saludo de Maruja y mío para Mildred y usted un fuerte abrazo de su amigo:

[Seoane]

1969-06-03
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1969
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1969 en 03/06/1969

Buenos Aires, 3 de junio de 1969

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Cerámicas del Castro
El Castro. Osedo

Mí querido Isaac:

El arquitecto Hilario Lorenzutti y su señora son dos amigos nuestros que van a pasar unos días a Galicia. Se trata de las dos pocas personas que se les ocurre comenzar un viaje peninsular por la costa cantábrica y llegar hasta Galicia sin miedo a la lluvia ni a la niebla. Te rogaría que tú y Mimina les hicieseis ver o les orientaseis en cuanto a las rías y poblaciones del norte y alrededores de La Coruña, aparte, naturalmente, de enseñarles la fábrica. El arquitecto Hilario Lorenzutti es el fundador de una Fundación ejemplar que lleva su apellido, creo que en homenaje a su padre y que está realizando una espléndida acción cultural en Buenos Aires.

Recibid Mimina y tú un fuerte abrazo de Maruja y mío:

Seoane

1969-06-05
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1969
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1969 en 05/06/1969

5.6.69

Querido Luis:

Ayer recibí la tuya del 27 de mayo que se cruzó con otra mía en la que te decía que ya llegaran las pesetas. Estamos pendientes de que devuelvan de Madrid el poder visada la firma del cónsul y se concluye la operación para lo cual ya José Luis está preparado y ya está en contacto con Blanco, mi primo. Tomo buena nota de cuanto me dices en la tuya con esa dosis de envidia comprimida que nos proporciona tu relación de espectáculos de esa ciudad.
Ya han salido los grabados para Montevideo por avión. También los libros. Y hoy o mañana quedarían embarcadas en Vigo las piezas del Castro y Sargadelos. Te mando relación de grabados y currículum. Ya comuniqué todos estos extremos a los de Montevideo. Y le enviaré el conocimiento de embarque que falta. Es de suponer que dentro de este mes tendrán todo allí.
Lo de Sargadelos-industria parece que se va a solucionar en una semana. Me citó por oficio el Delegado (no el Ingeniero) para solucionarlo. Hubo de intervenir el Gobernador y la abogacía del Estado ante nuestra requisitoria notarial y parece ser (yo hasta que lo vea no lo creo) que el ingeniero firmará todo lo que le echen para evitar que el asunto pasase a contencioso administrativo. De forma que ahora trataremos solo con el Delegado y no con el Ing. De todos modos esto es todo una trapallada y se ve que ninguno tiene autoridad sobre otro ni pesa la única ley [que] hay sino las circunstancias que empujan. Vamos a ver.
Por hoy no te digo más. Vista tu autorización estamos ya haciendo el gres blanco para tu mural. Muchísimo trabajo. Aún estamos dando los últimos toques a las obras de la fábrica. Me temo que para este verano no podamos disponer de los locales de mi casa reconstruidos con hormigón. Pero acaso hagamos un acondicionamiento provisional.
Volveré sobre todas estas cosas. Un abrazo muy fuerte a entramos

Isaac

Sigue sin venir el permiso del D[ivino] Sainete. ¡Ay! - No estoy de acuerdo en todo contigo. Serra D´Or hizo un almanaque el año pasado con obras de 12 artistas catalanes vivos y este año con 12 artistas catalanes del pasado y ambos a ti mismo te parecieron soberbios. Será entonces otra razón la que no acaba de dar plena satisfacción a un, por ejemplo, almanaque colectivo hecho en Lugo.

1969-06-06
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1969
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1969 en 06/06/1969

Buenos Aires, 6 de junio de 1969

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro.

Querido Isaac:

Recibí tu carta del 29 y te contesto por el mismo orden que tú estableces y exactamente de igual manera rápida y concreta.
1) El próximo lunes te giramos 200.000 pesetas más, igualmente por el Banco de Santander, y te devuelvo adjunta, firmada y mal cubierta, la ficha que me enviaste del Banco Pastor. Nos quedaría por pagar 49.000 pesetas, aparte, naturalmente, de la hipoteca, creo que de la Caja de Ahorros, no sé bien, de 151.000 pesetas a pagar no sé cuánto tiempo, y además los gastos que demande de escritura, etc. Hay que averiguar si al no hacer uso del pago del 50% en 18 meses se obtiene, de la empresa, algún beneficio. También necesitamos saber los gastos mensuales del departamento a partir de que se concrete la venta, para tomar, Maruja y yo, las correspondientes medidas económicas. José Luis y tú debéis perdonarnos todas estas molestias que os ocasionamos.
2) Recibí las dos monografías del camaleónico Sr. Naya López. Te las agradezco.
3) Contesté a Beatriz el día 27 del mes pasado y también a la dueña de una de las galerías.
4) A Ricardo Salvat no pude verlo, pues tomaba el avión al día siguiente y suponía que había comprendido los compromisos a que estábamos sujetos Maruja y yo cuando nos comunicamos por teléfono.
5) Están anhelantes en Montevideo por que lleguen las piezas de la exposición. Está anunciada para el día 15 de Julio. Tú debes mandar tus grabados. Eres un viejo si te propones serlo. No lo eres en tu obra ni en tus inquietudes. Entre los autores de grabados que vi en Madrid hay viejos de 25 años.
6) No sé qué declaraciones mías, o anotaciones, o lo que sea, publicó La Noche. Yo no envié nada a ese diario ni hice ninguna. No recuerdo haber hecho nada de eso en Galicia desde un ensayo publicado en Santiago por Alento (1933 o 1934, o qué sé yo cuando) y las respuestas a un reportaje de Grial hace también bastantes años. Me gustaría leerlas.
7) Cuco-Rei continúa en proyecto. Estoy muy desanimado y aparte tengo mucho trabajo. Tengo una exposición de tapices, tejidos en telar, para septiembre, para una galería solamente dedicada a tapices, EL SOL, y aun debo hacer los cartones, y tengo otra exposición, ésta de óleos, en una galería importante de Olivos. Debo, además, trabajar para la de Bogotá del Museo de Arte Moderno que falta concretar la fecha. En principio está proyectada para octubre.
8) Blanco Amor el vil continúa en la revista. Creo que continuará por mucho tiempo, precisamente por la intensidad de su vileza y de la vileza y tolerancia de la mayoría.
9) En la carta que te escribí el día 27 de mayo te decía que bueno, que uses el gres blanco en lugar del cuarzo.
10) Suena muy bien, muy astronáuticas, lo de nuevas oficinas de control. Se las participaré a Varela. Estoy seguro que todo quedó muy bien. Me gustaría saber qué pasa con el ingeniero “acozado” de Lugo.
10) Maruja y yo os recordamos siempre, a Mimina, a José, Rosendo, Mariluz y a ti. A menudo sentimos nostalgia de la hora británica de tu casa y os suponemos a ti encerrado en una oficina, ahora de control, a José estando con María en un cine, pintando algún pequeño cuadro, protestando, o aconsejando “paternalmente” a Mimina, y, a Mariluz, tejiendo esa manta interminable mientras repite la misma canción de Nacha Guevara. Os recordamos siempre.
11) Parece que queda muy bien el dibujo –me fío de Xosé- del mural. Creo que puede quedar mural [sic] y representar un homenaje a la “Mater Gallaciae”, diosa céltica incorporada a Roma.

Creo que nada más. Aquí esperan a Alonso Montero para julio. Creo que no se puede conseguir que venga la mujer.

Un gran abrazo para Mimina, para ti, para los de la fábrica, para todos de:

Seoane

Nota: Laxeiro me pasó El Correo Gallego donde vienen las anotaciones mías sobre pintura son efectivamente una reproducción parcial de las publicaciones en Grial nº 2, “Pictura actual en Galicia”, en 1951. Estuve con Laxeiro hace un rato, después de terminada tu carta. Se va a quedar seis meses. Había venido un mes. Proyecta una exposición.
Abrazos.
S.

1969-06-16
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1969
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1969 en 16/06/1969

Castro, 16.6.69

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Recibí el otro día tu carta del 6 cte. y le leí lo que dices sobre vuestra casa de Coruña a José Luis, el cual me dice que te contesta a lo que te interesa. José Luis te llevará bien eso y lo hace con cariño y le gusta. Tomo buena nota de todo lo que dices. La continuidad de Blanco Amor el vil en el Centro Gallego, cosa no deseable, era, sí “sospechable”. Hay mucha confusión sobre la tierra (sin duda la misma que había antes de la tierra y que habrá después de ella). Discutiremos este problema. De todos modos me gustará saber si cambió de orientación este vil para que pueda continuar. Ricardo Flores que estuvo hace unos días aquí estaba también seguro de que lo echaban.
Se trabaja de firme en tu mural con la materia definitiva. Debe estar hecha una tercera parte, la que se pudo hacer sin andamio. Mañana se empezará a armar el andamio. Hoy le hice unas fotografías para que veas como va, que te enviaré no bien las tenga. Queda formidable. Supongo que para primeros de Julio puede estar listo. La colocación del material así, es decir: una a una las piezas, sin un procedimiento, es muy lento. Sin duda por eso ya desde antiguo se fue al procedimiento de la tesela chica sobre papel para poder pegarlo todo de un golpe. Claro que esto no es un mosaico, sino un mural; yo diría el mural por excelencia.
Sargadelos sigue igual en cuanto a la Delegación de Industria. El Delegado que tomó el asunto en sus manos se ve que hay algo que le ata las manos. El día 2 nos dijo que en 6 días estaba listo. El 14 recibí carta personal de él, que sin duda no se expresó bien pero que necesita más documentación, que si patatín y patatán... Montamos en cólera, telegrafié al contratista para que paralizase las obras, y llamé al Delegado para decirle la decisión que había tomado, me pidió que no hiciese tal que en cuanto le mandara lo que pide en seis días estaba listo. Y luego le escribí comunicándole que habíamos pedido a nuestro ingeniero que envíe los datos que pide, pero que de todas formas no retirábamos la orden de suspender las obras mientras preparábamos una presentación extraordinaria en Madrid por si se volvía a retrasar el expediente, no perder más tiempo. Vamos a ver qué pasa. Por ahora la obra no se paralizó. Tengo la sospecha de que el ingeniero acozado ese cumple una alta misión. Secreta. Inconfesable, pero por la que cualquier día puede aparecer condecorado. Sencillamente un punto clave, con fama de loco, para retrasar, entorpecer, la industrialización de la provincia de Lugo. Unas posibilidades las retrasa y otros sectores se disuaden ante el cúmulo de dificultades que les pone. ¿A quién interesa esto? Puede haber una coincidencia de intereses que protejan tal situación. Lugo provincia ideal para desarrollo agropecuario, lo cual se fomenta, al mismo tiempo que si no se facilita la industria con el excedente humano se obtiene un producto exportable de renta continua; la mejor. En esto estarían interesados los sectores industriales de otras áreas que utilizan la energía eléc[trica] que se produce y el mantenimiento de la constante histórica. Fíjate que para la mentalidad de Madrid el plan es perfecto y ético aunque sea inconfesable especialmente para los lucenses: ¿por qué crear otro centro de dispersión industrial en la península gastando energía eléctrica y molestando un área tan propicia para la ganadería? Si esto es así el “acozado” no es un incontrolado sino un coincidente que actúa impunemente como agente condicionado consciente o inconsciente. El Delegado me dijo que este mal de su delegación era crónico y que si íbamos a Madrid conseguiríamos menos. Claro está que el prestigio que por un lado supone la oper[ación] Sargadelos y la poca mano de obra que absorberá no le estorbarían a Madrid sus planes... Vamos a ver qué pasa. Pueden retrasarlo, pero lo de Sargadelos ya no hay quien lo detenga.
No tengo más novedades por hoy. Sabéis como se os recuerda, y como se os quiere. Un abrazo muy fuerte para entrambos.

[Díaz Pardo]

1969-06-27
Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1969
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1969 en 27/06/1969


Buenos Aires, 27 de Junio de 1969

Sr. D. José Luis Vázquez Freire
El Castro

Querido José Luis:

Recibí su carta del día 11 del corriente y las noticias que usted me envía. Hoy mismo le he escrito a Isaac y le digo que, sobre el departamento, o apartamento, como le llamen, que usted y él resuelvan cual sistema de pagos es el mejor. También giramos las otras 50.000 pesetas por el Banco de Santander, de manera que, aparte las escrituras y gastos de la casa que puede haber, además del de tirar la pared, el importe total ya está en ésa, pero quizás lo mejor es lo que usted propone, que se vaya pagando en las cuotas que ellos mismos estipulan de modo de no perder los intereses bancarios. También nos alegró tener noticia de que estaba acogida al 1er grupo, igual que el suyo, como nos había dicho, creo, el día que fuimos a ver el que compramos, por los beneficios que reporta. A Isaac también le remito el plano que me envió para saber cual pared o paredes deseábamos tirar. Solamente, pensamos, la que une al salón de estar con el dormitorio, pues, la pared del pasillo la dejamos para cerrar ese trecho más adelante y convertirlo en depósito de cuadros. Creo que con la pared que ahora se tire se amplía bastante el espacio del salón.
Le estamos muy agradecidos por todas las molestias que se toma por nosotros, entreteniéndole de su trabajo y de estar con los suyos. Estamos muy ilusionados con la posibilidad de ver un pequeño pedazo de mar desde la terraza, un mar con olas, pues desde la de aquí, de Buenos Aires, vemos el río, inmenso como un mar, pero sin olas visibles, aunque sus desbordes cuestan muchas vidas cuando se producen.

Bueno, con nuestro agradecimiento, un abrazo para María Elena y usted de Maruja y mío:

[Seoane]

1969-07-09
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1969
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1969 en 09/07/1969

Castro, 9.7.69
Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Recibí la tuya del 27 de junio ppdo., y tomo buena nota sobre la división de tu casa. También llegaron las 50.000 pesetas que quedaron en la misma cuenta siguiendo la doctrina filosófica que te explicó José Luis. Me alegra lo que me cuentas de la expulsión de Blanco Amor el vil.
El mural se terminó el sábado. Te van fotografías. Una de ellas desde el estudio. Otra tal y como se ve. Otra de ellas la hice con la parte de abajo mojada para que veas la intensidad que gana (más en la realidad que en la fotografía). Creo que sería conveniente darle cera acaso con barniz, o alguna cosa semejante a la pizarra para que adquiera esa intensidad que entiendo es congruente con tu diseño y con su fuerza. Aunque entiendo que sin duda queda mejor espero a que tú digas la última palabra antes de barnizarlo. Barnizar-encerar se entiende solo el negro. Te va también una fotografía de tu dibujo para que veas que el albañil fue un intérprete bastante bueno dentro del transporte del tamaño y las dificultades de la materia. En otra fotografía verás a las rapazas de la fábrica haciéndole una despedida a las dos decoradoras de Sargadelos una de las cuales está bailando maravillosamente una muiñeira delante de tu mural.
Lo de Sargadelos continúa lo mismo y por la carta que se le escribe al Ministro te enteras de la situación.
Por otra copia que te envié en la anterior habrás visto como fracasó lo de Montevideo debido a los transportes y estos posiblemente en razón de las condiciones de excepción que reinan en el puerto de Montevideo. Sigo sin saber siquiera si le llegaron los grabados por avión. Si se pierden esos grabados esa colección de artistas me sacarán los hígados.
Nada más por hoy. Ya te escribiré con calma.
Sabéis como se os recuerda y como se os quiere.

Abrazos muy fuertes a entrambos.

[Díaz Pardo]

1969-07-14
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1969
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1969 en 14/07/1969

Buenos Aires, 14 de julio de 1969

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Tu carta se cruzó con la mía y la realidad es que no nos contestamos uno al otro o las respuestas acuden tarde y cuando resultan, o parecen resultar, a destiempo. Cuando llegue ésta supongo estará terminado el mural. Ya me dirás como quedó definitivamente y qué impresión causa desde el camino. Si resulta mural o no. En cuanto al pequeño Museo del Castro, no sabía que pensabas hacer una sala Carlos Maside, no creo que se llegue a reunir obra de Maside para hacer una sala, se entiende obra que le represente bien y que pueda dar el nombre a una sala. Si se trata del nombre del Museo me parece bien pero hay que llamarlo de entrada museo de arte gallego contemporáneo Carlos Maside no rebajarlo a lo que se entiende por sala, que da idea de galería comercial, apartado de museo dedicado a un pintor o algo así. Debe estructurarse como museo con las siguientes secciones: pintura, escultura y grabado, expuestos permanentemente; Archivo de dibujos y grabados. Sección bi-bibliográfica de artistas gallegos contemporáneos. Biblioteca de Arte Gallego y de arte en general. Y en cuanto a la reconstrucción del piso cuidar del clima interior, aparte, naturalmente, del color de pared, un gris casi blanco, neutro, y hacer mamparas movibles que permitan acondicionar bien las obras con arreglo a circunstancias que se presentan: exposición internacional, retrospectiva de algún pintor gallego, de un extranjero llegada del exterior, etc. Debe el Museo garantizarle al donante de obras por medio de documento adecuado y en el acta de constitución del museo, que las obras, archivo, etc., pasarán a ser, en caso de cierre del museo, propiedad de un museo municipal o provincial gallego. Pienso que hay que estudiar muy bien todo esto para conseguir donaciones importantes que estoy seguro que pueden conseguirse y por propia responsabilidad nuestra. Vamos a tener de inmediato unas diez obras, aproximadamente, procedentes de Buenos Aires, aparte de las donaciones que se puedan conseguir ahí y los depósitos. Por mi parte procuraré que Alonso Montero lleve para ahí algunos libros y álbumes míos. Pero quien debe tener casi todo es García Sabell en Santiago.
Sospecho que a estas alturas debe estar resuelto el problema de Sargadelos y la fábrica estará andando. En cuanto a homenaje a Villafínez de Santiago, yo participo con mi adhesión si vale, pero no con cuadro alguno. Tú comprenderás que es ridículo que no habiendo expuesto nunca óleos en Galicia aparezca “que estoy viendo”, aparte de ser enemigo de las exposiciones colectivas y de los salones anuales. Tampoco quiero saber nada con la Fundación Beiras de Vigo, es decir, como pintor. Resulta que esperan que una fundación científica debe ser sostenida por artistas en un país donde éstos no tienen nada, ninguna clase de fundaciones, nada, y resultan los más desamparados de todos. Los médicos, profesionales ricos, ahí como aquí, son incapaces por lo visto de sostener en Galicia una fundación de homenaje a un compañero más importante y recurren a los pintores. Antes se hacían tómbolas y era mucho más equitativo.
En cuanto a lo de Montevideo están muy decepcionados y lo comprendo. Cuando se ponen de acuerdo para hacer algo fuera de lo común y se reúne la gente mejor para ello, Galicia les falla por las empresas consignatarias, por lo que sea. Han podido venir vía Buenos Aires para Montevideo. De aquí salen todos los días barcos y no existen problemas con el puerto de Montevideo. ¿Para qué están las agencias? De todas maneras que envíen los cajones pues si no hacen la exposición ahora la harán en agosto o en septiembre, cuando puedan. A José Luis le escribí hace unos días. Salió la carta con la tuya. Creo que os decía a ti y a él que habíamos girado las 50.000 pesetas. Quedamos exhaustos, pero el asunto del departamento ya está liquidado por el momento. Todo lo otro, sostenimiento, etc., es más fácil.
Un abrazo para todos. Supongo que estarán todos vuestros familiares de vacaciones en el Castro, para José Luis, Ángel y Marentes, para los Moret si los ves, Dieste, Mincho, etc.

Un gran abrazo para Mimina, Xosé, Rosendo y para ti de Maruja y mío:

Seoane

1969-07-18
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1969)
Santiago de Compostela
Ourense
Orixinal
1969-07-25
Carta de Frontini a Luís e Maruxa Seoane. 1969
Atenas
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Frontini a Luís e Maruxa Seoane. 1969 en 25/07/1969


Atenas, 25/VII/1969

Luis Seoane y Maruja
Montevideo 1985, piso 13, Dº 68
BUENOS AIRES
ARGENTINA

Queridos Luis y Maruja:

Tengo el Partenón a la vista y ninguna exclamación, ningún suspiro. Madrid, Barcelona, París, etc., Roma, Nápoles, etc, Brindisi, el Adriático.
Y esto! Me entero. 5.000 años de repeticiones con cambios no sustanciales. Iré a Egipto a ver piedras históricas. Igual que aquí. A fin de agosto los veré. Abrazos fraternales para los dos.

Norberto

1969-08-09
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1969
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1969 en 09/08/1969

Sargadelos, 9.8.69

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Llevo lo que va de mes encerrado en Sargadelos en donde me trajeron tu carta del 25.7, de cuyo contenido tomo buena nota. También me trajeron una carta de los de Montevideo atrasada del día que me pusieron el cable en la que incluyen un programa general das Xornadas, pobremente hecho y en el que se ve que tú no has intervenido. Espero ese catálogo del que me hablas. Sobre esto y otras cosas ya te he escrito a ti y a ellos y a ver si volvemos a preparar otra vez ese material del Castro y Sargadelos y lo enviamos con mejor suerte.
Tomo buena nota de lo que me dices sobre el mural. Naturalmente que gusta y la gente lo mira con gran respeto. También procuraré complacerte informándote sobre la suerte que corrieron las cosas de Vigo en manos de nuestros amigos que prometen mucho pero cumplen poco.
En el Castro dejé montada la exposición con lo de Sargadelos y la colección de cerámica popular gallega. Colgué algunos cuadros por las paredes y me permití colgar algunos tuyos, que hacen extraordinariamente bien, para que la gente se vaya familiarizando con tu pintura. El día anterior a venirme apareció Álvaro Gil con su mujer y almorzaron con nosotros. Estaba también Blanco Amor que llevaba unos cuantos días en el Castro (y allí quedaba cuando me vine). Más tarde vino Rodolfo Prada con su mujer y nos fuimos a cenar a Coruña. Anteayer tuve aquí en Sargadelos romería de gente pues vino Álvaro con una recua grande de gente. También estuvo Penzol y Santamarina (de N. York) y Maciñeira, y Blanco Amor con Maciñeira (que lo fue a buscar al Castro para que lo acompañase aquí), y al final Prada, Álvaro Gil tiene un gran entusiasmo con esto de Sargadelos, está entusiasmado con la construcción (con la que a decir verdad todo el mundo queda asombrado). Álvaro compró todo lo que se hizo en Sargadelos. Ya te puedes dar idea que toda esta gente pregunta insistentemente por ti.
Aquí tenemos 14 personas produciendo además de los 4 o 5 del Castro que estamos consta[nte]mente aquí en plan de jefes. Y ya tenemos una pequeña producción. En un principio son muchos los problemas que hay que resolver y todos los esfuerzos son pocos. Xosé está aquí ayudando en lo de la decoración. Viene mucha gente a visitarnos y hay mucho entusiasmo por esto. Pero la Delegación de Industria sigue sin autorizar esto o por lo menos sin notificarnos a nosotros si lo ha autorizado o no. Y el Ministro sigue sin contestar. Se habla de cambios en el Consejo de Ministros el próximo día 14 y que todo estaría en un compás de espera sin tocar las cuestiones principales. Pero hoy me llamaron del Castro para darme una noticia buena... En una muestra de artesanía que celebraron el mes pasado en Vigo, semejante a aquella que habías visto tú en Valencia, nos concedieron al Castro una placa de plata y en su día nos comunicaron por nota la invitación al acto en que el gobernador nos entregaría los trofeos (la invitación era a mí, no a la empresa). La nota se fue al cesto.
Bien: pues ahora quiere entregármela a mí el ministro. ¿Para qué te voy a decir que ando con una descomposición de vientre terrible? ¿Para qué te voy a decir que adivines mecanismos que conectan negativas con premios si tú ya los estarás sospechando con exactitud? Por alguna de estas cosas es por lo que más lamento la canallada de N[úñez] Búa, porque aunque no sirviese para más, Magdalena era para mí la cura científica de muchos de estos problemas, y solo por esta terapéutica y no por lo de ir a ganar dinero u otra cosa a América, me propuse hacer aquello.
Nada más por hoy. Estaré aquí hasta el día 15 y volveré el 18.

[Manuscrito na marxe esquerda:]
Abrazos muy fuertes a entrambos. Vuestro

Isaac

1969-08-22
Carta de Seoane a Azcoaga. 1969
Bos Aires
Madrid
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Azcoaga. 1969 en 22/08/1969


Buenos Aires, 22 de Agosto de 1969

Sr. D. Enrique Azcoaga
Madrid

Querido Enrique:

Te debo carta desde que llegué. Siempre debo carta a los amigos. Sabía por Beatriz Rey del comienzo de tu nueva aventura de “marchand”. Antes tuve aquellas noticias que tu me participaste en Madrid, pero no sabía que era para tan pronto. Te agradezco mucho mi inclusión entre los pintores de esa y me imagino, por lo que dices, el género de comentarios que mi pintura habrá originado. Pero me tracé un camino hace años y no puedo traicionarme. Ahí están los colores planos, solo la materia necesaria y un grafismo que aspira a concretar muy sumariamente un objeto y la luz sola desprendida del color. Sé que esto choca con los gustos de algunos pintores de mi generación y con bastante público pero creo estar en mi época, en lo mío, y, si se trata de tradición, soy muy antiguo, podría entroncarme con las pinturas góticas de Vilar de Donas, en Galicia; o con las románicas de S. Isidoro de León y, más aún, con algunas más sintéticas y rudas que se encuentran en el camino de Santiago. Creo que te va a ir muy bien con la Galería, si te dejan solo, si los “patrones” no opinan. Conoces pintura, tienes una larga experiencia de crítico de arte y vas a tener de tu lado a gran cantidad de pintores. El cliente, en general, se hace solo, creo yo, a poco que le ayude el “marchand”.
Buenos Aires continúa creciendo: más galerías de arte, más teatros, más cines, más conciertos, más todo. Ya no puedo recordar los apellidos de tantos pintores jóvenes como hay y de algunas galerías nuevas. El 15 de setiembre inauguro una exposición de tapices en la Galería “El Sol”, ejecutados por los talleres de esa galería. (Aquí tienes algo que debes estudiar para un galería propia, tuya, hablaremos en Madrid en noviembre o diciembre). El día 10 inauguro una de óleos en “Ática” de Olivos (Allí hay ahora dos galerías y se abrieron otras en el gran Buenos Aires) y estoy exponiendo grabados en la ciudad de Azul, ciudad de la provincia de Buenos Aires, 41.000 habitantes y cuatro galerías de arte; Rosario tiene en la actualidad diecisiete.
De los amigos comunes de aquí, creo que lo sabes todo por tu correspondencia y por los visitantes que te llegan. Varela estuvo bastante enfermo esta temporada. No está bien y continúa apartado, viendo a muy pocos amigos. Laxeiro debe estar por ahí, en Galicia, de regreso, de nuevo, de Buenos Aires. Cuadrado sueña con regresar y en la Avenida de Mayo se hacen cálculos de cuanto debe el Estado español a los que fueron funcionarios. Suman cifras millonarias que créen se les abonará. A Cuatrecasas le ofrecen un banquete el día 28 con motivo de cumplir 70 años. Continúo siendo uno de los más jóvenes, con Varela, entre los que vinimos a ésta sin que la gente recuerde por qué. Noemí Gerstein hizo una retrospectiva muy interesante en Art Gallery, antes había hecho otra en esa misma galería Torrallardona con éxito y ahora inauguró Raquel Forner sus doce años de astronautas. En Bonino hay una exposición internacional, japoneses, ingleses, estadounidenses y argentinos de arte ejecutado por computadoras.
Si no me envías tus Del otro lado y Olmeda no te enviaré el 2º tomo de Retratos furtivos que saldrá, pienso, el mes que viene.

Un gran abrazo para María, los tuyos y para tí de Maruja y mío:

[Seoane]

1969-08-24
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1969
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1969 en 24/08/1969

LABORATORIO DE LA 5.ª ETAPA DE SARGADELOS / CERVO (LUGO) – TELÉFONO 11 / DOM. SOCIAL: OSEDO – CORUÑA – TELFS. 23 Y 163 (DE SADA)

24.8.69

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Sigo en Sargadelos donde me llegó tu carta del 8 cte. y aprovecho hoy domingo para contestarte. Llegaron también los dos catálogos y ya le di uno a Bea aprovechando que vino por aquí. Muy bien el catálogo. Conviene que manden catálogos para los expositores y alguno más. Les escribiré. Lo peor es que la gente se imagina la emigración gallega por el espíritu que lleva ese catálogo y que se te debe a ti, y luego cuando se acerca a ella se lleva un chasco. Bueno, es lo que tú dices en tu carta.
Te va copia fotostática de carta que envió el Ministro y la copia de la nuestra a él. La carta del Ministro tiene fecha 30 de julio pero el matasellos del sobre es del 8 de este mes. Esto hace suponer que se trata de una simple carta de compromiso al tenerse que venir para Galicia al Consejo de Ministros que se celebró en Meirás el 14 para aparentar que haría algo y obviarse cualquier problema aquí. Por cierto que este Ministro llegó justo al Consejo y disparó no bien terminar. Y por supuesto seguimos sin el permiso correspondiente. Ayer mismo el Delegado de Lugo (no el Ing.) le dijo por teléfono a un hijo de Nogueira, del que es amigo que la autorización total estaba concedida desde el 15 de julio esperando que la fueran a buscar pero que ahora no podía entregarla porque la secretaria estaba de vacaciones y él no sabía donde estaba el expediente. Sin embargo el Ministro dice que ni siquiera estaba inscrita en la fecha que escribe la carta. Parece que hay algo raro; temo que aparte del mecanismo general contra la provincia en su industrialización, también en particular contra esto. Descuenta que yo veo brujas por todas partes y que soy primo de Tomás Barros. Viene mucha gente y a todos entusiasma esto desde el edificio, la organización y la línea estética que se está ensayando. Y todo el mundo cree que se trata de una obra estatal por su carácter y magnitud. Esto, precisamente, como cosa en la que tú y yo intervenimos en muchos círculos tiene que oler a chamusquina, y crear recelos. Estaría por asegurar que a Chávarri le habrá sacado ya de la cabeza su proyecto de Seminario en el Castro y aquí y no me extrañaría que por otros lados apareciesen cosas disimuladas que de hecho constituyesen un perjuicio para esto. Deseo equivocarme: formulo solo estas sospechas como una especie de conjuro hacia ellas.
En tanto estamos ajustando cosas, preparando personal, etc. y poniendo en marcha una pequeña producción que afortunadamente también vamos vendiendo, eso que el turista en general que viene por aquí no es de grandes posibilidades como el que va al Castro, y más bien lo que desen es llevarse unas piezas pequeñas que digan Sargadelos [tachado?]. Yo pienso seguir por aquí, no tengo más remedio, hasta que esto funcione como un reloj. El esfuerzo que hay que hacer para seguir la financiación de todo esto es tremendo y hay que hacer milagros.
El día 26 iré al Castro y el 27 estaré de nuevo aquí.
Tomo nota de tu pensamiento sobre la denominación de lo que se quiere hacer en el Castro. Ya iremos viendo esto.
¿Qué pasó ahí con el hijo de Arranz? Mimina debió escribir para ver si vosotros sabéis algo. Traía el teléfono hasta de aquí de Cervo. Haré lo que pueda. Sospecho otro drama.

[Manuscrito na marxe esquerda:]
Abrazos muy fuertes para ti y para Maruja.

Isaac

1969-08-31
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1969
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1969 en 31/08/1969

Buenos Aires, 31 de agosto de 1969

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Acabo de leer la primera noticia procedente de Sada que publican los periódicos de Buenos Aires. Se refiere a la llegada a la altura de Pena Miranda, no sé dónde queda, el buque escuela Argentina Libertad, en su viaje de final de carrera de los cadetes. Una buena noticia para los inefables socios del Náutico. Pero no es de esto de lo que quiero escribirte, sino de la pregunta que me haces referente a Jorge Arranz en tu carta recibida ayer. Maruja ya le escribió a Mimina sobre él, precisamente el día que recibíamos, más tarde, la carta de Mimina. Hay que tener cuidado. Aquí pasó nuevamente un proceso de crisis y al día siguiente de hablarme por teléfono, sin que nadie lo proveyese, embarcó para Madrid destino a La Habana, según le dejó escrito a Tove, con un pasaje que le tenían concedido y que parece no era verdad, puesto que ahora no puede salir de Madrid, según le escribió a Varela, a quien le cuenta proyectos que se contradicen con los que le cuenta a Tove, en la carta que escribe a ésta, pidiéndole que le gire dinero para regresar a Buenos Aires. El marchó sorpresivamente de aquí, por lo que sé, cuando los amigos de su padre trataban de internarlo. Nadie le dio aquí tu dirección ni teléfonos y menos la de Sargadelos, pues yo mismo no la sé y naturalmente tampoco el número de teléfono. Tuvo que ser Maiztegui en Madrid. A Varela le dice que ve a Maiztegui y que esperaba ver a Frontini para un asunto de poderes. Aquí dejó hecho un poder para Tove pero se fue sin firmarlo. Esto es todo lo que puedo decirte.
Si por casualidad fuese por ahí debes hacer que se vaya lo más pronto posible. Consulta con un psiquiatra. Tiene manía persecutoria y tú recuerda lo que pasó con su padre. No quiero alarmarte. Te digo crudamente lo que creo debes conocer pues no puedes dejarlo en El Castro mientras tú vas a Sargadelos, o al revés. Su padre debió internarlo con el dolor que tú sabes o debes imaginarte. Nadie puede proveer las reacciones de una persona en sus condiciones. Todos nosotros sentimos pena por él. Maruja ya le dijo algo a Mimina, quizás con menos crudeza. Si hace falta darle dinero no te preocupes si puedes dárselo, pues él tiene aquí, según nos dijo Tove, posibilidades de pagarlo, si no puede respondo yo. Añado, en los últimos tiempos le ponían calmantes en las bebidas sin que él lo notase. Hay que ser amables con él.
En cuanto a lo de Sargadelos, continúa siendo un misterio y es posible que tengas razón en tu sospecha, sin embargo tengo fe en que se resolverá.
Me alegro que te pareciese bien el catálogo. A mí no me satisfizo del todo pues alteraron cuerpos de la tipografía e incluso alteraron el orden de las reproducciones. Pero no importa. En general, luego de haber marchado los oradores contratados, como siempre, no queda nada. Todo volvió al ritmo habitual. La gente envejece plácidamente, sin discusiones. Si a algunos les gustó más la oratoria arrebatada de uno, a otros les pareció más política la tranquilidad del otro, y, en cuanto a la gente de aquí, Argentina, les pareció intelectualmente inferiores a lo que se esperaba. Realmente para ellos fueron García Sabell y Rof Carballo los que mejor dejaron quedar a Galicia. De todas maneras habiendo sido yo el que se le ocurrió, hace muchos años, proponer la venida de gente de ahí, el primero fue Otero Pedrayo, estoy hondamente arrepentido de esa ocurrencia. Es inútil, no sirven para nada las conferencias. En todo caso había que probar cursillos en ambientes universitario, académico o lo que fuese, argentinos, prescindiendo de la colectividad, que puede asistir, si quiere, como lo hacen las secciones culturales de todos los países del mundo. Italia o Francia no envían a nadie para que les hable a los italianos o franceses, por ejemplo, sino para que el valor intelectual de quienes vienen a desenvolver su labor aquí recaiga en beneficio de su colectividad. Pero, en este caso hay que escoger muy bien a las gentes que deben venir. A[lonso] Montero, muy valiente, quedó, lo pienso yo, otros no piensan lo mismo, mejor que Á[lvarez] Blázquez. Se pueden hacer apuestas, tan irrisorio resulta todo, pues se trata, para las gentes, de quien habla mejor. Pero es ingenuo venir a descubrir a Sartre aquí y referirse a temas superagotados en discusiones de hace muchos años. Para esto habría que documentarse sobre Buenos Aires. Varela participa de mi opinión. Te ruego reserva sobre las dos. De todas maneras ambos son superiores a la colectividad, cada día más gagá. Llegará un día en que el público que escuche a los oradores que vengan de Galicia sean todos esqueletos. Ahora los asistentes están artríticos y arrastran como pueden y con mucha saudade, sus piernas por los pasillos de las entidades.
Un gran abrazo para Mimina y para ti de Maruja y mío. Saludos a todos los veraneantes y amigos. (No me dices nada si tiraron la pared del departamento de La Coruña, quisiera, si es posible, que lo hiciesen antes de nuestra ida. Ya sé que no tenéis tiempo para ocuparos de esto pero que José Luis se lo encargue al portero y que éste busque a alguien que lo haga). Otro abrazo:

Seoane

1969-09-01
Carta de Seoane a Pereira Caamaño. 1969
Bos Aires
Montevideo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Pereira Caamaño. 1969 en 01/09/1969


Buenos Aires, 1º de setembro de 1969

Sr. D. Fernando Pereira
Montevideo

Querido amigo:

Recibín hoxe a súa, conxuntamente con unha de Manuel María, moi gozoso co seu libro e poñendo o defeuto do papel que nós xa conocíamos. Xa lle contestei. Tamén sabía da multa que lle puxeron en Madrid, en xaneiro. Eu estaba entón no Castro, mais díxose alí que de Buenos Aires (Valentín) tiña enviado os cartos. Polo dito por Manuel María, non parece certo. Penso que, de calquer xeito, ten de consultarse isto e facer unha tarefa conxunta coas entidades de Buenos Aires, Caracas e México, pra lle mandar os cartos si é necesario. A min, na súa carta, non me fala do embargo do departamento, senón da fianza que tan posta pra exercer a profesión de procurador. Mais é o mesmo. Eu creo, dígoo confidencialmente, que teñen de informarse ben, cecais por Carnaval si está aínda en Galicia. A xente moza dalá ten boca de frade pra pedir, e pra calquer cousa que deben facer que coste cartos pensan en América. Teñen que acostumbrarse a matinar en sacarlle cartos ás xentes de Galicia, a orgaizarse pra elo. Alí viven máis millonarios e ricos galegos que en América, mais soio pensan nos diste continente. Setenta e cinco mil pesetas pra xentes que se orgaízan non son moitas pesestas. Son 150 persoas en toda Galicia, Madrid, etc., a 500 pesetas. Eisiste alí un movimento verdadeiro, que eu penso que si, ou non esiste nada, i, niste caso, temos de matinalo todo novamente.
Alonso Montero marchou moi impresionado de vostedes e moi contento de ter ido a Montevideo. Eu estoulles moi agradecido. Recibín as fotos. Tamén escribiume Patiño moi ledo co catálogo pedindo que envíen exemprares prós artistas.

Reciban todos vostedes, os do Patronato, e as súas donas e vostede o saúdo da miña muller e meu, e vostede unha aperta de:

[Seoane]

O enderezo de Raimundo Patiño é:
Paseo de Extremadura 32, 4º D.
Madrid, 11

1969-09-09
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1969
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1969 en 09/09/1969

9.9.69

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Vino Mimina y me trajo tus cartas del 22 y 31 agosto. También me leyó la que le escribe Maruja. La cosa es así (me refiero a lo de Jorge Arranz). Fui yo el que lo puse en contacto con Maiztegui al objeto de que este lo conectase a su vez con Frontini que pasaría según mis cálculos esos días por Madrid. Luego el mismo Frontini, que ya lo tenéis ahí desde hace varios días, me habló por teléfono para despedirse y para decirme que le había entregado tres cartas de recomendación para personas de Cuba que le ayudasen en su propósito. Ayer he hablado con Maiztegui y me dijo que casi todos los días va por allí y que está con los trámites en la embajada. Maiztegui ya está enterado de que a este chico le ayudaremos con dinero prudentemente. Llevarlo para el Castro en mis circunstancias me es totalmente imposible. Maiztegui sabe que si en un tiempo prudencial no le dan el permiso de entrada en Cuba debería dirigirse a Vigo para embarcar para Argentina. Y también que vea él el dinero que necesitará para cubrir estas necesidades. Pedí perdón a Maiztegui por haberlo metido en este fregado y se lo pedí también en tu nombre y en el de Tobe. No estaría de más que le pusies[es] unas líneas (su dirección es Fernández de los Ríos, 77).- Te mando copia de la carta última de Jorge. Puedes comunicarle todos estos extremos a Tove, cuyas dos cartas también acabo de recibir aquí, y que le contestaré brevemente.
Tomo nota de las demás cosas contenidas en tus cartas y figúrate cuánto nos alegró saber que en unos meses os tendremos con nosotros. De vuestros asuntos de vuestra casa se encargará José Luis de acuerdo con la carta de Maruja. Es verdaderamente el que sabe hacer estas cosas. Descuida en ese orden.
Sargadelos sigue en la misma situación, mientras vamos montando una pequeña producción. Yo también supongo que eso tendrá que terminar solucionándose pues no me explico cómo podrían hacer para impedirlo o qué motivos legales podrían esgrimir a no ser que que empleen métodos subliminales o agentes inconscientes (tipo filosofía-mecánica de Tomás) que traten de aniquilarnos a nosotros.
Yo tengo muchos problemas y uno que desborda todo es el que vino dado por el abandono que ha hecho mi hijo Xosé de la colaboración que estaba prestándome aquí; abandono hecho en función de sus amores y de la empanada que le hicieron en su mente las transigencias de su madre y otras condicionantes ajenas pero parecidas. Consecuencia es que yo haya abandonado prácticamente la casa de la madre. Es difícil saber lo que va a pasar. La cosa viene de un par de meses atrás. De momento es solo el perfil de una borrasca que solo tiene la posibilidad de deshacerse ahora haciendo lo que yo mande, con razón ou sin ela. Bueno es solo una disquisición para justificar que no te escriba mucho y sin adornos.
Villamarín anda por aquí. Me anda buscando. De Magdalena tengo noticias que aquello no va bien. Sé que también anda Mondelo por aquí. Es un telón de fondo con un herido que se desangra haciendo el ridículo mostrando toda la ruindad que pueda haber en cualquier cabeza.

Nada más por hoy. Un abrazo muy fuerte con todo el cariño de vuestro

[Díaz Pardo]

1969-09-22
Carta de Blanco Amor a Seoane. 1969
Ourense
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Blanco Amor a Seoane. 1969 en 22/09/1969


Orense, 22 de Septiembre de 1969

Querido Seoane:

Hace días te mandé una carta sobre mi asunto del Centro Gallego. De aquí, escribieron muchos, algunos sin saberlo yo: Valentín (dos veces); Ben Cho Shey, Isaac Díaz Pardo, Virxinia Castelao, gente de Vigo. Ya el asunto está tomando, simbólicamente al menos, un cariz político; la gente no encuentra bien que quede de delegado el que “nombró”, ya antes de ser aprobado por la Junta, el jactancioso emisario, el “sendo”, como le dicen aquí. Quien más caciquea en A (sic) , “no sin novios” (sic) es Sebastián Risco, ese producto de la casualidad y la componenda, que llegó a donde llegó sin ninguna condición noble para ello. No sé que resultará de tanta presión... aunque me lo imagino. Yo sugerí el asunto porque me hace realmente falta. Pero, en fin, no me moriré de hambre, creo.
Te pongo estas letras, en realidad, para que no vaya sola esa foto de tu espléndido mural cerámico. No sé si lo has visto también de noche, con gran escachón de luna. ¡Increíble! Las figuras de bulto, puestas ahí adrede, monumentalizan aún más la proporción. La foto no es mala, espero.

¿Cuándo vienes? Cariños a Maruja y un abrazo para ti de tu viejo amigo

Eduardo

Hoy, que vino enmarcado, me parece que no te di las gracias por el grabado que me mandaste por Frontini, al que no tuvo la alegría de ver a su paso por Orense.

1969-09-26
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1969
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1969 en 26/09/1969

Buenos Aires, 26 de septiembre de 1969

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

contesto tus dos cartas que recibí casi seguidas, acompañada una de ellas por la fotocopia de la carta del hijo de Arranz y un artículo de Moure Mariño en la otra. Del hijo de Arranz no sé qué decirte; por las cartas, fantasías, contradicciones, y por el tono general con que están escritas puede uno muy bien darse cuenta de su situación. Es una tremenda desgracia que no creo tenga solución fácil. A mí al menos no se me ocurre ninguna. Como te puedes imaginar es pura fantasía lo de la condena y persecución en Buenos Aires. Marchó para esa sin que nadie supiese que se iba, cuando se dio cuenta que los amigos de su padre iban a ponerlo en manos de médicos y le estaban dando (sin que al parecer lo percibiese) calmantes en los líquidos, y su manía persecutoria lo sigue ahora a Madrid con el asalto en la Cibeles. No sé qué decirte de todo esto. Tampoco sé qué puede hacerse. La familia de aquí se desentendió de él. Solo Tove y nosotros –algunos amigos de su padre– estamos preocupados. Quizás habría que buscar gente que en Madrid consiguiese por medio de la Embajada lo hiciesen llegar a Cuba junto a su tía y su primo, que puede tratarle. No sé. En carta a Varela le dice que había llegado a Madrid sin dirección alguna, que por casualidad había encontrado solo la de él en el bolsillo, pero al mismo tiempo te escribe a ti. Frontini no pudo hacer otra cosa, me dijo, que darle algunas cartas de presentación para cuando llegase a La Habana. De modo que el problema está ahora como hace un mes, o algo más, cuando dejó esta ciudad. Quizás también habría que conseguir que lo repatriasen por el Consulado argentino. Con Frontini solo hablé por teléfono. Nos veremos estos días. El artículo de Moure M. Es bueno. Lástima que se arrepienta tarde. Nada puede hacer que Galicia recobre su tiempo y nada que nos haga cambiar en nuestros defectos. Estos días entrego mi monografía Castelao artista a Ediciones Alborada, dicen que quieren editarlo, espero que sea así. Lo hice hace dieciocho años, en 1951. Le añadí un epílogo con alguna intención alusiva a posiciones actuales y apenas toqué a su texto. Continúo pensando lo mismo en general sobre la obra de Castelao y sobre Castelao. Pero aún no estoy muy seguro de que se publique. Para que lo hiciesen, creo yo, tendrían que haber vivido siempre ahí, no digo más, y no haberme visto jamás la cara, entonces estoy seguro que se publicaría.
De todas maneras lo entrego uno de estos días. Es algo que hice en momentos de mayor fe. Ahora creo en muy poco y a medida que sean más individuales y lánguidas las canciones de protesta irán diluyéndose más mis convicciones. A medida que crecen las del vate de Caracas y se confunden con las de Valentín Fernández. Todo esto resulta extraño para ti. Algún día te explicaré mejor.
Yo continúo con las exposiciones. Van bastante bien y en estos días sale Otros retratos furtivos. Te enviaré un ejemplar tan pronto como salga.
Saludos a todos. Abrazos muy fraternales para Mimina y para ti de Maruja y míos.

Seoane

1969-10-05
Carta de Rafael e Emma Lifschitz a Luís e Maruxa Seoane. 1969
París
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Rafael e Emma Lifschitz a Luís e Maruxa Seoane. 1969 en 05/10/1969

.

París, Octubre 5-1969

Queridos Maruja y Luis:

Nos encontramos en Londres y ahora en París con N. Edelman y siempre y a cada rato nos acordamos de Maruja y Luis ya estamos pensando cuando iremos por Galicia para disfrutar juntos cada pedacito.

Un gran cariño y abrazos de

Rafael y Emma

1969-10-05
Carta de Falcini a Seoane. 1969
Moscú
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Falcini a Seoane. 1969 en 05/10/1969

: está en ruso.

Sres. Maruja y Luis Seoane
Montevideo 1985, nº 13
Buenos Aires
Argentina

Moscú, 5 de Octubre de 1969

Queridos amigos:

Con esta imagen del teatro Bolshoi reciban los afectuosos saludos de Falcini. Mañana inaugura Castagnino y dos días después salgo para Leningrado.

Falcini

1969-10-14
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1969
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1969 en 14/10/1969

Buenos Aires, 14 de octubre de 1969

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

No conozco al tío de Arranz, tengo noticias de que no se portó demasiado bien con Jorge, pero es posible que estas noticias no sean correctas. Ayer, efectivamente, llamó por teléfono cuando no estaba yo en casa. Es posible que lo haga hoy. No me molesta que este señor me hable. Creo que hay que buscar una solución a este asunto y quizás pueda ocurrírsele algo. Nos alegró mucho la noticia de Rosendo, creemos que pasó la parte más difícil del ingreso en arquitectura según es fama. A Camilo parece que también le va bien en La Plata y está contento con su nuevo domicilio y de sus compañeros. Nosotros estamos edificando aquí, en la terraza, haciendo una galería con techo correspondiente, etc. casi un departamento, 36 metros cuadrados cubiertos y divididos en dos ambientes, uno que agranda el living y otro el estudio. Llevamos más de un mes en obras pero creo que va a quedar muy bien. Estos días tuvimos como obreros dos alemanes, un portugués, dos italianos, dos paraguayos, un polaco y un argentino, ningún español, y todas estas nacionalidades representan a todos los gremios, herreros, carpinteros, albañiles, pintores, etc. Estamos cansados de obra y sin poder hacer nada. De la revista Chan recibí dos o tres números desde que salí de ahí. Pagué la suscripción por un año y por avión y o no la mandan o pasa algo con el correo. Más bien pienso que no la mandan, pues el correo ahora funciona regularmente. Ya veré, pues, ahí los números. No vi ninguno de los dos números dedicados a Sargadelos. También me escribiste de otro artículo en otro número. Y en cuanto a Ferreiro, ya que dices que llegó a conocimiento de los jóvenes mi inquina, te mando copia del origen de ella por si te queda alguna duda sobre su moral y oportunismo. Yo no aspiro a nada políticamente, pero trato de ser justo en estas cuestiones y prefiero un enemigo provincial de sindicatos en la provincia de La Coruña, que me ofrecieron el 36 y ahora sería un mandamás encanallado. No acepté, –como no aceptaron otros– porque no podría levantar más la cabeza de vergüenza y porque no podía además hacerlo cuando mis compañeros iban a la cárcel o morían. Yo mismo estaba escondido. No olvides que en ese momento fui un abogado muy joven y a quien le auguraban un porvenir en su profesión. Por eso mismo no perdono y si perdono lo hago con condiciones. Los jóvenes pueden seguir a un hombre cualquiera, caudillo o poeta, aunque éste sea loco o un idiota. Esta es la ventaja nuestra que si nos creemos jóvenes, o lo somos en algunas cuestiones, no lo somos en tiempo. Hemos vivido más y es más difícil engañarnos. A mí no puede engañarme Ferreiro que muerde la mano del amigo que le ayudó y llama cobarde a quien no lo era cuando él probó serlo. Ellos pueden decir de mí, o de otros como yo, que vivimos con los muertos. Sí, es verdad, aparte algún familiar, por entonces cayeron algunos de mis amigos más queridos y siempre están conmigo. Eran idealistas que supieron morir, otros fueron a la cárcel por años y otros sufrieron humillaciones. Yo tuve suerte y perdí todo lo que quería. Los que traicionaron pueden cambiar, ya lo sé, pero que sientan vergüenza y no juzguen a los que se mantuvieron íntegros. Nadie puede juzgar conductas, y, menos que nadie, los poetas de Lira bélica uno de los cuales es Celso. Ya sé que la gente cambia, ¿Por qué el falso Gulliver que parece haber cambiado, no espera que cambien los “enanos” de la emigración? Me tiene sin cuidado lo que piensen los jóvenes con respecto a esto. Me siento joven, traté de serlo siempre y por esto mismo nunca halagué a las gentes por su edad. Pero si son de verdad jóvenes que no hagan cantos sentimentales de viejas, ni tomen por auténticas a gentes que jamás probaron serlo. Son jóvenes y mantienen relaciones con tipos gansters como V[alentín] Fernández, camaleón político. Prefieren esa relación a la nuestra, seguramente porque en muchos casos fuimos enemigos de sus padres, de nuestra misma generación y pesa en ellos la versión de éstos sobre lo ocurrido. Les molesta, en el fondo, nuestra línea de conducta y a mí me importa poco el color del ideal que defiende cada uno, sino la conducta del que lo defiende. Quien pregunte por mí que se remita a las publicaciones de la época y a todo lo que hice, muy poco desde entonces; a Nós por ejemplo en una entrevista de Álvaro de las Casas hecha a estudiantes cuando yo era uno de estos . No creo haber cambiado demasiado. Y en cuanto a los jóvenes allá ellos, no tengo por qué creer que tienen razón solamente porque son jóvenes. Ahí te va el poema. Fue publicado en Lira bélica (antología de poetas de guerra) de José Sanz y Díaz (págs. 164 y 165), Editorial Santaren, Fuentes Dorada 27, Valladolid, 1939.


Prisioneros

Van llegando los vencidos, Los vencidos van llegando, doblados, sucios los cuerpos
llenos de lacras y harapos.
Por la carretera blanca,
van llegando, van llegando.
Grutas de miedo sus ojos,
temblor de duda sus pasos.
Los odios de sus mentiras
ya se han amortiguado.
– ¡Camaradas, tengo hambre!.
– ¡Camarada, estoy cansado!.
– Ven y descanse el amigo.

¡Toma y hártate, hermano.
¡Les damos pan y sonrisas,
les damos luz y pan blanco!
(Ay, el blanco pan de Dios,
ay, el blanco pan ganado
con la sangre de la lucha
con el sudor del trabajo).

Por la carretera blanca,
Los vencidos van llegando,
Poco a poco, poco a poco,
lentos, hundidos, doblados.
En la sombra de sus rostros,
huellas de hambre y cansancio
de horas febriles, muertas
y cabellos despeinados.
Ya no hieren los rencores
En los pechos apagados.
En las ruinas sagradas
les esperan los soldados:
Sonrisas de caballeros,
abiertos en cruz los brazos:
– Venid, los hijos perdidos,
venid aquí, descarriados.
¡La sangre de nuestros héroes
os tiene recuperados !.
La Patria –al fin es la Madre–
os extiende ya sus brazos.
– ¡Viva España, camaradas!
¡Camaradas, viva Franco!


Van llegando los vencidos,
los vencidos van llegando!.


Celso Emilio Ferreiro Minguez.


Puedes enseñársela esta carta a cualquiera, joven o viejo, quien quieras. Por mi parte no tengo de qué avergonzarme. Continúo siendo el mismo. No cambié fundamentalmente desde 1929.
Se publica lo de Castelao. Ya está en la imprenta y hoy te mando Otros relatos furtivos. Lo de Castelao sólo puede publicarse aquí. Ya lo leerás. Un gran abrazo de Maruja y mío para Mimina, para ti, Rosendo, Xosé y saludos para José Luis, Ángel, Marentes, etc. Y en especial para Mariluz. Otro muy fuerte de:

Seoane

1969-10-16
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1969
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1969 en 16/10/1969

16.10.69

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Dos líneas solamente acompañando esa nota de prensa sobre ese instituto para purificar la raza aria.
Ayer estuvieron por aquí y cenaron con nosotros los Tacholas y los Ricardo Flores. Tacholas entusiasmado con todo es bien merecedor de este viaje. Para tu gobierno te informo que cuando vio las cosas que tenemos de Castelao y la intención de hacer el museo dijo que si lo hubiese sabido traería alguna careta de las de Castelao que ya te había dado a ti, hace tiempo, con una intención semejante. Al menos esto fue lo que yo le entendí y, por supuesto, yo no abrí la boca.
El Catón puede quedar impreso este mes. Estoy en el Castro por eso. Y en Sargadelos queda José Luis, y el hijo de Varela y Xosé.

Abrazos muy fuertes para ti y para Maruja de vuestro

[Díaz Pardo]

1969-10-20
Carta de Rafael e Emma Lifschitz a Luís e Maruxa Seoane. 1969
Basilea
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Rafael e Emma Lifschitz a Luís e Maruxa Seoane. 1969 en 20/10/1969


Basilea, Octubre 20/1969

Sres. Maruja y Luis Seoane
Montevideo 1985
Buenos Aires
Argentina

Queridos Maruja y Luis:

En esta ciudad que muy divertida no es, pero que tiene un museo que la redime, al borde del agua y no pensando en nada qué les parece?

Muchos, muchos cariños de

Rafael y Emma

(esta tarjeta es del Museo de Berna)

1969-10-25
Carta de Esther e Lipa Burd a Luís e Maruxa Seoane. 1969
París
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Esther e Lipa Burd a Luís e Maruxa Seoane. 1969 en 25/10/1969


París, 25/10/1969

Sres.
MARUJA Y LUIS SEOANE
MONTEVIDEO 1985 PISO 13
BUENOS AIRES
ARGENTINA

Queridos Maruja y Luis:

Para corresponder con las hermosas cartas de Uds., no tendríamos que cansarnos tanto en estas avenidas tan, tan hermosas que ¡dan ganas de reconciliarlos¡. Un fortísimo abrazo de quienes los recuerdan.

Esther y Lipa

1969-11-01
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1969
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1969 en 01/11/1969

Castro, 1.11.69

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Hace unos días recibí la tuya del 14.10, que se habrá cruzado con otras notas que te he enviado. Una de ellas las copias de las últimas cartas cruzadas con el Ministerio de Industria, cuyo trámite no avanzó más desde entonces. Es de suponer que el nuevo titular no mejore la intención del anterior. Acaso dentro de unos días a la vuelta de un viaje a Barcelona intenté ver [en] Madrid al subsecretario de turno. Veremos. Para Barcelona salgo pasado mañana a montar lo de Hogarotel.
Al pasar por Madrid, pasado mañana, estaré con Chávarri quien me llamó, me pidió perdón por su silencio y me recomendó atendiese una invitación que me hizo Relaciones Culturales para participar en un congreso/exposición sobre tapiz, tejidos, diseño industrial, etc. Le prometí que llevaría yo mismo dos tapices tuyos y dos míos. En cuanto a presentar alguna ponencia por mi parte lo veo muy difícil pues ni sé ni tengo tiempo para preparar algo. El congreso se celebra el 3, 4 y 5 de diciembre próximo. Calculo que además tú no estarás para esa fecha. Ya te diré qué es lo que hablo con Chávarri y cuál es su pensamiento sobre los proyectos que tenía.
Visitas argentinas: entre otras, algunas que creo ya te dije con Lorenzutti, tuvimos dos días aquí a Falcini, lo llevamos a Sargadelos y lo dejamos en Santiago. Mucha edad para viajar solo tanto. Anda el hombre bastante a rastro. Ayer por la mañana estuvo Sobreira, que siguió viaje a Sargadelos donde por la tarde lo atendieron.
Jorge Arranz; lo veré pasado mañana. Hoy me dijo que el embajador de Cuba le había dicho que tenía concedida la entrada en la isla. Quedé en estudiar con él lo de su pasaje. Se le fue ayudando a medida lo necesitó.
Las cosas por Sargadelos avanzan. Poco le va a faltar para que la obra quede terminada este año. Y a lo mejor queda terminada. Y salvando todos los complejos problemas que hay que remontar para poner una de estas cosas en marcha (y que me tienen en el límite de mis fuerzas) todo se desarrolla normalmente. Hice seis cacharros para el Castro y aproveché para hacer otros seis para Sargadelos. Estos son jarras/esfinges que además de contener líquidos contienen soluciones a enigmas de grupos genéricos de personas. Algunas de estas soluciones las redactó Dieste y otras yo. Se trata de un pequeño juego y esto a Rafael le divierte.
Leí con la atención que se merecen tus cosas tu aserto sobre el vate de Caracas. Yo no decía que llegara a conocimiento de los jóvenes tu inquina, como me atribuyes, pero esto no tiene demasiada importancia. Mis notas sobre esto en mi anterior ni siquiera trataban de polemizar nada contigo sobre ello. Creo que estaba claro que lo que decía era que entendía que no era conveniente el manifestarse así sea cual sea tu intención al llevar tu pensamiento más allá de un ámbito de amigos. Yo no estoy, sencillamente, de acuerdo contigo sobre este tema y ni siquiera el poema de Lira bélica me ponen de acuerdo. Si el mismo criterio selectivo tuviésemos que aplicárselo a la mayor parte de nuestros amigos que por alguna razón han tenido que quedar aquí en esos momentos tendríamos que eliminarlos de nuestro santoral. Vivir aquí aún en estos momentos lleva inevitablemente aparejadas claudicaciones, al menos aparentes, de las que no se libra ningún hijo de vecino. No digamos en los momentos esos de la Lira bélica en que el negarse a hacer lo que en ese sentido te pedían era ofrecer motivos para que hiciesen contigo lo peor que puedas imaginar. Yo mismo con harto dolor me he visto obligado a pintar emblemas, símbolos y retratos de los autores y de los fundadores de esas liras y a firmarlos incluso y si alguien me viniese a pedir cuentas ahora por eso me parecería que las cuentas me eran pedidas por cualquiera menos por un juez. Por otra parte creo que lo que nos debe de interesar es la conducta última de los hombres, la conducta a la que arriban como consecuencia de su experiencia humana. No me parecería encontrar el menor practicismo, siquiera moral, en pedirle cuentas de su pasado a quien hoy llega bien a donde yo estoy. Por el contrario pasados muy limpios de amigos comunes dejan de interesarnos cuando vemos que por conveniencia o por lo que sea hoy se encuentran en otro camino. Y no puede haber otra mecánica de conducta, Luis, porque lo otro sería llegar a una confusión fantástica, de la que solo se benefician los que siempre se benefician de las confusiones. Porque te aprecio digo que debemos olvidar ese asunto y que cada uno haga lo que quiera. Pero, en fin, para empezar por ser fiel a mi principio, haz lo que te parezca pero no me pidas que deje de hacer yo lo que me parezca a mí.
Para terminar dejo nuestra admiración y nuestro agradecimiento por tus estupendos y nuevos retratos furtivos la mayoría de los cuales ya conocíamos y que por más conocer más gozamos de su delicia pesimista frente al material humano.
Me supongo que estaréis casi preparando las maletas. No dejéis de anunciar vuestra salida y de hacernos conocer vuestro itinerario. Sabéis como celebramos vuestros éxitos.
Te escribiré desde donde pueda. Estoy aplastado de trabajo.

Abrazos muy fuertes para ti y para Maruja de todos nosotros.

Isaac

La operación Sargadelos parece que atrae a la gente como la miel a las moscas. Me piden que exponga la idea de Sargadelos en relación con la cerámica gallega en un colegio de Santiago, colegio mayor, exclusivamente para estudiantes en un par de lecciones y coloquio. Me piden que lo acepte pues es una cosa exclusivamente para información de estudiantes. Lo malo es que tal colegio es la Estila. Me parece obvio decirte por qué no puede defenderme de frente. Ya veremos como hago. No sé. Es difícil. No sé.

1969-11-24
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1969
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1969 en 24/11/1969

Buenos Aires, 24 de noviembre de 1969

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Recibí tus dos cartas últimas, hoy, con mucha pereza, las contesto. Está haciendo un calor insoportable, el verano se adelanta en unas cuantas fechas. El otro día, estuvo aquí Camilo con un grupo de hijos de gallegos, en casa, una pequeña reunión casi de despedida. Saldremos de aquí entre el 5 y el 10 del mes que vienes. Vamos a Londres y de esta ciudad a Barcelona, luego Madrid, probablemente Gijón y después La Coruña. Aparte Londres el itinerario es el de siempre.
Mi libro sobre Castelao haciéndose de prisa y corriendo, debe salir después del 25, sospecho que con bastantes erratas dada la prisa. Siento mucho que hubieses dedicado tanto espacio al vate de Caracas y siento también que tengas tanta confusión o escepticismo sobre la conducta de las gentes. No es igual trabajar de obrero pintor y pintar símbolos, cualesquiera que ellos fuesen, que, terminada la guerra, acabando de ser soldado, es decir, no corriendo peligro, dedicar un poema canalla a los vencidos. Hay más, todo es cuestión de buscarlos. Toda esta reacción mía nació de una frase tuya en la carta del 10, tú te olvidaste de lo escribiste: “Tus iras contra el vate de Caracas, nada disimuladas, creo que nada convenientes, son de conocimiento público”. En cuanto a si es o no conveniente se trata de un problema moral, depende del estómago de cada uno aceptar o no determinadas conductas y de la limpieza de las ideas que defendamos. Sobre el conocimiento público de mi opinión me tiene tan sin cuidado que te rogaba que no lo desmintieses y que lo afianzases en todo caso con una de las pruebas que la justifican, las otras vienen después. Fatalmente vienen. Y se acabó, creo, este asunto en cuanto a continuar discutiéndolo tú y yo. Pero no dudes que siempre defenderé a quienes mantienen su ideal lealmente, aunque no piense como ellos y siempre despreciaré a quienes habiendo cambiado de ideales no respeten como deben a los que mantuvieron los suyos en los peores instantes.
De aquí no tengo nada que decirte. Todo lo hablaremos. A Camilo le dejaremos cuando marchemos, dinero para algunos meses. Supongo un éxito la exposición de Hogarhotel y no puedo imaginarme que juegos de Rafael puedan transformarse en porcelana, pero estoy seguro que hechos por ti serán muy interesantes. De Chávarri no supe más desde que lo vimos en Madrid, como no supe de nadie de esa ciudad aparte Marcial y Patiño. Tuve una tarjeta de Lorenzutti y una carta de Falcini que quedaron muy agradecidos de vosotros y yo me alegro mucho de que hubiesen conocido por tí algo de Galicia. En estos momentos hay dos grandes exposiciones aquí, una colección de un museo norteamericano desde Cezanne y Gauguin hasta hoy, y otra “Confort Humano”, ésta en la rural, una gran exposición dedicada a la arquitectura y al diseño industrial del mundo, participando grandes arquitectos y diseñistas. También hubo un interesantes congreso internacional de arquitectos con más de 3.000 participantes y simultáneamente uno de arquitectos jóvenes y estudiantes de arquitectura en el que quedaron políticamente muy bien los catalanes, uno de ellos un Goytisolo. Hubo muchos incidentes y los resultados de ambos congresos muy buenos.

Y nada más por hoy. Saludos a todos los amigos comunes. Abrazos para Xosé, Rosendo, Mimina y para tí de Maruja y míos:

Seoane

1969-12-00
Carta de Cousté a Seoane. 1969
Nova York
Barcelona
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Cousté a Seoane. 1969 en 00/12/1969


XII-1969

Apreciados Seoane y Maruja:

Por la carta que le enviaron a Julia nos enteramos, con verdadera pena, de que estuvieron aquí para las navidades y no consiguieron localizarnos. Los quince días de viaje marítimo y el mes de hotel, seguidos de la larga siesta que comienza aquí para Nochebuena y no finaliza hasta después de Reyes, nos hicieron tomar las cosas con calma provinciana: hasta mediados de enero no comenzamos a ver gente de las direcciones que traíamos, y aún ahora no los hemos visto a todos. Habíamos dejado nuestra dirección provisional en el Consulado argentino, pero nos enteramos luego de que eso no es ninguna garantía, ya que en el mejor estilo criollo se olvidan hasta de tomar recado de la gente que pregunta por uno. Ahora que tenemos alquilado apartamento, resulta más fácil ubicarnos: esperamos, de todo corazón, que en la próxima vuelta que se den por aquí –afortunadamente, ustedes viajan a menudo– podamos concretar el encuentro que quedó frustrados esta primera vez.

Un gran abrazo, y hasta la próxima.

Alberto y Mónica

Alberto y Mónica Cousté
Avenida José Antonio 633 -5º, 55
Teléfono 221-41-56 (interno 55)
Barcelona, 10

1969-12-08
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1969)
Ourense
Santiago de Compostela
Orixinal
1969-12-23
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1969)
Lugo
Ourense
Orixinal
1969-12-30
Carta de Alvajar a Luís e Maruxa Seoane. 1969
Xenebra
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Alvajar a Luís e Maruxa Seoane. 1969 en 30/12/1969


Ginebra, 30 de diciembre de 1969

Queridos Luis y Maruja:

Después de cuatro años de infierno que he pasado con mis vértigos y mis enfermedades “despistantes” para los médicos, las cosas van mejor y ya puedo escribir, cosa que hasta hace poco me era casi imposible. Parece haberse tratado de una cosa psicosomática que necesitó la ayuda de un psicólogo para uno de los llamados hoy “tratamientos de apoyo”. Todo parece ir mejor.
Hace mucho que no sé nada de vosotros ni de Mireya y Antonio. Les he mandado una tarjeta de año nuevo a La Rioja, porque supongo que siguen allí.
En el mes de octubre pasado fui por vez primera a España después de más de treinta años. No estuve más que nueve días en Madrid, conociendo a mis sobrinos y viendo a mis hermanas. Es bastante probable que para dentro de unos meses me traiga para acá a una de mis sobrinas, a que continúe sus estudios aquí. No os hago comentarios acerca de España porque sería un prodigio de inconsciencia querer dar impresiones tras sólo nueve días d presencia allí. De los españoles y su ambiente sigo pensando lo mismo, y, claro está, de la situación política. Pero la verdad es que no sentí ni la menor emoción al encontrarme en eso que llaman “mi patria”, posiblemente porque soy poco madrileña y muy gallega.
Sigo en Ginebra, trabajando como siempre, sólo que en las Naciones Unidas desde hace ya cinco años.
Me gustaría saber si tenéis el propósito de volver por acá. Si tenéis unos minutos, ponedme unas letras diciéndome qué hacéis, y dónde están Antonio y Mireya.
De Arturo también hace más de un año que no sé nada, pero supongo que está bien, ya que es inmortal e invejecible.
No quería dejar pasar estos días sin deciros que os recuerdo mucho y con mucho cariño y que os deseo un inmejorable 1970.

Un fuerte abrazo de

Amparo

1970-01-14
Carta de Negri a Luís e Maruxa Seoane. 1970
París
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Negri a Luís e Maruxa Seoane. 1970 en 14/01/1970


París, 14 de enero de 1970

Queridos Maruja y Luis:

Fue una pena que no quedaran en Barcelona para fin de Año porque estuve a unos 200 kilómetros de allí, en Todolella, provincia de Castellón, en el castillo de Miravet a quienes creo ustedes conocen. Nos hubiésemos visto muy brevemente, pero hubiese sido lindo. Ahora habrá que esperar el viaje a Galicia aunque tengo otro proyecto que me gustaría se convirtiera en realidad. Está a disposición de ustedes mi departamento de París. Es chico, pero hay dos soluciones: 1º que duerma yo en casa de una amiga que vive aquí cerca; 2º que nos arreglemos los tres, cosa muy factible porque la cocina es muy grande y no sería la primera vez que armo una cama en ella. Cualquiera de las dos soluciones es buena y espero pronta respuesta afirmativa a este ofrecimiento que me complacería más a mí que a ustedes y que por ese motivo deben aceptar.
No se todavía cuándo regresan ustedes a Bs. As. y por ello cómo se podría continuar mi ida a Galicia. Quizá para Pascua en que tendría unos días de vacaciones. Vienen ustedes a París antes y nos vamos juntos para allá, ¿qué les parece?
Todos estos planes están condicionados a los de ustedes porque no sé cuánto tiempo les llevará instalar la nueva casa, los compromisos de trabajo ya existentes, etc., etc. Por eso, espero una pronta respuesta.
Hasta la próxima, entonces.

Un beso muy grande.

Nélida

1970-01-21
Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1970
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1970 en 21/01/1970


La Coruña, 21 de Enero de 1970

Sres. Emma y Rafael Lifschitz
Buenos Aires

Queridos Emma y Rafael:

Hace un poco más de un mes que salimos de Buenos Aires y aún no hemos escrito a nadie. Hoy empezamos a hacerlo. Estamos instalados en La Coruña y, por mi parte, empezando a trabajar. El día 1º de abril expongo en Madrid y creo, si aceptan las condiciones, que comenzaré pronto a ilustrar el Martín Fierro para una empresa editorial también de Madrid. Es posible que las acepten. Desde que salimos de Buenos Aires no dejó de llover, en Londres, en Barcelona, en Madrid y ahora aquí. Contábamos con lluvia en Londres y La Coruña, pero no en Barcelona y Madrid; este año la lluvia desacredita la “costa del sol” de España. Para mí es un magnífico invierno, con lluvia y días de frío como debe ser un invierno, y en cuanto a ésta, nuestro clima de Galicia siempre ofrece al turista unos espléndidos inviernos sobre todo con abundantes lluvias y grandes temporales en su costa. Pero quiero primero referirme a Londres. Somos dos sobrevivientes de la peste de Londres. En los días que estuvimos allí, parece que murieron en la ciudad unas trescientas personas de gripe y nos hemos venido a España cuando la gente acudía al trabajo con una especie de bozales, o algo parecido, para evitar contagios. Los que llamo bozales deben tener un nombre sanitario que no recuerdo, pero visualmente parecen bozales. Los médicos del siglo XV o del XVI, los famosos de Montpellier, los convertían en una especie de picos de aves y le añadían grandes gafas y una especie de bonete, llevaban también un largo guardapolvo y guantes y unos zapatones muy cerrados de modo que el virus de lo que fuese no encontrase ningún resquicio por donde atacarlo. De esto debe saber mucho Carlos. A parte de esto y del gran resfrío de Maruja, lo pasamos muy bien. Volvimos a ver los museos que no veíamos desde el año 49, gozando extraordinariamente del Museo Británico y de lo que quedaba de arte moderno en la Tate Gallery, pues una parte muy importante de él estaba consagrada a una exposición del arte Isabelino, naturalmente inglés. Londres continúa gustándome mucho a pesar del racismo incipiente que se observa por la cantidad de indúes y negros que viven allí y que, sin embargo, deben ser relativamente más felices que en sus tierras que no les dan para vivir, pues, para las autoridades y leyes inglesas aún se trata de personas, sin discriminación de color de piel. El arte isabelino muestra un predominio del dibujo sobre el color y el cuidado conque el artista se detenía en los detalles de ornamentación de ropas y muebles. Trataba de señalar el rango del retratado, en general se trata de retratos, a través del diseño de las joyas, de los vestidos, de los cortinados, de los sillones y otros muebles y de los escudos heráldicos. Comenzaba la prosperidad inglesa. Pirateaban sobre todo en el Atlántico, en las costas de la colonias españolas de América y entre África y España. Nacía un gran imperio y sin quererlo se reflejaba en el arte de los pintores a solicitud de los príncipes y de los nobles que la reina extraía de entre corsarios y piratas. La pintura no importaba aún mucho, sino lo que ella podía representar y la competencia social reflejada en la riqueza de los retratados. En muchos casos, se trata de bastante buenos artesanos más que de artistas con el significado actual, el que se lo da, que para mí no tiene, pues el artista es siempre un hombre de oficio, un artesano, las artes son las del oficio, las artes de un pescador son las redes y los anzuelos y las trampas de mimbre o de lo que sea, y, la del carpintero, la mesa de trabajo y los útiles de que se vale. Así, al menos, se continúa entendiendo en los pueblos. Todo esto es para hablarlo, lo haremos el próximo otoño ahí. Hasta ahora solamente estas noticias nuestras y un gran abrazo para todos los amigos, Martínez Vallerga, Noemí, los Edelstein, el ingeniero Herman y Sra, y Carlos, Eduardo y vosotros, Emma y Rafael, un fuerte y fraternal abrazo de Maruja y mío:

[Seoane]

1970-02-01
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1970)
Ourense
Santiago de Compostela
Orixinal
1970-02-01
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1970
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1970 en 01/02/1970

Sargadelos, 1.2.70

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Sin ninguna tuya a que hacer referencia te confirmo mi carta del 19 ene. último.
Creo que te dije que en Sargadelos hemos estado incomunicados durante dos semanas por efectos del temporal y sin energía eléctrica. Sin teléfono seguimos. Anteayer sábados fuimos al Castro y asistimos a la sesión de cine del Museo, cuya información te mandará Xosé. Ayer por la mañana pude hablar al fin con María Xosé Queizán. Me dijo que te escribiera y te mandara información de todo. El Museo se quedó con dos óleos y luego vendió cinco grabados, dos de los cuales los compró el alcalde. Y parece que tenía en perspectiva la venta de otro. Los cuadros los recogeré yo en cualquier momento que vaya a Vigo, pero quiere quedarse en la sala con alguna cosa. Me enviará tu dinero a medida que lo vaya cobrando. Su marido sigue en Santoña, mientras Juan Carlos es recibido con toda clase de honores por la administración Nixon. – Bueno, no tengo más novedades. Agua, viento y frío es todo lo que resta además de no pasar nada. – Las sesiones de cine del Museo están adquiriendo un gran prestigio. Pero el silencio de quienes no debían de tenerlo para estas cosas sigue siendo monumental. Con respecto al Museo, por ahora no nos fue posible meternos a su ampliación, pero tenemos la intención de que si no todo lo que nos proponíamos ampliar por lo menos algo podrá hacerse antes del verano. – Salió el libro-discurso de Dieste. Te va un ejemplar por correo aparte. Luego saldrá el de Castelao. – –
Mañana creo que llegará Palmás a Coruña. Hablé con él por teléfono y lo iré a esperar y llevármelo para el Castro. Pero el jueves espero volver con él a Sargadelos.
Éstas son todas las cosas que por hoy puedo decirte.

Un abrazo muy fuerte para ti y para Maruja.

[Díaz Pardo]

1970-02-05
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1970)
Santiago de Compostela
Ourense
Orixinal
1970-02-19
Carta de Rafael e Emma Lifschitz a Luís e Maruxa Seoane. 1970
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Rafael e Emma Lifschitz a Luís e Maruxa Seoane. 1970 en 19/02/1970


Buenos Aires, Febrero 19-1970

Muy queridos Maruja y Luis:

Se darán cuenta por el encabezamiento que Rafael y yo nos estamos “castigando” en Buenos Aires. La verdad que así como Bua [Buenos Aires] es fantástica en verano cuando no hace calor, pues no hay gente que moleste, así se pone de insoportable cuando hace esta humedad y calor infernal. Les agradecemos mucho vuestra carta que amén de hacernos saber algo de Uds. nos pasa una información sobre todo lo que ocurre por allá. Les cuento nuestra vida: Yo me fui el 19 de Diciembre a Punta, Rafael y Poly, unos días después. Yo, luchando contra los uruguayos para que el arreglo de la casa termine. Me pusieron tan furiosa que pensé escribir un libro “de como empecé a odiar a los uruguayos”. Bueno, la 1ª semana de Febrero ya dormíamos en Siddhartha aunque todavía hay obreros terminando. La casa quedó muy agradable y alegre. Esperamos la podamos ver todos juntos, encender la chimenea y escuchar todo lo que Uds. nos tendrán que contar.
Como novedades malas: Noemi [Gerstein] los 1os días de Enero se rompió el brazo derecho cerca de la muñeca. Ya le sacaron el yeso y precisa hacer rehabilitación. La hermana Betty estuvo bastante mal, no se sabía que era, le hicieron una especie de trepanación en el cráneo. Ahora se cree que fue presión arterial excesiva que actuó sobre un nervio óptico. Se repone lentamente. Bueno, basta de cosas malas aparte del choque de trenes con gran cantidad de muertos, aluviones en Mendoza, desmoronamiento de un edificio de 15 pisos semiterminado en calle French a 3 cuadras de casa etc., etc.
Bueno, termino con las cosas malas. Aquí se casó [Rogelio] Polesello con frac, iglesia y todo. En Punta estuvimos con Lena y Pablo Edelstein, con Anita y Enrique Goldstein (Anita estuvo enferma, pleuritis o algo así, Enrique queda regular). Nosotros estamos muy bien, contentos de tener el jardincito y un living donde puedan entrar un poco + de gente que en el Vanguardia. Desfiló bastante gente por casa en pequeñas camadas, entre otros, Rotzait y su mujer, que estuvieron muy entusiasmados.
El tiempo se nos pasa con rapidez increíble entre no hacer nada allá y aparentar que hacemos algo acá. Julia les llevó cariños nuestros? Bueno, está demás decirles que los extrañamos mucho, que queremos tenerlos acá, pues no creo que esta vuelta nos podamos ir allá. Esperemos que Marujita esté repuesta de la gripe.

Abrazos, besos y cariños de los chicos y de Rafael y mío

Emma

1970-03-16
Carta de Shand a Seoane. 1970
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Shand a Seoane. 1970 en 16/03/1970


Buenos Aires, 16 de marzo de 1970

Queridos amigos:

Muchas gracias por su carta que recién leímos al fin de febrero al volver de San Miguel. Nos alegró enormemente que Maruja y Vd. sobrevivieran (a) la gripe inglesa. Y sabe Vd. por qué nos alegró? Porque el mundo podrido en que vivimos necesita seres humanos como Vds. dos para establecer un contrapeso. Y no permito ninguna polémica sobre el tema. Aída estaba bastante mal con erisipela, pero ahora está mejor. Yo estoy trabajando en un asunto muy interesante que comentaré con Vds. cuando vuelvan porque aún está un poco en pañales.
Así que el mes que viene empieza su exposición? Le deseamos mucha suerte y estamos convencidos de antemano de que será un éxito en todos sentidos. Todavía Buenos Aires no está recuperado después del verano, y las exposiciones no han empezado. Las actividades, en general, comienzan al fin del mes, como Vd. sabe.

Un gran abrazo a los dos, de los dos.

Willie

[Escrito por Susana Shand:] Queridos Luis y Maruja: Bernardo les retribuye su afectuoso saludo. Él está bastante preocupado por su hija Diana que llegó de Israel, a tratarse con un psiquiatra o analista porque estaba al borde de una grave depresión o neurastenia. Nosotros, como se imaginan, vivimos este problema muy de cerca y procuramos acompañar a Bernardo lo más posible. Los demás amigos están bien. Sofía, veraneando en Pinamar, adonde invitó a Margot y otras amigas. Así que las girls de gran farra. Yo, tratando de buscar alguna ocupación lícita a los 59 años, no rentada, que podrá ser estudiar francés, además del piano, o fastidiar más aún a mi marido.
Los recuerdo y extraño mucho. Cuánto tendremos que charlar cuando vuelvan! Mándennos, si pueden, un catálogo de la exposición y, sobre todo, vuelvan pronto. Ya aquí está haciendo frío y llueve mucho, así que no extrañarían a Galicia.

Besos para Maruja y abrazos para Luis

Susana

1970-03-17
Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1970
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1970 en 17/03/1970


La Coruña, 17 de Marzo de 1970

Sres. Emma y Rafael Lifschitz
Buenos Aires

Mis queridos amigos:

Debo carta, pero os suponemos con noticias recientes nuestras llevadas por Julia*, que estuvo aquí como sabéis, pasando unos días, muy pocos, con Delia Cugat*. Julia vió una parte pequeña de lo que se puede ver en Galicia, pues lo malo de este país es que está todo muy cerca, pero muy diseminado, a pocos kilómetros de distancia, un monumento arquitectónico de otro, una ciudad de otra, pero que obliga a desplazamientos que llevan tiempo. De todas maneras, pudieron ver desde un faro nacido en la Prehistoria y dos o tres ciudades medievales, hasta las absurdas “torres” que algunas empresas constructoras se empeñan en levantar donde no hace falta, que no son modelo de nada ni prueban ninguna inquietud en sus arquitectos. En cambio, creo que llevaron una buena impresión de otros aspectos de Galicia, de su paisaje, del románico y del barroco gallego, de la original arquitectura de La Coruña de galerías y vidrios, etc. Por mi parte, terminé de ilustrar el Martín Fierro, cincuenta y tres dibujos a la aguada y ahora preparo la exposición de Madrid. No tuve tiempo para pintar todo lo que quisiera. Julia y Delia vieron algunas de las últimas obras y estos días me dispongo a poner títulos, hacer que les pongan las varillas y enviarlas a Madrid antes de salir vosotros para esa ciudad, que lo haremos a fines de este mes, el 29 o 30. Luego volveremos a La Coruña donde debo hacer algunas piezas para porcelana y en mayo regresaremos a Buenos Aires. Suponemos que para entonces habrá pasado el calor. Nos alegramos mucho del éxito de la casa de Punta del Este y suponemos debisteis gozar de vuestra estancia en ella, pues el sitio no es para menos. Nosotros también acondicionamos el departamento de La Coruña muy elementalmente, pero esperamos ir poco a poco convirtiéndolo en un departamento cómodo. Noticias de otro tipo apenas tenemos. La de Picasso, que acaba de donar novecientas obras suyas al Museo de Barcelona, lo que convierte a este museo en uno de los más importantes del mundo, tendrá, tiene ya, 1.400 obras de distintas épocas del artista. No creo tener otras noticias. Por aquí, aparentemente no pasa nada. Los gallegos están realizando un plebiscito sangrante. En los últimos diez años han emigrado más del 50 por ciento de su población, el 56 por ciento en una sola de sus provincias y se proyecta un gran puerto europeo, de enorme capacidad para el tráfico industrial y comercial de Europa con otros continentes. El proyecto está hecho, pero todo depende de los ministerios correspondientes, si hubiesen podido, habrían llevado el puerto a Madrid para fortalecer el centralismo.
Recibí una carta de la Fundación Lorenzutti en la que me participan haber sido seleccionado para una exposición que proyectan. Acepté. En Mayo, se inaugura en la Fábrica un Congreso de Diseño Industrial, que es lo que me retrasa el regreso si no estaríamos probablemente de vuelta a fines de abril. Estamos deseando tanto Maruja como yo estar con todos los amigos, hacer planes, discutir, ir al cine, criticar a los críticos, improvisar cenas, etc., todo aquello a que nos hemos habituado durante tantos años y que tiene un sabor muy particular en Buenos Aires, al menor para nosotros. Aquí, en Galicia, buscamos otros valores, tienen que ver con el pasado de cada uno, de Maruja y mío y con la promesa íntima que cada uno se hizo al salir de aquí con respecto al país y que tiene que ver con esa aspiración de Nirvana que embarga a todos los mortales. No existe, al menos para nosotros, paisaje cuya belleza y misterio mejor invite al abandono, que le drogue a uno más suavemente hasta conducirle a la nada. Es posible que al final constituya una forma de eliminación. De ahí, probablemente, la necesidad de escapar, de emigrar los gallegos, aparte, naturalmente las razones de índole económica más importantes que los nirvanas. No me hagan caso. Escribirnos, lo necesitamos. Contarnos de todo y de todos. De Noemí, a quien escribiremos uno de estos días. De Maya, que nos envió una tarjeta desde Mar del Plata que le agradecemos. Del Ing. Herman, con quien nos estamos comportando mal. De los Martínez Vallerga con los que siempre somos desatentos, etc., etc., etc. En cada etcétera podéis incluir un Mea Culpa nuestro.

Un abrazo de Maruja y mío para los dos, para Carlos y Eduardo de:

[Seoane]

1970-03-17
Carta de Rafael e Emma Lifschitz a Luís e Maruxa Seoane. 1970
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Rafael e Emma Lifschitz a Luís e Maruxa Seoane. 1970 en 17/03/1970


17 de Marzo-1970

Queridos Maruja y Luis:

Ayer noche estuvo Julia en casa, también estuvieron Noemi [Gerstein] y Dora y Valdy [Kowalewski]. Julia nos trajo la tarjeta del castillo–confitería escrita por Uds. y los Díaz Pardo. No se imaginan que ganas de ir a verlos nos despertó. Pero no creo que sea posible por esta vez. Estamos todos esperando carta, esta vuelta están un poco reticentes o nos olvidaron. Creemos que no, así nos contesta la paloma cuando la miramos. El volver a verla nos gustó más (si es eso posible). Bueno, pues anoche no hicimos más que recordarlos y estamos todos de acuerdo en no autorizarles viajes tan prolongados. Nos contó Julia que Luis está haciendo piezas lindísimas. Que el dto. es precioso, con una vista magnífica al mar. Nosotros hemos regresado de Punta E. y ya estamos por volver para S. Santa. Poly parece que hace un viaje al Paraguay en auto con algunos amigos. Carlos se queda porque parece que tiene “intereses” acá. Entró en unidad hospitalaria en el hospital Rivadavia. Poly entró a Ingeniería, esperemos que estudie. Nosotros, + o - lo mismo, las cosas por acá van por ahora muy frías. No nos hemos visto aún con Enzo así que no sabemos lo que pasa dentro del ambiente.
El tapiz colgado en Siddhartha (P. del Este) es sensacional!

Cariños y abrazos

Rafael y Emma


1970-03-25
Carta de Seoane a Negri. 1970
A Coruña
París
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Negri. 1970 en 25/03/1970


La Coruña, 25 de Marzo de 1970

Srta. Nélida Negri
París

Querida amiga:

Debemos carta desde hace tiempo pero estuvimos dedicados a instalar el departamento en condiciones habituales, es amplio y está lleno de luz, situado a cien metros o poco más del mar, y a trabajar. Pinté bastante para la exposición que se inaugurará en Madrid el dia 2 de abril próximo, e ilustré para una editorial de Madrid tambien el Martín Fierro. Me gustó hacerlo sujetándome nuevamente a un tema y en este caso a un tema correspondiente a una infancia lejana con el héroe, Martín Fierro, que luego admiraría de mayor por otras razones. Hice cincuenta y tres dibujos a la aguada para la edición madrileña.
Nos gustaría mucho, a Maruja y a mí, volvemos a repetirlo, que viniese a pasar unos días con nosotros aquí a La Coruña antes de nuestro regreso a Buenos Aires. Vería castillos medievales, monasterios nacidos en el siglo IX que terminaron siendo barrocos en el XVII, una ciudad que une naturalmente varios estilos, Santiago, y obras de arte arquitectónicas y esculturas, diseminadas por el territorio de Galicia.
Desde Madrid hablaremos por teléfono.
Para ahí va a pasar unos días con una muestra de porcelana para una exposición de Cerámica, José Díaz Arias, muy amigo nuestro, hijo del pintor y ceramista Díaz Pardo en cuya casa hemos estado viviendo y con él estoy asociado en el “Laboratorio de Formas” formado hace dos o tres años. Lleva el anillo que hemos traído de Buenos Aires, que nos dió su madre para usted. Nos gustaría que simpatizasen y le orientase en cuestiones de arte. Es pintor, ilustró últimamente un libro gallego y está encargado de la sección decoración de una de las fábricas de porcelana, la de Sargadelos.
Bueno, nada más por hoy. Debo carta a Payró, Tomás me la debe a mí, el que más cartas debe sin embargo soy yo.

Un gran abrazo de Maruja y mío:

[Seoane]

1970-04-27
Carta de Sofovich a Luís e Maruxa Seoane. 1970
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Sofovich a Luís e Maruxa Seoane. 1970 en 27/04/1970

Bs. As., 27-4-70

Queridos Luis y Maruja:

Acabo de abrir por primera vez en mi vida una carta no dirigida a mí. Tantas ganas tenía de saber algo de ustedes. Es que la anterior Bernardo la escribió en el estudio, la despachó apurado, etc. Me quedé sin poner unas líneas y eso me ha dejado con cola de paja.
Son las 15 hs. y estoy esperando a alguien para empezar a trabajar; mientras tanto devoré las noticias. Qué bueno lo de la exposición y la venta de cinco cuadros! Hace dos o tres noches en lo de Scheimberg, leímos los cuatro la carta de Luis y todavía no había ninguno vendido. Pero las críticas que transcribe Luis son muy buenas y eso, supongo, es lo más importante. Personalmente, suscribiría más de una, por ejemplo, “Reitera la juventud sin edad” o “El color dirigido está atado, vertebrado por los símbolos de la inteligencia”. Qué hacen? Hace ya un siglo que se fueron y nada dicen de volver. Es que, de verdad, los ha asustado lo que en Europa se debe pensar de esta América bárbara, con raptos, muertes y miedos en aumento para la gente normal? Me cuento entre los asustados; será porque la semana pasada nos robaron el flamante Chevrolet? No se aflijan, ya apareció, bien que desmantelado, y ahora luchamos con el seguro.
Pero esos son realmente males menores. Reaccionamos festejándolo con tortas y copas, porque no estábamos nosotros adentro del coche cuando la veleidad de algunos asaltantes no lo eligió revólver en mano. Al día siguiente, asaltaron la prefectura del Delta con tres coches grandes que cargaron con uniformes y armas. Habrá sido el nuestro uno de los tres?
Lo demás marcha, salud, trabajo y pocos amigos. Los chicos son realmente el premio a tantos sufrimientos pasados. Claudia, en la Universidad, Facultad de Psicología, recibida de profesora de francés, dando clases, ganando dinero para sus cosas y estudiando. Pablo, en primer grado; serio y juguetón. La pedagogía le da un poco de risa, aunque el primer día de clase vino y dijo que nadie toque su cuaderno porque es “sagrado”. Le toma el pelo a la maestra y trae todos “excelentes”.
Bernardo y yo, bastante gagás a esta altura del partido nos peleamos por firmar el boletín.
El verano fue lindo sin pena ni gloria en P. del Este, aunque con hermoso clima. Y divino en Ranelagh donde comenzó la operación asfalto!
Un buen día aparecieron dos camiones con Sánchez padre (el borracho) trotando a la cabeza por si podía convencer a los vecinos de que él había obtenido el asfalto y de paso sacar propinas. Empezaron por cavar dos grandes zanjas cortando todos los accesos por uno y otro lado, del camino principal –luego colocaron dos carteles que decían : “Hombres trabajando”–. Y se fueron.
Hasta el día de hoy, todo está igual. Los vecinos, comentando sobre los millones en que se valoriza la zona y atravesando los cardales con los coches para poder entrar y salir. Y con todo, fue un mes de enero estupendo.
Todos estos detalles configuran el show Ranelagh que sé que a ustedes les divierte. Ahora nos sacaron los postes de luz y no tenemos ni luz ni agua. Todo como consecuencia del asfalto que vendrá. Don José Ghersinich dice que no es nada, que él se va a ocupar.
Vemos a muy poca gente; encontramos mucho mejor que el año pasado a Aída y Scheimberg, a pesar de la enfermedad de Aída.
Hablando de cine, les diré que en P. del Este vimos Teorema, de Passolini. Gran película prohibida acá (se está pleiteando), de la cual se puede hablar mucho y se habló. No se la pierdan o, a lo mejor, ya la vieron.
Como recién estamos instalándonos y empezando el trabajo fuerte, nada más tengo que contarles. Estamos esperando el invierno con 28 grados en casi mayo.
Vuelvan pronto y o escriban, única alternativa. Hasta ese momento les envío a los dos un gran abrazo.

Elsa

Maruja: qué tal el departamento nuevo? Cuánto trabajaste ya en él? Espero tus noticias.

Elsa

Otro. Como notarán, le dejé la información política a Bernardo.

1970-05-11
Carta de Negri a Luís e Maruxa Seoane. 1970
París
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Negri a Luís e Maruxa Seoane. 1970 en 11/05/1970


París, 11 de mayo de 1970

Queridos Maruja y Luis:

Hace ya tiempo debí escribirles para agradecerles el envío del anillo y la carta que lo acompañaba.
Desgraciadamente, leí esta cuando el portador se había ido ya y no pude cumplir con el pedido que en ella me hacían: atenderlo y ambientarlo en París.
Ya sabrán por él que apenas estuvo unos minutos en casa. No sé si es demasiado tímido o si realmente estaba muy apurado como me dijo. Cuando llegó, a eso de las 19 hs., estábamos tomando un whisky con Anita Payró (que pasó unos días en casa conmigo) y un amigo de infancia de ella. Este muchacho no quiso compartir nuestro aperitivo y yo no atiné a leer la carta en su presencia; si se hubiese quedado un rato... De todos modos, le dije que me llamase si podría ayudarlo en algo, pero no se me ocurrió pedirle la dirección del hotel. Después, no tuve ya forma de localizarlo. Fue una lástima porque soy muy amiga de una excelente ceramista a la que quizá le hubiese interesado conocer.
Saben cuánto me gustaría ir a Galicia estando ustedes allí, pero no veo la forma de poder hacerlo antes a fines de Junio y no sé si para entonces estarán aún en La Coruña. Díganmelo, así hago planes. No podría ir hasta fines de Junio porque tengo que cumplir un contrato con UNESCO que vence en esa fecha. Si prolongan ustedes su estada, arreglaré las cosas para ir al menos una semana. Espero, pues, noticias con la fecha de partida.
En París, hay ahora una gran exposición Matisse que todavía no he visto y que me gustaría enormemente que visitásemos juntos. ¿No se animan a venir unos días? No saben la alegría que me darían. Les repito que podría alojarlos o dejarles el departamento.
Quisiera tener un catálogo de la exposición en Madrid, ¿es posible?
Escríbanme pronto aunque más no sea una tarjeta contestando mis preguntas.

Entre tanto, reciban un gran abrazo.

Nélida

1970-05-11
Carta de Cherniavsky a Luís e Maruxa Seoane. 1970
Nova York
Bos Aires
Nova York
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Cherniavsky a Luís e Maruxa Seoane. 1970 en 11/05/1970

EVERFIT S.A.C.I.F / MAQUINAS DE OFICINA / AVDA. PASEO COLÓN 417 T.E. 33-1021-22 BS.AS.

Mayo, 11 de 1970

Queridos Luis y Maruja:

Tengo encima desde hace un mes y medio una carta vuestra sin contestar y hoy me pregunté realmente porqué no lo hacía y naturalmente las respuestas pudieron ser varias.
Desde la sentimental de… “la tengo sin contestar y por lo tanto no la guardo y ellos están conmigo....” La confusa... “Julia les dijo que las cosas irían mejor, porque mentir...”, “no les escribo así no los obligo a compartir angustias...”
Pero el resultado es bastante nefasto, dejo de escribirles, me alejo y hasta puedo correr el riesgo de alejarlos y perderlos. Además, los amigos para sólo las buenas épocas son al final siempre los menos amigos. Por lo tanto, empecé por lo más difícil e ingrato para sacarmelo rápidamente de encima y poder seguir charlando mejor con Ustedes sin cargas emotivas.
Al regreso de Julia, decidí separarme, pues los matrimonios a medias los consideré en otros una cobardía y mutua traición, por lo tanto salí de él y Julia también sin suciedades ni traiciones.
Vuestra carta linda como todas llena de sol a pesar de hablar de las lluvias.
Buenos Aires, después de un verano de más de un mes de abril-mayo, consiguió traer al invierno, o mejor, al otoño, y llueve, llueve… con nieblas y fríos, sobre todo de noche cuando con el coche en un viaje más o menos largo uno debe andar haciendo zig-zags buscando calles donde no hayan comisarías, ya que ahora el tráfico es desviado con vallas colocadas en las esquinas para evitar que algún coche pase a velocidad frente y los ametralle, pero parece que el temor va más lejos, pues a las primeras apariciones de la oscuridad, las entradas a los garages de las mismas son bloqueadas con vallas interiores para evitar la fuga por si los asaltantes en busca de armas llegaran a los interiores del edificio y quisieran salir apresuradamente. El trámite para retirar el pasaporte hubiera sido muy lento hoy, pues al ingresar les hubieran colocado en la solapa una gran tarjeta con vuestro nombre y destino de oficina y otra con la hora de salida. En la oficina de trámites, le hubieran puesto la hora de salida y la guardia habría colocado en la puerta si desde ese momento hasta la salida al exterior del edificio han tenido tiempo para ir a otras dependencias y colocar un explosivo.
He visto ayer “Z”, excelente película. No la pierdan.
Ya cierra el Di Tella. Algunas cosas seguirán en su pequeño nuevo edificio. ¿Se pierde realmente mucho? mucho?... Para las cosas buenas que recuerdo, no habría habido problema en conseguirles otro local o museo. El resto del arte plástico no lo he notado, [h]a pasado para mí sin pena ni gloria.
Delia está bastante bien, trabajando con Nelly Freire en telas estampadas por ellas mismas con buen suceso. A Rafael lo vi no hace mucho y me retó por no ir a la casa.
Qué pasará? Cuándo pasará? Pasará? Tantos grupos disímiles haciendo lo mismo sin relación. Sin grandes ejemplos y verdadera racionalización. Algunos con muy buen elemento humano, pero poco. Claro que el fósforo es tan chiquito y a veces da origen a fuegos tan grandes. La entrega de los bancos a los asaltos políticos es total por lo tanto los fondos en dinero parece que aumentaran día a día. Quizás estoy contando cosas que son muy conocidas. Les llegan diarios y revistas de aquí, cierto?
Alejandro está preparando ya su ingreso al Nacional Buenos Aires y Magalí está simpática como siempre.
Me voy por hoy, vuelvo en la próxima carta.
Que linda dirección: Paseo de Ronda.

Abrazos de

Isidoro

1970-05-17
Carta de Goluboff a Seoane. 1970
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Goluboff a Seoane. 1970 en 17/05/1970


Buenos Aires, mayo 17 de 1970

Querida Maruja:

¡Qué agradable sorpresa recibir su carta! Llegó en vísperas de nuestra salida para Santiago, donde pasamos tres deliciosas semanas de vacaciones en casa de sobrinos muy queridos, gozando de una especie de retiro espiritual, al margen de todo género de preocupaciones. Ese paréntesis sedante ayudó a borrar los últimos rastros del accidente.
La verdad es que encontrarse tendida al borde del camino, cara al cielo, sin poder moverse, no es una situación placentera. Pero no la sentí demasiado dramática, sino que la acepté más bien con fatalismo oriental. Tal sensación de inevitabilidad me permitió tolerar bastante las incomodidades posteriores, inclusive el collar de plástico que usé durante más de dos meses. Pepita se recuperó antes físicamente, pero sus nervios quedaron bastante maltrechos y le costó restablecer su equilibrio. Aunque Isaac superó su crisis depresiva, prefiere renunciar al volante. Ahora, reintegrados a nuestra antigua condición de peatones, quizá pensemos en acercarnos a la civilización urbana, siguiendo los sanos consejos de Seoane.
Cuando volvimos de Chile, alegres y confiados, dispuestos a zambullirnos en la vida porteña, el destino nos hizo otra zancadilla. Como consecuencia de un estúpido tropezón, de nuevo tuve que ofrecer una imagen lastimosa, con una pierna y una mano vendadas, amén de un dedo entablillado. Nuevo período de reclusión parcial, del trabajo a casa y de casa al trabajo.
¿Por qué le cuento esto? Tal vez para hacerme perdonar la demora en contestarle. Lo cierto es que quería decirles –y no sé cómo pasó el tiempo sin hacerlo– cuánto nos emocionó su carta, y con cuánto afecto los recordamos a ambos. Sabemos que está próximo su regreso y los esperamos con impaciencia, deseosos de escucharlos y compartir sus impresiones, y de tener el placer de entrar en contacto con las nuevas obras de Seoane.
Nos cuesta ahora retomar el ritmo febril de la ciudad. Hay mucho que ver en las galerías, en cine, en teatro. Sin embargo, aún no nos hemos asomado ni a la inmensa vidriera de Florida. Y tenemos que decidirnos antes de que termine el mes, para darle una última mirada, un adiós melancólico al Di Tella. Pero al paso que vamos, lo más probable es que nos dejemos vencer por la inercia y sigamos nuestra vida actual, tranquila y doméstica. Vemos a los amigos, eso sí. Hace un par de días, estuvimos con los Scheimberg y los encontramos fantásticos. Aída, ya repuesta de sus dolencias últimas, irradia una envidiable vitalidad. Scheimberg estaba esa noche especialmente animado y conversador. Ellos nos dijeron que los Seoane preguntaban si nos había llegado su carta. Aquí está la respuesta.

Reciban ustedes un fuerte abrazo con el cariño de Isaac y mío junto con recuerdos afectuosos de Myriam. ¡Hasta muy pronto!

Luisa

1970-06-09
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1970
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1970 en 09/06/1970

Buenos Aires, 9 de junio de 1970

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Llegamos el sábado a las 11 de la mañana hora argentina a Ezeiza y nos esperaban un núcleo de amigos. El resto del sábado, la tarde, lo pasamos con mi familia, primera parte, y durmiendo desde temprano. El domingo vinieron amigos a casa. Muchos preguntas sobre vosotros de Scheimberg, Lipa Burd y Esther y los Lifschitz. Contestamos a todas. El lunes, ayer, estuvimos pendientes de la radio. Onganía cayó sin pena ni gloria. Creemos que el pueblo se alegró, nosotros desde luego. Esto es todo en poco más de dos días. Los amigos me presentaron un programa de catorce películas que por lo visto resulta indispensable ver, encabezadas por Z y La caída de los dioses que llevan muchas semanas en cartelera.
Antes de salir de ahí hablé con Martínez Barbeito, quien enviará, dijo, más obras para el Museo. El dibujo de Maside fue una primera entrega. El viernes, nos ofreció una comida Álvaro Gil en su casa, en la que estuvieron presentes Felipe y Totora, los Rey y Paz Andrade. Álvaro Gil dona un Frau, el pintor vigués de la generación de Maside, y un Grandío. Está entusiasmado con el Museo. Se trata de una donación inmediata, independientemente de las otras. Felipe Armesto dona la caricatura de Prudencio Canitrot hecha por Castelao, a cambio de otra, de Cousas da Vida, que Valentín prometió darle. De recoger las obras donadas por Álvaro Gil quedó encargada Beatriz Rey. Fue una comida muy simpática en la que todos parecían unos vendedores del rastro o del Mercado de las Pulgas.
Cenamos en vísperas de venirnos, el jueves, con Chávarri y María. Muy bien, pero por conversaciones que tuve con otras gentes, cuidado con envolverse con sindicatos. Nadie quiere saber nada de éstos. Quizás se pueda trabajar con Chávarri al margen de éstos. A mí continúa pareciéndome leal y buena persona. Esto es todo. Te escribiré con más calma e informándote de lo que pueda. Estoy exponiendo, no sabía, en Rosario. Te enviaré catálogo.

Un abrazo a todos, a Mimina, a José, a José Luis, Ángel, etc., y especialmente a Carmen y Rafael que suponemos de regreso de Rianxo.
Uno fuerte para ti de:

Seoane

Nota: Laxeiro está exponiendo en Art Gallery de aquí. Hablé por teléfono con él. Nos veremos hoy. Llegamos a tiempo, te lo digo antes, para presenciar el nuevo golpe de Estado. La gente está optimista, del pueblo, se entiende. Esta vez parece ser que las ideas foráneas procedían de España y contra esas ideas se habían sublevado en 1810.
Te envío esta cita de LE CORBUSSIER que creo muy interesante para un próximo Congreso de diseño y para L[aboratorio] F[ormas]: “Ustedes ríen porque registro el molino de viento de hierro, ese molino que gira por todas partes en la Argentina al lado de las casas. ¿Piensan que lo denunciaré por no estar diseñado, en dórico, gótico, corintio o toscano y ser simplemente ferretería?
Nuestras casas serán correctas cuando concuerden con el molino de viento, que es un hecho honesto”
Le Corbusier-1929.

1970-06-14
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1970
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1970 en 14/06/1970

Castro, 14.6.70

Querido Luis:

El día 5 os fuisteis a Bs. As., el 7 ya habíais cambiado de presidente. El 9 estuve unas horas en Madrid. El miércoles ya estaba trabajando en Sargadelos y ayer sábado llegábamos al Castro a las 12 de la noche. En Madrid, además de en la exposición claro, estuve con las dos hermanas Sancha, viudas una de Alberto y otra del arquitecto Lacasa, fallecido en donde Alberto. Mi visita se cruzó con esa carta que me había enviado ella, cuya copia te envío. Por ella no hay inconveniente en traer la exposición. Pero, al parecer, quieren tenerla abierta hasta octubre, inclusive. Ella tenía referencias tuyas, incluso el día que estuviste en la exposición le indicaron que un tipo grande y discutidor que había allí era el pintor Seoane pero nadie os presentó. Fue una pena. Tanto ella como la hermana me dieron una magnífica impresión de serenidad.
Estuve con la porquería de los, o las, nietas de Curros, quienes legalmente están en condiciones de llevarme a los tribunales por apropiación indebida y que se conformarían con el 20% de precio bruto de toda la edición. Aguilar, con quien hablé, ha declinado ya tratar con esta gentecilla. Los derechos en España no prescriben hasta los 80 de fallecido el autor.
Vi también a Patiño, embebido con los ojos de su niñita, y estuve instruyéndoles para el envío desde allí directo de los grabados o dibujos, que estaba terminando de reunir, pues si los manda al Castro desde allí hay que enviarlos otra vez a Madrid a tomar el avión... Bueno, afortunadamente el Pasteur tomó en Vigo la mercadería del Castro y Sargadelos para Montevideo.
De momento no ha habido ninguna otra novedad. Te va esa nota que manda Neira Vilas y unas fotografías. Seguidamente irán las de los murales.
Te irá informando de las cosas y tú no dejes de comunicarnos algo. Yo lo haré de las cosas que vea pueden interesarte. Yo voy a estar bastante entretenido con lo que me quedó; simplemente trabajar para hacer frente a todas las obligaciones financieras que quedaron de todas estas inauguraciones ya me encuentro satisfecho.
A Xosé lo dejé en el Castro organizando el archivo del Museo y preparando las bases para un posible centro de información de diseño.
Estoy seguro que cuando empecéis a serenaros del viaje empezaréis a echar de menos lo que dejáis aquí, y la comprensión irreversible que por tu obra se está despertando aquí, más firme, indudablemente, al margen de los resultados económicos, que la apreciación que puedas tener en esa. Tú mismo te irás contestando a esas interrogantes.
Sabéis como se os quiere, como se celebran vuestros éxitos, y como se espera vuestro retorno. Abrazos muy fuertes.

[Díaz Pardo]

1970-06-16
Carta de Paz Andrade a Seoane. 1970
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paz Andrade a Seoane. 1970 en 16/06/1970


16/6/70


Luis SEOANE. Montevideo 1985, p. 13, d. 68
Telf: 443225. B. Aires.

Querido Luís:

Teño moito gosto en presentar a este mozo galego, Ramón Temes Sanchez, fillo d-un gran galeguista y amigo meu. Este rapaz vive en Bos Aires, ao frente da The Anglo Argentina General Electric, e amante da pintura e cultivador d-este arte, e terá unha fonda emoción ao coñecer tua obra no home.


[No anverso da tarxeta:] Sentín moito non chegar a tempo ao hotel par darvos a aperta de despedida, nin poder ir mais tarde a Baraxas.
Vaya agora pol-o mensaxeiro, cordialmente pra Maruxa e pra ti.

[Paz Andrade]

1970-06-22
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1970
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1970 en 22/06/1970

22.6.70

Querido Luis:

Te confirmo una carta mía del 14 cte. y varias notas, fotografías, etc. que te fui enviando. Ayer recogí en el Castro tu primera carta del 9 de cuyo contenido he tomado buena nota, incl[uido] lo de Le Corbusier.
Por ahora no hay ninguna novedad. En el Castro pasé una noche y parte del domingo e inmediatamente me vine pues es mucho lo que hay que hacer aquí, que es preparar el equipo que va a llevar esto, y no sé por qué tengo una prisa del diablo. En el Castro tenemos a José Luis en casa con su familia. José Luis está mal desde el mismo día que os fuisteis vosotros (venía arrastrándolo desde mucho antes) empezó a andar en médicos. Tiene una hernia discal. Necesita reposo, cama dura y un sinnúmero de cuidados. Pero estando en el Castro por lo menos puede en algunos momentos echar un ojo a la fábrica.
Y no os digo más pues esta es solo para acompañar esas fotografías. Ya Mimina os contará novedades de su vida.

Abrazos muy fuertes a entramos

[Díaz Pardo]

1970-07-27
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1970
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1970 en 27/07/1970

27.7.70

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Tu última carta del 29 de junio acompañando la maqueta/proyecto del Cartel del Museo. Este impreso ya, fue cuidado por Xosé ya que yo no puedo moverme de Sargadelos. Se te envió por avión un ejemplar. Supongo que habrá interpretado bien tus instrucciones. Tuvo que ceñir la letra una contra otra para que le cupiese de acuerdo con las alturas que tú indicabas. Resulta un cartel estupendo (aquí tengo colocados dos). Ahora espero lo del programa, es decir esa hojilla u hojillas de mano para dar, con la información y propósitos (creo que habíamos quedado en la declaración del día de la inauguración). En el puente del Pasaje se ha colocado un cartel indicador anunciando la dirección y distancia al Museo. Creo que va alguna gente. No toda la que debiera. El silencio hasta el momento, por parte de los organismos públicos que debía contemplarlo ha sido notorio. Y lo más notorio para ver como está la consideración de las artes plásticas por acá en las mentes formadas después de la gran desgracia es que los periodistas, que estaban obligados a ello, no han recogido la noticia para darle la difusión que se merece. A excepción de Fole, que es de los viejos, y cuyo artículo conoces, (yo te envío todo lo que sale) una nota de Chan en cartas al Director y unas notas del bueno de Bugallal, que es de los viejos aunque sea de derechas. Por cierto que de Bugallal recibo ahora una tarjeta en que me pide le permita hacer un reportaje del Museo para ABC. Las páginas de Arte y Letras de La Voz (Garcés) ni del Faro () se enteraron de que existe este acontecimiento. Anteayer estuvo aquí Álvaro Gil, que te guarda una gran admiración y quedamos de ir un día al Castro juntos a ver el Museo, por el que tiene un gran entusiasmo (dará el Frau y el Grandío, y posiblemente una tabla de Eiroa y creo que hasta más cosas). Quedamos de tener mucho contacto. Sigue siendo lo viejo, a pesar de todos los pesares, lo mejor que hay.
Va mi envidia porque puedas ver cosas como la Vía Láctea pero también mi agradecimiento porque me cuentes algo. Registro todo lo que me cuentas.
La familia Rey ya la tenemos por Galicia y espero que mañana me venga, con Varela, por segunda vez. Andamos con mar de fondo en la estructura económico-financiera del Castro Sargadelos, resucitándose en algunos sectores las ambiciones de querer más. Todo toma como punto de partida la terminación de la financiación de la operación Sargadelos que pesa abrumadoramente sobre el Castro con una presión de locura extraordinaria de la Hacienda Pública. La operación Sargadelos. La operación Sargadelos costó en pesetas contantes y sonantes unos 18 millones, pero, naturalmente, en estos momentos Sargadelos vale más de 30 millo[ne]s (y creo que me quedo muy corto) y esta cifra es la que debe tener en cuenta cualquiera que sueñe con ampliar su capital. Es decir que siendo su capital escriturado 2,7 millones cada participación de mil pesetas vale 11.110 ptas. Esta evidencia, en un estudio económico que hice y no te envío para no complicarte la vida ya está puesta sobre el tapete como disuasivo, pero estoy seguro que no ha de ser suficiente y se busquen otras salidas que aún no sé cuáles. Yo estoy en que las cosas no se muevan y que los socios del Castro y el Castro mismo hagamos frente a todo, no sin esfuerzo, claro está. No estoy dispuesto a aceptar que se comprometa, se hipoteque, el futuro. En aras de eso el mayor esfuerzo lo ofrezco yo. En el equilibrio de funciones que posibilitan estas empresas yo tengo su control, soy podríamos decir árbitro, de una situación. Estoy deseando que venga el comunismo para ceder ese arbitraje, pero de momento mientras no viene lo considero un mal menor, no para mí sino para la empresa. ------- Perdóname que gaste tu tiempo informándote de esto muy por encima. Deseo decirte en una próxima carta que no pasa nada y que todo está superado entre amigos. De cualquier forma me parece bien dar esta breve información a la que estoy obligado a darte.
De momento no te digo más. Estoy abrumado de trabajo y no precisamente artístico. Esto está en su momento más difícil que es el de formar su equipo rector, y es labor difícil e ingrata, porque no hay más remedio que modelar unas cabezas de acuerdo con unas disciplinas determinadas, y todo a partir de la cabeza de uno que no es precisamente un modelo de ese modelado.
¿Laxeiro vuelve? ¿Qué es de Lorenzo? - Cuenta de Basilio Losada. Tus proyectos. Tu retorno, etc. ¿Qué pasó en Montevideo? Ni siquiera dieron acuse de recibo de las piezas. ¿Se da cuenta esta gente del esfuerzo que ha representado esto para nosotros? Todas las cosas que se les lleva enviado fueron con fletes pagados, fueran por barco o por avión...
Me dice Mimina que recibió carta de Maruja en que le habla de una gripe que padeces, ¿pero también hay gripe en Bs. As.? Cuidate. Que no sea nada.

Un abrazo muy fuerte para ti y para Maruja, vuestro

[Díaz Pardo]

1970-08-15
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1970
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1970 en 15/08/1970

Sarg. 15/8/70

Querido Luis:

No tengo ninguna tuya a que hacer referencia. Te he contestado todo y te sigo enviando algo que veo pueda interesarte.
Por favor: no tengo la dirección de Sofovich, y te agradecería le pusieses la dirección y el franqueo a ese sobre.
Estuve ayer en el Castro. Fue Álvaro Gil, Jesús Bal, Dieste, Risco, etc.- Álvaro estuvo tomando nota para dar una colección de cosas para el Museo. Coincidió Pesqueira que ofreció dar otras cosas. A todos gustó mucho. También Villafranca. Por supuesto nos acordamos mucho de ti.- A la noche estuvimos en una conferencia de Valentín org[anizada] por el Facho sobre su libro Marginación...
Espero vuestras noticias.

Abrazos muy fuertes a los dos.

Isaac

1970-09-04
Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1970
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1970 en 04/09/1970


Buenos Aires, 4 de septiembre de 1970

Sr. D. José Luis Vázquez Freire
El Castro

Mi querido amigo:

Acabo de recibir su carta del 28 del mes pasado. Estaba por escribirle un día de éstos, pues me siento en deuda con usted y con todos los amigos de La Coruña y del Castro. En realidad desde que llegué no he escrito a nadie más que a Isaac. Esta carta suya fue, pues, un estímulo para hacerlo. De algún modo cuando pensaba escribirle quería referirme al homenaje que me hizo el personal de la fábrica y no encontraba, no encontré aún, modo de participarles lo agradecido que les estoy a todos. Me ocurre escribiendo lo mismo que me pasó cuando me sorprendieron con el obsequio. Entonces no atiné a decir unas pocas palabras de agradecimiento por la emoción y las ganas de llorar que sentía. De llorar, sí, que es cosa de hombres, pues los únicos homenajes limpios, sinceros, que recibí, fueron de argentinos que no me deben nada, pues todo cuanto hice aquí lo dediqué a Galicia o lo hice pensando en Galicia, e hice mucho menos de lo que suponía poder, y de ustedes, para quienes tampoco hice nada, sino a quienes por el contrario, debo muchos instantes de alegría. La última gran alegría fueron las canciones y las muiñeiras que se cantaron y bailaron el sábado que siguió a la inauguración del Museo. Un Museo que soñé desde que salí de Galicia hace más de treinta años, sobre cuya necesidad de fundación escribí muchas veces y que se pudo concretar gracias a Isaac y a todos ustedes, aunque aún no constituya el Museo que soñamos. Aquellas canciones y aquellas danzas fueron la más bella ofrenda que hicieron los jefes y obreros del Castro al Museo Carlos Maside, a la memoria de Carlos Maside y a todos los artistas muertos o vivos que allí están representados. Sentí ganas de llorar de emoción cuando ustedes me ofrecieron su recuerdo, pues quienes me hacían el homenaje no eran los figurones políticos y burocráticos que desprecio, ni siquiera los escritores y artistas que viven en Galicia y algo me deben, pues les dediqué más de un ciento de artículos en diarios, revistas o radio de los casi dos mil que escribí desde que llegué a Buenos Aires, siempre sobre cuestiones gallegas, sino de personas que no me deben ninguna clase de atenciones, pero que de alguna manera se sintieron solidarizadas o simpatizaron conmigo. Solamente guardo igual gratitud para los compañeros míos de Universidad que son hoy abogados en La Coruña o en Betanzos, o en El Ferrol, o notarios o registradores de la propiedad, y que se reunieron conmigo para, marginando todas las diferencias, recordar en mí nuestro compañerismo de estudiantes. Perdóneme que le escriba sobre esto. Conservo el obsequio con la breve nota que ustedes redactaron y para siempre guardo toda la emoción que sentí ese día aunque continúe sin poder expresarla, ni siquiera escribiendo como intenté hacerlo ahora. Fue, viniendo de parte de ustedes, el más inmerecido homenaje, no hice nada en El Castro para merecerlo, pero el más querido quizás por esto mismo y por ser ahí en el Museo recién estrenado rodeado de cuadros de artistas amigos y luego de los juicios espléndidos de Dieste sobre arte gallego, juicios maduros, no improvisados, expresados con el calor popular a que aspiramos todos los de mi generación y entre todos ustedes.
Recibí la carta del consorcio de la casa Paseo de Ronda. Nosotros haremos lo que quiera hacer la mayoría siempre que no causen demasiados trastornos en el piso. Creo, efectivamente, que son mejores los ventanales de aluminio y de hacerlo convenía que pensaran en un modo distinto al actual de modo que fuesen más prácticos para abrir y limpiar. Pero todo esto lo dejamos a criterio suyo, si aún pueden hacernos caso después de haberle molestado tanto. La Esfera la compró Pepe Rey con arreglo a una conversación que tuve con él, pues la necesito para algunos trabajos que estoy haciendo, le ruego, pues, que la guarde en algunos de los roperos, Mimina tiene las llaves, de modo que si entran a trabajar obreros no crean que se trata de revistas viejas que puedan disponer de ellas. También Maruja le escribió a Mimina para que le pagase a Pepe Rey el importe de ellas. Pero volviendo al asunto de la casa creo que pronto habrá que pagar lo que adeudamos y hacer la escritura. Me interesa que para entonces no olviden que la compra debe estar formalizada a nombre de Maruja y mío, de los dos como tenemos todas nuestras cosas y para evitarnos complicaciones ulteriores en caso de faltar uno de los dos. Para el arreglo que proponen tengo un dinero ahí en la fábrica que pueden, naturalmente, disponer de él.
Sentimos mucho la dolencia suya. Sé que son muy dolorosas todas las afecciones de la columna vertebral. Maruja también anda con problemas de huesos y estos días estuvo consultando sobre algunos dolores. Afortunadamente parece no ser nada grave.
Isaac nos escribió sobre lo que le estaba ocurriendo y nos dijo también que se había ido a vivir a su casa durante el verano para estar cerca de la fábrica. Nos alegramos que esté mejor.
Espero que a partir de ahora nos escribiremos más a menudo. Reciba usted para todos los de la fábrica, les recuerdo a todos, a Ángel, Marentes, Salvador, Llerena, al Sr. Manuel, Pepe el mecánico, a Pili y su hermana Maribel, Josefa, en fin aunque no ponga sus nombres a todos los tengo presentes, reciban todos de Maruja y mío un cariñoso abrazo. Y para María Elena y usted uno muy fuerte y agradecido de Maruja y mío:

[Seoane]

1970-09-07
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1970
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1970 en 07/09/1970

7.9.70

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Sin ninguna a que hacer referencia ya que tu última la tengo contestado, van estas líneas para informarte de que Valentín Paz Andrade lleva paralizado desde hace una semana con algo cefálico, todavía sin determinar, semejante a una trombosis, que lo tiene muy decaído, con dolor en un lado de la cabeza y con una distorsión en la vista que le imposibilita leer. Ayer domingo estuve con él y con Pilar en el Policlínico de Santiago en donde lo tienen en exploración. Me preguntó reiteradamente por ti, verdaderamente con obsesión, pareciéndole poco las noticias todas que de ti le pude dar.
Hace unos días he estado en Lugo, y entre otras cosas estuve con la viuda de Ánxel Xohán, de la mano de Montero. Quedamos que cuando tú vengas te pondrías en contacto con ella y verías un poco mejor las cosas. De momento yo me traje unas cuantas cosas. Entre ellas una colección de dibujos retratos hechos en los cuatro años que estuvo en la cárcel de Las Palmas que para mí resultó lo más interesante y que creo representa un buen documento para el archivo. Creo que ya te dije que Alonso Montero nos había traído el otro día su Castelao. También una pintora gallega coruñesa que vive en París mandó un cuadrito (40 x 40 aprox.) se llaman Mantiñán. Creo que es una cosa discreta.
Sigo en Sargadelos ininterrumpidamente a no ser alguna breve escapada de horas hacia el Castro.
Espero vuestras noticias. Un abrazo muy fuerte para ti y para Maruja

[Díaz Pardo]

1970-09-14
Carta de Seoane a Azcoaga. 1970
Bos Aires
Madrid
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Azcoaga. 1970 en 14/09/1970


Buenos Aires, 14 de setiembre de 1970

Sr. D. Enrique Azcoaga
Madrid

Mi querido amigo:

No te escribí desde que llegamos para no distraerte y darte la lata. Buenos Aires está muy bien esta temporada –aparte secuestros, asaltos, muertes–. Se están celebrando grandes exposiciones internacionales, las últimas con una de Paul Klee enviadas desde Suíza, extraordinaria, y otra, mucho más aún, que está celebrándose actualmente, la del Bauhaus, que ocupa todo el Museo, son más de 2.000 piezas reunidas y es todo el fondo del Museo del Bauhaus que se abre en 1971 en Berlín. Desde aquí va a Tokio y desde esta ciudad vuelve a Alemania. Una exposición realmente fabulosa. Aquí se había hecho una reducida hace pocos años a base en general de fotografías y muy pocas piezas. Pero no es de esto de lo que quiero escribirte hoy.
El jueves pasado fuiste designado miembro correspondiente de la Academia Argentina de Bellas Artes, juntamente con Martínez Barbeito y Castro Arines. El primero, Martínez Barbeito, por el cargo que ocupa y por la exposición argentino (sic) que organizó en el Museo. Castro Arines porque es el único crítico de Madrid, aparte de tí, que se ocupa de arquitectura, diseño y libros de aquí y tú por tu labor en la prensa de Buenos Aires, tus monografías sobre artistas argentinos y además por tus conferencias sobre arte argentino en la Universidad de verano para tanto ignorante de lo que es Buenos Aires y la Argentina como hay incluso entre los hispánicos de Cultura Hispánica. Nos salvamos los gallegos, hispánicos solo geográficamente. Bueno, no puedo decirte más. Creo que llevará los nombramiento[s] el Dr. Bonifacio Del Carril que hará probablemente un acto en la Embajada para entregarlos. Un gran abrazo de Maruja y mío para María, para tí, para tus hijos:

[Seoane]

1970-09-14
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1970
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1970 en 14/09/1970

Sargadelos, 14.9.70

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Ayer volví a estar en Santiago con Valentín, en el Policlínico, donde continúa en observación (en mi anterior te hablé de esto). Va un poco mejor dentro de la cosa difícil. Parece ser que se trata de una cosa vascular de origen cardíaco. Sigue acordándose de ti y le conté lo que sabía, que no es ciertamente demasiado. Desde luego si salva de esta creo que le van a quedar un poco recortadas las alas de su actividad.
Eso de Cao en el Eco de Galicia de Bs. As. si no me precisas un poco la fecha no vemos forma de que aparezca. Estuvo Xosé buscándolo allí y no hay manera. A lo mejor viene en alguno de los números que les faltan.
Del Museo no hubo más novedades que las que te referí últimamente. Recibo la revista del Centro Gallego de ahí y veo que en su extraordinario ni se enteran de la inauguración del Museo ni de lo de Sargadelos. Pero exactamente le sucede lo mismo a Grial en el último número que correspondía enterarse. Hay cosas que no dejan de ser curiosas y que rebasan los compartimentos generacionales.
Yo no salgo de Sargadelos. No puedo. Últimamente tengo también enfermo a Andrés Varela. Y esto por ahora está lleno de problemas lógicos de su crecimiento y de la formación de los encargados. Lo peor es que hay otras cosas fuera de toda lógica que lo atacan. Ahí tenemos a la Hacienda de Lugo dispuesta a darle un ataque frontal. Utilizando simplemente la suposición, y naturalmente una invención malintencionada, pretenden algo que acabaría con la empresa antes de final de año. Claro está que no tienen base legal para conseguirlo (tampoco la tenía el de industria). Terminé enfrentándome yo con el abogado del Estado y terminé mal pues me obligó a decirle unas cuantas verdades. Está claro que Sargadelos no tiene protección de arriba, más bien molesta. Y en lugar de ser tolerante con una empresa que empieza, por lo menos tolerante, se inventan cosas por encima de lo real para perjudicarla. Contribuye a ello la sospecha de que esto costó mucho más dinero que lo que en realidad costó y hay una cierta intriga de la procedencia de ese dinero y de su intención. Yo no me pude contener y dije unas cuantas barbaridades y se cortó bruscamente la conversación. Veremos a ver qué pasa.
Estas son todas las novedades. Llegué el sábado a las 12 de la noche al Castro. Por la mañana del domingo me fui a ver a Valentín. Luego de comer en el Castro me vine para aquí.

Se os recuerda con todo cariño. Abrazos muy fuertes a entramos

[Díaz Pardo]

1970-09-23
Carta de Seoane a Muñoz Manzano e Dieste. 1970
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Muñoz Manzano e Dieste. 1970 en 23/09/1970

Buenos Aires, 23 de setiembre de 1970

Sres. Carmen y Rafael Dieste
La Coruña

Mis queridos amigos:

Falleció en las primeras horas de hoy Antonio, aquí, en el Hospital Rivadavia, a donde lo habían traído de Cordoba el pasado sábado. Maruja está en este momento acompañando a Mireya. No sé que deciros, no sé escribir nada en estos momentos. Sé cuanto vais a sentir su fallecimiento y sé lo que nos afectó a nosotros esta noticia. Fueron muchos años de amistad y de inquietudes comunes. Fuí amigo de él desde el año 30 o 31, antes de casarse Mireya. Nos acercó un amigo común, Arturo Villafranca, que ahora es catedrático de Física creo que en Murcia y que fué quien le dibujó los muebles de su piso de Santiago. Y nos encontramos en Buenos Aires en las condiciones que conocéis, salidos de Galicia por iguales causas. Siempre estuvo entregado a la bondad y pocos hubo como él entre todos los amigos, capaz de grandes renuncias. Pero no quiero deciros más, no sé decirlo, solo expresaros simplemente el sentimiento de Maruja y mío. Un sentimiento de verdadero dolor.

Un gran abrazo para los dos de Maruja y mío:

[Seoane]

1970-09-23
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1970
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1970 en 23/09/1970

Buenos Aires, 23 de septiembre de 1970

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac: En la madrugada de hoy, día 23 de septiembre, falleció Antonio Baltar en el Hospital Rivadavia a donde lo habían traído hacía tres días. No sabes el dolor que sentimos. Hoy se entierra a las cinco de la tarde. Maruja está en estos momentos con Mireya. Es uno más de los que llegamos aquí a los pocos meses de iniciada la guerra que se va sin haber podido ver ningún cambio en la actual situación española. Que sufrió Galicia en su derrota y en su situación actual. No sé qué decirte. Pudo haber conseguido posiciones destacadas y las despreció por ser fiel a sus convicciones. Abandonó una vida fácil, primero la de Santiago y luego la de Buenos Aires. No te puedo decir más. Acabo de escribir sobre él para la radio. Sé que todos los amigos van a sentir su muerte. Nosotros lo recordaremos siempre.
Mañana o pasado te escribo enviándote el artículo sobre arte. Un gran abrazo a todos:

Seoane

1970-09-25
Carta de Paz Andrade a Seoane. 1970
Nova York
Vigo
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paz Andrade a Seoane. 1970 en 25/09/1970


Vigo, 25 de setiembre de 1970

Sr. Don
Luis Seoane
Montevideo, 1985 - piso 13
Dept. 68
BUENOS AIRES

Querido Luis:

Recibín a tua cariñosa carta do 14, no Policlínico de “La Rosaleda”, en Sant Yago. Alí estuven internado duas semáns longas, recibindo os auxilios da cencia e a cordialidade dos amigos, que non deixou de latexar baixo da bata blanca. Isaac estuvo con nos, amigo de cabeceira, nos dous primeiros domingos dos tres que pasamos no Sanatorio. Xa te darás conta de que n-un caso como o meu chegado o nivel da melloría franca, non acerta un a saber se foi pol-a propia cobiza de vivir, ou foi porque as cadeas cordiaes a outros corazóns xurguidas non deixaron que o d-un esmorecera.
Non teño noticias recentes de Tamames e o seu grupo. Mandeille o orixinal e anexos da conferencia que din con eles o 10 de abril, no curso da Caixa d-Aforros de Vigo. Durante o mes de agosto, e parte de setembre deberon estar en Cuba, Tamames e Terceiro dando conferencias. Non teño dubida de que o teu proyecto terá conquistado o veredicto mais favorable, ainda que o xuicio definitivo corresponderá seguramente a orgaos oficiaes, nos que pouca intervención ou ningunha teran os nosos amigos.
Nada me sorprende de canto me dis en relación coa comemoración do Dia de Galiza. Tiñamos todos por descontado o que pol-o visto aconteceu.
Xa que me falas do libro, direiche que ainda sendo voluminoso e tamén no precio, bateu o recor de vendas. Somente en Galiza levan colocados os editores máis de 2.000 exemprares en dous meses e meio. Xa te darás conta de que dada a materia do libro e o precio –224 ptas.–, en Galiza tuveron que cambiar moitas cousas pra que se poida rexistrar un feito económico social de ésta natureza.
Estamos en Samil dende hay dous dias. Supoño que a convalecencia durará 15.

Recibe con Maruxa, de Pilar e Alfonso e miña, a mais cordial aperta do teu incondicioal amigo,

Valentín

1970-09-28
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1970
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1970 en 28/09/1970

Buenos Aires, 28 de septiembre de 1970

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Ahí te envío una nota publicada en A Nosa Terra, que se refiere a la inauguración del Museo y a Dieste. La nota es, con toda seguridad, de Moisés da Presa y la noticia vino de ahí enviada por alguien que pertenece probablemente a O Facho, o alguien que estuvo ahí el día de la inauguración y debe tener correspondencia con Da Presa o con Mera, un joven que andaba con esa noticia cuando llegamos a Buenos Aires nosotros según los informes que logré. Es una tremenda canallada y convendría que alguien hiciese ahí algo sobre la conferencia de Dieste en el Museo (sin que Dieste sepa nada de esto). Yo publico en Cuco-Rei una nota sobre su discurso de ingreso en la Academia y me refiero al final de ella a su discurso en la inauguración del Museo. Como tú puedes ver existen canallas en todas partes y aquí no faltan resentidos y envidiosos. Siempre les molestó Dieste. Si hubiese vivido Castelao estos estúpidos no se hubiesen atrevido a hacer esa nota. Acabo de recibir este número de A Nosa Terra y estoy indignado. Mañana o pasado te envío la nota sobre el arte gallego contemporáneo. Es la primera parte de la que te envié sobre el Museo. Las dos notas van juntas. Creo que queda interesante y útil. Te escribiré con ella. Un abrazo a Mimina de Maruja y mío, saludos a todos. Un abrazo de:

Seoane

1970-09-30
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1970
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1970 en 30/09/1970

Sargadelos, 30.9.70

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Ayer me enviaron del Castro tu carta del 23 con la noticia del fallecimiento de Baltar, que ya conocíamos. Yo, y Mimina, le escribimos a Mireya el mismo día de su fallecimiento, que llegó la noticia por cable y se propagó hasta aquí, pero Dieste estaba en la idea de que Mireya se encontraba en Córdoba. Ahora por tu carta veo que murió en Bs. As. y voy a llamar a Dieste. Es una parte dolorosa del drama general de quien quiere pasar por “aquí” procediendo con honestidad. Yo tenía una gran simpatía no solo por la conducta de este hombre. Su silencio frente a una serie de situaciones en las que otros nos estaríamos lamentando, su falta de respuesta a la falta de reconocimiento de su valor y la persecución constante que sobre sí mismo ejercía su, también constante, insatisfacción y que lo mantenía en constante peregrinaje, me tenía impresionado mucho.
El domingo pasado recogí en el Castro tu carta del 14 cte. Tomo buena nota de todo lo que en ella dices y de lo que te quejas de mí. Yo estoy en la idea de que te fui informando de todo, pero aún así no descarto que se hayan perdido cosas. Por ejemplo lo de Paco Tudela, el de Coruña, sobre el Museo es un trabajo publicado por una revista turística; creo que se llama Galicia Turística. Te la envié por correo aéreo yo mismo, desde Sada cuando me venía para acá. Recuerdo que me costó 75 pesetas, y aquí tengo el resguardo de su certificado el 26.8.70 con el número 535.- ¿Habrá ido a pesar de todo por barco? Si no la recibes trataremos de buscar otro número y enviártelo.
Te acompaño con la presente algunas cosas que te informan. La Carta al Presidente de las Cortes (supongo que es gastar pólvora en chimangos) obedece a hacer una petición paralela a la que hacen los de ADI/FAD [Associació de Disseny Industrial – Foment de les Arts i del Disseny] y por no quedar nosotros callados. De la sesión de cine anterior, que se había hecho más privada, también se te había enviado información aunque tú no la hayas recibido. Se trataba de películas de Picasso, Max Ernst, Kandinsky, Leger, Gauguin, Van Gogh, Emil Nolde (todas estas muy buenas) y una de Rosenthal francamente mala.
Ayer hemos estado en la Delegación de Hacienda de Lugo donde estábamos citados y donde nos trataron con verdadera desconsideración. Tuve que aguantar que me insultaran, sin recato, hasta hacerme dudar de si merece la pena aguantar tanto. Y todo esto frente a Ángel, el hermano de José Luis, y de una administrativa de aquí, y de tres inspectores. Total para que nos levantaran un acta de inconformidad injusta y no quedarnos otro remedio que acogernos a la intervención del Jurado Tributario de La Coruña. No tienen base alguna para intentar lo que pretenden. Se trata de un acta hecha por estimación en función de apariencias. La mala fe hacia Sargadelos es evidente. Estoy todavía sin saber qué hacer, si esperar o resolver esto, intentar, por vía de escándalo. No sé.
Ese trabajo que falta del Cuaderno del Centro de Diseño Díaz Pardo y el Laboratorio de Formas se trata de estencils que había mandado Chávarri, incluso del índice. Por eso figura en él, pero el trabajo no se tiró pues no me parecía bien que apareciese un trabajo hablando bien de mí en una cosa que tiraba yo.
Valentín está mejor, ya en Samil convaleciendo. Aunque tú dices que yo no te indico en qué clínica estaba en Santiago, yo, un desmemoriado cualquiera, compruebo, pues no me fío de mi memoria, que en mi carta te decía que se trataba del Policlínico.
Interrumpiome aquí un aparejador también de Hacienda, que acaba de irse ahora, para preparar un acta sobre el edificio a efectos de la contribución urbana. Así que por otro lado nos van a baldar pues la valoración de esto da una cifra muy alta. Vamos a ver en qué queda.
Yo seguiré por aquí tratando de llevar las cosas adelante pero créeme que estoy bastante desalentado.

Nada más por hoy. Un abrazo muy fuerte para ti y para Maruja

[Díaz Pardo]

1970-10-02
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1970
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1970 en 02/10/1970

Buenos Aires, 2 de octubre de 1970

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Te escribí dos breves notas con motivo del fallecimiento de Antonio Baltar, y de la nota canalla sobre Rafael Dieste en A Nosa Terra. Me gustaría saber quién fue el informante que estuvo el día de la inauguración en esa. El que lo contó aquí fue Moisés da Presa, con seudónimo. Te enviaré la ficha de Cao tan pronto pueda encontrar la revista en Buenos Aires. Tiene que ser en la primera época de El Eco de Galicia, mil ochocientos ochenta y pico, cuando él la dirigía, antes que cediese la dirección y propiedad de la publicación a Castro López. Recibí una carta muy simpática de Xosé sobre el Museo, le contestaré estos días. No te preocupes por la revista del C[entro] Gallego. En general vistas las notas publicadas ahí y a falta de ellas en Buenos Aires puede uno suponer que no sea necesario un nuevo museo en Galicia, ni los otros que existían, ni una fábrica como Sargadelos, ni nada. Pero es que creo que los periodistas y los escritores tienen sus propios temas que desarrollar y no hay motivo alguno que los aparte de ellos. Por otra parte por esas notas que vine leyendo de los que escribieron hasta ahora sobre su inauguración nadie sabe lo que es un museo, o parece no saberlo, ni la importancia que esta institución tiene en la vida cultural contemporánea. Pasa en esto como en cuestiones de arte. Se repiten los nombres de las gentes por inercia y por falta de juicio propio. Era más cómodo alrededor de 1920. Todo estaba clasificado, existían el escultor de la raza, el escritor de la raza, el pintor de la raza, etc. Era mucho más cómodo. También el caso del museo. Un museo antes era una colección de obras de arte del pasado, y un director tan museable, tan del pasado, como las obras que cuidaba. Siento las dificultades que tienes con la fábrica y tu sujeción a ella. Cuéntame cómo vas resolviendo los problemas. Llegó el Ingeniero Díaz, viene entusiasmado de la fábrica y del museo. Ahora acaba de salir para Galicia Vilanova, va a ver a su familia a Orense aprovechando las vacaciones de su Universidad. Estas son las noticias últimas. Con éstas te va la colaboración terminada para L[aboratorio de] F[ormas]. El título en general es “Notas encol do arte galego e sobre o Museo Carlos Maside” y se divide en dos partes, la primera esta que te envío hoy con el subtítulo de “Encol do arte galego”, y la segunda la que ya te envié con el de “O Museo Carlos Maside”. Creo que esta de hoy queda interesante y sirve más, supongo, de levadura para despertar inquietudes que de historia, aunque doy muchas noticias que puedan servirla, algunas absolutamente desconocidas o por lo menos olvidadas.
Esto es todo por hoy. Tienes ahí una carta sin contestar. A lo mejor llega respuesta estos días, cruzándose con esta.

Un abrazo fuerte para todos y para Mimina y para ti de Maruja y mío:

Seoane

1970-10-06
Carta de Azcoaga a Seoane. 1970
Madrid
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Azcoaga a Seoane. 1970 en 06/10/1970


Madrid, 6 de octubre de 1970

Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Muchas gracias por el anuncio “académico” que me largaste en la tuya del 14 del pasado. El día 6, a las 8, en la sede de la representación argentina, Bonifacio del Carril nos entregó los diplomas correspondientes a Barbeito, a Castro Arines y a mí. Salvo el ABC, ningún periódico ha dado la noticia completa; era lógico. A mí y a Pepe nos han borrado elegantemente, porque pertenecemos a la nómina de los que hay que borrar. Aunque... Gracias, otra vez.
Con del Carril, te recordamos muy vivamente. Por allí estaba María Elena Ramos Mejía, un poco huída... Lamenté que no me diera la cara, porque entonces la hubiera preguntado delante de todo el mundo: “y a usted quien le dijo que mi viaje a la Argentina, en el año 51, corrió a expensas del Instituto de Cultura Hispánica?”
Me gustó mucho que Del Carril hiciera patente que España estaba en deuda con Buenos Aires para hacer una gran exposición de arte hispánico.
Os recordamos mucho con los “lalos”, residentes en sus posesiones de la calle de Recoletos.
Recibí hace días una carta preciosa de los Dieste. Me extrañó que no me dijeras nada del problema de Gori. Hasta siempre, recuerdos nuestros para Maruja, y un abrazo entrañable para ti, de tu leal

Enrique Azcoaga

[Manuscrito:] Por este correo, agradezco el nombramiento al Presidente de la Academia de Bellas Artes (Buenos Aires).

1970-11-13
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1970
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1970 en 13/11/1970

13.11.70

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Sin ninguna tuya a que hacer referencia te confirmo mi última del 28 del pasado. Te van dos folletitos del Museo y por impreso vía aérea te van más. Dentro de dos o tres días debe quedar terminado el Cuader[no del] L[aboratorio de] F[ormas]. Creo que queda muy bien. Y con este tipo de letra se ganó mucho. Dentro de lo que sé he hecho todo lo que he podido. A ver a ti qué te parece.
Tus cosas para la exposición de Vigo están marqueadas como tú deseas. Haremos el catálogo en La Coruña. La exposición será para fines de este mes o primeros del que viene. Tengo las cosas que irán colocadas en el estudio del Castro y forman un conjunto verdaderamente sorprendente. Te informaré con detalle de todo. Hoy solo lo hago para no dejar pasar mucho tiempo sin que recibas noticias de aquí.
Tu trabajo en el Cuaderno, que tuve que leer varias veces para corregir es sin duda la pieza fundamental que se escribió sobre arte gallego, ya no por la historicidad que registra sino por el espíritu mismo que registra y como la registra.
Hoy se marchó Xosé para Barcelona a lo de Hogarotel que se inaugura el 18. Se harán fotografías y te las mandaré.
Lo de Hacienda sigue por ahora en compás de espera. Mañana tengo que ir a Lugo para otra acta; esta por el edificio (Valoración Urbana). Y esto, al menos en apariencia, vale mucho y quieren aplicarnos lo que le corresponde. Es normal. Aquí no cabe más que discutir y rogar aunque nos amuele de lo lindo.
Uno de estos días se firmará la escritura de vuestra casa. También firmaré las dos participaciones que le dimos en el Laboratorio a Albalat.
Por lo demás las cosas van normalmente. Con los esfuerzos naturales, aún frente a una situación económica en el país muy degradada, de la que estaréis enterados ahí. La inquietud está en aumento.

Hasta dentro de unos días. Un abrazo muy fuerte para ti y para Maruja

[Díaz Pardo]

1970-11-14
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1970
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1970 en 14/11/1970

Buenos Aires, 14 de noviembre de 1970

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Contesto, tarde, tu carta del 28. Clausuré mi exposición de óleos el día 31 de octubre; me fue muy bien, e inauguro el 16 una de estarcidos, y en estos quince días pasados debí hacer unos bocetos para un mural, otro para un objeto con figuras que se realizará en acero inoxidable mate y bronce patinado, encargo de un industrial metalúrgico, y una estampa para fin de año para Ferrocarriles Argentinos y otras. Desde que llegué no hago más que luchar contra el tiempo. De la colectividad, nada. Aparte del éxito de las elecciones del C[entro] Gallego todo lo demás un puro desastre que no merece calificativos. Por mi parte no me queda tiempo para ocuparme de ella y procuro rechazar cualquier compromiso que me aleje de mi trabajo. Colaboro en lo que puedo únicamente con la Federación para cuestiones que puede imaginarte. La vida aquí en Buenos Aires es la normal desde hace tiempo. Hoy es el segundo día de huelga general en toda la república con más del 90 por ciento de paro. Desde nuestras ventanas vemos las locomotoras y vagones de Retiro absolutamente inmóviles. En Tucumán los estudiantes son dueños del centro de la ciudad desde hace dos días, como lo fueron en Córdoba el año pasado. Como se pude ver desde ahí un país “blando” donde es posible que esté surgiendo algo distinto que quizás alcancemos a ver. Los mismos estudiantes que levantaron barricadas el miércoles a la noche, festejaban dos días antes el cuarto campeonato argentino del mundo en boxeo y otros dos días anteriores el Premio Nobel de Química, al mismo tiempo que celebraban en una localidad de la provincia un festival de música “beat” con camisas floreadas, collares hasta la cintura, melenas masculinas, corbatas de todas clases, maxifaldas, minifaldas, colores rojo y violeta, flores y las palabras paz y amor que indignan a mucha gente. Todo esto con las noticias que se destacan ahí de la “hispano-américa” que hay que proteger.
Te agradezco que cuides del catálogo y de la exposición mía de Vigo. La hago por lo que tú supones. Sé que desde mi punto de vista, el de mi pintura, es inútil una exposición mía en esa. Pero en esta ocasión no se trata de esto. De un pintor no se puede ver un cuadro aislado, ni el desarrollo de un tema, sino el despliegue de su obra, de su mundo, la proyección de un pueblo a través de su pintura, de su arte. A mi manera hice prehistoria, Homenaje a la Torre de Hércules; historia, María Pita e tres retratos medievais; folklore, Muiñeira; costumbres campesinas, Figurando recuerdos, etc., en los prólogos de casi todos los álbumes y libros míos me refiero a Galicia y a lo que de gallego hay en ellos. En mi pintura, como en los grabados y dibujos, los temas fueron campesinos, mendigos, personajes de leyenda, etc. Pinté siempre mi recuerdo o el presente que acababa de ver, un pasado solamente de hacía días o meses. Pinté o dibujé la noticia venida de Galicia, publicada en un periódico cualquiera, en 1940, 1948, o en 1950. Son cuarenta años y centenares de obras pintadas, grabadas, etc., que no van a poder verse en unos pocos cuadros y grabados. Todo esto además independientemente de todo cuanto pinté en paredes de edificios con temas de trabajos campesinos. Aquí y en San Juan, bien lejos de Galicia, lo recuerdo en el primer poema de Na brétema, Santiago y todo lo que llevo escrito sobre Galicia, malo, bueno, regular, libros, artículos, éstos últimos pasan del millas. Todo esto no evita que Torres me trate como un “americano” cuando voy a verle, y que Grandío, por ejemplo, divulgue con la intención que te puedes imaginar, que nací en Buenos Aires, que no soy gallego... Bueno, no te voy a describir mi resentimiento y mis decepciones. Tengo, es verdad, muchas otras satisfacciones que me obligan a continuar trabajando como siempre, leal, además, a mi generación.
Recibí la fotocopia de Galicia Turística. Y siento la situación porque pasas en cuanto a los problemas de Sargadelos con la burocracia y con algo más que ésta. Creo que te escribí que el Ing. Díaz vino entusiasmado con Sargadelos y estos días vino a casa la persona de El Grove, de la Federación, que estuvo en El Castro con Montero y Lueiro. También viene entusiasmado del Museo. Lueiro me escribió unas letras en una de las tarjetas de Maside que envió por correo.
Esto es todo por hoy. No es muy interesante, pero a uno no se le ocurre nada con la huelga. Saludos para todos, para los Dieste y Mincho si lo ves, para todos los del Castro, y Mimina, Xosé y tú recibid el fuerte abrazo de:

Seoane

1970-11-17
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1970
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1970 en 17/11/1970

Sargadelos, 17.11.70

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Te confirmo la mía última del 13 cte. y la del 28 de octubre último. Sin ninguna tuya a que hacer referencia.
Hoy he llegado con el amanecer a Sargadelos. Ayer en Coruña quedaron armados los primeros Cuadernos L[aboratorio de] F[ormas] para que hoy saliesen por avión para Hogarotel, que se inaugura mañana. También te saldría un primer ejemplar para ti. Acaso algo repintado pues estaba un poco fresco para guillotinar. Ya te enviaré otros armados con menos prisa. Sin duda tu verás bastantes errores. Algunos hubiese podido yo detenerlos si hubiese podido tener tiempo para atenderlo. Por ejemplo en el trabajo de Maside omitieron el cuaderno de donde procede. Creo que tampoco te gustará que hubiesen cambiado la letra en el trabajo del Museo. Pero para que estas cosas no se deslizaran, y otras más que ya ni siquiera alcanzo, habría que estar cuidándolo continuamente.
El sábado pasado estuve en Lugo donde firmé otra acta de Hacienda por la contribución del edificio. Nos pusieron 120.000.- anualmente por este solo concepto. Está visto que vamos a tener que trabajar para esta gente. Cuanto mejor se hagan las cosas más habrá que pagar.
Quiero consultarte una cosa: Si remontásemos todas las cosas que tenemos por delante, de aquí a final de año, en los primeros meses del año próximo se trataría de acometer la obra de ampliación del Museo igualando y acondicionando los dos cuerpos en la planta correspondiente al estudio. Como por unos tres meses habría que cerrar el Museo se me ocurre que con la obra podíamos hacer una exposición en el Círculo de las Artes de Lugo. Dime tu pensamiento.

Espero tus noticias. Un abrazo muy fuerte para ti y para Maruja

[Díaz Pardo]

1970-11-28
Carta de Prada e Laxeiro a Luís e Maruxa Seoane. 1970
Madrid
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Prada e Laxeiro a Luís e Maruxa Seoane. 1970 en 28/11/1970


Madrid, 28-XI-70

Queridos amigos Luis y Maruja:

Hace tiempo que deseaba escribiros, pero se me fue pasando y no lo hice.
Estamos con mucha suerte con el tiempo porque aún no llegó el frío y gozamos de unos días de sol maravillosos.
Madrid está cambiado desde la última vez que yo estuve aquí. Hay millones, más galerías de arte y, por lo tanto, muchas exposiciones. Vimos una del escultor Alberto, muy buena en la sala del Museo de Arte moderno y ahora está una colectiva de ilalecokos , Morandi, Carra, etc. también muy buena, lo mismo veo que hay muy buenas cosas en teatro y lo mismo en música. Parece que esto está despertando, a Dios gracias y ya era hora.
Carmen pasó aquí cuatro días haciendo unos cursos en la universidad relacionados con su profesión. Rafael no vino porque era poco tiempo, peor van a volver. Isaac nos ha escrito.
Laxeiro, como verás, está exponiendo. Esta exposición iba a ser sólo de dibujos pequeños, pero a última hora agregó óleos también pequeños. No pensaba hacerla, pero tanto le han insistido que se decidió a último momento.
Por Buenos Aires, sabemos que todo va bien, por los amigos que nos escriben, y nos alegra mucho.
Os mandamos otro catálogo para los Scheimberg.

Bueno, por hoy nada más. Un abrazo para los dos de

Lala y Laxeiro

1970-12-00
Carta de Dieste a Luís e Maruxa Seoane. 1970
Rianxo
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Dieste a Luís e Maruxa Seoane. 1970 en 00/12/1970

Diciembre 1970

Sres. Maruja y Luis Seoane
Montevideo 1985
BUENOS AIRES
(Argentina)

Aunque con nieve a la vista, (cosa rarísima en Rianxo), nuestras más cálidas felicitaciones para Cuco Rey y sus valerosos padres, tíos y demás parientes. Presagiamos a todos un venturoso y próspero Año Nuevo hispánico, pese a la cara enfurruñada con que se presenta.
Recuerdos a Lorenzo y Marika. Grandes abrazos de Carmen y

Rafael

1970-12-02
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1970
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1970 en 02/12/1970

2.12.70

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Acabo de recibir tu carta del 25 y tenía desde hace unos días la del 14, ambas de noviembre último. También me llega en sobre aparte el Cuco-Rei. Muy bueno. Muy bueno el poema de Lorenzo. Él está silencioso y parece que no existe, pero cuando hay que hacer algo bueno y solidario él está más vivo que los demás.
Tomo nota de las cosas que me dices. Vamos a ver si la ampliación del Museo la podemos hacer. Yo quería tener tu pensamiento, por si podemos hacerlo. Se harán las cosas como tú deseas. Lo que ahora cumple es que tengamos posibilidades de hacerlo. Vamos a ver.
De acuerdo con las observaciones que haces sobre el Cuaderno L[aboratorio de] F[ormas]. Completamente de acuerdo en la de Maruja Mallo. Aparte de que cuando lo vi me eché las manos a la cabeza por las razones que tú apuntas también por otras que no apuntas (la ortografía del nombre que luego se corrigió como se pudo). Lo cierto es que si se metió algo de Maruja Mallo fue por respetar tu deseo de que así se hiciese. Y el resto de su libro no hay por donde agarrarlo.
Por correo aparte te va el libro de Xohán Casal.
Hace unos días volví otra vez a Lugo. Hacienda para el asunto primero. Olieron el escándalo y bajo el consejo de ese amigo que se ofreció a intervenir, el mismo inspector dio marcha atrás, y se firmó una nueva acta de invitación que aún no variando la cifra de la anterior incluye hasta el 30 de octubre pasado. No es una solución ideal entra dentro de lo real. En su día teníamos ya presentado los recursos, muy bien hechos. El tal Sr. inspector, a las luces un tipo mentalmente muy confuso que puede prestarse a cualquier cosa (acaso Tomás vería en él el típico material para un agente inconsciente) resultó ser el abogado defensor militar de Grimau. Toda esta relación de cosas parece un poco película de intrigas, pero si yo no estoy de alguna forma dormido responde a la realidad. Ya hablaremos porque aún hay más cosas.
Tu exposición se inaugurará en la semana que viene. Yo iré a montarla. Los catálogos se hacen en Moret. Reproducen en 10 cms. cuatro pinturas y 4 grabados y lleva una nota que firmo yo. Trataremos el pedir el Figurando recuerdos a Álvarez Blázquez. Lo demás ya estaba previsto. Te tendré informado.
Estos días he tenido que viajar tres veces a Santiago. Uno de ellos comí con García Sabell y hablamos mucho de ti. Valentín, según él, está muy mal del corazón y con poca esperanza. Aproveché y bajé hasta Vigo para conocer la sala donde expondrás y decirle algunas cosas a María Xosé Queizán. Y estuve largo tiempo con Valentín, que tiene sus reticencias multiplicadas por diez. Es una pena. Pero sigue siendo un tipo estupendo. Pilar tiene también allí mismo en Samil a su madre paralítica. - Mis bajadas a Santiago fueron con la salud de Mimina a la que un médico de La Coruña le descubrió que un riñón lo ha perdido al parecer hace tiempo y está en estado retráctil. Unos suponen que su tensión viene de ahí, que si la causa es tuberculosa, que debe quitarse inmediatamente... pero García Sabell y un urólogo de Santiago entienden que no debe quitarse pues las complicaciones podían aumentarse. De momento le hacemos caso. Pero todo esto me complica más las cosas, además teniendo que peregrinar a aquí con ella, para que no se quede sola en el Castro, etc.
Palmás que cuente con nosotros aquí para lo que sea. Siendo un becado tuyo...
En cuanto a la marcha comercial de Sargadelos se va desenvolviendo normalmente, afortunadamente. Pero el panorama del país tiene tintes negros. La paralización aumenta de día a día y los conflictos se multiplican por todas partes. Acaso ahí estés tan enterado o mejor que aquí.
Y ya se acabaron las novedades.

Un abrazo muy fuerte para Maruja y para ti

[Díaz Pardo]

1970-12-17
Carta de Paz Andrade a Luís e Maruxa Seoane. 1970
Nova York
Vigo
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paz Andrade a Luís e Maruxa Seoane. 1970 en 17/12/1970


Vigo, 17/Nadal/70

Sr. don LUIS SEOANE LÓPEZ
Montevideo 1985, p. 3º dp. 68
BUENOS AIRES

Queridos Luis e Maruxa:

Xa que non teremos a dita de vos ter na Terra agora que ven o Nadal, queremos que ao menos teñades algunha nova de nós. Non poden ser tod-o boas que quixeramos, máis cada un ten de aturar a su[a] sorte.
A convalecencia do cabezaleiro vai pouco a pouco. Ainda non se foron todal-as presas do corazón desafinado. Como vedes esta é unha gaita ben mala de temprar. Penso que o resgate do ritmo sen anormalidade algunha ainda se demorará algunhas semans, e xa me daría por contente.
A nai de Pilar sufréu, aos poucos dias de vir pra Samil, onde estamos ainda, unha hemiplexia. Xa vos decatades do que un tal doencia supon, maiormente par-a filla, que leva unha tempada tan dura como valeirosa. Maiormente porque tal como as cousas viñeron pouco os demais podemos axudal-a.
Veu as nosas maos Cuco-Rei, cheo de contido e sabor. Imos afeitos a tanta insipidez que as follas da tua xoaniña –así lle chamabamos de nenos en Pontevedra– enchéunos de ledicia e gozo. Demos a ler noso exemprar a alguns amigos, vibradoiros na mesma corda. Teño que agradecer moito o teu comentario sobre La marginación de Galicia, no que o libro acada unha interpretación [c]erteira, si ben sexa por demais xenerosa. O poema de Lorenzo Varela é maxistral, ademais de inspirado e valente. En xeneral todo o contido do numaro, traslucente a tua mao, é merecente do noso reconocimento. Quero decir, dos que ainda querendo non poderiamos escribir o que canta Cuco-Rei.
Isaac e Mimina estuveron recentemente duas veces na nosa casa. Mimina con certa preocupación pol-o seu ril, na dubida de se deixar extirpalo ou non. Onte inauguróuse a túa exposición en Vigo, na nova Sala. Ainda non pudemos visital-a. Pilar porque leva mais d-un mes sen apartarse da doente. Eu pol-o d-agora non debo subir escadas, e tratase d-un segundo piso. Cecais denantes de que se cerre podamos chegarnos aló.

Nosos mellores votos de venturanza pra vos no Nadal e Aninovo, co-as mais cordiaes apertas de

Mª Pilar
Valentín


[Manuscrito:] Apertas

Alfonso

1970-12-29
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1970
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1970 en 29/12/1970

29/12/70

Sr. D. Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Te escribo desde la cama consternado por lo que puede estar pasando con esos vascos. Desde hace diez días vengo arrastrando una gripe con complicaciones en el estómago que me tiene desolado. En estas condiciones, rodeado de nieve, con muchos cortes en la energía eléctrica que nos dejan más fríos, y con muchos más problemas, y con las noticias que me llegan de desmoronamiento en Magdalena donde los obreros habrían estado en huelga por falta de pago, tengo miedo de escribirte y transmitirte mi frío.- Bueno: Mimina, José Luis y su mujer estuvieron en la inauguración de tu exposición en Vigo. Parece que constituye un éxito entre la gente nueva o de ideas nuevas. De momento nos fue imposible comunicarnos desde aquí con María Xosé pero ella quedó en enviarte todas cuantas novedades tuviese, notas, etc. Suponte que el clima de expectación y miedo que se creó en el país que nos llevó a una situación me recuerda 34 años atrás, no va a ser muy favorable para la [ILEXIBLE] y hago votos por equivocarme.- En La Coruña el 27 hubo un encierro en la iglesia de los jesuitas de unas cincuenta personas para pedir clemencia. Yo no pude ir pero me adherí por una nota que les entregué. Mimina ya le escribirá a Maruja y contará más cosas. Nada más por hoy. Van mis mejores deseos par el Año Nuevo que vamos a empezar a roer.

Abrazos muy fuertes para ti y para Maruja

Isaac

1971-00-28
Carta de Frontini a Luís e Maruxa Seoane. 1971
Asís
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Frontini a Luís e Maruxa Seoane. 1971 en 28/00/1971


Asís, 28/1971

Luis Seoane y Maruja
Montevideo 1968, piso 13, 68
BUENOS AIRES
ARGENTINA

Mis queridos Luis y Maruja:

Aquí estoy ahora en esta ciudad maravillosa. Voy andando y parándome. Venecia, Padua, Rávena! Una montaña de cosas con muchos siglos y un remoto ayer que sigue siendo hoy perdurado! Vigilo y me vigilo! El viaje es una permanente vigilia espiritual que duele y da gozo.
Abrazos fraternales para los dos.
Mañana estaré en Roma.

Norberto

1971-01-02
Carta de Seoane a Rey. 1971
Bos Aires
Madrid
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Rey. 1971 en 02/01/1971


Buenos Aires, 2 de Enero de 1971

Srta. Beatriz Rey
Madrid

Querida Beatriz:

Hace unos días que recibimos tu carta, debimos haberla contestado antes, pero Buenos Aires en este mes del año, el de Diciembre que terminó hace dos días con el año, es imposible. Todos tratamos de cumplir con los últimos compromisos de amistad y trabajo, descansamos poco, andamos de cena en cena y todo ello aguantando los primeros calores húmedos, con presión baja, muy semejantes a los de Nueva York y que se pueden ver documentados en algunas películas de la ciudad, cuando sus habitantes deben dormir en las azoteas y en los descansos de las escaleras de auxilio. John Sloan, gran dibujante y grabador de costumbres de Nueva York, fallecido hace algunos años, hizo bastantes aguafuertes con el tema de esa gente dormida sobre colchones en las azoteas, o trasladando sus colchones. Aquí el espectáculo de las azoteas en Diciembre es distinto. Se trata de jóvenes que a mediodía suben a tenderse al sol, a tostarse en bikinis, extendidas sobre toallas de baño para poder viajar ya tostadas a las playas en el mes de Enero.
Ayer recibí una fotocopia de un diario madrileño, Ya, que me envió Tamames referido al concurso de ideas para la remodelación de la Plaza Colón, por el cual me enteré que resultó con mención especial. El equipo, equipo 15, era el más numeroso de los premiados. No me imagino por la descripción de Ya como puede ser el primer premio. Únicamente que en la parte referida a la exaltación de América, o de España con respecto a ésta no se ocurrieron más que dos tópicos, desde luego verdaderos, históricos, el de Isabel la Católica vendiendo sus joyas para ayudar a Colón y a éste con sus naves. Temas repetidos hasta el hartazgo. Lo más importante del descubrimiento de América es el esfuerzo sostenido durante tres siglos de los conquistadores y colonizadores, los interminables caminos abiertos, las ciudades fundadas, el afán por eliminar la selva y explorarlo todo siguiendo la marcha de los ríos y bordeando la costa. Así nacieron, con respecto a los gallegos, una Nueva Galicia en Méjico y una Nueva Galicia en Chile. La de México es ahora Jalisco con capital en Guadalajara y patria de los “mariachis”. Sobre la de Chile escribió Blanco Amor hace años, es una isla grande, Chiloé, donde se conservan algunas costumbres gallegas.
Lo de Mimina nos preocupa. Debéis animar a Isaac, aprovechando vuestra estancia en La Coruña que la lleve a ver el especialista catalán de gran prestigio que está en Barcelona. Nosotros lo hacemos como podemos, animarles, que no es demasiado, pues escribir sobre estas cuestiones no es lo mismo que hablarlas, discutirlas, incluso.
Bueno, esta carta no tiene más objeto que desearos muchas felicidades, todo lo mejor para 1971. Recibid todos vosotros de Maruja y mío un grande abrazo:

[Seoane]

1971-01-07
Carta de Vilanova a Seoane. 1971
Ourense
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Vilanova a Seoane. 1971 en 07/01/1971



Ourense, 7 de xaneiro de 1971

Sr. D. Luis Seoane
Bós Aires

Meu querido amigo:

Fai tempo que pensaba escribirche, mais unha iñorme cantidade de probremas e dificultás que teño ido padecendo, debido principalmente a unha especie de bloqueo económico –pois non é nada fácil recibir xiros de ehí– foron retrasando os meus desexos de comunicarche algunhas impresións.
Estiven máis dun mes en Madride traballando no Arquivo Histórico Nacional, no de algunhas Rs. Academias e na Hemeroteca Municipal, logo fun dez días a Pontevedra, e con moito traballo fun conquerindo bastante documentación. Agora penso dentro dunha semana trasladarme á Cruña e Compostela, verei si me podo chegar a Lugo e Tui, e de inmediato retornar a Madride pra rematar isto rebusco e voar a fins de febreiro pra isa cidade. Os horarios eiquí son incómodos pra labourar, a vida é carísima e, por si fora pouco, estamos padecendo un inverno durísimo, incruso nevou na nosa Terra como fai moitos anos que non o facía. En troques, o outro crima, o que máis nos intresa, é dabondo outimista, pois creo que se aveciñan algúns acontecimentos que polo menos serán máis benignos que os pasados.
Por eiquí saudei a Villamarín, Blanco Amor e a Xosé Suárez, todos iles te relembran con verdadeiro agarimo. Hoxe escrébolle tamén a Núñez Búa.
Por unha nota de Fernández Ferreiro no ABC, sei que saíu O Cuco Rei. Non deixes de mandarme algún exemprar. Tamén sei que o Val-Capone seguie facendo das súas, pois según me din no Centro Gallego, disolveuse a Comisión de Cultura pra entregarlle tudo a un sedicente Institut Argentino de Cultura Gallega que il mangoneará pra seguir facendo as falcatruadas inteleutales a que nos ten acostumbrados. ¡Vállame Deus, que idea terá ise tipo e os demais lampantís que o acompañan do que debe ser unha corporación dise xeito!
Si tes vagar, non deixes de comunicarme algunha novedade. En Madride, atopei a Laxeiro na rúa cando il iba a inaugurar a súa eisposición, quedou en chamarme por teléfono e non o fixo; eu non puden visitala, pois o día seguinte partía pra Ourense. Xa sabrás que outivo o premio de Pontevedra co retrato que lle fixo a Martínez-Monge, sin decir de quen era, simplemente co pé de Retrato.

Ningunha outra cousa se me ocurre contarche. Aproveito iste intre pra desexarche na compaña da túa dona un Aninovo moi felís e froitífero, así como prá nosa benquerida Terra. Unha forte aperta do seu sinxelo e vello amigo.

A. Vilanova

1971-01-18
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1971
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1971 en 18/01/1971

18.1.71

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Recibí tu carta del 31 de diciembre último. Creo que Mimina ya os escribió algo sobre tu exposición de Vigo. Días atrás me llamó María Xosé para decirme que el Museo quería comprarte dos cuadros y dos grabados pero que les exigía un 20% de descuento. Ella decía que renunciaba a una parte de su comisión. Yo le dije que pensar que tú aceptarías rebajarle la comisión a ella era no conocerte, y que interpretándote me tomaba la libertad de decirle que aceptase concederle el descuento que pide el Museo y que ella se queda con el porcentaje de comisión que le corresponde. Si concluyeron la operación te quedarían de cada cuadro 30.000,- pesetas ya deducida la comisión de la Sala. Si no obré bien me hago responsable de todo.
Palmás está en Madrid de vuelta de París, y es posible que uno de estos días llegue al Castro. Yo saldré allí cuando llegue. Descuida que lo atenderemos. Inés Canosa estuvo y volverá, fue a pasar unos días en Sardiñeiro.
Tomo buena nota de todo lo que dices. De momento nada sé de los propósitos de Álvaro Gil. Valentín va regular; parece que el corazón va mal. Yo quedé un poco malparado de una gripe y de unos antibióticos y veo todo bastante desanimado. Acepto todo sin discusión. Puedes aprovecharte para discutir conmigo porque ya no tengo ni la débil resistencia que oponía. Ya ni te discuto lo de Silveira, aunque no te falte razón en una parte y carezcas de ella, a mi modo de ver, en otra. Al fin y al cabo tú también has tenido que sufrir a los Paco Pixiñas, lo mismo que yo, llámeseles Mondelos, o Mourentes, y en otro orden de especie están los Dapresa y etc. que también están mereciéndose una aleluya.
Dieste mandó a la imprenta las pruebas parece ser que por última vez corregidas. Parece que no modificó nada en la composición, que viene a ser como el del discurso de Piñeiro que les dejasteis vosotros. Uno de estos días quedará impreso. Y a continuación irá lo de Castelao.
Yo sigo por Sargadelos continuamente. Apenas voy al Castro algún día. Aquí hay mucho que hacer todavía y si en un año esto puede andar solo me daré por muy satisfecho. Por lo de ahora va desenvolviéndose normalmente.

[Manuscrito na marxe esquerda:]
Veníos pronto. Aquí llueve y truena y sarabia. Abrazos muy fuertes para ti y para Maruja.

Isaac

1971-01-19
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1971
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1971 en 19/01/1971

Sargadelos, 19.1.71

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Acaba de venir Dorneda del Castro y me trae tu carta del 13 entre la correspondencia entre la que viene también el número ese de A Nosa Terra. Supongo que recibirán protestas, y yo quiero sumar la mía con esa carta cuya copia te envío. En mi manera de ver, deberías despreocuparte de ese asunto porque desgraciadamente para ellos, para él, o para el grupo que sea, son ellos los que van a salir malparados. Yo no me molestaría en decirles la verdad, porque, naturalmente tienen que sentirse ofendidos. Tú estás por encima de todo eso. Eso desgraciadamente no es nada. Es un grupo de gente que dios la hizo dentro de unos límites un poco vergonzantes cuando se les señalan y les hacen sentirse ofendidos. El resentimiento que vienen arrastrando durante toda su vida contra la injusticia por inercia terminan dirigiéndolo también contra la justicia. Comprendo que te disguste, pero es una cosa tan burda que no merece la pena ni hablar de ella. Al que le haga mella esa literatura que emplean contra ti tiene que ser tan pobrete como ellos y esa gente no pesa nada, no es nada y no hará nada. La culpa no es ni de ellos. Olvídate de ese asunto. Si para defenderte creo que debo enseñar esa nota tuya que hiciste en la radio lo haré. Eso de querellarte sería absurdo. En una desesperación uno puede creer en la máquina oxidada de la justicia, luego, serenamente, dios nos libre de ella.
Lamento lo que me dices de Gol[d]stein. Su juego quedó muy bien y estoy seguro que va a gustar mucho. Si tengo su dirección en Alemania le mandaría unas piezas allí. De Vilanova nadie sabe nada. ¿Tienes su dirección?

Abrazos muy fuertes para ti y para Maruja

[Díaz Pardo]

1971-01-21
Carta de Chávarri a Seoane. 1971
Madrid
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Chávarri a Seoane. 1971 en 21/01/1971

INSTITUTO DE CULTURA HISPÁNICA / CURSOS DE DOCUMENTACIÓN ESPAÑOLA PARA PERIODISTAS IBEROAMÉRICANOS.

Madrid, 21 de enero de 1971

Sr. D. Luis Seoane
Montevideo 1985, piso 13 nº 68.
Buenos Aires
ARGENTINA

Querido Luis:

Ahora eres tú el que tienes que perdonar el retraso por contestar a tu carta del 14 de noviembre; han sido unos días muy malos, he tenido trabajo que difícilmente te quitabas de encima y he hecho una serie de gestiones para poderme ir de la Organización Sindical a trabajar en otro sitio que han sido infructuosos y, por lo tanto, sigo con ellos.
No pienso ir a ninguna agregaduría laboral en América a no ser que me ofrezcan la de Buenos Aires, cosa que no creo ocurra. Las tareas del diseño son lo suficientemente lánguidas para no ilusionar a nadie y lo único de un poco de aliento que estoy haciendo son dos libros sobre el arte contemporáneo español, uno de los cuales he terminado y el otro voy a empezarlo enseguida. Para ello, te agradecería me mandaras fotografías en blanco y negro y slides en color de tu obra en el mayor número que pudieras, pues tengo un problema grande de documentación gráfica.
Te ruego me digas cuando vuelves por acá, pues me parece que vais a ser viajeros vosotros antes que nosotros.

Y nada más, un abrazo y espero con más o menos premura noticias vuestras.

Raúl Chavarri

1971-01-28
Carta de Freitas a Seoane. 1971
Madrid
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Freitas a Seoane. 1971 en 28/01/1971


Madrid, 28-1-71

Meu caro Luis: Um abraço.

Recebemos sua carta. Ficamos e estamos esperando notícias dos Diestes. Enviamos, por seu intermédio, um par de óculos noturnos e um remédio. Receberam?
Lídia espera uns dados e o discurso académico do Dieste, prometidos pela Carmem. O que é que há?

Abraços pra Maruja, e um grande abraço do seu

Newton

1971-02-03
Carta de Seoane a Vilanova. 1971
Bos Aires
Ourense
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Vilanova. 1971 en 03/02/1971


Buenos Aires, 3 de febreiro de 1971

Sr. D.
Alberto Vilanova
Ourense

Meu querido amigo:

Recibín fai días a túa carta que agradézoche moito. Non tiña noticias túas, mais supoñía que andarías por Madride adicado ós teus traballos. Eiquí pasaron moitas cousas. Co gallo de que defendín a Dieste dun ataque na seición Revoldaina de A Nosa Terra, adicáronme no número seguinte tres columnas inxuriándome de tódolos xeitos. Penso que dixeron de min máis cousas que de Mourente e atacaron novamente a Dieste. Tivéronme mal todo iste tempo, pois lembreime de todo canto renunciei pra sere leal a min mesmo e ás miñas ideias, e cal tiña de sere a partir destas colaboraciós, a anónima e a Revoldaina, e o criterio que terán de min a resposta. Xa a verás cando veñas. Supoño que todo vén do Val Capone, como ti lle dis, pois aceptei, con condiciós, integrar, en nome da Xunta Direitiva do Centro, o famoso Instituto de Cultura i él tiña feito toda crase de maniobras pra que eu non aceptase como as fixo pra apartarme da revista. Soio no Centro matina caciquear o que se poida dacordo con dúas ou tres persoas desa. Eu estórbolle. Coma él pasou a sere empregado do Centro, rentado, coma se di eiquí, quedaba en condiciós peores fronte a min, por eso malicio que todo parte del. Xa falaremos con calma desto cando regreses.
Miñones caeu por unha escada i está internado na Sociedade Española de Socorros Mutuos, paresce que a caída afetoulle á columna sen moita importancia, pero ten que gardar repouso. De ahí recibín hoxe a noticia da morte de Fuentes Jorge, na súa casa de Vidán a carón de Santiago.

Esto é todo. Cuco Rei gárdocho eiquí. Recibe o saúdo de Maruja e unha forte aperta do teu amigo:

[Seoane]

1971-02-03
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1971
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1971 en 03/02/1971

Buenos Aires, 3 de febrero de 1971

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Contesto tus dos cartas, la del 18 y la del 19 del mes pasado, acompañada ésta con la copia de la carta que enviaste a Irmandade Galega y que te agradezco. También las consideraciones que hacer acerca de la canallada de los colaboradores de A Nosa Terra.
Pero no puedo olvidarlo. Los que hicieron saben que mienten y lo hacen con la finalidad de ofrecer a los lectores de la publicación una imagen mía que convierte en dignos a cualquiera de las gentes que hemos despreciado siempre. Estos días sale impresa una carta mía a los lectores de A Nosa Terra. No puedo callarme. Sólo yo sé a cuanto renuncié –no me pesa, no fui el único– por ser leal a mis convicciones. Pero dejemos eso. Me limito a contestar.
En alguna de las “boutiques” de esta zona de Buenos Aires están vendiendo algunas piezas de Sargadelos y se refieren a ella como porcelana portuguesa. Por ejemplo, la paloma de San Andrés de Teixido, ¿no sería útil ponerles un sello de Galicia? Me enteré anoche por la mujer del Ingeniero Lifschitz. Maruja o yo, o los dos, pensamos ir a esa “boutique” solamente para ver las piezas que tienen y los precios, simplemente por curiosidad. ¿Tenéis aquí alguna gente o las traen particulares? No tengo la dirección de Goldstein en Alemania y solo va a estar un mes exclusivamente para el tratamiento, en todo caso lo mejor será enviarlo a Buenos Aires del modo que él diga a su regreso. Recibí carta de María Xosé de Vigo. Me envió la invitación y el catálogo y la nota de El Faro de Vigo. En mi respuesta, hoy, le digo que te dé cuenta a ti de todo lo referente a la exposición. Has hecho bien en no permitir que rebaje nada de la comisión que corresponde a la galería con motivo de la venta al museo. También quisiera que tú la obsequiases con un grabado mío, lo mismo si te parece, a la mujer de Pousa, que creo es la socia.
Supongo que estará ya Palmás en El Castro. Ponle al tanto de lo que ocurrió aquí con estos señores de Irmandade Galega. Creo que conoce la primera parte y encontró a Dapresa y le dijo lo que ocurriera en El Castro. A todo esto ni en el órgano de Irmandade ni en el que dirige, se dijo nada del Museo. Les debe parecer normal que se inauguren museos en Galicia o algo que a Galicia no le hace falta.
Nosotros iremos tan pronto se inaugure en el Museo de Arte Moderno de esta ciudad una exposición retrospectiva de grabado mía, será en los primeros días de abril y expondré unas 150 obras, entre grabados en madera, en metal, estarcidos y serigrafías. Unos días después saldremos para Europa. A Álvaro Blázquez le envié cinco estampas de muiñeira para serigrafiar. Ya mandó acuse de recibo. Parece que le gustaron.
Lástima cuando lleguemos estarás animado y fuerte para discutir. Para entonces habrá salido el discurso de Dieste.

Abrazos muy fuertes de Maruja y míos para Mimina y para ti de:

Seoane

N. La dirección de Vilanova es: Lamas Carvajal 30 -3º- Orense.

1971-02-15
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1971
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1971 en 15/02/1971

Sargadelos, 15.2.71

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Recogí en el Castro tu carta del 3 cte. en la que me hablas de la impresión de una carta tuya a los lectores de A Nosa Terra, por la que veo que no has logrado contenerte a ti mismo y dejar sin contestación su ataque. Creo que es una pena, pues tú no podrás evitarte el decirles cosas que les desagradarán y entonces ellos volverán a contestar. No tengo ninguna esperanza de convencerte de que tú no debías hacerles el juego a esta gente que es lo que ellos quieren. ¿Qué más pueden esperar que tener un contrincante de tu talla? Pero hago votos porque puedas olvidarte de este asunto lo antes posible.
A la Argentina se han hecho dos pequeñas exportaciones del Castro y Sargadelos el año pasado. Las piezas van marcadas y eso de atribuirlo a Portugal o a cualquier nación, aún aquí dentro de esta España, es una gratuidad de los comerciantes, tonta. Nosotros le vendíamos a un importador, Arimex; y digo le vendíamos porque parece ser que han cerrado, al menos temporalmente la importación de porcelana ahí.
Ya te dije en otra que tenemos a Palmás con nosotros. Al día siguiente de su llegada lo trajimos a Sargadelos. Y aquí se juntó con Alberto Vilanova que venía de Lugo. Les enseñé a los dos las rías altas y estuve un par de días con ellos en el Castro, donde se reunieron a su vez con Dieste. Luego Vilanova quedó unos días por La Coruña investigando. Mimina se quedó una semana con Palmás en el Castro y ahora está allí con Xosé. Mimina ya le enseñó Monfero y Sobrado y no sé cuántas cosas. A Vilanova lo encontré mucho mejor. Mucho más adaptado y comprensible de la realidad. Creo que se fue admirado del Museo y de todo lo que se ha hecho por aquí. Le dejé diez mil pesetas que te entregará a ti.
Anteayer sábado fui al Castro y allí me reuní con los Alonso Montero que estuvieron hasta ayer y se llevaron a La Coruña a Palmás a una conferencia de Xesús en la Normal, interna, y parece ser que comprometieron a Ricardo a que les hable a los alumnos de la labor de lo gallegos en la Argentina, o algo así. Palmás ya conoce a mucha gente, y se ve que es un muchacho que trabaja. Tuvo ocasión de corregir él mismo las galeradas del libro en el que colabora él sobre Castelao.
Estupenda esa muestra antológica de grabado tuyo en el Museo de Arte Moderno. Esperamos noticias y luego os esperamos a vosotros.
Éstas son todas las noticias que puedo darte. Sigo en Sargadelos empujando. Hay mucho que empujar para que esto siga andando positivamente. Ahora para finales del mes que viene tenemos la exposición de Valencia.
El Cuaderno del Lab[oratorio] de Formas ha tenido muchas admiraciones incluidos los colegas catalanes. ¿No crees que deberíamos dedicar un cuaderno a resumir la tarea cumplida por Nós y por el Seminario de Estudios Gallegos? No sé si estoy aconsejando algo que ya habías aconsejado tú primeramente. Si estás de acuerdo, ¿quién o quiénes crees que podrían hacerlo? En mi manera de ver tiene que ser una cosa nada plúmbea, y que llame a las puertas de las inquietudes de los jóvenes intelectuales.

[Manuscrito na marxe esquerda:]
Un abrazo muy fuerte para ti y para Maruja. Vuestro,

Isaac

1971-02-16
Carta de Palmás a Seoane. 1971
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Palmás a Seoane. 1971 en 16/02/1971


Osedo, 16 de febrero de 1971

Mi querido Seoane:

Hace dos días que Isaac me dio a leer la publicación de Irmandade. Sé que mis palabras de aliento o de solidaridad poco podrán hacer frente al dolor y la rabia que debe sentir. Dolor y rabia no tanto por verse atacado, sino por provenir el ataque de quienes, se supone, deben sentirse solidariamente unidos a todo aquel que, pese a todos los errores que pudiera cometer, luche denodadamente por defender y mantener en pie la dignidad de un país al que no se le da tregua desde hace cinco siglos.
En Vd. han sido atacados todos aquellos que luchan todos los días por una Galicia libre; todos aquellos para quienes Galicia no es tema de una reunión semanal, sino algo vivo, una realidad lacerante que ofende los ojos de todo el que quiera verla. Yo me pregunto: es posible que Cuco-rei, o que Luis Seoane, o Rafael Dieste o Lorenzo Varela o cualquier otro sea motivo de una larga y detallada atención y no lo sean los obreros que están presos por pedir, en definitiva lo que les pertenece, o los intelectuales que deben sortear toda clase de dificultades para poner una piedra frente al mar de imbecilidad que fluye de las esferas oficiales. ¿Es que Luis Seoane es peor que el Conde de Fenosa? ¿Es que las mujeres y hombres de sus cuadros no son las mujeres y hombres de Galicia? ¿Es que el testimonio de su vida no vale nada? Ya sé, no tendría que hacerme estas preguntas, pero no puedo dejar de hacerlo. Desde hace unas semanas la realidad de España toda me golpea la cara. Me golpea no sólo dentro de ella sino también fuera en Paris o en Londres o en Buenos Aires.
Claro que también es posible pensar que quienes lo atacaron son los integrantes de un nuevo tipo de “casino de caballeros” que aún no conocíamos bien. Señores que si ya no juegan al mus, juegan a un juego que se llama Galicia, que consiste en crear enemigos donde no existen y en dejar en paz a quienes lo son de verdad y desde siempre.

Un abrazo muy fuerte

Ricardo

1971-02-18
Carta de Frontini a Seoane. 1971
Túnez
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Frontini a Seoane. 1971 en 18/02/1971


Túnez, 18/II/1971

Luis SEOANE
Calle Montevideo, 1985, 13 Dº 68
BUENOS AIRES
ARGENTINA
Amerique du Sur

Mi querido Seoane:

Vale la pena venir a Túnez. Región de docenas de ciudades romanas. Anfiteatro estupendo en DJEN. Museo de mosaicos que explican muchas cosas posteriores. La locura –Cartago a la vista– Deberías hacer un viaje hasta aquí. Sigo a Marsella. No tengo barco a Sicilia. Abrazos para ti y Maruja.

Norberto

1971-03-03
Carta de Seoane a Palmás. 1971
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Palmás. 1971 en 03/03/1971


Buenos Aires, 3 de Marzo de 1971

Sr. D. Ricardo Palmás
El Castro

Querido amigo:

Recibín as suas cartas, a de Barcelona e a do Castro, que non respondín por acumulación e desorden do meu traballo e polo disgusto que me ocasionóu o ataque estúpido de A Nosa Terra, que ten coma oríxen o ter saído en defensa de Dieste. Non sospeitei endexamáis tanta vileza disfrazada de patriotismo nesa xente. O meu xeito respondinlle con unha carta aberta que remito hoxe a Díaz Pardo, na que respondo a algunhas das aseveraciós déles e, naturalmente, non podo responder a eso de que teño que acercarme ó pobo, pois aínda sen sabere ben que [é] o pobo, dende logo sei que non é unha “patota” que se reúne todolos días a beber unha chiquita no Centro Ourensán, ou no Centro Pontevedrés, ou en calquera dos centros onde cinco ou seis matinan como gobernare a coleitividade, entre malidicencias e noticias encol dos precios por exempro, das roupas de home ou do calzado, en xeral do mercado porteño. Todo esto tróuxome mal, e renuncio dende logo ó Instituto Arxentino de Cultura etc., do Centro Galego, e a todo o que teña que ver coa coleitividade. O autor do artigo máis inxuriante de A Nosa Terra, “Olimpo de palla”, é Cupeiro, con quén non teño falado duas verbas seguidas dende que o coñezo. Galeguista porque nasceu loiro. Mais detrás déles está, sospeito, a man de Valentín, Val Capone, coma lle alcuma Vilanova. De calquer xeito dinlle o meu plan a Martínez Lamela e Prada para que o fagan seu.
Alegróume moito de que teña atopado material pro seu traballo e que lle tivese sido útil o coñecemento de Martínez Barbeito, pra mín o estudoso mais serio do século XVIII galego e de menos prexuicios. Conviña que esas noticias se unisen ó estado económico e social de Galicia nese século, e vive na Cruña un profesor, cuio nome non me lembro neste intre, amigo ou coñecido de Díaz Pardo, que ten pubricado algún libro encol destes probremas. Chámase, penso, Meijide Pardo, ou algo eisí. Eu traballo bastante e o día seis de abril inaugúrase no Museo de Arte Moderno unha retrospeitiva de grabados meus, 200 grabados, unha afición burguesa. Supoño que a xente que vai coñecendo e que son amigos meus protestarán pola miña falla na correspondencia. Gostaríame, de calquer xeito, que vostede trouxera a versión encol da miña aitividade nesa coma testimuño. De todalas cousas a que renunciéi por lealtade ás miñas ideias e por temor a non ser comprendido eiquí. Que o leven a Elviña a ver o sitio onde queren que faga un mural ó Auntamento de A Cruña, logo de renunciar a facelo no Pazo dos Deportes.
Un saúdo de Maruja e meu pra todolos amigos. Pra Mimina, Isaac e Xosé, e unha aperta pra vostede:

Recibín a súa adhesión, que lle agradezo e, xunto con unha de Díaz Pardo e outra carta que me remite dende o Castro onde me escribe encol dos seus traballos. Non sei si coñece o libro La población de Galicia de Javier Ruiz Almansa editado polo Instituto Balmes de Sociología, “Consejo Superior de Investigaciones Científicas” de Madrid. É moi importante. Ten moitos datos referidos ós séculos XVI e XVII, que poden estenderse ó XVIII. Tamén conviña buscare traballos sobre as amortizaciós dos bés da Igrexa na época de Carlos III. Mejide Pardo ten un libro encol da emigración galega intrapeninsular. Apertas:

[Seoane]

1971-03-04
Carta de Seoane a Pereira Caamaño. 1971
Bos Aires
Montevideo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Pereira Caamaño. 1971 en 04/03/1971


Buenos Aires, 4 de marzo de 1971

Sr. D. Fernando Pereira
Montevideo

Querido amigo:

Remítolle a miña carta de agradecemento ó Presidente do Patronato D. Abelardo Cerdeira e á Xunta Direitiva, e adxúntolle a carta que fixen pública con unha resposta ós que fan A Nosa Terra.
Todo esto é moi triste. Matino que, coa laboura feita por min, boa, regular, ou mala, mais sempre adicada a eisaltar a Galicia, merezo un ataque maior, polo menos en canto a espacio nese periódico, que Fraga Iribarne, ou os moitos que se comportaron coma nemigos da terra dende fai moitos anos. Mais deixemos esto. De Méndez Ferrín sei que está facendo xestiós pra poñelo en libertade. Eu fixen no mes de decembro unha mostra de óleos e grabados na Galería que inaugurou a súa dona en Vigo. Farei nos transcurso deste mes os dibuxos e a tapa pró libro que vostedes van a editar. A min parésceme moi bon e con moito gusto colaborarei na súa edición. Eu marcharei na primeira quincena de abril pra Europa. O día 6, aínda non está confirmada a data, faise no Museo de Arte Moderno deiquí unha grande mostra retrospeitiva de douscentos grabados meus.
Neste intre recibo outra súa. 1) Non estarei en Buenos Aires en xulio, posibelmente estarei en Galicia. 2) Teño feita a miña resposta agradescendo a carta do Patronato. 3) Mais arriba escríbolle que farei os dibuxos neste mes, percisamente porque marcho. Penso que teñen de editarse.
Si podo serlles útil en Galicia, sereino con moito gusto.

Saúdos a tódolos amigos desa e ós meus, e reciba unha forte aperta:

[Seoane]

1971-03-08
Carta de Blanco Amor a Seoane. 1971
Barcelona
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Blanco Amor a Seoane. 1971 en 08/03/1971

Barcelona, 8 de marzo de 1971

Querido Luis:

Eiquí sigo cinchando á beira do Salvat, gran rapaz e verdadeiramente ilustre direitor. Os textos de ambentación histórica deixoumos todos pola miña conta, e toda a “ornamentación lírica”: festa dos maios e presencias populares. Na crónica prefacial que fai o coro, hai unha longa alusión o alzamento irmandiño, e na romería de Olmedo pasan dous jograres falando miñoto. E moi audaz de conceición e imos a vere o que deixa a censura. Onte fíxose o pirmeiro ensaio con masas e contamos empezar o 18 que vén. Istas son noticias pra ti, xa che mandérei programas e reseñas.
Tamen a propósito de Salvat che escribo. Xa sabes que ten feita unha notable peza titulada Castelao e o seu tempo. Dispúñase a estrenala en Coimbra cando o puxeron na fronteira... Agora, como direitor de Teatro Nacional de Barcelona, ten mais medios prá levala ó púbrico. Non ten direitos acordados pra esta representación polos herdeiros ou albaceas de Castelao. Fala disto con Prada pra que outros mais lixeiros ou mais frescos non lle “pisen” a intención, si á mau ben pra facelo mal como se adoita nistas improvisaciós. Dentro do espeitáculo Castelao-Salvat, van Os vellos non deben namorarse. Coido que é bastante unha carta. Ei vos vai o pedido tal como iste gran amigo noso mo formula.
Mandoume o Pepe Núñez uns recortes de prensa meténdose contigo e co Cuco rei. A capacidade de negación, de ingratitude e de insolencia da nosa coleitividade somella non tere fondo. É algo estoxante e indignante. Istas cousas esplican que en lugar de quedarme eí a debullar en pace os derraceiros anos da miña madureza –porque, finalmente, ese ambente tería que sere a miña patria inteleitual, xa que ei pasei toda a miña vida– tivera que esiliarme ó revés e afrontar o aprendizaxe novo e penoso da vida cibdadana nun ambente desaxeitado e difícile. Coido que nin saben o dano que fai sua soberbia e sua simplicidade ó xulgar os feitos dos demáis. Si hai algo evidente e conmovedor, é a túa participación única no prestixio dunha coleitividade á que nada lle debes e dunha terra á que lle debes tan pouco. Si ti necesitaras conforto pra seguires adiante, abondariache con saber, como sabes, que os que podemos xulgar, incruso co noso propio door de rexeitados tamén polos “imbéciles e oscuros”, estamos ó teu carón agora coma decote.

Agarimos a Maruxa e unha grande e vella aperta pra ti.

Eduardo

Apertas do Basilio.

1971-03-15
Carta de Palmás a Seoane. 1971
Pontevedra
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Palmás a Seoane. 1971 en 15/03/1971

Pontevedra, 15 de marzo de 1971

Meu querido Seoane:

Por disgracia xa me queda pouco tempo en Europa, pasou voando. Aquí en Pontevedra hai un grupo de recente creación “Amigos da cultura” que ven desenrolando un ciclo de conferencias mui interesante que se realizan no local do Casino. Encetaron agora ún sobre a crise da relixiosidade no mundo moderno e o anterior foi encol da xeneración de Nós. Niste ultimo falaron Otero Pedrayo, Xoaquin Lourenzo, Carlos Baliñas e mais Totora Armesto, ista ultima mui valente asegún os comentarios que oin. Precisamente van editar iste último ciclo e me falaron os rapaces da posibilidade de que Vd. lles fixera a tapa do libro. Xa verá si é posibel, porque teñen algunha presa; pensan levalo ao prelo pra meados de abril. Por calisquer cousa escríballe a Xose Luis Fontenla Rodríguez, Joaquin Costa 28, 3º Pontevedra.
Noutro orden de cousas, o meu viaxe mui bó, andiven bastante por Galicia adiante. Toda a xente do Castro portouse mui ben comigo. Foron dunha xenerosidade abraiante. O Xosé pareceume un rapaz estupendo, cheo de inquietudes e mui lonxe das parvadas que caracterizan en España á xente da sua idade.
Teño algúns proietos de traballo. Falei co Isaac da posibilidade de editar no Castro unha antoloxía do L[orenzo] Varela. Eu non me sinto con autoridade suficiente pra levar a termo a tarefa pro coa axuda do Lorenzo poderíase facer. Tamén quero escribir unha nota pra Grial sobre as suas audiciós radiales, das que mui poucos teñen noticia aquí. Non sei que pensa Vd. disto. Coido que podería estar estruturada da seguinte forma. Unha introdución sobre Galicia Emigrante, a súa xestación e desenrolo posterior, a importancia da mesma entre as audiciós galegas que se fixeron alá, un capitulo adicado á do C[entro] Lucense e no final o fichado temático de todas as audiciós (semellante ao que apareceu no último número da revista Galicia Emigrante).
Hoxe marcho a Santiago, verei se podo falar con García Sabell porque non estaba as duas veces que estiven por alí.
Niste fin de semana último estiven co Mincho Fernández Armesto, que me produxo mui boa impresión. Non puiden falar con Ramallal por estar encamado, a pesares de que non é nada de cuidado. En Lugo estiven co Alonso Montero, Fernández de la Vega e mais o Fole, que me encantou verdadeiramente. É un home cheo de calor e estivo lembrando os seus tempos en Compostela, ao Cuadrado e ao Varela. Tamén falei alí cuns rapaces do curso preuniversitario.
Xa falaremos das miñas impresiós sobre Galicia e o labor que se fai aquí, impresiós que poden ser falsas, ás veces, por mor de muitas cousas, pero desde xa non sempre casan cas que ten a xente que vive aquí. É mui duro decilo pro Galicia pareceume culturalmente unha provincia, impresión que teño de toda España en xeral, agás Barcelona. Isto non é unha crítica, simplemente un feito observado.

Unha forte aperta pra Vd. e Maruja

Ricardo

1971-03-15
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1971
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1971 en 15/03/1971

15.3.71

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Llegué hoy del Castro y allí recogí tu carta del 3 y esa convocatoria de Celtia que metiste en un sobre con unas líneas. Tu carta a los lectores de A Nosa Terra no dice más que la verdad pero sigo pensando que era innecesaria y que tú no debías discutir con esa gente que a fin de cuentas no es nada. Ahora ya está. Hago votos porque eso muera así. Y que te olvides de ese asunto. Dieste parece que leyó ese número de A Nosa Terra pero lo tomó con gran filosofía. Ya hace dos semanas almorzando en el Castro, y todos preparados para no saber nada él dijo que una gente de Bs. As. que no sabe por donde anda contó ahí unas mentiras estúpidas... Seguimos callados pero debe aceptarse que lo sabe todo. De todos modos mientras tú no me des orden nada comentaré con él. Otras gentes se enteraron pero a nadie se le ocurrió ponerte a ti en duda y es seguro que los de Irmandade tendrán que pensar las cosas mucho. Debes estar completamente tranquilo. Desgraciadamente el “enanismo” existe en una proporción muy grande, también, como tú dices a los que parecen estar a nuestro lado. ---- Ahí tienes al Mondelo. La gente de Magdalena lleva dos meses sin cobrar; me escriben desesperados; todo es una ruina. Y Mondelo, presidente del directorio, presentó la dimisión y se zafa dejando todo, supongo que, para la liquidación. Galletti es ahora el Presidente, con todos los visos de que sea el que va a liquidar. Pues esas peticiones para aumentar más el capital no creo que les respondan. Con este éxito N[úñez] Búa tiene que estar muy contento. Un sastre y un vendedor de harinas al frente de una fábrica de cerámica no podrán obtener otro resultado, que él sabía, porque será uno comido por su intranquilidad somática pero no un imbécil. Bueno, yo no sé... ---- Es que Vilanova necesitaba unas pesetas aquí. De acuerdo en lo del núm. 2 de Cuadernos. – En la última sesión de cine sobre arte abstracto, que te habrá informado Xosé, estuvo entusiasmado, Colombo, a quien recogí el sábado pasado en Santiago. – Hoy me despedí de Palmás porque el miércoles se va del Castro y ya no lo veo. – A final de mes iré a Valencia a montar la tienda. – Las cosas van marchando, pero el panorama del país está cada vez más flojo y más lleno de conflictos. Tenemos que andar con mucho tino. Vamos a ver.
¿Y vuestro viaje se va concretando? ¿Cuándo? Sabéis como se os quiere y como se desea vuestra llegada. Abrazos muy fuertes a entramos.

[Díaz Pardo]

1971-03-29
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1971
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1971 en 29/03/1971

29.3.71

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Te confirmo una mía del 15 cte. y ahora te van esas líneas con una nota de Miró que para ti me manda Blanco Amor, que está en Barcelona colaborando con Ricard Salvat montando el Caballero de Olmedo. A Salvat lo nombraron hace algunos meses director del Teatro Nacional de Barcelona.
Llegué ayer de Valencia luego de montar el stand. Las cosas andan muy flojas por todo el país y el plan de desarrollo en que nos encontramos tiene todos los visos de terminar en un descalabro. Estuve unas horas en Madrid con los Rey y con Rosendo. Todos os estamos esperando. Siguen llegándome los lamentos desesperados de Magdalena que ven hundirse eso sin solución, y yo, aquí atado, no les puedo ofrecer ninguna solución. Es una agonía dolorosa y larga.
Xosé ya te escribe sobre las cosas del cine del Museo y ahora está preparando otra sesión sobre el impresionismo.
Poco más puedo decirte pues mi vida se dedica íntegramente a esto y no tengo más comunicación que la que me llega por los diarios. Por ellos veo que ahí no debéis estar más optimistas con tantos cambios para dejar las cosas igual. De todos modos en toda esta sordidez algo serio debe estar pasando por debajo en el mundo. Veremos.
Quedo ya a la espera de vuestras noticias anunciando la salida. Abrazos muy fuertes para ti y para Maruja.

[Díaz Pardo]

1971-03-29
Carta de García Sabell a Seoane. 1971
Nova York
Santiago de Compostela
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de García Sabell a Seoane. 1971 en 29/03/1971

DR. DOMINGO GARCÍA-SABELL/ DR. TEIJEIRO, 11/TELÉFONO 581330/SANTIAGO

29-marzo-1.971
Sr. D. Luis Seoane
BOS AIRES


Querido Luis:

Entereime por Rafael Dieste que pronto voltaredes por eiquí. Prégoche non esquezas o poema autógrafo de Alberti.

Temos moito que falar, e falaremos.

Apertas garimosas de Elena e miñas pra Maruxa e pra tí.

1971-03-31
Carta de Piñeiro a Seoane. 1971
Santiago de Compostela
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Piñeiro a Seoane. 1971 en 31/03/1971

Compostela, 31-III-71

Querido Luis:

Acabo de recibir a tua resposta aos ataques que che fixeron nas páxinas de A Nosa Terra. Vexo que te magoaron –cousa ben natural–, e confésoche que o sinto moito, porque ninguén que te conoza pode facer outra cousa que desprecialos.
Si a limpa e fecunda emoción galega que foi enchendo a tua vida, e dándolle craro sentido á tua obra, non merece admiración e respeito a quenes a conocen, mal andan as cousas pra nós. E coido que ahí en Bos Aires teñen motivos pra conocela, de donde se sigue que as nosas cousas non andan ben ahí. Afortunadamente, os ataques non responden a un sentir colectivo. Estóu seguro de que se contarán cos dedos da man os que os suscriban, e sobrarán dedos. Non pode ser de outra maneira. Tanto ahí como eiquí somos moitos os que te conocemos, ou seña, moitos os que despreciamos por estúpidos tales ataques.
Alégranos saber que viredes en maio. E alegraranos moito máis poder darvos unha aperta máis forte e máis cordial que nunca.

Isabel e Ramón

1971-04-24
Carta de Azcoaga a Seoane. 1971
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Azcoaga a Seoane. 1971 en 24/04/1971


24-IV-71

Luis Seoane
Montevideo 1985, piso 13
BUENOS AIRES
(Argentina)

Querido Luis:

Muchas gracias por el catálogo de tu exposición de grabados, por la cual te felicito. Hemos perdido el cuarto nieto, hijo de Myriam, hace dos meses, y aún no hemos cicatrizado nuestro disgusto. Supongo que Norberto te habrá contado sus últimas impresiones.
Rafael Dieste se ha animado y trata de publicar alguno de sus libros. El resto de mi familia marcha viento en popa. El que suscribe te reserva su 1ª Antología de poemas truncados, último de sus cosas. Llamó de paso Hugo, el hijo de Marika.
Isaac me sugiere hacer una muestra con lo de Sargadelos... Y... Un abrazo

Enrique Azcoaga

1971-04-29
Carta de Whitelow a Seoane. 1971
Bos Aires
Nova York
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Whitelow a Seoane. 1971 en 29/04/1971

Buenos Aires, 29 de abril de 1971

Señor Luis Seoane
Paseo de Ronda 15, 6º izq.
LA CORUÑA, ESPAÑA

Querido Luis:

Aquí te envío el modelo de la carta-donación de tus grabados. Puedes variar lo que te plazca, pero creo que cuanto más breve y sencilla es mejor.
Tu exposición ha obtenido muchos comentarios elogiosos, verbales y escritos. Estoy reuniéndolos para enviártelos todos juntos. También la afluencia ha sido buena, y me dicen que ha aumentado la frecuentación del público al Museo. Hemos puesto los anuncios como tú querías, enviando a los espectadores a los dos pisos. También, colocamos en la cartelera los recortes de los artículos aparecidos. Lástima no haberle podido dar una semana más, pero ya está encima la muestra de Roualt, que inauguramos la semana entrante. También, dentro de pocos días, tendremos los afiches polacos, que son muy bonitos y constituyen otra... donación! ¿Cuál será la tercera?
Por supuesto que te extraño, a ti y a Maruja, a quien le darás mis mejores recuerdos. Yo tendría que partir para Alemania el 25 de mayo, y de regreso, quizás pase por Colombia, por el asunto de la exposición de septiembre. De modo que no creo que pueda llegarme a Galicia.
Bueno, Luis, no sé cuándo te llegará esta carta porque andamos con huelga postal. Pero no estamos acostumbrados a la calma. Recibe un fuerte abrazo de tu afmo.

Billy

[Anexo.]
[Mecanografado co membrete:] MUNICIPALIDAD DE LA CIUDAD DE BUENOS AIRES / MUSEO DE ARTE MODERNO.

Buenos Aires, 30 de abril de 1971

Señor Director del Museo de Arte Moderno
Profesor Guillermo Whitelow
Av. Corrientes 1530 (7º)
BUENOS AIRES

De mi mayor consideración:

Tengo el agrado de dirigirme al Señor Director del Museo de Arte Moderno para concretarle, por intermedio de esta carta, la donación de los grabados de mi propiedad, que se han expuesto en las salas del Museo del 13 de abril al 2 de mayo de 1971.
Es mi principal deseo que el patrimonio del Museo cuente con un conjunto coherente de obras mías de las que pueda disponer como mejor convenga, pudiéndolas exhibir a pedido dentro y fuera del país, en su plan de intercambio cultural.
Para registrar las obras en el patrimonio puede servir la lista que figura en el catálogo correspondiente a la exposición, con la descripción pertinente de procedimientos y medidas.

Sin otro particular, y confiando en que se acepte mi donación, provecho la oportunidad para saludarlo muy atentamente:

[Seoane]

1971-04-30
Carta de Rafael e Emma Lifschitz a Luís e Maruxa Seoane. 1971
Roma
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Rafael e Emma Lifschitz a Luís e Maruxa Seoane. 1971 en 30/04/1971


Roma, 30/IV/1971

Queridos Maruja y Luis:

Llegamos a Roma con pocas horas de diferencia con vuestra partida el día 27, cosa que lamentamos muchísimo. Hoy ya tenemos un mensaje de los Burd, que ya están acá, pero aún no nos hemos visto en lo que respecta al hospedero ladrón de que habla Luis, lo hemos encontrado o, si por lo menos no es el mismo, es muy parecido, aunque lo que me parece es que no se trata de ladrones, si no de que aquí las cosas están muy, pero muy caras y que tendremos todos que reconocer que en Argentina (y supongo que en España) por lo menos en este aspecto estamos muy bien. Bueno, queridos, la experiencia que hemos vivido en Grecia es extraordinaria y aunque no pudimos ver la isla de Helios debido a mal tiempo, ni las minas de Olimpia, pero sí vimos este museo con sus famosas metopas. Todo esto unido a un paisaje de locura. (La Arcadia justifica y aclara por sí la creación de pastores tocando bucólicas canciones y las ninfas y faunos persiguiéndose, en fin, la locura). También estuvimos en Istambul –visitando mezquitas– la Azul por una parte y la del Sultán Amhet, además del famoso Topkapi, con los tesoros de los sultanes. Bien, esta carta se empezó el día 30, pero como aquí (igual que en B. A.) el correo está en huelga, no la despacho y sigo el día 5/V/. Estuvimos con Lipa y Esther [Burd] y con los Alberti [Rafael y Maria Teresa], de quienes nos hemos hecho grandes amigos (lógicamente la que estará muy satisfecha con esta relación será la pobre Zinia). Hoy Lipa y Esther [Burd] ya se fueron para Ginebra y nosotros seguimos viaje mañana para Florencia (de donde despacharé esta), Venecia, etc. Aquí hemos visitado muchas cosas que no habíamos visto y también vimos una retrospectiva de [Willi] Baumeister –a quien no conocíamos y que nos pareció muy interesante. Lo vimos en el Museo de Arte, que tampoco conocíamos y que nos sorprendió por la luz y concepción, así como también por la obra que tiene. De Argentina no tenemos noticias, así es que somos felices.

Bien, queridos, hasta pronto y un fuerte abrazo. Un gran abrazo para los Díaz Pardo

Rafael

[Carta manuscrita co membrete:] HOTEL ROYAL / NICE.

Niza-13/V/71

Queridos Luis y Maruja:

A raíz de que al salir de Roma, guardamos su carta en una valija, recién hoy la podremos despachar desde Niza adonde llegamos hoy.

Un gran abrazo de

Rafael
Emma

1971-05-07
Carta de Almazán a Seoane. 1971
Nova York
Barcelona
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Almazán a Seoane. 1971 en 07/05/1971

Barcelona, 7-V-71
Muntaner 17, 2º -2ª

Querido Seoane:

Deseo que vuestro viaje a Madrid os haya hecho felices y que ahora en mi añorada Galicia estéis muy contentos. Acabo de hacer el paquete para vosotros con el collage que elegisteis y ahora mismo me voy a la Agencia Cualladó para enviároslo.
Mil gracias por todo y ya sabéis que si algo necesitáis de mí aquí, está a vuestra disposición y con todo cariño.

Sandro Almazán

Acabo de dejar el paquete en Cualladó. Su domicilio en La Coruña es Calle Nicaragua 2.
Teléfono: 52-22-97.






1971-05-12
Carta de Almazán a Seoane. 1971
Barcelona
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Almazán a Seoane. 1971 en 12/05/1971

Barcelona, 12-V-71
Apartado de correos 1429

Queridos Seoane:

Pongo en vuestro conocimiento que me acaba de llegar el giro telegráfico por 2.000 pesetas. Muchísimas gracias otra vez por vuestro gesto y por vuestra generosidad. Me habéis querido ayudar como es vuestra característica y yo os lo agradezco con todo el alma.
Un abrazo a los dos.

S. Almazán.

1971-05-18
Carta de Whitelow a Seoane. 1971
Bos Aires
Nova York
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Whitelow a Seoane. 1971 en 18/05/1971

Buenos Aires, 18 de mayo de 1971

Señor Luis Seoane
Paseo de Ronda 15, 6º izq.
LA CORUÑA, ESPAÑA

Querido Luis:

Me apresuro a contestar tu carta del 15 de mayo. En efecto, dentro de pocos días (el 24) salgo para Alemania, donde me quedaré hasta el 19 de junio, yendo de un lado para el otro. Aún no tengo el itinerario, pero veremos las principales ciudades. Posiblemente, me dé un salto a París, y de regreso pasaré por Bogotá. ¡Todo muy justito!
En cuanto la señora Friedman termine de traducir el artículo de Blum, te haré llegar todos los recortes referentes a tu muestra que ha sido un gran éxito. Hasta el día de hoy siguen llegando algunos rezagados...

Bueno, Luis, hasta muy pronto, y cariños a Maruja

Billy

1971-06-09
Carta de Freitas e Besouchet a Seoane. 1971
Madrid
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Freitas e Besouchet a Seoane. 1971 en 09/06/1971


Madrid, em 9 de junho de 1971

Prezados amigos Luis e Maruja:

Depois de 5 mezes no Brasil, aqui cheguei, vindo por Lisbôa aonde Newton foi me esperar.
Por ele soube da feliz novidade da presença de vocês pela Galícia... Também recebi o anel que Marika me mandou, e desejava agradecer-lhe, mas não tenho o endereço dela, nem o de Varela. Peço que me mandem por favor.
Pensamos eu e Newton passar uns dias pela Galícia em julho, nas ferias, e gostaríamos que nos informasse de um bom lugar em Lugo, La Coruña ou Santiago para posar. Vocês devem saber o que é mais bonito para ver e aonde ficaremos melhor e mais perto de vocês para conversarmos. Pensamos depois descer por Portugal até Madrid, quem sabe mesmo indo até o Algarve.
Espero notícias suas e me desculpe de escrever em português, pois a pezar dos anos em Buenos Aires, continuo a ter dificuldades em me expressar em espanhol.
Newton manda abraços e eu muitos saudades a vocês dois.

Velha amiga

Lídia

1971-06-10
Carta de Seoane a Palmás. 1971
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Palmás. 1971 en 10/06/1971


La Coruña, 10 de Junio de 1971

Sr. D. Ricardo Palmás
Buenos Aires

Querido amigo:

Llevamos un mes en Galicia y nuestros únicos viajes han sido hasta ahora a Sargadelos y a Santiago, aparte los alrededores de La Coruña. Empecé a trabajar, y, ahora, el Ayuntamiento de La Coruña, me acaba de encargar un monumento a los emigrantes que estará situado en La Coraza del Orzán, junto a Riazor. Lo acepté, pues hacer un monumento con ese tema en una ciudad no es colaborar con una política determinada, y siguiendo además el ejemplo de Picasso y Miró en cuanto a la ciudad de Barcelona. Se trata de mi homenaje, el que yo puedo hacer, al pueblo coruñés y a los emigrantes.
No sé nada de Buenos Aires más que las noticias repetidas hasta el cansancio en los periódicos de aquí, de las entrevistas de los comandos peronistas con Perón y de la política de Lanusse. Nada dela vida cultural de Buenos Aires, de exposiciones, teatro, cine, etc. Aquí vamos algunas tardes a ver alguna película del oeste filmada por italianos en Almería, no hay nada más que ver, o exposiciones de pintura una o dos, que se suponen impresionistas. Dentro de poco ni eso. En el mes de abril emigraron 5.000 personas solamente de los alrededores de La Coruña. Mientras en esa, en la colectividad los que tienen un órgano de prensa en las manos no hacen nada, no mantienen una política de hoy, de acuerdo a las actuales circunstancias de Galicia y del mundo, ni dejan de soñar imposibles. Desde Barcelona y Madrid me hablaron de usted, desde Losada, Patiño, los Rey, hasta aquí en La Coruña, aparte de Díaz Pardo y otras gentes a las que causó muy buena impresión y quedaron siendo sus amigos. Las gentes en Galicia andan también muy disueltas, se ven de conferencia tardía en conferencia tardía, en alguna exposición o en la calle casualmente. Nadie piensa en cambiar impresiones sobre cualquier tipo de cuestiones, en todo caso se limitan a participarse lo que hacen en la soledad de sus casas. Es como si no tuviesen esperanzas de nada. Dejan transcurrir la vida como caiga.
Bueno, le ruego que me escriba y que me dé noticias de esa. Estamos deseando tenerlas. ¿Terminó la carrera? Un saludo de Maruja y mío para los Martínez Romero, Pérez Prado, etc., y usted reciba el abrazo de:

[Seoane]

1971-06-12
Carta de Whitelow a Seoane. 1971
Munich
Nova York
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Whitelow a Seoane. 1971 en 12/06/1971


Munich, 12-VI-71

Sr. Luis Seoane y Sra.
Paseo de Ronda 15, 6º izq.
LA CORUÑA
GALICIA ESPAÑA

Queridos Luis y Maruja:

Los he recordado mucho en la espléndida exposición de Durero que acabo de ver en Nüremberg. Espero que lo estén pasando bien por allá. Yo, muy agitado, de ciudad en ciudad, una experiencia única.

Abrazos,

BillyWhitelow

1971-06-13
Carta de Sofovich a Luís e Maruxa Seoane. 1971
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Sofovich a Luís e Maruxa Seoane. 1971 en 13/06/1971


Bs. As., 13 de junio 1971

Mis queridos Maruja y Luis:

La carta de ustedes nos llegó ayer, sábado luminoso; tomábamos café y estábamos contentos porque hacíamos proyectos de corto y largo alcance. Los inmediatos, una gran fiesta el sábado 3 de julio festejando los 60 de Bernardo. Sólo faltarían ustedes y de verdad lo notaremos todos. Los mediatos, un viajecito, en vista que nos ha sonreído la suerte que desde el punto de vista económico nos tenía en el purgatorio. En eso, llegó la carta de ustedes. Realmente, participaron de nuestra alegría como si estuviéramos juntos. Estamos hermoseando el departamento para tales festejos: hay hermosas cortinas naranja, aire acondicionado, un gran macetón de Tove junto al ventanal, cuadros desplazados por las cortinas y ubicados sobre la estufa. En fin, hay ambiente de fiesta.
Bernardo me gano de mano con las noticias más importantes, pero no me achicaré. La fiesta en lo de Aída fué emocionante, alegre y triste a la vez. Yo diría bastante patética, ya que Aída agradeció con la voz estrangulada y lágrimas, a la vida, el haberle dado amigos, hijos, a Scheimberg. En fin, estaban viejitos, así los vi tal vez por primera vez y, por lo tanto, vulnerables.
Te diré, Maruja, que hasta que llegaron los jóvenes el desfile de ancianos era tal que con Bernardo estábamos bastante desesperados. Después se arregló la cosa. Casi no hemos visto otra gente. Muy de pasada a Enrique y Anita. Están bien. Enrique muy bien anímicamente. No sé si tanto con respecto a su enfermedad.
Hemos ido al Colón (porque ahora Clarín nos provee de palcos). Escuchamos una orquesta holandesa maravillosa, les diría, la perfección matemática y una ópera Sansón y Dalila, esta última, para acercarnos a ese género que yo casi no conozco. Algo nos interesó, pero no es como para reincidir enseguida.
Nuestro micromundo marcha bastante bien con las alternativas que provienen de la adolescente. Me refiero a la “agresividad generacional” interpretada y dirigida por Claudia. Claudia estudia estupendamente bien, logra grandes triunfos en francés (se recibe este año y le aseguran puesto de profesora en la Aliance), pero nos desprecia por burgueses. Esta es una interpretación nuestra, la más suave. Tal vez no sea así, pero la sufrimos, especialmente yo, como pueden imaginarse. Pablo, en cambio, pasa por una etapa maravillosa, se interesa por todo, conversa con nosotros, realmente, nada le es ajeno de lo nuestro y de todo lo que lo rodea.
Hoy estuvimos en Ranelagh, después de dos meses, porque mamá se operó por fin de la vista y esto trastornó todo. Fue una operación delicada, pero está estupendamente bien y recuperó un ojo. Les decía que encontramos Ranelagh vestida de invierno, pero bastante verde, sin embargo. Pomelos y limones en cantidad. El camino muy avanzado, y sobre la ex-casa de ustedes, un cartel de SE VENDE. Inmediatamente, algún de esos geniecillos (estoy segura que en el golf los hay) nos enloqueció y comenzamos Bernardo y yo un delirio e grandezas que duró hasta el café. Después de beber un delicioso café con agua de pozo, reaccionamos y nos libramos del influjo. Naturalmente que ya ustedes se dieron cuenta; “compramos nosotros”, dijimos. Había facilidades. Volteamos el ligustro, adaptamos como hijos esos bellos cipreses, etc. Sacamos esa pileta. Y, enseguida, esta noche, les escribimos a Luis y Maruja. “Ya tienen casa de huéspedes en Ranelagh”. Fue divino y duró media hora. Y la cruda realidad se impuso. El jardín sería divino, pero qué hacemos con esa otra casa? Para que queremos 2 cocinas, 4 baños, etc, etc. Se fue disolviendo el sueño y aquí volvimos, como seres normales y dejamos allá la fiebre, frente al golf, todo verde y marrón. Doña Alejandra, envejeciendo, Boris, prosperando, los perros, muertos de hambre...
Y ahora pienso e interpreto; Bernardo y yo quisimos detener el tiempo.
¿Ya sabían que nuestra casa se llama Ítaca?
Mis queridos amigos, ahora son las 121/2 de la noche. Cumplimos la palabra y la seguiremos cumpliendo. Largas cartas a vuelta de correo, hasta que nos demos el abrazo en Galicia. Todavía me parece imposible. A Bernardo le esperan todavía meses de trabajo febril, pero lo principal está hecho. Cumpliremos los 60 y no nos impresionaremos. Silbaremos en la oscuridad.
Maruja, cuéntame algo de tu departamento. Fue cómico lo de Roma. Yo volvería aún sabiendo que tengo que cargar baúles.
Un gran abrazo para los dos. Especiales cariños a los Díaz Pardo.
Cariños de Claudia y Pablo y saludos de mamá que los ama porque son españoles o porque están en España.

Hasta siempre

Elsa

1971-06-18
Carta de Seoane a Besouchet. 1971
A Coruña
Madrid
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Besouchet. 1971 en 18/06/1971


La Coruña, 18 de junio de 1971

Sra. Lidia B. de Freitas
Madrid

Querida Lidia:

Nos alegramos mucho de su carta y de que ya esté de regreso a Madrid. Estuvimos con Newton y pasamos juntos unas horas recordando amigos comunes de Buenos Aires: Baudizzone, Varela, D´Urbano, Cuadrado, etc. Tenemos ganas de que vengan a Galicia y de que ustedes vean con nosotros algunas villas de pescadores en la Costa de la Muerte y en la del Cantábrico, así como algunos monumentos que están enclavados fuera de las rutas de turismo. Les enseñaremos castillos con fantasmas y leyendas, y monasterios con santos populares que reconoce el Vaticano. Los hoteles en general son buenos, el Méndez Núñez en Lugo, el Hostal de los Reyes Católicos en Santiago, o el Riazor, el Atlántico, el Finisterre, en La Coruña. Si vienen con auto, basta con que tengan hotel en La Coruña. Deben reservarlos con tiempo. Desde aquí se puede viajar muy fácilmente a Santiago y Lugo.
La dirección de Marika y Varela, si no se han cambiado estos días de casa, es: Chacabuco 194, 4º B. De cualquier manera, aunque se hubiesen mudado (pues estaban por hacerlo), se la remiten a la nueva dirección.

Abrazos de Maruja y míos para los dos.

[Seoane]

1971-06-21
Carta de Martínez Romero a Luís e Maruxa Seoane. 1971
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Martínez Romero a Luís e Maruxa Seoane. 1971 en 21/06/1971


Buenos Aires, 21 de junio de 1971

Queridos Maruja y Luis:

Recibimos noticias de Uds. a través de Ricardo y saludos que agradecemos.
Hablando de Ud., Luis, días pasados con Ricardo pensamos que tal vez no tenga la nota sobre la exposición de grabados publicada en La Razón, que le mando con gusto. Si bien sé que recibe Ud. por Palmás y otras personas el material que necesita, le ruego no tenga temor en pedirme lo que necesite de Buenos Aires que trataremos de conseguirlo.
Buenos Aires continúa igual en su actividad cultural y carecemos de noticias acerca de lo que sucede en España y en especial en Galicia.
En lo económico, continuamos con las minidevaluaciones del peso que nos llevan a una inflación galopante que yo, personalmente, no soporto muy bien y creo que el pueblo tampoco. En lo político hay cambios, algunos en cuanto al futuro y otros en relación a las actividades represivas que disminuyeron o cambiaron de máscara.
No parecemos alejarnos mucho de lo que pasa en el mundo. Extrañamos las charlas y comentarios en su casa que nos acercan un poco a todos y nos alejan de nuestras alienaciones cotidianos.
Saludos para Maruja de Pilar y míos lo mismo para Ud.

Un abrazo

J. Martínez

1971-06-21
Carta de Emma Lifschitz a Rafael Lifschitz e Luís e Maruxa Seoane. 1971
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Emma Lifschitz a Rafael Lifschitz e Luís e Maruxa Seoane. 1971 en 21/06/1971


Buenos Aires, Junio 21-1971

Queridos Luis y Maruja:

Decirles que los extrañamos es poco. Al volver hubiéramos querido charlar con Uds. sobre todo lo visto y seguramente Uds. habrían agregado mucho más con todo lo que saben y han visto. Además que Uds. nuclean a la gente que así se dispersa y poco la vemos. Hace una semana que llegamos, exactamente el 13 ppdo. El viaje ha sido la perfección. El tiempo nos ha acompañado maravillosamente. Todas las catástrofes sucedían cuando nosotros ya habíamos salido del lugar en que se producían. Grecia nos impactó de tal manera que lo único que queríamos es volver y gustarlo con calma. Estambul, muy interesante y curiosa aunque la gente no tiene la calidad que tienen los griegos. Luego Italia, Orvieto con su catedral que es una locura, Venecia de la que sigo enamorada como la 1ª vez que la vi, a pesar de los turistas americanos. Luego Francia, Copenhaguen, Londres. Coincidimos en todos estos sitios con Lipa y Esther [Burd] y nos sirvió para confirmar la impresión que ya teníamos de ellos. Son realmente macanudísimos. Lipa es la persona + fuera de serie que he conocido. Así que todo salió muy, muy bien. Por acá que les puedo decir. Todavía me resisto a volver a la tierra. Los chicos estaban magníficos, extrañando bastante los grandulones, Mami, mejor de lo que yo la dejé y decidió irse a Río Hondo por 2 meses, cosa que hizo ayer. Por suerte, conseguí que una de las chicas de casa (Marta) la acompañe, sino decía que se iba sola.
Se inauguró Ruffus y según Maya y Noemi [Gerstein] está sensacional. Aún no la hemos visto. Hemos visto a Maya, Noemi, Aurora y Alberto Girri, todos muy bien. Hablamos con Marika [Gerstein] y los Shand (Susana se operó de los pies, pero está bien y + optimista que antes). Los Edelstein bien. No sabemos aún nada de Enrique Goldstein. Me comentaron que Lázaro [Goldstein] y el padre de Anita [muller de Manuel Goldstein] fueron a Europa, pero aún no los llamé. Margot Parker va a inaugurar, creo, que el 4 de Julio en el [Triángulo1]. Por ahora está enferma con angina y ansiosa por saber si va a poder hacerlo. Julia C[odesido] no la he visto. Me han dicho que está en Colombia nuevamente. Enrique Rotzait estuvo grave a raíz de una enfermedad al hígado, pero ya está vivito y coleando. La madre de Mimi M[artinez] Vallerga está grave desde hace 1 ½ mes.
Por supuesto Mimi hecha pedazos.
Como ves, no estoy dejando nada en el tintero. Otra noticia extra es bastante impactante. Se pegó un tiro y murió Alberto Brodesky, el hijo menor de la Sra. Rosa Brodesky mientras ella y la nuera Betty (la mujer de Darel) estaban en Londres al mismo tiempo que nosotros.
Bueno, sigo o paro. Por esta vez, basta. No hemos hablado aún con Enzo así que no sabemos lo que pasa por allá. Queridos, los extrañamos de verdad. Denle nuestros cariños a los Díaz Pardo y sí los conoceremos en el lugar de origen y pronto (ojalá).

Besos.

Emma

1 O nome da galería “El Triángulo” aparece na carta co sino dun triángulo.

1971-06-22
Carta de Besouchet a Seoane. 1971
Madrid
Nova York
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Besouchet a Seoane. 1971 en 22/06/1971


Madrid, 22 de junho 1971

Seoane amigo:

Em resposta à sua carta e em vias do nosso projeto de visitar Galícia, reservamos para o dia 1º, o Hotel Conde Luna, em León, aonde passaremos a noite. Não conseguimos porém fazer a reserva para o Hotel Finisterre de Coruña, para o dia 2, pois o telefone não atendem. Supomos, pelo Guide Michelin, que somente estará aberto em julho, motivo pelo qual pedimos que nos reserve ai para o dia 2, um quarto com banheiro. Logo que chegarmos, trataremos de procurar vocês no endereço do Paseo de Ronda.
Já escrevi a Marika agradecendo a lembrança e estou certa de que ela e Varela morreram de inveja de nossa viagem a Galícia tendo a companhia de vocês.
Newton manda abraços e conta com os cicerones –não turísticos– para conhecer a verdadeira Galícia.

Até o dia 2 próximo, com abraços a Maruja.

Lídia

1971-07-00
Carta de Goldstein a Seoane. 1971
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Goldstein a Seoane. 1971 en 00/07/1971


[Julio, 1971]

Maruja y Luis Seoane

Mis queridos amigos:

Supongo que habéis recibido la carta que os envié desde Madrid. Aún perduran en mí, y no los olvidaré nunca, los hermosísimos días que pasé junto a ustedes en La Coruña. Todo aquí en Bs. As. está tan conmovido y caótico que realmente parece otro mundo. Pero el encuentro con n/ amigos comunes me hace revivir la Galicia con toda el alma. El contraste, para mí, de haberme dejado vivir tan plácida y alegremente en vuestra compañía, con esto tan turbulento y lleno de nubarrones dan en mi espíritu la sensación de un sueño.
Le trasladé a los Sheimberg, a Enrique, a los Lifschitz vuestros recuerdos y juntos les renovamos cálidos afectos. A Sofovich no lo he podido localizar porque está de mudanza en su oficina y no tiene teléfono. Enrique está encantado con el envío del juego y ya les ha escrito. Qué hay de los García (sic)1 Pardo? Están ya mejor de su salud. Y la encantadora fábrica de Sargadelos? Ya le habéis dado el empuje que deseabais [………] que estoy solo en la oficina, que desfila ante mi mente vosotros, vuestros amigos, Santiago, los paseos por sus callejuelas donde cada objeto, lugar o cosa que me señalabais constituía un [si...] en el corazón. Tan lejos y tan cerca hemos vivido ya tantas cosas! H transcurrido por tantas situaciones, buenas y de las otras que ya serán tiempos de reposar si nos dejaran. Bueno, ya esto es meterse en el futuro y eso no lo podemos [...] para nada. Clamará (sic) lo hecho y la satisfacción personal de las obras.
Los estoy extrañando y espero que me escribáis para seguir gozando de vuestra buena, hermosa compañía. Beatriz y Sergio andan por Yugoslavia gozando de unas vacaciones y les envían muchos saludos.
Polita, a mi regreso pescó una [sorde... patitis] y está en cama por un rato largo. Les envía un afectuosísimo saludo.

Un gran y estrecho abrazo para vosotros de nosotros.

Lázaro

1 Refírese á familia Díaz Pardo

1971-07-10
Carta de Seoane a Sofovich. 1971
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Sofovich. 1971 en 10/07/1971


La Coruña, 10 de julio de 1971

Dr. Bernardo Sofovich
Buenos Aires

Queridos amigos Elsa y Bernardo:

Recibimos, por fin, una larga carta de ustedes que nos alegró, naturalmente, mucho. Aquí estamos un poco como en el fin del mundo. No deja de ser curioso que estando en el centro del planeta, así podemos suponerlo, nos parezca, por la ausencia de amigos queridos y de muchas cuestiones que nos interesan, tanto en el fin del mundo, como a veces nos parece estar en Buenos Aires que se halla, efectivamente, situada en una esquina del globo terráqueo. Aquí se suceden en los diarios las noticias políticas de Buenos Aires, la reseña de las acciones guerrilleras se subrayan párrafos de los discursos del Presidente y se comenta por los corresponsales la situación argentina. Los corresponsales tratan de hacer notar la tranquilidad política de España. Sirven a una política. Pero además, se transmiten noticias y se comentan de los Paladino y Rucci y otros que vienen a entrevistar a Perón y hacen declaraciones, o no las hacen alegando razones patrióticas, pero dejándonos siempre un poco en ridículo haciendo ver que el porvenir de la República depende de un hombre. Ayer los diarios publicaban la fotografía de los dos así tan sonrientes y tan juntos, como dispuesta a probar el apoyo del caudillo al político. La gente, en general, compadece a la Argentina, ”un país tan rico y su pueblo en la miseria”. Porque como consecuencia de todo estos paseos y noticias, la conclusión es ésa, de que la Argentina está absolutamente hundida, que somos una representación del subdesarrollo, etc. Y, sin embargo, uno viaja y compara y siempre, o casi siempre, inclinamos a nuestro favor por Buenos Aires.
Por fin, para los partidarios del verano hizo una semana seguida de sol y de calor. Hoy la niebla n nos deja ver más allá de doscientos metros. La niebla siempre es interesante, un soberbio material poético. Las gentes, medios de locomoción, objetos, se presentan repentinamente como apariciones. Surgen entre esa masa de gris que oculta cielo y tierra destacando los colores, difuminando las formas. Por esto Galicia, como casi todos los países del Atlántico europeo, es un país de fantasmas y donde se dejan ver las ánimas en pena. Todo el mundo, por otra parte, puede ser fantasma al surgir de la niebla. Nosotros, sumiéndonos en ella, podemos transformarnos en fantasmas para nuestros vecinos. Suponemos que habrá llegado a tiempo nuestro telégrafo de felicitación por los 60 años. Lo enviamos desde Vigo con la esperanza de que llegase aproximadamente a la hora en que los amigos y parientes se reunían con ustedes. Ahora Bernardo y yo, yo antes, somos sexagenarios, sexagenarios, como se lee en las noticias de policía, una edad creo que curiosa, pero que a mí aún no me parece cierta, pues me siento como cuando tenía cincuenta o cuarenta, en todo caso con ligeras abolladuras. Lo malo es que uno se siente así como cuanto uno tenía menos, pero los demás parecen no estar de acuerdo y empiezan a tributarnos tratamientos insospechados. Así le pasó al comentarista de Primera Plana que se asombró de que me invitasen al Museo de Arte Moderno teniendo 61 años, 61 entre paréntesis, como si a esta edad no fuese ya uno contemporáneo de él, seguramente con treinta o cuarenta años menos, y que siente únicamente como contemporáneo a la gente de veinte o treinta años y no de todos los que viven y suponiendo que los museos de arte contemporáneo al igual que las drogas y los minis , deben servir para alojamiento de principiantes.
Al termina esta carta a las once de la mañana, la niebla continúa, no podemos ver el mar y las gentes que tienen sólo quince días de vacaciones sienten como si esta costa les hubiese estafado ocultándoles el sol. No acaban de comprender que lo ideal en cuanto a climas es gozar del invierno en verano y al revés.
Apenas transmito noticias. De aquí y publicadas por los diarios muy pocas son importantes. Uno las conoce o supone todas. Otro domingo escríbannos una carta como la que hemos recibido cargada de noticias y larga y llena de humor.

Un abrazo muy fuerte para los cuatro, Elsa, usted, Claudia y Pablito de Maruja y mío:

[Seoane]

1971-07-10
Carta de Seoane a Payró. 1971
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Payró. 1971 en 10/07/1971


La Coruña, 10 de Julio de 1971

Sra. Dña. María Inés Payró
Buenos Aires

Querida amiga:

Recibimos la noticia del fallecimiento de Julio por una llamada telefónica de Tomás A. Negri desde Hamburgo. Quedamos anonadados. No sabemos que decir. Hace ocho días aproximadamente recibimos una carta de él, redactada con humor y a propósito de algunos recuerdos suyos de infancia. Sabíamos que no andaba bien de salud, él lo decía en su carta, pero suponíamos que no era de cuidado y repentinamente nos llega esta triste noticia.
No podemos expresar cuanto lo sentimos y como nos sentimos solidarios del dolor de Silvia y suyo. Tambien supongo el dolor de cuantos en Buenos Aires y La Argentina se ocupan de cuestiones de cultura. Con él desaparece una de las más ilustres figuras argentinas y del último medio siglo, la más importante en cuestiones de historia y crítica de arte. Todas aquellas gentes que lo conocieron a él personalmente, o leyeron sus obras, han de sentir profundamente su desaparición. Yo no sé decir más, no puedo decir más. Quiero únicamente que nos tenga a Maruja y a mí junto a ustedes en estas circunstancias.

Reciban con nuestra amistad el sentimiento de:

[Seoane]

1971-07-10
Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1971
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1971 en 10/07/1971


Buenos Aires, 10 de Julio de 1971

Queridos Emma y Rafael:

Acabamos de recibir una noticia que nos afectó mucho, la del fallecimiento de Payró. Ayer nos llamó por teléfono desde Hamburgo Tomás Negri* para decírnosla y no dejamos de pensar en ella. Payró era muy amigo nuestro. Escribió sobre mí alguna de las páginas que más agradezco y pienso que fue una gran personalidad en la Argentina actual y en lengua española, pues era, no solamente un notable historiador de arte, sino también un gran crítico y un gran escritor. Fue, en verdad, un hombre extraordinario en ciertos aspectos, de amistad difícil, mucha gente sentía ante él una gran timidez, parecía una hombre adusto, frío, y era lo contrario; amaba su libertad como amaba la libertad de los demás y en política. Creo que su pérdida es grande para la vida intelectual de Buenos Aires. Además, de difícil sustitución. Romero Brest es inteligente, sabe mucha historia del arte, está informado, etc., pero le falta la seriedad y el rigor intelectual de Payró y, sobre todo, de la sensibilidad de Payró. Además, escogió hace años el peor de los caminos para quien se dedica a la crítica e historia del arte, adherirse al último movimiento artístico por banal y tonto que sea como si esto a su edad renovase las glándulas. El mundo de baratijas que se ofreció en los últimos años en la mayoría de las galerías de arte del mundo deslumbraron, o parecieron deslumbrar, a Romero Brest y esto le resta ecuanimidad para la historia y la crítica artística. Y ¿si no es Romero Brest quién puede sustituir a Payró, ocupar el lugar respetado que él ocupaba? De todas maneras, lo que uno siente es la ausencia para siempre del amigo, del hombre de humor tímido que lo hacía extraño, interesado por todas las cuestiones de la vida y capaz de grandes renuncias. Una personalidad para quien fue vital el diálogo y, en los últimos años, lo concretaba sobre todo con José Luis Romero y González Lanuza.
Yo estoy trabajando, quizás poco para lo que es habitual en mí, pero es posible que me haga falta un período así de lectura y descanso para volver a las andadas. De todas maneras, hice una cabeza de las grandes de Rosalía de Castro, la gran poeta gallega del siglo XIX y algunos objetos nuevos. Pienso hacer, quizás la comience en estos días, una cabeza de Casals, además de gran violoncelista un ejemplo de lealtad a unos ideales. También hicieron en Vigo con cinco estampas mías, cinco reproducciones en serigrafía que tienen mucho éxito. Con todo, extrañamos a los amigos de Buenos Aires y a Buenos Aires. Hemos estado en sitios distintos, algunos que no conocíamos de la costa gallega, en uno que se llama Caaveiro en los últimos días, con un monasterio medieval en ruinas en un paisaje montañoso de belleza inaudita, kilómetros de bosques de robles, avellanos y castaños, en el que hubiésemos deseado concentrar a nuestros amigos. Fue un monasterio, creo que de templarios, aquellos monjes guerreros y banqueros de la Edad Media y ahora, en ruinas, sólo queda como ejemplo de enclavamiento de un monasterio que debía sufrir en su aislamiento las asechanzas de los invasores vikingos y normandos, o de los piratas ingleses que se internaban cuando podían. Nos alegramos mucho de vuestra experiencia europea, de que el viaje hubiese resultado tan feliz y de la compañía de Esther y Lipa, tan extraordinarios amigos. El lunes vamos a esperar a Lázaro Goldstein que viene de París a pasar unos días con nosotros. Creo que vino a Europa a un congreso de ingenieros, según me pareció entenderle por teléfono, y estos días está por aquí Geno Díaz*, que estuvo con nosotros.
Nos sorprendió mucho la noticia del suicidio de Alberto Brodesky* ¿Qué motivos podía tener él para tomar esa determinación?
Escribir así, largo, con noticias como lo habéis hecho esta vez, no sabéis cuanto os lo agradecemos.

Un abrazo grande para los cuatro, Emma, Rafael, Carlos y Eduardo, y para todos los amigos a quienes iremos escribiendo, de Maruja y mío:

[Seoane]

1971-07-18
Carta de Goldstein a Luís e Maruxa Seoane. 1971
Recife
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Goldstein a Luís e Maruxa Seoane. 1971 en 18/07/1971


Recife, 18/7/71

Queridos amigos Maruja y Luis:

Con los ojos y el alma llenas de Galicia, apenas podía decidirme a dejarles. Hasta las peripecias del viaje se conjuraron para posibilitar mi estadía por algunas horas más y la suerte de poder gozar del viaje de La Coruña a Santiago por tercera vez, esta mojada, con olor a campo llovido. Fue la noche y ya los ruidos perturban la infinita calma de vuestra casa y los alrededores. Hasta los perros ladrando son más lindos. Es de día y este paisaje de algodones sobre tierras ardientes del N. del Brasil no es el de la nuestra Galicia nublada o no, pero con tanto amoroso calor en su paisaje y en sus gentes. Nunca les agradeceré bastante la oportunidad que me disteis de alternar con vosotros en vuestra casa tan cariñosamente y con vuestros familiares y amigos, con las gentes, con sus cosas, con sus cambiantes paisajes, con su tradición, con su historia que se pierde en los tiempos, con su cultura, con las realizaciones de sus genios, con su amor, carácter, tenacidad y su preparación cultural para la lucha. En fin, tengo el espíritu reconfortado por todo eso, y “lustrada” un tanto mi voluntad para brillar al sol de nuevo. No hay nada mejor que detenerse alguna vez para cobrar impulso, viendo a los amigos decididos y empeñosos sin cejar y en condiciones bastante más ásperas. Les recuerdo transmitir a sus amigos mis más cordiales saludos y a Díaz Pardo, su mujer, sus hijos mis mejores augurios para que sigan construyendo para Galicia y España lo que son: grandes y tercos luchadores en cualquier dominio, de lo físico y de lo humano. Y a Uds. –Maruja y Luis– los estrecho cariñosamente sobre mi corazón, y os digo hasta pronto.

Lázaro Goldstein

1971-07-21
Carta de Sofovich a Luís e Maruxa Seoane. 1971
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Sofovich a Luís e Maruxa Seoane. 1971 en 21/07/1971


21-7-71

Queridos Maruja y Luis:

Hemos recibido hace apenas dos días una extensa carta de ustedes. Nos alegró tanto como siempre que nos llegan aires de Galicia. Y ahora, once menos diez del día miércoles, a contestar! Nobleza obliga. Noticias a granel. Bernardo decidió en pleno ejercicio de su masculinidad bien que sesentona distribuir las temas. A mí me tocó Brasil. Cómo lo oyen! Acabamos de llegar de Río de Janeiro en donde estuvimos seis días de los cuales un fue trabajo y 5 dolce far niente carioca. La cosa comenzó con una tarea profesional de Bernardo a realizar en San Pablo o Río. Empalmamos con un fin de semana y un poco más y allá nos largamos con un entusiasmo digno de haber sido vivido hace cuarenta años. Yo comprendí sin hacer terapia que, o me metía en un avión o no iba, y acepté el sarcófago volante sin mayor deterioro de mi personalidad. Hemos quedado fascinados e inferiorizados como sudamericanos. Pero no se asusten. No es tan fácil la cosa. Si fuera Onassis iría a Río muy a menudo, pero no viviría allí. Nos impresionó, naturalmente, la geografía privilegiada, la lujuria del trópico, para nosotros, en especial para Bernardo, experiencia novísima. Yo había estado hace muchísimos años un mes de enero, lo pasé mal, no soporté el clima, en fin, Río fue nuevo para mí también. En otro sentido, la pujanza económica, la capacidad para realizar obras que para nosotros están a años luz de distancia, nos impresionó profundamente. En más de un momento, Bernardo se amargó con esa especie de rabia de madre que se perdió un candidato para su hija o algo así. No puedo hablar de Brasil, sólo de seis días en Río, peor la fuerza vital que circula por las calles y la potencia económica que destilan las obras, los túneles, las empresas gigantescas nos dejan “sotas”, como dicen aquí los jóvenes, a los infelices porteños que nos pasamos un verano con los ojos puestos en la calle Florida, o esperamos tres años este pequeño túnel de Libertador que ahora se acaba de inaugurar y que ha sido un verdadero parto de los montes. Una noche para no comer en el hotel, pedimos allí mismo consejo sobre algún restaurant para pasar un rato agradable. En nuestro elegante Copacabana Palace se creyeron en la obligación de indicarnos el lugar más de moda, más hermoso, mejor cocina, etc. Ingenuos y ajenos a lo que esperaba a nuestros bolsillos, nos largamos. Subimos a un taxi y dijimos Panorama Palace. Atravesando Ipanema y en este mismo barrio, muy elegante, llegamos al pie de una gigantesca obra de pisos, engarzados en la roca, recostados sobre altos morros, todo esto sin terminar y empezamos a subir diversos ascensores. Es decir, a veces, abandonábamos uno para caminar entre andamios y rocas y llegar hasta otro para seguir subiendo. En alguno de estos cambios nos acompañaban grupos numerosos de jóvenes hippies o no, que luego desaparecerían en algún piso anterior. El hecho que sólo nosotros llegamos a lo más alto: on the rocks.
Elegante boite, turistas, gran terraza y comida exquisita. Un bife a la pimienta y una presa de pollo y café, 20.000$ argentinos. Pero les aseguro que valía la pena. No olvidaremos ese espectáculo nocturno. El lugar rodea un gran lago, que a su vez está rodeado de cerros entre los cuales estaba nuestro edificio. Nuestra terraza casi en lo más alto. En la noche, los cerros azulados y abajo el lago salpicado de luces multicolores, todo Ipanema. En las distintas terrazas, piletas de natación iluminadas. En fin, el conjunto parecía un magnífico decorado donde ningún detalle para placer de los sentidos hubiera sido olvidado. Los morros recortados en el cielo parecían verdaderos teloncitos. La otra experiencia interesante fue una macumba. Fuimos llevados a un barrio apartado, donde hay una especie de institución, mitad iglesia, mitad vudú, mitad centro de curaciones. En fin, se nos mostró todo y se nos permitió espiar uno o dos rituales en donde estaban sacando el “mal” a un hombre y en otro salón a una chica joven. Mujeres vestidas de bahianas, no necesariamente negras, muchas numéricamente, hacían el “trabajo” entrando en trance, con gritos, gesticulaciones, manejos de amuletos, etc. Todo esto mezclado con la imagen de San Jorge a caballo que parece presidir este lugar y que ellos llaman con otro nombre (a S. Jorge). Luego me enteré que S. Jorge fue borrado del Santoral Cristiano. Será porque el pobre se mezcló con todo esto? En resumen, fue una experiencia rarísima. A mí me metió miedo. Los gritos, los trances histéricos, el pedido que se nos hizo de que descruzáramos los brazos, porque toda cosa cruzada interfiere lo que estaban haciendo. Hablando después mucho de esto, nos encontramos con que muchísima gente, incluyendo intelectuales, universitarios, etc, cree en la macumba y acude más de una vez. Curioso país debe ser el Brasil. Valdría la pena conocerlo más.
Podría seguir contándoles, pero me reservo para trasmitirles más, personalmente. Nuestra fiesta salió bárbara y el telegrama de ustedes llegó justo. Estuvimos familia y amigos, unas cuarenta personas todas reunidas, los comentarios que después me llegaron fueron lindos, puros. Me bastó ampliamente con eso. Habíamos hecho grandes esfuerzos para poner la casa linda y efectivamente hicimos en 15 días lo que no habíamos hecho en tres años por razones obvias. Cortinas, alfombras, un hermoso sofá, un hermosísimo macetón de Tove, etc.
En particular, una alfombra o una cortina no son importantes, pero, en esta oportunidad y en conjunto, engalanaron la casa como yo recuerdo que se ponían la Av. de Mayo para la fiesta patria.
Queridos amigos, el Brasil me dejó exhausta. No puedo terminar la carta sin decirles que Pablito fue, en los exámenes de mitad de año el más alto promedio de su grado y que Claudia amenaza con casarse a fin de año con Alfredo Grande.
Nuestro próximo viaje me atrae y me intranquiliza. Vivo más la separaciones; se me baja la guardia y afloran todos mis miedos.
Esperamos todavía una carta más. Y aunque sea más breve, les escribiremos una vez más.
He percibido en la carta de ustedes un poco de nostalgia y ganas de volver tal vez un poco antes de lo previsto. ¿Es así?
Cariños para ustedes de los chicos.

Un gran abrazo mío para los dos.

Elsa

1971-08-07
Carta de Díaz Dorado a Seoane. 1971
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Dorado a Seoane. 1971 en 07/08/1971


Buenos Aires, 7 de Agosto de 1971

Queridos amigos:

Perdón por no haberles escrito antes, no tengo excusas, pero no será porque no les recordemos, y no estemos deseando vuestro regreso.
Las novedades de ésta, como ya Vds. se informarán con tanto turista como anda por ahí, son cada vez desalentadoras, el peronismo está resurgiendo con sus mejores fuerzas y pareciera que hay una puja en todos los medios por no quedarse atrás en el halago. Los canales de televisión, por ejemplo, se ocupan de recordar las bondades del régimen, el día del último aniversario de la muerte de Evita, se exhumaron los noticiosos de la época, para demostrar la extraordinaria adhesión del pueblo que habían tenido. Ningún ambiente se sustrae a la marea, ni el estudiantil, ni el artístico, ni el literario, por ejemplo, a una aclaración pública de Borges sobre lo que significó Perón para la cultura, salió Sábato a refutarlo violentamente, en fin, las perspectivas no son nada halagüeñas, sumando a ello también que diariamente hay varios asaltos multimillonarios y dos o tres actos terroristas, que se atribuyen a si los peronistas.
En este momento, acabo de llegar de Montevideo, todo anda normal, excepto que todavía no hemos logrado que hicieran el arreglo del techo, lo han prometido para los próximos días.
La revista Nuestra Arquitectura, que dentro de las del género es relativamente buena, se interesó en la publicación de los Bancos, y al informarse y conocer los trabajos suyos, desean hacer un artículo por separado con fotografías poniendo de manifiesto esa labor. Me pidieron que le solicitara su anuencia y que les escribiera el aspecto formal del artículo, para ello le pido auxilio, porque literariamente mis carencias son muchas.
Creo que estarán disfrutando el fresco verano gallego, por aquí estamos teniendo un benigno invierno.
Bueno, quedamos a la espera de vuestras noticias. Saludos de Carmen y los Martínez Lamela y reciban el mayor afecto de

Díaz Dorado

1971-08-13
Carta de Freitas a Seoane. 1971
Madrid
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Freitas a Seoane. 1971 en 13/08/1971


Madrid, 13-8-1971

Meu Seoane. Um abraço.

Recebemos notícias de Vs. e isso é importante.
Escrevi ao Horta pedindo-lhe que envie a você o libro sobre o Peru. Já o fês? Aqui o calor canta. Estou enviando-lhe um suplemento do E[stado] de São Paulo para que Vs. tenham uma ideia do artigo de Lídia sobre Galícia e vocês. Morremos de saudade da semana que ai passamos. Foi uma pena não ter encontrado gaivotas em Rianxo. Mas nem tudo pode ser como se deseja.

Abrace por mim e Lídia a Maruja.
E creia-nos
Sempre amigos

Newton

1971-08-30
Carta de Seoane a Palmás. 1971
Bos Aires
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Palmás. 1971 en 30/08/1971


Buenos Aires, 30 de agosto de 1971

Sr. D. Ricardo Palmás
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Tengo sin contestar su carta desde que la recibí a fines de junio. Ha pasado Julio y Agosto, que fueron para mí dos meses de trabajo desordenado. Hice una cabeza-jarra de Rosalía, otra de Pablo Casals y algunas otras piezas para Sargadelos. Proyecté una nueva sala del Museo y una galería para exposiciones que se inauguraron el día 20 con gran éxito. La galería con una muestra de grabados de Picasso y de Miró, que constituyen un éxito, sirviendo, además, como barómetro de las inquietudes de un público virgen en estas cuestiones. Ahora empiezo a tener ganas de regresar. En verano se cubre Galicia de emigrantes que regresan a pasar aquí sus vacaciones y que traen sus autos con matrículas europeas muy variadas; y de aristócratas y rentistas gallegos que viven en Madrid y vienen a pasar el mes de agosto a su tierra con la misma indiferencia para sus problemas, que si hubiesen ido a la Costa Azul o a la Costa Brava, o a cualquier otra costa con la que no tienen sentimentalmente nada que ver. Son las gentes que nadie ataca porque casi nadie conoce, marginados de Galicia hacen vida de gheto, aparte, reunidos solamente entre ellos, mostrándose displicentes en los clubs como el Náutico de La Coruña, o el casino de cada ciudad. Las rentas que extraen de sus bienes gallegos afianzan el progreso de Madrid, o de otras partes de España, invirtiéndolas en negocios, por ejemplo, de la Costa del Sol o del Mediterráneo. Por aquí el despiste político es tan grande que el objeto de ataque es la clase media que de alguna manera hace algo por Galicia, aunque constituya una clase más sórdida aquí que en otras partes.
No llegamos a ver aún ninguno de los nuevos periódicos de Buenos Aires, sentimos envidia de las películas de que me escribe y que aquí no se pueden ver. Tampoco llegó el Diego Rivera que usted me envió. No sé si llegará mientras esté yo aquí y tengo miedo de que no me guarden ejemplares en la editorial, pues son muy desordenados. Como es natural tampoco lo vi ni sé que reproducciones le acompañan, pues yo no las seleccioné. Culturalmente Galicia está casi muerta. Los jóvenes más valiosos se marchan a otras partes de España luego de hacer oposiciones y los otros se marchitan y se convierten en indiferentes a todo vegetalizándose. Sin embargo ¡qué bella y rica de tierra, de mar y de hombres es Galicia!, pero tierra, mar y hombres están abandonados y los hombres sin siquiera esperanza. No importa que se publiquen libros valiosos o se hagan exposiciones, etc. Todo esto es una labor individual que no responde a una necesidad colectiva. Heroica por esto. El escritor, el artista, actúa aisladamente, por propia necesidad, sin que su actuación encuentre eco y se inventa un público si se decide a convertirse en bufón, halagando a ese público y divirtiéndolo, o movilizando el grupo social a que corresponde. Ya hablaremos sobre esto a nuestro regreso.

Un abrazo de Maruja y mío para usted y los amigos comunes, a alguno de los cuales, a Martínez Romero, debo carta que contesto hoy:

[Seoane]

1971-09-07
Carta de Negri a Seoane. 1971
Madrid
Nova York
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Negri a Seoane. 1971 en 07/09/1971


Madrid, 7 de septiembre de [1971]

Sr. Luis Seoane y Sra.
Paseo de la Ronda 15, 6 izq.
LA CORUÑA

Queridos amigos:

Estoy pasando unos días en Madrid e iré a Galicia. Me gustaría muchísimo verlos. ¿Estarán en La Coruña hacia el 15?
Trataré de llamarlos por teléfono.

Un beso y hasta pronto

Nélida

P.S. Dirección en Madrid.
C/O AnneMarie Castaño Castillo
Víctor de la Serna 16 (8º C)
MADRID 16

1971-09-07
Carta de Seoane a Nehmad e Lublin. 1971
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Nehmad e Lublin. 1971 en 07/09/1971


La Coruña, 7 de setiembre de 1971

Sras. Julia Lublín y Ruth Nehmad
Buenos Aires

Queridas amigas:

Os he escrito, creo que en Junio, enviando los datos sobre la posible exposición de cerámica, con precios, etc., y no tuve respuesta. Sospechamos que el trabajo de la galería acapara todo el tiempo. Por mi parte, trabajo más que en otras cuestiones en nuevos bustos-jarra de porcelana y en otros objetos también de porcelana. Ilustré algunos libros y estoy haciendo una carpeta de grabados. Trabajo y gozamos lo que podemos de este país. Hoy de la espesa niebla que cubre el mar. Hemos estado en lugares desconocidos para nosotros. En una aldea céltica que se conserva como hace dos mil años, con unas casas campesinas de planta circular, enclavada en una de las últimas montañas y más altas de Galicia de las estribaciones de los Pirineos, con nieve durante gran parte del año. También en algún monasterio románico en ruinas y olvidado oculto en las montañas tras un bosque inmenso de robles, castaños y avellanos que guardan por igual el monasterio y un río. Toda esta belleza no nos hace olvidar Buenos Aires. Estaremos ahí seguramente a fines de octubre o comienzos de noviembre, no sabemos aún. Pero lo que necesitamos ahora son noticias de la galería, de ustedes, de los amigos comunes, etc.
Escríbannos. Un gran abrazo de Maruja y mío para los amigos, para Josef y los hijos de ambas, para Nelly y Delia, Celaya, etc., para vosotras de:

[Seoane]

1971-09-26
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1971)
Santiago de Compostela
Ourense
Orixinal
1971-09-26
Carta de Guber a Seoane. 1971
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Guber a Seoane. 1971 en 26/09/1971


Bs. As., 26 Sept. 1971

Querido Don Luis:

He demorado responder a su carta del 31 de agosto por estar esperando de un día para otro las chapas matrizadas.
Como el taller ha vuelto a postergar la entrega por una semana más, no he querido dilatar la respuesta.
Un problema personal, de antigua data, tuvo su desenlace recientemente. Rebeca y yo nos hemos separado. Me resulta aún difícil aceptar que, después de 27 años de conocernos, hayamos llegado a esta resolución.
La “noche de los bastones largos” con la renuncia masiva del personal docente de Ciencias Exactas en 1966 fue el punto de partida de una situación que, en el orden familiar, ha ido deteriorándose merced a enfoques distintos de las responsabilidades que cada uno de nosotros cree que debemos asumir.
Con todo, subsisten el aprecio y respeto mutuos. En otro orden de cosas, seguimos viviendo en un clima político que se ha hecho que se ha hecho habitual, se habla de cambios de Gobierno, este adopta actitudes demagógicas properonistas, nombrando inclusive en los claustros universitarios a directivos que actuaron en la “década infame” (claro está que quienes volcaron a Perón también lo hicieron). Pero lo que excede de las meras apreciaciones éticas es la modificación operada con el dólar, que en cerca de 6 meses pasó de 350 a 500$ m/n en el cambio oficial y ha llegado a rebasar los 700$ m/n en el paralelo. Esto unido al hecho de que se ha congelado los precios hasta marzo próximo, provoca la escasez en plaza de numerosos productos industriales. Como usted apreciará, salvo algunos desmanes y asaltos, caso de la cárcel de Tucumán, a la manera de los Tupamaros, pero cruentamente, todo está normal y hasta se está logrando establecer relaciones con China continental, con lo que la imagen de apertura popular va adquiriendo cuerpo.
Pronto volveré a escribirle, en el ínterin la correspondencia me la puede dirigir al mismo domicilio o bien a Uruguay 705, 2º piso, Bs. As. (oficinas de Wobron SAIC).

Mis mejores cariños para Maruja y Vd., afectuosamente.

José

1971-10-15
Carta de Negri a Luís e Maruxa Seoane. 1971
París
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Negri a Luís e Maruxa Seoane. 1971 en 15/10/1971


París, 15 de octubre de 1971

Queridos Maruja y Luis:

Todavía sigo sin poder darles noticias (buenas o malas) sobre mi cargo en la UNESCO. Recién la semana próxima sabré algo, pero no quiero seguir demorando más el escribirles.
No sé cómo agradecerles, una vez más, los días magníficos que pasé en Galicia gracias a ustedes. Ahora sólo pienso en poder repetir la experiencia y no sólo ver cosas nuevas, sino volver a ver las maravillas que conocí con ustedes.
Mandé hacer ya unos días la revista que te interesaba, Luis, y un pequeño perfume para ti, Maruja. ¿Llegaron? También hice un envío de afiches a los Díaz Pardo. Tengo preparado otro rollo, pero antes de echarlo al correo quisiera saber si llegó el anterior. ¿Podrían contármelo en 2 líneas? Gracias.
A Tomás le escribo directamente a Embajada Argentina –Washington– y las cartas llegan perfectas. Todavía no tengo la dirección privada: se mudaron en estos días al departamento. Ni bien la tenga, vuelvo a escribirles.
¿Cómo están los amigos? Denle a todos muchos saludos.

Un beso muy grande para ustedes.

Nélida

1971-10-17
Carta de Alvajar a Luís e Maruxa Seoane. 1971
Xenebra
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Alvajar a Luís e Maruxa Seoane. 1971 en 17/10/1971


Ginebra, 17 de octubre de 1971

Queridos Luis y Maruja:

Acabo de recibir una carta de Quiroga, de Torremolinos, en la que no da esa dirección aproximada vuestra y me dice que pensáis iros a Buenos Aires a principios de noviembre, por lo que me apresuro a escribiros, claro está que interesadamente. Comprendo que con el viaje tan cerca (¿hasta cuando estaréis en Buenos Aires?) no estará Luis para ocuparse mucho de las cosas de los demás, pero tengo que aprovechar esta última oportunidad y darle la lata, mal que me pese.
Se trata de que quisiera poner en escena, en los gallegos de aquí, Os vellos non deben de namorarse, de Castelao: He leído hace poco que las máscaras de la obra están ahora en el Museo Maside. Supongo que se conservarán los dibujos de los decorados y de los trajes. Me interesaría mucho conseguir buenas fotografías en colores de las máscaras y copias de los dibujos. ¿Cabe esa posibilidad? Correría la cosa “cierta” prisa, no excesiva, y pienso que a lo mejor Luis podría hacer algo o dejárselo encomendado a alguien. Necesitaríamos unos vente ejemplares de la obra (yo tengo uno y el grupo tiene otro, y nada más), y desearía saber si se los puede conseguir allá o si tengo que ponerme urgentemente a copiar el texto, lo que sería un trabajo monstruoso, puesto que también tendré que “sacar” cada papel, ya que los demás no saben hacerlo, y es muy poco el tiempo que me queda y mucho el trabajo.
¿Podríais contestarme con cierta rapidez, para saber con qué puede contarse? No quisiera que los demás perdieran el entusiasmo, como suele suceder cuando se pasan meses hablando de una cosa y no se hace nada.
Veo con mucha frecuencia cosas de Luis en La Voz de Galicia.
Cabe la posibilidad de que dentro de unos meses vaya a Buenos Aires. Se celebra en Chile una gran conferencia a la que irá gente de aquí, y tengo esperanzas de que me manden, aunque son esperanzas y no seguridad. Si me mandaran (que sería en abril y mayo), me quedaría luego, a la vuelta, en Buenos Aires tres o cuatro semanas, siempre y cuando no me resultara ruinoso. Quiero decir, que no influyera en mis posibilidades de trabajo para el resto de año. Me gustaría, pues, saber cuáles son vuestros planes.
Os ruego que me respondáis a lo de Castelao para no tener durante mucho tiempo en la incertidumbre a la gente que trabajaría conmigo. Ya sabéis lo difícil que nos resulta una cosa así en Ginebra.
Supongo que estáis bien, ya que no veo motivo para que no lo estéis.
Saludad a los Dieste de mi parte, y mandadme la dirección de Mireya, que no sé si recibió la carta que le escribí, puesto que ella me hablaba vagamente de sus planes, sin darme fecha ninguna, y le escribí a Buenos Aires sin saber si seguiría allí.

Mil cariños.

Amparo

1971-11-03
Carta de Azcárate a Seoane. 1971
Madrid
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Azcárate a Seoane. 1971 en 03/11/1971


Madrid, 3-XI-71

Querido Luis:

En vista de que María ya está en casa, después de la operación de sus varices en la pierna izquierda, ahí te van currículum y guión de mi conferencia en el MUSEO DE CARLOS MASIDE. Creo que la cosa podía hacerse el 9 de noviembre, día en que saldré a las 10:55 de la mañana en el avión diario. Al día siguiente, procuraré regresar, cumplido mi compromiso, porque mi trabajo habitual no me permite andar por ahí todo lo que quisiera, y porque la situación de mi mujer me obliga a hacerlo.
Ya he visto vuestro catálogo, que ha quedado precioso.

Hasta que llegue a vuestros pagos, un gran abrazo de

Enrique

1971-11-05
Carta de Seoane a Alvajar. 1971
A Coruña
Xenebra
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Alvajar. 1971 en 05/11/1971



La Coruña, 5 de noviembre de 1971

Sra. Dña. Amparo Alvajar
Ginebra

Querida amiga:

Nos llegó tu carta hace unos días cuando, por indicación de Domingo Quiroga, pensábamos escribirte. Marcharemos dentro de pocos días para Buenos Aires y no volveremos hasta dentro de algo más de un año. Nos hubiese gustado haberte encontrado o visto en La Coruña, pero para el próximo viaje trataremos de ponernos de acuerdo contigo para que así ocurra. Por Quiroga o por algún amigo común, sabrás lo que Díaz Pardo y yo hemos hecho en estos últimos tiempos: una fábrica de porcelana en Sargadelos, cerca de Vivero en la provincia de Lugo, donde hubo una famosa de loza y un gran complejo industrial a fines del XVIII, y un Museo, el Museo Carlos Maside, en El Castro, al lado de Sada, a 15 kilómetros de La Coruña. Este es ya un centro cultural muy importante el más dinámico quizás ahora en La Coruña pero situado en una aldea de muy pocos vecinos y donde hay otra fábrica de porcelana fundada por Díaz Pardo. Todo esto, la fábrica de Sargadelos y el Museo nacieron en Buenos Aires con una institución que Díaz Pardo y yo fundamos con el nombre de Laboratorio de Formas y que hubiésemos llamado Laboratorio de Iniciativas si no nos hubiese parecido muy chestertoriano el título. En el Museo hay ya alrededor de 200 obras en las paredes y unos 1500 dibujos y grabados en el archivo, conseguidas a base de donaciones. Yo traje muchas obras de Buenos Aires y compré algunas aquí. Todo esto es muy largo para contártelo por carta. Ya hablaremos con calma en cualquier oportunidad, quizás en Ginebra en 1973. De cualquier manera, no queremos, de momento, dejar Buenos Aires. Es la ciudad en que más nos gusta vivir. La Coruña sigue el destino tremendo de Galicia entera. No quedan gentes de 18 a 45 años. Amamos el mar de la ciudad y la ciudad, cada año sin embargo más desfigurada, pero nos faltan muchas cosas, desde luego la inquietud anterior a la guerra.
En cuanto a lo que nos pides, se van a encargar de enviártelo desde El Castro, se encarga de ello Díaz Pardo. Van a hacerte las fotos y te mandarán las de las caretas de Castelao y las de las que hice yo para una agrupación de teatro de estudiantes de Coímbra, dirigida por el director catalán Ricart Salvat, y que por razones policiales, expulsaron a Salvat de Portugal, no pudo estrenarse. Es seguro que todo esto puede serviros. Las caretas pueden hacerse remodelando caretas corrientes de cartón y pintándolas nuevamente. Por mi parte lo había hecho así y quedaron bien. Muchas veces nos acordamos de tí. No escribimos por esta maldita pereza en escribir cartas que en España se hereda de padres a hijos. Supimos que habías estado en España, al menos en Madrid, y los Dieste lamentaron que no hubieses venido a Galicia. A mí es ya lo único que me interesa de la península aparte los monumentos y las obras de arte. Quizás tambien Barcelona para alcanzar una vida cultural más completa que la de aquí, pero nada más. La gente aquí continúa siendo estúpidamente bondadosa. Ojalá fuese esta una tierra capaz de organizar “La mano negra” o cualquier maffia que la defendiese. Pero no, la gente emigra. Y cada vez más los prados y las huertas se convierten en tojales y proliferan los funcionarios, los caballos salvajes y los lobos.
No te doy más la lata. Escríbenos a Buenos Aires. De aquí te enviarán todo lo que necesitas.

Un gran abrazo de Maruja y mío:

[Seoane]

La dirección de Buenos Aires: Montevideo 1985, piso 13, Dto 68. Bs. As.


1971-11-09
Carta de Besouchet a Seoane. 1971
Madrid
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Besouchet a Seoane. 1971 en 09/11/1971


Madrid, em 9 de Novembro, 1971

Queridos amigos:

Não sei como agradecer a ideia de Seoane de traduzir e publicar meu artigo em espanhol, idioma mais legível que o português ou o galego... Naturalmente ficou mais bem escrito do que no original.
Já estávamos assustados pensando que vocês haviam passado –talvez por mar– diretamente a Buenos Aires! Temos aqui em casa um velho amigo de São Paulo, Arnaldo Perdroso d´Horta, desenhista e atual diretor do Jornal da Tarde (versão vespertina do Estado) e que gostaríamos muito que vocês conhecessem e vice-versa ao contrário. Falamos tanto de vocês que ele ficará decepcionado se isso não suceder. Em todo caso, se houver desencontro, isto é, se ele tiver partido antes da passagem de vocês por Madrid, ficaremos –eu e Newton– absolutamente zangados se vocês forem para um hotel em vez de virem passar mal aqui no nosso quarto de hóspedes.
Avizem, portanto, quando vieram para irmos buscá-los no aeroporto ou estação com o possante corcel de Newton.
Arnaldo ficou muito interessado pelas porcelanas de Galícia e eu descobri, numa casa perto da praça Espanha, muitas delas e êle poida comprá-las (para levar pa o Brasil. A praça madrileña esta inundada com o artesanato de Toledo e de outras regiões, mas as coisas da Galícia são ainda raras. Descobri esa casa por casualidade numa dessas minhas andanças pelas ruas...

Saudosos abraços e até breve

Lídia

1971-12-00
Carta de Negri a Luís e Maruxa Seoane. 1971
París
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Negri a Luís e Maruxa Seoane. 1971 en 00/12/1971


París, diciembre 1971

Sr. Luis Seoane y Sra.
Montevideo 1985
BUENOS AIRES
ARGENTINA

Mis queridos Maruja y Luis:

Les deseo muy feliz año 1972 y que en él tengamos otro encuentro tan magnífico como el del año que termina.

Mil besos para ambos.

Nélida

1971-12-10
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1971
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1971 en 10/12/1971

Buenos Aires, 10 de diciembre 1971

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Sólo dos letras, llegamos muy bien luego de un retraso de 24 horas entre Madrid y Río de Janeiro. Pasamos de los cuatro bajo cero a los cuarenta grados de Río. La llegada a Buenos Aires fue un alivio. Todo el mundo pregunta por vosotros. Yo respondo a todos. Se trata, naturalmente, de todo el mundo amigo. Ahora te envío la nota que me hicieron a la llegada Tiene algunos errores, pero puedes conservarla en el archivo. Como puedes notar entré en el país protestando. De alguna manera hay que entrar, y aquí las gentes aprovechan la libertad que les dan, por mi parte trato de hacer lo mismo. Estuvimos con Camilo. Está muy bien, un poco delgado, porque está estudiando mucho. Muy contento porque ha recibido una carta tuya.
En Madrid estuve con Álvaro, Valentín y Blanco Amor. Alonso enviará dos Souto, estampas rurales gallegas, y me dio los cuadros que llevó Mimina, a quien le di instrucciones para que se las participase a José. Esto es todo. Regresé muy contento. Estoy contento. Veremos lo que dura. Haz que me envíen por correo aéreo los recortes de mis dibujos de La Voz de Galicia con la fecha de publicación. Un gran abrazo de los dos para ti. He escrito mal y con una letra mala, la mía de siempre. Otro abrazo:

Seoane

1971-12-14
Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1971
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1971 en 14/12/1971


Buenos Aires, 14 de Diciembre de 1971

Sr. D. José Luis Vázquez
La Coruña

Mi querido amigo:

Estamos en Buenos Aires desde hace once días tratando de hacer nuestra vida de siempre. En Madrid retrasamos dos días el viaje por mala información de Iberia en La Coruña, 24 horas; y por la alteración de horas de la compañía brasileña en que viajamos, otras 24. Salimos de ahí agradecidos a todos ustedes por la amistad que nos brindan y lamentamos ocasionarles molestias como el vigilar las obras de la casa y algunas otras que se añaden a ésa. Una de ellas, el favor que ahora pido: sacar grabados de una carpeta que está sobre la mesa de la habitación de servicio en cuya envoltura está escrito: Grabados para una posible exposición. De esa carpeta extraer los que se indican en la lista adjunta y los envían a Madrid a la siguiente dirección: Luis González Robles. Director del Museo Español de Arte Contemporáneo. Paseo de Calvo Sotelo 20. Madrid, 1. Quizá puedan ayudarles en esto Mimina o José. Se trata de una exposición que se concertó en los días que estuve en Madrid y que circulará por diversas ciudades españolas. Quedé con González Robles en que estarían en Madrid alrededor del 20 de este mes. De modo que es urgente su envío.
No sabemos nada de ésa. A Isaac le escribí una breve carta estos días. Maruja le escribió a Mimina. Suponemos que Isaac continuará mejorando. Las conversaciones de Isaac desde Madrid probaban que estaba contento, como si las últimas decisiones que tomó le hubiesen aliviado.
Esto es todo por hoy. Por favor escríbanos. Saludos a todos los del Castro y un abrazo muy amigo de Maruja y mío para María Elena y usted, deseándoles felicidades en las próximas fiestas:

[Seoane]

[Anexo.]

Nº Año
1.- Haciendo el actor. Grabado en madera a 2 colores, 29 x 22 cms. Ejemplar 18 de 35 1958
2.- Bárbaro obediente antiguo. Grabado en madera a 2 colores, 29 x 22 cms. Ej. 14 de 35 1958
3.- Figura campesina herrumbrada. Grabado en madera a 2 colores, 35 x 28 cms. Ej. 6 de 35 1958
4.- Hombre errante libre. Grabado en madera y “collage”, a 2 colores, 25 x 28 cms. Ej. 12 de 35 1958
5.- Ofelia en Elsinor. Grabado en madera y “collage” a 2 colores, 46 x 40 cms. Ej. 10 de 30 1960
6.- Diálogo en signos, andando. Grab. en madera y “collage” a 2 colores, 50,5 x 40 cms. Ej. 7 de 33. 1960
7.- De regreso a los surcos. Grab. en madera y “collage” a 2 colores, 56 x 40 cms. Ej. 6 de 20 1960
8.- Ana Manana (1). Grab. en madera y “collage” a 2 colores, 56 x 40 cms. Ej. 15 de 33 1960
9.- Gaviotas en el Mar de los Ártabros. Graba. en madera y “collage”, 56 x 40 cms. Ej. 8 de 20 1961
10.- Un preclaro mendigo. Grab. en madera y “collage” a 2 colores, 55 x 40 cms. Ej. 5 de 20 1961
11.- Guerrero celta al acecho, olvidado. Grab. en madera y “collage”, 56 x 40 cms. Ej. 15 de 33 1961
12.- La Celestina. Grab. en madera y “collage”, 56 x 40 cms. Ej. 15 de 35 1962
13.- Es la loca del bosque. Grab. en madera y “collage”, 56 x 40 cms. Ej. 4 de 20 1962
14.- No muestra sombra. Grab. en madera y “collage”, 56 x 40 cms. Ej. 3 de 20 1962
15.- Rey de origen divino. Grab. en madera y “collage”, 56 x 40 cms. Ej. 14 de 35 1962
16.- Inestable mendigo. Grab. en madera y “collage” a 2 colores, 55,5 x 40 cms. Ej. 11 de 35 1962
17.- Jefe perverso y decorativo. Grab. en madera y “collage” a 2 colores, 56 x 40 cms. Ej. 5 de 20 1962
18.- La Profecía. Grab. en madera y “collage”, 56 x 40 cms. Ej. 17 de 35 1964
19.- Las inquisidoras. Grab. en madera, 56 x 40 cms. Ej. 20 de 35 1964
20.- Caballero de El Paso Honroso. Grab. en madera y “collage”, 56,5 x 40 cms. Ej. 8 de 20 1964
21.- Sombrío sueño premonitorio. Grab. en madera y “collage”, 40 x 56 cms. Ej. 11 de 30 1964
22.- Sacerdotisa de oscuros presagios. Grab. en madera, 55,5 x 40 cms. Ej. 17 de 35 1965
23.- La Conversación. Grab. en madera y “collage”, 40,5 x 56 cms. Ej. 28 de 30 1965
24.- La Juana de los trapos. Grab. en madera y “collage” a 2 colores, 56 x 40 cms. Ej. 5 de 35 1965
25.- Cada uno con sus trapos. Grab. en madera y “collage”, 56 x 40 cms. Ej. 19 de 35 1966
26.- Ofreciente campesina. Grab. en madera y “collage” a 2 colores, 56 x 40 cms. Ej. 2 de 30 1966
27.- El Gran Magistrado. Grab. en madera y “collage”, 56 x 40 cms. Ej. 11 de 35 1966
28.- El pulpo (II). Grab. en madera y “collage” a 2 colores, 48 x 68 cms. Ej. 17 de 20 1967
29.- La otra cara de la luna (II). Grab. en madera y “collage” a 2 colores, 68 x 48 cms. Ej. 17 de 20 1967
30.- Mujer pelirroja de negro. Grab. en madera a 2 colores, 55 x 40 cms. Ej. P. de A. 1970
31.- Campesina con medallón. Grab. en madera y “collage” a 2 colores, 55 x 40 cms. Ej. P. de A. 1970

1971-12-15
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1971)
Ourense
Ourense
Orixinal
1971-12-16
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1971
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1971 en 16/12/1971

Sargadelos, 16 de diciembre de 1971

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Sé que ayer llegó una carta tuya al Castro, que me leyeron con dificultad por el dificilísimo teléfono que tenemos. De todos modos me enteré que llegasteis bien y que, de momento, estáis contentos. La carta me la traerá Dorneda uno de estos días. Mimina recibió otra de Maruja, me dijo, en la que, al parecer, le cuenta muchas cosas.
Yo sigo sin moverme de aquí, donde me dejaste. Pronto hará un mes que no voy por el Castro. Los ruidos de mi cabeza siguen. Al disminuir la medicación que me indicó Domingo, hubo de todo: más intermitencias en los días sin ruidos, pero más fuertes en los que los tenía, apenas dormía y me encontraba escalando una gran excitación. Tuve que hablar con Domingo (por teléfono) y vuelta a la medicación anterior y vuelta a la generalización de los ruidos. En el tira y afloja de medicinas parece que hay algunas que producen menos ruidos que otras. Sobre esto volví a hablar hoy con Domingo y me dejó un amplio margen de libertad para ir eliminado las que yo vea. ---- Siguiendo con mis ruidos: el otro día pasó por aquí un psiquiatra de Leganés, amigo de otros amigos que me lo presentaron y se habló de los ruidos. Cree que las medicinas que me está dando Domingo ejercen una acción protectora pero que la proce[de]ncia del mal es típicamente neurótica y que eso no tiene más camino de exploración que el psicoanalista. De momento no pienso hacer nada. Pero si algo hiciese en este terreno tan vidrioso, y de menos garantías, me iría a la Argentina. Se antoja que sería preferible. ¿Tú crees en esos exorcismos modernos?
Fuera de los ruidos que acaparan mi atención poco de interés sucede. Álvarez Blázquez me envió una libreta de Ahorros de Vigo con tres mil pesetas, y a ti creo que te envió otra con un ingreso de ricos.
Pepe Rey por Coruña desde el día 9 para esa Junta de Socios (que aprobó –¡qué remedio!– buscar la persona pedida) almorzó dos veces en casa de Mimina pero no preguntó por mí absolutamente a nadie ni a ella, según dice. Nogueira al ver que el otro resbalaba, está aprovechando para ver si él puede meter su sota de oros, y puso a su hijo (los hijos de los papás son los que a mí me hacen crecer los ruidos) y puso a su hijo a buscar esa persona. ¡Vaya coño!; ¡un tendero eligiendo ahora a un universitario! No te preocupes, yo tengo ruidos y me drogan, pero algunas horas del día estoy despierto. Lo de Magdalena, si vivo, no se repetirá con Sargadelos. Lo que es una pena es tener que perder el tiempo en estas cosas de todos los hijos de papás juntos.
La noticia que te va serocopiada por un lado te entristecerá mucho pero por otro creo que es positivo que la situación determinada termine de sacarse la careta. Vamos a ver qué pasa ahora a enviar dentro de unos días la conferencia de Domingo a depósito previo a la distribución. Sé que Alonso Montero te envió las notas de Fole sobre tu estupendo Rivera.
Un abrazo muy fuerte para ti y para Maruja con el deseo de que en el año nuevo que se empieza a acercar seamos todos un poco más felices porque haya un poco más de justicia en el mundo.

[Manuscrito:] Voso

Isaac

Tamén
Sup. Conf. Picasso. Vigo
Tarjeta psiquiatras
[ILEXIBLE]

1972-00-00
Carta de Ellena a Seoane. 1972
Nova York
Santiago de Chile
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Ellena a Seoane. 1972 en 00/00/1972

[1972]

Queridos amigos:

Esta vez los saludos y recuerdos son de color violeta1. Celebro mucho haberlos visto. No sabía si estaban en España o en Argentina. Como les dije esta postal estaba guardada para ustedes. La serigrafía es de Roser, nuestra querida amiga. A menudo recuerdo la visita al taller, después de la comida, y aparecen –grabados en el recuerdo– los cuadros y los grabados. El retrato de Maruja es verdadera maravilla, felicitaciones por trabajar tanto y tan bien.
Por mi parte, sigo trabajando en el libro de Gambartes. Es tarea difícil y a veces pienso que no podré llevarla adelante. Los coleccionistas no contestan las cartas, interesarlos en que tomen una foto de las obras que poseen es tarea de gigantes. Y todo eso hecho así, a la distancia, es difícil por cierto. Ayer tuve una gran alegría. Desde Barcelona, y después de dos años de ruegos llegó la foto de un Gambartes que había rastreado allí. Es muy hermoso. En este caso, valió la pena.
Mi madre bien, un tanto convulsionada con la llegada de tanto viajero a la UNCTAD. Como vivimos en el centro de la ciudad, cerca del lugar de conferencias, vemos a veces extraños ropajes africanos o asiáticos y eso la sorprende y alegra.
Vemos mucho a Roser que está trabajando muy bien. Hizo unos tapices muy hermosos para la sede de la UNCTAD. Junto a mi cariño y el de mi madre, el prometido catálogo de Torres-García. Si pueden, escriban. Un gran abrazo

Emilio

Huérfanos 1514, Dto. 57.
Stgo. de Chile

1. Referencia á cor que emprega na escritura.

1972-00-00
Carta de Ledo a Seoane. 1972
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Ledo a Seoane. 1972 en 00/00/1972




1972

Querido Seoane:

Somentes quero con poucas verbas decirche a miña doorida impresión pola agresión de que foches vítima. Non tiña noticias diste lerio até que chegou a tua carta.
Coido que o ataque á tua persoa, ó teu traballo, ó teu comportamento por desaforado, inxusto e aleve non pode ecoar no mais mínimo, non xa naqueles que teñen a tua amistade entre os valores da vida, senon que nen tan siquera nos que de lonxe poideron, poden chegar a un conocemento xeral da tua laboura, xa que logo ista ten de seu creto dabondo pra non sere perciso un maor achegamento ou intimidade persoal. Isto, penso eu, abonda pra que non deas máis siñificación e conta ao sucedo. Non vexo xeito de nos liberar de xentes desencamiñadas polo seu natural andar torto, e polo veliñoso rebordar da fel. Tampouco sei coma non topar co elas no noso andar, pois ainda querendo apartarnos do camiño delas, e facéndoo, sempre han vir ó noso pra cando menos enoxarnos ca sua presencia.
Agardo que o testemuño dos teus amigos, dos que saben verdadeiramente algo de tí, dos que coñecen a tua xenerosidade, dos que ouservan a tua derramada adicación dos millores faceres do esprito en bos e maos tempos, agardo, digo, que ise testemuño chegue a esvair o acedume que te causaron.
Unha forte aperta, e os nosos saudos, de Mimi e meus, pra tí e Maruxa.

Ricardo

Como verás polo enderezo, mudamos de piso. Agora vivimos no 4º dereita da mesma casa.

1972-01-02
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972 en 02/01/1972

2-1-72

Sr. Don Luis Seoane
Bs. As.

Querido Luis:

Sin ninguna tuya, te confirmo la mía del 16 diciembre último y varias notas y serocopias de cosas en las que entra tu interés. Hoy te mando eso de Corredor Matheos para que me expongas tu criterio. – El libro de la conferencia de García Sabell supongo que ya lo tendrás en tu poder. Él está muy contento (le enviaron 50 ejemplares). Uno de estos días lo iré a ver. Vamos a hablar de la posibilidad de un examen psiquiátrico. La cosa no es fácil porque me veo encerrado entre las teorías que puse en los letreritos de los que tanto se tiene reído la gente y los “apoucamentos” que no están en letreritos. – Vamos a ver: el triunfo de las contradicciones internas. – Bueno, hay que ver lo que son las cosas, los años x las equivocaciones básicas [sic]: Don Salv[ador] de Madariaga atacando con toda libertad a las tiranías que tiene a 22.000 kms de él y no enterándose de la que tiene a su lado; y no necesita psiquiatra porque estas especies, comola de los chalanes, se acomodan bien a la superficie de la Tierra. – Estamos en el trámite de buscar la persona para ocupar ese cargo ejecutivo al que pueda traspasarle la responsabilidad de los letreritos. No es fácil. Se presentaron 50, más o menos, pero creo que solo aprovechables alguno recién licenciado. No va a haber más remedio que formar al titular a partir de ahí. – Hemos hecho una obra importante. Compramos el monte frente a la finca que tuvo eucaliptos, que ahora es nuestra, y hemos recortado un poco este monte, y justo con lo excavado para una pileta la horizontalización de un campo y las pistas que se abrieron hemos hecho una gran explanada, que le hacía falta como el pan a la fábrica, y que corresponde a la parte rayada del plano que te mando. En él va una perspectiva de la pileta con las medidas. ¿Qué te parece que la pileta llevase en su fondo y paredes el mismo sistema plástico que empleaste en las paredes de los Irmandiños? Acaso tendría que ser pintado con cemento blanco y negro, pues esto que habría que hacer con tódalas [sic] garantías de higiene, creo que no puede tener paredes rugosas que dañen. El talud tiene unos 6 metros de altura por tanto el espectáculo imagínate que será formidable. Dime tu pensamiento. Acaso algún amigo de esos ingenieros que tienes podría decir algo. Si consiguiésemos tener la pileta para el verano sería un éxito. Ahí se entiende mucho de piletas, también.
Por lo demás las cosas van bien, y eso nos ha permitido bajar bastante los créditos, mejorar las inst[alaciones], consolidar la economía de la Empresa, y hacer esta obra, antes de que asfalten la carretera, así asfaltaremos toda la explanada. Llevamos un mes con estas obras de infraestructura con topadoras, perforadoras, apisonadora y dinamita por todo lo alto.

Y nada más por hoy. Abrazos muy fuertes para ti y para Maruja.

Isaac

[ANEXO]
Plano autógrafo das obras ás que se fai referencia na carta

1972-01-06
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972 en 06/01/1972

6.1.72

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Es la una y media de la madrugada del 7. Acabamos de llegar de Santiago. Cenamos con los García Sabell. Desde las cinco de la tarde hemos estado con ellos. Fue Mimina y Rosendo conmigo. Había llegado de Sargadelos; yo, a la una del mediodía. Aquí tenía tu carta del 28 dic[iembre] último (piensa que yo estoy constantemente en Sargadelos y si quieres que nos lleguen las cartas pronto deberías escribirme allí. Si escribes al Castro me tarda una semana más la correspondencia). Ya te contestaré y contaré. --- Hoy lo hago rápidamente porque quería dejarte mañana esas serocopias de cartas en el correo. A los tres días de recibir la carta de Celestino Fernández de la Vega, “su” jefe fue a ver la casa de la administración, convocó al alcalde de Cervo y le dijo que iban a invertir en ella 20 millones para lugar de descanso de mandos de falange, y le pidió que el Ayuntamiento tenía que colaborar con algún dinero. Por supuesto, no fue a verme. ¡Qué perspectiva! ¿Eh? Claro está que yo no he de quedarme con los brazos cruzados. Ya te iré informando de lo que se haga. Hoy solo quiero que te lleguen esas cosas vía Coruña. En la próxima carta te discutiré duro. No, desde luego en eso de que la neurosis la padecemos todos, y unos más que otros. Lo mismo pasa con la psicosis, por eso aquel enfermo dejó temblando al Director del establecimiento cuando le dijo que en la casa había más de un enfermo que se creían Directores. ---- Te confirmo una de hace pocos días en que te hablaba de las obras de explanación y de la pileta. ---- Te contestaré a esa tuya desde Sargadelos el Domingo.

Abrazos muy fuertes para ti y para Maruja, vuestro

[Díaz Pardo]

1972-01-11
Carta de Seoane a Alvajar. 1972
Bos Aires
Xenebra
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Alvajar. 1972 en 11/01/1972


Buenos Aires, 11 de Enero de 1972

Sra. Dña. Amparo Alvajar
Ginebra

Mi querida amiga:

Te envío las diapositivas de las caretas de Castelao que me las enviaron a Buenos Aires en lugar de hacerlo directamente a tí como les había pedido. Creo que están muy bien. Estamos aquí desde hace un mes y nos toca un verano como parece no hubo otro desde hace medio siglo. Estuvimos con algunos de los amigos comunes, aún no con todos, y, en general, perdieron toda esperanza. Galicia está cada vez más abandonada. La gente joven marcha. En las aldeas apenas quedan hombres y mujeres de 18 a 45 años y crecen en las huertas y prados los tojos y las retamas. Aumentan los lobos y caballos salvajes. Un sociólogo italiano la da como un país europeo moribundo, al igual que Irlanda y Sicilia. Un país moribundo maravilloso de paisaje, con ciudades que se modifican por el giro del emigrante. La Coruña es otra, y Vigo y Santiago. Pero no se trabaja la tierra, la explotación pesquera está en quiebra y no hay apenas otras industrias fundamentales. Debemos coincidir en La Coruña el año próximo. Yo trabajo lo que puedo, pinto, grabo, hago porcelana y monté un Museo, el Museo Carlos Maside, con Díaz Pardo, que es un éxito de público. Está a 15 kilómetros de La Coruña, en El Castro, ayuntamiento de Sada.
Estuvimos con Domingo Quiroga, con los Dieste, ya coruñeses, los Martínez Barbeito, etc. Hablamos de tus artículos de La Voz, debías continuar escribiéndolos. Hace falta que la gente que está fuera ayude a quienes como pueden hacen algo en Galicia. Todos estaban contentos con tu colaboración. Bueno, Amparo, te escribo de prisa. Quiero que esta carta salga hoy con las diapositivas. Un gran abrazo de Maruja y mío. Escríbenos.

[Seoane]

1972-01-11
Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1972
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1972 en 11/01/1972

Buenos Aires, 11 de Enero de 1972

Sr. D. José Luis Vázquez
La Coruña

Querido José Luis:

Agradecemos la carta del 27/XII y las noticias que nos transmite. Le devuelvo, con ésta, el duplicado de la liquidación de A. Álvarez Blázquez. Supongo que todo estará bien. Me refiero a la liquidación. El talonario de la Caja de Ahorros, guárdelo, por favor, usted. Recibí también con la suya, aparte, aparte de las fotografías de los dibujos de Maside y mío del Nº de Nosotros, las diapositivas de las caretas de Castelao, muy buenas, muy fieles en el color a los originales, y que supongo les serán útiles a Amparo Alvajar para el teatro que dirige en Ginebra. En cuanto a la casa, el saber que usted se ocupa de eso es para Maruja y para mí garantía de que todo irá bien. Lo único que lamentamos es el trabajo que con todo esto, reuniones de copropietarios y vigilancia de obras, le damos.
Isaac me escribe y envía noticias. Se queja de los ruidos y parece desear verse con un psiquiatra de acuerdo con García Sabell y si éste lo cree conveniente, así escribe en la última carta. No se refiere en ningún momento a Mimina ni a los hijos y a nada que no sea el Museo y Sargadelos o asuntos culturales generales. En cuanto a la otra todo resulta mucho más turbio luego de algunas averiguaciones que hicimos aquí a través de amigos comunes. Estuvo en tratamiento psicoanalítico durante dos meses, que abandonó antes de llegar a resultado alguno y parece tratarse de una psicópata depresiva, es decir, un tipo de enferma que posee una característica muy importante y coincidente en el caso de ella, la de inspirar muy hábilmente compasión, además de proponerse, parece, conquistar a Isaac aprovechándose de la enfermedad de éste. Algo muy curioso, que algunos de los que fueron sus mejores amigos no pueden decir demasiado de ella, pues siempre les ocultó cualquier detalle sobre su vida e intenciones. Creemos cada vez más que ella es un motivo importante en la enfermedad de Isaac, por lo menos una complicación para su curación. Camilo está muy preocupado, no conoce estos problemas que se plantearon con la enfermedad del padre y está estudiando con muy buenos resultados. Ahora aprovecha las vacaciones para estudiar y examinarse en marzo. Nos dijo que el padre le había escrito últimamente.
Bueno, por aquí todo sigue aproximadamente como cuando nos marchamos en abril del 71. Nada hay resuelto políticamente y el dólar duplicó su valor. Esto es todo. No dejen de escribirme.

Un fuerte abrazo de Maruja y mío para María Elena y usted:

[Seoane]

1972-01-11
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1972
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1972 en 11/01/1972

Buenos Aires, 11 de enero de 1972

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Recibí tu carta del día 2 y tú debes tener en tu poder una mía del 28 de XII que seguramente se cruzó con la tuya. También recibí tus notas anteriores y las serocopias. No, en cambio, el librito de García Sabell La nota del homenaje a Jota Blanco Amor que también me enviaste, es una prueba más de la falta de conocimiento sobre la labor de los emigrantes, en Galicia. El señor ese no fue Premio Nacional de Literatura aquí, sino segundo premio compartido de ensayo y para ello debió volcar seguramente la influencia de su diario. Esto es todo. Quizá Bergondo se mereciese más. Leí tu carta de respuesta a Corredor Matheos y la carta de éste proponiendo una exposición posible de arte, diseño y arquitectura gallega. Lamento decirte que por mi parte estoy en contra de la exposición en cuanto a arte y diseño. Fui siempre enemigo, tú sabes, de las exposiciones colectivas que sirven para desorientar al público y en este caso, de que el Museo Carlos Maside se meta en esas “trangalladas”. Quizá puedan hacer una suya los arquitectos y lo que sería mejor es que la hiciese Albalat con su proyecto de la ciudad de las Rías. En lo que se refiere a diseño todo está muy confuso y por aclarar en uno y otro lado de la península y casi me atrevería a escribir de la tierra. A Barcelona, pienso, hay que llevarles proyectos de lámparas y de objetos caseros que es en lo que parecen estar los que se fueron al Congreso de Sargadelos y los gallegos no tenemos nada de eso. Habría que estar con los ingenieros de los astilleros que es casi lo único que queda en Galicia, desaparecida la industria carrocera y de motores de Vivero y los anacrónicos muebleros de Santiago y de La Coruña que remendaban el pasado. Y nosotros no fuimos capaces de que alguien hubiese adscrito sobre la embarcación pesquera Vigo, y el aporte que significó, en su época para la publicación del Laboratorio de Formas. Pero sobre todo creo que el Museo no debe meterse en estas cuestiones, que siempre acarrean disgustos, aparte que no puede tener criterio en cuanto a quien debe ser seleccionado para presentar una muestra en el exterior de Galicia. Puedes hacerlo tú personalmente con una comisión de pintores y críticos que se forme al efecto, o quizá de la mejor manera que a ti se te ocurra. Por mi parte soy ajeno a cualquier intento de una muestra colectiva. Desde la década del 10 al 20 con la exposición de Buenos Aires de entonces, hasta la muestra de Madrid de hace dos o tres años, vinieron haciéndose intentos que fueron fracasos. ¿Para qué insistir, y precisamente nosotros que aspiramos a renovar en lo posible la vida cultural gallega con nuevas ideas, o así nos parece?
Comprendo las dificultades que debéis tener para seleccionar al director de empresa. Desde luego tiene que ser un hombre capaz y con ideas actuales en cuanto al comercio, la industria y al resto de las cuestiones de nuestra época.
Es muy importante la compra que hicisteis del monte y muy bueno tu plan de urbanización con respecto a toda esa parte. Se lo pasé al Ing. Díaz para que haga un proyecto de pileta de acuerdo con lo que tú me pides. Por mi parte haré el dibujo para la decoración que pienso puede hacerse con iguales elementos, la pizarra y la cerámica, que las paredes de “Os irmandiños”. Pues aquí todas las piletas tiene el piso y paredes laterales de baldosas, mosaico, vidriado o piedra. Le dije al ingeniero Díaz que pensase en una forma que siguiese la circular de la fábrica, usando las líneas curvas. Tienes que estudiar el problema sanitario. Pues en las piletas se trasmiten diversas enfermedades, cuando son públicas, como sospecho será esa, y por eso exigen médicos que revisen a los que concurren a ellas. De todas maneras, además de la pileta en ese terreno, establecería algunos juegos, como una cancha de bolos por ejemplo, otros que están en la tradición gallega e incluso una de tenis. Creo que constituiría un medio de atracción a la fábrica. La de tenis también sería importante para sacarle a éste juego el aire de ser en Galicia un juego de la clase acomodada cuando en el mundo lo es de las gentes procedentes de las diversas clases través de los clubs y de campos municipales o del Estado. También sería interesante se instalase un cine que proyectase películas dos veces a la semana, jueves y domingos, por ejemplo, alquilando las películas que fuese posible conseguir. Habría que hablar de esto con Fernando Mon o algún otro distribuidor. Podría instalarse en el mismo local “Os irmandiños”.
Las cartas que envías desde Sargadelos tardan en llegar aquí de 10 a 15 días. Te lo digo para que calcules mi respuesta. Quisiera que en la próxima tuya me contestases a la del 2 del XII y a ésta, pues si no va a resultar nuestra correspondencia un diálogo de monologuistas. Un abrazo a García Sabell y confía en este. Un fuerte abrazo para Mimina y los tuyos y para ti de Maruja y mío:

Seoane

Nota: No sé si en “Os irmandiños” tenéis juegos de Damas y Ajedrez, algo que se fomenta en todas partes y que también puede interesar a una docena o dos de personas. Estos juegos y los al aire libre de que te escribo antes pueden convertir en Club “Os irmandiños”. También sería interesante ir creando una biblioteca en idiomas gallego y castellano. Historias de Galicia, locales, de ciudades, comarcas, etc., geografía gallega, literatura, arte, etc., para que quienes quieran, uno, dos, los que sean, tengan en la fábrica una fuente de información.

Otro abrazo:

Seoane

1972-01-11
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972 en 11/01/1972

11.1.72

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Confirmo mi última nota para enviarte documentación referente a la casa-administración Sargadelos, y otra anterior con lo de la pileta y la explanación, sobre esto espero traer un día aquí a Albalat.
Registro todo lo contenido en tu carta y celebro las buenas noticias que me das de los pocos días que el año 71 te encontró ahí y que abrió la tranquilidad de vuestra economía para el 72. Así puedes sentirte un hombre libre además de ser apreciado y respetado por todos, no solamente ahí pues aquí no es menos el aprecio y respeto que se te tiene muy por encima de los demás, y no contabilizo, no se puede ni se debe, el he[cho] de que aquí no vendas tantos cuadros como ahí. No caben además comparaciones. --- Contesto seguido la tuya: José Luis te envió eso de la Caja de Ahorros – A. Blázquez de Vigo, y me dice que te tiene al tanto de todo lo que es de tu interés. Mimina y Xosé quedaron encargados de enviarte las Figuraciós y me dijeron que lo cumplen. --- Xosé nada me dijo del texto de Clavé, claro está que a mí nada me dice como no sea “¡[h]ola!” y que “no pasa nada”. Las demás cosas que te pueda contar creo que carecen de interés. --- Yo sigo haciendo este trabajo “estúpido”, como tú dices, “pero necesario para la existencia de (las fábricas)” y para lo otro. El personaje ese “ornamental” que se busca aún no apareció, si bien se están haciendo pruebas selectivas a los que se presentaron.
La visita a García Sabell de 7 horas del día de reises sustituyó y aplazó de momento la consulta con un psiquiatra que había pensado podía ser Cabaleiro. De momento vamos a dejarlo así, salvo una exploración de laberinto de oído que me van a hacer en Coruña por descartar cualquier factor coadyuvante por ese lado. Las causas subjetivas del mal parece que están bastante claras sin necesidad de ir más allá. Él está de acuerdo en considerar el psicoanálisis como un exorcismo. Aplazo también mi consideración sobre el hecho de que Domingo conociendo las causas, o mejor, la etiología de mi proceso, y mientras está visto que a alguien más le había comunicado lo que sucedía, a ti por ejemplo, pretendiese curarme con la farmacopea esa y ocultarme a mí las causas. Hay que disculpar estas cosas en razón de ser un amigo de todos en el que pesan tanto todos como el enfermo. Afortunadamente esa coincidencia del de Leganés obligó a poner las cartas sobre la mesa. Todo eso que tú imaginas de drogarme con el trabajo corresponde solo a tu imaginación de la cual han salido también esas comillas que has puesto a “amigo de tus amigos”. Todos padecemos neurosis y la vida misma es una especie semejante que no podría vivirse sin esa neurosis, pero lo que para uno es causa positiva para otro es causa negativa. La soledad perturba a todos los amigos que tengo. A mí la soledad me reconstruye aunque no desdeñe que necesito perderla con alguna frecuencia para comunicarme lo necesario. La idiosincrasia de cada cual hay que respetarla al igual que sus principios. (intermezzo con desespero);
…............................................
sigo vendo sempre
o calexón da Tumbona
no fondal da rúa das Hortas.
A auga baixando pola Costa do Cristo,
a choiva que non cesa,
a lus eleutrica, esmorecida, que vaise;
e un cabo de vela,
e nos agardando a carón dela,
e os telóns do meu pai
asulagados no obradoiro
pingando as anilinas,
e as fintas que pegaramos todos
con engrudo desfeitas,
…...............................................
Como un hombre que anda en el bolsillo con una bomba de TNT montada con detonador y mecha, yo ando con una carta para Mimina desde hace varios meses en la cartera y que no envié fehacientemente, como principio de una ruptura, porque me duele también este ser humano enfermo. De momento seguirá en la cartera. Pero una copia ya la tiene Domingo en mi expediente, otra os la mando a vosotros, y un par de ellas más irán a parar a las poquísimas personas amigas que puedan ayudarla a ella; acaso también a los hijos. Y luego ya veremos por donde vienen las cosas. Es un círculo vicioso de dificultades que no sé cómo podrá vencerse.
No tengo ninguna novedad. Para sacarte el sueño lo que te envío hoy posiblemente te sea suficiente. Ve tú a saber si no seré un malvado además de un imbécil. En cuanto tema novedades te las iré refiriendo.

Sabéis como se os quiere. Un abrazo muy fuerte, vuestro

[Díaz Pardo]

1972-01-14
Carta de Guber a Seoane. 1972
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Guber a Seoane. 1972 en 14/01/1972


Bs. As., 14-1-72

Querido Don Luis:

Pensaba verlo junto con Emilio Ellena, que me había anunciado su paso por Buenos Aires, como la visita se demora, quiero hacerle llegar mis mejores deseos de felicidad a Vd. y a Maruja y agradecerle por el magnífico Grabado que me envió.

Afectuosamente.

José

1972-01-15
Carta de Otero Espasandín a Luís e Maruxa Seoane. 1972
Nova York
Washington, D.C.
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Otero Espasandín a Luís e Maruxa Seoane. 1972 en 15/01/1972

Washington, D. C.; USA
3521 39th Street, N. W.
15 enero de 1972

Queridos Luis y Maruja:

Después de muchos intentos fallidos, acabamos de recibir vuestras señas en Buenos Aires, de Carmen y Rafael. Más de una vez los hemos acosado con preguntas sobre el paradero y la suerte de los amigos, pero solían contestar mucho después de haber recibido las cartas y de haberse olvidado de lo que les parecía secundario y daban por descontado. Esta vez nos pusimos “serios” con ellos, lo que nos valió el recibo de dos cartas, una de Carmen, con muchos pormenores, metódica, documentada, y otra a Rafael, magnífica como suelen ser todas las suyas, y bastante explícita sobre las mudanzas ocurridas por allá en diversos órdenes de cosas. Al parecer, se van aflojando los ánimos poco a poco y se pueden enviar una carta fuera del país en la que se comentan –en términos bastante comedidos y académicos– aciertos y desaciertos. Lo que más nos alegró de ambas cartas es lo que os atañe a vosotros; tus triunfos en la Argentina y otros países, tu alianza con Díaz Pardo en proyectos de cerámica, en la creación del Museo Carlos Maside y en otras labores culturales. Todo ello es admirable en sí mismo y como promesa, como anticipo de lo que se puede hacer en circunstancias desfavorables o que tales parecen vistas desde aquí.
Comprenderás que estas cartas no han hecho más que abrirnos el apetito. Nos gustaría saber que se publica en gallego, bien en Galicia o fuera de ella. Aquí sólo llegan algunos libros de la editorial Gredos, porque tratan de asuntos que interesan a los estudiantes de la literatura española y temas afines, y los de las colecciones baratas de Buenos Aires: la de Losada y la de Espasa-Calpe. Me han dicho en Portugal que Galaxia ha editado bastante en gallego, pero no me fue posible poner la vista encima de ninguno de sus libros, ni menos de su catálogo. ¿Qué hace la Academia Gallega, de la que Sabell y Dieste forman parte? Me imagino que tendrá una buena biblioteca y ejemplares de muchos libros agotados, sobre todo diccionarios, como el de Carré, el de Cubeiro y otros. ¿Se enseña el gallego en la Universidad de Santiago y en los institutos de segunda enseñanza? Creo haber oído que en Lugo enseñaba un destacado profesor de gallego. Aquí me prestaron el Manual de Dialectología española, de G. de Diego, en que se dedica bastante atención al gallego. También he visto alguna referencia a un tratado de gallego publicado en Barcelona. Pero mis noticias son nebulosas, y si bien podría aclararlas un poco sumiéndome en la Biblioteca del Congreso, se da el caso que está lejos de mi casa y cuando se llega allá es poco menos que la hora de cerrarla, aparte de muchas otras dificultades. Una grata novedad para mí fue la publicación de la General Estoria por Martínez López, un esfuerzo este espléndido que acaso sirva de ejemplo y de estímulo a otros profesores españoles. Tuve noticia de esta publicación por Dieste. Inmediatamente, escribí al autor a Tejas, quien me envió un ejemplar a vuelta de correo. Carmen acaba de anunciarme que Martínez se retiró y vive en Santiago. Ojalá que, ya libre de obligaciones docentes, dedique su talento y su preocupación a trabajos parecidos en pro de la lengua gallega, de la que tanto hay que aprender. Una Gramática Histórica Gallega, precedida de unos capítulos de fonética, sería un tema muy apropósito, en el que además podrían colaborar otros especialistas.
Sentimos mucho no haber podido veros en Portugal. No teníamos a la sazón idea de que estuvieseis tan cerca. Alicia estaba muy mal y hubo que salir con bastante precipitación. Ahora estamos pensando en la posibilidad de un viaje a Europa, en primer lugar, para ver a Cuqui y a los suyos, en segundo, para echar un vistazo a la situación en general. Y pienso visitar Vigo y La Coruña y pasar unos días con los amigos. La vuelta a España me parece muy difícil por varias razones. Al final de este año empiezo a cobrar mi pensión del Estado, y si la vida aquí no sigue encareciendo, talvez pueda dedicarme a mis cosas, no muy bien definidas aún. Ahora enseño español, trabajo durante horas en el Departamento de Agricultura, traduzco y sobre todo preparo para la imprenta monografías científicas, algunas de ellas escritas por argentinos con pujos literarios y ringo-rangos de tangos. De esta manera, nos vamos defendiendo de esta inflación que nos viene comiendo sin piedad.
Hay pocos amigos con quien hablar; los que hay, están metidos hasta las orejas en sus trabajos de rutina y pasan meses sin hacernos una llamada telefónica. Por mi parte, de vez en cuando hago una “escapada”, como la llama Alicia, a las librerías donde se venden libros extranjeros o a las de segunda mano, de las que quedan pocas, y vuelvo con la cartera repleta. Lo malo es que al llegar a casa tengo que ponerme a la máquina y dejar los libros adquiridos dormir por los rincones de la casa. Con frecuencia y para romper la rutina, salimos en coche por las orillas del Potomac –el río que pasa por Washington y refleja los grandes monumentos de los hombres más ilustres de la historia de Estados Unidos–, donde abunda la vida silvestre: ardillas, pájaros, etc. y sobre todo, los árboles de las más variadas especies, algunos centenarios. Por las cercanías del río hay grandes granjas, con vacadas hermosísimas; hay también grandes plantaciones de frutales, en especial melocotoneros y manzanos, donde nos aprovisionamos de fruta cuando está madura. Lo más interesante de estos paseos, parte en coche y parte a pie, son las flores silvestres, que se suceden a medida que avanzan la primavera y el verano. Hay multitud de especies, y algunas cubren grandes praderas y terrenos baldíos. Tendrías que ver esto, este paisaje que nadie pinta y creo que pocos admiran. No recuerdo haber visto en nuestros paseos un solo pintor con el caballete. Sí, hay gente que disfruta la naturaleza, y ya quisieran otros países donde he vivido tener tantos expertos en asuntos de conservación, de parques públicos, de observadores y protectores de aves y miles de cosas más. Pero, en cambio, la pintura no tiene el arraigo que debiera, y en particular el paisaje no recibe el homenaje que merece de los pinceles.
Pero hay que dejar que la gente madure o por lo menos una fracción de ella. Llegará algo así como un Monet washingtoniano que capte, a su manera, esta luz, estos horizontes cerrados por sus colinas azules, ora fijas por la transparencia de la luz, ora deslizándose como una melodía, como un tropel de olas en alta mar, levemente esfumadas en la neblina. Los reflejos de este río son indescriptibles en todas las estaciones, lo mismo cuando queda convertido en una grieta de hielo zigzagueando entre los bosques a lo largo de cientos de millas, que cuando avanza, lento y constante, cargado de nubes, de sombras estremecidas de árboles a punto de reventar al comienzo de la primavera o saturados de colores en el otoño.
Sé que estáis ambos muy ocupados y no quisiera que esta carta sea otra cosa que un contacto espiritual con vosotros, tras esa prolongada discontinuidad. Sin embargo, acaso tengáis unos momentos para escribirnos unas letras y dejarnos saber como van vuestras cosas. Nos acordamos mucho de los amigos, de las personas, y muy poco –seamos sinceros– de los demás. Buenos Aires ha sido muy duro para mí, y me quedan muchos recuerdos dolorosos de él, en parte debidos a mi carácter, en parte a las estrecheces que tuve que afrontar. ¿Sigue Varela en Buenos Aires? ¿Cómo están tus [escrito na marxe esquerda:] padres, Luis, y tu hermano? ¿Vive Ramón Baltar? Carmen nos contó la muerte trágica de Farias. Etcétera, etcétera.

Un gran abrazo

Otero

[Manuscrito na marxe esquerda por Alicia:] Queridos amigos: ¡Cuántos años sin saber de nosotros! Ya podíamos escribir a Bartolomé Mitre! Luis, muchas felicidades por todos tus éxitos. Este país es hermoso, como dice Ote, pero lo han puesto al revés. Yo ayudo a Ote en sus traducciones, enseño español en casa y me dedico a “las faenas propias de mi sexo”. Disfruto el campo y el paisaje y leo mucho. Acabo de terminar los Diálogos de Platón. Ahora estoy a vueltas con Ortega.

Abrazos.

Alicia

1972-01-17
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1972
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1972 en 17/01/1972

Buenos Aires, 17 de Enero de 1972

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Recibí tu carta escrita a la una y media de la mañana del día 7 y con ella las serocopias de la carta de Fdez. de la Vega, las de A. Fernández y las tuyas. Yo no te puedo decir nada sobre ellas. Creo que harán lo posible por utilizar dicha casa ahora, aunque no sea más que para dar cumplimiento al refrán aquel tan verdadero del perro del hortelano. Quizás la solución se encontrase en Madrid. No lo sé. Te envío el proyecto del Ing. Díaz para la pileta. Creo que la forma tiene más relación con la planta de la fábrica que la rectangular y está de acuerdo con el paisaje de Sargadelos, como la misma fábrica. Continúo escribiéndote a El Castro. Tu carta desde la Coruña llegó en cinco días. Desde Sargadelos tarda de 13 a 15 días e igual, naturalmente, tienen que tardar las respuestas. Mientras estuve ahí iban una o dos veces en la semana desde El Castro a Sargadelos y mis cartas, siguiendo este razonamiento, deben llegarte a Sargadelos más rápidamente. Ahora tienes otra carta mía de la que no tengo respuesta. Son dos: la del 28/XII/71 y la del 11/I. Recibe con los tuyos el fuerte abrazo de Maruja y mío:

Seoane

1972-01-18
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972 en 18/01/1972

18.1.72

Querido Luis:

Solo dos líneas para suplicarte que me escribas aquí a Sargadelos y no al Castro. Las cartas que llegan allí las abre y lee Mimina, y una que recibió hoy acaba de ahondar más las dificultades que tenemos. No sé qué dirá esa carta, pero estoy seguro que tú no tienes culpa de nada. Como el escribir aquí es lo lógico porque es donde vivo de continuo y no creo que tenga ninguna contraindicación para ti, reitero mi súplica. Yo te escribí acaso demasiado.

Abrazos muy fuertes a ti y a Maruja, vuestro

Isaac

1972-01-24
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972
Sargadelos
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972 en 24/01/1972

24/1/72

Querido Luis y Maruja:

Ahora me entero de que anteayer enterraron en San Miguel de Outeiro a la madre de Pilar Paz Andrade. No comunicaron nada, por disposición testamentaria de ella.
Con este va en el mismo correo otra que te escribí ayer.

Abrazos muy fuertes

Isaac

1972-01-28
Carta de García Sabell a Seoane. 1972
Nova York
Santiago de Compostela
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de García Sabell a Seoane. 1972 en 28/01/1972

DR. DOMINGO GARCÍA-SABELL/DR. TEIJEIRO, 11/TELÉFONO 592116/SANTIAGO

28-I-1972
Sr. D. Luis Seoane
Buenos Aires


Querido Luis:

O asunto do noso amigo non vai nada ben. E non polo que se refire ao seu problema cerebral, hoxe xa resolto. Refírome ao problema afectivo. Tiven unha longa, longuísima conversa con ele: sete horas arreo. Nega moitas cousas, pro ademite outras. A máis grave é que a sua vida conyugal xa non ten ouxeto. Pensa separarse definitivamente. Si deica agora non tomou unha resolución seria, é porqué eu o evitei. Pro a resolución virá de seu. O programa está moi elaborado, mesmo nos seus máis mínimos detalles. Naturalmente, a dona non sabe ren disto.

I agora vamos ao que máis importa. Coido que o namoro pola mociña –que ele nega tercamente, mais que é moi evidente– xoga un papel accidental. Ainda que é un namoro antigo, como eu xa che tiña dito, e como tí agora me confirmas, ainda con todo, a cousa é secundaria. Ao meu ver, o importante é a realidade atroz do acabamento da relación matrimonial, o desexar afastarse pra sempre da dona. A tremenda incompatibilidade que ele amostra cabo de sua muller.

Como os bruídos dos ouvidos continuaban, mandeille facer unha exploración a fondo do laberinto, ouvido interno, etc. O Dr. Baquero non atopou nada e, sin imaxinarse siquera o que lle acontece ao doente, afirmoume que tales bruídos eran meramente psicóxenos, desencadeados por algún conflicto íntimo.

O noso amigo, en consecuencia, vai levando a cabo o seu plan, con moita parsimonia, pro con enorme tenacidade. Como ao mesmo tempo a súa dona escomenza a amostrar uns celos cáseque agresivos, isto está ben dramático. É un drama xordo, calado e sumamente anguriante.

De todo isto din noticia aos Dieste. Xa non estamos dediante de unha afección cerebral, nin tampouco dunha neurosis, ou mesmo psicosis, alarmantes.

Estamos dediante dun xiro na vida dun individuo que, máis ou menos estrambótico, vai ter algún día cumprimento. A Meiciña soio pode dar sedantes, ou facer psicoterapias e psicoanálisis. O resultado é sempre ben probe.

Entón o que compre é axudalo como amigo, como entranable amigo que é. Eu vou seguir usando toda a miña influencia sobor dele. E, niste senso, recabei endemais a axuda i o consello dos Dieste. Eles están en todo conformes conmigo. Dígoche isto porque nista carta, por forza esquemática e sin probas ouxetivas, podería parecerche a miña maneira de pensar un tanto arbitraria. E nono é. Ogallá o fora.

Xa vín a carta que Maruja lle escribiu á dona do noso amigo. Aconsellei que nona entregaran á destinataria. Tal e como están as cousas, potenciaría, cecais perigosamente, os celos dela e, de retruque, as agresividades verbales dele. Comprendo que Maruja, e tí tamén, queirades axudar. Pro como non estabades ao corrente dos derradeiros sucedos, non pudéchedes calibrar a importancia dos vosos datos unha vés lidos eiquí. Si algunha outra cousa sabedes, decídema a mín.

Craro que xa ando a pensar no libro teu. Calisquer días distes remesareiche a lista das cousas que teño encol de tí.

Moitas gracias polas xestiós do Lawrence. Hai que ter pacencia. Supoño que haberá axiña outra edición. A ver si atopas isto: Frieda Lawrence: The memoirs and correspondence, edited by E. W. Tedlock. (Knopf).

Fai tempo remeseiche a conferencia do Castro. Quedou moi ben.

Apertas de Elena e miñas pra Maruja. ¡Cánto vos botamos de menos! E unha moi fonda de

Domingo


[Escrito a man]

Onte estiven no Ferrol. Por casualidade fixéronme unha entrevista prá radio. Preguntáronme, entre outras cousas, por tí e por Díaz Pardo. Lanceime, e falei cáseque media hora. Especialmente do valor universal do teu arte.

1972-01-29
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1972
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1972 en 29/01/1972

Buenos Aires, 29 de enero de 1972

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Recibí tu saludo con la fotocopia del borrador de la Memoria de Sargadelos del 16/I, otras dos líneas del 18 para que te escriba a Sargadelos y no al Castro, y una anterior, del 11(...). Lo mejor de tu carta es el fragmento de poema que acompañas. Creo que puede ser un gran poema. Sobre todo si sacas partido, aparte del trabajo de tu padre y la ayuda de sus familiares, a la belleza del estudio, tal como vagamente lo recuerdo, con la muñeca vestida con traje típico y a los escudos heráldicos que son también diseño y prueban la fantasía de un pueblo, y pergaminos que, con cuadros y dibujos, colgaban de las paredes. Tú, perdóname una vez más, fuiste o debiste haber sido un hijo mimado y desde entonces, desde tu infancia, te habituaste a imponer tu voluntad, a suponer como verdades indiscutibles tu interpretación personal sobre cualquier cuestión. Tú querías discutir duro conmigo, así me decías en una de tus notas y en tu carta me achacas hasta el entrecomillado a una frase tuya que extraigo de tu carta, la de “amigo de otros amigos” y pones una intención que no merezco a la noticia de que al llegar vendí unos cuadros que me libra de preocupaciones económicas por casi todo el 72. Tú sabes bien que no comparo Galicia con Buenos Aires. Que sé perfectamente como vivieron y viven los pintores gallegos para establecer ninguna clase de relación en ese sentido y sabes también, creo que lo he probado en bastantes oportunidades, que tampoco me importa el dinero sino como medio y no fuimos ahí a ganar dinero con la pintura. De quedarme en Galicia no sé qué haría. Tú conoces mi inquietud en cuanto a estas cuestiones, por eso me sorprendió la interpretación gratuita de una noticia que te participábamos para nosotros grata y que ayuda a posibilitar un posible viaje a Galicia en el 73.
En cuanto al calor de Buenos Aires. Efectivamente es un año de mucho calor, no tanto, sin embargo, como el de la aldea Lestedo, donde se casó una pariente nuestra el 4 de septiembre del 71, cerca de Santiago. La ola de calor de diciembre aquí parece ser que no se había repetido desde hace cuarenta años y la prueba de su singularidad fueron los muertos que produjo y las fiebres infantiles.
Dejando todo esto que alienta nuestra susceptibilidad, te diré que estamos aquí sin apenas salir de casa. Estoy pintando y al mismo tiempo preparo otro álbum de grabados, éste muy distinto a todos los anteriores, pienso. Buenos Aires está vacío. Apenas quedan amigos ahí. Todos están en las playas o viajan por Europa. Como siempre mucho cine con buenas películas de todas partes. Teatro de verano y cafés-concerts en su modalidad porteña. Los de más éxito parecen ser “El gallo cojo”, “La gallina embarazada” y “El pollito erótico”. Los nombres de los establecimientos te pueden dar una idea de todo lo que se mezcla con la protesta. Pero Buenos Aires está desierto y los que quedaron en la ciudad están preocupados por la situación política. Creo que en los próximos diez años van a ocurrir modificaciones trascendentales en las estructuras de este continente. Todo está cambiando. De los amigos comunes, Varela se mudó de casa, vive ahora en Charcas entre Florida y San Martín, en un piso 20, con una vista extraordinaria sobre el río, estos días rojo por la influencia de las aguas del Pilcomayo del Bermejo. El día de nuestra llegada estaba violeta. Varela está muy bien, Cuadrado continúa lo mismo y lo mismo los otros que tú conoces. Valentín ocupa un alto cargo en Bienestar Social, lo que prueba, aparte de su cínica ductilidad, que es un político argentino que se sirve de la colectividad para sus propósitos, como le afirmé a María Victoria. El C[entro] Gallego lo mismo, según parece. Todo lo mismo. Creo que llega en marzo Lueiro para intervenir en actos de la Federación. José Luis me escribió. Envió la liquidación de Á[lvarez] Blázquez y me dio noticias sobre el cambio del sistema de las ventanas del departamento de La Coruña. Le escribí a Pillado enviándole nuevos dibujos y un libro que me encargó y hasta ahora no recibí respuesta.
Bueno, esto es todo hoy. Espero que me contestes a las cartas que te envié el 28/XII/71, la del 11/I, y ahora, la del 17/I y ésta. La tuya última es del 18/I/72 en que me pides te escriba a Sargadelos. (...). Nada más lejos de nuestro ánimo como creo que tú sabes. Nunca me escribes demasiado, como afirmas. Más bien escribes poco, pues generalmente te limitas muchas veces a breves notas. Te escribía a El Castro porque tus cartas desde Sargadelos tardan generalmente más en llegar. Escríbeme, dinos como vas de salud, sobre las nuevas obras de Sargadelos, si debo decirle algo al Ing. Díaz, etc. y contesta las cartas aunque, además, te metas conmigo como en la del 11/I/72. Habrás notado que nos escribíamos el mismo día, el día 11 tú desde Sargadelos y yo desde Buenos Aires. Un abrazo muy fuerte para ti y los tuyos de Maruja y mío.

Seoane

1972-02-10
Carta de Seoane a García Sabell. 1972
Bos Aires
Santiago de Compostela
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a García Sabell. 1972 en 10/02/1972

Buenos Aires, 10 de Febreiro de 1972

Sr. D. Domingo García Sabell
Santiago de Compostela

Querido Domingo:

Recibín a tua carta do 28/1/72 na que nos das noticias de Isaac. Este escribíume decíndome da sesión de sete horas que tivéchedes e participándonos a súa decisión de separarse de Mimina, remitíndome (non me lembro si xa cho escribín) unha copia dunha carta feita fai meses que pensóu remitirlle. Non me decía ren mais. Nós, que non temos os teus recursos, estamos desolados. As cartas de Isaac, encol de cuestiós da fábrica e do museo, son normales. Escribímonos coma sempre. Mimina escríbelle en troques a Maruja, desesperada. O mesmo Xosé que sufre coa nai. Tivésenos gostado facer algo, mais nós non podemos facer mais do que fixemos. Nestes asuntos de matrimonios, aínda xunguíndonos unha amistade íntima, un non pode meterse demasiado e nós, creo, xa pasamos no caso de Mimina e Isaac a liña do permitible.

Teño en conta o teu encárrego do libro de Frida Lawrence. Nono atopei nas librerías inglesas do centro da cidade, e, un destes días, cando faga menos calor, iréi as do bairro de Belgrano onde hay (sic) outras tres ou catro librerías inglesas. Perseguiréino deica atopalo.

Gostaríame moito que matinases na posibilidade de crear ahí unha editorial de bibliófilos que editase dous ou tres libros ó ano, estudiando maqueta, compaxinación tipográfica, ilustraciós, etc., de moi poucas páxinas e destinada a toda a penínsua. Libros que non terían de pasare de douscentos ou trescentos exemprares e nalgún caso aínda menos. De poucas páxinas, pois teñen de compoñerse a man. Falamos desto no vrau pasado, pero moi de paso. Eu penso calquer tídoo como Los sueños de Quevedo, A metamórfosis de Kafka, Anna Livia Plurabella de Joyce, ou Polifemo de Góngora, por poñer uns tídoos vidos de calquer xeito á memoria neste intre. Penso que é un momento bon pra unha laboura deste tipo e pra facer algús ensaios ó pasar de libro-ouxeto. Da parte literaria e artística ocuparíamonos os dous. Tería que estudarse o probrema dos suscriptores na penínsua incluíndo Portugal. Quixera que matinases nesto sin participar a ninguén aínda esta iniciativa. Penso que contribuiríamos a elevare o prestixio de Galicia en canto ós libros.
Remíteme a lista de cousas que tés encol de min y (sic) eu enviareiche as que faltan. Agradézoche as verbas, que me tivese gostado escoitar adicadas a mín, pola radio do Ferrol.

Apertas moi garimosas de Maruja e miñas pra Elena e pra tí:

1972-02-16
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972 en 16/02/1972

16.2.72

Sr. Don Luis Seoane
Bs. Aires

Querido Luis:

Te confirmo mi última de anteayer para decirte que para poder acogernos a una Ley de créditos que concede la delegación nacional de Deportes (lo que ha de ser naturalmente sin ninguna contraparti[da] de concesión política) exigen que la pileta tenga las medidas y forma de la última reglamentación internacional (al parecer la de 33,33 por 15 quedó anticuada hace poquísimo tiempo y no sé si días) y las me[di]das de la longitud mayor han de ser 25, 50 o 100 m. Cualquiera de ellas es internacional. Por tanto, fijamos las medidas definitivas en 25 x 12 metros. Parece ser que aconsejan que el fondo tenga diferentes alturas para diversos tipos de competiciones. Algo semejante a los que te dibujo al pie. El proyecto lo hará Albalat y en cuanto tenga la forma exacta te la envío. Hoy lo hago solo para que sepas esto que se ha terciado.
TOMÁS MARIÑO FERNÁNDEZ, nació el 1 de diciembre de 1798. Está enterrado en Xove donde consta que fue un precursor de la aviación en la lápida (que ya fotografiaré). Los proyectos que hizo parece que están en el Archivo General de Galicia. Es hijo de Manuel y de Venancia. Encargaré lo del Archivo.

Nada más por hoy. Abrazos tensos.

Isaac

[Debuxo autógrafo con esquema e anotacións da piscina á que se fai referencia na carta]

1972-02-19
Carta de Alvajar a Luís e Maruxa Seoane. 1972
Xenebra
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Alvajar a Luís e Maruxa Seoane. 1972 en 19/02/1972


Ginebra, 19 de febrero de 1972

Queridos Luis y Maruja:

Recibí la carta de Luis del 11 de enero con las diapositivas de las máscaras. Mil gracias.
No escribí hasta ahora esperando a saber con más certeza si iba a Chile o no, y hasta ahora no he tenido el contrato en firme. Ahora ya puedo deciros que, si no sucede nada que lo impida, iré a Chile a principios de abril y a eso del 20 de mayo a Buenos Aires por un par de semanas. Me gustaría veros en seguida, y supongo que vosotros podríais darme un teléfono con que comunicarme con Arturo, ya que tengo una dirección que no sé si seguirá sirviendo, pero no tengo su teléfono. Si lo veis o le habláis, anunciarle mi viaje, por favor.
Dada la proximidad de la visita, no me extiendo mucho en ésta, porque como voy a hacerme antes una pequeña operación, estoy terriblemente atacada, y la presencia aquí de mi sobrina no hace sino aumentar mis trabajos y mis obligaciones.
Ya hablaremos pronto. Cuando sepa en Chile la fecha exacta de llegada a Buenos Aires, escribiré. Si es que se puede saber algo seguro, porque en último momento pueden prolongar la conferencia y pedirle a uno que se quede algunos días más.
Espero que hasta pronto.

Un abrazo.

Amparo

1972-02-21
Carta de Seoane a Ortiz Alonso e Otero Espasandín. 1972
Bos Aires
Washington, D.C.
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Ortiz Alonso e Otero Espasandín. 1972 en 21/02/1972


Buenos Aires, 21 de febrero de 1972

Sr. D. José Otero Espasandín
Washington

Queridos Espasandín y Alicia:

Creo que no podéis daros cuenta de la emoción que nos produjo vuestra carta. Igual que vosotros estuvimos durante mucho tiempo pendiente de los Dieste por vuestra dirección, pero siempre se olvidan de dárnosla, seguramente por las razones que tú mismo expresas. Creo que fue en 1966 cuando recibimos una carta de Espasandín dirigida al Centro Gallego en la que daba noticia de haberse jubilado en la Organización Mundial de la Salud. En 1967, nos parece, fuimos a San João de Estoril para encontrarnos y estar con vosotros, pero acababais de marchar, no supieron decirnos hacia dónde, hacia San Andrés de España nos dijo el dueño de un ultramarinos y nosotros no conocíamos más que San Andrés de Teixido. Pensamos que sería Santander y nos pareció muy extraño que nadie tuviese noticia de esto. La dirección de Portugal nos la había dado Mincho. En otro viaje anterior habíamos estado con Cuqui y su esposo en La Coruña. En Lisboa, a nuestro regreso de San João de Estoril, nos sentimos decepcionados, pues estábamos seguros de encontrarnos. De España hay mucho que escribir, que hablar. Todo cambió mucho, pero continúa existiendo la división profunda que hizo posible la guerra. Todos los problemas que España heredó de la monarquía continúan sin solucionar, subyacen ocultos en el crecimiento de las ciudades, sobre todo de las que eran ya ciudades grandes, Madrid, Barcelona, Valencia, etc., y en el relativo bienestar de una parte de la clase media que luego de los años de hambre producidos después de la guerra, hasta alrededor del 55, pudo proveerse de todo lo que era popular en la sociedad de consumo en que vivimos. Pero el pueblo tiene que emigrar y esta vez emigran gentes de toda España. Los países que encabezan la emigración son Galicia, siempre primera en las desgracias, y Andalucía, con Extremadura, son las regiones que peor están. En Galicia, quedan aldeas desiertas. No hay quien trabaje la tierra y la gente de mar emigra a otras partes. Toda la flota mercante noruega está compuesta de tripulantes gallegos y los pescadores trabajan para empresas holandesas, alemanas, etc. En Terranova, hay unos tres mil pescadores gallegos según leí no hace mucho en un diario gallego. Es verdad que los ánimos se aflojan poco a poco en los que no es fundamental. Tú puedes escribir cartas libremente. Puedes opinar sobre muchas cuestiones que no amenazan en absoluto los fundamentos económicos, sociales y políticos del Estado español. Incluso los dirigentes de ese Estado hacen declaraciones sorprendentes en su supuesto liberalismo. Puede entrar quienquiera hubiese salido por razones políticas de España, porque, ¿qué importa la opinión de una persona en general ya anciana, que salió de España hace más de treinta años y es desconocida de todo el mundo o sólo conocida de una minoría intelectual? Pueden hacer elogios de Machado, de Hernández, de Unamuno y se editan libros de éstos y de otros heterodoxos políticos que por sus precios pueden comprar únicamente una minoría, profesionales y universitarios, que la Dirección General de Seguridad conoce sobradamente y sabe que no cambiarán jamás sus ideas. Los funcionarios de Bellas Artes pueden reclamar el Guernica de Picasso para un Museo de Madrid. Se legisla para Castilla. Se convierte a la capital oficial y a Valladolid en dos grandes ciudades industriales. Hundieron en lo posible a Cataluña. Se enseñan los otros idiomas españoles. En la Facultad de Filosofía y Letras que tiene ahora su sección de lenguas románicas, se enseña y estudia el gallego, pero, en cambio, se le niega a Galicia industrias vitales y se aplica una ley de concentración agraria que hace huir a los campesinos de su tierra. Todo es muy complejo y conviene analizarlo en España mismo. Desde fuera es imposible. Se han publicado algunos libros sobre el idioma gallego, el último que sepa es precisamente de la Facultad de Letras y se titula Gallego, Gallego 1, le dicen en las librerías porque es el número 1 de una serie sobre el idioma que prometen aparecerá. Se publican muchos libros gallegos, pero la editorial más importante continúa siendo Galaxia. Hay muchos escritores jóvenes, algunos de mucha calidad, Méndez Ferrín, Xohana Torres, etc. En cuanto a la Academia, actúa con la parsimonia de todas las Academias, pero en el caso de la Gallega no cuenta siquiera con el dinero para regularizar la publicación de algo tan indispensable como su boletín. Además de García Sabell y Dieste están Piñeiro, Fernández Del Riego, Carballo Calero y otras gentes igualmente valiosas y dinámicas, pero que no pueden hacer demasiado. Tiene, esto sí, una buena biblioteca y algunos ejemplares raros.
De nuestra vida, apenas puedo decirte otra cosas que Maruja y yo continuamos con las implacables variantes que produce en todos la edad, lo mismo. Tenemos muchos amigos, trabajo todo lo que puedo, he hecho muchas cosas, pintado, grabado, editado revistas, libros, etc., y hasta una audición radial, Galicia emigrante, que duró 17 años, para la que hacía todo el texto y en la que alguna vez te dediqué algunas notas. Luego de Londres, en 1949, vivimos en una oportunidad seis meses en Basilea y en otro viaje otros seis meses en Ginebra. Hice varias exposiciones en Alemania y otros países europeos, e hice una de más de cien obras en Madrid. Pero siempre volvemos a Buenos Aires. Esto acabó por gustarnos y hoy es en exposiciones, conciertos, teatro, cine, la ciudad que en Occidente sigue a París, Londres, Nueva York, por su enorme movimiento cultural. Resulta ya una ciudad monstruosa que no conoceríais con sus ocho millones y medio de habitantes. Varela está aquí, trabaja mucho en traducciones, estos días precisamente le acaban de encargar la traducción de las obras completas de Gil Vicente. De mi familia, falleció hace años mi padre. Mi madre tiene 85 años y mi hermano continúa trabajando en su profesión y tiene dos hijos, uno que estudia ingeniería y una chica que estudia bachillerato. De los amigos comunes venidos de España, quedan pocos. Fallecieron, además de Farias y entre muchos, Cimorra, Julián Bautista, Viladrich, Mariano Perla muchas grandes figuras de la República, políticas y militares, entre ellos Jiménez de Asúa y el general Martínez Monje. Maruja Mallo regresó a España y vive en Madrid. Cuadrado se conserva como siempre. Buenos Aires es verdad que fue muy duro con vosotros, pero en algunos años, la década del 50 al 60 todo cambió , en parte, creo que contribuyeron mucho los emigrados españoles, alemanes e italianos que tuvieron parecidos comienzos duros, y una juventud que ahora tiene alrededor de 40 años que se exigió mucho a sí misma. A Attilio Rossi lo vimos en Milán en el año 60, vive bien y está contento. Alberti está en Roma, muy bien, estuvimos con los dos, con él y María Teresa, dos o tres veces en distintas oportunidades.
Con Varela os hemos recordado muchas veces y Maruja y yo recordamos vuestra casa de Belgrano, las reuniones que hacíamos, los proyectos que forjábamos, algo que quedó atrás, pero de que continuaremos escribiéndonos. El año pasado realicé una exposición retrospectiva de grabados en el Museo de Arte Moderno y en el catálogo publiqué el retrato que hice en litografía de Espasandín. Era una especie de homenaje a unos amigos muy queridos de los que hacía muchos años no teníamos noticias. Ahora, al fin, tuvimos noticias de ellos y nos alegró como no podéis imaginaros.

Escribid. Un gran abrazo para Alicia y para ti de Maruja y mío:

[Seoane]

1972-02-21
Carta de Vázquez Freire a Seoane. 1972
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Vázquez Freire a Seoane. 1972 en 21/02/1972


La Coruña, 21 de Febrero de 1972

Querido Luis:

Recibí en su día su carta del día 11 de Enero ppdo. y si no les contesté antes, fue debido a que estaba esperando por si había algo bueno que contarles, y como no hay nada, me dispongo a hacerlo hoy.
Sobre la casa, no tienen nada que agradecernos, pues saben que no es molestia alguna para nosotros, pues vamos por allí de tarde en tarde y además les pedimos que si tienen que resolver alguna cosa por aquí, no duden un momento en comunicárnoslo y además que nos parecería mal que no lo hiciesen así. El piso creo que quedó bien, los ventanales son cómodos para limpiarles los cristales y además son bonitos. A la sala de estar se le nota bien la parte que se le aumentó, pues quedó mucho más amplia.
La fábrica sigue como siempre, en esta época del año con pocos pedidos y esto ocurre todos los años. José está preparando una función de cine para el sábado día 26 y piensa el llevarla a Sargadelos antes (martes o miércoles). La última sesión de cine fue extraordinaria. Bueno, de todo esto ya están enterados.
Sobre Isaac y familia, lamentablemente pocas novedades hay y al contrario creo, se van poniendo poco a poco aún peor las cosas, pues día a día se van distanciando más y nosotros andamos por el medio un poco sin saber qué hacer e intentando que por todos los medios que la cosa se solucione, por ejemplo: el domingo de Carnaval fuimos a Sargadelos con Mimina y no sé si sería contraproducente, pues la dejamos sola un par de horas con Isaac y cuando regresamos nos la encontramos llorando y muy disgustados y nos dijeron que se habían empeorado las cosas. Lo que está pasando es que cada vez se están distanciando más y esto es un lío.

Sin más por hoy con muchos recuerdos de todos los de aquí, reciban como siempre el mejor abrazo de María Elena y mío.

José Luis

1972-02-21
Carta de Martínez Romero a Luís e Maruxa Seoane. 1972
Mar del Plata
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Martínez Romero a Luís e Maruxa Seoane. 1972 en 21/02/1972

M. del Plata, 21-2-72

Queridos Maruja y Luis:

Un abrazo para Uds. de todos nosotros desde este muy ruidoso balneario.
Anoche estuvimos en la exposición del Casino y la gente comentaba que el mejor cuadro de era el de Luis (y no es “camelo”). Está muy bien ubicado y no es por tener ninguna predilección, pero a nosotros también nos gusta. Personalmente esa época me encanta.

Besos y abrazos. De regreso ya hablamos.

Pilar y José Martínez Romero

1972-02-22
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1972)
Santiago de Compostela
Ourense
Orixinal
1972-02-23
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1972
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1972 en 23/02/1972

Buenos Aires, 23 de febrero de 1972

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Te remito la fotocopia del recibo de la hija de Francisco Lanza por los derechos del libro de su padre Ribadeo Antiguo. Parece que alguien más le había hablado a ella, a un tío suyo que estuvo últimamente en Galicia, de la reedición de ese libro. Fue todo muy bien y le compré los derechos por una edición, ella prefirió venderlos así, calculando aproximadamente lo que le correspondería con arreglo al diez por ciento del precio de la tapa. Quiere, eso sí, que se le envíen algunos ejemplares, diez le prometí.
Esto es todo, los 1.500 pesos ley son 10.000 pesetas.
Te escribiré con más tiempo.

Un gran abrazo de Maruja y mío:

Seoane

1972-02-23
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972 en 23/02/1972

23-2-7[2]

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Te va fotocopia de una nota de Blanco Amor con una copia mecanografia[da] porque el original se lee mal. Se trata de publicarle las Farsas y como ves quisiera que las ilustrases tú. Si te animas y haces la tapa el tamaño sería como Cartas a Lelo.
No te debo carta alguna. Hago votos porque vosotros andéis bien. Yo no puedo decir de mí lo mismo. Desde hace 10 días no me deja un dolor de nuca que Domingo atribuye a lo mismo, pero en su período más crítico. Ya veremos.

Abrazo tenso a los dos. Vuestro

Isaac

1972-02-28
Carta de Carballo Calero a Álvarez Blázquez (1972)
Santiago de Compostela
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Carballo Calero a Álvarez Blázquez (1972) en 28/02/1972

Ricardo Carballo Calero
Instituto Rosalía de Castro
Santiago de Compostela 28 febreiro 72

Querido amigo,
Moitas gracias pola túa cordial felicitación. Estarei encantado de coñecer os teus novos achados de testos galegos dos tempos escuros, que o teu labor ten crarexado tanto, unha forte aperta do teu mellor amigo.
Ricardo.

1972-03-02
Carta de Seoane a Rodríguez de Prada e Paz Andrade. 1972
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Rodríguez de Prada e Paz Andrade. 1972 en 02/03/1972


Buenos Aires, 2 de Marzo de 1972

Sres. Pilar e Valentín Paz Andrade
Vigo

Benqueridos Pilar e Valentín:

Recibimos por Isaac a noticia do falescemento da nai de Pilar, e queremos eispresarvos como poidamos o noso sentimento. Non sabemos como decilo. Lembrámonos da sua simpatía, da sua beleza conservada nunha outa edade, da sua finura e discreción e da xenerosa hospitalidade que nos brindúo [sic] na sua casa en Valdeorras a noite que pasamos nela. Un lémbrase pra sempre das xentes que foi coñecendo por Galicia que costituíron un exempro dun señorío que se vai perdendo.

Recibide unha grande e forte aperta irmán de Maruxa e miña, con saúdos pra Alfonso e a sua dona:

[Seoane]

1972-03-07
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1972)
Santiago de Compostela
Ourense
Orixinal
1972-03-13
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972 en 13/03/1972

13-3-72

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Llegué anteayer de Barcelona y aquí me encontré con tu carta del 2 cte. (como ves por el sobre que te envío llegan muy bien las cartas aquí). Tomo nota de todas las cosas que me dices. Te envío esos datos que me facilita Adela Gago del Archivo H. de Galicia y quedó de enviarme una fotocopia de la nave. También va fotocopia del libro de Donapetry, que tenía yo. ---- El abogado es un muchacho joven, está para hacer los 26 años, y es diplomado en Organización de Industrias por la Escuela Oficial de Madrid. Nació y vivió en Santiago donde viven sus padres en la Algalia; los padres proceden del Salnés donde cosechan albariño para su consumo familiar, pero creo que tratan en vinos en Santiago. Tiene una hermana menor que él que está haciendo el doctorado en Madrid de Filosofía en la rama de psicología aplicada, creo, y tiene otro hermano ingeniero agrónomo. Hablo con él indistintamente castellano o gallego, y parece un gran muchacho estudioso y disciplinado que en pocos años puede ser un estupendo gerente. Ahora está demostrando tener unas buenas condiciones para funciones moderadoras, que es lo principal, y asesorando y viendo ya legalmente todo.
El domingo 5 fui a ver a Valentín a Vigo, que el hombre anda mal y ya se encuentra perdido. Está muy parado. Y le han dado ataques-mareos en la calle. A la vuelta, a la noche estuve con Domingo. (De Valentín te había comunicado el fallecimiento de la suegra hace más de un mes, te digo esto porque ellos todavía no habían recibido carta vuestra). El lunes 6 volé a Barcelona y al día siguiente empecé las gestiones para concretar el arriendo de un local con el que estábamos en tratos. El jueves 9 quedó firmada la operación. Se pagó un traspaso de millón y medio en crédito avalado por el Banco. Se trata de un local en el mejor sitio de Barcelona, en la calle Provenza entre Paseo de Gracia y Rambla Cataluña. Son varios locales de un semi-sótano con dos metros sobre el pavimento de la vereda y 1,20 m. por debajo de ella, 115 m2 en total de superficie. Se presta muy bien para exposiciones de cualquier tipo. Se hace una Sociedad triangular: Cerámicas del Castro, Sargadelos y Juan Manuel y su esposa, a partes iguales. Tenemos la idea de denominarlo ARTE GALLEGO y además del material del Castro y Sargadelos, vender libros, cristal, cubertería, tapices, grabados y cuadros, serigrafías, Acaso podría inaugurarse en las salas interiores con una exposición. Si se te ocurre algo dímelo. El local lo entregan el primero de abril y esperamos quede reformado para inaugurar para primeros de mayo. El viernes estuve un día en Madrid; vi a Rosendo un momento y comí con los Rey, que, dijeron todavía no habían recibido noticia alguna vuestra. Y el sábado me vine para aquí.
Estas son todas las novedades que hay. Ahora tengo que trabajar mucho pues se viene lo de Valencia, eso de Barcelona, la Feria del Campo, etc. y por otro lado tengo que superar el desánimo que me producen los medicamentos. Penosamente hago todo lo que puedo.
Albalat estuvo por aquí la última vez el viernes 3 e inmediatamente mandará el plano da PÍA DO XUNCO y seguidamente te mando una copia a ti. Nada más por hoy. Ya te contaré más cosas según vayan sucediendo.

Abrazos muy fuertes para ti y para Maruja

Isaac

1972-03-14
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972 en 14/03/1972

14-3-72

Sr. Don Luis Seoane
Bs. Aires

Querido Luis:

Continuando mi carta de ayer sobre el local de Barcelona, y dándole vueltas a la denominación he pensado que acaso podría pensarse en ponerle la denominación en latín ARS GALLAECIAE (arte de Galicia). Pienso que acaso podría ser un poco más comercial, velando un poco lo de ARTE GALLEGO que no tiene por qué ser atractivo para todos. Me imagino el papel de la tienda envolviendo los diversos artículos destinados a regalo en su mayor parte. El nombre SARGADELOS acaso tampoco estaría mal porque en sí suena bien y tiene un significado, pero temo que pueda dar mal resultado para el Castro, al que hay que defender sea como sea, aunque lo mejor no pasaba nada pues el nombre era de SARGADELOS pero vendía de todo. Todas estas dudas te las expongo para conocer tu pensamiento sobre esta cuestión. Tengo que contar, naturalmente, con la aquiescencia de todos, pero a mí lo que me importa es tu pensamiento. No dejes de enviármelo cuanto antes.
Y nada más por hoy. Un fuerte abrazo.

Antes de echarte esta carta vuelvo sobre el tema porque entiendo, luego de darle muchas vueltas que el nombre debe ser SARGADELOS. Por todo. Por su singularidad como significante. Por su belleza como tal. Porque está cargado de significado gallego de esperanzas y de frustraciones y porque es significativo de arte y de industria. Y al mismo tiempo para quien no entiendo todas estas cosas le resultará aséptico y no le molestará. Por todo voy a defender esta candidatura a fuego y sangre. Y además convencido de que tú vas a estar de acuerdo con ella aunque sea para un establecimiento dedicado a hacer exposiciones de arte. Si es posible montar la sala de exposiciones ¿te decidirías a hacer una en ella?

Otro abrazo

Isaac

1972-03-17
Carta de Seoane a Muñoz Manzano e Dieste. 1972
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Muñoz Manzano e Dieste. 1972 en 17/03/1972


Buenos Aires, 17 de Marzo de 1972

Sres.
Carmen y Rafael Dieste
La Coruña

Queridos amigos:

Os debemos carta desde hace tres meses o algo más, desde que llegamos. Pero en realidad no sabíamos de que escribiros como no fuesen noticias de poca importancia referidas a Buenos Aires. Tampoco queríamos referirnos al tan desagradable problema de la enfermedad de Isaac y sus lamentables derivaciones familiares. Con ellos, con Mimina e Isaac, nos escribimos, por separado, muy a menudo. Isaac me envió hace tiempo, creo que a finales de Enero, una copia de la carta que remitió a Mimina hace unas semanas. Le reproché el envío de esa copia y la carta en sí misma y desde entonces se hizo más cauta nuestra correspondencia y no nos referimos para nada a la situación creada entre ellos. Pero no podía quedarme por mi parte callado en cuanto a las injustas censuras que le hacía a Mimina. Todo esto es muy lamentable y nosotros sentimos profundamente la decisión tomada por Isaac. La Coruña, El Catro y Sargadelos no serán nunca lo mismo para nosotros que antes de ella. Mas dejemos de referirnos a esto que nos disgusta a todos y que sentimos por Mimina, por Isaac y por sus hijos. Aquí, en Buenos Aires, todo está aproximadamente lo mismo que hace un año cuando embarcamos para ahí. Continúa desvalorizándose el peso, aumenta diariamente el costo de la vida, pero no hay, en general, obreros parados y continúa absorviéndose la emigración procedente de los países limítrofes, sobre todo de Uruguay, Paraguay y Bolivia. En el orden cultural: conciertos, teatro, exposiciones, cine, continúa creciendo. Disminuye en cambio el movimiento editorial. Es decir, no sé bien tampoco si disminuye, pues nacen pequeñas editoriales de grupos estéticos o políticos que no aspiran a la exportación del libro, a crear grandes empresas distribuidoras o a depender de éstas y se defienden con poco beneficio. El Estado además no hace nada por impulsar la industria editorial, al revés de España y México. En cine tambien están en quiebra las grandes empresas filmadoras, apenas producen nada y siempre que filman algo es malo, pero en cambio se hacen películas producidas por pequeños grupos de improvisados productores con directores y actores jóvenes que están consiguiendo en películas documentales y algunos largometrajes bastantes premios internacionales. En cuanto a los amigos, Cuadrado continúa fiel a sí mismo. Varela se mudó de casa, vive en un piso 20 en la calle Charcas entre Florida y San Martín, está muy contento porque le acaban de encargar la traducción del portugués y notas para las obras de Gil Vicente. Espasandín me escribió una larga carta que le agradecí y contesté inmediatamente, esperando ahora su respuesta. Por mi parte pinto mucho. Había pasado todo el período de La Coruña sin hacerlo y pienso publicar estos meses un álbum de grabados que representan las luchas callejeras de estudiantes y policías. Esto es todo. José Luis nos escribió diciéndonos que habían cambiado ya el sistema de las ventanas del departamento nuestro, parece quedó muy bien.
No sé en que estado se encuentra la publicación de la nueva edición de tu libro, Rafael, Os arquivos do trasno. Continúo enviando los dibujos a La Voz. Lástima que los reproduzcan tan mal, líneas cortadas y deformadas, etc., pero así y todo parece que interesan. Claro que aquí es muy difícil de hacer dibujos de gentes gallegas importantes, pues ya no quedan. Trataré de hacerlos de hijos de gallegos que se destacaron en sus actividades sin renunciar a su orígen.
En esta carta no os damos más que unas cuantas noticias. Muy pocas. Contestarnos y quizá se nos ocurran nuevas cosas que puedan interesaros. Olvidaba deciros que estuvo con nosotros Mireya en un viaje que hizo a Buenos Aires. Maruja le entregó las 5.000 pesetas que vosotros nos habíais dado. No tiene aún ningún plan decidido para el futuro. Pero sospecho que de todo esto sabréis más que nosotros.

Para los dos un gran abrazo amigo de Maruja y mío:

[Seoane]

Nota: A Carmen le envío los libros de Ray Bradbury uno de estos días, no sé si Crónicas marcianas que parece que está agotado.

É unha carta moi persoal a respecto das relacións familiares de Isaac Díaz Pardo. Queda anotada na listaxe de cartas con contidos persoais ou delicados, sobre as que haberá que decidir.

1972-03-19
Carta de Vázquez Freire a Luís e Maruxa Seoane. 1972
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Vázquez Freire a Luís e Maruxa Seoane. 1972 en 19/03/1972


La Coruña, 19 de Marzo de 1972

Queridos Luis y Maruja:

Confirmo una mía del 21/2.
Sé por Isaac que ya saben lo del comercio de Barcelona y que también les confirmó lo de llamarle Sargadelos, en lugar de Arte Gallego como teníamos pensado. El próximo día 1º, dejarán libre todo y tendremos que ir a Barcelona para preparar todo, pues queríamos que la inauguración fuese el día 1º de Mayo. Es un establecimiento muy bien situado, con 9 metros de fachada y tiene en la parte de atrás 3 habitaciones, las 2 más amplias tenemos pensado adaptarlas para exposiciones de arte y la otra más chica para almacén.
Esta temporada, aunque no hay muchos pedidos, tenemos mucho trabajo, pues aparte de todo esto, tenemos que hacer el stand de la Feria de Valencia a la que vamos todos los años y que es el día 7 del mes que viene y otra en Madrid para primeros del mes de mayo. Como antes les decía, seguramente me vaya a Barcelona el día primero, 3 o 4 días, para mirar como quedó todo (antes era una tienda de ropa de niño) y organizar lo que pueden ir haciendo albañiles y pintores y me volvería al Castro a ayudar a preparar las cosas y sobre el 20 me iría otra vez con un par de empleados del Castro, para terminar y armar todo (Isaac irá un par de días antes de inaugurarlo). Nosotros desearíamos que la inauguración se hiciese con una exposición de su pintura (si es que le pareciese bien), y como ese día tendremos que invitar a algunas personalidades, también habría que hacer un programa, en el cual podría hacer su presentación Corredor Matheus y nos enviaba su idea, junto con algunas personas que desearía se invitasen. Sé por Isaac que le dijo lo de su exposición y charlamos sobre el particular, pero él no sabe que yo le escribo, para también pedírselo, ya se puede suponer lo que nos gustaría a todos y al mismo tiempo sería para nosotros de gran prestigio. De momento lo que tenemos pensado el exponer y vender aparte de lo nuestro, será: pintura, libros gallegos, cristalerías de Álvarez, siempre que accedan a que se las diseñemos y Buño nos haría piezas solamente para nosotros. Esta es la idea, aunque después puedan surgir otras cosas. Ya veremos.
Del grave problema familia Díaz Pardo, no sé que decirles, pues todo sigue lo mismo que lo que Vdes. ya saben. Isaac vino dos veces por El Castro y ya sabrán que no fue por casa, ahora de momento se acabó el diálogo entre ellos (aunque tengo la esperanza que se arregle dentro de poco tiempo) y es que no se entienden ni los hijos con el padre, ni él con ellos. José y Rosendo, tampoco colaboran demasiado, pues de ellos depende, el solucionar las cosas, aunque también comprendemos, que las circunstancias para ellos no son favorables, después del drama que están palpando. Yo me voy todos los días por casa y me estoy largos ratos con ella, intentando que venga por la fábrica o animándole a que haga más tapices, pues no tiene más gana que de estar sola en la cama y así para ella, no le queda otra cosa que hacer, que estar siempre barrenando y pensando siempre en el problema.
Sin más por hoy y a la espera de sus urgentes noticias, con muchos recuerdos para todos, Vdes. reciban como siempre un abrazo muy tenso de Mª Elena y mío.

José Luis

1972-03-23
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972 en 23/03/1972

23.3.72

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Hace unos días recibí tu carta del 10 cte. cruzada con dos mías del 13 y 14 en la que te hablaba de lo de Barcelona. Tomo nota de tu carta de cuanto dices, especialmente de preguntarle a N[eira] Vilas sobre la suerte de tu mural, lo que haré el sábado o el domingo.
Desde que volví de Barcelona sigo por Sargadelos sin moverme. Creo que cada vez tengo más cosas que hacer y sobre todo ahora se me amontonan muchas mientras que cada vez me encuentro con menos capacidad para hacerlas, con menos aliento, no sé si por lo de los ruidos, por sus causas o por los medicamentos que me restan energía. Y para más calamidades ahora en el mes que viene se nos va a la milicia Vizoso, el chico este que tenía aquí ayudando en diseño, y Xosé prácticamente negó toda ayuda a otras cosas que no sean hacer lo que le da la gana. Estamos tratando de buscar gente para diseño, con avisos en los diarios y por medio de las escuelas de artes aplicadas, pero la cosa no está fácil, y aunque aparezca alguno hay que empezar de nuevo a prepararlo. Bueno, yo haré lo que pueda, hasta el final, como un autómata. ---- Sin duda que ahí tendrás noticias de las cosas que acontecieron en la aldea donde nació mi padre. Parece que la cosa fue más grave que lo que publicó la prensa incluso la foránea, por falta de medios de información allí. El país en general está sometido a una creciente crisis de todo en donde el aspecto económico no es ciertamente el más débil. Más de 600 empresas, en pleno plan de desarrollo, han suspendido pagos o quebrado durante el año 71. Y las cosas parece que van peor en el presente. Sargadelos se defiende por lo de ahora bien, pero el Castro registra el parón. Ya sé que ahí en la Argentina las cosas no son mejores en este terreno. En el fondo los intereses que mantienen esta situación son los mismos y acaso se sigan eternizando al menos para nuestra perspectiva con algunos vaivenes que no pasan de ser eso. La voluntad del hombre se encuentra aplastada por la técnica y no pasa de manifestarse como un simple alboroto. De todos modos América es más grande y más incontrolable y las cosas pueden tener otra suerte, pero la pobre Europa...
Bueno, no tengo más que contarte que pueda interesarte o que no incordiarte. Creo que Albalat está para enviar el plano de la Pileta de un momento a otro. En cuanto lo tenga te envío una copia.

Un abrazo muy tenso para ti y para Maruja

[Díaz Pardo]

1972-03-26
Carta de Paz Andrade e Rodríguez de Prada a Luís e Maruxa Seoane. 1972
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paz Andrade e Rodríguez de Prada a Luís e Maruxa Seoane. 1972 en 26/03/1972


Vigo 26 Marzo 1972

Queridos Maruja y Luis:

Agradezco vivamente vuestra carta, vuestras palabras de consuelo, que yo sé que son sinceras, porque sois buenos y sentís las desgracias de los amigos. Vuestras palabras exaltando las cualidades de mi madre, tal vez sean exageradas, pero a mí no me lo parecen. Cada día que pasa, su falta es mayor, durante su enfermedad, no me daba cuenta de lo que me esperaba. Desde el día que hemos ido a darle sepultura a San Miguel, no he vuelto allí, hago propósito de ir, sé que es necesario, pero me horroriza entrar en aquella casa llena de recuerdos. Vosotros que la conocisteis, os dais cuenta del vacío que ha dejado, solo con su presencia llenaba la casa. Pobriña, cuanto ha sufrido.
Hace unos días ha pasado unas horas con nosotros Isaac. Creo que está mejor, por lo menos su aspecto es bueno. Mimina está en el Castro, tengo gana de verla, y es posible que si el tiempo mejora, y Valentín que está hecho un perezoso se anima, vayamos a pasar un día con ellos.
Esperamos veros pronto por aquí, y que podamos estar más tiempo juntos que la última vez.
Gloria y Alfonso os envían saludos. Un abrazo con todo cariño.

Mª Pilar

Cada oito días leo a sembranza que pubricas na Voz. A derradeira sobre García Márquez, moi certeira. Isaac estuvo derradeiramente un domingo con nos. Topeino mellor, aínda que sigue queixandose da sua doencia. Ao dia seguinte sahia pra Barcelona. E nada mais por agora. Longas cordiaes apertas de

Valentín

1972-03-28
Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1972
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1972 en 28/03/1972


Buenos Aires 28 de Marzo de 1972

Sr. D. José Luis Vázquez Freire
La Coruña

Querido José Luis:

Contesto tarde su carta, le ruego me perdone, del 21/II. Hoy me propuse contestar todas las cartas atrasadas y me encontré con la suya que suponía contestada. Repito nuestro agradecimiento por las molestias que se tomaron con motivo del cambio de ventanas del departamento y las que en general se toman con nosotros. Tampoco acusé recibo del acta de la asamblea de Sargadelos que ustedes me enviaron y con cuyos resultados estoy, como puede suponer, de acuerdo.
Vengo recibiendo los programas de las sesiones de cine del Museo que me envía José y noticias de que continúan gozando de la asistencia de público. Supimos de la separación de Isaac y Mimina, del envío de la carta a Mimina en que Isaac fundamenta su decisión y que nosotros conocíamos por una copia que nos había enviado Isaac no recuerdo ahora en qué fecha. Lamentamos todo esto por los dos, más creo por Mimina en este caso, a nuestro juicio y aparte de la enfermedad de Isaac, la más desamparada. También conocíamos, por una carta anterior de García Sabell, que iba a ocurrir esta separación. Todo está decidido desde hace tiempo por Isaac, pero tanto ustedes como nosotros hemos hecho lo que hemos podido por evitarlo que yo pienso deben hacer los amigos cuando se presenta una situación como ésta. Por otra parte las cartas de Isaac son muy normales y prueban el dinamismo e inquietud de trabajo que le caracterizan. Parece que está muy satisfecho con la persona que ingresó al trabajo en Sargadelos y tiene grandes esperanzas en ella. Por mi parte trabajo bastante y vemos todo el cine que podemos para llevar nuestras reservas de cine a La Coruña cuando regresemos. Tengo una exposición a fines de agosto o principios de septiembre aquí y es posible que a comienzos de año haga una en el Museo de Arte Contemporáneo de Madrid, pero ésta todavía no está concretada.
Le ruego transmita a Ángel y los amigos de la fábrica un saludo mío y María Elena y usted reciban el fuerte abrazo de Maruja y mío, incluidos los chicos:

[Seoane]

1972-03-29
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972 en 29/03/1972

29.3.72

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Ahora me doy cuenta que de una carta tuya anterior me quedó sin enviarte las Farsas para títeres de Blanco Amor y Cartas a Lelo que me pedías. Hoy mismo por correo aéreo te salen. La de Blanco Amor tiene retorno, gracias, sin prisa.
Aprovecho para contestar tu pequeña carta del 17 en la que me enviabas el recorte sobre los Museobus, y me dabas algunos datos biográficos de Lanza. La nota justificativa de la edición la hace Acevedo, actual director del Instituto de Enseñanza Media de Ribadeo y que fue, precisamente, quien hizo en la imprenta que tenían en Madrid la primera edición del libro, al parecer tirado en una minerva de hacer tarjetas. Este Acevedo es persona simpática y liberal y está casado con la dueña de la Casa Guimará de Ribadeo donde se conserva un archivo con documentos originales de Ibáñez y me tiene prometido uno, firmado por el mismo Ibáñez.
Me llamó anteayer Álvaro Gil desde Lugo, donde pasa esta semana. Quedamos de vernos aquí o allí. Se queja de que no le pusiste ni unas letras. Vas ter que lle facer unha “figuración”.
Yo sigo por Sargadelos sin moverme de él. Y seguiré. Tengo que ilustrarle la novela de Blanco Amor que se la publica Galaxia y me apremia y Salvat me apremia para que le haga los decorados para una obra de Valle Inclán. Ya despaché todo para que vaya Marentes a lo de Valencia y estamos con lo de Barcelona y no sé de donde vamos a sacar el tiempo. Sé que José Luis te pidió la posibilidad de inaugurar lo de Barcelona con una exposición tuya. Yo tímidamente en una carta anterior solo me atreví a insinuarte algo... pero estos del Castro son unos pedichones.
Te confirmo varias mías cruzadas con esta tuya. Mi última del 23 domingo último.

Un abrazo muy fuerte para ti y para Maruja

[Díaz Pardo]

1972-04-08
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1972
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1972 en 08/04/1972

Buenos Aires, 8 de abril de 1972

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Recibí tu carta del 29/III y no, en cambio, las farsas de Blanco Amor ni Cartas a Lelo, de una y otra no necesito más que algunos datos. Si leíste las farsas que indiques aproximadamente algunos detalles ilustrables, hagan fotocopias ahí y me las envíen. Y del libro su formato, lo que mide la tapa, igual necesito esos datos de la colección del libro de Sargadelos de Gómez de la Serna o del de Bello Piñeiro. Dejé todo en La Coruña.
Siento la extrañeza de Álvaro Gil por no haber recibido carta mía, pero es que yo no escribo nunca a nadie o escribo pocas veces y menos cuando temo que no me contesten. Pero voy a escribirle, lo mismo que a Pepe Rey. Si me haces el favor y tienes oportunidad de conseguirme una buena foto de Álvaro Gil entre ella y mi memoria puedo hacer una figuración, si no imposible hasta mi regreso, pues aparte de dos o tres que están, naturalmente apoyadas en algún documento fotográfico como la de la líder irlandesa, o la de Ángela Davis, etc., en general todas las otras son del natural. De alguna gente tengo apuntes que hice de memoria en alguna oportunidad o directamente sorprendiéndolo y que pueden servirme, pero de Álvaro Gil no tengo nada más que unas fotos que no me sirven, aunque son buenas desde otro punto de vista, que hizo José Luis en el Museo. Desde luego me gustaría hacerle una “figuración”, lo mismo que a Valentín y algunos más. Valentín me resulta más fácil, pues debo tener unos apuntes que hice hace años.
Me alegro mucho que Salvat te hubiese pedido los decorados para una obra de Valle Inclán, ¿cuál es? Tú puedes hacerlo mejor que nadie y estoy seguro que van a resultar espléndidos.
Contesté las tuyas anteriores con la mía del día 1º de este mes que debiste haber recibido por las fechas en que te escribo ésta o antes. Me gustaría que me contestases alguna pregunta que te hago, como la que se refiere al libro del profesor en Canadá sobre poesía gallega que dejé en la imprenta.
Por mi parte trabajo. Aquí están pasando muchas cosas. No sabemos lo que puede ocurrir en cualquier momento. Últimamente empecé a recobrarme. A José Luis le escribiré mañana, recibí su carta. Pero no puedo hacer la exposición por lo que ya te escribiré en mi última carta. Os agradezco esa proposición que me hacéis y siento no ser yo quien inaugure la sala de arte en Barcelona. Escríbeme largo, pierde un poco el tiempo contándome lo que ocurre en esa.

Un abrazo muy fuerte de Maruja y mío para ti:

Seoane

Nota: Recibí el folleto de la Escuela libre y Laboratorio de Cerámica de Sargadelos. Es una gran obra.

1972-04-11
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972 en 11/04/1972

11 de abril de 1972

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Tengo sin contestar tus cartas del 28 de marzo y 1 del cte. y no quiero que pase un día más sin acusarte al menos recibo de ellas y de que tomo nota de cuanto en ellas me dices. Ya te puedes suponer que con todas las cosas que tengo entre manos no sé de dónde sacar el tiempo. Entre otras cosas estoy dándole vueltas a la forma de inaugurar la galería de Barcelona. Ya están allí con las obras a donde se desplazó José Luis para iniciarlas. Mientras Marentes se tuvo que desplazar a montar lo de Valencia.
Te adjunto copia de carta que me escribe J[erónimo] P[ablo] González Martí[n], que te pide una cosa. Su libro está imprimiéndose. Hubo que corregirlo tres veces pues tenía equivocaciones garrafales en el texto original y algunas traducciones verdaderamente macarrónicas (“vino a nado desde Galicia” por “foi nado en Galicia” y cosas así por el estilo que al corregir las galeradas se vieron). Lo cierto es que no se nos había ocurrido leerlo antes. Sólo tú le habías pasado una rápida lectura.
Bueno. La maestra del pueblo de acá es de Monterroso y le hablé de Lorenzo Varela y se tomó la molestia de enterarse de donde era y de hacerle esas fotografías del pueblo para él. Como yo no tengo la nueva dirección de Lorenzo, te agradecería se las entregases tú. Dile que esta maes[tra] es una muchacha joven, habla muy bien el gallego y es muy bonita. ¿No habría posibilidad de que Lorenzo se animase a darnos algún original de él para ediciones? – No dejes de darme la dirección precisa de él en una próxima carta.
Hace una semana estuvo Álvaro Gil por Lugo. Fui a almorzar con él y allí en su casa nos reunimos con García Sabell. No dudé en acudir a la invitación entre otras cosas que hacen la compañía de esta gente grata, también para pedir ayuda por lo de la casa de la Administración pues el señor de Cuenca se ve que está dispuesto a llevar eso, su propósito, adelante y ya estuvieron por la casa unos contratistas para darle presupuesto. Álvaro Gil tomó la idea de defensa como suya y ya tengo una carta de Pepe Fernández dispuesto a intervenir en nuestro favor. Vamos a ver si llegamos a tiempo porque Pepe Fedez. y Álvaro salen el día 18 para dar la vuelta al mundo por un asunto de esos de pesca. Vamos a ver.

[Manuscrito na marxe esquerda:] Nada más por hoy. Un abrazo muy fuerte a ti y a Maruja. Vuestro

Isaac

1972-05-07
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972 en 07/05/1972

7 de mayo de 1972

Sr. Don Luis Seoane
Bs. Aires

Querido Luis:

Al volver de Barcelona me encuentro en Sargadelos con tus cartas del 25 y 19 de abril último. En la primera viene el dibujo de la pileta que es una maravilla en todos los órdenes conceptuales e interpretativos. Rápidamente, porque como en el ejecutivo del cuento en estos momentos de lo que tengo menos es tiempo, mando una serocopia de la sección a escala de pileta relacionada con la carretera, etc. con una línea roja visual para que veas como aproximadamente ha de ser vista y observes que va a ser poco lo que se va a ver del fondo el que pasa por la carretera por lo que me permito hacerte sugestión de si no estaría bien que pensases en que, aun cuando quedasen las paredes en blanco algo semejante al sistema plástico en como resuelves los pulpos corriese una franja por el borde que la viese claramente el transeúnte y que despertase su interés para verlo todo. Me limito a hacer esta sugestión, pero, por supuesto, con la salvedad de que respetaremos íntegramente lo que tú digas. Por si no te quedó copia de lo que hiciste te envío una serocopia de un trozo.
En la tuya del 25 venían los dibujos para la exposición del libro en Barcelona, carta para mí y copia de la carta a Del Riego. Tanto Del Riego como yo hemos juzgado tu obra extraordinaria. La solución plástica del catálogo con su carga de significado y sabiduría solo tú podrías hacerla. Paco respetará todas tus sugerencias. El Catálogo lo imprime él mismo en la gráfica a la que está al frente para aprovechar el tiempo al límite necesario. El Cartel y la invitación los cuidará Xosé en Moret. El interior del catálogo irá en trilingüe. Nota preliminar del Del Riego. Colaboran Academia Gallega, Universidad de Santiago, Penzol y Museo Carlos Maside. Ciertamente es una pena que tú no estés aquí, pero... Yo he organizado las cosas lo mejor que me dieron mis fuerzas. Están trabajando en la organización Paco del Riego y Ramón Piñeiro. Además de lo que hemos podido ayudar nosotros. Afortunadamente Xosé giró en redondo y está prestando una muy buena colaboración. Alonso Montero ha aportado mucha ayuda y sugerencias, que Paco ha tenido en cuenta. Paco y Piñeiro irán tres días antes a Barcelona a montar la exposición y presentar la muestra. Son nuestros invitados en todo. También hemos invitado a Alonso Montero y a Ferrín para protegernos por otro flanco y acaso llevemos también a Risco. Ya te puedes dar idea de la cantidad de esfuerzo que fue necesario para coordinar todo esto, y la cantidad de fuerzas que tuve que movilizar para conseguirlo. Yo tengo que estar pasado mañana de nuevo en Barcelona donde sigue José Luis al frente de las obras. Te escribiré desde allí.
Perdóname que hoy no te siga contestando más sobre esto. Dejé esta carta para hoy porque ayer, cuando te la iba a escribir me llamó el Alcalde de Cervo para anunciarme que el Gobernador vendría hoy a vernos junto con la Directora Gral. de Enseñanza Media y quería saber qué se traían. Ella fue la que arrastró al Gobernador a ver esto. Él vino a regañadientes. Él es un hijo de puta, un cínico y capaz de cualquier cosa. Ya te contaré. No pasó nada. Ella quiso llevar dos jarras tuyas. Pero el tipo sigue en su empeño de ponernos un hogar de altos mandos de falange en la casa de la Administración. ---- Álvaro Gil y Pepe Fernández andan dando la vuelta al mundo y no vuelven hasta finales de mes. Ellos son los únicos que pueden impedir esto. Por cierto a la vuelta de Barcelona me entero que a Álvaro Gil le murió la hermana que tenía en Lugo, la que había sido novia de Álvaro Cebreiro y le siguió escribiendo hasta la muerte de este. Hablé con Antoñita para lo de la fotografía de Álvaro. Se la enviará a Núñez Búa que también se la pidió.
Hoy me vi con la sorpresa de que me has metido en una figuración de La Voz. ¿Qué quieres que te diga? El dibujo me gustó tanto que yo no sé si soy así como me has retratado pero me gustaría ser así. Dios te lo pague.

Un abrazo muy fuerte para Maruja y para ti
Isaac

1972-05-08
Carta de Alvajar a Luís e Maruxa Seoane. 1972
Santiago de Chile
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Alvajar a Luís e Maruxa Seoane. 1972 en 08/05/1972


Santiago de Chile, 8 de mayo de 1972

Queridos Luis y Maruja:

Disculpad la brevedad y el papel. Pienso llegar a Buenos Aires el sábado 20, por la tarde, si no hay nada que lo impida. Os llamaré por teléfono. Voy al hotel Carsson (Viamonte y casi Florida), que me recomendó Aurora Cortázar.
Tengo cierta urgencia en hablar con vosotros y con Arturo (y me interesaría que fuera juntos), dado que sólo podré quedarme tres semanas y quisiera llevar resueltas algunas cosas. Dada la inercia de Arturo, considero útil hablar con él delante de vosotros, porque me parece que así se sentirá como comprometido a hacer las cosas, que de otra manera no las hará. Aunque no tengo vuestro número de teléfono, supongo que está en la guía. Si por casualidad tuvierais algún recado que dejarme porque os fuerais de ahí o algo por el estilo, podéis llamar a Pitusa (Consuelo Dolores) Marmolejo, Libertad 982, cuyo teléfono (44-7074) está en la guía.

Espero veros pronto. Un abrazo.

Amparo

1972-05-20
Carta de Ortiz Alonso a Seoane. 1972
Washington, D.C.
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Ortiz Alonso a Seoane. 1972 en 20/05/1972


Mayo 20, 1972
Washington, D. C.

Querida Maruja:

Tanto Ote como yo, os prometimos una carta algo más explicativa que la anterior y, francamente, después del larguísimo silencio de no sé cuantísimos años, tenemos que contarnos algo, pero... ¿por dónde empezar? Ya, por agradeceros los folletos que, naturalmente, nos han gustado mucho y nos ha dado mucha alegría el ver que Luis se ha abierto camino y que ha llegado a lo que un artista como él debe llegar. No me cabe en la cabeza el que haya expuesto en Washington y no lo hayamos sabido; tan ocupados estamos, tan preocupados también y tan embrutecidos, que no nos enteramos de lo que más importa. La vida da tantos giros imprevistos y tiene tantas sorpresitas... Hemos perdido muchos contactos, no digo amigos, porque los buenos amigos no se pierden nunca; pero estamos en la higuera. Estoy segura de que si nos viésemos mañana continuaríamos: “decíamos ayer”, como si efectivamente hubiese sido ayer y... ayer fue, pues la vida tan corta que tenemos, casi ya se nos marchó sin apenas darnos cuenta.
Tuvimos dos cartas de los Dieste: de Carmen y de Rafael. Muy simpáticas y muy interesantes y muy como son ellos. No coinciden en muchas cosas con vuestra versión ni con otras. “Cada quien es cada quien”, como dicen los mejicanos, peor están contentos y optimistas y como se ven con familiares y amigos tienen gente con quien hablar de intereses mutuos. Nosotros estamos alejados del mundanal calor y encanto de las personas que entiendes y te entienden y metidos en un barullo de todos los demonios y ganándonos la vida con el sudor de todo el cuerpo. Amén.
Tuvimos aquí a Cuqui y a la nieta de 10 años que es una criatura angelical y preciosa. Si Luis la viera, tendría que pintarla. Es algo inaudito esa niña. Tiene una personalidad extraña, pero maravillosa y se ha portado como la persona más madura y más delicada y discreta de la tierra. ¿Serán cosas de abuela? Al niño también le adoro, pero no se parece a su hermana ni en físico, ni en personalidad. Va a hacer 16 años en agosto y está alto y guapísimo. Los dos son muy inteligentes y hablan 4 lenguas, pero no les gusta la escuela, por lo que creo que van a resultar genios. ¿A qué genio le gustó la escuela?
Estoy dando clases de español otra vez después de un montón de años en los que he estado metida en otros problemas e incluso cuidando del nieto. Cuando a los americanos nos iba bien, nos íbamos pescar y nos echábamos en la hierba a soñar muy tranquilamente; ahora que nos va bastante mal, estamos un tanto histéricos. ¿Qué hacer con los seres humanos? Se me va la cabeza en todas direcciones y tengo que confesar que estoy muy pesimista. Esas bombas atómicas... ¿nos llevarán a un cosmocidio? Y allá va el planetita con todo el tinglado y... tinglado es.
Leo mucho y releo también; todo lo bueno que se me presenta. Desde Américo Castro, Ortega, Unamuno, Juan Ramón, etc., hasta Moliére, Platón, etc., ¡Qué lástima! El hombre ha sido más o menos lo mismo desde los albores de la historia.
Vamos al campo todos los días y eso nos serena algo y nos envigoriza el alma y el cuerpo; los americanos han descubierto la naturaleza y se están dando cuenta de que tienen un país hermosísimo; salen a las afueras ávidos de aire, de sol, de ejercicio, de paz, de desmaquinización... y con un montón de sandwiches y de coca-colas.
De salud vamos pasablemente, por el momento.
Termino porque Ote va a echar la carta al correo.

Abrazos,

Alicia

1972-05-20
Carta de Otero Espasandín a Seoane. 1972
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Otero Espasandín a Seoane. 1972 en 20/05/1972


20-V-72

Querido Seoane:

Ya se marcharon la hija y la nieta y quedamos otra vez solos Alicia y yo. Eliminadas las tareas aplazadas por razón de su presencia en este piso tan pequeño, paso a cumplir la promesa de escribiros una larga carta, sin consideración al mandato retórico de que las cartas tienen que ser breves. Empezaré por deciros que tenemos una nieta muy inteligente, callada, sufrida y dinámica como un relámpago. Juntos hemos corrido por estos parques y hemos trepado rocas y salvado barrancos. Y cuando el sitio era a su juicio peligroso, me extendía la mano y tiraba de mí con todas sus fuerzas. ¡Qué pena verlas partir después de un par de semanas indescriptibles!
Ahora quiero decirte, aunque no sea necesario, cuánto agradezco el libro y los catálogos, los cuales más que saciar mi apetencia de ver cosas tuyas, de conocer tu producción posterior a mi estancia en Buenos Aires, han avivado mi avidez. Lo que dicen Whitelow, Lainez, Payró y hasta Varela más bien parecen cosas de ocasión, para salir de algún aprieto o coyuntura. A mí no me dicen nada ni de lo que conozco de antaño ni –supongo– de tu labor posterior. Una línea segura, afanosa –y casi todas lo son– de tu lápiz, pincel o lo que sea, deja a tales críticos o comentaristas en el aire. No han sentido, no han percibido (al parecer) la revelación, el relámpago, el borbollón cálido e inesperado que cada palmo, cada brochazo nos mete por los ojos y empuja, sumido en un halo de ternura, hasta las capas más recatadas y profundas de nuestra sensibilidad. La presencia de cada cuadro, de cada dibujo, desnudo de color en la reproducción o someramente velado por él, es una presencia “presentida” pese a su total novedad: parece más bien decirnos: “He aquí lo que esperaba, esa realidad que tu sensibilidad y tu nostalgia reclamaban desde hace mucho, algo categórico cuya ausencia del horizonte de tus ansias y de tus ojos te desazonaba”. Y sí, es cierto; no hay posible objeción. La “ausencia”, el anhelo de lo no creado, aún el presentimiento de lo no pintado o dibujado queda plenamente logrado o satisfecho: nada falta, nada sobra. Y nos entra muy hondo y nos restituye la confianza, la fe, el sosiego. Hay una jubilosa “toma de posesión” al contemplar una obra de arte por primera vez, aunque hayamos de conceder que no todos los que la contemplan sientan el júbilo inmediato. Y esto se percibe con cabal nitidez ante tus dibujos, tus cuadros. Casi parece a veces que el artista fuese “secundario”, el “instrumento” o ciego ejecutor de un mandato. Pero dejemos esto porque nos enzarzaría en peligrosas espesuras. Baste decir por el momento que el ensayo de interpretación de tu obra que yo ansío y creo que tú necesitas para centrar tu futura labor, tras tantos años de creación vertiginosa, está por escribir. No bastan “bondadosos” comentarios, y casi me permito la descortesía de declarar que a estas alturas sobran. Y lo mismo sobran tantas referencias a visiteos, amistades, paraderos de cuadros, exposiciones y algunos libros que nos sean esenciales. ¿Para qué convencer al que no ve ni verá y tiene que ser un parásito –en el mejor de los casos– de los videntes? Una joya de verdad, auténtica y trabajada con ojos lúcidos y manos hábiles, basta para el comprador sagaz. Hay que desconfiar del escaparate del judío. Y lo mismo de su clientela.
Con ocasión de la llegada de tus publicaciones, reuní lo que por aquí tengo a mano, como el Homenaje a la Torre de Hérules, Botella al mar, etc. y volví a maravillarme de tus ilustraciones del libro de Gobineau. Algunos amigos que las vieron, después de ver otras varias cosas, se quedaron boquiabiertos ante estos tipos del Renacimiento, que no sé “cómo pudiste dar con ellos” en el hondón de raigambre gallega. No vi ninguno de estos “frailazos” en los folletos, y los eché mucho de menos. El conjunto de ellos –de los dibujos– constituye un despliegue de talento, de capacidad creadora, de humor, en fin, de genio, para ser justos y breves, suficiente para “revelar” un artista y hasta para consagrarlo.
Por mi parte, hace mucho que no escribo una línea “mía”. He trabajado y sigo trabajando mucho para hacer frente a la pura necesidad. Leo todo lo que puedo, pero no mucho. Quisiera hacer un viaje a un país de habla española para adquirir ciertas obras. Los Dieste nos invitaron a pasar unas semanas con ellos en Rianjo el verano próximo, pero antes que a Rianjo, pese a lo que me gusta, iríamos a Bruselas, y talvez a Barcelona. No sé aún si este verano me ofrecerán o no un puesto en el Departamento de Agricultura: en caso afirmativo, el viaje me sería más fácil, porque me concederían vacaciones pagas, y bien pagas.
Escríbeme. Mándame algún libro en gallego que encuentres por ahí. ¿Se reeditó la Historia de Galicia que me enviaste hace ya muchos años?
Un gran abrazo para ambos –una Torre de Hércules– de vuestro

Otero

1972-05-22
Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1972
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1972 en 22/05/1972


Buenos Aires, 22 de Mayo de 1972

Sr. D. José Luis Vázquez Freire
El Castro

Querido José Luis:

Uno de estos días pasados, exactamente el 26, envié por Antonio Fernández Tapia, el yerno de Federico Nogueira, el poder que me pidió a su nombre Santiago Sineiro, para intervenir como apoderado mío en las juntas de socios de Sargadelos y en los términos que él indica en su carta, pues, hasta ahora, venía haciéndolo Isaac y según él no es posible, según leyes de hace pocos años que él cita y yo desconozco, que pueda hacerlo por el “Laboratorio de Formas” y por mí. Sospecho que él habrá comentado con usted sobre la aceptación de este poder y por mi parte no dudé en hacerlo muy complacido, aunque a[ñ]adiéndole nuevas molestias que no sé de qué modo compensar.
Recibí carta de Isaac desde Barcelona, muy entusiasmado con la inauguración de la exposición del libro y con la intervención que tuvieron Del Riego y Piñeiro. Me dice que fue un éxito extraordinario y que se publicaron numerosas notas alrededor de ella y del local. Hoy le contesto felicitándole, felicitación que hago extensa a usted, pues me dice que usted estuvo trabajando con él en Barcelona, lo mismo que José. También me dice que hizo diapositivas de como quedó todo. Bueno, es un paso importante más.
Por aquí estuvieron Francisco Pillado por La Voz de Galicia; el nuevo director de El Ideal Gallego y, como ya dije, Fernández Tapia por su Agencia de Viajes. Fueron invitados por Iberia y pasaron cinco días. Los hemos acompañado lo que hemos podido porque ellos venían con un programa preparado, y creo que marcharon muy contentos de Buenos Aires, aún sin llegar, en tan pocos días, a ver demasiad[as] cosas. Tuvieron unos días de un clima muy agradable, pues este año parece no venir el invierno en Buenos Aires. Los que disfrutaron fueron días primaverales.
Esto es todo por hoy. Reciban María Elena y usted de Maruja y mío un saludo muy amigo y cariñoso y usted un fuerte abrazo de:

[Seoane]

1972-06-07
Carta de Seoane a García Sabell. 1972
Bos Aires
Santiago de Compostela
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a García Sabell. 1972 en 07/06/1972

Buenos Aires, 7 de Xunio de 1972

Sr. D. Domingo García Sabell
Santiago de Compostela


Querido Domingo:

Recibín a tua separata de Homenaje a Aranguren, o libro Las ideologías en la España de Hoy, coa tua ponencia no coloquio do Departamento de Sociología da Universidade Autónoma de Madride, e o númaro de Indice adicado a Salinas co teu “Homenaje a Pedro Salinas”. Agradézoche moito o envío. Agradézocho pola proba de amistade que eles transmiten e porque góstame moito o xeito teu de escribir, a gracia e o rigor xunguidos na tua prosa e a capacidade para facer retratos, como eses que fas en poucas liñas de Aranguren pra probar de entrada o tídoo: “El desdén de Aranguren”. Outra virtude tua é a capacidade de evocar, ela faite mais fondamente galego. É unha capacidade ben galega, ten que ver coa saudade, cas nosas léendas, co noso gosto pola historia, por deixar as cousas no seu posto. Polo desexo de xusticia que nos arruína como arruína sempre ós pleiteantes. Leín con emoción a tua ponencia referida ó noso pensamento de estudantes composteláns de arredor do 30. Unha visión clarísima de aqueles días e moi xusta a diferencia cos mozos estudantes de hoxe. Tes que ampliar este traballo, é moi importante. E logo ese outro homaxe a Salinas a traveso dun prólogo a Fr. Luis de Granada e do Homo Ludens de Huizinga, que é outra evocación que tivese gostado ó mesmo Salinas. Ren mais. Escríbeme.

Recibide Elena e tí unha moi forte aperta de Maruja e miña:


Seoane.

1972-06-18
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1972
Nova York
Vigo
A Coruña
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1972 en 18/06/1972

EDITORIAL GALAXIA, S.A./ Reconquista, 1/Teléfono, 218204/ VIGO
18-xunio-1972
Sr. D. Luís Seoane
A Coruña

Meu querido amigo:
Como che prometín, ahí vai a fotocopia do teu traballo en Alento.
Tamén sairán mañá, por correo certificado, os vinte exemplares de Comunicacións mesturadas.
Eu ando estes días un algo amolado de saúde, inda que supoño que non ha ser cousa grave.
Garimosos saúdos a Maruxa, de Evely pra os dous, e pra tí a cordial aperta de sempre
Fdez del Riego

1972-06-19
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1972
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1972 en 19/06/1972

Buenos Aires, 19 de junio de 1972

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Me encontré con tu carta a mi regreso de Montevideo, donde estuve unos días con motivo de la inauguración, con mucho público y parece que éxito, de una exposición mía. Se inauguró el día 14. Montevideo está desconocida, pobre, muy pobre, su avenida más importante, la 18 de Julio, parece un bazar árabe congestionada de gentes y tenderetes que vende caramelos, trozos de chocolate, frituras, artículos baratos de cuero, calzado barato, etc., los grandes hacendistas brasileiros están adquiriendo sus estancias sobre todo en la frontera y los uruguayos emigran a la Argentina en cantidad. El título de un libro uruguayo actual es Uruguay, nación o provincia?. Temen al Brasil. Todo lo otro puedes imaginártelo a través de las noticias que publican los diarios. Aún con todo esto continúa siendo una bella ciudad con gentes muy agradables.
Me alegro que Antonio, el marido de Manolita, hubiese estado e ido contento de aquí. Maruja y yo no hicimos más que lo que suponemos harían ellos, Pillado y Antonio, o cualquier amigo por nosotros en iguales circunstancias. Estuvo con la gente nuestra en casa y en cuanto a Camilo fuimos ajenos a la conversación que tuvieron pues hicieron un aparte mientras hablábamos con Pillado. La impresión nuestra es que estudia.
Me parece muy buena idea la exposición del libro gallego en el Museo Carlos Maside y en cuanto a sugerencias no tengo que enviar más de las que hice e la carta a Del Riego con motivo de la muestra de Barcelona y que no sé si interesaron o no, pues ninguna respuesta se refiere a ellas. Enviaré una comunicación sobre el libro gallego si tengo tiempo para hacerla, pues depende de la fecha de realización de seminario. También me parece muy bien tu compromiso con Gaspar para las exposiciones. Por mi parte y para que todo no sea tan catalán, enviaré una exposición de grabado argentino y si puedo otra de grabado uruguayo. En lo que no estoy de acuerdo es en el proyecto de constitución del Patronato del Museo Carlos Maside tal como me escribes y lo propones. 1º– No tiene por qué existir un presidente honorario que no se hubiese destacado en sus sacrificios por el arte gallego, que es de la única manera que se justifica tal designación y que aceptaría. Por otra parte si recayese en una persona como la que propones escarneceríamos el nombre de Maside y también el de los artistas que pensaban como él, dejando el Museo de ser la institución independiente que soñamos tú y yo desde hace años. 2º– No tiene por qué incluirse en el Patronato ni la Academia Gallega ni el Patrimonio Artístico Nacional. La primera, aunque yo respeto mucho por lo que significa en general para Galicia, jamás hizo nada por el arte gallego y más bien fue una rémora en muchas cuestiones culturales, aunque en los últimos tiempos parezca con deseos de cambiar. En cuanto al P. Artístico Nacional es una institución y habíamos quedado que el Museo sería exclusivamente gallego, incluso desapareciendo dejamos señalado su destino. En todo caso el museo debiera contribuir algún día, que no veo próximo, con su trabajo para que los ayuntamientos más importantes de Galicia o las diputaciones se mancomunasen para crear una institución parecida de carácter exclusivamente gallego. Lo del catedrático o profesor de la facultad de Filosofía y Letras de Santiago no entiendo qué tienen que ver con un museo de arte gallego, por mucho que se dedique alguno de ellos a la historia del arte, aunque desde que se fundó esa facultad de la que fui alumno, ninguno de ellos que conozca, consagró una parte del curso a impulsar el conocimiento del arte gallego.
Tampoco el Museo puede tener nada que ver con Sargadelos como institución en cuanto a su destino futuro aunque tenga con la fábrica un origen común. Puede formar parte, eso sí, de algo que hagan otras instituciones para crear el Patronato del Conjunto Histórico y Artístico de Sargadelos, pero no patrocinar nada de este tipo por sí mismo y menos con semejante compañía. Siento mucho diferir de ti en todo esto, hemos discutido muchas cuestiones tú y yo hemos estado de acuerdo siempre en todas las fundamentales. Quisiera volver a estarlo hoy, pero yo no puedo, honradamente, suscribir esos proyectos de Patronato.
Es curioso, tú me escribes el día 6 la carta en que me hablas de esto y el 7, sin saber nada, naturalmente, de estas preocupaciones tuyas, le escribí a Álvaro Gil. Habíamos quedado tú y yo de que hablaríamos de ello con Álvaro de paso que embarcaba en Madrid para Buenos Aires. Fue una conversación muy corta y estos días pasados me pareció debía ampliarla. Iba a escribirte a ti sobre esto. A él le indicaba que aprovechase sus vacaciones para decidir contigo sobre la formación del patronato. Te envío fotocopia de la carta que envié a Álvaro. Los nombres que propongo están compuestos de gentes probadas en su preocupación por Galicia.
No me enviaste fotografías de tus decorados Tampoco recibí el cartel de Barcelona. No sé como quedó. Es posible que me estén enviando todas estas cosas por correo ordinario y si es así tardan alrededor de dos meses en llegar pues hay poco tráfico marítimo entre Europa y ésta, casi todo se hace por avión y el correo desde luego. También me gustaría me enviases fotocopias de tus ilustraciones a B[lanco] Amor. No me dices en tu carta si recibiste el boceto de la estrella de mar, un tipo de estrella de mar, para la pileta y si te sirve.
En cuanto a la autorización que me pides para que renuncies al derecho de tanteo que te corresponde cuentas desde luego con ella, si tú así lo quieres. También pienso renunciar, no sé cuando, a mi parte en Sargadelos, mientras tanto tú dispón de ella y de mí para lo que necesites. Que Sineiro te diga cómo debo hacer esa autorización. Creo que basta con que yo le escriba a José Luis a indicación de Sineiro.
Te escribo de prisa. Estoy trabajando en el libro sobre Maside. Creo que va a ser una sorpresa. Se titulará Maside e a súa época. Cito muchos hechos del pasado que parecen olvidados, que no conviene olvidar, y que nos fueron formando a todos. También trabajo en un nuevo álbum de grabados del que creo te hablé en alguna carta pasada.

Un fuerte y grande abrazo de Maruja y mío:

Seoane

1972-06-27
Carta de García Sabell a Seoane. 1972
Nova York
Santiago de Compostela
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de García Sabell a Seoane. 1972 en 27/06/1972



27-VI-1972
Sr. D. Luis Seoane
BUENOS AIRES

Querido Luis:

Acabo de recibir a tua carta –despois de un longo viaxe meu– e contesto axiña.
Denantes de nada, hei de decirche que o que máis me preocupa dela é o anuncio de posíbels aititudes tuas máis ou menos drásticas encol do Museo Maside e do Laboratorio de Formas. A tua colaboración direita nistas instituciós é esencial e de ningún xeito pode fallar. Todo podería botarse a perder si tí deixas de lado as suas aitividades, deica agora ben valiosas.
Respeito ao proieito de Isaac –refírome á constitución dos Padroados– penso que nele se toman precauciós escesivas, e mesmo innecesarias. Cando hai que protexer algo de futuros perigos, toda virtual defensa é pouca. Pro, afortunadamente, iste non é o caso do Museo, nin do Laboratorio. As súas funciós estrictamente artísticas e de pescuda estética nada teñen que temer de ninguén. Isaac, posibelmente por estar soio e por sentirse aguilloado en diversos e simultáneos frentes –o cultural, o político i o familiar– non dispón da serenidade percisa pra ver con craridade o inútil da sua estratexia. Agora ben, eu estou seguro de que todo o por ele planeado foi levado a cabo con ausoluta boa fe e sin tolería de ningún xénero. Compriría, pois, percurar convencelo do seu trabucamento. Pro, insisto, tí non debes, nin en teoría, alonxarte.
O resto de carta de Isaac forma parte, no que se refire aos fillos e a Mimina, dunha vella preocupación dele da que xa falaremos algún día co vagar indispensabel a tan serio asunto.
O que trata dos problemas económicos, eu nono entendo por descoñecer as interioridades da organización societaria. Niste respeito, tí dispós seguramente de mellores puntos de referencia. I engado que supoño que pra tí iso non é o esencial.
Non fagas rén que poida toldar a tua relación amistosa con Isaac. O home necesita de todos nós. I a obra que está realizando é, sinxelamente, ademirable.
Supoño que recibirías unha miña na que falaba das tuas cousas e remesaba unha lista do que eu teño de tí.
Apertas de Elena e miñas pra Maruja. Unha moi forte de,

Domingo

[Escrito a man]
Eu falaría con Isaac pra tirarlle da cachola os proieitos, pro non teño conocemento “oficial” deles. E, naturalmente, non podo usar a túa carta.

1972-07-03
Carta de Vázquez Freire a Luís e Maruxa Seoane. 1972
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Vázquez Freire a Luís e Maruxa Seoane. 1972 en 03/07/1972

La Coruña, 3 de Julio de 1972

Queridos Luis y Maruja:

Recibí su carta del 22-5 la que agradezco mucho.
Ayer terminó en el Museo lo del Seminario del Libro y aunque asistió muy poca gente, creo resultó bastante interesante, Isaac mejor que nadie le contará. Le envío los recortes de prensa de las reuniones que saldrán mañana y que esperaré para echarle la carta al buzón.
Ya estará enterado, que cada vez se complican más las cosas en la familia Díaz Pardo. Ya se puede imaginar como estamos María Elena y yo, pasando noches y noches sin dormir y aún las que no quedan y al final como ocurre siempre, saldremos mal parados con alguno. ¡Qué le vamos a hacer! El otro día José por estar mal aconsejado, no fue a Sargadelos el domingo día 11, que el mismo José había aplazado hacía 3 días por decir que le llevaría así cosas más concretas a su padre. Yo había regresado el viernes a la noche de estar toda la semana en Sargadelos y me dijo Isaac que de paso que iba José, que llevase a la mujer de Pepe el carpintero (porque le estaba trabajando para él desde hacía 15 días y aún no se podía venir por no haberle terminado todo). Se lo dije así a José y no me pareció que tuviese inconveniente, por lo menos así me lo dijo, pero nada más llegar a casa, telefoneó al padre para decirle que aplazaba el viaje para el lunes. El domingo a la noche como casi todos los días, me llamó Isaac a casa para hablarme de otros asuntos y recuerdo que al final, le pregunté si José ya había salido para aquí, cosa que le extrañó pues a él le había parecido que había aplazado el viaje de acuerdo conmigo y ya se empezaron a complicar las cosas. Llamé a José seguidamente a casa y me salió Mimina y le pregunté si había pasado alguna cosa porque José había quedado en ir a Sargadelos y me dijo que nadie podía meterse en la vida privada de su hijo, que era domingo, que había hecho bien y que a mí no me había avisado porque creía que no tenía que dar explicaciones a nadie. Al día siguiente hablé con José y me dijo lo mismo y además que le dijese al padre que lo había hecho a propósito para ver la reacción del padre y mía hacia él (mi reacción, como debieran saber todos, fue siempre en querer arreglar las cosas y no complicarlas). Si me hubiera telefoneado a mí, no hubiese pasado nada, pues ya me las arreglaría para mandarle a Isaac las cosas que estaba esperando con mucha urgencia y no tuvo más remedio que venirse para aquí el lunes a la mañana. Todo esto ocurrido fue debido, por saberse después, que a José le empezaron a aconsejar, que no hiciese caso a su padre en todo, que él era un artista y que no perdiese la personalidad como la habíamos perdido nosotros frente a él, que las fábricas se irían pronto abajo sin él o sin los hermanos. Tanto y tanto han influido en Mimina y José que los han puesto a los dos en contra de todos nosotros y que ahora ya no dudamos, es una pretensión de los socios capitalistas para hacerse con la mayoría del capital del Castro con muy poco esfuerzo y automáticamente pasaba también lo de Sargadelos, como puede ver en la fotocopia que le adjunto. La pretensión de Isaac era dejar su parte y la de Mimina a sus hijos como Vds. ya saben de una forma similar a lo del Laboratorio de Formas, y de esta manera nunca pasaría esta parte a manos capitalistas. Nosotros estamos de acuerdo también (me refiero a Ángel y Marentes) a unirnos a esa parte y hacer un grupo parecido al de Sargadelos, aún contra la oposición de los socios capitalistas y de esta manera, nunca podría pasar a otras manos las fábricas y siempre estará gobernada por las personas que trabajen en ella.
A José, es una pena que se le metan en lo que debe hacer, porque lo están perjudicando mucho, sin lugar a dudas es un chico que vale y podía ser el día de mañana una de las personas que hacen falta para diseño y demás y que está en el pensamiento de todos (creo recordar que ya se lo había dicho a Vdes. varias veces). Últimamente estaba colaborando muy bien y tenía al padre muy contento. Después de todo lo ocurrido, le escribió el padre una carta en la que decía que dejase todo lo que estaba haciendo y que así no le interesaba a la fábrica y me la dio a mí para que se la entregase personalmente. Al día siguiente hablé con él y le pedí que fuese a Sargadelos y que aclarasen las cosas y que hasta el momento no hizo. Desde luego nosotros también pensamos que si José está en la Fábrica para ocupar un puesto importante, tiene que ser una persona responsable y que tiene que igualmente colaborar como todos los que estamos aquí, por lo menos, bien o mal hacemos todo lo que podemos, claro que como esto lo están viendo también ellos, nos acusan a nosotros de colaborar demasiado con Isaac, que hacemos demasiado, porque trabajamos los domingos y horas que hagan falta. ¿Estaría bien que dejásemos a Isaac solo, por ejemplo en lo del Seminario porque fijó las fechas para el sábado y domingo? ¿Sería bien que cuando me dijo Isaac de ir a Barcelona a montar la tienda, le contestase que fuese él o que mandase a otra persona? Sabe cualquiera que yo personalmente, estaría mucho más tranquilo en casa con los míos, sin ir a Sargadelos a Barcelona o a donde sea y que estaría mucho más cómodo en la playa o de paseo, pero la realidad es que el equipo del Castro es así e intentará seguir siéndolo como hasta ahora con Isaac y lo que no cabe duda es que hacer lo contrario, sería para todos mucho más fácil, pero para la Empresa, muchísimo peor.
El mismo día que le di la carta de Isaac para José, por la tarde como todos los sábados, fuimos María Elena y yo a visitar a Mimina y ocurrió una escena bastante desagradable ya que nos dijo muchas cosas y salimos muy disgustados pensando en no volver más, pero como reconocemos su situación no se lo tenemos apenas en cuenta y además nos da mucha pena. Nos dijo que los hijos y ella más adelante nos habían de pedir cuentas si le pasaba algo al marido y que además que teníamos nosotros la mayor parte de la culpa de lo ocurrido entre ellos. Que a Isaac había que recluirlo porque estaba loco y si no lo hacíamos era porque estaba trabajando para todos nosotros llenándonos los bolsillos a todos y que así no duraría ni dos años. Que García Sabell le dice que hay que llevarle la contraria y que está enfermo, y le dije que si era así que nos lo dijese García Sabell a nosotros. Nos llamó chupa-culos y no sé qué cosas más. ¿Qué actitud debemos tomar en todo esto? Encontramos a Mimina esta temporada, bien al parecer físicamente pero delgada, pero muy excitada y nerviosa y no sabemos lo que podrá ocurrir si siguen así como hasta ahora las cosas, nosotros aunque como le dijimos no se lo tenemos mucho en cuenta, desde luego aunque vamos allí de vez en cuando nos quitó las ganas de ir tan frecuentemente. María Elena está muy disgustada porque llevamos casi un año, sufriendo en mayor grado que nadie creo, esa penitencia que creímos nuestra obligación de ser partícipes, aunque siempre pensamos que no terminaríamos bien. Creo que no debiera dudar nadie de que queremos a Mimina como a una hermana y a los hijos como si fueran nuestros, porque además crecieron y casi nacieron a nuestro lado.
Nos gustaría que nos dijesen su opinión sincera en todo esto, para nuestra tranquilidad, pues estamos como Vdes. saben en una situación muy difícil y que nos vemos comprometidos por uno y otro lado en unos asuntos tan delicados y que no podemos hacer absolutamente nada en el asunto familiar.
Como ya sabrán, mañana inaugura la exposición José en Vigo, a la que pensamos ir y deseamos mucho éxito. Mimina por otro lado está haciendo unos tapices que son una maravilla, creo que está esperando por Vdes. para que le den su opinión para hacer una exposición y lo que no cabe la menor duda es que gustarían muchísimos.
Perdonen por este tremendo rollo y les ruego me disculpen.

Un abrazo muy tenso para los dos.

José Luis

[Manuscrito:] Como aún tenía la carta abierta hoy miércoles, les diré que estuve en Vigo ayer y había varias personas conocidas de Vdes. como son Del Riego, Álvarez Blázquez, Patiño, Xoán Ledo, Pilar y el hijo, Dieste, Mincho y Varela, Piñeiro y casi todos con sus esposas. Debió haber vendido unos 6 cuadros.

[Anexo.]
[Mecanografado.]

RELACIÓN DE FUERZAS DE LOS GRUPOS QUE COMPONEN EL CAPITAL DEL CASTRO Y SARGADELOS

grupo a) – formado por capitalistas puros.
grupo b) – formado por capitalistas que trabajan en las empresas.

Cerámicas del Castro
grupo a) – Rey ......... 500.000,-
= 1.000.000,- = 47,6 %
– Nogueira. 500.000,-

grupo b) – Isaac ........ 500.000,-
– Ángel....... 200.000,- = 1.100.000,- = 52,4%
– Marentes.. 200.000,-
– José Luis.. 200.000,-
sumas...................... 2.100.000,- 2.100.000,- 100%

Nota: basta que una participación de 100.000,- de grupo b) pase al grupo a) para que este se haga con el control del Castro y de Sargadelos como se va a ver.

Sargadelos
actualmente caso que se pretende evitar
grupo a) Rey y Nogueira 200.000,- 7,40% 7,40%
Varela Agra 120.000,- 4,44% 4,44%

grupo b) Cer. del Castro 1.000.000,- 37,03% (1)37,03%
Lab. Formas 500.000,- 18,51% 18,51%
Ángel, José Luis
Marentes, Seoane
e Isaac........ 500.000,- 18,51% (1) 3,7% 14,81%
Grupo Tecn.. 380.000,- 14,07% 14,07%

sumas..................................... 2.700.000,- 11,84% 88,12% 52,57% 47,39%

(1) – Es decir; bastarían que pasasen 100.000,- pesetas del Capital del Castro al grupo a) para que este adquiriese además el control de Sargadelos puesto que además del porcentaje del Castro llevaba a su columna un 3,7 % correspondientes a 100.000,- y mientras los hechos no demuestren lo contrario debe considerarse que el voto de Varela Agra está en el grupo a) toda vez que hemos podido constatar que él reunió en su despacho a los componentes del grupo a) para tratar asuntos que afectaban a ambas fábricas sin contar con ninguno de los socios que componen el grupo b).

1972-07-06
Carta de Seoane a Pereira Caamaño. 1972
Bos Aires
Montevideo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Pereira Caamaño. 1972 en 06/07/1972


Buenos Aires, 6 de xulio de 1972

Sr. D. Fernando Pereira
Montevideo

Querido amigo:

Acabo de recibir a súa carta de onte (5/VI) e confírmolle o meu fastidio por toda crase de táboas redondas. Négome decote a elas. Fago con moito gosto dibuxos ou escribo sobor determinadas cousas encol de Galicia, mais négome a falar e intervir en actos onde ten de improvisarse e as respostas son producto soio da necesidade de respostar, pra non quedar mal, e non dun análise calmo. Mais por esta úneca vez, acepto, sempre acrarando que non son orador e o digo porque é verdade que lles teño manía ós oradores. Que poña o tema Eladio Dieste. Pódese referir a arte galega si a el lle gosta o tema, ou ó arte popular, encol do ornamento en arquiteitura, etc., ou a todo esto si lles parece.
O libro de Heriberto Bens quedou bastante ben. Gostaríame ter dos ou tres exemprares máis. Estarei ahí o sábado 29. Dependo para sere máis concreto das noticias súas.

Moitos saúdos pra súa dona e vostede de Maruxa e meus, e unha aperta de:

[Seoane]

1972-07-13
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972 en 13/07/1972

13.7.72

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Te confirmo varias mías en las que te incluía toda la documentación que tenía sobre los del libro en Barcelona y en el Castro.
Ahora te van estas líneas acompañando fotocopias de tus dibujos para ilustrar las Farsas de Blanco Amor. Estos dibujos ya están fotograbados. Eduardo te pide si les podías poner algún color, pues, dice, tratándose de unas farsas para niños... Yo me limito a transmitir su pedido sin más.
Álvaro Gil me llamó para decirme que Falcón, ese de Lugo –segundo de abordo en el Ministerio de Educación– le había prometido que la calificación de Conjunto Histórico-Artístico de Sargadelos saldría en el Consejo de Ministros de Meirás. No sé si también la formación del Patronato. Algo es algo. Pero la noche del día que me lo comunicó me desperté a medianoche pensando en una invitación cortés para ir a agradecer yo a Meirás la cosa. Ahora ya ni sueño desde que me trataron. En su lugar me despierto pensando. Hasta los sueños me fueron sacando las brujas. A veces de forma estúpida.
A Pía do Xunco, va muy bien, pero no se puede inaugurar para el 25. Hay para un mes.

Nada más por hoy. Abrazos muy tensos a entramos, vuestro

[Díaz Pardo]

1972-07-17
Carta de Alvajar a Luís e Maruxa Seoane. 1972
Xenebra
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Alvajar a Luís e Maruxa Seoane. 1972 en 17/07/1972


Ginebra, 17 de julio de 1972

Queridos Luis y Maruja:

Ya ha empezado de nuevo esta marcha normal de la existencia, aunque costó trabajo reorganizarse. Llegué muy cansada y me encontré aquí con el fin de curso de mi sobrina Marta, las fiestas de colegios y conservatorios consiguientes, su viaje inmediato a España, a pasar las vacaciones con su madre, la asistenta que se fue de vacaciones, montañas de trabajo en la oficina, etc., etc. El caso es que yo llevo aquí casi cuatro semanas y aún no he podido empezar a ocuparme de los asuntos grandes o serios. El mes de agosto será todavía peor, porque se va de vacaciones el jefe de la división lingüística de otra organización y me deja todo el trabajo de la sección española para hacer por las noches en casa, y, como os digo, es enorme el trabajo que hay en la oficina y vuelvo bastante cansada.
El resto de mi viaje fue muy bien. En cuanto llegué a Lima me di cuenta de que los limeños, poetas y escritores compañeros míos aquí (¡parece mentira!) me habían dado una clase de información que no correspondía a la verdad. Me habían dicho que para ver Lima sobraban dos días. Estuve tres y no vi ni la décima parte de lo que hay que ver. Pero no bien me di cuenta de eso, decidí no llamar ni ver a ningún conocido y dedicarme a los museos y a la ciudad, de la que he quedado verdaderamente enamorada. Corrí por todas partes. Fui a Cuzco, que no me impresionó tanto como esperaba. Sí, en cambio, el paisaje que rodea a Machu Pichu. Volví a Lima y salí por Quito. Allí llamé solamente a un amigo, gran poeta y escritor, compañero nuestro, que ha sido secretario de Relaciones Exteriores en Ecuador y que no me dejó sola ni un instante de los tres días que pasé allí, con un taxi a la puerta del hotel y recorriéndolo todo el día entero en taxi, y sin dejarme pagar nada. Se portó muy bien, puesto que no tenía por qué hacer tanto. Tengo en Quito otros amigos, entre ellos el actual Presidente de la Corte Suprema, que era Embajador de su país y en uno de esos cambios políticos en que lo pusieron en la calle pasó durante cierto tiempo a trabajar con nosotros, aunque yo ya lo conocía de Nueva York. Ni le hablé por teléfono, porque el otro no me dejó ni a sol ni a sombra, con su ansia de hacerme conocer su pueblo, como él le llama.
En el viaje compré varias cosas bonitas o curiosas, tanto para mí como para mis múltiples niños. Todo tuvo un gran éxito.
Cuando llegué aquí me encontré con que A Nosa Galiza que es aquella asociación que quería representar la obra de Castelao, había habido los acostumbrados e inevitables líos internos, y el proyecto se ha quedado en el aire. En cambio, el grupo Artístico Hispanoamericano que es el que yo dirigí in illo tempore y que ahora está dirigiendo (desde el punto de vista escénico, se entiende, porque hay una comisión directiva que es la que al fin y al cabo decide). Sara Ventura (una argentina que es ayudante de dirección en el Gran Teatro de aquí y que monta ella a veces como directora tales o cuales óperas) había decidido poner Fuenteovejuna. Fui a una reunión de los “cabecillas” en que se trataba de la obra y me di cuenta de que esta mujer (que es amiga de amigos míos de ahí, entre ellos Emma González Ledo) no sabe un carajo del teatro clásico español, un pito de Lope y medio pito de Fuenteovejuna. Los otros que allí estaban, incluso un amigo que sí había estudiado la obra y llevaba preparado un plan de adaptación bastante bien hecho si se reduce la obra al punto de vista anecdótico, se pusieron a hablar mal de Lope y del pueblo de Fuenteovejuna (chupacomedias del rey, acciones paralelas en la obra “que (según ellos) no vienen a cuento”, que si escenas inútiles que son un verdadero tostón, etc.). Yo iba dispuesta a callarme la boca, porque la verdad es que no me había puesto a estudiar el asunto en serio, pero en vista de eso no me quedó más remedio que rebatir todas esas estupideces y decirles que había mucho que estudiar la cosa si se quería actualizar la obra, darle el sentido revolucionario que tuvo en su tiempo la propia idea de la monarquía, pensar en el nacimiento de las nacionalidades, no suponer que la toma o no toma de Ciudad Real no tiene un pito que ver con el asunto, porque sí lo tiene, y que una vez estudiado todo eso se podría ver de universalizar y actualizar lo revolucionario de la obra entera, y no solamente tocarle el corazón al público con la anécdota visible, que esa sí que no es más que un pretexto. En vista de lo cual, no se pondrá Fuenteovejuna este año, sino más adelante, y el caso es que me he quedado yo encargada de buscar material, estudiar la obra y discutir la cosa con Sara Ventura (que al parecer no piensa darse ni el mínimo trabajo de esos y esperará a que le den las cosas masticadas) y otros. He pedido algún material a España y yo tengo varias cosas que pueden ayudar, pero me pregunto cuándo y de dónde voy a sacar el tiempo para eso. El caso es que Fuenteovejuna me interesa y prefiero que hagan algo más “consciente”, aunque mi nombre no figure para nada. ¿No os parece?
Además de saludaros y deciros que os tengo mucho cariño, “ésta” tiene otro objeto y ahí va.
Hay aquí unos gallegos que tienen un taller mecánico en el que hacen cajas de relojes finos (oro y piedras preciosas) y otras cosas por el estilo. Es gente de bien, muy gallega y muy obrera , además, de hacer dinero. Tienen también una sociedad de importación y exportación. Hablé con ellos y se mostraron muy interesados en vender aquí y en Francia cosas gallegas, empezando por los productos de vuestras fábricas de cerámica. Respecto de las demás cosas, habría que darles ideas, y yo le he oído a Luis interesado, y mucho, en el fomento de la artesanía y la industria gallega con un sentido moderno y que haga ganar dinero a la gente de allá. Se trataría, si vosotros estáis de acuerdo en vender lo que sea, con buena propaganda, en casas buenas y caras y no en bazares al por mayor o menor. Si vuestras fábricas tienen catálogos con reproducciones o cualquier otro material de propaganda, todo el que sea, y si el asunto os interesa, ¿podríais hacérmelo llegar lo antes posible? Si os interesa el asunto y Luis ve otras posibilidades para Galicia, os pongo en contacto con esta gente, que ha llegado el caso bien puede ir allá, y a lo mejor la cosa marcha bien. Contestadme algo a esto, porque esa gente va a andar preguntándome a todas horas, qué hay de ello.
Decidle a Marika, la mujer de Lorenzo, que pasé dos veces por Guermantes para saludarla y que las dos veces lo encontré cerrado. Después no pude ya volver.
¿Se casó Arturo? Todavía no he podido ocuparme de la separación de bienes, que según me dicen no es cosa tan sencilla en matrimonio ya contraído. También tendré que mandarle copia de esa sentencia de divorcio, pero antes tengo que averiguar si basta una copia fotográfica o si tiene que ser un documento legalizado por el Consulado argentino. Como mi horario de trabajo es el de todo el mundo, no llego a tiempo a ningún sitio, y hasta comprar leche o pan se convierta en un problema. Y luego, con mi sobrina aquí, pese a que está en el colegio, se complican las cosas, porque tengo el triple de trabajo. Aprobó el bachillerato elemental francés (en su examen, de 600 alumnos, franceses en su mayor parte, sólo aprobaron 100), el examen de francés para extranjeros y tuvo 2º premio en matemáticas y en guitarra.
Por favor, contestadme a lo de la exportación, aunque sea para decir que no interesa, y decidme vuestros planes, si ya están más cuajados. Uno de estos días (cuando pueda) le escribiré a Pillado, al que quisiera encomendar un par de artículos. ¿Podré? Aquí seguimos prácticamente en invierno. Tiempo de perros.

Amparo

1972-07-17
Carta de Whitelow a Seoane. 1972
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Whitelow a Seoane. 1972 en 17/07/1972


17-VII-1972

Sr. Luis Seoane y Sra.
Montevideo 1985
BUENOS AIRES ARGENTINA

Queridos amigos:

Esperaba llegar a este sitio increíble para enviarles un recuerdo. Vale la pena todo el calor que paso.

Cariños y hasta muy pronto.

Billy

1972-08-06
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972 en 06/08/1972

6-8-72

Querido Luis:

Sé que el Ing[eniero]Díaz estuvo aquí el día que se inauguró lo de Clavé. Parece ser que hizo una película con la PIA y con mi casita. - Se está intentando traer también a Torroella. Castro Arines da su conferencia el 25.- El 13 se inaugura la PÍA DO XUNCO.- Esto, en largas discusiones con los representantes técnicos de Nogueira y Rey. Creo se veñen ao rego. El poner en duda mi autoridad con mis hijos, fue socavar la concordia familiar y [ILEXIBLE] monada como esa carta de Xosé que te va para que veas algo más del panorama.- [ILEXIBLE] Contestaré tus cartas luego del 15. Abrazos muy tensos a entramos.

Isaac

1972-08-11
Carta de Blanco Amor a Seoane. 1972
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Blanco Amor a Seoane. 1972 en 11/08/1972


Vigo, 11-VIII-1972

Querido Luis:

No se si te habrá escrito José, hijo de Isaac –parece la Biblia– sobre la posibilidad de que dieses intrucciones para que las láminas de las Farsas fuesen en color. Ganaría el libro cien por ciento, pese al gran acierto de los dibujos tal como están. (Por cierto, te abrazo por la Figuración de Borges; creo que es la mejor, no sé si como plástica que es siempre tu principal objeto, creo, sino como expresión).
Mi novela está siendo un éxito de público; crítica casi no hay, pero tambien le resultó favorable en grado sumo. Recibí una carta sensacional de Rodrigues Lapa y estas son unas palabras de Alonso Montero: “Xente ao lonxe é xa un dos poucos grandes feitos literarios no noso idioma, tanto no XIX como no XX; pasma o seu esforzo, i é unha festa casi inesperada na nosa fala e na nosa tradición asistir ós seus logros...” Me dio trabajo y disgustos, pero en fin...
Estuve en la Expo del Libro en La Coruña. Fui al Castro a abrazar a nuestra Mimina; estaba en Rianxo, pero vuelvo mañana, sábado 12, para seguir firmando ejemplares. Lo de los del Castro está al borde [de] la catástrofe. Yo creo que nuestro Isaac está gravemente alterado. Los chicos, José y Rosendo, pese a su prudencia, están alarmados. El padre acaba de prohibirles mediante un úkase1 de los que les escribe, casi semana a semana, la entrada en la fábrica, y de conminarles a que se marchen de casa, ya emplazados ahora para hacerlo. Del mismo modo, prohibió a su socio, Rey, aparecer por allí. Yo me temo no sé qué disparates y aunque no quiero alarmarte, juzgo desleal el no informarte. Creo que Rafael habrá hecho lo mismo. Desde luego, aunque todos estamos al lado de Mimina y de los chicos –tan buenos rapaces y tan sorprendentes artistas, e incluso tan decentes en su conducta política– nadie puede menos que sufrir por esta verdadera peste que se ha metido en el alma de nuestro amigo y que amenaza acabar con su equilibrio mental.
Me han dicho que Maruja está algo preocupada con la salud. Despues de los taitantos años, –como dicen los criollos– todos tenemos goteras. Esperemos que lo de Maruja sea la gotera mayor del mimo, que tanto nos acomete a los viejos que no nos vemos llenos: doy fe. Conste que no le llamo vieja, pero si pre-vieja: no hay más remedio.

Ojalá vengáis pronto. Recuerdos de todos y un gran abrazo de vuestro

Eduardo

Abraza a Ricardo Palmas; dile que ya le contesté. Yo estoy en la siguiente dirección todo el mes de agosto y la primera semana de setiembre: GRAN HOTEL. Policarpo Sanz 1. VIGO. Estoy trabajando en la Penzol para mi Antología de prosistas gallegos, del XIII al XX.

[Manuscrito:] Contesta definitivamente sobre los dibujos de “nuestro” libro.

O termo correcto sería ukaz, termo ruso que no dereito romano se interpreta como decreto ou edicto.

1972-08-13
Carta de Alvajar a Luís e Maruxa Seoane. 1972
Xenebra
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Alvajar a Luís e Maruxa Seoane. 1972 en 13/08/1972

Ginebra, 13 de agosto de 1972

Queridos Luis y Maruja:

Hasta ahora no he tenido tiempo para poneros unas letras y deciros que recibí una carta de Sargadelos y los catálogos hace tres o cuatro días. Todavía no he podido a los directamente interesados, pero quería que supierais que ya llegó todo eso.
Está aquí Aurora, aunque supongo que ya lo sabéis, puesto que me dijo que había cenado con vosotros poco antes de salir para Buenos Aires. Está viviendo en casa. Pasará aquí un mes y luego irá a París.
Tampoco he tenido tiempo de escribirle a Mireya, pero pienso hacerlo el sábado o el domingo que viene, que son los días en que me queda un rato, aunque el sábado suele ser también un día de mucho atacamiento. Es el único que nos queda para hacer las compras necesarias y todo lo que no se puede hacer durante la semana.
Uno de estos días le mandaré también a Pillado una revista que le había prometido, donde hay textos importantes sobre el movimiento de liberación de la mujer, que al parecer le interesa.
Estamos pasando unos calores que se hacen tremendos a causa de la mucha humedad, pero no hay casi sol.
Aurora os manda grandes saludos. Come bien, duerme mejor y está espléndida. Yo, como siempre.

Mil abrazos

Amparo

Ya están enmarcados y colgados los ángeles de Luis.

1972-08-15
Carta de Blanco Amor a Seoane. 1972
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Blanco Amor a Seoane. 1972 en 15/08/1972


El Castro (Sada), 15-VIII-1972

Querido Luis:

Hace cuatro días que estoy en el Castro. Vine a firmar ejemplares en la Feria del Libro y resultó que no era posible hallar alojamiento en La Coruña. Xente ao lonxe se convirtió en “best seller” del total de la Feria–unos sesenta stands– y de todos los libros de autor presentes incluyendo a Cunqueiro –en castellano– a Cela y a Moure Mariño. En realidad, un triunfo para la lengua gallega. Por otra parte –que es la misma– la caseta de Librouro, exclusiva de obras en gallego fue la más concurrida, con un promedio diario de 30.000 pesetas en libro de poco precio. En fin, una gran experiencia.
Ayer estuvo aquí Isaac, muy contento con la inauguración de la pileta; varios miles de personas. Respecto al asunto familiar, todo sigue con la misma tensión. Tuve una larga conversacione a solas, y me dijo que lo mejor que podíamos aconsejar a los chicos es que se marcharan esta misma semana “antes de que los echase él”.
Mireia Baltar fue a Sargadelos a intervenir y volvió muy nerviosa con la misma “solución”. Es una pena, y más en estos momentos en que las empresas, sobre todo Sargadelos, son un suceso nacional.
Vi la modificación de las ilustraciones de Farsas y me causaron una de las más grandes alegrías de los últimos tiempos. Te doy las gracias más conmovidas, Luis; va a quedar un libro memorable.
Ahora me vienen ánimos para trabajar en O conde Barcelos e o xoglar que desde hace dos o tres años vengo rumiando: un gran espectáculo ballet-pantomima, por lo mismo, con una versión reducida para representación popular, o sea, de plaza o escenario italiano. Te mando ese recorte para Díaz P….¿?

Cariños para los dos

Eduardo

Mañana voy a ver a Rafael y a conocer Rianxo y pasado regreso a Vigo hasta fin de mes.

E.

1972-08-21
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1972
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1972 en 21/08/1972

Buenos Aires, 21 de Agosto de 1972

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Recibí tus dos notas, la del I/VIII y la del VI/VIII, (…).
Estoy trabajando bastante. Inauguro el día 3 una exposición de óleos en Bonino. Están en marcha un álbum de grabados y terminé estos días otros 18 grabados para ilustrar el Martín Fierro en una edición limitada. Esto es todo. A comienzos de año rechacé dos muestras en el exterior de grabados y óleos y sólo participo en exposiciones de solidaridad. Las que ya puedes imaginarte. Creo que el Ing. Díaz, de quien lamento no te viese, debe llegar esta semana. Por tu nota que se refiere a él me entero que has hecho una casa para ti pues no me habías escrito nada sobre esto. Enhorabuena. Supongo que estará muy bien, sospecho que encerrará un gran estudio y que estará situada en el monte de rocas que rodean la fábrica.
Bueno, te ruego me contestes a mi carta ya lejana del 27/VII. Mientras tanto recibe un fuerte abrazo de Maruja y mío.

Seoane

1972-08-21
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972 en 21/08/1972


21.8.72

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Dos líneas para acompañarte eso de la Calificación de Conjunto Histórico Artístico para el recinto del viejo Sargadelos. Pasado mañana Álvaro vendrá por aquí con el subdirector de Bellas Artes que es la persona por la que consiguió esto. Ayer hemos comido Mimina y yo con él en Vivero. Las cosas entre Mimina y yo están en vías de arreglarse siempre a base de que los chicos han de salir de casa. Ya los he perdido para mí, por lo menos vamos a ver si son capaces de valerse para ellos mismos. Por fin han aparecido algunos amigos conscientes que no se han dedicado a poner en duda la autoridad que me corresponde sobre mis hijos. Cuando los amigos no procuran reforzar la autoridad del padre con los hijos lo que están haciendo es crear discordia entre los hijos y el padre.
Perdóname que no haya contestado punto por punto tus cartas. Pero te he tenido informado de todas las cosas que han pasado por aquí. Castro Arines llega al Castro el 24. Vendrá a Sargadelos. No hubo forma de conseguir que viniese ningún catalán a dar una conferencia; ni siquiera han contestado por lo menos hasta ahora. Aún pueden hacerlo... Se llevan vendidos 8 grabados de Clavé. No hubo ni una sola crítica en la prensa sobre la exposición.
Tengo serias dificultades con los socios capitalistas, Rey, Nogueira y Varela. Cometieron torpezas verdaderamente estúpidas. Pretendieron marginarme (luego de que les falló una sonda nada velada para ver si me podían incapacitar) y enviaron a un tercero a hacer una investigación en los libros. Pretensión estúpida porque es ilegal, pero que es lo suficientemente provocadora como para que yo siga prestando mi colaboración en el Castro. Ahora esto ya no tiene más arreglo para ellos que firmar un acuerdo de estabilización para el Capital del Castro previniendo que algún día pueda contagiar a Sargadelos. Si no aceptan, dejaremos como mal menor que se diluya el Castro y acabar con la participación del Castro en Sargadelos, porque es de aquí de donde nacen todos los egoísmos y hasta mi discordia familiar.- Justifica mi silencio a un par de cartas que tengo sin contestar. Pero lo haré ampliándote noticias.

Abrazos muy tensos a entramos, vuestro

Isaac

1972-09-00
Carta de Erochevsky a Seoane. 1972
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Erochevsky a Seoane. 1972 en 00/09/1972

9/72

Señor Luis Seoane y Sra.
Montevideo 1985, 13-A
Buenos Aires
Rep. Argentina

Afectuosos recuerdos de

Esochevsky y señora

(No encontramos a su cuñado en la Coruña. Qué lástima!)

1972-09-07
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972 en 07/09/1972

[Folio cortado na marxe superior, non se ve data. Orixinal arquivado con data 07/09/1072]

[Esta carta inclúe unha nota manuscrita, superposta ao texto mecanografado, que di “Non. Fíxena de noite”. Por cartas posteriores, confírmase que foi enviada carta nesta data. É o mesmo caso da carta de 28/08/1972]

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Sin ninguna tuya a que hacer referencia, te confirmo la mía del 28 de agosto último. Llegamos ayer a Sargadelos luego de dejar a Salvat camino de su tierra. Desde el Castro te pusimos una postal. Estuvo aquí en Sargadelos y dio una conferencia en el seno de la Escuela Libre sobre teoría de arte, que resultó muy bien. Creo que marchó encantado y, como Castro Arines, cree que esto tiene las bases para crearse aquí la institución más importante de Europa.
La polémica con Rey y Nogueira va en aumento. Nogueira se está volviendo atrás y atándose al carro de las equivocaciones de Rey. No sé lo que puede pasar pero no sería difícil que hubiese que abandonar al Castro. Yo no estoy dispuesto a que Sargadelos se vea comprometido cualquier día debido a la parte del Castro. Por si acaso estoy formando una nueva Sociedad en el Castro asociando a los que han quedado fuera de Cerámicas del Castro, y que son buenos colaboradores, Losada, Salvador, Pili, etc. Esta Sociedade comprometió ya la compra del solar frente al Museo y otro contiguo que cierra por el Loureiro contra la fábrica. Tendremos que hacer algo en ellos previendo que en lo que se haga puedan recogerse los trozos que, en el evento, queden de Cerámicas del Castro. Es lamentable tener que pensar en esta posibilidad. Pero he visto producirse aquí en mi entorno situaciones que solo sospechando en la existencia de las brujas pueden entenderse. A pocas personas más que a García Sabell las he podido ver libres de la tent[FALTA TEXTO]. Lo peor es que aún estamos viviendo las consecuencias y no sabemos como va a terminar.

Nada más por hoy. Abrazos muy fuertes para los dos.

[Díaz Pardo]

[Anotación manuscrita na marxe esquerda: ILEXIBLE]

1972-09-09
Carta de Vázquez Freire a Luís e Maruxa Seoane. 1972
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Vázquez Freire a Luís e Maruxa Seoane. 1972 en 09/09/1972

[Carta manuscrita co membrete:] CERÁMICAS DEL CASTRO, LTDA. / OSEDO – LA CORUÑA / TELÉFONOS 23 Y 163 DE SADA

PARTICULAR

9/9/72

Queridos Maruja y Luis:

Confirmo una carta que les escribí hace aproximadamente dos meses.
El motivo de escribirles es que hace una semana, su sobrina Luisa Fernández se puso en contacto con nosotros, pues parece ser que el Banco Pastor quiere comprarle unos cuadros y nos pusimos de acuerdo y se los fui a enseñar –es el aparejador del Banco que vino acompañado del marido de su sobrina– y dejó separados cinco. Los cuadros son: Figuras esperando, Grandes pájaros, Emigrante, La Orden y Homenaje a un min[i]ador. Quieren saber los precios de éstos y de los más grandes, lo más rápidamente posible.
El asunto familiar que nos tienen a todos tan preocupados, parece ser que va por buen camino. Mimina está en Sargadelos con Isaac desde la conferencia de Castro Arines y los hijos están en Coruña en casa de Mariluz. Mañana vienen de Sargadelos, para ponerse en contacto con García Sabell para mirarse, pues ya sabrán que Mimina pensaba este mes operarse del riñón y había quedado así con Baltar.

Sin más por hoy y esperando sus noticias, reciban como siempre un abrazo muy tenso de María Elena y mío.

José Luis

1972-09-11
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1972
Bos Aires
Sargadelos
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1972 en 11/09/1972

Buenos Aires, 11 de Septiembre de 1972

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Recibí hace unos días tu carta del 28/VIII acompañada de las foto grafías de la pileta y de tu nueva casa y la fotocopia de un artículo de Castro Arines. También recibí la fotocopia del artículo que te censuraron en Barcelona, el programa de Barcelona de la obra de teatro de Valle Inclán y la colección de diapositivas de la exposición del libro que da idea perfecta de lo magnífica que debió haber sido. Me falta por recibir, supongo que ya habrás enviado, el catálogo y afiche para la exposición de Clavé que dejé hechos antes de venirme.
(…)
Tu casa, de cuya construcción no me habías enviado noticia alguna, a pesar de lo que creas, y no tenías además si no querías por qué mandármelas, parece ser que es estupenda según me dijo el Ingeniero Díaz, que acaba de llegar y que viene entusiasmado de todo lo que vio, de la fábrica, de la pileta y de tu casa. Creo que tienes razón en desistir de decorar las partes laterales de la pileta o la lateral que tú decías. Para cuando vayamos te llevaré algunos proyectos referidos a ese terreno de la pileta. Digo cuando vayamos. Tú preguntas cuando vamos. Esperamos hacerlo seguramente en febrero, antes no podemos salir de Buenos Aires, pero faltan pocos meses y en febrero estoy invitado a exponer y quieren que vaya a Puerto Rico y entonces Maruja y a mí se nos ocurrió un plan que me gustaría se realizase y que consiste el pasar juntos, vosotros dos y nosotros, quince o veinte días en Méjico, un país espléndido por muchos motivos y del que estoy seguro que gozarás por todas sus creaciones del pasado y aún actuales. Vosotros irías de Madrid y nosotros lo haríamos desde Puerto Rico. Regresaríamos juntos. Creo que sería un viaje provechoso y nosotros estaríamos contentísimos de hacerlo con vosotros. Además te prometo que tendríamos largas discusiones sobre las cuestiones más diversas. La exposición mía va muy bien. Estoy vendiendo bastante y tiene mucho éxito de público y crítica. Dentro de unos días sale mi carpeta de grabados, Intentando matar ideas muy pocos ejemplares, 40, y el mes que viene o el otro saldrá un pequeño libro de poemas, A maior abondamento y estoy trabajando en una antología de las 900 crónicas que hice para la audición Galicia emigrante y de las que creo hay bastantes que realmente interesan por tratarse de gentes y sucesos desconocidos en esa, aparte las que se refieren a arte o literatura. Quiero, sobre todo, dar idea de la diversidad de cuestiones que fui tratando en tantos años como duró esa audición. Para ahí tengo otros proyectos de los que ya hablaré contigo. Lástima que tenga la vida dividida entre Buenos Aires y Galicia. Creo que será siempre así, por desgracia para nosotros, pero así es el destino de los emigrantes. Lo fue de mis padres. Me alegro también mucho de que se resuelvan los problemas con Nogueira y Rey. No me enteré en qué consistía la oposición o la posición de ellos. Supongo que lo más importante y también lo que más conviene es que crezcan Sargadelos y El Castro. Ninguna fábrica de Galicia ni en España, creo, llegó a tener en tan poco tiempo el prestigio, por ejemplo, de Sargadelos, su trascendencia cultural y el favor del público. Todo esto justifica holgadamente su conducción.
En cuanto al Cuaderno de L[aboratorio de] F[ormas]: te enviaré una nueva tapa, y, con una próxima, a partir de esta semana que termino la exposición y creo que también el cuidado de la edición del Martín Fierro, para el que hice veinte grabados, te mandaré el plan completo del cuaderno.
Siento hubiesen llegado tarde mis figurines a pesar de que te los envié casi a vuelta de correo de acuerdo con tu pedido de ellos. Me complace que te hubiesen gustado. Cuando vaya a esa ya hablaremos sobre esto. Maruja se encuentra mucho mejor, gracias por vuestra preocupación, creo que ahora para estar del todo bien es cosa de un poco de tiempo.
Buenos Aires está culturalmente espléndido. Lástima que no tenemos tiempo para seguir todo cuanto se ofrece. Se están haciendo muchas obras importantes en distintos terrenos sin que en esto tenga nada que ver el Estado. Bueno, estudiar lo de Méjico. Nos gustaría mucho que nos reuniésemos allí. No te justifiques con el trabajo. De aquí a febrero puedes hacer lo posible para tener quince o veinte días de libertad. Una visita a ese país puede ser de gran utilidad, excuso decirte, para diversas cuestiones. (…)

Muchos abrazos muy fuertes de Maruja y míos para los dos.

Seoane

1972-09-18
Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1972
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1972 en 18/09/1972


Buenos Aires 18 de septiembre de 1972

Sr. D.
José Luis Vázquez Freire
El Castro

Querido José Luis:

Recibí la carta que me envió hace aproximadamente dos meses y ésta de ahora del 9/IX. Fui dejando pasar el tiempo con la esperanza de contestarla siempre al día siguiente, pero la cantidad de trabajo que tuve desde entonces me dejaban sin ganas de escribir, además contribuía a ello las cuestiones que todos conocemos, a las que, me parecía, no tenía más remedio que referirme y que parecen, afortunadamente, solucionadas ahora. Perdónenos a Maruja y a mí por esta falta. Acabo de clausurar, con mucho éxito, una exposición en Buenos Aires y ahora me encuentro mucho más tranquilo y descansado aún cuando deba realizar algunos encargos antes de fin de año.
Los cuadros por los cuales se interesa el apoderado del Banco Pastor han tenido en Madrid, en la exposición de la Galería Durán, en 1970, los siguientes precios: Grandes Pájaros, Emigrante, La Orden, 75.000 pesetas cada uno; el Homenaje a un miniador, de 100 x 81 cms. su precio es de 85.000 pesetas e igual precio tendría Figuras esperando si es de igual tamaño, no lo recuerdo; y los más grandes el precio es de 150.000 pesetas. Son, repito, los precios de 1970 que sostengo hasta mi regreso. Usted puede rebajar hasta un 10% del importe de la compra. Ustedes verán. Le agradecemos toda esta nueva molestia. Estamos deseando volver. Iremos quizás algo más pronto de lo que pensábamos. Reciba un gran abrazo usted y María Elena de Maruja y mío:

[Seoane]

1972-09-20
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972 en 20/09/1972

20 de septiembre de 1972

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Te confirmo una mía del 7 cte. que se cruzó con la tuya del 11 idem que me llega ahora. También recibí el catálogo de tu exposición y ya puedes suponerte cuanto celebro el éxito que estás teniendo. Mimina te envió una nota que salió en La Voz con motivo de esa exposición. ---- Tomo buena nota de cuanto me dices en tu carta, de lo que estás publicando y de tus proyectos. Lo del viaje a Méjico es una posibilidad. Veremos más adelante. No es el trabajo lo que me impediría aceptar el ofrecimiento son los muchos problemas que me cercan, de difícil solución, los que me podrían impedir aceptarlo, porque un viaje así podría pasar de ser una maravilla en condiciones normales a ser un infierno en las anormales que vivo, porque los problemas míos viajan también conmigo, y son mayores cuanto más alejados estoy de ellos. ---- A Mimina la operarán el 25 y yo tendré que estar al [FALTA TEXTO. Nota manuscrita superposta “Non vai”] a la lista de las gentes que le despiertan odio. ---- Comprende lo dif[íc]il que me es pensar ahora en ese viaje a Méjico. ----
Te mando un anteproyecto de Institución Práctico-Pedagógica. Me gustaría conocer tu criterio sobre ella. Quiero además que me digas si es de tu conformidad que el Laboratorio de Formas figure, el primero, en la asistencia a este centro. El edificio se está haciendo. No sé si no es una locura que yo esté embarcándome en todo esto con los terribles problemas internos que me cercan, pero si los superase sería aquí donde concretaría mi tarea principalmente.

Nada más por hoy un abrazo muy fuerte a ti y a Maruja

[Díaz Pardo]

1972-09-25
Carta de Esther e Lipa Burd a Luís e Maruxa Seoane. 1972
París
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Esther e Lipa Burd a Luís e Maruxa Seoane. 1972 en 25/09/1972

París, 25/09/1972

Sres. MARUJA Y LUIS SEOANE
MONTEVIDEO 1985 piso 13
BUENOS AIRES
ARGENTINA

Queridos:

Estamos cumpliendo rigurosamente el plan trazado y el resultado tan extraordinario como lo esperábamos. Tendremos mucho de que hablar a la vuelta. Esperamos que ésta los encuentre magníficamente bien, con un grandísimo abrazo.

Esther y Lipa

1972-09-28
Carta de Azcoaga a Seoane. 1972
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Azcoaga a Seoane. 1972 en 28/09/1972

28-IX-72

Querido Luis:

A la vuelta de las vacaciones –quincena en la Olmeda, quincena en Santander– me encuentro con el catálogo de tu nueva experiencia en Bonino. Aunque te llegan estas líneas cuando la muestra haya acabado, ¡enhorabuena y que todo haya ido de lo más bien! Comenzamos temporada y aunque el 72 fue rico en trabajo, empiezo la tarea atolondrado y sin saber por dónde ir. ¡Habrá que reencontrarse! Las circunstancias no pueden ser menos propicias. Pero...
Espero a Frontini pronto. La familia continúa en su natural estado de crecimiento. María, muy bien, aunque tendrá alguna vez que arreglar lo de su segunda pierna. Con Castro Arines, en la Magdalena, hemos hablado mucho de ti. El cable y las corresponsales nos tienen al día de vuestra realidad política. De la nuestra, sempiternamente subterránea, no nos dicen nada.
¿Qué es de Varela y Cuadrado? ¿Qué de tu mujer? Nosotros, viendo cómo llegamos a viejos, en nuestra recién adquirida casa de la Olmeda. ¡Se la compramos a Vela Zanetti! En la que dejamos arrendada, viven los chicos.

Sin nada más de particular, enhorabuena otra vez y lo que queráis de vuestro

Enrique Azcoaga

1972-09-29
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1972
Bos Aires
Sargadelos
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1972 en 29/09/1972

Buenos Aires, 29 de Septiembre de 1972

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Suponemos operada a Mimina, que todo haya ido bien, y por lo menos tú de vuelta en Sargadelos. Nosotros haciendo la vida de Buenos Aires post-exposición, sacando o tratando de sacar adelante el mucho trabajo acumulado. Contesto un poco rápidamente tu carta del 20/IX/72. Me parece muy bien el anteproyecto de actividades prácticas y pedagógicas para Sargadelos. De acuerdo a lo que hemos conversado muchas veces creo que faltarían algunos temas muy importantes y en relación con la vida en Galicia que, en definitiva, es a quien se dedica todo esfuerzo y que aún no pudiendo comprenderlos en los apartados del anteproyecto deben ser tenidos en cuenta y están en relación con la cultura de un país. Por ejemplo un cursillo anual sobre alimentación y la parte de agricultura que le corresponde. La gente debe conocer el valor de lo que “su” tierra produce. En Galicia las gentes campesinas no solamente no comen alimentos que son corrientes en la ciudad, como remolacha, zanahorias, calabacines, tomates, etc., sino que desconocen el valor nutritivo del hinojo, del cardo, de la acelga, de la espinaca, del apio, etc., de las algas entre los productos del mar, que son en cambio casi fundamento de la alimentación del mediterráneo y de Oriente. Están perdiendo noción del valor alimenticio de la fruta. En el siglo XV tuvieron que ir campesinos belgas a enseñar agricultura a Galicia y la conquista de América le proveyó de la mayor parte de su alimentación actual. Hoy, cinco siglos después, lo que fue novedad entonces se convirtió en rutina y medio de empobrecimiento al negarse las gentes a innovar métodos, por esta rutina, por falta de curiosidad, quizás por fatalismo y la comida, tan importante para la salud del hombre y para su economía, está absolutamente descuidada. Esta labor sería, a mi juicio, el primer propósito de una verdadera y elemental acción cultural, unido, naturalmente, a los que se refieren al espíritu y al ocio o al juego pero ocupando un primer lugar. Poner al día, por el procedimiento de cursillos si tú quieres, los programas de enseñanza artesanal, de la viejas escuelas de Artes y Oficios o de las Sociedades Económicas de Amigos del País, tan extraordinarias cuando se fundaron y que hicieron posible la existencia de cantidad de artesanos de la madera, de los metales, del modelado, la talla, etc., en algún centro como Santiago, cuyos efectos se hicieron notar en América, en Buenos Aires concretamente. Pero bueno, aceptado el plan tal como tú lo propones creo que hace falta incluir algunos apartados como cursillos sobre nuevos materiales. Ampliar lo que se refiere a sistemas de comunicación, el libro ocupa el cuarto o quinto lugar en cuanto a los medios. Hoy le preceden el diario, la revista, la radio, la televisión, el cine. La letra impresa cede cada vez más terreno a la imagen y al sonido. Creo que es muy importante, y estoy seguro que lleva camino de convertirse en una nueva ciencia y en una metodología para la enseñanza es la fundación de lo que se puede denominar un taller de juegos, o de diversión, donde a los grandes como a los chicos se les puede enseñar a divertirse creando, aprendiendo oficios, utilizando distintos materiales, los de siempre: el metal, la madera, el barro, la pintura, la piedra, el yeso, etc., y los nuevos, como los derivados plásticos en general, procedimientos técnicos derivados de la electricidad, del aprovechamiento del agua, etc. Te escribo todo esto pensando que más importante que atraer al japonés o al norteamericano a ese centro es atraer al mozo campesino de la aldea de al lado, como fue nuestro propósito primero al crear el Laboratorio de Formas. Ayudando al turismo ayudamos a la emigración. Nosotros hablamos en el pasado de aprovechar al “zoqueiro”, al cartero, a la bordadora, etc., de crear para ellos iniciativas y formas. Te propongo todo esto, a que extiendas tu programa a la enseñanza de: A) Alimentos y agricultura; B) Materiales y manufactura; C) Nuevas artes de comunicación masiva: Diarios, revistas, radio, televisión, cine, publicidad; D) Taller de diversión, debe estudiarse el nombre. Este último apartado me parece el posible fundamento de todo. Por mi partiría de él para desarrollar todo el plan. En cuanto al Consejo Asesor si no tiene más función que la de asesoría creo que los representantes deben ser solamente de instituciones gallegas, y, de patrocinado por el Laboratorio de Formas, un representante de éste, tú a Albalat, deben integrar dicho Consejo. Siempre el Laboratorio de Formas debe estar presente, precisamente por su carácter de patrocinador de iniciativas, que, naturalmente, nunca debe detenerse con la primera que inicia un trabajo.
No me enviaste el catálogo de la exposición Clavé ni el afiche. Me gustaría ir teniendo estas cosas para mi archivo referente a cuestiones del Museo y de Sargadelos, aparte de que quiero tener todo cuanto hago. Para ahí salió Geno Díaz que va a trabajar, creo, en algo a España. Ya está de regreso Jorge Arranz. Todo lo mismo. Trato de ayudarle. Nos gustaría que nos dijeses como fue la operación de Mimina.
Piensa en el posible viaje a Méjico. Preveo todas esas dificultades de trabajo pero creo que sería muy útil para ti y para Mimina y para nosotros. ¿Qué quieren Rey y Nogueira? Pienso que haces muy bien en querer en llevar adelante tus planes.

Te dejo por hoy. Recibid Mimina y tú un abrazo muy grande y fuerte.

Seoane

1972-09-30
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972 en 30/09/1972

30.9.72

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Mimina recibió la carta de Maruja que recogí ayer en Sargadelos en donde estuve unas pocas horas. Como ya estáis enterados a Mimina la operaron el día 26. Parece que la cosa se desarrolla normal. De todos modos es mucha operación y la pobre está sufriendo bastante. Supongo que yo debo de sufrir también lo mío, como un perro rabioso lleno de problemas y encerrado sin poder morder ni resolverlos. --- Bueno, te confirmo una mía en la que te enviaba el anteproyecto de la labor futura del Seminario. Aquí es donde tengo puestas mi esperanzas, pues tengo bastante desesperanza sobre el resto de las cosas. Con el resto de las cosas yo voy a hacer lo mejor que pueda. --- Es posible que tú no logres entender bien el problema debido a la distancia y a no estar metido en esta selva. Sin embargo necesitaba que lo comprendieses para que midieses el alcance de la medida que te voy a proponer. Voy a intentarlo. ----
Primero hay una Sociedad que forman en 1963 Mimina y la mujer de Ángel, Sargadelos, Ltda., que es la que adquiere todos los derechos. Luego en 1965 hay un convenio entre el Lab[oratorio] de Formas y Cer[ámicas] del Castro, que suscribimos los 6 socios del Castro y además yo ostentando la representación del Lab[oratorio] de Formas. Este convenio se firmó por septuplicado una de cuyas copias la tienes tú. Se estamparon por tanto en la firma de este convenio 42 firmas. Es muy importante tener en cuenta lo acordado en él porque él es el que debe servir de regulación en la conducción de Sargadelos. Este convenio Rey y Nogueira quisieron ya desconocerlo cuando se amplió el Capital de Sargadelos Ltda. al límite actual. Yo tenía calculado que aunque el Castro cayese en manos indeseables no afectaría a Sargadelos en razón de los votos que me acompañarían lealmente. Entre estos votos leales yo contaba al de Andrés Varela padre, por razones que ahora sería largo contar. ---- Pero Varela padre se reveló como un traidor y un monumental falsario. Varela me sirvió solo para que en un momento difícil él engrose las filas de Nogueira y Rey. ---- Aunque en mis cartas te fui diciendo algo el descubrimiento de la otra cara de Varela nació en el momento que yo quiero pasarle mi parte en el Castro a los hijos (Xosé cumplía muy bien en esos momentos) y poder fijarlos a mi trabajo. Naturalmente mi traspaso a los hijos tenía unas ciertas condiciones que garantizasen la continuidad del estatus existente y de garantías para la madre. Pero se ve que lo que ellos ya habían estudiado la posibilidad de modificar ese estatus en algún momento [sic] y con la ayuda de Andrés Varela ejercer mayoría primero sobre el Castro y luego en Sargadelos. En ese momento pueden poner de directores a quien les dé la gana. Imagínate una troica directiva formada por José María Rey (vieja aspiración del padre por la que hubo ya de deshacerse el Castro) un hijo de Nogueira administrando y habrá que suponer con el consentimiento tácito del hijo de Andrés Varela, (que tendría que aceptar esa situación o irse). ---- El día que llego yo a transmitirle de palabra al Colón a Pepe Rey mi deseo de pasarle mis partes en el Castro a los chicos míos, confirmárselo, pues por carta ya lo sabían, me encuentro allí reunidos a los tres y los pesco in fraganti tratando sobre el asunto. Era sospechoso que estas gentes se reuniesen sin contar con los otros socios pero todavía era más sospechoso que Varela estuviese en algo que solo se refería al Castro, cuando él no es nada del Castro. Inmediatamente de llegar yo fue cuando Rey me manifestó su inconformidad con renunciar a su derecho de tanteo sobre mi parte (cosa que tenían que hacer todos los socios para yo poder vendérselas a mis hijos, lo que era una demostración palmaria ya de por sí que este señor tenía intenciones de quedarse hasta con mis partes en algún momento propicio). Se armó la bronca allí y a partir de ese momento fue cuando empezaron a hacer campaña de adulación con Xosé poniéndole contra mí. Y quien llevó la voz cantante de esta campaña fue Varela. Y cuando lo desenmascaré empezaron, él principalmente, a predicar mi incapacidad mental. A esto Mimina se sumó enseguida y a ella hay que disculparla pues si yo atacaba a sus hijos, y esto era el motivo de nuestra separación, y estos señores ensalzaban a sus hijos y era mismo Andrés Varela quien a ella y al mismo Xosé les había prometido que él iba a proponer a nuestros hijos se les diese en Sargadelos una parte de Capital liberada. ----
Viene mi reconciliación con Mimina que tú ya conoces, y siempre asesorado en lo legal por Risco fui tomando las precisiones objetivas para comprobar la sospecha que tenía. Primero pedimos los Vázquez, Marentes y yo un convenio de estabilización en el Capital del Castro a costa de que nosotros cuatro renunciásemos a nuestros derechos de transmisibilidad libre para que el 52% del Capital siguiese siempre como está ahora en manos de los que trabajamos. Rechazaron esta propuesta (comprobación fehaciente). Luego yo les he propuesto que se les diese una pequeña participación en Sargadelos a mis hijos y los tres Rey, Nogueira y Varela contes[ta]ron con el mismo patrón rechazando la propuesta. Mimina salió al fin de su engaño. Indudablemente el peor de todos es el Varela. Rey y Nogueira dejaban pocas dudas sobre sus egoísmos. ¿Pero qué necesidad tenía yo de meter a Varela en Sargadelos si no fuese por sus promesas de fidelidad a mis principios éticos, su inconformidad con los egoísmos de Rey “explotando a todos”, con sus ofertas para contener sus excesos egoístas y su (idiota de mí) moral cristiana? Él que además recibió para su hijo una participación liberada (esto es independiente de que su hijo es buen chico pero comprendo la incomodidad en que está con la actitud del padre). ---- Bien ya está comprobado cuales eran las pretensiones de estos señores. Algunas precisiones más vamos a tomar. No obstante hay que preparar ya la estrategia a seguir para intentar burlarle esas pretensiones. Por mi parte yo desde que vi para mí claro el problema formé el Seminario y en él volcaré mis fuerzas prescindiendo de esas interesadas compañías. ---- En cuanto al Castro ya hemos formado esa Sociedad de la que te hablé y que pretendemos llevar adelante de inmediato posiblemente con una industria gráfica y con una escuela fábrica de Cerámica como objetivos inmediatos y que podría recoger la posible herencia de una posible destrucción de Cerámicas del Castro si los cuatro que estamos al frente de ella le retiramos nuestro apoyo. No se justifica que yo esté volcando mi esfuerzo e incrementando una cosa que me puede ser tan desleal. Pero aún liquidado el Castro como industria puede seguir viviendo como Sociedad conservando como único patrimonio las participaciones que el Castro tiene en Sargadelos. Esto es difícil pero es una posibilidad. Sargadelos, por tanto, es una posibilidad que puede quedarles. Yo por mi parte estoy dispuesto a que Sargadelos, antes de que caiga en manos de esta gente, sea pasto de la dinamita. Pero hay otra posibilidad mejor y es que Sargadelos se convierta en una escuela-fábrica bajo la tutela del Estado a través de la Dirección G[eneral] de Bellas Artes y del Laboratorio de Formas. Esto se llevaría a cabo invocando nosotros el convenio de 1965 dadas las circunstancias especulativas que se observan en el Castro. Si tú estuvieses de acuerdo con esto, luego de consultarlo también con Andrés Albalat, el Lab[oratorio] de Formas como socio y promotor de Sargadelos, invocando el convenio de 1965 podría enviar una carta a los socios de Sargadelos concebida en unos términos semejantes a estos; “Este L[aboratorio] de F[ormas] contempla con inquietud las tensiones surgidas en el seno de Cer[ámicas] del Castro que la están presentando como una Sociedad sujeta a la especulación, presa de intereses extraestéticos, (párrafo tomado del convenio del 65) que no aparentaba tener cuando aceptó colaborar con nosotros en el desarrollo de la Cerámica de Sargadelos. ---- Hemos registrado situaciones que evidencian el peligro que corre Sargadelos, Ltda., a través de la participación que Cer[ámicas] del Castro, Ltda. tiene en ella, y viendo que se están dando las bases objetivas y justificativas para pedir una intervención en Sargadelos, Ltda. de acuerdo con las estipulaciones Primera y Segunda del convenio que hemos firmado con Cerámicas del Castro en 20 de nov[iembre] de 1965, queremos advertirle que si en un plano prudente pero breve observásemos que Cer[ámicas] del Castro seguía sin ofrecer garantías estables este Lab[oratorio] de F[ormas] convocaría a una reunión extraordinaria de los componentes de la Soc[iedad] de Sargadelos, Ltda para exponerles las medidas que tomaría en orden a que se cumplan los extremos señalados en la estipulación segunda del convenio de 1965 citado.”
Esta carta podría convencerles y llegar a firmar el convenio de estabilización del Castro con el que el problema quedaba resuelto. Si a pesar de todo estas gentes no accedieran entonces habría que convocar una reunión de Sargadelos para anunciarle el propósito del L[aboratorio de] F[ormas] (caso de que estemos de acuerdo) y a renglón seguido, simultáneamente que se trata con el Ministerio la ordenación del Decreto de Sargadelos, y como quiera que este está visto en orden a proteger la labor del L[aboratorio de] F[ormas] cuya intención es proyectarla en la docencia (a ti te envié el Decreto y verías que dice así), englobar la Fábrica en este complejo. ---- Yo si no logro forma de asegurar que lo que se está haciendo en uno y otro lado no ha de tener una continuidad honesta en el orden estético y también ético no encontraría motivo alguno que me justificaría seguir colaborando en estos barriles de pólvora de mi propia obra y me concentraría exclusivamente en el Seminario. ---- Espero, pues, que me digas tu criterio sobre esta cuestión.
Si te parece puedes darle a leer esta carta a Camilo para que se vaya enterando de como es el mundo en el que hay que vivir y que se vaya preparando para afrontar las consecuencias que todos tendremos acaso que padecer. --- Y con arreglo a lo que Maruja le pregunta a Mimina, y si no tienes inconveniente dale algún dinero, o síguele dando como hiciste hasta ahora. Vamos a ver como termina este año y de acuerdo con el certificado que envíe a final de año decidiremos si seguimos prestándole apoyo por un año más o si se lo retiramos.
Perdóname esta carta tan larga. Se me quedan muchas cosas en la máquina pero ya las trataremos. Nos alegraría que fuese cierta esa noticia de que pensabais estar aquí para fin de año. Entonces hablaríamos del resto.

Abrazos muy tensos para ti y para Maruja

[Díaz Pardo]

1972-10-06
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1972
Bos Aires
Sargadelos
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1972 en 06/10/1972

Buenos Aires, 6 de Octubre de 1972

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Acabo de recibir tu carta en este momento, del 30/IX/72, hoy día 6, y me apresuro a contestarte. Cuanto te contesté a la anterior no conocía en absoluto cuál era la situación entre tus socios del Castro y tú, (perdóname si yo continúo sin considerarme demasiado socio) pero conocida ahora por mí, dispón de lo que necesites en cuanto al Laboratorio de Formas en beneficio precisamente de todo lo que no produce dinero, o, por lo menos, no en cantidad, como puede ser cualquiera de las empresas que soñamos. Dispón, pues, para este asunto del Laboratorio de Formas, tratando de salvar siempre, naturalmente, su independencia. No conozco el Decreto de Sargadelos de que me hablas, o te has olvidado de enviármelo o no me llegó, pero para esto es lo mismo, tú dispón de mí para lo que se refiera a la estabilización de Sargadelos.
Bueno, todo esto por hoy. No olvides que también hay que preocuparse por el Museo, una obra muy importante que no se puede descuidar y que tiene que realizar la función para que fue proyectado.

Un gran abrazo para Mimina que me alegro que vaya reponiéndose, y para ti de Maruja y mío.

Seoane

1972-10-06
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972 en 06/10/1972

6.10.72

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

He llegado a mediodía a Sargadelos y me he encontrado aquí tu carta del 29 de sept[iembre] último. Yo te confirmo la mía del 30 del mismo mes. Tomo buena nota de las sugerencias para el anteproyecto del Seminario. Ten en cuenta de que se trata de una institución fundamentalmente dedicada a la cerámica, si bien amplía sus conocimientos, sus investigaciones, sus conexiones con unos estudios básicos y con otros sistemas de comunicación para que no quede especializada. De todos modos es indudable que tus sugestiones que encuentro muy bien tienen ya previsto su marco pues tu apartado A)- Alimentos y agricultura entran dentro de la investigación socio-económica ya que se trata de una investigación del sector primario.- B)- Materiales y manufactura creo que hay que recogerlo como lo expones tú en uno de los incisos de sistemas de comunicación. Y lo mismo digo del C) y del D). Este último sería, no cabe, es un nuevo sistema de comunicación. Desde luego tus gestiones son muy valiosas y serán recogidas en una nueva tentativa de perfeccionamiento del anteproyecto, al que, naturalmente, hay que darle muchas vueltas. Siempre que se te ocurra algo para este fin no dejes de exponérmelo. Cuenta conque, en un principio al menos, su proyección fundamental ha de estar dirigida a la investigación cerámica que es de lo que se va a nutrir y obtener recursos; lo que no quiere decir que termine siendo, por ejemplo, un instituto del teatro. Esta posibilidad yo no la descarto.
Por segunda vez te hemos enviado por correo aéreo el cartel y catálogo de Clavé. (Si aún así no te llegó, de las dos veces iba en rollo y costó lo suyo, te lo enviaremos una tercera vez doblado ya que estoy sospechando que son los rollos los que no llegan).
Ayer llegó Neira Vilas a Galicia. Lo fui a ver a Gres. Vino con Anisia. Trajo para el Museo C[arlos] Maside donado por la Sección Gallega del Dep[artamento] de Lingüística del Ministerio de Educación y Ciencia de Cuba los dos dibujos de Castelao de cuyas fotografías te había hablado que aparecen en la exposición del libro del Castro. Uno de negros y otro de paseados. Los dos inéditos. Y muy buenos. Felicitémonos. Neira Vilas estará por aquí un mes y medio y dentro de unos días se vendrán con nosotros. Ya hablamos mucho de vosotros.
Yo me voy mañana a recoger a Mimina y llevarla para el Castro. Es decir que sale mañana –casi seguro– del Sanatorio. Posiblemente se quedará unos cuantos días en casa de José Luis. Parece ser que la cosa fue completamente normal aunque, naturalmente se encuentra bastante estropeadiña. Y la tensión, que fue de donde partió todo le pasó a normal. Vamos a ver como va confirmándose esto. Ahora queda el problema de los chicos. Rosendo repitiendo íntegro su segundo año de arquitectura y Xosé con una desorientación formidable paseándose en coche con su novia y acariciando su barba como únicas actividades desde que rifó conmigo. Con todo el que está mejor es Camilo. ¡Ay dios!

[Manuscrito na marxe esquerda:] Un abrazo muy fuerte a entramos

Isaac

1972-10-11
Carta de Gruber a Seoane. 1972
Nova York
Plauen
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Gruber a Seoane. 1972 en 11/10/1972


11-10-1972

Dear Mr. Seoane:

I am sad. I wrote you two letters, in 1969 and 1970 but sorry. I haven´t received an answer.
Haven´t got you my letters? It would be wonderful if you could give me an answer.

With all my best wishes, sincerely yours

Gerd Gruber

1972-10-22
Carta de Alvajar a Luís e Maruxa Seoane. 1972
Xenebra
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Alvajar a Luís e Maruxa Seoane. 1972 en 22/10/1972


Ginebra, 22 de octubre de 1972.

Queridos Luis y Maruja:

Sigue la marea de trabajo, en forma tal que no me queda tiempo para descansar. Pero debo escribiros, aunque la carta será menos personal que imaginarse pueda, por lo que a continuación veréis.
Sale en estos días para Buenos Aires Anita Neugebauer, periodista y fotógrafa de Basilea. Hace tiempo vivió en la Argentina durante años, pero se ha quedado completamente desvinculada ahora. Una gran revista de la Suiza alemana le reserva varias páginas para publicarle un reportaje sobre la vida cultural de Buenos Aires. Es mujer muy vinculada con el teatro. Ha estado y sigue estando vinculada con galerías de pintura de Basilea, y en una de ellas está su hijo. Esta mañana de domingo, sacando tiempo al tiempo, me he sentado a escribirles a algunas personas para ver si la pueden orientar. Yo sé que vosotros pensáis como yo que Buenos Aires no está muerto, sino todo lo contrario. Muchos hay por aquí que andan diciendo que todo eso se acabó, que no se hace nada interesante, etc., etc., y para mí que confunden los sentimientos políticos con otras cosas que nada tienen que ver con ello. Yo me paso el tiempo discutiendo con esa gente, porque opino lo contrario, y en el poco tiempo que ahí estuve, saqué una impresión muy diferente de las cosas, de manera que me tomo un interés casi personal, por el cariño que le tengo a esa ciudad que tanto ha sido para nosotros, en ese reportaje. Os ruego que la orientéis. Tal vez podríais explicarle lo que se está haciendo ahí en todos los aspectos. Habría que decirle entre otras cosas dónde están los murales de los grandes pintores argentinos, no sólo en edificios oficiales sino en galerías comerciales y casas de departamentos. La última exposición de Luis. Lo que se hace en teatro. Tal vez, en poesía, podríais ponerla en contacto con Girri, que también le podría explicar algunos de los programas de radio que se están haciendo por Radio Municipal. En fin, mil cosas, que vosotros sabéis mejor que yo.
Quisiera tener tiempo para comentar detalladamente con vosotros la representación aquí de Hair por la gente de París, y sobre todo el paso muy reciente del grupo argentino TSE, que hacen cosas verdaderamente interesantísimas. Todo esto me llevaría el día entero, y bien lamento no poder pasármelo relatándoos lo que creo que os interesaría.
Veré a Anita el miércoles, día en que pasará fugazmente por aquí. Y no tendremos ni una hora para charlar de Buenos Aires antes de su marcha. Ella tiene que volver a Basilea esa misma noche y yo tengo que pasarme el día en la oficina. Desde que llegué, no he hecho más que trabajar, tanto en la oficina como en casa, porque no puedo decir que no a los trabajos que me ofrecen, para no desvincularme de otras organizaciones y por deber para conmigo misma de no rechazar trabajo. El caso es que estoy cansadísima, porque ya llegué cansada de Buenos Aires y del viaje posterior, y no he tenido ni un día de descanso. Parece ser que dentro de tres o cuatro semanas podré contar con cuatro o cinco días para mí, pero es demasiado poco para irme a una playa a tenderme al sol, de modo que me quedaré en casa y trataré de dormir. Estoy en pie a fuerza de vitaminas, tónicos, reconstituyentes y estimulantes cerebrales, pero me pregunto cuánto tiempo se puede o es sensato vivir a base de eso. Miro las pildoritas y pienso con ansiedad cuándo será el día en que desaparezcan de la mesa de la cocina en que me esperan todas las semanas, pero materialmente no puedo prescindir por el momento de ellas. ¡No saben Rafael y Carmen la suerte que tienen pudiendo vivir en Rianjo! Además, el clima de Ginebra es desvitalizador en grado sumo, y es verdaderamente necesario cortar de vez en cuando todo esto para marcharse al mar, que es la única forma de poder luego resistir otros cuantos meses, y yo pocas veces puedo hacerlo. Siempre hay algo urgente o necesario, o algo que te retiene aquí, o tienes unos cuantos días en el momento más inoportuno del año, cuando llegar al sol te cuesta tanto dinero que es verdaderamente insensato.
En fin, no hay que quejarse, porque lo principal es tener trabajo y fuerzas para hacerlo. Le he escrito hoy a Arturo, porque non lo había hecho desde que salí de ahí, y ya sé que se casó de verdad, porque me lo dijo Aurora, que ha pasado un mes aquí en casa. Ahora está en París y volverá a Buenos Aires a finales de año.

Os recuerdo mucho y os abrazo muy fuerte.

Amparo

1972-10-27
Carta de García Sabell a Seoane. 1972
Nova York
Santiago de Compostela
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de García Sabell a Seoane. 1972 en 27/10/1972

DR. DOMINGO GARCÍA-SABELL/DR. TEIJEIRO, 11/TELÉFONO 581330/SANTIAGO




27-X-1972

Sr. D. Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Soio duas letras pra comunicar que recibín o paquete coas cousas tuas. Xa estou reunindo, en carpetas, todos os papeles, catálogos, etc, que a tí se refiren.
Mimina operouse e todo resultou moi ben. Agora parez que os problemas conyugales andan unha miga mellor. Ogallá ista melloría se consolide e mesmo se amplíe. Como tí vas vir en Xaneiro, falaremos longo da custión. E dos fillos.
Eu saio mañá pra Madrid. Un Congreso de Meiciña psicosomática encol da Gran Cidade. Teño unha Ponencia. Cando se publique –axiña– remesareina. Despois, noutra xuntanza, participarei nun parladoiro sobor Baroja. Tamén recibirás isto.
Deica pronto. Apertas de Elena e miñas pra Maruxa. E outra pra tí, moi entranable.

Domingo

1972-11-07
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1972)
Ourense
Santiago de Compostela
Orixinal
1972-11-22
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972 en 22/11/1972

22.11.7[2]

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Al volver de Barcelona (montar Hogarotel) leo la tuya del 11 cte. Trae la buena noticia de vuestra llegada en los primeros días de enero.
Lamento que no te llegara eso de Clavé, tampoco esta vez. Ahora estás a llegar y ya lo ves todo. Ese señor Mera no tengo la menor idea de que exista, jamás oí ese nombre aplicado a una persona ni tengo compromiso alguno para dar trabajo a nadie y menos para alguien de ahí, y tampoco entiendo como puedes tú ni por un momento hacerte mala sangre ante esa imagen de una felonía a ti cuando sabes que por la que le hicieron a Arranz fui capaz de abandonar toda mi obra de diez años.
La felonía me la hicieron Rey y Nogueira. Mientras estaba en Barcelona nombraron apoderados y delegaron sus facultades de Administradores en el Castro y Sargadelos en un sobrino de Páramo (que mal dirige una empresa de ganadería) y en otro profesor mercantil. Llegué y labré un acta notarial negándoles facultades para delegar sus funciones administrativas y eché al ganadero y al otro. Y convoqué Juntas extraordinarias en el Castro y Sargadelos para enjuiciarlos de acuerdo con la convocatoria que te envío de Sargadelos (similar es la del Castro) y ellos a continuación convocaron otra Junta para el mismo día por la mañana, de la que te envío una copia. Parece ser que ellos no tienen nada que hacer y que todas estas bravatas son para haciendo imposible acuerdo alguno justificar vender su parte parece ser a los del Banco del Noroeste que es donde está el tristemente célebre Páramo de Lugo. Es decir: que estos señores nos meterían aquí algo con intenciones semejantes a las del boticario de Lugo, pero peor. Les falló lo de incapacitarme pero se ve que no renuncian al ataque contra mí. Vamos a ver cual es mi defensa. Risco padre e hijo están en ello. Cabría, independientemente de otras cosas, querellarme contra Rey pues además de él Nogueira es también Administrador y el quererme hacer blanco a mí de su ataque está visto que no es un ataque contra un Administrador sino contra una persona... pero ¿desde dónde viene este ataque? y ¿soy ciudadano clasificado para tener defensa?
Bueno, mi vida está como ves bastante complicada, ya lo de menos es atender algo estos tinglados de fábricas y demás, lo más difícil es defenderse de los ataques que me vienen desde el mismo seno familiar hasta la línea de mis socios...
En Madrid almorzamos con Álvaro y con Ramón Falcón, subdirector de Bellas Artes. Muy bien. Está con muy buena disposición para la labor que se pueda hacer en Sargadelos. Falcón es de Lugo y autor de la liberación de la Muralla de Lugo.
En Barcelona quedó inaugurada la exposición de Pesqueira y el 1º de diciembre se inaugura la de Laxeiro, con el que estuvimos en Madrid.
Ya te informaré de como se van desarrollando las cosas.
Os esperamos como al santo advenimiento.

Un abrazo muy fuerte para entrambos.

Isaac

1972-11-28
Carta de Heredia a Seoane. 1972
Madrid
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Heredia a Seoane. 1972 en 28/11/1972


28 de Noviembre de 1972- MADRID

Con un pequeño susto en el bolsillo y gran entusiasmo circulatorio

Querido Seoane:

Le digo hola, en el mejor de mis días, producto de tantas privaciones y alienaciones argentinas –al fin y-al principio– con toda preocupación como es norma en la vida del pobre y la gran alegría que es norma en la vida de esfuerzos –de vaivenes– barcos-aviones y trenes.
No sé que es valedero si lo analizamos cósmicamente, pero lo que busco está allá siempre y quiero llegar a la punta del hilo, antes que el carretel se acabe.
Llegué a Madrid a las 11 de la mañana y son las 10 de noche. 8 días después de Barcelona y quien sabe cuántos antes de Madrid. Con muchos Picassos en la retina y halgunos apretones en mi centro neuropsi-cardico generosamente obsequiados por halgunas sensibilidades españolas que en halgo me recuerdan a mi bien amada “Latinoamérica surrealista y loca” (permitiéndome parafrasear a algún poeta amigo).
Aquí estoy, preparando mi pobre humanidad para recibir mi primer contacto con Goya, esperado, hoy lo creo, desde toda la vida.
Escucho las hojas del diario que Nati pasa en busca de un agujero que nos permite dormir por las pocas pesetas que nos quedan, porque ya gastamos más de la mitad en esos pequeños lujos que significan comer y dormir a través de una moneda devaluada.
Estamos vivos.
Con un “capotito” entre los dientes y una lapicera en la mano buscando la forma de decirle que todavía no hice nada, pero lo voy a hacer.
Vimos en la Gal. Sargadelos (Barcelona) un hermosísimo tapiz suyo junto a unas cerámicas igualmente hermosas que enseguida reconocimos y nos apresuramos a escudriñar.
Hoy es mi día feliz y quiero aprovecharlo hasta el caracú. Son tan pocas las ocasiones de anudarse con este cotizado sentimiento que mi capacidad receptiva a veces olvidada se derrama como un chorro cuando me invita.
No tengo un amor, tengo muchos, muchos amores repartidos por las tierras calientes, por las tierras frías, tengo amor por la muerte, y por la vida y por todo aquello que naturalmente me sorprenda la sensibilidad dormida –a estas cosas le estoy agradecido.
Hoy –me agradezco haber conseguido esto que me propuse conseguir porque me acerca a conseguir las otras cosas que me propuse– no me propongo pisar la tierra toda, pero sí toda la que pueda.

Besos de Nati para los dos.
De mí, todo.

Raúl Heredia

A carta contén debuxos de estrelas entre renglóns do segundo párrafo e ao final debuxa cara e coloca os 4 puntos cardinais.

1972-12-04
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972 en 04/12/1972

4/12/72

Querido Luis:

Convenía que para la Junta de Socios de Sargadelos, Ltda a celebrarse el 19 de este mes de diciembre enviases una autorización a José Luis Vázquez Freire, para que te represente. Aunque él y yo tenemos poder tuyo la Ley dice: “La representación deberá conferirse por escrito y con carácter especial para cada junta”, y como andan a ver en lo que nos pueden pillar... Te agradecemos la envíes a vuelta de correo.
Mañana salimos para La Coruña, el 7 es la (las) Juntas del Castro. Veremos qué pasa.
No te digo más por hoy.
Os estamos esperando.

Abrazos muy tensos para los dos

Isaac

1972-12-09
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972 en 09/12/1972

9.12.72

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Ayer llegamos del Castro y encontramos tu carta del 1 cte. Celebramos esa nueva exposición en “Martina Céspedes” y tomo buena nota de todo cuanto dices. Ahora esperamos que nos anuncies la fecha de vuestra llegada.
Bueno. El día 7 no se celebraron las Juntas de socios convocadas. El día 5 Nogueira, que está en cama con su úlcera, mandó llamar a Marentes para ver si se vendía a ellos, y en vista de que no se vendía propusieron aplazar las Juntas para negociar. Las del 7 se aplazaron al 18. Las negociaciones empezaron el 7 y los representó José María y el marido de la Nena Nogueira y un abogado, Ricardo Mora, que según su propia descripción es muy astuto y abogado nato, que dice que el arte son paparruchas y que lo único importante que hay son las pesetas, por eso todo el mundo va tras de ellas y que los escritores que escriben en gallego, dice, son unos fracasados, etc. Este es el letrado que los aconseja. A mí me acusa de haber establecido un cerco para irme quedando con todo, y pone como ejemplo típico que no los asocié al Laboratorio de Formas donde debieron tener proporción igual de capital que en el Castro, etc. etc. Ya te puedes suponer qué clase de bestia es esta rara avis. Grita mucho y repite lo de su audacia y su gran visión (yo le hice ver que era más bien tonto pero que me parecía que él hablaba todo de memoria). En definitiva: esta gente que quiere vender. Hicieron muchas barbaridades (no es extraño con semejante abogado) y ahora no tienen fuerza moral para enfrentarse. De entrada yo manifesté mi negativa a comprarles y los Vázquez y Marentes me siguen en todo. Claro que si nosotros no compramos ellos tienen de[re]cho a vender libremente pero yo tengo esperanzas de que no les aparezca comprador pues nadie iría, creo yo, a invertir una cantidad respetable si no cuenta con nuestra conformidad. A mí, desde luego, no me interesa desde ningún punto de vista que ahora ellos se queden fuera. Es cierto que hicieron cosas feas, especialmente Rey al que hay que debitar una parte de la discordia familiar mía y otras cosas más, pero aún así, por muchas y muy largas razones, prefiero tenerlo dentro. Así pues, las negociaciones que se extenderán en toda la semana que viene tendrán por mi parte esa orientación.
Por lo demás aquí no pasa nada. Todo sigue su marcha con la misma desorientación de siempre, aunque viéndose más que nunca.
Os estamos esperando con impaciencia. Abrazos muy fuertes para los dos

[Díaz Pardo]

1972-12-11
Carta de Cordo Boullosa a Paz Andrade. 1972
Lisboa
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Cordo Boullosa a Paz Andrade. 1972 en 11/12/1972

Lisboa, 11 de Dezembro de 1972

Señor D. Valentín Paz Andrade
Calle Policarpo Sanz, 22
Vigo

Querido Valentin

Penso que na nossa idade buscamos mais reduzir as actividades que temos do que aumentá-las. Mas tudo quanto interessa a nossa Galiza não é para nós indiferente.
Dois projectos me apareceram nestes dias que venho trazer à tua consideração: o primeiro, refere-se a um banco português em Vigo. Não sei ainda, neste momento, o que valem moralmente as pessoas que me convidam a subscrever. Sei que um Banco em Vigo foi em tempo objecto do teu entusiasmo. Nada mais sei além do mencionado no relatório que junto.
O segundo projecto parece-me muito mais interessante e construtivo. Trata-se da compra de toda a organização que envolve os hoteis, os terrenos e a velha fonte das águas de Gândara, Mondariz.
Quem me escreve é o Sr. Constantino Fernández Candeira, genro do nosso falecido amigo Ramiro Vidal Carrera.
Se tu entenderes que vale a pena intervir eficazmente neste assunto, eu estou aberto a subscrever uma parte apreciável do capital necessário.
Com os desejos de muito boa saúde e um abraço do velho amigo


Manuel Bulhosa

1972-12-13
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972 en 13/12/1972

13 de diciembre de 1972

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

A la vuelta de un viaje al Castro nos encontramos aquí con tu opúsculo A máis abondamento [sic] maravilloso alegato plástico y reivindicativo de un destino al que perteneces conscientemente y lo atornillas con urgencia apremiante hacia el futuro desde el último día de nuestros días. Es francamente magnífico. Lástima que entre tú y el resto de los gallegos exista tanta distancia y no puedan llegar a entender lo que este pequeño monumento representa...
Bien. Por una carta que le envía Maruja a Mimina tomaríais el avión el 2 de enero y esto empieza a calentar un poco el invierno de este invierno que estoy pasando. Iríais primero a Barcelona. Vosotros disponéis de mí como os convenga. Con toda libertad de manera que me demuestre vuestra total libertad de pedirme lo que os convenga. Lo digo en todos los órdenes pero pensando también que podéis necesitar que se os vaya a buscar, etc. etc.
De momento no hay más reacción a nuestra propuesta en el asunto Rey/Nogueira. Nosotros nos mantenemos en nuestra renuncia a comprar y a afirmar que no entra ni entró jamás en nuestros propósitos separar ni disminuir a nadie y para saldar las ofensas que me han hecho pedimos un pequeño reordenamiento de la Administración del Castro en el que el principal punto es la obligación indefectible de los administradores de revisar y aceptar mes por mes la labor realizada, pues yo no estoy dispuesto a que el Sr. Rey esté de señorito en Madrid mientras nosotros sacamos las castañas para luego, como ahora y en función de no sabemos qué, venga a acusarme de que defraudé al Castro en beneficio de Sargadelos. En función de qué esta gente quiere destruirme, interpretación honesta y generosa de lo que pretenden, es todavía lo que está por ver. El verano pasado García Sabell, hombre negado a la nigromancia, me decía de todo esto (y eso que él aún no conoce las últimas actuaciones de estas gentes) que solo a la luz de la brujería podía entender los ataques que de distintos sectores se me estaban haciendo.
Ayer Andrés Varela hijo me dijo que su padre había reñido con Nogueira y con Rey y que estaba pensando en marcharse de la empresa Rey pues este le exigió que el hijo de Andrés tenía que abandonar Sargadelos, a lo que el padre contestó no poder disponer de la voluntad de su hijo. Cuento lo que me contaron. No sé lo que habrá de cierto. Sólo para que veas que no pierden brecha para lanzar el ataque. Por esto temo, alguien más que yo también, que invadan otro terreno de responsabilidades haciendo ver que utilizo las industrias para fines más allá de lo comercial... Ojalá me equivoque en la desconfianza. Quiero hacer votos porque no existan los menores motivos para ello. De todos modos, si sigo como hasta ahora, creo que aceptaré tranquilo mi crucifixión...
Si tengo alguna noticia y veo que aún te puede llegar alguna carta te la comunicaré. Si no deseo que traigáis un viaje feliz.

Un abrazo muy fuerte para los dos

[Díaz Pardo]

1972-12-16
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1972)
Santiago de Compostela
Orixinal
1972-12-27
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1972)
Santander
Santiago de Compostela
Orixinal
1972-12-28
Carta de Dieste a Luís e Maruxa Seoane. 1972
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Dieste a Luís e Maruxa Seoane. 1972 en 28/12/1972

La Coruña, 28 de diciembre de 1972

Queridos Luis y Maruja:

Carmen os dice con envidiable transparencia mucho de lo que yo tenía que deciros. Los dos sentimos lo mismo, y ni siquiera cada uno a su modo. Los dos, de la misma manera. ¿Razones de nuestro silencio? Irracionales casi todas, incluidas algunas de las de más bulto, tal como los trabajos –unos inútiles y, por lo tanto, conformables, y otros resueltamente inútiles –que desde hace meses le viene ocasionando a Carmen la reforma de la Enseñanza, con todos sus tanteos, trámites burocráticos, trasacuerdos, etc. Como ella toma las cosas en serio, no puede limitarse a lo que se llama cumplir, y aún los cumplimientos son ya, de suyo, bastante complicados. Yo la ayudo hasta donde es posible, y me resulta muy grata la colaboración cuando se trata de afrontar problemas realmente básicos, empezando por los relativos a Galicia. Ella también me ayuda, y sería feliz con solo esa ocupación, pero generalmente no dispongo de otro secretario que yo mismo, notoriamente deficiente. ¡Un lío!
Doy un nuevo vistazo a la carta de Carmen, por si omite algo importante... Nada. Está todo. La esplendidez y novedad –dentro de su proceso personal– de los grabados de Luis no pueden ser comentados con la velocidad de estas líneas. Y de los poemas –cuya intención general comparto y entiendo perfectamente– me queda un encendido recuerdo (volveré a leerlos), en que resaltan sobre todo los personajes más dignos de amor... Pueden más que los otros; con su inocente dignidad –que ni siquiera intenta ostentar ese título– convierten en fantasmales virutas de pesadilla a los otros. Quizá como eco de la palabra antimateria, me salió una de estas mañanas al despertar una curiosa palabra: antiseres... ¡Es inquietante!
Gracias, Luis, por todo. En el todo va incluida tu semblanza de La Voz de Galicia que Carmen menciona. Además de sus efectos cordiales y definitorios, los tuvo también publicitarios, según pude comprobar enseguida: a los dos días me llegaron dos libros de un colega, con una atentísima carta en que hacía mención de mi efigie y tu artículo. Firma, Justo Español. Títulos: Cromopatía (en dos partes, copia mecanográfica del autor), y La ciencia del bien comer. El primero de aplicaciones médicas y astrológicas. Supongo que también pictóricas. Ya lo estudiaremos. ¡Envío en verdad conformante!
Dos arquivos está en pruebas de página, que acabamos de corregir cuidadosamente.
El nuevo libro que menciona Carmen cuenta ya con editor: Seminarios y ediciones (Madrid). El Félix Muriel aparecerá –se espera que antes del verano– en una nueva colección, Alianza III, de Alianza Editorial. Está ya firmado el contrato.

Feliz Año Nuevo. Abrazos

Rafael

[Manuscrito na marxe esquerda:] ¡A las Felicitaciones de Carmen para la invencible Maruja, añado mis entusiastas vítores!

1972-12-28
Carta de Muñoz Manzano a Luís e Maruxa Seoane. 1972
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Muñoz Manzano a Luís e Maruxa Seoane. 1972 en 28/12/1972


La Coruña, 28 de diciembre de 1972

Queridos Luis y Maruja:

La feliz noticia que me ha dado Mimina de que salís el día 2 de Buenos Aires me ha ocasionado un sobresalto y me han hecho subir el rubor a las mejillas.
¿Cómo dar alas a esta carta para que lleguen antes de vuestra salida? Me temo que no sean bastante rápidas las del avión y, así, la encomiendo a San Cristobal, patrón de los viajes, y a Santa Rita, abogada de imposibles.
No quisiera que os pusierais en camino hacia España con la más leve duda sobre nuestro largo silencio, cuando habéis estado tan presentes en nuestro recuerdo, en nuestras conversaciones, en nuestras esperanzas.
Supimos por Mimina de los malos ratos de Maruja –colgada–, y de que ha superado, como era de esperar, la dura prueba. (De Maruja se esperaba naturalmente que lo supere todo). Supimos de la exposición y de los repetidos y merecidos éxitos de Luis; y hemos recibido esas gentiles muestras de amistad: los dibujos de Rafael y Eladio en La Voz de Galicia, con sus elogiosos artículos, el envío de las Crónicas Marcianas –que he vuelto a leer con interés, aunque las había pedido para Fermín– y El hombre iluminado, y del mismo autor, que no conocía.
Hace pocos días, nos ha llegado A maior abondamento, conmovedor y apasionado libro, precioso en todos sentidos. Y hoy el hermosísimo Intentando golpear ideas, que nos ha entregado la pareja Marijke y Ramón Temes, a los que hemos estado a ver al H. Atlántico.
Ha sido un año muy complicado. Mucha parte en nuestro silencio ha tenido La saga de los Díaz Pardo, tremendísima, desconcertante, desesperante, tiernísima. No era posible contarla ni había modo de resumirla. La sufríamos. Ahora las cosas están muy encaminadas. “Después de la tempestad viene la calma”, se dice. Y parece que estamos ya en la calma o cerca de ella.
Nos entristecieron mucho las desgracias familiares: la muerte de Eladio Dieste –el hermano mayor después de Enrique– y de mi hermano Nazario, también magnífica persona.
Rafael refundió el nuevo libro que iba a entregar a Seminarios y Estudios –lo han terminado hace unos días– que es, al parecer, el último del ciclo filosófico-matemático, y que termina muy felizmente sus investigaciones.
Yo he tenido más trabajo del que puedo desempeñar: en la Inspección, en casa, y quizá no tantas fuerzas como antes. Con todo, me siento animosa.
Como podréis suponer, toda la conversación con los Temes ha girado en torno a vosotros. Os tienen a los dos gran admiración.
Así que nos hemos entendido muy bien. –Por ellos sabemos que Maruja manejará en breve su 124, por favor, no desde Madrid en este tiempo. Que empiece por estas rutas, más familiares y de temperatura más benigna. ¡Bravo por Maruja!
Y el caso es que no tengo más tiempo de escribiros porque quiero que salga ésta.
Queden presentes estas verdades:
Nuestro silencio ha estado lleno, a partes iguales, de vuestro recuerdo y de amistosos remordimientos.
Hemos agradecido profundamente vuestros signos de amistad. Estamos contentísimos de que vengáis.
Dad un abrazo en nuestro nombre, al despediros, a los buenos amigos: Marika y Varela, Baudi, los Scheimberg, etc. Un etcétera que vosotros sabéis llena.
Saludos de Mireya, que estos días está en cama con gripe, complicada de sinusitis. Ya va mejor.

Muy feliz Año Nuevo, y feliz viaje. Con un abrazo de

Carmen

1973-01-31
Carta de Goldstein a Seoane. 1973
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Goldstein a Seoane. 1973 en 31/01/1973

Córdoba 4045 está tachado e a man está escrito Santa Fé 3996.

Octubre 31/[1]973

Mi muy queridos amigos:

Me he enterado recién de vuestro accidente. Realmente es para pensar si no es mejor ir de a pié. Así el coche uno se lo puede poner de sombrero. Pero de a pié también suceden cosas. Espero que ya estén Uds. lo suficientemente bien como para hacernos abrigar las mejores esperanzas de tenerlos pronto con nosotros como eran vuestros planes.
Por los amigos comunes, conozco de vuestros éxitos en España y de todos los logros artísticos, culturales y de los otros. Qué felicidad arribar a esa meta y continuar con los ideales adelante. Yo mismo me siento muy feliz participando de vuestra alegría. Qué tal los amigos? ¿Nuestros pr... parientes? Guardo los mejores recuerdos de mi estadía con vosotros y ellos allí. Las escapadas por las rías, por los talleres de cerámica, por la hermosa campiña aledaña, por las idas a Santiago, sus parques, sus callejuelas, los antiguos edificios donde os hospedabais, en fin, todo lo que tan profundo arraigó en mis ojos y mi corazón.
Espero volver a hacerlo en vuestra compañía y que, sobre todo, gozar de vuestra amistad y de vuestro estar.

Recibid un gran abrazo con los mejores augurios de bienestar, y un hasta pronto de vuestro.

Lázaro Goldstein

1973-02-04
Carta de Alvajar a Seoane. 1973
Xenebra
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Alvajar a Seoane. 1973 en 04/02/1973


Ginebra, 4 de febrero de 1973

Querida Marujiña:

Recibí tu carta. No te molestes en certificarlas porque llegan todas y ninguna se pierde. Además, como no hay nadie en casa no las dejan, y te ponen un papelito para que vayas en el término de tantos días (pocos) a buscarlas al correo. Si no vas a tiempo, las devuelven. Y nuestro horarios, que casi coinciden con las del correo, no nos permiten la mayor parte de los días llegar a tiempo.
Antes de pasar a contestar tu carta, y para que no creas que soy como aquel individuo que el día del cumpleaños de sus amigos les regalaba una fotografía de él, te diré que esas fotografías son para que se las hagáis llegar a Domingo Antonio Quiroga Ríos, que tanto os adora y admira, que no pasan quince días sin que se ponga a hacer loas de vosotros por correspondencia. Si no lo veis con frecuencia, las podéis dejar a su nombre en La Voz de Galicia o dárselas a Pillado para que se las pase a él. En el momento que más cómodo os venga. Reconocerás, Maruja, el vestido que me compré en Buenos Aires. El otro está hecho con dos pedazos de trapos de colgar en la pared que vendían en una tienda de cosas típicamente bolivianas que pusieron en el lugar donde estábamos trabajando en Chile y que me costaron cuatro perras. Tienen muchos más colores que los que se ven en las fotos: azules y morados, por ejemplo. Lo negro es un albornoz árabe. Las mando porque son las primeras fotografías de mi vida donde no estoy espantosa, y como los Quiroga “nos ponen en álbum”...
Ahora paso a tu carta, empezando por decirte que cada día estoy más admirada de las cosas que hace la gente ahora a las edades de tu suegra. Es estupendo. En cuanto a lo tuyo, te diré que la gripe de este año agarra generalmente fuerte, con mucha fiebre y secuelas de todas clases. Especialmente deja muy agotada. Yo, por ahora, no la atrapé. Lo que sí atrapé fue un ataque de reuma en el brazo derecho que no me deja ni levantar un cenicero o una taza de café. Felizmente me permite escribir a máquina. Pero, en fin, no me preocupa mucho porque supongo que es cosa pasajera. Otras cosas más permanentes me inquietan más. Ya llegaremos a eso.
Le he escrito ayer a Anita transmitiéndole detalladamente todo lo que me decías en tu carta. Espero respuesta, pero además le he dado vuestra dirección en La Coruña por si quiere, además, escribiros.
Asunto viaje a La Coruña. Excuso deciros cuánto os agradezco la hospitalidad, y sobre todo la buena voluntad, porque ya sé que lo hacéis pensando hacerme bien. Es decir, que es una invitación “activa” y no “pasiva”. Por el momento no puedo contestar concretamente. Pasa esto. Sigo mal, con mi famosa enfermedad, que empezó hace siete años y no quiere dejarme. Va mejor, pero no bien. No empiezo a explicárosla porque se necesitan cinco volúmenes para relatar mis peregrinaciones de médico en médico (que sostenían que no tengo absolutamente nada), y luego de psicólogo en psiquiatra, porque, como no tenía nada, tenía que ser psicólogo. Ahora parece ser que han descubierto que casi todas estas cosas tienen, como yo he sostenido siempre, un origen orgánico, y no psíquico. Parece ser que se trata de depresiones endógenas. Las células de la corteza cerebral se ponen de repente a producir no sé que cosa que anula la acción de no sé qué otras dos, necesarísimas. Los médicos mexicanos, tratando de encontrar un remedio para la tuberculosis, descubrieron unos medicamentos que la tuberculosis no la curaban, pero sí lo otro, y los tuberculosos de las clínicas se sentían de repente animados, vitalizados e inclinados a la organización de terribles bailongos. Desde entonces, tanto en América (Estados Unidos sobre todo) como en otras partes, están utilizando estos medicamentos con gran éxito. Otra de las cosas que da resultados muchas veces, sin que se sepa por qué, es el agua litinada (los antiguos litines), que estoy tomando a litros. Los otros medicamentos no me atrevo a tomarlos sin vigilancia médica, porque tienen efectos secundarios fuertes. Tengo los medicamentos, porque una amiga me los ha dado, pero no los tomo. Mi médico actual se puso furioso cuando le hablé de emplear medicamentos para hacer desaparecer lo que resta de mi enfermedad, porque dice que “está absolutamente seguro” de que lo mío es de origen psicológico: sentimiento de inseguridad, etc. En fin, mentalidad de refugiada. En vista de eso, pedí hora con una delas notabilidades de aquí con la que ya he estado en tratamiento hace años, cuando más grave era la cosa. Pero aunque pedí hora hace tres meses no he podido conseguirla antes del lunes próximo. Iré a verlo, porque es un hombre en cuya inteligencia confío y que tiene todas las calificaciones necesarias para el caso: médico general, neurólogo, psiquiatra y psicólogo, profesor de la Universidad, etc. Claro está que la última cuenta que le pagué cuando estuve en tratamiento con él ( que no pensó para nada en cuestiones psicológicas) fue de cinco mil francos, pero la salud es ante todo. Voy a pedir su opinión y su consejo, y luego obrar en consecuencia. En mi estado no me atrevo a hacer planes de viajes, porque hay días y temporadas largas en que no puedo ni andar, y simplemente me arrastro para venir a la oficina y apenas me las arreglo para seguir trabajando. No digo nada a nadie, pero paso por un verdadero infierno. Cuando fui a Chile lo pasé muy mal; no así en Buenos Aires, donde sólo tuve dos días malos. Durante mucho tiempo he tenido que trabajar sentada en el suelo, disimulando y haciendo pasar eso por una originalidad, porque no me tenía en las sillas. En fin, para que seguir...
Espero, pues, la opinión de Feldmann, aunque esa opinión me cueste un ojo de la mismísima cara. Luego está, además, la cuestión de mi trabajo. En principio, debería seguir trabajando hasta eso del 19 de mayo, y luego tendría que interrumpir un mes, en el cual tengo forzosamente que ir a París por unos días para renovar mis papeles, que caducan. En ese momento, de estar bien, me quedaría cierto tiempo para ir a La Coruña, si vosotros pensáis estar ahí y en ese momento no os estorbo. Vosotros me lo diréis. Si es posible pronto, para poder hablar con mi jefa de estas cuestiones de trabajo y saber con un poco más de seguridad si interrumpo en mayo o si tengo que interrumpir antes (cuestiones reglamentarias largas de explicar). Así que cuando tengáis un momento, contestadme dándome una idea de esto.
Uno de estos días en que me siento mejorcita (hay veces, como os digo, en el que no puedo andar a causa de los vértigos) quiero ir a buscaros dos discos que creo que os gustarían: una canción de Brassens sobre todos y cada uno de los reyes que quedan en el mundo, y otra que me gusta mucho, aunque ésta no sé cómo se llama ni de quién es la mujer que canta, pero estoy segura de que os gusta. Si los encuentro, os lo mandaré.
También, de ir allá, quiero que me digáis si queréis algo de aquí, para buscarlo con tiempo. Pregúntale también a Pillado si quiere o necesita algún libro que pueda llevarle o mandarle, y saludadlo de mi parte.
Espero respuesta vuestra para ir tomando las disposiciones necesarias por si llego a encontrarme bien, y digo “por si” porque ya os imaginaréis lo que es para mí la idea de encontrarme en un aeropuerto sintiendo que me caigo y que, cueste lo que cueste, tengo que aguantar, retirar mis maletas o facturarlas, llegar a donde sea, etc., etc. Os pido información con tiempo porque, dadas las condiciones en que trabajo en las Naciones Unidas, necesito preparar las cosas con bastante anticipación, para que no digan que les creo problemas.

Mil cariños a los dos y muchas gracias.

Amparo

1973-02-04
Carta de Núñez Búa a Seoane. 1973
La Plata
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Núñez Búa a Seoane. 1973 en 04/02/1973


La Plata 4-II-73

Querido Luis:

Hoxe, domingo, canso de remar con dous persoeiros de “Pescanova”, chegados fai unha somán, por despachos oficiás e de comidas particulares, (incruso no Jockey Club, ¡recoño!) metinme a matinar non sei en que –lembranza e tempo–cómo se perdeu a vida. Como eu, ti non, a perdín. E ainda a estou a malgastar. “¡El que nace barrigón!”. Pois din cas tuas Cicatrices. Parei na “Adicatoria”, como se nunca a tivese lido. Si eu fora quén e non un nugallán, esparexido. Si eu fora Luis Seoane, de isa pequena, fonda, longuísima anéidota de centos de fillos de emigrantes, tiraría unha historia “realista” do neno que medra e soña, da cabalo dun faco pedrés, polas congostras, encostas, agras e vales do vello e iñoto país dos seus antergos cara unha Galiza xusta, xenerosa, ideal... Bueno, como decía Toreriño, tolo de Tenoiro, “Total, botarse a matinar non custa nada”... Pro, vamos á oración principal: por si non tiñas recibido os orixinás; mándoche copias simpres das pólizas que se fixeron, en troques da que tiñas e que se anulóu, xa están pagas. A conta está xunguida ás copias que van no mesmo sobre que istes garabullos caligráficos. Como ves, ó calificalos sentiron o “impacto” e melloraron un chisco.
Os 19 dias que paséi en Madrid i en Vigo fóronse cáseque todos iles en falar cos xerifaltes de “Pescanova”. Gracias a que tamén contéi ca regalía de aturar a Álvaro. Teño de ir, cando poida, 3 meses ó que me pete. Quero arranxar a miña vella “Casanova”, o único que teño en Tenoiro. Cando teña o presuposto do que quero facer, hei de che escribir e pídoche que, entón, vaias deica alí. Agora eres un burgués con auto importado e “chaufeusse”. E me darás a tua opinión. Supoño que os viaxeiros –Pachi e as suas mulleres– non esgotarán as duas contiñas bancarias que, dende 1953, fun sumando ahí. Cando pasen pol-A Cruña decirlle que teñan man cos cartiños, xa que Tilita leva plenipotencia.

Apertas para Maruxa e pra ti de

Pepe

Isa carta pra Rafael entrégalla, pois non teño ben a direición

1973-02-13
Carta de Neira Vilas a Luís e Maruxa Seoane. 1973
A Habana
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Neira Vilas a Luís e Maruxa Seoane. 1973 en 13/02/1973


A Habana, 13 de febreiro do 1973

Queridos amigos Maruxa e Luis Seoane:

Xa saberedes que Anisia e mais eu andivemos por Galicia. Pra min foi coma unha resurreución. Algo inexpricable. Foron cuasemente 24 anos de ausencia. Vivir longos anos en función dun país entrañable do que se non ten a presencia física, e voltar logo a recoñecelo é algo moi singular. Certo é que o país en si, o país físico, sería somentes unha parte se non fose polo home, o ser humán que o habita. E no noso caso, no meu caso, foi o reencontro coa familia, pais, seis irmaos (miña irmán nova tiña sete anos e anda por trinta), amigos (os que xa coñecía, como Isaac e Dieste, por exemplo) e os outros, os que foron xurdindo ó son de ideas comúns, inquedanzas comúns, ó son de libros, etc. Eran, pois, a miña xente, o país físico, os amigos, pero aínda eran moitas máis cousas, entre elas o contacto coa língoa. Escrebir nun idioma casi todos os días, idioma que non teño dende fai anos con quen utilizar en vivo, é algo estraño, e chegar de pronto ó esceario vivo desa língoa, parolar coa xente (non soio co home culto ou o que por patriotismo e hastra por esnobismo emprega hoxe o galego, senón co home común da aldea, coa muller común aldeana, cos nenos que anque na escola empreguen un castelán a remolque, no camiño da escola, e na casa, e nos agros falan un galego natural, tan natural coma cando eu me fun...). Todo eso, esa confrontación foi pra min emocionante ó tempo que necesaria. O tempo chegounos a pouco, non poidemos cumprir unha chea de invitación (coma a de Carmen e Rafael Dieste, de ir a Rianxo), non poidemos falar de vagar con moita xente amiga, non poidemos siquera adicar todo o tempo deseable á familia, non poidemos ver todas as persoas que quixeramos ver, pero unha das cousas que máis lamento e que foi relativamente pouco o tempo que adiquei a falar coa xente común da miña comarca. Andiven por agros e camiños, visitamos escolas, fun ós atrios das igrexas onde a xente parola, entrei en tabernas e feiras e un par de romarías, mais quedei con ganas de seguir falando, anotando, sentindo o vibrar da nosa língoa auténtica, viva, ferramenta entrañable dunha vocación de por vida.
Polo demais, agasalláronnos moito, atendéronnos cicais mellor do que merecemos. Hai xestos inesquecíbeles. Actos como o do Museo Carlos Maside ó que foi xente de casi toda Galicia, non moita, pero máis ou menos siñificativa. E nin falar das atenciós e agasallos e consideraciós que pra conosco tivo Isaac, no Castro, en Sargadelos, na miña propia aldeia (Gres, Ponte Ledesma) a onde foi o mesmo día da nosa chegada, dende a Coruña e estivo a tomarnos fotos con nosos, con meus pais. Isaac, por quen tivemos sempre grande ademiración e aprecio, quedou dende este viaxe unido pra sempre moi á beira do noso corazón, como amigo, galego, artista, creador en xeral. Poidemos ademirar a obra (na que vostede ten importante parte tamén) de Sargadelos, o Museo, o Castro, o Laboratorio de Formas, a galería de Barcelona (en Barcelona dimos o noso derradeiro abrazo a Isaac, Mimina, Inés) os plans da Escola Cerámica e do Instituto de Arte Galego, etc., etc.
Entre os nosos entrañables, faltaron vostedes. E que por pouquiño, pois disque en xaneiro chegaban a ahí. Que lástima. Pra outra será. Nós non podiamos demorar máis tempo. Aquí quedara o pai de Anisia, que inda que está ben ten moitos anos, e quedaron os meus compromisos de traballo, entre eles dúas esposiciós na Sección Galega. E viñémonos. Saímos de Madrid o 19-11.
E namais por hoxe, amigos. Moitas máis cousas quixerams decirlles. Pero mellor, en persoa. Non sei cando nin onde, pero será. Craro que si. E falaremos a treu.

Cariños de Anisia pra os dous. Unha aperta fraterna de voso sempre amigo leal

Xosé Neira Vilas

1973-02-14
Carta de Alvajar a Seoane. 1973
Xenebra
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Alvajar a Seoane. 1973 en 14/02/1973


Ginebra, 14 de febrero de 1973

Marujiña querida:

Ni bien hube echado la carta en que te decía que aún no había atrapado yo la gripe que por derecho correspondía, tuve que llamar corriendo al médico para pedirle un certificado para quedarme en casa, porque tenía 40 de fiebre. Así que antibióticos, pastillas para la tos, supositorios para la fiebre y toda la parafernalia de la gripe. Ahora ya va bien y mañana regreso a la oficina.
¿Cómo va tu flebitis? No me extraña que te haya dejado la gripe esa secuela, porque la que yo tuve hace dos años me dejó una neuritis en el brazo izquierdo que me pasé tres meses viendo y contemplando todas las estrellas de firmamento. Todavía que queda de eso un temblor en los dedos que a veces no lo puedo dominar. Espero que estés mejor.
Aún así me las arreglé para ir a ver a mi notabilidad de profesor Feldman, a causa de lo otro que es más importante. Al principio estaba un poco picado, porque después de todo yo lo había abandonado en el año 1967, y eso a nadie le gusta. Me dijo con un ligero retintín: “Yo pensé al ver que usted volvía: “Afortunadamente, Mme. Alvajar es inteligente y comprende”. Le contesté: “Dr. Feldmann, eso es lo que pensé yo: “Afortunadamente el Dr. Feldmann es inteligente y comprende”. La verdad es que uno tiene tendencia a suponer que todo médico, y especialmente todo psicólogo o psiquiatra, es un hombre inteligente y comprensivo, y yo te digo por experiencia que de los muchos que he visto ninguno me ha dado la impresión de una verdadera inteligencia, salvo éste. A pesar del fracaso de su tratamiento anterior, siempre he pensado en él como el único hombre inteligente que he visto aquí. Luego todo marchó muy bien, tanto que, ¡oh, sorpresa, sobre todo viniendo de un suizo!, al despedirse de mí hasta dentro de quince días me dio un tiernísimo beso en la mejilla, y aún no he salido de mi asombro. Comprendió muy bien todo lo que le expliqué, me dijo (lo que yo ya sabía) que desde el año 1967 en que yo había interrumpido el tratamiento con él hasta ahora la psiquiatría y ramas conexas de la medicina habían hecho enormes progresos, que había muchísimos medicamentos nuevos, que comprendía mi necesidad de recuperar la “joie de vivre” y de sentirme bien, que “qu´est que c´est que cette histoire de se coucher à sept heures du soir?”, etc., etc. Me dio dos misteriosísimos medicamentos, uno de ellos que fui a buscar en la farmacia, donde me contaron las pildoritas una por una y me las dieron en un frasco en el que no hay ni el nombre del medicamento, y otro que se sacó el mismo como quien dice del bolsillo del chaleco, y que debe de ser un medicamento que está todavía en experimentación, porque no viene de ningún laboratorio médico, sino de un instituto de investigaciones sobre Lípidos, y me dijo que volviera dentro de quince días. También me dijo, “Pero tiene usted una cara estupenda”, y le contesté: “Dr. Fielmann, esta cara que tiene usted delante tiene encima catorce colores mezclados, así que no le extrañe que el resultado sea decente”. Claro está que se echó a reír. Ahora hay que tener paciencia, porque estos medicamentos (que creo que son de los que llaman “imaos”) son de actuación lenta.
Ahora voy a ver si os digo todo lo que tengo que deciros, que siempre se me queda alguna cosa en el tintero.
Me contestó Anita diciéndome que os escribía directamente y que ya había recibido carta vuestra. Parece que vuelve a Buenos Aires en marzo, peor que antes pasará por aquí.
Recibí una carta de Aurora Cortázar, que debe de haber venido por sus propios pies, puesto que debe de ser así como mandan las cartas que no traen ni un solo sello, ni siquiera el nombre del remitente. Fecha de la carta: 11 de diciembre. Llegada: 10 de febrero. Todas las noticias que me da ya las había recibido, claro está, de los propios interesados, en cartas con sus debidos sellos, salvo la noticia del nacimiento de la niña de Arturo. Dice Aurora, entre otras cosas, que tenéis la intención de venir por aquí. Os quiero prevenir antes. Lo que está sucediendo en este país es un verdadero escándalo. De un día para el otro suben las cosas, a veces de repente un 230%, aunque parezca mentira. Tenéis que contar con que todo está por lo menos el triple más caro que la última vez que pasasteis por aquí. Y digo “por lo menos”. A mí me parece un verdadero disparate pagar estos precios. Mi casa es pequeña (no es la de las fotografías que mandé para Quiroga, que están tomadas en casa de los Fernández Buján, que él es de Corcubión), pero hay dos habitaciones, una de ellas con una cama grande. En la otra hay un sofá cama, donde yo duermo muchas veces y donde he dormido todo el tiempo que Aurora estuvo aquí. Trataría de no molestaros por las mañanas, porque me levanto muy temprano (a eso de las seis menos cuarto). Me voy a las ocho y no vuelvo hasta las seis o las seis y media. Tendríais la casa para vosotros, con absolutamente todo lo necesario para vivir. Las tiendas necesarias están cerca. Hay autobuses en la esquina que os llevan a todas partes de la ciudad. La Ciudad Vieja está a un paso, con las galerías de arte y los museos. Aunque no sea época de vacaciones de verano de Marta, la cosa tiene arreglo. Viene los jueves a bañarse y arreglarse y a asistir a sus clases de latín, solfeo y guitarra, y ese día tampoco duerme en casa. Sólo duerme aquí los sábados, y los Fernández Buján están encantados de tenerla con ellos ese día, tanto que tengo a veces que pelearme para que me la dejen en casa. Sonia, su hija, es muy amigota de Marta y les gusta mucho estar juntas. Me gustaría mucho que las conocierais, porque tiene excelentes cualidades, y además hace mucho tiempo que tengo ganas de hablar con vosotros acerca del porvenir y los estudios de esta niña, porque creo que Luis puede darme buenos consejos. No entro ahora en el asunto porque pienso que de una manera o de otra os veré pronto.
La Galería Kreuger sigue mandando las invitaciones para los “vernissages” a nombre de Luis acá a casa. Medio se disolvió. Tiene fama de ser un hombre muy competente en lo suyo y honrado, pero insoportable en el trato con sus asociados. Una socia de él, una italiana casada con un suizo sobrino de Le Corbusier, llamada Ana María no sé cuantos (he estado buscando los catálogos donde está su nombre, pero me los debe de haber robado Marta, que es museómana y galeriómana) acaba de abrir una galería nueva que se llama Arte Moderno, aquí cerca de casa. Está en un piso alto, y son dos “dúplex” unidos, una casa lujosísima. Inauguró la galería con una exposición de Fernando Maza, que al llegar aquí lo primero con que se encontró fue con mi nombre en la lista de invitaciones a los “vernissages”, claro está que a casa de Luis. El ya traía mi dirección, que se la había dado su madre; llamó en seguida y pasamos varios ratos juntos. Acababa de exponer en la Bienal de Venecia, con mucho éxito, y ahora tiene una exposición en París y otra creo que en Turín. Aunque está separado de su mujer, que es norteamericana, pasa largas temporadas con ella y con su hijo en un pueblecito que está a unos kilómetros de Palma de Mallorca, un pueblecito muy sencillo, poblado de artistas, al parecer. Me ha invitado a ir allá, pero dudo de poder hacerlo.
Sigo recibiendo La Voz de Galicia, que está mucho mejor informada que La Tribuna de Ginebra o cualquier otro periódico de aquí, y sobre todo trae muchas noticias de Buenos Aires y Chile. Hace unos días sacaron una fotografía del Perón con un aspecto de apolillado que da miedo, diciendo que se va a Rumanía a hacerse un tratamiento gerontológico, lo cual no deja de ser una especie de “pajueranada”, porque el tratamiento de la Dra. Aslam nos lo estamos haciendo todos desde hace mucho tiempo, a título preventivo, porque tan apolillados todavía no estamos. Hace más de veinte años que tengo yo correspondencia con ellos y de vez en cuando me hago el tratamiento, y también Aurora lo emprendió, aunque con pildoritas, porque le tiene verdadero pánico a las inyecciones. También otra vez sacaron como gran novedad una fotografía de una pianista que se acababa de hacer un lifting, una “cara nueva”, como ellos decían. Supongo que sacan esas cosas cuando no encuentran otras con que rellenar un hueco, pero no dejan de asombrarte.
Me tienen prometidos para el sábado los dos discos de que os hablé. El de Grassens es el último y estaba agotado. Así pasaron la canción de los reyes por radio un par de veces, y luego no volvieron a pasarla más, porque como tienen tanto miedo de ofender a los jefes de Estado de otros países... Tanto que está seriamente penada cualquier ofensa pública a cualquiera de ellos. El otro resulta que es de Juliette Greco, cosa rara, porque esa mujer se ha dedicado a cantar las mayores estupideces del mundo desde hace varios años, de modo que no respondo de la clase de canciones que hay en ese disco, a parte de la que se llama “Mon fils, chante”. Os lo mandaré por correo la semana que viene.
Ahora os dejo, porque aprovechando estos días que he pasado en casa me estoy haciendo un pijama “serio”, es decir, sencillo. Todo lo que se encuentra por aquí está lleno de froufrous y de chichis, y no comprendo por qué razón hay que vestirse de idiota para meterse en la cama. Ya veremos lo que sale, porque hace muchos años que no coso en serio.
Y ahora dejo de daros la lata. Ya me avisaréis cuando recibáis los discos, para que me quede tranquila y sepa que no os los robaron por el camino.
Saludos a Rafael y Carmen. Ya sé que estuvo aquí Mireya, porque me escribió. Le contesté, pero no sé si mi carta llegó a tiempo, porque estaba a punto de volverse a América.

Saludos igualmente a Pillado y mil cariños para vosotros.

Amparo

1973-03-03
Carta de Pilares a Luís e Maruxa Seoane. 1973
Madrid
Galicia
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Pilares a Luís e Maruxa Seoane. 1973 en 03/03/1973


Madrid, 3 de marzo del 73

Para Maruja y Luis Seoane
Galicia

Queridos amigos:

Todos los días de reunión de amigos comunes sois recordados con cariño y nostalgia. Anoche, en casa de los Marciales, hemos hablado como siempre de literatura, arte y política. Y de amigos como vosotros; “y de enemigos como los de todos los que piensan y actúan como sabemos” (Esta frase de claro estilo gallego que acabo de entrecomillar, ¿está clara?)
Bueno. El caso es que en la conversación salió el tema de la Homilía. Y, al recordaros, me propuse enviaros una fotocopia por si acaso no la conocéis. Ahí va con fuertes abrazos de los Marciales, de los Pilares

Manuel Pilares

1973-03-05
Carta de Seoane a Lublin. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Lublin. 1973 en 05/03/1973


La Coruña, 5 de Marzo de 1973

Sra. Julia Lublín
Buenos Aires

Querida Julia:

Llevamos dos meses en España, alrededor de un mes y medio en La Coruña. Maruja tuvo unos primeros días de España malos, con una gripe muy fuerte en Madrid y una flebitis como consecuencia de ella aquí. Todo pasó y ahora vivimos al ritmo que tu conoces de esta ciudad. En cuanto a mí, trabajo todo lo que puedo, en mayo alrededor del 20 tengo una exposición en Madrid. Por lo que pinté hasta ahora, espero que sea una buena exposición. También saldrá para ese mes seguramente un álbum de dibujos míos, casi olvidados en Buenos Aires, decidiendo a última hora traerlos a Galicia. Se refieren a temas gallegos casi todos y aquí casi nadie conoce dibujos míos de esos años. Trataré de presentarlos lo mejor posible. Estas son en síntesis las noticias de nuestras vidas. Aquí se os recuerda a Delia y a tí. Todo el mes de febrero el mar estuvo como no logramos lo vieseis, con tormentas impresionantes y ahora en estos últimos días está apacible y toda Galicia con un sol que a los gallegos les hace aparecer su país como cualquiera de la costa del Mediterráneo. El mar en temporal es uno de los más hermosos espectáculos que puede ofrecer la naturaleza aunque uno deba lamentarse de su trágica crueldad. Bueno el propósito nuestro es enviarte un saludo y pedirte que nos envíes noticias de esa. Estamos deseosos de ellas. Un gran abrazo de Maruja y mío para Magalí, Alejandro y para tí:

[Seoane]

1973-03-14
Carta de Paz Andrade a Seoane. 1973
Nova York
Vigo
Nova York
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paz Andrade a Seoane. 1973 en 14/03/1973


Vigo, 14 de Marzo de 1973

Sr. Don
LUIS SEOANE LÓPEZ
Paseo de Ronda, 15-6º izd.
LA CORUÑA

Querido Luis:

Moitas gracias pol-a semblanza ilustrada que o domingo pubricóu La Voz de Galicia. Non me coido merecente de tanta honra, o que fai medrar o calado cordial da miña obriga.
Por Alfonso sei que Maruxa e ti faredes n-estes dias unha nova recalada en Vigo. Será, como de cote, un motivo de ledicia pra nos.

Apertas cordiaes de,

Valentín

1973-03-20
Carta de Seoane a Pérez Prado. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Pérez Prado. 1973 en 20/03/1973


La Coruña, 20 de marzo de 1973

Sr. D. Antonio Pérez Prado
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Empiezo a escribir algunas cartas. De cierto modo, estamos pasando el precio de adaptación necesario para sentirme con la debida nostalgia y tener verdadera conciencia de la lejanía de muchas cosas que queremos. Además estoy trabajando para una exposición que se celebrará en Madrid alrededor del 20 de mayo. No sé nada de su libro y estoy realmente interesado en saber si salió, se distribuye y si está a la venta o está esperando abril o mayo para su distribución. En caso de haber salido, le pediría que enviase ejemplares a La Voz de Galicia, a su director Francisco Pillado y al administrador Santiago Rey, es decir, tres ejemplares, pero dos de ellos dedicados. Otro a Miguel González Garcés, Casa de la Cultura. Jardín de San Carlos. La Coruña, que seguramente le dedicará un artículo. Y, por favor, el mío que estoy deseando tenerlo, pues creo, como usted sabe, que este libro es muy importante para crear interés entre los gallegos sobre ellos en relación con Buenos Aires. Si salió, me gustaría conocer la reacción de los primeros lectores.
Aquí todo aparenta estar muy tranquilo. Vive uno en La Coruña en una especie de Nirvana, tal es nuestra quietud reflejo de la ciudad. Maruja encontró dos argentinos que trabajan aquí, uno de ellos un taxista y otra la propietaria de una perfumería. Es posible que constituyamos, de continuar aquí, la Casa Argentina o el Centro Argentino, para enjuagar juntos nuestras nostalgias. Galicia está muy bella, pero demasiado tranquila, aparentemente indiferente y lejos de todo.

Un gran abrazo de Maruja y mío:

[Seoane]

Esta carta se la enviamos a casa de Palmás por ignorar su dirección.

1973-04-09
Carta de Lublin a Luís e Maruxa Seoane. 1973
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Lublin a Luís e Maruxa Seoane. 1973 en 09/04/1973


Bs. As., Abril 9 de 1973

Mis queridos Luis y Maruja:

Recién ahora les puedo escribir no precisamente porque no haya tenido tiempo antes para hacerlo, sino porque estuve bastante mal de salud, física primero y psíquica después, consecuencia de la anterior. No se pueden siquiera imaginar Uds. la profunda emoción que me causó la carta que me enviaron, por muchas razones, y fundamentalmente porque en esos mismos días a causa de mi misma depresión, me sentía tan sola y horrible. No saben cuánto me emocionó y cómo se los agradezco.
Mi mala racha me ha seguido persiguiendo, bastante sin piedad, pues el día que Uds. partieron y que yo pensaba ir a saludarlos al aeropuerto, Alejandro tuvo durante toda la noche mucha fiebre, a raíz de una infección producto de su accidente de la noche de Año Nuevo, que Uds. recuerdan, por lo tanto a las 8 lo tuve que llevar al médico, y así, me fue imposible llegar, lo cual me mortificó muchísimo. A partir de ahí, tuve la suerte de detectarme un pequeño nódulo en un pecho, que a primera vista el médico no le dio mucha importancia, pero que igual me dio un tratamiento por un mes (Enero) y que si no desaparecía, quería sacarlo par los 1eros días de Febrero, por pura prevención. Durante ese mes, ese nódulo fue creciendo de una manera alarmante, cosa que a fines de Enero me llevó a consultar al especialista más importante que hay en mamas. Concretando, y haciendo el cuento más breve, luego de decirme que era serio, profundo, muy formado, etc., me dio 2 días de plazo para operarme, cosa que hice, con la extirpación de toda la glándula. Por suerte, los resultados fueron buenos: el tumor benigno. De ahí en más, entré en un estado de crisis y depresión tan horrible que por poco me internan, porque no había forma de sacarme adelante. Evidentemente, 2 operaciones fuertes en menos de cuatro meses pueden perturbar a más de uno, creo. Ahora ya estoy saliendo, me siento bastante mejor y más fuerte. Es muy difícil poder decirles y expresarles la angustia de muerte que uno puede llegar a sentir en determinadas situaciones. Pero ahora ya pasó, y espero poder tener un descanso en ese sentido por un triunfo.
A raíz de esta misma situación, unos amigos míos me han dado un pasaje para Europa, que ellos tenían y no utilizaban, para que me distraiga y cambie un poco de aire. Espero viajar entre el 18 y 25 de Abril, o sea, en pocos días. Estaré en París, con Lea, y tal vez vaya por 1 o 2 días a Londres. Me da mucha pena no verlos, máxime estando relativamente cerca, pero tal vez no es muy seguro, vaya a Madrid y ver la muestra y estar aunque más no sea 2 días con Uds. Sé por los Baudizzone, con quienes cené la semana pasada en casa de Emma, que Uds. se van a encontrar ahí, para seguir viaje juntos a La Coruña. Yo a ellos los veré en París y si no voy, les mandaré unas líneas con ellos.
De aquí, es mucho lo que había para contar. La situación como Uds. bien sabrán, es más que caótica. Los últimos atentados, de los cuales ya se había enterado, crearon una situación tan angustiante que uno ya no sabe más ni que hacer ni pensar. Como sé que van a estar muy bien visitados en poco tiempo, sé que van a verlos los Varela, Sofovich, creo que Roux, nos les cuento más de la situación aquí, porque sería muy largo.
Me imagino la pena que tendrían con la muerte de Picasso, que si bien todos esperábamos en algún momento, no deja de producir una tremenda congoja y vacío, dado lo genial que era.
Mis queridos Luis y Maruja, les dejo por hoy, segura de que la muestra va a ser un éxito rotundo, no hay duda de ello. Me alegro que ya estés totalmente repuesta, Maruja y me encantaría ver como manejas el 128, me parece estupendo, pues eso les da otra independencia y poder movilizarse luego por Galicia, que les prometo volver algún día. Delia y los niños les mandan muchos, muchos cariños.

Un fuerte abrazo

Julia

PD: Mi dirección de París, de Lea, donde, si pueden me escriben, es: 3, RUE MARCEL SEMBAT, PARÍS 18.
(LEA LUBLIN (Julia)-FRANCE
Ahí voy a estar seguro todo Mayo.

1973-04-22
Carta de Seoane a Kornblith. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Kornblith. 1973 en 22/04/1973


La Coruña, 22 de Abril de 1973

Sra. Sima Kornblith
Buenos Aires

Querida Sima:

Llevamos algún tiempo en La Coruña y apenas nos comunicamos con algún amigo aunque los tenemos presentes a todos. Hasta ahora podemos decir que estuvo Maruja enferma, una gripe muy fuerte de 39 y 40 grados en Madrid, como consecuencia una flebitis que duró algún tiempo y, por último, un herpes zoster a la cintura, que no sé si aquí o ahí llaman vulgarmente “culebrilla”. Pero gripe, flebitos y herpes han sido afortunadamente vencidas. A mí lo que me queda, luego de haber realizado ya íntegramente la exposición que voy a presentar en Madrid en el próximo mes es una enorme pereza. Me gustaría mucho no hacer nada, pero el no hacer nada es algo tremendamente aburrido y mucho más en estos días de Pascua, aburridos siempre. Aquí en Galicia no se celebra ostentosamente como en Castilla o en Andalucía, la gente no gusta de encapucharse y las imágenes, si bien son tan buenas, talladas por tan grandes escultores como en esas otras partes, los gallegos las mantienen sencillas, sin demasiados adornos ni joyas. Tampoco se plantan en la calle para cantarle saetas, primero porque no cantan saetas y luego porque tienen un marcado sentido de los límites. Creo que lo que más me gusta de la Pascua es la rosca que lleva su nombre, realmente extraordinaria. Bueno, aún no logramos salir de nuestro estupor en cuanto al resultado de las elecciones últimas. Es posible que esté convirtiéndome en un reaccionario y que el tener en cuenta la historia, es decir, los hechos del pasado, y la lógica para prever el futuro contribuya a convertirle a uno en ciego. También puede que ellas confirmen el dicho de que el hombre es el único animal que tropieza dos veces en la misma piedra. Por mi parte, desde luego, continúo pensando que entre el general Perón, con título o sin él, paraguayo o argentino, y otro general cualquiera, no tomo parte, me parecen iguales. Creo que a los que piensan como yo solo nos toca esperar. No quiero agriar la carta. Es posible como piensan algunos que hubiese sido para bien... No sé, me gustaría saber que piensan los amigos, pero todos parecen tan perplejos como nosotros.
Bueno, esta carta resultó así, no puedo remediarla. Sólo queríamos Maruja y yo enviarle nuestro recuerdo y un gran abrazo:

[Seoane]

1973-04-23
Carta de Seoane a Kowalewski. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Kowalewski. 1973 en 23/04/1973


La Coruña, 23 de Abril de 1973

Sr. Valdemar Kowalewsky
Buenos Aires

Queridos amigos Dora y Valdi:

Pensamos escribir hace semanas para saludarles y decirles que les recordamos, pero por trabajo y los dolores grandes que le producía a Maruja un herpes que le duró un mes, no lo hicimos ninguno de los dos. Estamos contentos, con la natural nostalgia de Buenos Aires y de los amigos con quienes nos hubiese gustado comentar y discutir las elecciones, que están dando bastante que escribir a los periodistas europeos y cuya consecuencia no creo prevean ni los ganadores. Por mi parte, no discuto más sobre esta cuestión, me limitaré a esperar sentado, como un chino, esperando como espera un chino, con paciencia de chino.
Galicia está bellísima aunque el clima, para amargarme en parte el viaje, cambió bastante este año y no llueve nunca como está ocurriendo en Inglaterra, cuando lo natural es que en los dos países llueva por lo menos hasta fines de Mayo. Abril es un mes de lluvias, “abril, aguas mil”, dice el refrán, pero este año nada. En febrero, hubo grandes temporales marítimos con un mar impresionante de belleza y resultó ser el único mes de lluvias.
No sabemos nada de los amigos, únicamente que Julia fue operada y está ahora en París adonde le escribiremos estos días. A mediados de Mayo marcharemos a Madrid, donde alrededor del 20 inauguro una exposición que espero tenga éxito. Pinté mucho desde casi los días de nuestra llegada. Hice nuevos cuadros de mar, un mar convertido en signo, pues el mar no se puede reproducir imitándolo, solo significarlo con pintura, o con dibujo como lo hicieron el inglés Turner y Hokusai el japonés.
El fuego, el mar, el aire, sólo se pueden significar, convertir en signo. Copiarlo es muy difícil. Lo intentó Courbet, que fué quien seguramente mejor lo reprodujo de modo naturalista, pero a mi continúan pareciéndome sus mares, praderas. Ahí en el Museo Nacional hay un cuadro de mar de Courbet y más que un mar semeja un campo. Todo esto no quiere decir que yo tenga razón. Pero es que además en un cuadro no cabe, me parece, su inmensidad.
Bueno, esta carta es simplemente para darles noticias de nuestra existencia. Un gran abrazo para los dos, para Adriana, Lila y Gabriel de Maruja y mío:

[Seoane]

Un saludo muy cordial para el señor Manfredo Hammershlag, a quien recordamos con amistad.

1973-04-28
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1973)
Santiago de Compostela
Trasalba
Orixinal
1973-05-08
Carta de Baudizzone a Seoane. 1973
Nova York
París
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Baudizzone a Seoane. 1973 en 08/05/1973

París, Mayo 8, 1973

Queridos Maruja y Luis:

Hace 15 días andamos por acá; preciosa NIZA, emborrachándonos de sol, flores y Matisse , luego Roma y ahora París, lluvioso, hermoso, inagotable. Pensamos salir para España y llegar a Madrid el 29 de Mayo (en un vuelo de Air France ); escribo al Hotel Negresco, que me han recomendado unos amigos, pidiendo habitación. También les escribo a los Freitas, que nos esperan –si tienes algún mensaje para nosotros, escríbeles a ellos (Newton Freitas, Embajada del Brasil, calle Fernando el Santo, nº 6, Madrid). Apenas lleguemos a Madrid, te llamaré por teléfono a Coruña para que nos hagas reservas en algún hotel; los Freitas nos ofrecen llevarnos a Galicia en auto. Estaremos dos o tres días en Madrid; luego a Galicia a verla con vosotros y el 10 de junio de nuevo a Madrid para tomar un avión a Buenos Aires. Tenemos noticias familiares de Buenos Aires, pero nadie nos escribe que está pasando, que se dice, que se espera –y uno siente que los nervios se le están convirtiendo en piolins. Queridos amigos, hasta muy pronto. Reciban un abrazo grande de Elena y

Baudi

N/ Dirección en PARÍS
EDUARDO JONQUIÈRES
PARA LUIS BAUDIZZONE
3 IMPASSE DU MOULIN VERT
PARIS XIV FRANCIA.

1973-05-15
Carta de Seoane a Lublin. 1973
A Coruña
París
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Lublin. 1973 en 15/05/1973


La Coruña, 15 de Mayo de 1973

A Julia Lublín
París

Querida Julia:

Ésta es una carta rápida para dar señales de nuestra vida. Estamos avergonzados de no haber contestado antes, pero fueron pasando los días con una prisa que no sospechamos. Salimos hoy para Madrid donde estaremos unos días, 15 aproximadamente, pues inauguro el 23 una exposición de óleos hechos aquí desde Enero. Lamentamos todo lo que te ocurrió, la operación y el estado de ánimo siguiente, pero tenemos confianza en ti y en el sentido de que superarás muy bien todo lo ocurrido en los últimos tiempos. A Maruja tampoco le fue bien del todo en este viaje. Tuvo una gripe al llegar a Madrid y como consecuencia una flebitis y luego eso que se llama popularmente “culebrilla”, herpes-zoster su nombre científico, que afecta en general la mitad del cuerpo desde la cintura subiendo por la espalda y que produce fuertes dolores. Ahora está bien. En cuanto a mí, estoy pasando un período de engorde. Esto es fatal en mí, pero no me preocupa demasiado, lo que no quiere decir que no me preocupe algo. De Buenos Aires tenemos noticias muy espaciadas. Creémos que muchos amigos quedaron muy desanimados luego de las elecciones. Nosotros no estamos tan pesimistas, sobre todo leyendo las declaraciones de Perón en España. Es un reaccionario demagogo, así parece aquí visto en general por las gentes española y por nosotros. Lo lamentable sería que los militares no entregasen el Gobierno. En general, sin embargo, es curioso que, por mi parte, no tenga ganas de hablar de política. Comprendo el desánimo de muchos. Los de mi edad estamos unidos a unos años de lucha en el pasado que nos marcó para siempre y tenemos, pienso, una sensibilidad especial para advertir los tentáculos del fascismo por muy disimulados que estén y por muchas frases bonitas que adornan las proposiciones para el porvenir. Pero no hay que hacernos caso, los de mi generación somos cada vez más el pasado y en cuanto a una fracción en la que estoy comprendido, adscrita a un pasado de derrotas.
Supongo que tu estancia en París no sólo servirá para reponerte, sino que también para urdir planes para el porvenir. Tienes que tener confianza en tí misma y en tu capacidad. A Lea la suponemos trabajando muy bien como lo hace siempre. Cuéntanos de lo que hace ella y los argentinos de ahí. Yo soy un argentino muy particular que prefiere de momento el mar, la tierra verde de Galicia, los fantasmas y las leyendas, a cualquier otra situación. Sale estos días un álbum de dibujos míos de la década del 40 al 50, unos años en que aquí no se veía nada mío.

Recibe un abrazo muy cordial de los dos:

[Seoane]

1973-06-00
Carta de Parker a Luís e Maruxa Seoane. 1973
Montevideo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Parker a Luís e Maruxa Seoane. 1973 en 00/06/1973


Junio 1973

Mis queridos Maruja y Luis:

Pocos días antes de salir para Montevideo, desde donde les escribo, recibí tu carta preciosa, Luis, y las, no por pocas, menos encantadoras líneas de Maruja. Me dieron una gran alegría.
Mucha gracia me hicieron los comentarios de Maruja sobre la resignada entrega de Luis en las manos de ella –chauffeur. Yo les puedo asegurar que también me entregaría malgré algunos riesgos con tal de estar con ustedes en esa Galicia que me hacen saborear con jugosos y sabios comentarios. Será talvez mi modesto árbol genealógico que me entreabre esa portela gallega que lamento tanto no conocer.
Qué maravilla, Luis, lo que me cuentas de los fantasmas; me parece que en el norte argentino deben abundar y no me extrañaría que tu comentario haya exportado a La Coruña nietos, biznietos, tataranietos traídos a estas tierras en las también fantasmales carabelas…
Llegué a Mont. [evideo] con intención de descansar, y especialmente para despedir a M. C. y Junaldo que se van el mes próximo a Europa. Pero he tenido muy mala suerte con el tiempo; llueve constantemente y sopla ese viento que en Montevideo es una de sus incomodidades. Total que como resultado me pesqué una fuerte bronquitis que a pesar de antibióticos no he conseguido, después de tres semanas, eliminarla del todo. Y ya me vuelvo a Bs. As. la semana entrante... a pintar, a oír música, a ir al cinematógrafo para ver películas que se estrenaron hace meses, pero como yo no salía no las he visto; y también veré a algunas pocas gentes que quiero. Hablé con Julio Cortázar cuando aún estaba yo en Bs. As. y quedamos en vernos en Abril, él se quedará hasta fin de ese mes.
Estuve con Pastor, los recordó con mucha simpatía. Su salud no es buena, dicen, pero su aspecto no es nada enfermizo.
Les repito que espero trabajar mucho, y tener, cuando ustedes vuelvan, algo para mostrarles y que Luis me dé sus sabios consejos.
Cuándo volverán? Todos los amigos los esperaremos con los brazos abiertos, de esto no hay la menor duda.
Muy afectuosos saludos de Mari Carmen y Junaldo. Y yo los abrazo con todo cariño, deseándoles mucha suerte.

Margot

1973-06-11
Carta de Seoane a Girri. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Girri. 1973 en 11/06/1973


La Coruña, 11 de Junio de 1973

Sr. Alberto Girri
Buenos Aires

Querido Girri:

Te contesto a una carta de hace tiempo, creo que no te la contesté, no lo sé, pues tengo mi correspondencia embarullada –de barullo, palabra gallega que pasa al lenguaje porteño– y en todo este tiempo las noticias que venían de ahí, las que procedían de la actitud política de algunos amigos sin memoria, o masoquistas, tampoco lo sé, me restaban ánimos para hacerlo. Perdóname y no te desquites. Trabajé mucho, hice en todos estos meses una exposición que está abierta en Madrid con bastante éxito y en la que vendí algunos cuadros, cerrándose el jueves que viene, el día 14. Tu carta, pesimista, expresa buenas razones en cuanto a la posición política de las clases media y oligárquica argentinas, por otra parte muy consecuente con la moral de nuestra sociedad de consumo, muy unida como es natural a la moral del éxito económico. El criterio ético de nuestra época dejó de ser monolítico, como lo fué en general desde la prehistoria, desde la sociedad tribal y no se establece otro sobre los supuestos de la crisis de la vieja moralidad tradicional, o en la sociedad de mercado de hoy se desarrollan criterios éticos distintos y nosotros, por lo menos yo, no podemos entenderlos.
Hace veinte años nada más nos importaban tanto las condiciones morales del que nos representaba políticamente como su acción política, administrativa, etc. Esto hoy no cuenta. Antes, un guía para nosotros era quien en nombre de una ética aceptada se enfrentaba con la multitud. Recuerdo a Juan José Castro* y su carta de renuncia publicada en los diarios del 47 o el 48, o no sé cual fecha. Pero la gente que tiene menos de cuarenta años, queramos o no, nos guste o no, y aunque no hubiésemos recurrido a las medidas rejuvenecedoras de la Dra. Aslánd, piensa de un modo distinto a nosotros y tampoco se trata de pasar la vida adaptándose al pensamiento de los más jóvenes. Tu y yo, y los de nuestra generación, tenemos una obra que estamos realizando en la medida que podemos y esto es lo que cuenta. Creo que es a mi edad cuando el pintor, el escritor, etc., se encierra en una torre de marfil y sólo trabaja, se ocupa de su trabajo y de lo rápido que pasa el tiempo. Si tiene suerte, puede no tener una torre, sino varias torres como Picasso, llevando de una a otra su soledad, su trabajo y su insatisfacción.
Tu poema Inesperada, clara relación, el que me has enviado por tu carta, me parece espléndido y me gusta, además, conceptualmente. Se trata de crear tú, yo, nosotros, aquellos que nos mueven iguales inquietudes, “formas que habrán de moverse en el tiempo” como quería Hokusai, según los versos tuyos, aunque estemos sumidos en la hosquedad que supusiste dominando a Picasso, y, en otras cuestiones, las que nos competen como integrantes de un pueblo, nos domine la desilusión. Tu poema es muy bello. Pues a eso. En tu caso, a escribir, en el mío a pintar y escribiendo y pintando pacientemente a esperar al igual que esos orientales sentados a que antes pensé referirme. Lástima que no aprendimos el hábito de sentarnos sobre las piernas cruzadas para tomar la actitud de un Buda. Nuestro ombligo es lo que que parece que sólo cuenta, ahora en la época de las desilusiones.
Escríbeme, no te vengues. Un gran abrazo para Aurora y para ti de Maruja y el mío.
Perdóname si esta carta resulta por vez primera, desde que tenía 17 o 18 años, creo, egoísta y desdeñosa.

[Seoane]

1973-06-13
Carta de Seoane a Fole. 1973
A Coruña
Lugo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fole. 1973 en 13/06/1973


A Cruña, 13 de Xunio de 1973

Sr. D. Anxel Fole
Lugo

Meu querido amigo:

Remítoche esta carta para J. S. que debe ser unha persoa moi moza e que fixo unha nota o dia 10 de este mes no voso periódico. Dalla si ti crées que val a pena. Eu penso que sí porque estoy (sic) farto de que as xentes pubriquen todo o que lle pasa pola testa e non créan que están obrigados a informarse sobre quén é quén. Tamén de que o centralismo chegue a infruenciar de tal xeito ós mozos galegos e podan pensar que Madride ten hoxe capacidade de consagración no mundo.
Deica o 18 que iremos ó estreno de Bal.
Unha grande aperta de:

1973-06-15
Carta de Lifschitz a Luís e Maruxa Seoane. 1973
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Lifschitz a Luís e Maruxa Seoane. 1973 en 15/06/1973


Buenos Aires, 15 de Junio 1973

Queridísimos Marujita y Luis:

No sé si éste es papel para avión o no, pero tomo lo 1º que encuentro para contestar la carta del 11 del este. Es verdad, nos hemos portado como infames con vosotros, pero realmente era difícil escribir en el estado de “depre” que se vive acá. De generalidades no te hablo: el 20 regresa el “Hombre”. Nosotros nos vamos el 19 a Punta del Este hasta fin de semana para no interferir. El aeroparque por 100 días no funciona, pues lo están arreglando, así que tarda + el viaje a Ezeiza que a Punta. A los Baudi [zzone] todavía no los hemos visto ni hablado, pero sabemos por Noemi [Gerstein] (que está bastante “escachata” con el tiempo húmedo y horrible que hay por acá) que los han visto a Uds. y que la pasaron como era de esperar. Está de más que te diga que contentos estamos con los éxitos de Luis. No era menos de esperar. Nosotros cuatro y mi madre, de salud física, muy bien. Carlos entró por concurso como residente al Hospital de niños el 8º sobre 300, pero está rabioso porque tiene dos guardias semanales de 30 horas seguidas y no duerme lo que el cuerpo le pide. No sé si sabes que a los pocos días de recibirse de médico rompió relaciones sentimentales con Teresa, pero siguen hablándose como amigos. Poly se casa el 14 de Agosto de 1973 con gran pompa y circunstancias, ya que la mamá de Paloma no concibe un casamiento hecho de otra manera. Lástima que no estéis. Sería justo la fiesta que le gusta a Luis (!). No, en serio que nos hacen mucha falta Uds. y más en circunstancias como éstas. Ayer me llamó Aurora Bernárdez que se va a París la 1ª semana de Julio. Se iba a ir el 1º de Julio, pero la hermana que vive en EE.UU y hace cinco años que no la ve viene y por lo menos 1 semana quiere estar con ella.
Como ven, todos se van y nosotros acá desesperados y encerrados cada vez con menos amigos. Nos vemos con poca gente. Julia Lublin después de varias enfermedades se fue a París, pero sabemos que regresó aunque no nos llamó todavía. Nos vemos con los Burd que están O.K. y hoy se fueron a M. del Plata por una semana. No sabes la novedad. Carlos decidió que al no tener ya novia y no estar todo el día en casa, tenía que jorobarme de alguna manera y me impuso UN PERRO, que es una preciosura, tiene 5 meses, estuvo 4 meses enfermo y ahora está muy mal, lo acaba de llevar al enésimo veterinario. Este perro duerme en la cama de todos, incluso en la mía, hace pipí y popó detrás del caballete que está en el living con el cuadro de Diomede (a este lo nombraron académico). Será por eso que Alejandro (que es el perro orejudo Basel Haunt) lo elige -por fin tenemos árbol genealógico-. Y te diré que es el Mercedes Benz de los perros, aunque parece que viene con algunos fallos. Bueno, Aurora [Bernárdez] me dijo que Julio y Agosto podía compartir con ella el dto. de París y estoy enloquecida por irme. Pero el deber conyugal, hijal, perral y otros deberes hacen de contrapeso. Pero si consigo un pasaje barato después del casorio de Eduardo, me gustaría ir para allá. Si Uds. están en Galicia, creo que me decidiría a ir aunque sea por poco tiempo. Díganme que programa tienen pensado para la 2ª quincena de Agosto y para Septiembre. Y si el coraje, la “guita” y otras circunstancias me ayudan, iría “pá los pagos” aunque sin mi cónyuge, porque el debe quedarse a cuidar el fuego. Quizá sólo son fantasías mías, pero por lo menos pensarlas me hacen feliz.
No vamos a exposiciones, sólo a conciertos. Vamos siempre a Tortuguitas que me gustan mucho aunque Rafael últimamente se aburre un poco. Estuvieron un fin de semana largo con nosotros los Sabsay. El hijo Claudio se convirtió al catolicismo y se va a hacer monje trapence o trapense –no sé como es la cosa–. Ya ves, no escribo, pero cuando lo hago….
El amigo que tanto nos ayudó en la oficina durante la enfermedad de Rafael está amenazado de Rapto y debe pagar abultada suma de millones viejos aunque no tan viejos como para que no sea difícil juntarlos. Por ahora son amenazas, pero como él estaba en estos momentos bastante depre, no te digo como está ahora. Quieren más todavía?
1…tienen para después del 15 de Agosto. Si hace mucho calor en España en esa época. En fin, qué compromisos tienen y si me doy una inyección de lo que le “sobra al hombre”, soy muy capaz de irme un poco para allá. Digo irme porque Rafael, que felizmente de salud está OK, dice que su trabajo le impide irse, tanto es así que les decía que nos íbamos a Punta hoy martes 19 a la tarde y cancelamos los pasajes y nos quedamos acá. Hoy cerró todo al 1/2 día. Algunos taxistas de contentos ni cobraban el viaje. Mañana, feriado nacional. Llega el macho y pasado lunes, paro.
Bueno, como ven, nos divertimos bastante. Un amigo que mucho nos ayudó cuando Rafael estuvo enfermo y ahora está bajo un gran estado depresivo, un poco + agudo que los que habitualmente, está amenazado de secuestro él y toda su flia., y van formulándose amenazas día a día hasta que concreten dónde y forma de pago.
Bueno, queridos, si pudiera transformar lo que tenemos pegado al suelo, paredes y adentro de los armarios en moneda de oro, nos iríamos (es decir, yo) no sé Rafael, a Machilla o cualquier otra cosa parecida. Ahora viene Noemí [Gerstein] a casa a comer porque se siente muy sola.
Después de esta carta, espero escriban mucho y no esperen contestación porque si es de este mismo tenor, tendremos que optar por cambiar el “registro”.
Queridos, los extrañamos mucho, nos estamos desacostumbrando al idioma particular de Luisito (no te ofendas, tu dicción es clarísima).
Los chicos les mandan muchos cariños. Poly lamenta de verdad que no estén para su casamiento. Hasta muy pronto!!!

Cariños, cariños, besos

Emma y todos

1 Este párrafo está escrito con posterioridade (o día 19) no anverso da folla nº 3 orixinal, creemos que a autora esquece ter escrito algo similar no reverso da folla nº 2.

1973-06-16
Carta de Baudizzone a Luís e Maruxa Seoane. 1973
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Baudizzone a Luís e Maruxa Seoane. 1973 en 16/06/1973

Julio 16-1973

Queridos Maruja y Luis:

Baudi hace 3 días empezó una carta para Uds. Claro está que la cantidad de cosas y velocidad con que suceden no le dan tiempo para terminarla, nunca –por eso me pareció + práctico mandarles estos 2 recortes que resumen bastante bien (en parte) lo que ha sucedido. Por nuestra parte les diré que estamos desolados y esperamos cosas muy bravas.
Nos llegó una carta y fotos muy lindas de Mimina [Carmen Arias ] –no como otros que no escriben nunca, pero les gusta recibir.
Abrazos muy grandes

Elena

¿Les llega La Nación Aérea?

1973-06-21
Carta de Baudizzone a Seoane. 1973
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Baudizzone a Seoane. 1973 en 21/06/1973

Junio 21, 1973

Muy queridos Maruja y Luis:

10 días que estamos en Bs As y es tal la cantidad de cosas sucedidas no ya en nuestras ausencias sino durante durante éstas que es un verdadero lío. Por suerte nos queda el recuerdo maravilloso de esos 4 [días] vividos allí tan intensamente y tan rodeados del cariño y la amistad de gente que se quiere tanto. Qué suerte haberlo hecho–aunque fuera tan corto, mis queridos Seoanes–fue un verdadero remanso porque aquí directamente se vive en el caos. Y nadie tiene idea qué podrá pasar y qué rumbo tomarán las cosas. Siguen los secuestros y los robos; en las cárceles hay levantamientos y ayer esperando la “palabra” del Papi hubo horas antes de su llegada tales encuentros de grupos de ellos mismos, que pueden diferenciarse entre sí por lo que responden a “Perón Evita la Patria Socialista ”, “Perón Evita la Patria Peronista ”, que hubo que suspenderse todos los actos y recién hoy hablan por televisión.
Como saldo hasta hoy había más de 20 muertos y cientos de heridos, pues el tiroteo con todo tipo de armas fue en una concentración, que según ellos de 3 millones, pero evidentemente más de un millón había. Fue una gigantesca movilización–donde no se trabajó desde el ½ día anterior– con la suerte que al siguiente era feriado por Corpus Christi–todo el comercio y la industria parada y todo el servicio de transportes a disposición gratuita de aquel que quisiera usarlo– no sólo dentro de la capital sino desde Jujuy al Chubut. Miguel estaba ese día (el 19 y el 18) en Mendoza y nos contaba que era impresionante ver las caravanas de ómnibus que partían.
Encontramos bien a los chicos, trabajando mucho y en una expectativa muy grande, pues evidentemente ellos creen que esto endereza por un extremo u otro, cosa que compartimos, pero no en el extremo elegido; los amigos bien, pidiendo noticias de Uds. y reuniéndonos para tratar de aclarar algo y darnos fuerzas mutuas. Baudi les dará noticias –quizá– a lo mejor más nítidas, más terminantes. No sé.
Yo los recuerdo mucho y quisiera por un lado tenerlos acá –se necesita tanto de la amistad– pero quizá están mejor allá. Con todo yo soy un poquito más optimista que Baudi –a lo mejor por las ganas de que alguna vez este país salga adelante.
Los abrazo muy fuerte
Elena

Queridos Maruja y Luis
Elena dice que tal vez sea más terminante en mis noticias. Nada de eso. Estoy en una gran confusión y con una gran preocupación, pero todo más en el plano de lo inconsciente. No puedo racionalizar nada –y para mí, que por formación soy sobre todo un racionalista, eso me resulta dramático. Voy al Estudio (no tengo gran cosa que hacer), leo bastante, charlo con amigos, trato de enterarme. Y me acuerdo de esos días europeos, que ya se alejan a toda velocidad. Uno de estos días les escribiré largo; ahora aprovecho este huequito que dejó Elena en su carta para llenarla de abrazos.
Baudi.

Te suscribí por un trimestre a la edición aérea de La Nación. Espero que así te ayude a formar tu juicio

1973-07-02
Carta de Pilares a Luís e Maruxa Seoane. 1973
Madrid
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Pilares a Luís e Maruxa Seoane. 1973 en 02/07/1973


Madrid, 2 de julio del 73

Para Maruja y Luis Seoane
La Coruña

Queridos amigos:

Con muchos recuerdos de Adelaida y Marcial, van también los nuestros. Y una triste noticia que me comunicó Frontini. Ha muerto Luis Falcini. Escribí un artículo para ABC, pero ignoro si lo publicarán. Falcini murió el 9 de junio último y fue enterrado el domingo 10, en la Chacarita. Según Norberto, una semana antes tuvo una parálisis. Como la circulación de una pierna cesó, hubo que amputársela. Falcini resistió la operación, pero, al darse cuenta tres días después, lloró, y perdió todas las ganas de vivir. Os lo cuento así, rápido y sin la menor preocupación de tipo literario, para que tú, maestro Seoane, le hagas al inolvidable Falcini un buen recuerdo escrito...
Y nada más. Perdóname que estas líneas de hoy contengan tan malas nuevas. De lo mucho que os queremos nunca será novedad.

Abrazos

Manuel Pilares

1973-07-23
Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1973 en 23/07/1973


La Coruña, 23 de Julio de 1973

Sres. Emma y Rafael Lifschitz
Buenos Aires

Queridos Emma y Rafael:

Ahora debemos carta nosotros, no sé desde cuando, quizá desde hace un mes aproximadamente que llegó la vuestra. Os suponemos muy preocupados por todo lo que ocurre. Aquí llegan noticias contradictorias y la prensa española dedica bastante espacio a la política argentina, sobre todo un diario gallego, La Voz de Galicia, con excelentes comentaristas y corresponsales. Pero estamos muy lejos y no es igual leer comentarios que vivir la realidad de un país. Esta vez hubiésemos querido estar ahí aunque sufriesemos, como todos, la mala noticia diaria. Por aquí, aparentemente, no pasa nada. Suben los precios de los artículos de primera necesidad y la inflación aumenta, como ocurre en toda Europa. Supongo habréis hablado con Elena y Baudizzone. Ahora están de regreso ahí los Sofovich, que también han estado por aquí. Anduvieron con nosotros por diversos sitios de los que muchas veces hemos hablado. No sabía que habían designado académico a Diomede*, me alegra la noticia. No sé a quien designarán para ocupar el puesto de Falcini, yo dejé mi voto para Noemí porque existía vacante de escultura antes del fallecimiento de Falcini que nos dejó deprimidos sin ganas de nada. Conocí a Falcini en 1937 cuando era director del Museo Municipal y desde entonces fuimos amigos. Mi primera exposición la organizó él en Amauta, librería y galería que estaba en la calle Córdoba y, años más tarde, presentó otra de óleos míos en la Sociedad Hebraica. Con Cuadrado, le editamos una monografía que hizo Varela en Botella al mar. Nos unían muchas preocupaciones comunes a pesar de la diferencia de edad. Era un hombre de apariencia adusta, de ideas inconmovibles, pero que guardaba una gran ternura hacia las gentes y un gran amigo. Maruja y yo lo recordamos en su estudio, quizá hace poco más de un año, subido a pesar de su edad a una escalera y modelando una figura. Aún no había decaído físicamente como cuando nos despedimos de él antes de salir de Buenos Aires. Se mantenía erguido y lúcido. Cuando tuvimos noticia de su fallecimiento, hice reproducir en un periódico de aquí el poema que le dedicara hace años Lorenzo Varela, con una pequeña nota mía.
Recibimos con la noticia del posible viaje de Emma una noticia optimista. Estamos aquí en la segunda quincena de agosto. Nuestro programa es regresar a Buenos Aires en la segunda quincena de setiembre, aproximadamente. Si vienes, haremos algunos planes juntos de paseos por Galicia. Os esperamos a los dos o a uno, como decidáis viajar, nos haría muy felices que vinieseis aquí, conocieseis esto y vieseis además que no hemos exagerado nunca cuando hablábamos de Galicia, de su paisaje, de su gente, de sus fantasmas. De lo maravillosamente verde que es, de su niebla y de sus rías. Os esperamos. Escribid. De Marika y Lorenzo no sabemos nada. Si han salido de viaje, si están en París, si piensan venir a Galicia, o si por el contrario desistieron de venir a Europa. A Noemí le escribimos hoy. Vamos a poner al día nuestra correspondencia alterada por muchas cuestiones que alteraron nuestra vida en las últimas semanas.
Me gusta lo del perro. Nosotros también hubiésemos tenido uno si no fuese el tipo de vida que estamos haciendo. Siempre soñé con tener una cabra, un burro, un perro, un búho, un cuervo y un mirlo, animales que me resultan simpáticos y que tienen capacidad de amistad con el hombre.
Bueno, tu carta Emma y antes la tuya Rafael fueron para nosotros muy importantes. Nos acercó a Buenos Aires y a nuestra amistad. Contestadnos, y tú, Emma, dinos cuándo vienes.

Un gran abrazo de Maruja y mío para los dos y para Carlos, Eduardo y todos los amigos:

[Seoane]

1973-07-26
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1973)
Lugo
Ourense
Orixinal
1973-08-02
Carta de Shand a Luís e Maruxa Seoane. 1973
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Shand a Luís e Maruxa Seoane. 1973 en 02/08/1973


Buenos Aires, Agosto 2, 1973

Queridos Maruja y Luis:

Hoy les contesto yo porque mi socio está completamente mareado por todo lo que tiene que dejar arreglado antes de nuestra partida para Europa el 16 de este mes.
Sí, resulta que nos dio ganas de marcharnos aprovechando una gira muy corta por algunos países de Europa Oriental.
De sopetón, resolvimos zambullirnos en la aventura y en 15 días!!! Debemos prepararlo todo.
Volamos el 16 a Londres. Allí estaremos solitos unos 7 días. Luego pasaremos 4 o 5 días en París, y luego viajaremos en tren a Valence, al sur de Francia para unirnos al grupo y recorrer, en Pullman, Suiza, Austria, Hungría, Checoslovaquia, Yugoslavia. Después de pasar un sólo día y 2 noches en Venecia, seguimos a Génova, donde embarcamos en un vaporito que nos deja (Dios mediante) en Barcelona al día siguiente.
Pasaremos 1 noche y 1 día en Barcelona y de allí nos llevan a Madrid para volar esa misma noche, el sábado 22 de Septiembre, en Aerolíneas a Bs. As., donde llegaremos (también Dios mediante) el 23, justo para votar al Hombre.
Apenas 37 días de excursión, de vacaciones, seguramente bastante cansadoras, pero estamos ilusionados por algunos rincones del Viejo Mundo que nos atraen como Budapest, Dubrovnik, etc.
Así es que probablemente estaremos de vuelta por la misma fecha, no?
En una de esas hasta volamos en el mismo avión! Qué los hados nos sean propicios a los 4!!!

Abrazos de

Susana

[Escrito por William Shand na esquina superior dereita:] Qué lastima que no podemos tomar un café en Madrid!

Abrazos.

Willie

1973-08-10
Carta de Varela a Seoane. 1973
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Varela a Seoane. 1973 en 10/08/1973



10-VIII-1973

Mr. Seoane:

Hace mucho que no escribo con pluma más que notas disparatadamente taquigráficas. Procuraré, para que no sea demasiado difícil la lectura, obedecer la vieja norma: “despacito y con buena letra”. (Despacito, casi sí, pero no tan buena).
Vaya primero un racconto. Salimos de Buenos Aires el 10 de julio. El 8 yo aún tenía fiebre de una arrasadora gripe a virus. De la cama del paciente fui llevado –no podía oponerme– al avión. Marika estaba casi igual. Todo es muy casi en este viaje y apenas podía caminar (vieja historia de pies planos y cercos vencidos en combinación con complejos problemas de presión y pérdida de potasio). Pero pudimos llegar a 52 Rue de Seine –Hotel de Seine, donde estamos ahora de vuelta de Bucarest– y comenzamos a hacer vida normal de enfermos: paseítos de 3 cuadras por el Boulevard Saint Germain, con límite en el Flora Deux Magots. Poco a poco, yo pude ir internándome algo más en la selva suave de París. Recordando, borrosamente, otra ciudad, otros rostros, otra pátina. Pero el mismo perfume, la misma sonrisa, el mismo tono amable, la misma locura cosmopolita –pero no inhumana–, de hace 30 o 40 años (¿para qué hacer bien esas cuentas, a esta altura?). Da rabia que esta ciudad sea tan hermosa y quede tan lejos, que su alegría sosegada no se haya contagiado al mundo, que..
El 17 de julio, salimos para Rumanía. Marika, como quien va a Londres con fe, yo, como quien, en vez de ir a Mondariz, va al Tigre. De allí acabamos de volver, Marika mejor y yo lo mismo. Excelente clínica, pésimo hotel, queriendo ser el Waldorff y la implacable burocracia esperada (pero gentes vestidas, alimentada, contentas).
Ya en Buenos Aires había pensado que si llegábamos vivo a París, no íbamos a tener fuerzas para cumplir el plan inicial: París-Bucarest-París-Amsterdam-La Coruña-Londres-Buenos Aires. Y desdichadamente se confirma. No nos movemos de París; nuestro sanatorio de circunstancia. No podemos exponernos al traqueteo de aeródromos, autobuses o ferrocarriles, con sus maletas, distancias a caminar, etc. Ni siquiera nos hemos animado a ir al Louvre (esto os dará una idea de la debilidad, de la fragilidad en que flotamos). Pero no estamos deprimidos. Esperamos para esta noche a Hugo y a Fernando (que fue invitado a un Sanatorio de expertos en Derecho Agrario, en Sussex). Probablemente salgamos con Aurorita Bernardez (que pasa 3 meses –dólares en la UNESCO), a Montparnasse. Y sólo sentimos –y ya es bastante–, la tristeza de no estar con vosotros y los amigos de Galicia unos días. (Rafael debe saber que no me perdono el estar tan cerca y fallarnos la fuerza para ir a abrazarlos).
Nos encontraremos, pues, en Buenos Aires, hacia donde partiremos el 22, y, si la medicamentación da resultado, con algo más élan.

¿Queréis algo de París? Hasta pronto. Abrazos. Casi.

Lorenzo

Queridos míos:

No es cierto que esté igual Lorenzo Varela, porque aumentó 6 kilos que le hacían mucha falta... pero lo más importante de todo y no lo vais a creer... sorpresa, sorpresa... ¡dejó el cigarrillo! a pedido del médico, pues de lo contrario el tratamiento no daría resultado para sus arterias. El resultado lo veremos a lo largo, pero lo más difícil que era hacer o descubrir mi diagnóstico después de 10.000 sacadas de sangre que como los mogólicos son tarados porque tienen un cromosoma de más, yo engordo y hago régimen y me siento mal porque en vez de un cromosoma de más tengo una hormona de más que hace que acumule sal y pierda potasio y otros minerales en cantidad. Hasta ahora en Buenos Aires después de muchos años descubrieron que perdía potasio y por eso estaba tan cansada y variaba mi presión, pero nadie supo decir porqué. La doctora Aslan quería que me quedara ocho días más, pero teníamos que encontrarnos el 6 en París con Hugo (que todavía no apareció, hoy 9) y yo no quise esperar. Por otra parte, el médico nos recomendó a los 2 mucha tranquilidad, pocas tensiones, etc, etc., y como somos 2 casos raros nos pidió que le escribamos como vamos.
Lorenzo Varela estaba tan enloquecido con París y estábamos tan mal, los días antes de ir a Bucarest que tuvimos miedo de asustarlos en Galicia, así que resolvimos volver a París y dejar el viaje del año que viene sólo para Bucarest y ¡España! Todavía no hemos ido ni a ver la Exposición de Soutine, ni ninguna otra, pero espero que ya andaremos, o mejor dicho, caminaremos mejor y podremos ver algo.

Los extraña, los quiere y los abraza a ustedes y a todos. Vuestros inolvidables amigos.

Marika

1973-08-14
Carta de Seoane a Varela. 1973
A Coruña
París
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Varela. 1973 en 14/08/1973



La Coruña, 14 de agosto de 1973

Sr. D. Lorenzo Varela
París

Querido Lorenzo:

Recibimos tu carta y la de Marika diciéndonos que no veníais y nos produjo una gran decepción. Os esperábamos, y lo mismo los amigos, entre ellos Díaz Pardo que llegó poco después de recibidas vuestras cartas a casa. Ni La Coruña, ni Galicia, prometen ni remotamente la actualidad de París, ni siquiera están alegres y, concretamente, La Coruña, hace días está invadida de niebla, pero posee el encanto que tú conoces y la pátina del tiempo se extiende más allá de la historia y lo alcanza todo. Bueno, allá vosotros. Teníamos una habitación aguardándonos y nos prometíamos algunas excursiones, naturalmente siempre al pasado. Por nuestra parte, saldremos de aquí en la segunda quincena de septiembre, falta sólo poco más de un mes. En general, deseamos volver, no por dejar esto, sino por vivir el clima intranquilo de Buenos Aires, algo que seguramente viviéndolo detestaremos, pero hay que vivirlo, pensamos. Ayer recibimos una carta de Sofovich refiriéndonos como se desgasta la figura de Perón, parece que se precipita su destrucción, lo destruye el pasado, su espejo, como Dorian Grey frente al retrato. Me gustaría volver a cenar con Merchenski, ahora diputado, y oírle hablar como la noche aquella en casa de Bernardo y me gustará ver cual será el tipo de neutralidad que siga el actual Gobierno en las próximas elecciones, pues no creo que ahora Perón llegue al cincuenta por ciento de los votos y deberán ayudarle como puedan. Pronto hablaremos de todo esto en Buenos Aires si para entonces dejan hablar.
Lamentamos vuestra decisión de no venir a Galicia. Hubiésemos querido que vinieseis y hacer algunas excursiones juntos. Está visto que esto no puede ser. Un gran abrazo de Maruja y mío para los dos:

[Seoane]

1973-08-18
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1973)
Trasalba
Orixinal
1973-08-24
Carta de Díaz Pardo a Seoane e a Fernández-Albalat. 1973
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane e a Fernández-Albalat. 1973 en 24/08/1973

24 de agosto de 1973

Sres. Don Luis Seoane López y Don Andrés Fernández-Albalat
La Coruña

Queridos amigos y consocios en el Laboratorio de Formas de Galicia:

En relación con el acuerdo tomado en la Junta de Socios de esta compañía, Cerámicas del Castro, en 8 de febrero último sobre el alejamiento de sus locales del Museo Carlos Maside, a ejecutar en un plazo de ocho meses, todo lo cual con sus causas e incidencias os he comunicado en su momento, teniendo en cuenta que conocido tal acuerdo por quienes componemos el Laboratorio de Formas nos hemos abocado a la formación de un Patronato para que recoja y gobierne el destino del Museo, pero considerando asimismo que en estos últimos meses dos socios de esta compañía han formulado una demanda judicial pidiendo, entre otras cosas, la anulación de tal acuerdo de alejamiento del Museo, acusándome a mí de daño grave por manejar este asunto contra los intereses sociales, creo necesario memorizar las situaciones que se han creado al objeto de actuar como mejor proceda. Estas situaciones podrían considerarse así:
a)- Por una parte aparece estorbada la actividad de la empresa que cuida el mantenimiento del Museo y en consecuencia se ve limitada la actividad de este.
b)- Por otra parte nos encontramos con el deber de defender la institución cultural que supone el Museo Carlos Maside a la que nos hemos comprometido los componentes del Laboratorio de Formas y de Cerámicas del Castro, velando porque no se interrumpa su desarrollo.
c)- Por otro lado nos encontramos con la realidad legal de un convenio en que conjuntamente con el Laboratorio de Formas aparece Cerámicas del Castro como creadores y organizadores del Museo Carlos Maside en un pacto suscrito por Don Federico Nogueira y Don José Luis Vázquez como representantes de Cerámicas del Castro y Don Luis Seoane López y el que suscribe representando al Laboratorio de Formas.
d)- En el plano de las actuaciones aparecen dos socios de Cerámicas del Castro, que a pesar del compromiso que han suscrito, tratando de molestar para obligarnos a ceder a unas determinadas pretensiones de ellos, que no vienen al caso, denuncian como extraña e incorrecta la colaboración con el Laboratorio de Formas, señalando como no corriente la aplicación de partidas que corresponden al sostenimiento del Museo.
e)- A la vista de la situación contradictoria y negativa de esos dos socios la Junta acuerda el alejamiento de los asuntos del Laboratorio de Formas y en consecuencia del Museo.
f)- Entonces los dos socios obstruccionistas de Cerámicas del Castro piden judicialmente la anulación del acuerdo de alejamiento del Museo por considerarlo doloso para la Sociedad.
En esta difícil situación, puestas las cosas en manos del Juzgado y estando seguro de que ninguno de vosotros desearía ni le interesaría obligarme a tomar una decisión como Administrador que todavía soy de Cerámicas del Castro para la ejecución del acuerdo de separación que en algún momento pudiese ser considerado por los Tribunales de Justicia como atentatorio para los intereses de Cerámicas del Castro, sobre todo cuando los dos socios obstruccionistas acusan en la demanda la separación precipitada de las colaboraciones con el Laboratorio de Formas para mejor ocultar responsabilidades, según ellos, suplico que al constituir el Patronato del Museo que estamos estudiando consideréis estas situaciones y estudiéis la forma de estimar alguna de las dos soluciones que puedan poner a salvo sin equívocos nuestra conducta en cualquier situación futura. Algunas de estas soluciones podrían ser estas:
1- Que la escritura de Constitución del Patronato sea otorgada por una representante del Laboratorio de Formas y por otro de Cerámicas del Castro.
2- Que si el Laboratorio de Formas otorga solamente él la escritura recoja la situación existente y a la vista de su precariedad proponiéndose respetar la sentencia de los Tribunales de Justicia, ocupará dos puestos en el Patronato comprometiéndose en entregar uno a un Representante de Cerámicas del Castro en el evento de que una disposición judicial anulara el acuerdo de separación del Museo.
Y en cualquiera de estas dos soluciones acordar que el desarrollo del Museo se hará indefectiblemente en el lugar del Castro-Sada.
Independientemente de esto pero considerando la situación general el acuerdo de la Junta de socios de Cerámicas del Castro de 8 de febrero último dándole un plazo al Museo para abandonar los locales de esta Sociedad, creo que como Administrador que soy me corresponden facultades suficientes para prorrogar el ejecución de tal acuerdo, y dada la situación creada estoy en el deber de aplazar la ejecución del acuerdo, por lo que mientras no se preparan nuevos locales el Museo, en beneficio de él y de que Cerámicas del Centro no se pueda sentir perjudicada por el cierre del Museo en su ubicación del Castro, podría continuar disfrutando de los locales y servicios de nuestra Sociedad, sin que ello represente ningún tipo de compromiso que modifique el acuerdo de nuestra Junta de Socios del 8 de febrero último, siempre que no sea modificada por el juzgado en cuyo caso todos nos veríamos obligados a aceptar la sentencia.
Pido a mis consocios en el Laboratorio de Formas consideren esta situación y mi punto de vista en el acuerdo que tomen.

Os abrazo con la mayor consideración

Díaz Pardo

1973-09-01
Carta de Rafael e Emma Lifschitz a Luís e Maruxa Seoane. 1973
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Rafael e Emma Lifschitz a Luís e Maruxa Seoane. 1973 en 01/09/1973


B. Aires, 1/Set./973

Queridos Maruja y Luis:

No sabemos que pasa con las cartas, si el problema es del correo de acá o de allá, pero el hecho verdadero que fuera de esta, nosotros les escribimos 3 cartas y les mandamos una invitación para el casamiento de Poly, que fue el 14 de Agosto, es decir, que ya es todo un señor casado.
Bueno, esta sólo tiene por efecto, sabiendo que Uds. están por venir, nos escriban cuando llegan para irlos a buscar.

Con un fuerte abrazo de

Emma, Rafael, los chicos y Paloma

De las cosas de aquí mejor no hablar para no amargarse.

1973-09-02
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1973
Sargadelos
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1973 en 02/09/1973

Sargadelos, 2 de septiembre de 1973

Sr. Don Luis Seoane
La Coruña

Querido Luis:

Pensando en lo hablado ayer en casa de Álvaro Gil acerca del futuro del Museo me creo en el deber de puntualizar unas cuantas cosas:
1º Te adjunto copia del acuerdo tomado por la Junta de socios de Cer[ámicas] del Castro en 8-2-73 y nota señalando los principales puntos pactados al constituir el Museo, como memorandum de lo contenido en ambos acuerdos.
2º Yo no tengo ningún inconveniente en poner en marcha el acuerdo tomado a pesar de la impugnación judicial que han hecho de él Rey y Nogueira. Lo que no puedo, no podemos, aceptar es que no sólo se pretenda prescindir del pacto fundamental de la constitución del Museo sino que se quiera obligarnos a burlar nuestro propio acuerdo.
3º Si el Laboratorio no acepta el nombrar un representante para que junto conmigo formemos el Patronato y demos una salida normal y regular al Museo para asegurar la institución cultural que es, no una salida que pudiera interpretarse como un perjuicio para Cerámicas del Castro, yo no puedo hacer otra cosa, estoy obligado a no hacer otra cosa legalmente más que a defender el espíritu y la letra del acto de constitución del Museo.
4º La Junta de socios de Cer[ámicas] del Castro, y los factores de ella que son los administradores, quienes quiera sean, tienen facultad para prorrogar el acuerdo cuanto tiempo sea necesario para bien de los intereses de la Sociedad y de los pactos que la obligan.
5º En razón de lo anterior comprende mi imposibilidad de formar parte de algún propósito que de alguna forma lleven el nombre del Museo Carlos Maside (aunque se le anteceda lo de Castelao) si esto está en contradicción con lo pactado o con lo acordado.
6º Para no detener las cosas estoy dispuesto a colaborar en alguna fórmula que pueda ir adelantando la construcción de un nuevo local para el Museo, o un Museo, que en su día recoja la labor del Museo Carlos Maside de acuerdo con el pronunciamiento de un juez, en la forma que todos deseamos.
7º Estimo que la constitución del Patronato en la forma acordada por la Junta de socios de Cerámicas del Castro sería lo más idóneo, legal y práctico para llevar las cosas adelante, sin que pueda acusárseme a mí en algún momento de haber colaborado en algo que se estime como perjudicial al Castro.
8º Propongo, en consecuencia, que nos reunamos los componentes del Laboratorio de Formas, como primer paso, y tomemos un acuerdo marcando la postura del Laboratorio frente al acuerdo de Cerámicas del Castro, labrando un acta al respecto para evitar toda desviación en la interpretación.
9º En la vertiente de las realizaciones prácticas, mirando por la eficacia de la tarea que se cumpla para llevar el Museo adelante, estoy conforme en la integración del Patronato por los amigos que propusiste, que también lo son míos, pero tal composición es buena para integrar un cuerpo que vigile y mantenga la calidad y el espíritu que nos propusimos darle al Museo. Pero la realización del proyecto, la puesta en marcha y el sostenimiento del Museo requieren unas inversiones y un motor económi[co] constante que no cuenta, no contó, con la menor consideración en las ideas que se barajaron en la reunión de ayer, como no fuera la extraordinaria generosidad siempre abierta de Álvaro con la salvedad que hizo de señalar la necesidad de pedir créditos, cuya solventación final, por supuesto, ni siquiera se tocó, y la inversión para abrir el Museo no bajará de los diez millones de pesetas. Ante el imperativo de estas realidades la pretensión de desarrollar el Museo al margen de Cerámicas del Castro me parece decisivo para el designio del Museo.
Dejo estas notas en tu mano para que las consideres primero tú sólo. Si luego crees conveniente consultar o pasar copia de esta carta a los amigos propuestos para formar parte del Patronato, por supuesto, ello tiene mi total conformidad.
Preferiría que cualquiera que fuese tu punto de vista me lo concretases por escrito para evitar discusiones inútiles.

Un abrazo muy fuerte

[Díaz Pardo]

[Anexo.]

Junta de Cerámicas del Castro, Ltda. del 8 de febrero de 1973

Al tratar el punto tercero respecto al Museo Carlos Maside se acuerda
“denunciar el convenio nombrando a Díaz Pardo como representante de Cerámicas del Castro, Ltda. para que junto con otro que nombre el Laboratorio de Formas de Galicia procedan a la formación de un Patronato que se haga cargo de esta institución cultural, habiendo de figurar en dicho cuerpo el Delegado Regional del Ministerio de Educación y Ciencia para que de común acuerdo fijen el destino que se dará a dicha Institución, para evitar llegar a la conclusión última prevista en la escritura fundacional. Se acuerda asimismo fijar un plazo de ocho meses para que sea retirado el Museo de los locales de la Sociedad”.

---

Puntos principales del acta de constitución del Museo:
a) - Suscrita por Federico Nogueira y José Luis Vázquez representando a Cerámicas del Castro, y por Luis Seoane y Díaz Pardo representando al Laboratorio de Formas.
b) - Objeto. Se acuerda crear y organizar un Museo... etc. en la estipulación primera.
c) - En la segunda estipulación se fija que la instalación y sostenimiento corre por cuenta de Cerámicas del Castro y que al Lab[oratorio] de Formas corresponde su dirección artística.
d) - En la tercera estipulación se fijan los propósitos para recabar fondos artísticos para el Museo y en la cuarta se establece la forma de tenencia de esos fondos previéndose literalmente así en el último inciso: “Si por cualquier circunstancia el Museo de Arte Carlos Maside fuese disuelto, la institución solidariamente con las Sociedades que lo patrocinan “Laboratorio de Formas de Galicia” y “Fábrica de Cerámica del Castro”, garantizarán que las obras recibidas en calidad de depósito, serán devueltas a las entidades, personas o sus herederos en primer grado que las hubiesen cedido y las que hubiesen sido legadas serán entregadas a Museos Gallegos”.
(Hay que hacer constar que este inciso de la última estipulación del convenio, junto con los datos del autorizante, se transcribe íntegro en los certificados de recepción de obra que se entregan a quien la lega).

1973-09-19
Carta de Negri a Seoane. 1973
Ottawa
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Negri a Seoane. 1973 en 19/09/1973

Ottawa, 19 de septiembre de 1973

Sr. Luis Seoane
Montevideo 1985
Buenos Aires

Querido amigo:

Hace mucho que no tengo noticias de Ud., pero supongo que estará bien y trabajando mucho.
Motiva la presente la posibilidad de realizar en Canadá dos exposiciones suyas, una de pintura y la otra de grabados. He mostrado sus cosas en Ottawa y en Quebec y hay interés. Dígame que le parece la idea. En caso de estar de acuerdo, le ruego me envíe algunas fotografías en blanco y negro de sus últimos óleos (si tiene diapositivas, mándelas también) y una lista de los últimos grabados en diversas técnicas y de los libros ilustrados.
Es todo por hoy. Nuestros más afectuosos recuerdos para Maruja y Ud.

Tomás

1973-09-23
Carta de Blanco Amor a Luís e Maruxa Seoane. 1973
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Blanco Amor a Luís e Maruxa Seoane. 1973 en 23/09/1973


Vigo, Gran Hotel, 23-IX-1973

Querido Luis y Maruja:

Ayer, en Santiago, me informaron de vuestro topetazo. Hoy, domingo, 10:30, intenté hablaros por teléfono; primero daba ocupado y después daba nada. Supongo que habrá sido algo más que un susto pero, afortunadamente, no mucho más. Lo peor de carreteras de aquí es que son intratables, por sus curvas y por las bestias bípedas que ha puesto en ellas, con dramática abundancia, la sociedad de consumo; la España presente, ademas, sin exageraciones propias.
Creo que estos factores habrán intervenido en el revolcón, a no ser que Maruja se haya sentido “Fangio” prematura, lo que [no] encajaría bien en su connatural prudencia.
“Coñas” aparte, espero y deseo que la peripecia no altere gravemente vuestro proyecto de regreso. Mi viaje está resuelto, en firme, para abril. Disminuyó bastante mi entusiasmo por el asesinato chileno. ¡Qué horror y qué asco! Allende y Hortensia eran amigos míos, lo eran centenares de personas que ahora estarán muertas o encarceladas.

Iré uno de estos días a La Coruña. Ya nos veremos. Un abrazo grande y cariñoso.

Eduardo

1973-10-02
Carta de Rafael e Emma Lifschitz a Luís e Maruxa Seoane. 1973
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Rafael e Emma Lifschitz a Luís e Maruxa Seoane. 1973 en 02/10/1973

Octubre 2-1973

Queridos Marujita y Luis:

Acabamos de recibir su carta con las malas noticias. Ya lo sabíamos por los Burd que las recibieron ayer. No se imaginan que disgusto: aunque siendo positivista, debemos estar satisfechos que no fué nada más que eso. Por acá hemos tenido de ese tipo de cosas de gente allegada proporcionalmente a nosotros que es mejor no contarlas ni acordarse de ellas. Es inútil la experiencia que puedes tener al respecto. Alguna vez puede pasar. Hay que tratar de usar siempre los cinturones de seguridad. Éstos son consejos porque yo siempre me resisto a ponérmelos.
Bueno, yo estaba bastante rabiosa porque no nos llegó en esta temporada más que 1 sola carta y esta es la 2ª. Y lo que más nos extrañaba era el no acusar recibo de la invitación de Poly. Pero ya me lo has explicado. Que te puedo decir de Chile, Argentina, etc. Ruegos, quédense allá donde Uds. están. Paloma y Eduardo estuvieron en Río de Janeiro 10 días porque allí se casó un hermano de Paloma, si eso es un consuelo. Allí no se puede ni hablar por la calle aunque aparece una riqueza y un mal gusto en cierta clase social que da calambre.
Bueno, aquí nos vemos casi todos los mismos, siempre recordándolos y muchas veces envidiándolos. Nos vamos ahora unos días a P. del Este aprovechando el 12 de Octubre. Vendrán también los Perazzo a nuestro dto. Nelly estuvo regular porque un virus le produjo parálisis facial, pero ahora ya lo superó.
El otro día en casa de los Baudi [zzone] conocimos a los Gutmann que son muy agradables. Sabes que los chicos están viviendo por ahora en el dto. de Carlos y vienen siempre a almorzar a casa, pero los 2 estudian y Poly trabaja y le va por ahora bastante bien. En Enero y Febrero piensan irse a Europa. Por lo menos están pagando los pasajes. Carlos está de residente en el Hospital de niños y ganó el Council (es un examen internacional que se clasifica en EE.UU. y que da derecho para ir a trabajar allí aunque no lo piensa hacer por ahora). Todavía está sin novia, a ver si le trae una Marujita de allá. Rafael está bastante bien ahora porque tuvo sus “bajones”, pero está todo lo normal que se puede estar en este país en el que suceden cosas tan increíbles como las que pasan.
Me imagino como estará Luis. Decile que no se ponga pesado contigo porque si no aquí lo vamos a castigar.
¿Supieron del secuestro de [Bernardo] Sofovich, y libertad posterior, por un problema del Clarín (se supone el ERP) para que le publiquen en el diario 3 manifiestos?
Todo esto para que no crean que aquí no pasa nada. Vimos aquí una película formidable, Goya, que es una coproducción rusa-alemana, pero que es soberbia.
Supongo que allí no la darán. Aquí en películas se han visto cosas muy buenas. De los conciertos supongo que tendremos que despedirnos por largo rato por asunto distinto. Hubo una exposición de grabados de Picasso excelente y, en fin, los aguardamos con impaciencia aunque sea un poco remendados. Escriban si precisan algo de acá. Reciban todo el cariño de siempre y nuestros mejores deseos para la traumática espera para la mejoría total.

Cariños y besos

Los Lifschitz

1973-10-03
Carta de Shand a Seoane. 1973
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Shand a Seoane. 1973 en 03/10/1973

3 de octubre de 1973

Queridos amigos:

Al volver de Europa donde pasamos 5 semanas, nos informó Esther que recibió una carta de Vds. en la cual escriben que han tenido un accidente. Estamos muy afligidos por esa noticia y ansiosamente queremos saber cómo andan. Entendíamos que ustedes estaban listos para volver cuando tuvieron ese percance. Ojalá que muy pronto se recuperen y los tengamos aquí una vez más entre nosotros. No hace falta hacer ningún comentario sobre la situación actual del país donde la confusión deliberadamente desarrollada llegará al final a condiciones aún peores que durante los gobiernos militares anteriores. Los que vieron una apertura izquierdista en el Gobierno de Perón estarán ya trágicamente convencidos de su ingenua visión.
De todos modos, al abrazarlos, aunque sea epistolarmente, nos sentimos reconfortados.

¡Hasta pronto!

Willie

Queridos Maruja y Luis:

Volvimos el 23 de Europa. Anteayer subimos a tomar un café a la de Esther y nos comunicó lo de la patinada del coche y sus consecuencias. Cómo desearíamos poder estar cerca de Uds. y acompañarlos. Pero sabemos que cuentan allí con muy buenos amigos y que ya pronto estarán en condiciones de volver. Ahora más que nunca necesitamos el afecto fraternal de los amigos, como Uds., pues el panorama del país es desalentador por usar un eufemismo.
Solo nos puede quedar a los “viejos” refugiarnos en el cálido abrazo de la amistad, ya que por más “ideas” que estallen coléricamente en nuestro cerebro, no tenemos pasta de mártires.
Cúrense pronto y a volar!
Pensar que nos hacíamos la ilusión de verlos aparecer en el aeropuerto de Barajas aquella noche del 22!
Les contaremos nuestras aventuras por Viena, Praga, Budapest, Dubrovnik y etc., etc.
Todo nuestro afecto y nuestros deseos de que se suelden bien los huesos y los rasguños no dejen huellas!

Un abrazo doble de

Susana

1973-10-06
Carta de Pilares a Luís e Maruxa Seoane. 1973
Nova York
Madrid
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Pilares a Luís e Maruxa Seoane. 1973 en 06/10/1973

Madrid, 6 de octubre del 73

Para Maruja y Luis Seoane
La Coruña

Queridos amigos:

En casa de los Marciales, nos enteramos del accidente que habéis sufrido. Fue para nosotros también una dolorosa sorpresa. Sobre todo si tenemos en cuenta que el magistral brazo de pintor de Luis tendrá que estar en paro forzoso casi un par de meses.
Pero, ¿qué podríamos deciros que os sirva de consuelo? Es e casos así cuando me doy cuenta de mis numerosas deficiencias como escritor. Deficiencias que intento compensar reiterando una vez más mi admiración por vosotros, a la que se suman con sincero cariño los Pilares de este pequeño rincón donde siempre permanecerá limpio y vivo vuestro ejemplo.

Abrazos

Manuel Pilares

Vinaroz 19, 6ºD
Madrid 2

1973-10-08
Carta de Scheimberg a Seoane. 1973
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Scheimberg a Seoane. 1973 en 08/10/1973


Buenos Aires, octubre 8 de 1973

Mis queridos amigos:

Con razón que tardaban tanto en contestar! Yo ya estaba preocupada, pero nunca sospeché la razón de la tardanza. Por tres vías supimos del accidente: Esther habló por teléfono, lo mismo Sima y Sarita se enteró en lo de Sofovich y me avisó. Bueno, Maruja, ya tuviste el “baño de sangre”, nadie se puede zafar de esto. Si alguno dice que nunca tuvo un accidente automovilístico, no dice la verdad. Por suerte, salieron bien de la prueba, con una pierna y brazo rotos y algunos magullones, pagaron su tributo al automóvil. Cómo están ahora, fue un accidente muy doloroso? No se imaginan lo que Scheimberg y yo lo sentimos y tan lejos! Me imagino las que habrán pasado!
Scheimberg también estuvo enfermo, adelgazó bárbaramente, toda la ropa le queda colgando, pero, por suerte, está mejorando y en este momento le están haciendo investigaciones y espero que dentro de tres días sabremos a qué atenernos y empezará el régimen correspondiente. Ya le habrán visto a Nélida y a su mamá, les habrá contado todo lo que pasa aquí; ella está muy contenta, ojalá le pase lo mismo a su madre, que se fue a regañadientes. Nos estamos acercando a la posesión del Gobierno, ya sabrán muchas cosas por las noticias que tienen; yo tengo una “bronca” que ni puedo pensar, las promesas se están diluyendo poco a poco y se... repite la historia; cuando vuelvan a Buenos Aires hablamos largo y tendido. Ahora no tengo fuerzas. Ojalá sanen pronto y bien y vamos a contar los días que faltan para la vuelta, pero si tuvieran ganas de escribir y tienen ánimos, siempre la carta será muy bien recibida.

Saludos cariñosos de Scheimberg y de todos los amigos de aquí, besos y abrazos de

Aída

1973-10-08
Carta de Goldstein a Seoane. 1973
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Goldstein a Seoane. 1973 en 08/10/1973


Buenos Aires, 8/X/73

Queridos Maruja y Luis:

Hace apenas unos minutos, hablamos con Bernardo Sofovich, al preguntarle por Vds. nos contó del accidente que sufrieron.
Quedé muy preocupado y parecería que esto forzó a romper la inercia de mi incomunicación “vía aérea”. Es que éste ha sido un año muy intenso y difícil y realmente no encontraba la tranquilidad espiritual para escribirles. Las cosas no han sido nada fáciles y el ambiente siempre tenso creaba un clima de inestabilidad creciente. A pesar de todo, sobrevivimos y tratamos de comprender lo que sucede alrededor, aunque mis prejuicios políticos se cumplan y vengan tiempos duros. Lo malo de todo es que el tiempo va pasando y este año –por lo menos en lo que a mí atañe– fue bastante improductivo y muy anodino. En este momento, estoy luchando para vencer las limitaciones de mi enfermedad y al respecto me he vuelto optimista. Necesito movilizarme urgentemente por mí, y los míos, y en eso estoy. De cualquier modo, presenté unos trabajos a un concurso de diseño en cerámica para Japón y desarrollo actualmente un módulo habitable con diversas aplicaciones con una tecnología y diseño muy originales. Es una “cosa” en plástico, espero poder mostrarles el prototipo a vuestro regreso. Sinceramente, les deseo una rápida y efectiva mejoría. Hasta muy pronto, los abraza

Enrique

1973-10-19
Carta de Alvajar a Luís e Maruxa Seoane. 1973
Xenebra
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Alvajar a Luís e Maruxa Seoane. 1973 en 19/10/1973


Ginebra, 29 de octubre de 1973

Queridos Luis y Maruja:

Me había dicho Quiroga que os habíais ido a Buenos Aires, pero hace unos días recibí una carta suya diciéndome que su proyectado viaje a Ginebra quedaba en la nada y contándome que habéis tenido un accidente de auto y que Luis está todavía con una pata tiesa. Supongo que ya estará pasando todo, porque Quiroga no me lo cuenta con un aire de alarma demasiado grande.
Hace mucho tiempo que tenía que escribiros, y no lo hacía precisamente porque tenía que ser largo y no estaba ni en estado de salud ni con tiempo para hacerlo. Aprovecho hoy, día excepcional. Porque resulta que, renunciando a unas vacaciones que me hacían mucha falta y que tenía ya perfectamente programadas para Túnez, me vine a trabajar este mes al BIT para no perder completamente el contacto con ellos. Querían que viniera por más tiempo, pero no puedo porque tengo que volver a las Naciones Unidas el día 1. Dado que la gente aquí traduce seis páginas por día y que yo he estado haciendo un promedio de 30 diarias, me creo autorizada para robarles estos momentos y escribiros, guardándome un trabajo ya terminado para entregarlo por la tarde, y no por la mañana.
No podré explicar las cosas muy detalladamente, porque por carta no se entienden bien y me arriesgo a que me se dé una mala interpretación, pero trataré de resumir lo sucedido desde la última vez que supe de vosotros, que fue cuando Maruja me telefoneó. Ese mismo día, dos horas después, me tuvieron que llevar de urgencia al hospital, porque no podía dar un paso nin moverme. Estaba casi paralizada. Ni podía llegar al teléfono para pedir auxilio. Sólo arrastrándome. Me tuvieron un día entero en el hospital haciéndome toda clase de análisis, radiografías, exámenes, etc. El Hospital Cantonal de aquí es de lo mejor que existe. Los ricachones vienen de todos los países del mundo a que los examinen aquí, en el Hospital. Diagnóstico: el mismo de siempre, el que vengo oyendo desde hace ocho años a todos los médicos y especialistas que he recorrido. Usted no tiene nada, absolutamente nada. Parece ser que son síntomas simbólicos, de carácter neurótico, es decir psíquico. Y que esa última crisis fue provocada por la inminencia del viaje a España. Dicen los médicos y psicólogos que como a una persona que no puede moverse no se la puede hacer viajar, me defendía contra la enorme resistencia interior que tengo a volver a Galicia, el miedo enorme que le tengo psicológicamente a semejante shock, desarrollando esos síntomas simbólicos de imposibilidad de andar y de moverme. Bueno, el hecho es que la cosa fue muy seria y no me ha quedado más remedio que reemprender el tratamiento de apoyo psicoterapéutico, a ver si con paciencia logro vencer mis problemas interiores y sacarme de encima mil cosas que me hacen la vida imposible. Tuve que ir a París por un solo día a arreglar mis papeles, que caducaban. Mi hermano fue a buscarme al aeropuerto y a llevarme hasta allá nuevamente. Fui en agosto, antes no podía arriesgarme a hacer ninguna clase de viaje por obligatorio que fuera.
Ahora las cosas andan mejor. Ya puedo sentarme en una silla, trabajar y hasta ir al teatro. Pero estoy haciendo una vida de soldado. Primeramente, duermo muy mal. Me han prohibido terminantemente acostarme temprano, apago la luz a media noche o más tarde, y después de haberme despertado cinco o seis veces en la noche ya estoy de pie a las cuatro y media o a las cinco. Media hora d gimnasia fuerte. Todos los días que puedo, esto es, casi todos, media hora de natación por la tarde al volver a casa. Tratamiento médico dos veces por semana. Medicinas para poder resistir. Y trabajo, mucho trabajo. Ya veis que la cosa no es nada divertida. Pero veremos si con paciencia, como os digo, logro resolver dentro de mi misma, con ayuda del psicólogo que es un hombre, gracias a Dios, muy inteligente, multitud de problemas que se han ido acumulando a través de los años y que me hacen la vida muy difícil.
Quise mandarle una nota a Pillado sobre una cosa interesante que había cerca de aquí. Os explicaré lo que era, porque a Luis ha de interesarle, y por qué no puede hacer la nota. Hay aquí cerca, pero en Francia, en un pueblecito llamado Plateau d´Assy (más bien se llama así todo el lugar), una iglesia muy interesante. El cura, hace ya de esto bastantes años, decidió hacer algo distinto. En el frente hay un fresco enorme de Leger, dentro de vidrieras de Chagall, de Rouault, etc. Pinturas murales de Chagall y otros pintores. Una pila bautismal hecha por un judío, y todas cosas por el estilo. Es decir, que recurrió a artistas de distintas religiones. El Cristo del altar mayor despertó verdaderos escándalos, y durante cierto tiempo tuvieron que meterlo en una capillita apenas alumbrada, por lo moderno que era. Ahora lo han vuelto a poner en el altar mayor, pero no en el centro. Las tapicerías son excelentes. Este último año decidieron hacer en ese lugar una cosa que llamaron Escultura en la montaña. Diseminaron por los alrededores, en un paisaje verdaderamente maravilloso de montañas y bosques, toda una serie de esculturas. Desde Calder para abajo. Había dos de Otero, de Santiago de Compostela, y varias de un argentino que me parece recordar que se llama Fernández, que además pintó las carreteras de mil colores. También por las carreteras había pintada poesía. Me pareció que podía interesar una nota sobre eso, sobre todo habiendo mezclado en ello un gallego. Allá me fui, pidiéndole a una amiga que me llevara, porque yo no me atrevo a conducir por la carretera todavía, y sabe Dios cuándo volveré a largarme a mis antiguos viajes de kilómetros y kilómetros. Tengo miedo a los vértigos y miedo a los medicamentos que estoy tomando, de modo que sólo utilizo el automóvil en la ciudad. En el camino se nos echó encima una de esas tormentas de padre y muy señor mío que nos tuvo detenidas en un pueblo dos horas y media. Nos decidimos a seguir, a ver si más lejos hacía mejor tiempo. Efectivamente, mejoró, pero ya habíamos perdido la mañana entera. Al llegar allá nos encontramos con que, como os digo, las esculturas estaban en plena naturaleza y desperdigadas a la redonda en trayectos de treinta o cuarenta kilómetros. El auto de mi amiga era viejísimo y no quería subir esas cuestas empinadas. Preguntamos y nos dijeron que parte de las cosas podríamos verlas yendo a pie. Mentira podrida, como dicen los niños. Anduvimos horas y horas y lo que nos decían que estaba a media hora de distancia a pie estaba a dos o tres horas. Total, que lo que vimos fue lo que estaba en el pueblo mismo y algo de lo más cercano. En tales condiciones no se puede hacer ninguna nota, como os podéis imaginar. Me conformé con comprar fotografías y catálogo, que si le interesa mucho a Luis puedo enviarle. No tenéis más que decírmelo. Ya eran los últimos días de esa exposición, si queréis llamarle así, aunque quedarán algunas cosas, como creo que la puerta de Calder y alguna otra cosa más.
Yo, si sigo mejorando de salud o por lo menos manteniéndome, creo que voy a volver a dirigir teatro. Han dejado llegar aquello del grupo a un punto tan muertísimo que va a costarme mucho trabajo echarlo a andar nuevamente. Por otra parte, tanto ha cambiado el teatro en los últimos diez años que todo hay que encararlo de otra manera. Estoy con los preparativos que, como os digo, van a ser largos. He pedido a España que me busquen algunos textos (todos ellos inéditos) que parecen interesar. Habrá que buscar a los autores uno por uno y pedírselos, y todo esto tendrán que hacerlo otros por mí, y claro está que no le dedicarán todo el interés necesario. Será lento. Tengo pensado hacer una adaptación de La Celestina para hacerla estallar por las cuatro costuras, y eso me llevará sólo de preparación varios meses de trabajo. Tengo que ponerme en contacto con gente de teatro de aquí que yo conozco para ver salas, saber con qué puede contarse y con qué material cuentan esas salas mismas. Ahora es muy difícil. Cada vez hay más teatro y más manifestaciones culturales interesantes en Ginebra, y todo está ocupadísimo... Luego se presentará el problema de los colaboradores, actores, electricistas, etc., que como todos trabajan en otra cosa y además no se lo toman suficientemente en serio es una labor de gigantes. De hacer algo, quiero hacerlo bien. Sólo así compensará el esfuerzo enorme que significará para mí. Para hacer tonterías más vale que descanse y aproveche los pocos momentos que me quedan en el día para reponerme. Marta, mi sobrina, que felizmente es excelente y no me da quebraderos de cabeza, si que da trabajo, y como todo cuesta tan horriblemente aquí, no puedo dejar de trabajar porque se va el dinero que verdaderamente da espeluznos. Como no puedo además mandarla a un colegio público (por circunstancias de residencia aquí, etc.) todo me cuesta un ojo de la cara, y luego está lo de Madrid, el colegio de la otra chica y mil cosas más. De modo que no puedo hacer como otros compañeros que trabajan varios meses al año y se dejan otros varios para hacer sus cosas. A mí no me queda más remedio que seguir tirando.
Compré un piano, bueno, pero de segunda mano, para estudiar que es lo que me distrae. Hace cuatro meses que lo tengo, y sentarme a estudiar, lo que se dice sentarme a estudiar, no he podido hasta ahora hacerlo sino cuatro veces. Me descansa mucho y pienso que si algún día trabajo menos, me sería muy bueno haber hecho dedos cierto tiempo para poder estudiar o tocar algo. Pero creo que lo que me sucederá será lo que a otros refugiados que estaban en condiciones parecidas será lo que a otros refugiados que estaban en condiciones parecidas, que trabajaron hasta la víspera misma de su muerte y cayeron como quien dice fulminamos encima del escritorio.
En fin, ya veremos. Ya que estáis todavía por aquí no pierdo las esperanzas de que se os ocurra hacer un viajecito. A Ginebra, quiero decir. Ya sabéis que, aunque un poco apretados, podéis estar en casa.
Dad mil recuerdos a Rafael y Carmen de mi parte.
Cuando tengáis un poco de tiempo y ganas, escribid y decidme si le interesa a Luis que le mande las fotografías de algunas de las cosas de la iglesia de Plateau d´Assy, el folleto con fotos grandes de Escultura en la Montaña y fotos de las esculturas, que se lo mandaré con mucho gusto.
Mil abrazos a los dos, y a ver si algún día, resueltos mis problemas, se define esta situación y se sabe de una vez por todas si puedo o no puedo volver por ahí. Por el momento es no. Tanto el médico como yo lo consideramos un riesgo psicológico excesivamente grande como para andar haciendo pruebas, dadas las circunstancias de mi caso.

Amparo

1973-10-26
Carta de Campos a Seoane. 1973
Viena
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Campos a Seoane. 1973 en 26/10/1973

122 Paul Klee / c

Viena. 26.10.73

Luis e Maruxa Seoane
Paseo de Ronda 15-17
La Coruña
Spanien

Desde iste recuncho xiado da vella Europa, unha aperta forte de

Xesús Campos

1973-10-31
Carta de Díaz Dorado a Seoane. 1973
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Dorado a Seoane. 1973 en 31/10/1973


Buenos Aires, 31 de Octubre de 1973

Sr. Luis Seoane

Queridos amigos:

Acabamos de recibir una carta de Vds. que nos ha sorprendido mucho. Les habíamos escrito 2 cartas y no tuvimos contestación, la última carta recibida fue en el mes de Junio, nos imaginamos que quizás estuvieran fuera de Coruña y por eso no nos contestaban. Pero lo que no sospechábamos es que estaban mal de salud. Nos hablan de una carta que no recibimos y en la que seguramente nos informaban. Por lo que dicen, han sufrido fracturas y contusiones por lo que imaginamos que habrá sido un accidente de tránsito. Afortunadamente, están ya mejorados.
Por aquí, estamos asistiendo, después del triunfo de Perón, a los ajustes de cuentas entre sus partidarios, es decir, la pronta demolición de los que, por alguna circunstancia, han tenido alguna figuración, por ejemplo, Campora, que de modelo de lealtad está ahora cuestionado por traidor, y así muchos más.
Esperamos entonces tenerlos aquí en Noviembre. No olviden escribirnos indicándonos la fecha de llegada, reciban mientras tanto lo mejor de los Martínez Lamela y de nosotros un fuerte abrazo

Carmen y Díaz Dorado

1973-11-00
Carta de Parker a Luís e Maruxa Seoane. 1973
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Parker a Luís e Maruxa Seoane. 1973 en 00/11/1973


Noviembre 1973

Mis queridos y extrañados Luis y Maruja:

Me contaron los amigos del accidente que tuvieron que, por suerte, fue con bastante suerte. También me contaron que pronto los tendremos con nosotros! Yo no puedo decirles lo que se les extraña, se les recuerda en esas típicas reuniones, que sin ustedes no son la misma cosa... falta la amenidad, la gracia, la inteligencia, la erudición. Hacen falta, hacen mucha falta.
En lo único, tonta de mí, que le llevo gran ventaja, Luis, es en los ochos yesos que me han colocado en distintas partes de mi pobre humanidad. En eso soy eruditísima.
Ya nos vemos, ya contarán, ya llenarán el vacío irremplazable, queridos Seoane.

Un abrazo, con cariño

Margot

1973-11-04
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1973)
Trasalba
Orixinal
1973-11-09
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1973)
Santiago de Compostela
Orixinal
1973-11-09
Carta de Neira Vilas e Miranda a Luís e Maruxa Seoane. 1973
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Neira Vilas e Miranda a Luís e Maruxa Seoane. 1973 en 09/11/1973


Laguna, 9-11-73

Maruxa e Luis Seoane

Unha aperta de

Xosé Neira Vilas e de Anisia

1973-11-14
Carta de Melella a Luís e Maruxa Seoane. 1973
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Melella a Luís e Maruxa Seoane. 1973 en 14/11/1973


Buenos Aires, 14 de Noviembre 1973

Queridos Luis y Maruja:

Una recaída en mi post-operatorio alejó largo tiempo mis contactos con los amigos de siempre a los que vuelvo a ver en estos días. Supe así, por Francisco y por Lorenzo, lo del lamentable accidente que padecieron.
¡Qué fatalidad! Sobre la hora de regreso y allá... tan lejos, físicamente, de nosotros. Esperamos puedan irlo superando todo. Y si desde aquí podemos ayudarlos, Vds. tienen la palabra.
Ayer Enzo nos reconfortó un poco con la noticia de que Vds. mejoran, ya están en casa y proyectan volver a Buenos Aires antes de Navidad. Que así sea. Ansiosos los esperamos para abrazarlos.
Adjunto les envío 2 recortes que sé cuanto apreciarán.
Aquí muchos esperanzados esperan el cambio que se promete a cada rato y se intenta políticamente. Pero en el fondo nada cambia. Marchas y contramarchas y –un poco atenuada– la misma autocracia de antes con toda su hipérbole y su facundia. SIN ESTABILIDAD no iremos a ninguna parte.
Los objetivos del plan de desarrollo prometen reajustar los precios sin afectar el poder del SALARIO ???. Una revolución con la tinta de leyes que no deja nada en pié al extremo de que olvidando necesidades esenciales se ocupa de la retribución de los sacerdotes a fin de adecuarlos a los “principios evangélicos” ?, etc., etc., etc. Y no hay carne para la canasta familiar, etc., etc., etc. En fin, cuanto ocurre es muy largo de contar y muy excéntrico y muy penoso al mismo tiempo.
Pero dejemos todo eso para desearles de todo corazón en mi nombre y en el de toda mi familia pronta mejoría y un muy feliz regreso que les haga olvidar tan triste y desagradable episodio.

Los abrazamos.

Melella

1973-11-14
Carta de Frontini a Seoane. 1973
Nova York
Bos Aires
Nova York
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Frontini a Seoane. 1973 en 14/11/1973

DR. NORBERTO A. FRONTINI / ABOGADO / Lavalle 1312, 5º A / TELÉFONO 40-7512.

Buenos Aires, noviembre 14 de 1973

Sr. Luis Seoane
Paseo de Ronda nº 15, piso 6º, izquierda
LA CORUÑA
España

Querido Seoane:

Aunque me tienes olvidado, te escribo para saber de tí, pues días pasados un amigo me dijo que te habías lesionado en un accidente, andando en el auto. Luego supe por María Rosa que estabas bien. Espero que sea cierta la última noticia y que a estas alturas del año, invierno naciente en esas latitudes, culos frescos, ya, de las muchachas, en éstas, te halles restablecido. Debiste publicitar el accidente, si fué de pocos alcances deteriorantes. Supongo que no irías solo en el auto y manejándolo, porque sería el colmo de la audacia , y que te acompañaría Maruja. De ella nadie me ha dicho que se lesionara. Por lo tanto la supongo bien. De todos modos, sea porque te lastimaste, sea porque no o porque ya estás restablecido, el caso me ha dado motivo para escribirte. Aquí las cosas de la política se van encarrilando y hasta las revistas pornográficas son un síntoma de una mayor libertad!!! Perón aunque es reiterativo como una cuarta o quinta edición de un libro viejo muy leído, anda con paso de plomo y el país en cierto modo sale del marasmo. Pero la dialéctica política se da ahora dentro del propio peronismo y el espectáculo es balconeable como un partido de pelota. Ayer fué la tenida con los líderes de veinte partidos y partiditos. Hay cambios a la vista y los empujes o motivos determinantes de los cambios provienen desde las ”ajueras”.

Abrazos para los dos y saludos mosqueteriles para los Díaz Pardo

Frontini

[Manuscrito:] Falleció DALMAU

1973-12-29
Carta de Dónega a Seoane. 1973
A Coruña
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Dónega a Seoane. 1973 en 29/12/1973



A Cruña, 29.12.73

Luis Seoane López
Buenos Aires

Luis, meu amigo:

Veño de saber da triste nova do pasamento da túa naiciña. ¿E que che hei decir? Calquer frase de consolo pareceráche valdeira, oca e sin senso algun. Porque os que pasamos pola mesma malfadada esperencia sabemos que somentes o paso do tempo deixará en tí a saudade dun ben perdido.
Supoñémoste totalmente resposto das consecuencias do teu accidente automovilístico. E que andarás xa, de cacho para cribo, sin axuda de aparellos. Que así seña.
E sin máis por hoxe, recibide Maruxa e máis tí unha cordialísima e cinguida aperta de Fernanda e miña.


Dónega

1973-12-29
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1973
Nova York
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1973 en 29/12/1973

EDITORIAL GALAXIA, S.A./ Reconquista, 1/Teléfono, 18204/ VIGO

29-decembro-1973
Sr. D. Luís Seoane
Buenos Aires

Meu querido amigo:
Entérome neste mesmo intre da doorosa nova do pasamento da túa nai. Non necesito decirche a fonda impresión que a nova nos produciu a Evelina e máis a min. Ben sabes do entrañábel da nosa amistade, e folgan por eso as palabras pra que te decates da emoción coa que compartimos o sentimento que embargará o teu ánimo nestas triste circunstancias.
Vaia, pois, coas presentes liñas, unha forte i expresiva aperta de
Paco y Evelina

1974-01-02
Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1974
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1974 en 02/01/1974

Buenos Aires, 2 de Enero de 1974

Sr. D. José Luis Vázquez Freire
La Coruña

Mi querido amigo:

Recibimos el telegrama de pésame de ustedes, de Isaac y usted, donde comunican haber estado en el entierro de mi madre. No saben cuanto sufrimos estos días por su fallecimiento y como nos dolimos no habernos quedado algún tiempo más en ésa, aún sabiendo que podía ocurrir en cualquier momento y que nuestra presencia no resolvía problema alguno. La dejamos bien y feliz con mi hermana, su yerno y su nieto. La única vuelta que tuvo, un ataque al hígado, se lo produjo nuestra despedida en septiembre por eso quisimos evitar el volver de acuerdo con mi hermana y le hablábamos a menudo por teléfono buscando pretextos para no decirle que nos habíamos accidentado y teníamos que prolongar nuestra estancia ahí. Quince días después de salir de Madrid hacia ésta se produce su fallecimiento y nosotros muy lejos de ella habiendo vivido toda nuestra vida a su lado, con solo meses de separación producidos por viajes nuestros. Me duele escribir sobre mi madre y no puedo decir nada más, únicamente agradecerle nuevamente la presencia de usted en el entierro de ella. Reciban María Elena y usted, lo mismo que Victoria y José Luis joven, un abrazo fuerte de Maruja y mío:

[Seoane]

Nota: ¿Se vendió el auto? ¿Continúa el pleito por el seguro?
Otro abrazo

1974-01-02
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974
Bos Aires
Sargadelos
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974 en 02/01/1974

Buenos Aires, 2 de Enero de 1974

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Recibí desde que llegamos tu sobre de dibujos, muy bueno y siguiendo un camino tuyo afirmado hace tiempo y la copia de tu carta a Echegaray con motivo de los documentos de Ibáñez. Ayer recibimos tu telegrama en el que participas haber estado, juntamente con José Luis, en el entierro de mi madre. Os lo agradezco mucho. La última visión de ella que nos queda fue la víspera del accidente nuestro cuando fuimos a despedirnos para volvernos en octubre. No volvimos a verla porque nuestra despedida de entonces le había hecho daño. Con mi hermana quedamos en no volver a despedirnos, hablar por teléfono a menudo y decir que aplazábamos el viaje por motivos distintos sin referirnos al accidente y sería luego ella, mi hermana, la que le diría después de despedirnos que habíamos marchado. Ahora lamentamos no haber estado con ella en los últimos momentos. Pero no podíamos prever este desenlace. La sabíamos bien, aún con sus achaques, y feliz con mi hermana, su hija y familia, yerno y nieto. La noticia nos sorprendió y no deja de dolernos. Tengo mi padre y mi madre enterrados en tierras distintas a la de su origen. Pero no quiero escribir nada más sobre esto.
A Camilo le entregamos las pesetas 21.000 y pico que tú nos ordenaste. Está muy bien. Le informamos de todo lo informable en esa. Está muy animado con respecto a sus estudios. Nosotros estamos soportando un buen calor con esperanza de una tormenta liberadora. El otro clima, el político, se desenvuelve muy tranquilo hasta ahora volviendo al pasado en cuanto a muchas cuestiones pero sin grandes saltos. La gente está esperanzada en cuanto al desarrollo económico que se prevé a partir de este año. Buenos Aires crece y crecen las ciudades del interior. No puedo decirte más pues aún no llevamos un mes de estancia desde nuestro regreso. La vida subió desde hace un año a más del doble. Los precios están aproximadamente como ahí. Con esta te envío la nota sobre Raimundo Patiño para el catálogo de Barcelona. Le remito una copia a él.

Bueno, esto es todo por hoy. Recibir Mimina y tú un gran abrazo de Maruja y mío.

Seoane

1974-01-02
Carta de Piñeiro a Seoane. 1974
Santiago de Compostela
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Piñeiro a Seoane. 1974 en 02/01/1974




Compostela, 2-I-74

Benquerido Luis:

Acabamos de nos enterar do falecemento da túa nai. Como sabemos por propia experiencia o que esa perda significa, comprendemos ben a vosa mágoa. E sabemos tamén que non hai palabras para podela curar. En realidade só o paso do tempo, ao convertir a presencia en lembranza, pode crear a necesaria serenidade para aceptar o feito. Entretanto, tedes que pensar que polo menos pasóu pola vida coa profunda satisfacción de sentir realizado o seu destino personal; e que puido disfrutar a felicidade de ver aos seus fillos asentados na vida. Ben seguro que ela non arelaba outra cousa que lle poidera proporcionar maior felicidade que esa.
Nestas horas penosas, queremos decirvos que compartimos moi sinceramente a vosa mágoa. De todo corazón vos desexamos serenidade para aceptar intimamente tan tremenda perda.
Fraternalmente vosos

Isabel
Ramón

1974-01-05
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974 en 05/01/1974

5 de enero de 1974

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Recibí hace ya días tu carta del 15 enero último, y no quiero dejar pasar más días sin contestarte. Llegamos a media tarde de Madrid para donde habíamos salido el sábado. Fuimos a estar presentes en una confesión judicial de Rey. Tanto este como Nogueira se dedicaron a contar mentiras tontas y peregrinas, contradictorias y lamentables creo que para ellos mismos si eso sirve para algo. La idea de Sargadelos al parecer es de Nogueira... Bueno, no quiero gastar tu tiempo con esto que ya nos come todo el nuestro y la mayor parte del producto de nuestro trabajo.
La semana pasada estuvo Vilanova por Sargadelos y luego lo llevamos al Castro. Pasado mañana vuela para ahí. Sigue muy bien. Unos días antes estuvimos con los Dieste. Salió en Madrid su Félix Muriel y ya le hicieron dos buenas notas (Informaciones una plana). Lo vi muy contento.
Noticias: Cesaron a Pérez-Ardá; y tuvo la delicadeza que en cuanto se enteró dio orden para que nos hicieran efectiva la subvención que tenían acordada. Espero que esa carta que le puse, y de la que te envío copia, sea de tu conformidad. El dinero, junto con lo que se lleva recaudado en el cepillo, está en una cuenta a nombre del Museo. Otra: Murió el “zorro de Carral”, Vicente Otero, que estaba en el Sanatorio donde te atendieron, de tu accidente. Otra: Laxeiro inaugurará la Galería Mestre Mateo, que es la del arquitecto ese amigo de Xosé y etc. Es el 14 cte.
Y ahí te va esa nota del Bierzo en que habla de ti el Sr. Yebra. Es interesante, además, por el amor a Galicia de este hombre.
Tomo buena nota del contenido de tu carta. Nos alegra tu recuperación del accidente. Vilanova nos confirmó que no te había notado nada. En cuanto a lo otro, ese estado depresivo, pues claro que pasará y las cosas las verás con más tranquilidad. No me hables a mí de fracasos. Déjame este primer puesto que tenía bien ganado y déjame hacer votos porque Rey y Nogueira no conviertan todo en una ruina y el fracaso llegue más allá de donde yo termino.- Lo importante es que trabajes y los compromisos te presionen. Hay muchas cosas por hacer y a pesar de todo hay que hacerlas y seguir. No se sabe para qué; acaso sin razón, sin causa y sin necesidad, pero hay que seguir.
Continuando otra de fracasos que te inicié en otra anterior: Pepe Suárez al parecer se suicidó.
Estuve en Vigo con Paco. Lo encontré muy viejo. Nos está haciendo un libro técnico; una traducción de un original inglés sobre cerámica y esmalte, que compramos. Valentín bien pero con su poder de decisión muy disminuido.
Va también lo de Patiño.
Sabéis que se os quiere y se os admira. Va un abrazo muy fuerte para los dos

[Díaz Pardo]

1974-01-06
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974 en 06/01/1974

6 de enero de 1974

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Sin ninguna tuya a que hacer referencia sabemos de vosotros por una carta que escribe Camilo desde La Dulce. Yo te confirmo algunas notas que te envié para tenerte informado de cosas que pueden interesarte. Ahora te van más. Si te interesa pido uno o dos números de la revista Bellas Artes, aunque supongo te lo enviarán. Tú mandas.
Estamos esperando la nota para la exposición de Patiño para hacer enseguida el catálogo. Él mandó las fotografías y una cosa en color para la cubierta.
Por aquí todo igual. Las cosas difíciles que conoces siguen difíciles, algunas más. Por lo demás mucho viento, mucha agua y mucho frío.

Abrazos muy fuertes para los dos

[Díaz Pardo]

1974-01-07
Carta de Muñoz Manzano e Dieste a Luís e Maruxa Seoane. 1974
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Muñoz Manzano e Dieste a Luís e Maruxa Seoane. 1974 en 07/01/1974


La Coruña, 7 de enero, 1974

Queridos Luis y Maruja:

Al volver La Coruña, después del proyectado viaje por tierras de Carmen, nos encontramos con dos cartas vuestras, una de ella –abierta por inadvertencia– destinada a Mireya y que hoy mismo será reexpedida a Buenos Aires, aun cuando suponemos que habréis tenido ya varias ocasiones de veros y de hablar ampliamente. La destinada a nosotros, de Maruja en nombre de los dos, no puede ser más encantadora y fortificadora. Si hay un gran ejemplo de amistad clara, honda, sencilla, buena en toda ocasión y por todos los costados, para nosotros es la vuestra. Falta nos hace, en medio de tanta aridez y tanto enredo. Gracias, Maruja, por tu precioso testimonio.
Nos detuvimos una noche en Rianxo. Allí Carmen Iglesias nos dijo que Mimina, en nuestra ausencia, había telefoneado desde Cervo para darnos noticia del fallecimiento de la madre de Luis, y ahora Carmen acaba de comunicarse con Mimina, para concretar más las circunstancias. Nos dijo todo lo que, según ella, ya sabéis: y respecto a nosotros, lo que suponíamos: añadido a vuestro dolor el gran pesar de no haber estado presentes, haciendo tan poco tiempo que os habíais ido. Pero habríais tenido que ser adivino. Os entendemos bien y nos imaginamos vuestro desconcierto. Tenemos muy presente a tu madre, Luis, con la parte de afecto que nos corresponde. Ni de lejos podría asemejarse al vuestro, pero es auténtico, firme, verdadero –como lo era ella misma.
Por la conversación telefónica de Mimina, nos enteramos de la muerte del tan querido y admirado Scheimberg. (Escribiremos enseguida a Aída).
En el vistazo que di a la carta destinada a Mireya, registré al vuelo los pasajes que se refieren a nosotros en relación con Buenos Aires. (Noticias transmitidas también a Carmen por Mimina).
Sentimos la recaída de Luis por efecto del calor. Por suerte, tenéis ahí muy buenos médicos, aparte de la casa espaciosa y refrigerada... Suponemos que es cosa accidental, aunque un tanto cargante para cualquier paciencia. Resulta ocioso aconsejársela a Luis, no porque tenga mucha, sino porque seguramente está ya haciendo uso de toda la disponible.
Por aquí, las cosas están un poco oscuras o, más bien, nebulosas. No es posible hacer pronósticos, ni siquiera aproximado, para el 74. De todos modos, ha habido hasta ahora bastante merma y quizá siga. Ya iremos viendo. Por si vale de ensalmo, digamos como siempre: Feliz Año Nuevo! Debo terminar. Para los dos un fuerte abrazo de

Rafael y Carmen

1974-01-15
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974
Bos Aires
Sargadelos
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974 en 15/01/1974

Buenos Aires, 15 de Enero de 1974

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

El día 3 te escribí y envié la nota para el catálogo de la exposición de Patiño. Antes no tuve ganas de escribir a nadie por diversos motivos entre los que destaca mi estado depresivo que estoy superando. Pienso que lo único que me une actualmente con Galicia es el núcleo de amigos, entre los que te incluyo, que estuvieron constantemente conmigo en el sanatorio y en casa mientras no nos reponíamos del accidente y mis viejos ideales, siempre nuevos, con respecto a esta tierra. Todo lo otro, creo que tú me entiendes, murió para mí y constituye un nuevo fracaso entre tantos que experimenté en el pasado. El 73 fue un año malo; murió mi madre, sufrimos el accidente; fallecieron Falcini y Sheimberg, eran amigos míos desde hace treinta y cuatro años o treinta y cinco, desde muy poco después de haber llegado a Buenos Aires y les debía mucho a los dos; trabajé poco en cuestiones que a mí me interesaban por las decepciones personales que vine sufriendo en los seis primeros meses del año y que pretendo olvidar totalmente; murieron los tres Pablos que amaba, Picasso, Neruda y Casals, todo ello independientemente de cuestiones políticas, etc. Este primer mes del 74 sigue al 73. Dejé el bastón, creo, hace dos semanas. Siento cierta inseguridad algunas veces al andar en la pierna del accidente y empiezo a proyectar nuevos trabajos. El 74 espero sea un buen año.
Aquí cambiaron muchas cosas en el transcurso del año pasado. Todo está muy caro. Parece haberse puesto más difícil vivir. Los precios se duplicaron con respecto a diciembre del 72. Sin embargo, pienso que, con respecto al negro 74 que parece presentarse para Europa, Argentina está en condiciones económicas muy favorables derivadas de su riqueza material. Se autoabastece de petróleo y hoy se da noticia en el diario de haberse producido en el reactor de la Central Nuclear de Atucha la primera reacción de fisión nuclear “en cadena autosostenida y autocontrolada” previéndose que comenzará a producir energía nuclear en los próximos tres meses. Nos sorprende la calidad y el diseño de telas, cristales, etc., y las ganas de superarse de las gentes.
Bueno, acuso recibo de tus cartas del 28/VII/73, 31/XII/73 y 6/1/74 con las fotocopias que me enviaste. Te agradezco el ofrecimiento del envío de Bellas Artes pues me envió un ejemplar Raimundo Patiño y me basta. Maruja creo que ya os contó que estuvimos con Camilo, vino a casa antes de irse de vacaciones, lo encontramos muy bien y entregamos el dinero que nos dio Sofovich. Supongo que todo lo sabrás por él mismo. El clima aquí como siempre en verano, calor, humedad, tormentas, lluvias, fresco, todo alternado. Estos últimos días espléndidos. El fuego en la Pampa destruyó 2 millones de hectáreas de bosques, maleza, cosechas, etc., afectando a la energía eléctrica por la caída de cables de alta tensión, torres, procedentes de El Chocón, pero parece que en esta semana se resuelve todo. Que en 1974 todo resulte mejor. Cuando llegué me encontré con una carta de Ottawa, Canadá, invitándome a dos exposiciones, una de óleos y otra de grabados, tuve que contestar estos días agradeciendo y postergándola porque realmente no tengo ganas de ir ahora ni a Puerto Rico, ni a Canadá, ni a ninguna parte.

Un abrazo de Maruja y mío para vosotros dos y para todos vuestros amigos. Recibe otro grande de

Seoane

1974-01-15
Carta de Seoane a Negri. 1974
Bos Aires
Ottawa
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Negri. 1974 en 15/01/1974


Buenos Aires, 15 de enero de 1974

Dr. Tomás Alva Negri
Otawa

Mi querido amigo:

Por culpa mía hemos pasado mucho tiempo sin comunicarnos, pienso que algo más de un año. Regresamos de Europa más tarde de lo pensado por un accidente automovilístico que dejó a Maruja cubierta de hematomas y a mí con una fisura en la rótula derecha y fractura en la muñeca de ese mismo lado, resultado tres meses de inutilidad total o casi total. Dejé el bastón en Buenos Aires no hace muchas semanas. A los quince días de haber llegado Maruja y yo a ésta falleció mi madre en España. La habíamos dejado relativamente bien de salud, tenía 87 años y feliz con mi hermana y cuñado. De modo que mi propósito de contestarle a una carta suya que encontramos a nuestro regreso en la calle Montevideo, fechada al dia siguiente de nuestro accidente que fue el 19 de setiembre, se retrasó por la depresión que nos embargó y que estamos empezando a superar. La carta, como suya, es muy cordial y amiga y lamento no haber estado aquí para tratar de organizar alguna muestra ahí en Canadá, o al menos para contestarle a tiempo, porque en realidad no tengo obra. Expuse en Madrid con mucho éxito. Vendí casi todo, algunos de los cuadros para Francia y el resto, algunos con otras obras envié a Caracas. Ahora, desde el accidente a mediados de setiembre, desde antes mejor, pues luego de la exposición de Madrid no pinté hasta ahora, que empiezo a sentirme mejor y volví a trabajar, pues debo exponer en Bonino en Agosto o setiembre. No sé que hacer. Me gustaría que usted estuviese en Buenos Aires para charlar sobre todo esto, exposiciones, pintura, grabado etc. Quizás la única exposición que hubiese podido hacer era la de grabados, pues en este caso aunque no hubiese trabajado mucho en éste género en los últimos tiempos, siempre tengo una posible exposición con obras que usted conoce y otros más recientes.
La noche del 30 de diciembre estuvimos con los suyos en una reunión muy agradable en la casa de ustedes. Vimos a Nélida a la que encontramos como siempre. Lo pasamos muy bien. Hablamos mucho de ustedes, a quienes lamentamos no poder ver este fin de año y les felicitamos por el pequeño Tomasito de quien nos han hecho las mejores alabanzas.
Bueno, esto es todo por hoy. Reciba usted y su esposa, el recuerdo cariñoso de Maruja y mío:

[Seoane]

Nota: Muchos saludos a Raquel Forner a quien saludé en vísperas de salir para esa.

1974-01-15
Carta de Seoane a Dónega. 1974
Bos Aires
A Coruña
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Dónega. 1974 en 15/01/1974



Buenos Aires, 15 de Xaneiro de 1974

Sr.
D. Marino Dónega Rozas
La Coruña

Meu querido amigo:

Agradézoche moito as tuas verbas de pésame con motivo do pasamento da miña nai. Pasaron xa algunhas semáns e aínda me atopo confuso e depresivo, sin ganas de facer ren. Un non sabe é un misterio, que fío segredo xungue un fillo a unha nai, de que xeito a desaparición de un dos dous afecta ó outro. Pasaron os días e un sorpréndese matinando no que perdéu, e, como de súbito, o tempo adiantóuse a un para ocupar nél o lugar da nai, dos pais. A un envelléceo a morte que o rodea, e moito máis si é a de aqueles que un mais quere, mais próisima a un. Agradézoche moito as tuas verbas.
Xa estóu reposto do accidente. Xa non uso o bastón e ando normalmente. No sei nada do pleito do auto, si se arranxaron ou continúa. Tampouco sei si se vendéu. Si me escribes fálame algo de esto. Coida que eu son un cliente malo mais que non aconsella os seus abogados.
Unha garimosa e grande aperta para Fernando, Fernando e pra tí de:

1974-01-20
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974 en 20/01/1974

20.1.74

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Recibí tu carta del 2 con la nota para el catálogo de Patiño. Muy bien. Tomo nota de todo lo que me dices. Te confirmo varias notas y cosas que te envié.
Luego, te había enviado notas sobre Lugrís, me escribió Villafranca confirmando su idea de hacer algo en el Castro. En su carta dice que se enteró de tu accidente y del fallecimiento de tu madre y que te escribe. Te lo digo por si él no sabe que estás ya en Bs. As.
Hace unos días estuve en Vigo y me enteré que falleció Pepe Suárez. Se había ido a La Guardia a pasar el fin de año en un hotel barato. Solo. La prensa, por supuesto, no se enteró. Ni sabía que existía. Nos apenó mucho lo de Scheimberg. Le habíamos escrito a Aida cuando nos enteramos.
Por aquí las cosas van envolviéndose en la crisis que se va produciendo y que supongo irá creciendo. Los asuntos internos conflictivos siguen con el mismo calor o más si sabe. Ahora están con la prueba pericial.
Esto es casi todo lo principal que hay. Quisiéramos saber que la recuperación de tu pierna va bien por lo que hacemos votos. Conocemos bien ese calor, pero creo que te lo cambiábamos por el frío que esta[mos] pasando.
Y nada más; te seguiré informando. Abrazos muy fuertes para ti y para Maruja

[Díaz Pardo]

1974-01-31
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974
Bos Aires
Sargadelos
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974 en 31/01/1974

Buenos Aires, 31 de Enero de 1974

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Recibí tu carta el 20 de este mes, y, como escribes habitualmente, “tomo nota de todo lo que me dices”. También recibí tus notas y cartas anteriores acompañadas de distintas fotocopias, entre ellas la de la carta de Patiño referida al fallecimiento de Lugrís y la del artículo de Corredor Matheos sobre mi pintura publicado en Bellas Artes, cuyos envíos te agradezco. Recibí asimismo una carta de Villafranca agradeciendo mi recuerdo sobre su labor de diseñador en Compostela, en Comunicacións mesturadas, y refiriéndose a Lugrís. Quizá de los que quedan en Galicia, aparte de Villafranca que no sé hasta qué punto le conoció en Madrid, el que mejor puede hacer algo sobre él es posiblemente Rafael Dieste, pues fue colaborador de éste en la empresa más importante en que participó seguramente Lugrís, las “Misiones Pedagógicas”, y gran amigo de él. Yo le debo un bello poema que me dedicó con motivo de la exposición de grabados de La Coruña. Por mi parte me alegro mucho de haber hecho en su momento un canje con Patiño de un cuadro mío por un “collage” suyo y quizá algún día escriba algo sobre él. Desde luego lo haré en la monografía sobre Maside que publicaré aquí este año. De momento no puedo hacer nada más, mi homenaje sería personal. De Patiño recibí varias cartas con anécdotas de él y noticias de su entierro. Sobre mi pierna puedo deciros que estoy totalmente restablecido y, en cuanto al calor, como ocurre siempre con el clima de Buenos Aires, varía por días. Estamos pasando un verano bueno, alterándose tormentas con jornadas de lluvia torrencial, días frescos y otros de calor. Por aquí estuvieron Costa Clavell y Fernando Mon casi al mismo tiempo, y estaban sorprendidos del buen verano de Buenos Aires. Las consideraciones sobre el clima de un país también resultan ser personales. El día peor de nuestra vida resultó ser, para Maruja y para mí el que pasamos en Lestedo, cerca de Santiago, y desde luego el calor de Río en Brasil que supera cualquier calor. Esta vez en Buenos Aires lo sufrimos dos o tres días, los de nuestra llegada y alguno más entre tormentas, como dije, y días agradables. Últimamente pasamos unos diez días en Tortuguitas, en una finca de Sofovich y regresamos el lunes día 28. Gozamos de una lluvia torrencial e hice bastantes dibujos.
En este momento resulta una sorpresa el movimiento cultural veraniego de Mar del Plata. Exposiciones de arte, estrenos cinematográficos y más de ochenta espectáculos, muchos de ellos, teatro, que funcionan en carpas inflables, climatizadas y trasladables, una novedad extraordinaria iniciada en Buenos Aire y que se instalan en plazas públicas o en terrenos baldíos. En cuanto a todo lo otro con un año económico que anuncian bueno, está transcurriendo tal como lo preveíamos. Se repite la historia. Desde Madrid me llegaron dos notas en fotocopia, sobre José Suárez, publicadas en La Región de Orense. Una de J. Vázquez Jimeno bastante buena, muy personal, y la otra, de Segundo Alvarado, más referida a su actividad y fallecimiento. Sospecho que se suicidó. Había intentado hacerlo cortándose las venas hace un año o poco más en un sanatorio de Orense y trató esto mismo, dijeron, de perderse entre la nieve de los Pirineos. En el segundo tomo, si lo hago, de Comunicacións mesturadas incorporaré una nota que hice sobre su labor a raíz de su vuelta del Japón.

Un gran abrazo de Maruja y mío para Mimina y para ti.

Seoane

1974-01-31
Carta de Seoane a Pilares. 1974
Bos Aires
Madrid
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Pilares. 1974 en 31/01/1974


Buenos Aires, 31 de Enero de 1974

D. Manuel Pilares
Madrid

Mi querido amigo:

Recibí tu carta del 16 de Enero y te agradezco nos hubieses participado la noticia, que me dolió como podéis imaginaros, del fallecimiento de Pepe Suarez. No la conocíamos. Llegamos a Buenos Aires en fechas impulsados por iguales o parecidos sentimientos. Lo conocí aquí. Había venido con Maruja Mallo y Federico Ribas y maduraba diversos proyectos algunos de los cuales realizó. Su primera labor fué terminar la película Mariñeiros casi totalmente realizada en Bueu y a la que añadió su parte sonora. Su trabajo en el cine comercial argentino posteriormente consumía su genio y agriaba su carácter, cuando decidió dedicarse exclusivamente a la fotografía como un arte más personal, independiente y de acuerdo con un modo de ser estableciéndose en Punta del Este, en el Uruguay y viviendo en invierno en Portillos, en los Andes chilenos, pero buscando de algún modo soledad. Él se convirtió con el tiempo en un solitario. En 1971 fué a vernos a La Coruña con E. Blanco Amor y nos dijo que estaba muy arrepentido de haber dejado Punta del Este. Lo notamos envejecido y muy amargado. Creo que comenté esto con Marcial. Fuimos amigos. Durante los dos o tres primeros años de Buenos Aires nos veíamos con frecuencia, casi diariamente. Después siempre seguimos viéndonos pero menos frecuentemente por nuestro género de vida y de trabajos distintos. A Marcial le escribo tambien hoy.
Aún estamos emocionados y agradecidos de vuestra cordialidad, la de los Marciales, la vuestra y la de los Oya. En cuanto a tí, Maruja y yo recordamos tu premonición con respecto al final del 73. El almanaque astrológico para 1974 me anuncia que tendré varias premoniciones para durante el año. Trato de elaborarlas para que se hagan realidad.

Abrazos de Maruja y míos para los dos Pilares y para ti:

[Seoane]

1974-01-31
Carta de Seoane a Galarza. 1974
Bos Aires
Barcelona
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Galarza. 1974 en 31/01/1974


Buenos Aires, 31 de Enero de 1974

Sra. Dña. Rosa Galarza Vda. de Castro
Barcelona

Querida amiga:

Recibí su carta que agradezco mucho, con motivo del fallecimiento de mi madre pocos días después de nuestra llegada a Buenos Aires. La dejamos bien de salud, o relativamente bien, tenía 87 años, y falleció repentinamente. Nada en estos casos se puede decir. Unicamente dolernos de la pérdida que supone para nosotros y mis hermanos. Al desaparecer ella parece que cambiase nuestra propia situación en el mundo.
Por mi parte, afortunadamente y en cuanto a mi salud estoy muy bien. No quedan señales del accidente y de las galerías de La Coruña no sé nada. Ceibe no tiene nada mío y la otra no la conozco, se inauguró después de mi partida y no sé tampoco quien la dirige. La primera noticia que tengo de ella es la que usted me envía.

Repetimos nuestro agradecimiento y reciba un fuerte abrazo de Maruja y mío:

[Seoane]

1974-02-02
Carta de Vázquez Freire a Luís e Maruxa Seoane. 1974
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Vázquez Freire a Luís e Maruxa Seoane. 1974 en 02/02/1974


La Coruña, 2 de Febrero de 1974

Queridos amigos Luis y Maruja:

Recibí vuestra carta del 2 de Enero ppdo. en contestación al telegrama. Comprendo lo dolidos que se sintieron por no estar presentes con su familia en esos momentos, pero Vdes. no podían hacer nada y estas cosas no se pueden prever. Nosotros solamente estuvimos con su familia unos minutos y nos vinimos seguidamente junto con su primo Emérito.
Todo por aquí sigue su curso normal, el pleito en el Juzgado y 3 peritos están revisando la contabilidad desde el principio de la Fábrica. De común acuerdo fue nombrado un amigo de la dos partes, que ocupa un puesto importante en el Banco de Bilbao como Perito único designado por el Juez, quien éste nombró por su cuenta a dos ayudantes y ya están realizando el trabajo, ya veremos lo que pasa.
Estamos también preparando la exposición de Patiño en Barcelona para el día 8. La portada del catálogo junto con el cartel lo hicimos en la fábrica en serigrafía, por un dibujo que nos mandó. Creo que quedó muy bien.
El coche se vendió como habíamos previsto en las 50.000 ptas. que metí en una cuenta que abrí a su nombre y al mío. Lo de abrir una cuenta a su nombre es ahora necesario para el pago de los recibos del alumbrado, según una circular que le envió Fenosa y que cargan los recibos en cuenta cada dos meses y también parece que esta modalidad va a ser para el agua y demás. Lo que me pregunta del pleito con el soldado no sé si sigue o quedó en nada (no hablé con Dónega) pues su compañía de seguros se hizo responsable de todos los daños ante la Seat, el día que retiré el coche.
Sé por Isaac y por Montero que se encuentran muy bien de salud y no saben lo que me alegra, pues a mí me pareció que lo de la pierna el ponerse bien del todo no iba a ser una cosa tan rápida.

Sin más por hoy con muchos recuerdos para todos los conocidos en ésa, Vdes. reciban como siempre el mejor abrazo de su siempre amigo.

José Luis

1974-02-12
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974 en 12/02/1974

12 de febrero de 1974

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Tengo la tuya del 31 de enero último y yo te confirmo algunas mías en la última de las cuales te iba el catálogo de Patiño. Este inauguró y yo le compré una cosa y José Luis otra.
Tu carta nos trae ese gran notición de que estás totalmente restablecido de la pierna. Nos felicitamos y te felicitamos. Esto era lo principal y ahora a no caerse y no romperse otra.
Ya ves que voy por la séptima línea y aún no te puse lo habitual en mí que es decir que “tomo nota de todo lo que me dices”. En vista de la ironía, desde ahora en adelante, si me acuerdo cuando te conteste no te lo diré, pero ten la seguridad de que lo que me digas no irá a saco roto y que lo leeré con atención. No me pidas, eso sí, que te conteste las cosas que me dices pero que entiendo no son para contestar, que son las que yo despacho con el “tomo buena nota...”. Las que son para contestar creo que siempre las contesté, digo yo.
En mi última creo que se me pasó decirte que estuvieron por el Castro los Torrallardona. Los atendió José Luis y le dijeron que estarían tres días en el Hotel Riazor, pero cuando nosotros llegamos al día siguiente al Hotel habían salido ese mismo día. Lo sentí.
Bueno, el sábado pasado día 9 tuvimos una Junta General extraordinaria en el Castro para considerar diversas cosas. Fue aprovechada para que quedasen recogidas diversas cosas y también para hacer unas precisiones sobre el fabuloso Mora. Asistieron a ella Lobato y Risco. El primero lo hizo en representación de Nogueira y abandonó la Junta por la mitad al ver las cosas que se recogían de su amigo Mora. Esto y otras cosas que se están haciendo, mejor preparando, están destinadas a un posible campanazo. Ellos no tendrán razón ninguna pero se ve que conocen la manera de echar de un banco a cualquiera... No te quiero molestar demasiado refiriéndote cosas de todo este rollo pero quiero consultarte algo que nos interesa a las dos: mientras esto sigue los balances están sin liquidar en Hacienda desde el año 72. La razón ya la conoces, el otro Administrador se niega a firmarlos y o a decir qué es lo que quiere. Lo que quiere lo sabemos hacer todo el daño que pueda. Puede que no pase nada, pero puede pasar. Algún amigo que entiende de estas cosas (no sé si alguien tendrá experiencia de una cosa como esta) dice que Hacienda ya debería estar actuando. Si esto fuese así, luego de los avisos oportunos, un día irían a embargar consecuente con la liquidación que hiciesen. Sólo para el caso de que sucediese esto creo que los fondos del Museo deberían ponerse a salvo. Yo los desmontaría y me los llevaría para casa. No vaya a ser que viendo que los cuadros serían las cosas que menos afectaban a la producción... No es probable creo que se llegue a esto pero por si lo fuese creo que tú me deberías dar tu opinión sobre ello; así conociendo tu pensamiento yo actuaré con más seguridad.
Y por hoy nada más. Va eso del Progreso de Costa Clavell. Te seguiré informando. Abrazos muy fuertes para los dos

[Díaz Pardo]

1974-02-18
Carta de Seoane a Pereira Caamaño. 1974
Bos Aires
Montevideo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Pereira Caamaño. 1974 en 18/02/1974


Buenos Aires, 18 de febreiro de 1974

Sr. D. Fernando Pereira
Montevideo

Meu querido amigo:

Recibín a súa carta do 9 deste mes. Con moito gosto farei unha exposición de dibuxos nesa, mais terá que sere a partir do 15 de xulio e serían de vinte, non máis, pois teño que facelos e teño moito traballo por diante.
Por favor, ó Presidente Sr. Martínez dígalle, por si aínda non a ten, que a data do pasamento de Asorey foi o 2 de xulio de 1961, ás 12 da noite.

Con saúdos ós irmáns, reciba unha grande aperta de:

[Seoane]

1974-02-18
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974
Bos Aires
Sargadelos
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974 en 18/02/1974

Buenos Aires, 18 de Febrero de 1974

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

En tu poder una carta mía del 31 del mes pasado. Contesto la tuya del 5 de este mes. Vilanova me contó que había estado contigo en Sargadelos. Llegó muy contento de las atenciones que le dispensaron todos los amigos en Galicia. Me interesa mucho lo que me dices del éxito del libro de Dieste que fue escrito a solicitud nuestra para “Camino de Santiago” de la Editorial Nova. La escribiré felicitándolo. Siento mucho lo de Pérez Ardá. Como tú sabes fue desde estudiante un buen amigo mío y estoy de acuerdo con lo que escribiste en tu carta. También le escribiré. Me alegro de que Laxeiro exponga en la galería de los amigos de Xosé, es un grupo de gente inquieta que es algo que necesita La Coruña. Por mi parte comienzo a trabajar. Volví, aparte, muy deprimido de Galicia y sin ganas de hacer nada pero estoy repuesto de todo, física y moralmente. No me acostumbro a la idea del fallecimiento de mi madre. La noticia de la muerte de Vicente Otero no me sorprendió, pues fue a verme dos o tres veces al sanatorio, por entonces dormía y vivía en él y era ya un cadáver. Fue un hombre muy egoísta pero que yo sepa fue cordial con todo los que conocía. De estudiante fui amigo de él y de su hermano José que murió en El Ferrol, incluso era pariente no demasiado lejano, nuestro, por mi madre. La tapa del catálogo de Patiño hecha en el taller de serigrafías vuestro quedó muy bien. Yo había hecho una témpera en el 71 para iniciar este tipo de impresión que nunca se hizo, y simplemente como prueba para intentar trabajos más importantes. Hoy le contesto a Buxán sobre una exposición de Jacobson, alguna de cuyas obras conozco de reproducciones, para una muestra en el Museo. Le respondo que no opino más sobre nada que se refiera a él. Es una decisión que tomé ahí y que te la participé verbalmente. Fue una de las causas de mi depresión superada. De modo que no hablemos más sobre esto.
Espero que estéis pasando ahí un buen invierno, aquí tenemos un verano excelente. Estuvimos unos quince días en Tortuguitas en una quinta de media cuadra que tiene Sofovich, en una casita pequeña y preciosa que tiene para huéspedes. Lo pasamos muy bien. Yo dibujé bastante.

Un gran abrazo de Maruja y mío para Mimina y para ti. Otro para Xosé y María a quienes les escribiré estos días.

Seoane

Nota: Estos días te enviaré la presentación de los grabados de Alonso para Barcelona que éste me pidió.

1974-02-23
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974
Bos Aires
Sargadelos
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974 en 23/02/1974

Buenos Aires, 23 de Febrero de 1974

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Recibí tu carta del día 12. Tú habrás recibido la mía del 18 que se cruzó con la tuya en la que te refieres a la situación del Museo. Los Museos tienen en todas partes legislación especial que les preserva de actitudes como la que afirmas pueden tomar por cuestiones de la fábrica. Tienen carácter público aunque no pertenezcan al Estado ni a la provincia o municipio, sea privado, y los fondos en este caso son de donación privada. Apenas hay tres o cuatro obras que fueron donadas a él por cerámicas del Castro. No es, pues, capital de esta institución. Pero todo esto lo sabes tú de sobra. Lo que pienso que es urgente aclarar la situación del Museo y la fábrica del Castro. Constituir el Museo legalmente, que es la manera de evitarse todo este tipo de situaciones y limitarse la fábrica a su sostenimiento que es un modo de pagar una publicidad que se realiza con solo su existencia. Desde aquí no puedo decirte nada más, pues todo esto hay que realizarlo sujetándose a lo dispuesto por las leyes españolas para empresas culturales de este tipo. Creo que sería útil que aplicaseis lo que te pedía en la carta que te entregué el día 15 de septiembre en respuesta a la tuya del 2 del mismo mes. Pienso en primer término, que es urgente fundar el Patronato para que éste empiece a actuar. Por otra parte creo que serviría indirectamente de apoyo moral e intelectual a vuestra causa en la fábrica. No te puedo responder de otro modo desde aquí. Lo que te proponía en esa carta creo que sería útil que te decidieses a realizarlo. Siempre se está a tiempo, creo, de hacerlo. En todo caso en el pleito esto se desarrollaría por cuerda aparte y el único que ganase sería el Museo. Nadie donó nada a la fábrica. Por aquí todo se desarrolla como esperábamos. Por nuestra parte muy encerrados en casa y, en mi caso, pintando bastante. Me siento cansado de todo y creo que pronto empezaré a decir “agora que xa vamos vellos”. Maruja está organizando mi archivo de cartas. Las encuentro sorprendentes, de muchos amigos y espléndidas. Cartas muy viejas, entre ellas una del año 1934 de Juan Jesús González que resulta muy actual, otras de Manteiga y Cuadrado de esa misma fecha. Y ya de mucho más tarde de instituciones argentinas y del exterior que me ofrecían exposiciones, becas, realización de libros, etc., que fui rechazando por no perder mi libertad y que es posible de aceptarlas hubiesen cambiado mi vida. De las tuyas la primera creo es de agosto del 56. Su cantidad es solo comparable a las de Del Riego, que comienzan poco después de hacerme cargo de la dirección de la revista del C[entro] Gallego, por el 40. Resulta ser la historia curiosa de una época.
Te agradezco la nota de Costa Clavell que me enviaste. Aquí dejó buena impresión personal.

Un abrazo grande para Mimina y para ti.

Seoane

1974-02-28
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974 en 28/02/1974

28 de febrero de 1974

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Recibo tus dos cartas del 18 y 23 del cte. que considero y contesto, sobre la marcha, especialmente en lo que se refieren al Museo para no perder tiempo. Celebro el contenido de la última en la que, puesto en la mejor realidad, decides hacerte presente en los problemas del Museo, pues de lo contrario si tú te inhibieses yo haría lo mismo no quedando otra alternativa que la prevista en el acta de fundación: la entrega de los fondos a Museos gallegos. Y sigo.
En efecto no hay más remedio que adaptar las cosas a la legislación que aquí hay y a partir de los pactos legales que ya tenemos y que no cabe volverse atrás de ellos. Así, volviendo a leer tu carta del 15 de sept[iembre] último en relación con la mía del 2 del mismo mes, y estimando las cosas en las que parece estamos de acuerdo y haciendo abstracción de las que no construyen, propongo que se den estos pasos:
1º - Reunir a Albalat para hacer una Junta del Laboratorio y acordar que se nombre un representante (que sería él) para que junto con el de Cer[ámicas] del Castro (que soy yo) constituir el Patronato del Museo Carlos Maside (cuyos integrantes serían tales) y que gobernará la vida del Museo de acuerdo con sus Estatutos.
2º - Ir viendo la forma de terminar los proyectos y estudiar las fuentes de financiación para llevarlos adelante.
3º - Los integrantes del cuerpo serían: representantes del Laboratorio de Formas, Cerámicas del Castro e Instituto Gallego de Arte (este sería José Luis pero haciendo constar que como representante de aquel. Yo al menos no me comprometería a decirle a unos señores que van a aportar algo tan importante que regalen el terreno y que se vayan), y Seoane, Álvaro, Chamoso, Sabell, Dieste, Piñeiro, Del Riego, Risco, Valentín, Otero, Blanco Amor, Ricardo y Dónega. Sin embargo en el período de creación de todo el aparato creo que era mejor limitar la constitución a los siguientes nombres: Seoane, Albalat, Álvaro, Chamoso, Sabell, Dieste, Piñeiro, Dónega, José Luis, e Isaac. --- Pienso esto pues Dónega que es el que se encargaría de reunir a todos para otorgar la escritura se volvería loco para conseguirlo, caso de que tengan que asistir al acto de la firma. Esto en cuanto a la constitución pero además para llevar las cosas adelante en el período de creación muchos pueden ser un inconveniente sobre todo si con sus inasistencia tienen la posibilidad de dificultar los acuerdos que se tomen por mayoría de votos presentes o representados del total de componentes. No es que tenga ningún interés en eliminar a nadie de los propuestos. Puede aparecer alguna fórmula de que los primeros, con más posibilidades de asistir, tengan el poder de decisión en ausencia de los segundos. Este es mi pensamiento en esta cuestión pero haré lo que tú digas en esto.
4º - Cuando me contestes, si estamos de acuerdo, los pondré inmediatamente en marcha. De todos modos la realización del proyecto hasta retirar los cuadros de los locales de la F[ábric]a será largo y mientras puede presentarse el caso, no probable y menos deseable, pero que sí ha de tenerse previsto para que no nos pille desprevenidos, del posible embargo de bienes del Castro y para cuyo evento, para cuando se conociese su probabilidad, es para cuando yo te propongo desmontar todo y sacarlo de allí. Por supuesto que todo esto lo han considerado Risco y Dónega quienes están completamente de acuerdo con lo que te propuse, pues, si bien están seguros de una causa final ganada por el Museo también tienen la seguridad del dificilísimo pleito que supondría, luego de que se trabase el embargo, de conseguir el desglose de la obra perteneciente al Museo. Por lo que sigo instando tu acuerdo para el evento.
Y por hoy no te digo más. Celebro todos las buenas noticias que me das, que pintas mucho, etc. Por aquí la única importante es que Álvaro entregó ayer al Museo de Lugo los torques. Hoy da la noticia la prensa.

Un abrazo muy fuerte para ti y para Maruja

[Díaz Pardo]

1974-03-15
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974
Bos Aires
Sargadelos
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974 en 15/03/1974

Buenos Aires, 15 de marzo de 1974

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Acabo de recibir tu carta con mucho adelanto, las fechas el “28 de septiembre de 1974”, sale de Cervo, Lugo, el 4 de Marzo y me llegó a mí con retraso de bastantes días, hoy 15 de Marzo. Así ocurre alguna vez. Evidentemente tu error al escribir septiembre en lugar de febrero proviene de la carta que te escribí y a la que ambos nos referimos el 15 de ese mes que tú citas más adelante. De acuerdo con el punto primero que tú propones, de la reunión de Albalat. De acuerdo también con el segundo punto para llevar inmediatamente adelante la construcción del Museo. En cuanto al tercero no olvides que el nombre de José Luis lo propuse en Lugo, porque, aparte de que representa a los donantes del terreno, creo que estar en el Patronato. En cambio pienso que éste debe iniciarse con todos los nombres que acordamos aunque, los que tú propones par el período de trabajo, sean los que alegas en primer término. Piensa que Ricardo García Suárez es, por ejemplo, aparte de nosotros, el único pintor propuesto y puede ser muy útil su opinión. A partir de la creación del Patronato y de la publicidad correspondiente estaré de acuerdo con las medidas que toméis de defensa. No te escribo más pues quiero que ésta salga hoy mismo y aparte le escribo a Santiago Sineiro designando a José Luis para que me represente en la Asamblea del 25 de este mes.

Un gran abrazo para Mimina y para ti de Maruja y mío.

Seoane

1974-03-17
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974 en 17/03/1974

17 de marzo de 1974
Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Te confirmo una mía en la que te hablaba, contestando a otra tuya, sobre la posibilidad de constitución del Patronato del Museo.
Ayer fuimos a enterrar a Aníbal Otero, cerca de Fonsagrada, en una aldea de la margen del Eo, Ribeira de Piquín-Barcia. Mucha gente del pueblo. De los conocidos estaban Celestino F[ernández] de la Vega, Fole, que no se bajó del automóvil donde pasó dos horas, Emilio el hermano de Álvaro Gil, Trapero y Santamarina sobrino. Tres kilómetros recorrió el entierro a pie con el hijo monstruoso, único que dejó, lleno de muletas y de hierros gesticulantes, siguiendo la caja con el cadáver de su padre, al que en vida, al parecer, maldecía como responsable de su ruina física por ser el último vástago de varios cruces de primos... Sumado a la tragedia que desde la guerra arrastraba este hombre puede decirse que ayer se enterraba una buena parte de un terrible drama. Este hombre vivió más exiliado en su propia tierra y más olvidado de todo su significado que cualquier desterrado de verdad física.
Te va una cosa que viene hoy sobre Resol por si quieres dársela a Cuadrado. Por correo aparte te van los dos últimos libros salidos, el de Domenech, por fin, y esa traducción técnica que nos hizo Paco.
En Barcelona siguen las exposiciones como se habían programado. Anteayer inauguró Ortiz. Silenciosamente creo que la tienda esa cumple bien su función y se afianza. El día de la clausura de la de Núñez presentó allí su Novo Testamento; Feitos dos Apóstolos, Epístolas, Apocalipsis, etc. Casado Nieto. Parece que resultó muy bien. Inés me dijo que te envían de allí los catálogos. Si [no] fuese así te los seguía enviando yo.
Hace tres días hemos ido a La Coruña y no bien llegar nos tropezamos con Laxeiro, Pepita y el taxista que los trajo desde Vigo. Se clausuraba ese día su exposición, en cuyo catálogo se mete con los críticos y que, como consecuencia, la prensa lo ignoró. Vendió tres cosas que le vino a comprar un amigo de él de Vigo. Nada en La Coruña. Cenamos y estuvimos hasta tarde charlando. Al día siguiente salía para Madrid a reunirse con Lala.

[Manuscrito na marxe esquerda:] [ILEXIBLE] fuerte para ti y para Maruja

Isaac

1974-03-19
Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1974
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1974 en 19/03/1974


Buenos Aires, 19 de Marzo de 1974

Sr. D. José Luis Vázquez Freire
La Coruña

Mi querido amigo:

Unas líneas nada más. Recibí su carta del 2/II que agradezco mucho, como también el que hubiese estado con mis hermanos el día del entierro de mi madre. Puede usted suponer los días que pasamos pensando en como la habíamos dejado relativamente bien de salud, sin nada importante, solo con los achaques de su edad.
Recibí también el catálogo de Patiño que quedó muy bien. También tengo noticias de que tuvo éxito su exposición en Barcelona.
No sé nada del pleito sobre el choque. Dónega no me escribió nada. Supongo que estará todo resuelto, e hizo usted muy bien abrir esa cuenta con lo de la venta del coche, a la que pienso se podía ingresar el dinero que tiene Ángel a mi nombre.
Estoy muy bien del accidente. Ya está olvidado, ni siquiera siento nada los días de humedad. El bastón se lo regalé a un amigo de aquí que lo necesitaba, prefiero no dejar testimonios.
A ustedes, a María Elena y usted les recordamos siempre muy agradecidos y con cariño por todas las atenciones que nos prestaron. Nos gustaría mucho que con motivo de la fábrica de Magdalena viniesen por aquí para poder devolverles algo de ellas. Verían además como no exageramos cuando hablamos de Buenos Aires.
A Santiago Soneira le contesté una carta que me envió designando a usted para que me represente en la Asamblea que va a celebrarse en Sargadelos.
Por favor salude en nuestro nombre a los amigos del Castro, Ángel, Marentes, Llerena, Losada en primer término, a Pepe o Maceirento, y reciban usted y María Elena el fuerte abrazo de Maruja y mío extensivo a María Victoria y José Luis hijo:

[Seoane]

1974-03-20
Carta de Dónega a Luís e Maruxa Seoane. 1974
A Coruña
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Dónega a Luís e Maruxa Seoane. 1974 en 20/03/1974



A Cruña, 20 de marzo 1974
Maruxa e Luis Seoane
Buenos Aires

Amigos nosos benqueridos:

Podemos, ao fin, darvos noticias encol das actuacións xudiciáis verbo do accidente automovilístico que derradeiramente padecéchedes nos Cantóns. As cousas van, como veredes, amodiño. A rapidez na xustiza non deixa de ser unha aspiración coma outra calquera. Polo Xuzgado militar dictóuse auto de inculpación en contra do autor da tropelía. Quen, pola súa parte, consideróuse como tal na declaración que prestóu. Agora pende o choio da xustificación do montante dos danos. E xa lle encarguei ao Procurador que se fixera coas facturas referentes ao arranxo do “carro”. Do malfadado carro.
Pola súa banda, o Xosé Luis fíxome saber da venta do coche. O que non conocemos –porque non era cousa nosa– foi o precio, o nome do comprador nin as demais condicións da compraventa. Máis díxonos que xa vos tiña informados da operación.
Onte estivemos tomando o aperitivo co matrimonio Dieste. O Rafael estávos encantado da vida coa formidable acollida que tivo o seu Félix Muriel na súa segunda saída ao mundo. Tanto no público lector como nos xornáis e revistas. Pra moitos foi –fixádevos ben– unha revelación. Supoño que coñeceredes as dúas páxinas que argallamos na Voz. Levaban reproducidos dous dibuxos da edición americán. Falamos moito, e ben, de vosoutros. O Rafael díxonos que, por rara casualidade, era acreedor de carta vosa. Pra compensar, dixémoslle que nós, en troques, eramos deudores.
O problema do noso amigo, vai indo. E, asegún noticias oficiosas, a proba pericial –minuciosa e detida, exhaustiva– serálle favorable. Así, Diolo queira, polo ben de todos. E meigas fóra. Un destes días propoñémonos facer unha viaxata sargadelián como cicerones duns amigos de fora. E poderemos conocer o seu talante actual. Aínda que o desacougo é nel unha constante, que apenas deixa márxe ás sorpresas.
Presentóusenos unha ocasión pra facer un viaxe a Buenos Aires. Máis, co corazón magoado, refugámola. Sería pra nós unha ilusión fantástica abrazarvos sorpresivamente en Montevideo, 1985. Nembargantes, unha manchea de circunstancias aconsellaron a nosa dolorosa decisión. Xa volas faceremos saber, porque agora sería longo de verquelas ao papel.
A nosa vida vai camiñando paseniñamente polos vieiros dunha cotianidade resabida. Como única novedade, contamos co fin da carreira do noso fillo e coa súa estadía en Sevilla servindo ao Rei. Destinárono, como sarxento da Milicia universitaria, a un grupo de carros de combate. Está, logo, a facer un servicio lúdico. Quérese decir, xogando como cando de neno brincaba cos cocheciños de choque no Relleno.
Confiadamente ficamos na espera de boas noticias vosas. E namentras, recibide cinguidas apertas de nólos dous pra vólos dous.

Dónega

[Manuscrito] Nos acordamos mucho de vosotros y pensamos mucho en la cocina de Maruja.
Muchos abrazos

Fernanda

1974-03-26
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974 en 26/03/1974

26 de marzo de 1974

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Recibí hace tres días tu breve carta del 15 cte. y ahí va copia de lo que le digo a Dónega para poner en marcha lo del Museo. Y a final de semana lo veré. Además de lo que tenga hecho le pediré copia para que lo vaya mirando también Sineiro y avanzar todo lo que se pueda.
Ayer tuvimos la Junta de Sargadelos. Los “litigiosos” no asistieron. El sábado 23 habíamos tenido Junta en el Castro para nombrar representante en Sargadelos. Asistió Lobato representándolos. Estuvo muy cordial. Dijo que vendría también a la de Sargadelos, pero el domingo telefoneó a Marentes para disculparse por tener un compromiso más importante, cosa no creíble si ellos habían delegado en él. Más creíble es que lo pensaron mejor, y se dieron cuenta que nosotros este año estaríamos mejor armados y que si ellos molestaban les asestaríamos un buen golpe, y si asentían habrían perdido el tren. De todos modos si al no venir y no impugnar, como de costumbre, no han perdido el tren definitivamente por lo menos van a tener que ir a retomarlo varias estaciones más allá, en cuanto a Sargadelos. Vamos a ver.
No hay más novedades. Te dije que la Galería de Barcelona se afianza. Los que exponen allí este año están vendiendo más y Ortiz tiene más de media exposición vendida y va por la mitad. Y muy bien de crítica.
Xosé está haciendo una exposición en Barcelona, en Gaudí. Supongo que él te habrá escrito e informado.
Te confirmo una mía cruzada con la tuya en la que te hablaba del entierro de Aníbal Otero. Te seguiré informando.

Un abrazo muy fuerte para ti y para Maruja

Isaac

1974-03-28
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974
Bos Aires
Sargadelos
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974 en 28/03/1974

Buenos Aires, 28 de Marzo de 1974

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Tus cartas de Cervo tardan diez o doce días en llegar. Tu última del 17 acaba de llegar, hoy es día 28. Siento mucho el fallecimiento de Aníbal Otero. Conozco su tragedia y sé también quiénes fueron los únicos que se acordaron de él en los momentos peores. Tengo algunas de sus últimas monografías. En cierto modo cumplió el destino gallego del intelectual al margen de los puestos públicos, cátedras, notarías, etc. Mueren oscuramente, sin que las gentes sepan bien que significaron. El mucho pueblo de acompañamiento en el entierro tampoco significa nada en una aldea. Yo viví en Arca y cada uno que fallecía era acompañado de mucho pueblo. Se trata de una actitud gallega de respeto a la muertes, de convivencia con ella, se la acompaña. Cuando te quede tiempo léete a Said Armesto, pontevedrés, que estudió mejor que nadie esta predisposición gallega. Me llegó el libro de Domenech. No, en cambio, la traducción técnica de Paco que me anuncias. No sé de qué se trata.
En cuanto a los catálogos de Barcelona no recibí nada, únicamente el de Patiño. Alonso me pidió una nota para el de él, la hice y te envié a ti el original a él una copia y ninguno de los dos, ni tú ni él me acusó recibo. No sé, pues, si le gustó, si se publicó, etc.
Me alegra mucho el éxito del libro de Dieste, pues ya comenzaban algunos que tienen más contactos con las Cámaras de Comercio o con las Cajas de Ahorro que con el arte o la literatura a desconfiar de su enorme talento. Ojalá le estimule para que vuelva a hacer teatro y narración. Le escribí hace unos quince días.
¡Ah! Si los catálogos me los envían por correo ordinario han perdido el tiempo y, el envío, llega o no. Cuando llegan tardan alrededor de tres meses, no hay barcos. Lo mejor es que lo hagan por avión y los gastos de correo que me los carguen a mi cuenta. Tardan tanto como cuando se expedían paquetes y cartas en barcos de vela.
Te envío el catálogo de la Exposición de Cerámica Japonesa que se está haciendo en el Museo. Es extraordinaria. Creo que será útil para ti el texto, historiando la cerámica en el Japón y su actualidad.

Nada más. Un gran abrazo para Mimina y para ti de Maruja y mío.

Seoane

1974-03-30
Carta de Vázquez Freire a Luís e Maruxa Seoane. 1974
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Vázquez Freire a Luís e Maruxa Seoane. 1974 en 30/03/1974


La Coruña, 30 de Marzo de 1974

Queridos Luis y Maruja:

Recibimos v/ cariñosa carta del 19 del corrte. la que contesto rápidamente.
Nos alegramos de verdad que se encuentre restablecido totalmente de la pierna y el no tener molestia alguna tan pronto es una gran suerte, pues ya sabe que los médicos le decían que en los primeros meses y con el cambio de tiempo tendría molestias. Lo del regalo del bastón fue un acierto y además así “meigas fóra”.
Sé por José Luis Montero que ya está trabajando en las piezas para Magdalena y ya se supone lo contentos que me lo comunicaron.
Conmemorando los 25 años de la fábrica, Isaac hizo 2 jarras ensamblables para regalos y queríamos hacer también unos platos y un cartel conmemorativos y habíamos pensado en aquel dibujo tan bonito que nos hiciera para serigrafía. Se lo digo por si no tiene inconveniente que lo utilicemos para esto. La calca para el plato con el mismo motivo que el del cartel, lo haríamos en serigrafía. ¿Le parece bien?
Cada vez van resultando mejor las exposiciones en Barcelona, Patiño creo que vendió 3 óleos, Núñez 7 grabados y Ortiz, llevaba vendidos hace dos días 25 grabados. El próximo día 28 de Abril expondrá Pérez Bellas, supongo que también tendrá éxito. El día 9 aprovechando que vienen de desmontar la exposición de Valencia Dorneda y Pepe el carpintero, se aprovecha para desviarse a Barcelona para llevar algunos muebles y al mismo tiempo adecentar un poco la tienda y seguramente también aproveche la ocasión para irme yo también a ayudarles y en un par de días creo haríamos todo y si puede ser dejar colgados los cuadros de Pérez Bellas.
La casa de Sada va muy lentamente aunque en este momento hay mucha gente trabajando en ella, pues sin contar los albañiles, están los calefactores, ascensoristas, electricistas, fontaneros y acaban de terminar esta semana los de los ventanales y cristaleros. De cualquier forma no creo que esté terminada totalmente para el verano como teníamos programado, pero es lo mismo.
El pleito ya sabe sigue como siempre, en la última reunión del Castro vino Lobato en representación de los dos, pero para la de Sargadelos no fue nadie, ni el mismo Varela asistió. Allí como no pueden hacer nada ya no se molestan en ir. Como de todo esto ya le informa Isaac, no le doy más detalles.
Por su casa fui varias veces por si hay alguna novedad, estuve con el portero y siempre me da recuerdos para Vdes. es una gente estupenda. Me dijo que les había escrito. También estuve el otro día con Dónega un minuto en la oficina de Risco y tenía prisa pues marchaba con unos clientes, nada más me dijo que lo del pleito con el soldado marchaba bien, que iba a necesitar la factura del arreglo último del coche y le dije que la tenía la Compañía de Seguros y no me dijo nada más (supongo que si le hiciese falta me avisaría).
Muchas gracias por el ofrecimiento de ir a Buenos Aires, ya veremos. ¿Cómo está Camilo? ¿Termina este año los estudios? Bueno, para terminar les da recuerdos a todos los conocidos especialmente a Camilo y Vd. y Maruja reciban como siempre el mejor abrazo de María Elena y mío.

José Luis

1974-04-11
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974
Bos Aires
Sargadelos
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974 en 11/04/1974

Buenos Aires, 11 de Abril de 1974

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Recibí hace unos días tu carta del 25/III, también los catálogos de las exposiciones de Núñez y Ortiz Alonso. A mi vez envié el catálogo de la Exposición de Cerámica Japonesa que a mí y a quienes la vieron, nos parece extraordinaria. También estos días se inauguró una exposición de Franz Masereel, el grabador belga fallecido no hace mucho, que hace unos años admiró Maside, del que tenía él algunos libros y yo otros, aún los tengo. Sé que Julio Maside tiene los de su tío.
Me alegro que se afiance la galería de Barcelona. Ah!, también recibí el libro que editasteis sobre ceramistas y esmaltadores que además lleva el n.º 6. De cinco anteriores creo que tengo solamente uno o dos. Peor no importa. Ahora estoy en vísperas de deshacerme de parte de mi biblioteca son muchos millares de libros y no nos queda lugar en casa para todos ellos, me quedaré solo con los de arte, poesía, los gallegos, y aquellos en cuya confección intervine de alguna manera yo. No queda lugar en el departamento que no tenga un voluminoso montón de libros. Aparte las bibliotecas, los armarios están también llenos. Algunos son muy curiosos e incontrables, pero no puedo vivir sitiado por ellos.
No recibí carta ninguna de Xosé. Tampoco yo le escribí. Escribí muy poco a todos los amigos desde que llegué. Me alegro, sin embargo, de que exponga en Barcelona y me gustaría saber cómo le fue. Es una nueva experiencia para él y un modo de medirse con los demás.
En cuanto al proyecto referido al Museo que le enviaste a Dónega, de acuerdo en general con él. No sé que quieren decir el llamado (1), que pones al lado de Chamoso Lamas, pues no se aclara en la copia que envías. Chamoso Lamas fue propuesto cuando hicimos la lista de personalidades para el Patronato del Museo en su calidad de arqueólogo y estudioso en cuestiones gallegas de arte, no en la de funcionario público. Me gustaría que no lo olvidases. Me parece bien que sean 18 miembros, pero no olvides que debe crearse de entre ellos una comisión ejecutiva no superior a cinco que se encargue de todas las cuestiones referidas a la construcción y a asuntos urgentes referidos a la buena marcha del Museo. Debe prescindirse de la Dirección General de Bellas Artes para todo lo que no obligue el Estado. Galicia debe poder fundar un Museo por su cuenta. Cuando decidimos que fuese a museos gallegos la obra de Maside en caso de disolución, recuerda que manifestamos que fuese a aquellos que no tuviesen carácter nacional como ocurre actualmente con el de La Coruña, pues de hacerlo así la obra de arte gallega pasaría a ser propiedad del Estado. Por esto pensé también en la Diputación Provincial. Se trata, aunque anacrónico, de un organismo de la provincia en cederla a os Ayuntamientos siempre que éstos tuviesen museos propios. El de La Coruña estaba haciéndolo o trataba de hacerlo Pérez Ardá. Se trata de bienes gallegos.
Bueno, esto es todo por hoy. Trabajo bastante pero quiero trabajar menos y no sé cómo hacer para lograrlo. Tengo como mil apuntes de retratos de personalidades del teatro, cine, canción y otras artes en general de la Argentina. Una iconografía, creo que sorprendente (1), hecha a lápiz.

Un gran abrazo para Mimina y para ti de Mauja y mío.

Seoane

1974-04-23
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974 en 23/04/1974

Sargad[elos] 23, abril 1974

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Recibo la tuya del 11 del cte. que se cruza con otra que te escribí hace pocos días. Ahí te va la minuta –con una última redacción que le dio Dónega– de lo que se acordará en la junta del 27 de Cer[ámicas] del Castro.- Pocos días después haremos la del Laboratorio y en 15 días puede quedar otorgada la escritura de constitución de la Fundación. El llamado (1) de mi anterior, de la copia de la carta de Dónega no tenía nota porque luego me di cuenta que era innecesaria, por las disposiciones que hay para esto.
De tu carta resulta alarmante lo que dices de deshacerte de gran parte de la biblioteca. Creo que es una pena. No sé lo que pretenderás hacer con esos libros pero para el caso de que entre en tu interés te propongo que el Seminario te los compre para su biblioteca y pagándote, claro, además su transporte y empacado, que podría venir por correo. Tú verás.
Como novedades sólo que este año le dan a Álvaro Gil el “Pedrón”. Iremos (19 de mayo).
En la Sala de Barcelona hemos mejorado algo el mobiliario y entre ellos hemos puesto una especie de consola para grabados y dibujos, serigrafías... con 6 bandejas (cajones de 8 cms. de alto) de 1,00 x 0,75 m. Digo yo si podías dejar algún grabado. Siempre hay alguna posibilidad de vender. Yo mandaré algún dibujo.
De Xosé nada sé. Para mí esto es un drama y además yo tengo más referencias que nadie para pensar así.
El pleito sigue su curso. Los peritos del pleito ya pasaron factura por más de medio millón y piden 185.000 por cada mes más que trabajen...

Abrazos muy fuertes para los dos

Isaac

1974-04-26
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974
Bos Aires
Sargadelos
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974 en 26/04/1974

Buenos Aires, 26 de Abril de 1974

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Recibí tu carta del 16/IV, creo que se cruzó con una mía. Recibí el libro sobre cerámica los catálogos de Núñez, Ortiz y Pérez Bellas. De Valentín tuve noticias aparte de una carta que me envió con motivo del fallecimiento de mi madre, por una tarjeta y la revista de pesca que también me remitió. Espero contestarle uno de estos días. Me alegro que le hubiese gustado a Torrente mi “Figuración”, es un narrador cuya obra estimo, y, la última, es el intento técnico más importante en la novela española contemporánea, que lo pone a la par como creador de los novelistas latinoamericanos. A Alonso Montero le pedí que me enviase fotocopia de las notas que se refieren a mí de la revista Ser y no lo hizo, pídele que te las deje a ti y por favor sácalas tú en Sargadelos, porque no sé por qué me parece que se va a olvidar Me gustaría tenerlas, pues es recuerdo de mi época de abogado y de la confianza y cariño que sentía por mí alguna gente. A Dónega le contesté ayer tarde, en cuanto a la asamblea del Castro, pero tú conocías mi pensamiento sobre el acuerdo del año pasado.
Estos días encontré una carta de C[elso] E[milio] Ferreiro del 25/IV/55 en la que hace un gran elogio de mi Fardel de eisilado lo que prueba, por si me había yo olvidado, que mentía cuando escribió que no conocía las obras de Varela y mías al empezar él la poesía que le convirtió en el “novo Curros”, claro que por la música, la charanga de las consonantes, y diciéndolo quienes prescinden del aporte formal o informal que le debe el artista, el escritor o lo que sea, a su época. Guardo la carta esperando otras felonías superiores a la de El Faro de Vigo, que no tuvo demasiada importancia.
Aquí pasamos un otoño muy bueno, el verano en general también lo fue y aprovechamos su bondad para pintar el departamento y hacer algunos arreglos. Estoy, pues, sin hacer nada, con dos obreros en la casa que ocupan, a mí me lo parece, el espacio de un gremio.

Un agrazo grande de Maruja y mío para vosotros de

Seoane

1974-04-27
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974 en 27/04/1974

27 de abril de 1974

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Te confirmo una mía contestando rápidamente la tuya última del 11 cte. Acabamos de llegar del Castro donde se celebró la Junta perfeccionando el acuerdo de constitución de la Fundación del Museo Carlos Maside de acuerdo con la minuta que te envié en esa mía. Asistió por la parte contraria Marcelino Lobato quien estuvo correcto pero dijo que no podía hacer más que votar contra el acuerdo. Se ve que le mandaron hacerlo así. De todos modos el acuerdo fue aprobado, claro. Ahora se preparará la Junta y el acta del Laboratorio y una vez que tenga terminado Dónega la minuta para la Escritura de Constitución de la Fundación se llevará al Notario. Creo que la constitución del Patronato es un paso siguiente.
Terminada la Junta, Lobato estuvo hablándonos para ver la forma de llegar a un acuerdo. Cree ahora estaría la cosa madura para aceptar una propuesta que les habíamos hecho nosotros consistente en formar una Sociedad Anónima con el Castro y Sargadelos, fundiéndolas en una sola, respetando las proporciones de Capital que actualmente cada uno tiene en cada Sociedad. Y ellos cederían sus partes a sus hijos. Y se establecería una forma de arbitraje que hiciese imposible la aparición de otro pleito. Es posible que por aquí esté la posibilidad de un acuerdo. Son muchas cosas las que hay que estudiar antes. Lo que hay pactado sobre Sargadelos tendría que estar recogido entre las obligaciones estatutarias de la nueva Sociedad y la constitución del Capital de esta habría de tener una traducción aritmética de las participaciones actuales de cada Sociedad y su repercusión interna, igualmente aritmética, de la participación del Castro en Sargadelos. Contando con que en la última Junta el Capital de Sargadelos fue aumentado a 8.100.000 y el del Castro sigue en 2.100.000,- las participaciones deberían quedar en esta forma:
Rey 1.514.000,-
Nogueira 1.514.000,-
Varela 360.000,-
Lab[oratorio de] Formas 1.500.000,-
Seoane 300.000,-
Ángel 788.000,-
Marentes 788.000,-
José Luis 788.000,-
Grupo Técn[ico] 1.140.000,-
Díaz 1.508.000,-
Los tres primeros (R., N. y V.) tendrían en la nueva Sociedad el 33,2 % por lo que no tendrían siquiera fuerza para impedir el quorum mayor. El Castro y Sargadelos desaparecían como Sociedades y los activos pasarían a pertenecer a una nueva Sociedad que se llamaría, por ejemplo, Cerámicas del Castro y Sargadelos, S.A., que sería la propietaria de las dos fábricas que conservarían su independencia.
Bueno, esto que te adelanto es para ir conociendo tu pensamiento sobre esta cuestión. Nada se haría sin el completo acuerdo de todos. Por otra parte fue tanta la extorsión que esos señores hicieron que
 a mí me cuesta trabajo creer que habrá alguna solución, esta o cualquiera.
Te seguiré teniendo al corriente de todo.

Una abrazo muy fuerte para ti y para Maruja

[Díaz Pardo]

1974-05-08
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974
Bos Aires
Sargadelos
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974 en 08/05/1974

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido amigo: Te presento a Marucha Salgado, casi vecina tuya, pues sus padres son de Ferreira de Valadouro. Va a pasar una temporada en esa y te ruego que Mimina y tú la ayudéis en lo que necesite. Es antropóloga y a lo mejor puede serle útil también en sus inquietudes profesionales.
Un gran abrazo para los dos de Maruja y mío.

Seoane

8-V-74-Bs-As

1974-05-08
Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1974
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1974 en 08/05/1974

LUIS SEOANE

8-V-74- Bs As

Sr. D. Francisco F. del Riego
Vigo.

Querido del Riego:
Nuestra amiga Marucha Salgado vai pasar uns meses a Galicia e gostaríanos moito que lle presentases algunha xente de Vigo, Xohana Torres, ou Méndez Ferrín, etc. Ela e antropologa e matino quere facer algo encol dos galegos. Ti podes serlle moi útil.
Unha grande aperta para Evelina e pra ti de
Seoane

1974-05-09
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974 en 09/05/1974



9 de mayo de 1974

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Recibo tu carta del 26 de abril último. Yo te confirmo otras mías que se habrán cruzado, informándote de lo que veo es de tu interés. Tomo buena nota de lo que ahora me dices.
Estoy en que en una de mis cartas te dije que Alonso Montero había estado aquí por la semanasanta y coincidió con Dieste, con Dónega y no sé con quién más. Lo que no recuerdo es si te dije que me había traído una gran colección de fotocopias, principalmente de Ser pero también de varios números de Guieiro y de Resol. No sé si me dijo que lo de Ser estaba casi completo. No me quiso cobrar nada y son unos 5 kilos de fotocopias. Irá todo para el Museo Carlos Maside y hasta no recuerdo si él no dijo que era con este fin, pues tanta gente me cayó en esos momentos superpuesta al desbordamiento de problemas que tengo encima que no me es posible poner atención en todo. Puse a la secretaria del Seminario a buscar todo lo que en Ser se refería a ti, independientemente del aviso que viene, no sé si en todas, de tu despacho de abogado, y me acaba de dar esas fotocopias que te adjunto.
En cuando a lo que me dices de esa carta que te apareció de Celso Emilio por supuesto que yo no me pongo al lado de nadie en luchas de tipo bizantino. Mi admiración hacia ti no está por este lado, y creo que en esto coincidimos muchas personas que te admiran y quieren y a las que tú correspondes. De lo que no estoy tan seguro es de si todas las personas te manifestarán a ti lo que piensan o más bien las peleas de los demás les divierten, pues es bastante extendido el campo de la afición en este deporte que a mí me repele.
Desde la última Junta del Castro sobre la separación del Museo no se pudo hacer más en esto pues Dónega se marchó para Andalucía, en donde tiene un hijo, y ayer aún no sabían nada de él. Y ahora es él que tiene que hacer la minuta de constitución de la Fundación para llevar al notario.
En menos de una semana tuve que viajar tres veces a La Coruña. La situación conflictiva se enconó con motivo de la liquidación de impuestos indirectos y pagos al personal, ya que Rey se había marchado para Inglaterra y desde el 15 del mes pasado se le había requerido para firmar los cheques y los impuestos no se pudieron ingresar en tér[mino] ni pagar la nómina a tiempo. El Jurado de empresa terminó cansándose y presentó denuncia al Gobernador y autoridades laborales, y Nogueira se presentó en la fábrica con notario y abogado pretendiendo relevar a Rey de culpa y que todo era una tramoya mía para levantar al personal. Creo que tuvo su contestación adecuada por el mismo notario que levantaba el acta, pero el Lobato fue a ¿denunciar? al Juez de que yo era un socialista. Al Juez parece que esto no le hizo mucha mella pero llamó a Risco y al Lobato poco menos que para conminarnos a que llegásemos a un acuerdo antes de que dictase sentencia. ¿Qué hay detrás de todo esto? A mí no me cabe la menor duda de que el Juez tiene presiones que lo desbordan. Parece ser que es inusitado, insólito, esto de que el juez llame a las partes para que se arreglen y que más bien con ello estaría faltando a su deber, lo que parecería decir con mayor claridad que algún respaldo tiene para hacer esto. ---- Aunque ya te la di, no es mi intención darte demasiado la lata con esto. Más bien quiero darte una idea a grandes rasgos de como están de mal las cosas y como está saliendo aquello en un señor que se llamaba tiernogalvanista. No sé en qué va a terminar todo esto y si no estará mereciendo la pena dar un escándalo sonado.
Nada más por hoy. Te seguiré informando. Abrazos muy fuertes a los dos.

Isaac

[Manuscrito:] Bueno, María tuvo una niña que le llamarán Carolina. Soy abuelo [ILEXIBLE] no me hace esto alguna ilusión en estos momentos.

1974-05-10
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974
Bos Aires
Sargadelos
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974 en 10/05/1974

Buenos Aires, 10 de Mayo de 1974

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Recibí tus cartas del 23 y 27 de abril que contesto hoy mismo al acabar de llegar, anteayer, la última que se cruzó con la mía. En la del 23 me enviabas copia de la minuta que ibais a presentar en la Asamblea del Castro con la que estoy totalmente de acuerdo. En cuanto a la parte de biblioteca de que me desprendo no es útil para la Escuela de Cerámica, pues se trata de los libros de narraciones, novelas, etc., que no tienen nada que ver con el arte. Me quedaré con los de arte, que constituyen una cantidad muy importante y muy valiosa, pues tengo muchos libros agotados que se buscan, los de poesía, los referidos a España y los gallegos. Calculo que me quedarán unos tres mil aproximadamente, quizás algo más. Los que me deshago de ellos los dono a una biblioteca de Tierra del Fuego fundada por un cuñado de William Shand. Te agradezco mucho de todas maneras tu proposición de compra.
Me alegro que le den el “Pedrón” a Álvaro Gil. Se lo merece. Es sin embargo curioso que hubiesen tardado tanto en otorgárselo. Quizás sea porque la labor útil y silenciosa que vino realizando parezca menor por esto mismo que la verbalista de otros. En cuanto a los grabados de Barcelona espera que exponga primero en esa ciudad que trataré de hacer tan pronto vuelva a España que supongo será a fines de este año o principios del que viene. Entonces quizás no deje grabados, sino dibujos. Pensamos quedarnos a vivir una temporada en Madrid, si podemos, antes de la exposición mía que tengo proyectada para Mayo del 75, alquilaremos un departamento como hicimos otras veces y pintaré en él, pero en contacto con la gente de esa ciudad. No haré como en la última exposición, volverme a La Coruña abandonándola. Creo que me fue bien de pura casualidad. Después trataré de exponer en Barcelona en el otoño o invierno de ese año. Quiero hacer una buena exposición.
Contesto ahora a la tuya del 27. Lamento que Lobato hubiese votado en contra de la minuta presentada por vosotros. Es muy curioso que tanto Rey, con quien mucho hemos hablado sobre el Museo, y Nogueira, hubiesen creído que éramos tan estúpidos como para solicitar de nuestros amigos la cesión de obras en beneficio de una empresa industrial, por mucho que simpatizásemos con ésta o aunque la hubieses fundado tú, como es el caso. Por otra parte me alegro que se vislumbre una posible solución para el pleito y me parece que la que anuncias es quizás la mejor que pueda acordarse, por otra parte uniría en el nombre, para el conocimiento general de las gentes y el futuro, a dos grandes empresas que, aunque tuviesen el mismo origen y la misma dirección, su separación actual necesita permanente explicación.
Por aquí como siempre. No hay más novedades que las que puedes leer en los diarios. En todo caso en el orden económico es una realidad que se están abriendo mercados importantes en el exterior. Creo que es mejor la política exterior que la interior. En el orden cultural continúa Buenos Aires desplegando su actividad habitual. De la colectividad no sé nada. Me envían de vez en cuando algún emisario para que vuelva a colaborar en determinadas cuestiones pero yo continúo negándome y rogándoles que no se acuerden de mí para nada.
Quiero rogarte que no te olvides que me debes el Pérez Galdós que me interesa mucho obtener y que es la única jarra que me falta. Debes tener en el bolsillo las dos o tres notas que tomaste para no olvidarte de ello. A Camilo no lo vimos en los últimos tiempos. Nos habló por teléfono, pero suponemos que debe estar estudiando con arreglo a los nuevos planes de estudio que ahora abarcan algunas asignaturas más, parecidas a las que se establecieron ahí hace muchos años. La Universidad cambió totalmente. El catedrático no tiene en la actualidad más función que la de orientar. Quedaron en general suprimidos los exámenes en bastantes facultades, en arquitectura por ejemplo, y la promoción se realiza juzgándose los estudiantes a sí mismos por un sistema de grupos. Una verdadera revolución en materia de enseñanza que tiene adeptos y contradictores.
Basta por hoy. Ayer te escribí una presentación a ti para una señorita hija de gallegos, Marucha Salgado, cuyo padre o madre, no sé bien, es de Ferreira de Valadouro. Irá a verte y me gustaría que tú y Mimina la orientaseis en lo que podáis. Un abrazo fuerte para Mimina y para ti de Maruja y mío.

Seoane

1974-05-14
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974 en 14/05/1974

14 de mayo de 1974

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Sin ninguna tuya a que hacer referencia, tengo contestadas todas las tuyas, te adjunto una convocatoria para el premio de Artes de la Diputación que enviaron aquí. Descarto que a ti te interese participar personalmente en él pero considerando que este premio fue otorgado entre otros al ballet gallego de Rey de Viana, a Galaxia y a Parga Pondal por el Laboratorio de Lage, digo yo que el Laboratorio de Formas sería acreedor de él. Por otra parte podría ser propuesto por otra entidad, no pedido directamente, y el dinero destinado al Museo. Por otra parte si se me ocurre esto es porque estoy pensando en el agobiante pleito que puede ser mucho más grave de lo que está siendo. Te hablaba en mi última de la invitación al arreglo por parte del Juez, y creo que no te decía lo más importante, y es que está viendo que si no hay arreglo el Castro va a terminar liquidándose. Seguro que no va a haber arreglo. Pero la parte contraria ya ha hablado de liquidación y subasta. El fin que ellos estarían persiguiendo (estamos pensando ahora que esta sería la gran orientación de la estrategia de ellos posiblemente programada por algún buen abogado de Madrid) sería que estos testaferros, Mora y Lobato, llevasen las cosas como las han llevado para hacer imposible cualquier otra solución que no fuese la liquidación. Suponte que consiguiesen este propósito y saliesen a su vez con la suya de liquidar globalmente la sociedad, no sus bienes, entonces tendrías a subasta el Castro incluyendo el 37% del capital de Sargadelos y ellos, con algunas ayudas de grupos interesados, tendrían posibilidad de llegar a hacerse con el Castro y reunir el 48, 83% de Sargadelos sin contar con que pudiese fallar el Grupo o la mayoría del Grupo en cuyo caso tendrían mayoría, pero aunque no tuviesen mayoría, formarían otro bollo sin solución para conseguir lo mismo que en el Castro. Si esto fuese así habría que pensar en estorbarlo.
Pasando a otra cosa: Dónega llegó y hará eso... bueno creo que no estará de más que le pongas una nota recordándole que no debe dormirse eso, pues, como lo conozco, y viendo que eso ya debía de estar hecho y no está y dice que se pondrá con él...

Un abrazo muy fuerte a los dos

[Díaz Pardo]

1974-05-23
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974
Bos Aires
Sargadelos
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974 en 23/05/1974

Buenos Aires, 23 de Mayo de 1974

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Contesto hoy tu carta última del 14/V/74, que acaba de llegarme y dejo, para contestarla mañana o pasado la anterior, que en uno de sus párrafos se refiere a admiraciones, discusiones, etc., que pienso merece respuesta que me ha de llevar más espacio y tiempo del que ahora dispongo.
A mí desde luego no me interesa participar personalmente de nada de lo que tú refieres en tu carta, premio diputación, pero creo, como tú, que puede hacerlo Laboratorio de Formas. No creo que en la provincia de La Coruña exista otra institución que pueda ser su rival de acuerdo con las bases del concurso. Totalmente de acuerdo con lo que tú hagas en este aspecto. Habla de ello con Pérez Ardá si no conoces a Porto Anido o alguno de los diputados provinciales. Lamento lo que está pasando con el pleito y la preocupación que te produce. Por mi parte me había hecho a la idea del posible arreglo que participabas en una carta anterior y que me parecía más normal. Creo que debéis evitar la liquidación.
A José le escribí a la galería de La Coruña hace pocos días cuando no sabíamos que te había hecho abuelo. Le volveré a escribir nuevamente felicitándoles por Carolina. Os adelanto la felicitación a Mimina y a ti. Que seáis abuelos presentes por el mismo número de años que lleváis de vida. Le escribiré a Dónega. Aunque es muy difícil alentar nada desde tan lejos. Camilo estuvo en casa hace unos días y le dimos en pesos el equivalente a diez mil pesetas. Está muy bien y optimista con respecto al final de su carrera a pesar de los líos universitarios. Están experimentándose nuevos métodos de enseñanza en los que tienen voz definitiva los alumnos. Se han hecho nuevos planes y en este momento es el primer ejemplo en el mundo de Universidad masiva.
Esto es todo por hoy. La de mañana o pasado será más larga. Ahí debes tener una carta mía en la que te recomendaba la jarra de Pérez Galdós, ahora añado que la prefiero en blanco; si está hecha se la entregas a José Luis para que la lleve al departamento de La Coruña. Te agradezco las fotocopias de Ser. Los dibujos míos de entonces no me gustan nada. Con el tiempo los había idealizado. Así ocurre con todo.

Un gran abrazo para los dos de Maruja y mío.

Seoane

1974-05-30
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974 en 30/05/1974

Castro, 30 de mayo de 1974

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Me acaba de traer Dorneda, que viene de Sargadelos, tu carta del 23 cte. que llegó allí ayer y como tenía sin contestar la tuya del 10, y ando con ella en el bolsillo para hacerlo en cualquier momento que encuentre, a pesar del maremagnum de problemas que me tienen aquí en el Castro sin descanso por esto del pleito, no pienso acostarme sin dejar de contestarte, aunque lo haga con carácter sumario. Y ahí va.
Lo del pleito volvió a entrar en una fase muy crítica porque los abogados, aunque ahora da sólo la cara Lobato, utilizaron el cargo de Administración de Rey y le volvieron a causar otro daño de 90.000,- con la Hacienda Pública, y solamente por este lado los daños se acercan al medio millón. Otras cabronadas creo que ya te las conté o lo hizo José Luis, le hicieron empresa por esta vía, con la esperanza de procurar la liquidación antes de que finalice el pleito. Me cansé, monté por encima del gremialismo de los abogados, incluido el nuestro, y presenté una denuncia contra Lobato y Mora en el Colegio de abogados, y enjuicié en una Junta a Rey en la que asistió en representación de él y de Nogueira Lobato, renunciando a la presencia de Risco para no tener las manos atadas, envolví a Lobato en su maniobra y copias del acta notarial se las envié al Gobernador y Delegados de Trabajo y Sindicatos advirtiéndoles de lo que pasaría a final de mes. Y aquí está Rey a quien tengo sometido a un intenso bombardeo de requerimientos, al igual que a Lobato a ver si consigo abortar la maniobra de utilizar a Rey para atacar a la empresa y se normalicen las relaciones con la Hacienda. Y aquí me tienes clavado y allá casi un pliego en esto...
Tomo nota de tu conformidad a lo del premio de la Diputación, cosa que celebro, y enseguida lo haré. – Estuvimos en lo de Álvaro y le hicimos una medalla de presencia del Museo en el acto y se entregaron a todos los comensales. José Luis te mandó una. Todo se hace un poco atropelladamente y no se pueden estudiar bien las cosas. El escudo lo hizo Vizoso. No obstante creo que teníamos que tener una medalla mejor estudiada con el escudo de Galicia a base de algún relieve pero también de alguna calca serigráfica, medalla que nos vendría bien para casos como este. Si tienes alguna idea o algún dibujo no dejes de darla. ---- Dónega me entregó el borrador de la escritura de la Fundación del Museo y estoy estudiándola porque hay que puntualizar algunas cosas. Tengo la imagen de que si esta situación persiste Cerámicas del Castro va a ser difícil que sobreviva y en consecuencia si esto fuese así o en la medida que lo fuese, el apoyo que el Castro pudiese prestarle al Museo... Bueno, el buscar financiación para él debe considerarse. En este orden creo que entre otras cosas podría preverse una especie de Asociación de Amigos del Museo Carlos Maside, cuyos asociados pagasen cuotas que ayudasen al sostenimiento del Museo. En compensación los asociados, que tendrían su reglamento, podrían tener uno o dos puestos en el Patronato del Museo, derecho a sus publicaciones, actos, etc. Lugo yo creo que habría que dejar la puerta abierta para que la utilizase el Patronato caso de que una vez constituido lo creyese conveniente de hacer algo semejante con la Diputación y Ayuntamiento. Piensa además que a la marcha a que van las cosas aceleradas por los aconteceres lusitanos es muy difícil que todo esto no desemboque en una cosa que no será peor que por ejemplo eso de ahí de la Argentina. En fin: dame tu pensamiento. ----
Jarra Galdós la tienes en casa. ---- Camilo; te acreditaré en tu cuenta cte. que te controla José Luis esas 10.000,- ptas que le diste. Es decir te ingresaré esa cantidad. Muchas gracias. Yo acababa de conseguir 20.000,- ptas. en cheques del Banco de Santander de ahí y se los envié. ---- Atenderemos a esa Marucha Salgado del Valadouro. ---- Muchas gracias por la felicitación por lo de la nieta. No me puede hacer ninguna ilusión con todos los problemas que me rodean y que rodean esto.
Ediciones: Falan os de Ribadeo salió y te lo envió José Luis. Está saliendo el de Mariscos y te lo enviaré. Están componiendo el de Dieste, que atiende él mismo en la imprenta y que ya tiene al Sr. Quintáns con la cabeza hinchada porque quiere el papel un poco menos balnco y un poco menos gris y la letra un poco menos moderna y un poco menos antigua... Tú me habías dado una relación de quienes querían pagar este libro como homenaje a Dieste que llevaría una nota que redactaría ¿Domingo?... ahora no sé donde tengo la nota. ¿Tú te acuerdas quiénes eran? Por si no encuentro la nota. Claro que lo más cómodo es que esto lo pagase sólo ediciones, pero... ---- Otro: mandé a la imprenta los textos del cuaderno para el Seminario del Libro. Lo estructuré así; Crónica do Seminario en col do Libro Galego.- Xustificación do Primeiro Seminario en col do Libro Galego, por R. Piñeiro.- O libro como elemento de comunicación e como empresa, por Fdez. del Riego.- A Hestoria do Libro Galego por Filgueira Valverde,- O Libro como Continente por García Suárez.- 8 páginas ilustradas con tomas del Seminario y exposición del Libro.- 14 páginas con dibujos de Xohán Ledo con una especie de ilustración del desarrollo histórico de la comunicación,- 4 páginas con las notas murales que figuraron en la exp[osición] del Libro de Barcelona (estas las únicas en castellano) y una relación de los asistentes al Seminario. A mí me gustaría que el cuaderno llevase por tapa el dibujo que tú hiciste para el catálogo de la Exp[osición] de Barcelona y si es que prefieres otra cosa para la tapa, por lo menos que este dibujo fuese dentro delante de las notas murales. Ahora bien: tú y yo habíamos hablado de que este cuaderno fuese el núm. 2 del La[boratorio de] F[ormas] pero si por cualquier razón hubieses cambiado de manera de pensar, y sin que me expliques nada, puede desistirse de esta idea y se hace como una publicación más. Yo tenía pensado que llevase un primer título O libro galego a discusión (o a exame). Crónica (informe) sobre o primer Seminario en col do Libro Galego celebrado en xulio de 1972 no Museo Carlos Maside coas ponencias presentadas e as conclusiós finales. Creo que el contenido de esta pieza es importante. Si tú crees conveniente hacerle una introducción cuando esté en pruebas de página te mando una colección y espero tus ideas sobre esto.
Nos alegra que estés pensando en volver. Ya se lo comuniqué a cuanta gente pude. La idea de que darte una temporada en Madrid por un lado la comprendo. Creo que terminarás viniéndote para aquí, me refiero Galicia-España-Europa definitivamente y que no ha de tardar el momento en que decidas venir con carácter definitivo. De alguna forma creo que esto es lo que deberás hacer. Y actuar pensando en ello. Adelante.
Te seguiré informando.

Un abrazo muy fuerte para los dos

[Díaz Pardo]

1974-06-05
Carta de Vázquez Freire a Luís e Maruxa Seoane. 1974
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Vázquez Freire a Luís e Maruxa Seoane. 1974 en 05/06/1974


La Coruña, 5 de Junio de 1974

Queridos Maruja y Luis:

Contestamos con bastante retraso su cariñosa carta del día 11 de Abril.
Hace ya un par de días que envié por correo aéreo un ejemplar de Mariscos de Galicia con una medalla en su interior que hicimos con motivo de la entrega del Pedrón de Ouro a Álvaro Gil, donde estuvimos nosotros también presentes y cuya medalla entregamos a todos los asistentes como adhesión del Museo Carlos Maside a dicho acto. Asistió muchísima gente y a la hora de la comida no había sitio para todos y parte tuvimos que acomodarnos en otro lugar. A pesar de la desorganización tremenda que hubo todo resultó bien, sin programas, ni invitaciones, etc. Nos acordamos mucho de Vdes. y de lo que les gustaría estar presentes por la amistad que les une con Álvaro Gil. Allí estaban todos sus amigos, Dieste, Blanco Amor, Paco del Riego, Piñeiro, García Sabell, Paz Andrade, Mincho, etc.
Estamos haciendo las medallas y platos con su dibujo en conmemoración de los 25 años (24 de paz y 1 de guerra) de Cerámicas del Castro, tenemos las pantallas hechas y estamos haciendo pruebas con los colores para hacerlos lo más exactos posibles al original y que no nos resulta fácil, pero lo conseguiremos. Van a quedar muy bien.
En mi último viaje a Barcelona que fue por la Semana Santa, estuvieron María Elena y los niños en Sargadelos e Isaac les hizo un retrato precioso, estamos toda la familia en él representados, María Elena y la niña en primer término, el niño en el medallón del cuello y yo al fondo como en cuadro en la pared. Isaac por fin agarró otra vez la paleta y parece ser ya tenía los tubos de óleo resecos de tanto tiempo sin usarlos, vamos a ver si con tal motivo se anima otra vez y vuelve a pintar algo ¿no le parece?
El pleito sigue con toda su furia, no hay manera de arreglarlo, el mes de Abril tuvimos dificultades con el pago de la nómina al personal, porque Rey se fue a Inglaterra y cuando llegó ya tuvimos que pagar con retraso y recargo en algunos pagos en Hacienda, eso que le habíamos mandado con 15 días de antelación los cheques a firmar a Madrid y aún así nos culpa a nosotros de la demora que supone unas 80.000 ptas. Ante tal actitud el Jurado de Empresa presentó copia del acta mensual que se hace, donde ponían de manifiesto las dificultades para el cobro y pedían que se obligase a los Administradores a cumplir con su obligación y le mandaron copia del acta al Gobernador Civil y Delegados de Sindicatos y Trabajo. No tuvimos respuesta nada más una multa de la Delegación de Trabajo de 5.000 ptas a la Empresa por no pagar puntualmente. Aún hay más, Vdes. ya saben que ellos impugnaron el balance del año 72 y estamos intentando que Rey mande una autorización para que se presente, pues le supondría la broma unas 375.000 ptas. y además es a él a quien corresponde hacerlo. Lo dicen así los estatutos. Como nos quería hacer responsables a nosotros de los retrasos en el pago, en la última reunión extraordinaria que se celebró el día 18, se acordó que no se le volverían a mandar más cheques a firmar a Madrid y que en lo sucesivo tendría que desplazarse aquí a cumplir con sus deberes de Administrador y ya sabe que todo lo hacemos por notario. Efectivamente vino a finales de mes y dejó solucionado lo del pago del personal solamente después de varios incidentes con requerimientos por ambas partes y se marchó a Madrid sin solucionar nada más. En este embrollo de extorsiones a la Empresa, están dirigidos por los dos abogados que Vdes. ya saben y con las pruebas que tenemos se denuncian a ellos también en el Colegio correspondiente. Es un lío, la única solución que le veo a todo esto, es el hacer otro edificio, como ya les he dicho más veces y sería muchísimo más barato y además ahora parece ser que piden los 30 millones, o sea esa cantidad o hundir la fábrica, como verán es una forma típica de chantajistas, porque a ellos no les duele más que el amor propio de verse descubiertos en la pretensión de quererse apoderar de todo lo que fue hecho con un gran esfuerzo y por personas que no fueron precisamente ellos, pero qué le vamos a hacer.
Perdónenme este tremendo rollo, veremos si entro ocasión [sic] les puedo contar cosas más agradables. Un fuerte abrazo de María Elena, de nuestro hijos y uno muy tenso mío.

José Luis

1974-06-13
Carta de Neira Vilas a Luís e Maruxa Seoane. 1974
A Habana
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Neira Vilas a Luís e Maruxa Seoane. 1974 en 13/06/1974


La Habana, 13 de junio de 1974

A Maruja y Luis Seoane
Buenos Aires

Queridos amigos:

Aprovecho el viaje de mi amigo Luis López Álvarez, buen poeta (autor de Los comuneros y otras obras) y funcionario de Cultura del Regional Latinoamericano, de la UNESCO, para enviarles un saludo cordial, fraterno.
Les ruego se sirvan orientar a Luis en lo que respecta al quehacer cultural de los españoles en la Argentina (personalidades, instituciones diversas, editoriales, etc.) y también sobre la actividad cultural específica del país.
Os escribimos a través de Ramón Temes. Por cierto, dijo que volvería a Cuba, pero no lo hemos vuelto a ver.
De nosotros: Anisia obtuvo el Premio Nacional de narrativa para niños. Sigue trabajando siempre en esa dirección (dice que “los adultos no le interesan”, desde el punto de vista de su vocación). En estos días, salen dos libros míos en Lugo y en Madrid. En Celta: A marela taravela (novela para niños) y en Akal: Lar (una especie de poemas en prosa, evocaciones locales, de mi pueblo, y familiares, resumen de impresiones de mi regreso a Galicia después de casi 24 años de ausencia). Ustedes recibirán oportunamente ambos libros.
Mi fuerte miopía en el ojo derecho derivó en una catarata de lenta evolución, que después de unos años de soportarla, en febrero pasado, me la operaron. Quedé muy bien, recuperé la vista ampliamente. Y ahora trato de acostumbrarme a los lentes de contacto.
Espero que Luis esté totalmente recuperado del accidente y que siga trabajando con esa dinámica de siempre.
No recuerdo si les dije que en la casa donde vivió Álvarez Gallego localicé el mural (Seoane-Arranz) Diálogo. Está en un lugar de la casa que apenas se ve, y a la familia que ahora reside allí poco le importa (es una familia compuesta por un matrimonio, ancianos, gente muy modesta); trataré de que pase de algún modo, a través de la Sección Gallega, al Instituto de Literatura y Lingüística.
Y nada más, amigos, por hoy.
Los recordamos mucho.

Reciban un abrazo fuerte, entrañable, de Anisia y de

José Neira Vilas

Les enviamos unos trabajos plásticos de Vietnam del Sur.

1974-06-14
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974
Bos Aires
Sargadelos
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974 en 14/06/1974

Buenos Aires, 14 de Junio de 1974

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Te escribo rápidamente para contestar tu carta del día 30. También me pasa a mí el no tener tiempo para escribir, a ti por tus problemas y a mí por los míos, que tampoco son pocos, pues tengo tanto trabajo acumulado que no sé qué hacer para sacármelo de encima. De todas maneras me gustaría hacer la tapa del 2.º número de L[aboratorio de] F[ormas] y también la introducción de que me hablas. Te ruego, pues, que escribas diciéndome para cuando debo hacerlo. De memoria no recuerdo exactamente los nombres de quienes quieren pagar el libro de Dieste, García Sabell debe tener los nombres, pero ahora encontré una nota donde los tengo apuntados, son el mismo García Sabell, Mincho, Del Riego, V[alentín] Paz Andrade, Álvaro Gil, Felipe Fernández Armesto, Ramón Baltar, tú y yo. No sé si García Sabell añadió alguno más. Estos son los dos de la lista que tú copiaste en casa, que conservo escrita por Del Riego.
En cuanto al Museo, me alegra que Dónega hubiese redactado el borrador de la escritura de fundación y espero que todo vaya resolviéndose como pensamos tú y yo hace años. Yo mismo te hablé de formar la Asociación de Amigos del Museo Carlos Maside, al igual que las tienen muchos museos del mundo y aquí, en Buenos Aires, el Museo Nacional de Bellas Artes y el de Arte Contemporáneo, de las que formo parte como asociado. No tiene por qué tener representantes en el Patronato, es precisamente el Patronato el que debe crearla. En general en los museos se crea a instancia de la dirección de ellos y cooperan con la dirección en la labor a realizar. Digo esto para no hacer un Patronato demasiado numeroso y que por esto mismo resulte inútil al no lograrse que se reúna jamás la mayoría de sus componentes. Por otra parte tienen funciones distintas. El Patronato tiene que hacerse un reglamento y entre las acciones que debe fomentar está precisamente la creación de la “Asociación Amigos del Museo C[arlos] M[aside]”. El de Buenos Aires funciona muy bien, organizando muchas exposiciones del exterior para las que consigue el dinero necesario para solventar los gastos de seguros, traslado de obras, catálogos, etc., siempre de acuerdo con la dirección del Museo. Una de las personas destacadas de su Junta Directiva desde su fundación, es precisamente un industrial cuñado de mi hermano, que es un gran trabajador de esa institución.
Recibí el libro de Villaverde sobre los mariscos, envío que te agradezco y la medalla con el escudo gallego. No te dije al comienzo que me parece muy bien la idea de que sea L[aboratorio de] F[ormas] el que publique el número dedicado a la exposición del libro de Barcelona. Me gustaría, eso sí, que conservases las características de márgenes, blancos, etc., del primero.
Lamento mucho el estado del pleito y de las relaciones con la parte contraria. Supongo tu estado de ánimo y el de los asociados del Castro, por mi parte te aconsejo que o te dejes llevar por arrebatos que perjudican la labor de toda tu vida y la de tus amigos, José Luis, Ángel, Marentes y no sé si hay alguno más. Creo que así será.
De aquí no tengo nada que escribirte. Trabajo. Apenas salgo a la calle. Pinto y grabo. Acabo de ilustrar un clásico argentino, El Matadero de mediados del siglo pasado, para una edición similar al Martín Fierro que supongo saldrá a finales de agosto. No pude empezar todavía con las jarras de los “Los Caudillos”. Vivo enredado en trabajo, pero esto es lo que me gusta de Buenos Aires. Lo que hago tiene un fin concreto.
Te debo la carta larga con motivo del párrafo de tu penúltima carta, pero no tuve tiempo para ponerme a ello, lo haré, espero, próximamente.

Recibid Mimina y tú un gran abrazo de Maruja y mío.

Seoane

1974-06-18
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974 en 18/06/1974

18 de junio de 1974

Sr. Don Luis Seoane.- Buenos Aires.-

Querido Luis:

En este mismo momento recibo tu carta del 14 cte. cuando ya me disponía a escribirte con las últimas novedades. Tomo buena nota de lo que me dices respecto al Cuaderno 2, patrocinantes del libro de Dieste y Asociación de Amigos del Museo.
Ayer noche llegamos de Coruña a donde nos habíamos ido hacía unos cinco días. Muchos problemas. El principal, claro, el del pleito. Aprecio tus deseos de que no me deje llevar por arrebatos, pero no sé hasta qué punto habrá que llevar esta limitación, para hacer lo mejor en que se pueden defender estas cosas [sic]. Ellos no ceden en nada que no sea la destrucción de la empresa pues ya no estoy seguro si se conformarían con el montón de millones que piden, pues, nos ofrecimos a hacer una gestión para que algún grupo pudiese comprarles su parte en lo que piden, a condición de que nos darían una opción por unos meses autorizándonos a ello y tampoco han querido. El Juez los llamó a ellos, a mí no. Ellos dan por hecho que el Castro terminará en almoneda. Parece ser que el Juez está indignado de la canallada pretendida por esta gente. Si esto fuese así la posibilidad de que a ellos los separasen de la Sociedad no sería imposible. Pero entonces ellos tendrían derecho a exigir que se les indemnizase en el valor de su parte que tasarían peritos designados por el juez. Aquí está que si nosotros no pudiésemos pagar el precio de tasación es cuando la fábrica entraría a subasta, la fábrica o sus bienes. Y parecería ser que este es el objetivo que tienen. Claro está que esto no sea tan fácil. Y van a ser muchas las cosas que se presentarán por el medio que ofrecerán seleccionar las posiciones. El juez encomendó a Risco padre la posibilidad de una transacción pero nada consiguió. El Colegio de abogados por ahora no se sabe que haya hecho nada. Es decir Iglesias Corral, su Decano, no se sabe, yo al menos no lo sé, que haya hecho algo. El sábado 15 quedó presentada una denuncia en el Gobierno Civil contra los dos abogados y Rey por utilizar el cargo de este para sabotear a la empresa y obligar a los socios a que les compren las participaciones de ellos en 30 millones. La denuncia es grave. Se trata de chantaje claro. Hasta hoy no ha pasado nada. La maniobra de utilizar al Administrador para atacar a la empresa no hay más remedio que hacerla abortar pues antes de que se definiese el pleito ya habrían conseguido echar abajo a la empresa. El procedimiento legal de cesar a un Administrador de esta catadura, ya está utilizado en el pleito, pero como este parece ser que puede aún absorber tres o cuatro años más, tú me dirás qué puede hacerse, si no es buscar algún procedimiento aunque sea desesperado para acabar con esta maniobra. El que puede acabarla es el Gobernador pero, claro, ya te das cuenta, los intereses creados, circunstanciales que median. Perdóname esta parrafada larga, en la que trato de justificar un poco la desesperación.
Bueno. En cuanto a los Estatutos del Museo, ayer mismo volvieron a quedar en manos de Dónega para perfilar ciertas cosas. Albalat estudió también, y muy seriamente, estos estatutos y aportó su criterio para acomodarlo a un funcionamiento eficaz. Está firmada ya la certificación de Acta del Lab[oratorio] de Formas con el acuerdo semejante al del Castro, y todo listo para llevar al notario, pero Dónega quiso ayer que le echase un vistazo Chamoso. Acaso tenga razón. Si no hay inconveniente espero que el sábado podría firmarse, si bien su tramitación tiene unas cuantas vueltas pues el notario ha de requerir la conformidad de los patronos y la Fundación ha de ser aprobada por el Consejo de Ministros. De todos modos yo supongo que una vez otorgada la escritura la noticia de su constitución ya se podrá dar y a ver si para agosto conseguimos que se reúnan los patronos y que se tomen los primeros acuerdos tendentes a que en octubre se empiece la obra del Museo.
El Cuaderno 2 están componiéndolo. En un mes puede estar. Cuando estén las pruebas de página te las envío. Dime si te parece que independientemente que sea el Cuaderno L[aboratorio de] F[ormas] lleve un título sobre el tema monográfico que contendrá “O libro galego a discusión...”.
Estas son las noticias gordas que puedo contarte. Lo demás, proporcionalmente, carece de interés.
Esas 10.000,- ptas que le diste a Camilo te las ingresé en tu cuenta. José Luis te va a ingresar también en esa cuenta todo lo que tenías acreditado en el Castro, para más seguridad.

Nada más por hoy. Abrazos muy fuertes para ti y para Maruja

[Díaz Pardo]

1974-06-25
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974 en 25/06/1974

25 de junio de 1974

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

No tengo ninguna tuya que contestar. Te confirmo una mía del 18 último. Hoy lo hago rápidamente para pedirte, si te parece que envíes a José Luis tu representación en la Junta extraordinaria de socios de “Fábrica de Cerámicas de Sargadelos, S.L.” que se celebrará el 13 de julio de 1974 a las once horas en el domicilio social. Esta junta la convocaremos mañana o pasado y ya te enviamos toda la documentación. Ahora es para ganar tiempo. Llegamos ayer del Castro a la noche. Ayer mismo, al fin, le quedó al notario lo del Museo, que es una documentación larga porque hay que recoger los antecedentes de las sociedades fundadoras. Espero que el viernes día 28 lo podremos firmar. Pasado mañana me volveré al Castro, para lidiar fin de mes. Rey deberá venir a firmar. Si no viene nuevamente habrá conflicto laboral. Por otra parte el 28 hay una Junta del Castro, o debía haberla, que convocó Rey en primera convocatoria para el 17 y que no se presentó a ello, aunque se trata de Junta ordinaria que tiene la obligación de presidir él. A ver qué hace ahora en la 2ª convocatoria. Sin duda nada. Y el problema de Hacienda irá creciendo contra la empresa como una bola de nieve. En cuanto a las denuncias que se hicieron contra estos bribones no prevalece más que el silencio. Es una porquería. Creo que no va a haber más remedio que preparar el escándalo. No creo que se consiga de otra forma. --- La Junta de Sargadelos tiene como fin fundamental modificar el art. 29, el que rige los conflictos, para montar el Arbitraje de Derecho Privado a ver si conseguimos alejar lo más posible a Sargadelos de un conflicto, dificultar o estorbarle que ellos puedan ponerle un pleito con el único fin de dañarla y acabar con ella. Te mando un borrador que me acaban de traer de la convocatoria. Van muchas cosas más a tratar pero carecen de importancia. Lo importante es lo del punto 5º y también lo del tercero. Ya lo verás por la documentación toda que mañana te mandará Sineiro. --- Hay que defender a Sargadelos como sea y dar al Castro por perdido. ---

[Manuscrito:] Abrazos muy fuertes par ti y Maruja

Isaac

1974-07-04
Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1974
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1974 en 04/07/1974


Buenos Aires, 4 de Julio de 1974

Sr. D. José Luis Vázquez
La Coruña

Querido José Luis:

Estas líneas son únicamente para rogarle me represente en la Junta Extraordinaria de socios de “Fábrica de Cerámica de Sargadelos S.L.” el día 13 de este mes de Julio.
Aparte contestaré su carta mañana o pasado. Ahora solo quiero manifestarle que estaré de acuerdo con cuanto disponga usted en representación mía.

Un gran abrazo de:

[Seoane]

1974-07-09
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974 en 09/07/1974

9 de julio de 1974

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Recibí hace unos días la tuya del 21 junio último. Tapa y limiar para el libro de Lueiro. Este, que recibió el duplicado del limiar que le habrás enviado tú, me escribe haciéndome ver que sin duda tú sugestionado por el personaje principal del relato hablas de Mario como si fuese el narrador, que no tiene nombre en el relato. Y propone que se sustituya la palabra primera Mario por Ise neno calquera que non ten nome...; y en las siguientes que aparece Mario por ise neno. Es razonable y queda perfectamente bien en mi manera de ver pero te lo digo por si quieres darle tú otro giro. Y de momento, hasta recibir tus indicaciones no lo envío a la imprenta, el limiar.
Todavía no se pudo firmar la escritura de Fundación del Museo. A medida que el notario se fue metiendo en su redacción definitiva hubo que ir modificando cosas para definirlas de acuerdo con lo que hay legislado sobre esto. Todo ello fue a su vez visto por Dónega para que estuviese conforme y contexte [sic] con el criterio del notario. Entre las cosas que hubo que hacer fue el inventario del Museo que recibirá la Fundación como patrimonio inicial. Mañana vuelvo al Castro y a ver si pasado está para firmar y Albalat está disponible para ir.
Hasta hoy he andado con una terrible pesadilla. Rey no se presentó a firmar a final de mes y todavía estaba hoy el personal sin cobrar. Se denunciaron los hechos al Delegado de Trabajo y al Gobernador pero hasta ahora no hicieron nada, a no ser enviarnos a un inspector a desafiarme a mí con meterme en la cárcel por orden del Gobernador y ponerle a la empresa una multa de 25.000,- ptas. El personal ya tenía iniciada la demanda en la Magistratura que iba a rematar con el embargo por el personal de las disponibilidades de la Sociedad. Por cierto que hasta el personal pudo comprobar hasta mala ley en los funcionarios de Sindicatos que les pusieron toda clase de pegas para llevar a cabo la reclamación intentando poner al personal contra mí. Afortunadamente el personal demostró una gran lealtad. Hoy Rey se presentó a firmar. Las fuerzas que obligaron a vencer la maniobra de esta gente, que por esta vez les vuelve a fallar [ILEXIBLE, PÁXINA CORTADA]. Por lo menos por unos se[gundos] podremos respirar. -Ahora pasado mañana Junta en el Castro para nombrar representante en la de Sargadelos del 13: Ya te diré lo que pasa en ambas. Si sale bien Sargadelos, por lo menos, lo tendríamos salvado. Abrazos muy tensos para ti y para Maruja

[Díaz Pardo]

1974-07-17
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974 en 17/07/1974

17 de julio de 1974

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Recibí ayer la tuya del 9 cte. cruzada con la mía de 7 idem. Iba ya a escribirte hoy dándote cuenta de los últimos acontecimientos. La junta del Castro del día 12 para nombrar representante en la de Sargadelos del 13 y ampliar el capital del Castro (pues contablemente no hay posibilidad de que el Castro asista a la última ampliación de capital de Sargadelos si no amplía su capital) fue saboteada por Lobato en representación de R[ey] y N[ogueira]. Fueron advertidos para que reconsiderasen la gravedad de no ampliar el capital para poder asistir y se les dio de plazo hasta final de mes para ello a partir de cuya se fecha se comunicaría a Sargadelos la imposibilidad de participar en esa ampliación. Si esto puede hacerse el Castro iría disminuyendo su participación en Sargadelos y el problema iría disminuyendo también. Pero es complicada la cosa porque yo soy Administrador de las dos Sociedades y me veo obligado a perjudicar al Castro, aunque la culpa es de R[ey] y N[ogueira]. Veremos qué puede hacerse. --- A la Junta de Sargadelos no vino nadie de ellos. De esta forma quedó aprobado por unanimidad de los votos presentes (el 88,12% del Capital) el procedimiento de arbitraje de derecho privado. Supongo que legalmente estará todo bien y que aunque ellos no lo firmen tendrán que aceptarlo y Sargadelos queda libre si es así de pleitos.
La escritura de Fundación del Museo no se pudo firmar porque aún no estaba lista. Es larga. Pero parece ser que se firmará pasado mañana.
De tu carta tomo buena nota de todo lo que me refieres en ella de ese país a la muerte de Perón. También de tu idea de vaciamiento del Castro. Estamos pensando en eso desde que se produjo el conflicto y al final será la única cosa que podrá hacerse para salvar la cerámica en el Castro. Pero ya te das cuenta que realizar eso no es tarea fácil. ¡Hay, además, tantas cosas para hacer! De todos modos aún así el peligro de desmoronamiento del Castro-Sociedad puede hacer almoneda del 37,5% que tiene Sargadelos que es lo que ellos quieren.
La contestación que me das al párrafo de carta del 9/V me basta. Estoy de acuerdo en casi todo contigo y en lo que no estoy de acuerdo te justifico pero sigo sin estar de acuerdo. Yo tengo que estar transigiendo con muchas cosas que me repelen para salvar una continuidad mínima de las que me son positivas. Creo que todos tuvimos que hacer lo mismo. Entonces con lo que no estoy de acuerdo es con que con determinados casos, que además no son los peores, se muestre una intransigencia. Pero ya te digo que justifico tu inconformidad. Tú eres como eres y además te gusta ser así y te gusta que te guste. Esa obstinación te la he aplaudido más de una vez; cuando ese motor está destinado a producir obra a construir algo, produce lo que produce y lo que todos vemos con atención y respeto.
Siguiendo con el primer tema. Iglesias Corral me acusó recibo de las denuncias contra Mora y Lobato, y pide que mi abogado se ponga al habla con él. Pasado mañana quedaron en verse. Vamos a ver con qué disculpa sale don Manuel para conseguir no hacer nada.
Otra cosa. Galería Barcelona. Salvo mejor criterio este año la dedicaría, en casi todas sus fechas, más a divulgación de cosas de arte que nos interesen a nosotros. Y una de esas cosas sería hacer una exposición de álbumes tuyos y de otra tarea bibliográfica tuya. Creo que sería muy importante. Típico para una galería que se mueve mucho como librería. No tendría nada de negativo para ti, aunque pienses hacer tu exposición de pintura en Barcelona y estaba dando a conocer una cosa valiosa nuestra fuera del acceso comercial. Por favor accede a ello y dímelo. Se haría todo como tú quisieses.
Y nada más por hoy. Te seguiré informando.
Esa señorita Mª del Carmen Salgado, del Valadouro, estuvo por aquí cuando yo no estaba. Quedó de volver. Espero que llame antes para tener la seguridad de que estaré y poder atenderla.
Sargadelos no ha dejado de crecer. Aunque nunca te digo nada. Sigue su marcha ascendente y por lo de ahora el deterioro económico del país no le ha afectado. El próximo lunes 22 se inaugura la Escuela Libre. Bellas Artes volvió a subvencionarla. Todo el mundo quiere venir a esto. Ya te contaré como resulta.
Espero que esta carta te esté aguardando en Bs. As. a tu regreso de Mar del Plata. Me das mucha envidia.
Me gustó especialmente lo que has hecho por Magdalena.

Abrazos muy fuertes para ti y para Maruja, vuestro

[Díaz Pardo]

1974-07-23
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974 en 23/07/1974

23 de julio de 1974

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Te confirmo la mía del 17 cte. El sábado 20, al fin, firmamos Albalat y yo la escritura de constitución de la Fundación del Museo Carlos Maside. En cuanto tenga la escritura te la envío, es decir una copia pues la autenticada hay que enviarla a Madrid a través de la Delegación del Ministerio de Educación y Ciencia, trámites de los cuales se encarga Dónega. Ahora voy a hacer una nota para la prensa dando la noticia y voy a ver si la puedo ilustrar con unos dibujos de Albalat del proyecto del edificio. Lo cual es importante pues está el ambiente muy pesimista y ya me hablaron de más de un depositario de obra que intentaba retirarla.
Bueno, Risco habló con Iglesias Corral quien lo que pretende es echar tierra sobre el asunto. Risco, hijo, le hizo ver se había limitado a llevar el pleito pero que yo estaba decidido a llevar la acusación adelante y que él no lo podía impedir. Entonces el Secretario del Colegio de Abogados me llamó porque Don Manuel quiere hablar conmigo. Vamos a ver si puedo verlo mañana.
Ayer vino esa señorita del Valadouro, antropóloga, Mª del Carmen Salgado. Y como ayer se inauguró la mesa redonda de la experiencia de este año de escuela libre la senté en la mesa redonda y estuvo también discutiendo y me parece que volverá hoy porque quedó muy contenta. En la mesa redonda estaban Bonet Correa, María Antonia Pelauzy (una erudita de arte popular) al igual la suiza Bigna Kuoni, que también vino, un muchacho joven de Santiago antropólogo Carlos García y los ceramistas Espinoza, Elena Colmeiro y Elisenda Sala. Durante el curso van a venir a dar lecciones Castro Arines, Moreno Galván y Chávarri, y Vázquez Varela.
No te digo más por hoy. Se trataba principalmente de darte la noticia de la firma de lo del Museo. Te seguiré informando.

Abrazos muy fuertes para ti y para Maruja, vuestro

[Díaz Pardo]

1974-08-01
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974 en 01/08/1974

Buenos Aires, 1 de Agosto de 1974

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Te presento a mi amigo, y del Ing. Díaz, Ricardo Núñez que quiere conocer Sargadelos. Te ruego lo atiendas en lo que puedas. Se trata de una gran persona a quien muchos le debemos atenciones.
Un gran abrazo de

Seoane

1-VIII-74. Bs- Aires

1974-08-01
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974 en 01/08/1974

1 de agosto de 1974

Sr. Don Luis Seoane.- Buenos Aires.-

Querido Luis:

Sin ninguna tuya a que hacer referencia te confirmo de 23 de julio último. Ahí va la primera copia de la copia autenticada de la escritura de la Fundación del Museo. Ayer llegué a la noche del Castro y me la traje. Falta aún la diligencia de conocimiento y aceptación de los Patronos, que como cada una tiene que refrendar la aceptación ante notario aún faltarán unos días antes que se pueda presentar al Ministerio. Por la tarde, ayer, estuve con Dónega en el Castro; estuvimos viendo la nota que se va a publicar en la prensa y pensando algo a ver si conseguimos reunir, si no a todos, a algunos de los Patronos para ir cambiando impresiones. E ir viendo con lo que podremos contar para empezar. Creo que Álvaro Gil está en La Toja y que un día de estos estaría en La Coruña. Dónega fue al Castro con la chica argentina que enviaste tú, Salgado, de padres de Ferreira de Valadouro.
Ayer me lié la manta a la cabeza e hice una revolución en el Castro convocada por notario con dos días de anticipación: nos reunimos en Junta de emergencia y acordamos formar una Comisión de Emergencia Administrativa compuesta por todos los socios de Cerámicas del Castro y tres representantes del personal (Pili, Losada y Salvador) que se hace cargo de salvar a la empresa a la vista de la casi acefalía que padece. Se le acordaron unas facultades específicas y sólo cesará cuando se normalice la situación. Tuve que vencer muchas dificultades para convencer a todos que no cabía otra medida cuando la ley no funciona, etc. y el silencio contra la denuncia del atropello es la única respuesta que se obtiene. Acaso esta sea la única medida de salvar a la empresa. Por supuesto para hacer una revolución no se va a consultar con el abogado, pero en este caso el abogado, Risco padre e hijo, vinieron inmediatamente a mí porque Rey y Nogueira se dispararon a buscarlos a ellos para que me convenciesen de que no hiciese tal cosa. Creo que esto es un buen síntoma. Vamos a ver qué pasa. Para echar abajo esto por no ajustarse a los Estatutos supongo que primero tendrán que ajustar a los Estatutos otras obligaciones de los demás.
Por hoy nada más. Te seguiré informando. Abrazos muy fuertes para ti y para Maruja

[Díaz Pardo]

1974-08-07
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974 en 07/08/1974

7 de agosto de 1974

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

No tengo ninguna tuya a que hacer referencia. Te confirmo el envío de la copia de la escritura de la Fundación del Museo y notas de prensa. Ahora se está con las aceptaciones del cargo de los Patronos que tienen que firmar ante notario. Al pie te hago una nota con el texto que tú también tienes que firmar ante notario, supongo que servirá el consular, y enviármela pues hasta que esté completo este requisito de aceptación de cargos no puede presentarse al trámite del Ministerio.
De momento no hay más novedades. Te seguiré informando. Esa Sofía Noel es un personaje sefardí muy interesante, es amiga de muchas gentes animas de nuestra diáspora y es muy poética su posición.
Los demás asuntos van lo mismo. Por ahora no reaccionaron los R[ey] y N[ogueira] ante nuestra sorpresiva constitución de Comisión de Emergencia.
Un abrazo muy fuerte para ti y para Maruja.

[Díaz Pardo]

Texto de la aceptación del cargo
Yo, Luis Seoane López, acepto el cargo de Patrono de la Fundación Cultural Privada “FUNDACIÓN MUSEO CARLOS MASIDE”, constituida por escritura, otorgada en la ciudad de Betanzos, el veinte de julio de mil novecientos setenta y cuatro, ante el Notario de su residencia Don Julián Marcos Alonso, bajo el número novecientos setenta y dos de su Protocolo, en cumplimiento de lo dispuesto en el párrafo segundo número 6 del artículo 6º del Reglamento de las Fundaciones Culturales Privadas.
Buenos Aires,

(La firma ha de estamparse en presencia del Notario. Se precisa que el documento venga legalizado)

1974-08-30
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974 en 30/08/1974

30 de agosto de 1974

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

El 28 pasado, es decir, anteayer, se celebró la primera Junta, informal, del Patronato de la Fundación del Museo Carlos Maside, cuyo trámite de legalización anda por la aceptación notarial de los cargos como requisito previo a su presentación en el Ministerio para su aprobación. Copia de la convocatoria para esta Junta te envié en su día. Creo que fue un éxito pues de los 16 miembros que somos faltasteis tú que estabas en Bs. As., Valentín que estaba en Brasilia, Otero Pedrayo que estaba en Santander, Chamoso Lamas que se disculpó en una carta atentísima pues ese día se reunía el Patronato de Santiago de Compostela y Dónega que estaba con 39º C en la cama (ahora ya está bien). En primer lugar se te recordó y todos te envían un abrazo. Se ratificó la idea que todos teníamos de que Álvaro fuese el Presidente de la Fundación. No se tocó ninguna otra formalización de las que prevén los Estatutos mientras no se haga la primera reunión formal luego de que estén aprobados, lo que se producirá, sin duda, cuando te encuentres tú aquí.
Se habló de la ubicación del edificio y se convino en aceptar lo que Albalat, José Luis y yo nos vimos obligados a aceptar previamente como la mejor solución (te envío un planillo que te lo explicará mejor). Álvarao ratificó la ayuda prometida, que aumentó: un millón de pesetas por año mientras dure la obra y todo el hormigón, es decir, no sólo el cemento sino ya preparado con los áridos. Con esto y con las ayudas que el Castro y Sargadelos prestarán, echaremos a andar la obra para la segunda quincena de octubre cuando Albalat tendrá precisado el proyecto. Legalizada la Fundación se pedirán subvenciones a Bellas Artes, Diputación, Ayuntamiento, etc. Todos estuvieron conformes en crear la Asociación de amigos del Museo Carlos Maside, a través de la que se puede obtener una fuente de colaboración popular y, acaso, obtener algunos recursos. Dónega se encargará de ir estudiando esto. Parece ser que el Ministerio integrará con dos representantes el Patronato y en torno a esto se hizo una vaga sugestión de que tales representantes lo fuesen a través del Ayuntamiento y Diputación, entidades que de alguna manera son las que más van a disfrutar los beneficios que producirá el Museo y que en consecuencia están más obligadas a ayudarlo.
Todos manifestaron el deseo, la necesidad, de que si no modificando por escritura adicional la designación de la Fundación, por lo menos que el Museo gire con el nombre de “Museo de Arte Gallego Carlos Maside” para que no se preste a creer de que el Museo se limita a guardar la obra de Maside ni se confunda este nombre con el del fundador de la Institución.
Se tomó conocimiento de los terrenos sobre los que se construirá el edificio que dona el IGA. Luego sobre estos terrenos se replanteó el proyecto, y al final, era ya las dos, almorzamos en la terraza de Sada, fuera, contemplando la ría.
Creo que todos quedaron íntimamente seguros de que se está asistiendo al nacimiento de algo vivo para Galicia que va a hacer algo por su futuro y que va a ser bastante más que un Museo que sólo se dedicase a custodiar su Arte pasado aunque este llegue hasta hoy.
Y nada más por el momento; te seguiré informando de cómo se van desarrollando las cosas.

Un abrazo muy fuerte para ti y para Maruja

[Díaz Pardo]

1974-09-03
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974 en 03/09/1974

Buenos Aires, 3 de Septiembre de 1974

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Empiezo hoy a despejar mi mesa de cartas. Tengo aproximadamente un medio centenar sin contestar y alguna se remonta al mes de febrero o marzo. Todas ellas pesan sobre mi conciencia. Una de las últimas es una citación que me envió Sineiro a una Junta General Extraordinaria que se celebrará en esa el 10 de septiembre y espero que me represente José Luis a quien también, creo, debo carta. Pero la verdad es que ayer terminé con los compromisos de trabajo que debía cumplir inmediatamente. Finalicé una carpeta con temas de circo para Art Gallery y están en imprenta, como creo te escribí, un libro, El Matadero, de un escritor romántico argentino, Echeverría, con 16 grabados en madera míos y Arte Mural. Ilustraciones con texto mío y reproducciones de ambos géneros del arte de obras propias para la Editorial Sudamericana. Un libro de pequeño formato donde me refiero muy brevemente a las corrientes muralistas de nuestro siglo, señalando las más importantes y su relación con la Argentina. Aparte un breve ensayo sobre el libro ilustrado en estos setenta años, el libro de bibliófilos, y refiriéndome a los comienzos de la renovación del libro. Se trata de breves textos sobre asuntos de los que no suele escribirse demasiado. En castellano sólo existe como algo válido en cuanto a arte mural un texto de Siqueiros, que yo sepa, y algún manifiesto mejicano. Sobre la ilustración y el libro en el siglo XX sobre estos temas. Hoy, martes 3, inauguro una exposición en Bonino. En octubre otra en una galería del barrio de San Telmo, en Diciembre en Punta del Este y por último el 5 de enero en Mar del Plata, que se vino transformando en los últimos años en un gran centro artístico, posiblemente el segundo después de Buenos Aires.
Después de hablarte de mí lo haré de la escritura de fundación del Museo Carlos Maside. Sospecho que no le diste demasiado importancia aún tratándose, como resulta ser toda escritura de ese carácter, del documento fundacional de la institución. No se refiere para nada al origen de ella, a la necesidad de creación de ese tipo de museo que tú y yo proyectamos un día. Altera la decisión nuestra de entonces, afirma que reunirá obras desde Castelao, cuando nuestro pensamiento fue reunirlas a partir de la generación del treinta y coleccionar todas las posibles de Castelao como homenaje a éste. Olvidan consignar el nombre de los donantes de las obras como si éstas hubiesen surgido por generación espontánea en el museo, no interesarse a la historia de ellas y no premiando de esta manera, algo que hacen todos los museos del mundo, a quienes se desprendieron de valores en beneficio de su pueblo. A pesar de todo cuanto hablamos sobre el destino de las obras en caso de disolución del museo olvidaron consignar como posibles beneficiarios a los museos municipales gallegos, el caso por ejemplo del Museo Castrelos, o alguno en formación como parece ser el de Santiago y el del Ayuntamiento de La Coruña, si las actuales autoridades continúan pensando como Pérez Ardá, y en cambio habíamos decidido que de ninguna manera podían pasar al Estado, que no sabemos qué harían con un fondo de ese tipo sino desglosar aquellas obras que puedan interesar a museos de Madrid y arrinconar en depósitos las otras o distribuirlas por el territorio de la península en su afán histórico por desconocer los fundamentos culturales de los pueblos peninsulares. Y también ¿por qué no decirlo? Cuando se redacta una lista de nombres de este carácter se establecen en orden alfabético. ¿Por qué he de ser precisamente yo el último, que vengo escribiendo y hablando sobre museos desde hace tantos años, habiendo iniciado éste contigo? ¿Es que hubo dudas de última hora para incluirme? De haberlas habido te ruego me lo digas porque me falta tiempo para dejar de ocuparme también de esto. No quiero escribir sobre esto a nadie. Es muy buena tu nota sobre Espinoza Dueñas, no tanto la del Sr. García Gallardo que olvida el origen judío de Espinoza el holandés para hacerlo, ¡Oh, los tópicos! ibero-lusitano hablarnos del “noble” pueblo gallego, “particular poblador de las Américas” como si antes no lo fuese de media España. Pero me sorprende que no se publicase el texto en gallego. ¿Es que no se trata de un museo gallego o vuelve a estar prohibido el usar idioma de su pueblo?
Estos días llegó a Buenos Aires un joven poeta concreto que me envió González Garcés, salamanquino, casado con coruñesa, al que trato de orientar y aquí estuvo exponiendo Lodeiro, de Vigo, que tú conoces, y para el que hice una “Figuración”. De política tenemos mucho que hablar. Como en sociedades mercantiles se usan alianzas, el dos contra uno, tan simple pero tan eficaz cuando uno, dominador, trata de hacer burdamente lo que quiere.
Cuadrado ha tenido otro hijo, Ramón María, ya son dos. No está mal para su edad. Trabaja lo que puede. Pienso que vivirá más de noventa años. Está feliz. Su mujer, geóloga, también lo está. Yo tengo que tratarme de unos mareos extraños que se suceden y de una ciática molesta. Trabajo en la monografía de Bagaría. Acumulo datos para el libro sobre Maside.

Un gran abrazo para los dos de Maruja y mío.

Seoane

1974-09-13
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974 en 13/09/1974

Sargadelos, 13 de septiembre de 1974

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Sin ninguna tuya a que hacer referencia te confirmo una mía larga del 30 y 31 de agosto informándote de la marcha de lo del Museo. También te confirmo el envío de las pruebas del Cuaderno con lo del Semanario del Libro.
Museo - Está pendiente la aceptación tuya y la de Otero Pedrayo (estoy a ver si la consigue Moure Mariño). Pendiente de estas dos aceptaciones no puede presentarse en el trámite del Ministerio. Te mando copia de carta que recibo de Chamoso. Lo que recuadro tiene interés porque ofrece ayuda. Creo que si llegásemos a tiempo antes de que pueda saltar de ahí Falcón, algo conseguiríamos.
Diputación - Hoy viene en La Voz eso que te copio. Castro Arines me había dicho cuando estuvo por aquí que él había aceptado el cargo nada más que para defendernos a nosotros pues no creía posible que nadie tuviese más méritos para ello. Y se enteró de que estaba el Lab[oratorio] de Formas por medio porque cuando se lo propusieron le comunicaron los aspirantes. Después de 31 años vuelvo a toparme con Juan Luis y vuelve a vencernos, lo que quiere decir que los predicamentos de entonces siguen siendo los mismos. Hemos de saber en algún momento como discurrió la cosa por dentro. Se ve que hubo dos votaciones. Y la Diputación no sale gananciosa. Fue Porto Anido quien agradeció nuestra presencia. A estas alturas venir ahora con eso de Juan Luis...
La mujer de Álvaro cayó por las escaleras y rompió la columna vertebral. Ben-Cho-Shey tuvo un ataque cerebral y está muy mal. Su mujer se llama Isabel. Las direcciones de estos ya las sabes. Rey parece que va mejorando pero de todos modos sigue grave.
Sineiro te mandó convocatoria de “Sargadelos, Ltda.” para Junta del 2 de octubre a las 12 horas. Creo que te habrá dicho que la que se iba a celebrar el día 10 se aplazó también para el 2 de octubre a las 11 horas, una hora antes que la otra. Este aplazamiento lo hemos hecho en atención de la enfermedad de Rey por darle una espera y eliminar acusaciones de que aprovechamos su enfermedad para tomar acuerdos. Conviene que le envíes a José Luis tu representación para ambas. En esta última Junta convocada se va a pedir que Sargadelos conceda al Castro una opción de 5 años, mientras dura el pleito para cubrir las partes sociales que no pueda cubrir ahora.
Nada más por hoy. Espero tus noticias. ¿Cuándo venís?

Abrazos muy fuertes para ti y para Maruja

[Díaz Pardo]

1974-09-16
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1974)
Ourense
Santiago de Compostela
Orixinal
1974-09-19
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974 en 19/09/1974

Buenos Aires, 19 de Septiembre de 1974

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

No recibí la carta del 7/VIII/74 que me enviaste y donde venía el formulario del Patronato del Museo, cuya noticia tengo por la otra tuya del 31 de agosto. Recibí ésta y la anterior del 30 del mismo mes. En ésta última me envías el croquis sobre el lugar de edificación del Museo que me parece muy bien. En cuanto al reglamento de los Amigos del Museo te enviaré una copia o ejemplar de los Amigos del Museo de Bellas Artes de Buenos Aires que funciona muy bien, consiguen cosas importantes, y, simplemente, se trata de adaptarlo a nuestras necesidades. Actúan en relación con la dirección del Museo y no con el Ministerio de que depende el Museo, que viene a corresponder al Patronato del Carlos Maside. Son funciones independientes y se mueven independientemente, pues los Amigos del Museo no deben tener responsabilidad alguna directiva, ni representación que la natural con la dirección y administración.
Te escribí hace días y no recibí respuesta a las objeciones que puse a la escritura de constitución. No contesté a la propuesta de una exposición de álbumes míos porque ahí faltan algunos de ellos y porque pienso, si puedo, exponer en Barcelona el año próximo y quiero hacerlo con óleos y entonces es posible que la complete con grabados y carpetas en el local de Sargadelos.
Le envío a Sineiro las cartas en las que designo representante a José Luis. El próximo sábado se cierra la exposición mía y a partir del lunes empiezo mis consultas médicas a propósito de mareos, corazón y otras cuestiones. Trataré de que todo ello me deje trabajar.
Siento mucho lo de Pepe Rey, lo siento humanamente, pero dejé de ser su amigo y de su familia hace bastantes meses, como sabes, y no me gusta que supongan que trato de aprovechar una desgracia para una reconciliación que, por mi parte no deseo. Sigo el asunto del pleito por lo que tú me dices y noto que estás bastante más esperanzado que antes. En cuanto a Lobato tómalo como lo que es, un abogado que defiende a sus clientes. No conozco El Pope, ni sé lo que hace. Sospecho que debe ser una revista de humor, o así al menos lo parece por el título, y, en ese caso, no creo que sea muy halagador una referencia de la visita de Lobato a Estoril.
Estos días te enviaré el prólogo y tapa de L[aboratorio de] F[ormas]. Recibí las pruebas y efectivamente hay muchas erratas y también errores, como la exclusión de Cuadrado en el movimiento editorial gallego en La Argentina, ya que los únicos que editamos libros fuimos Cuadrado y yo, aparte de los editados por entidades. Trataré de aclararlo en el prólogo. De todas maneras resulta muy interesante.
Bueno, esta es una carta rápida. Creo que así serán hasta que termine con los médicos.

Un abrazo para los dos de Maruja y mío.

Seoane

1974-09-20
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1974)
Santiago de Compostela
Orixinal
1974-09-24
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974 en 24/09/1974

Sargadelos, 24 de septiembre de 1974

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Acabamos de llegar de la Galicia tropical, como tú le llamas, donde el día 21 se celebró en Villagarcía la presentación del libro de Villaverde Mariscos de Galicia. Habló Bouza Brey, Valentín, Blanco Amor y, al final Dieste pronunció unas palabras para explicar que el libro pudo salir gracias a ti y a mí pidiendo un aplauso para nosotros. Al final la familia Villaverde obsequió con una cena a los forasteros en Cambados. En relación con Ediciones ahí te va eso que viene de Lueiro en La Voz que tiene que ver más contigo.
Antes de salir para lo de Villagarcía y muchas cosas que tuve que hacer en el Castro y en Coruña, recibí tu carta del 3 cte., que se cruzó con varias mías que, junto con otras, están pendientes de contestación. Lo principal es que esos mareos y esos dolores ciáticos que refieres al final de la carta casi como si no tuvieran importancia en efecto no tengan importancia alguna, por lo que hago votos. Mareos así intermitentes creo que todos los tenemos y que generalmente suelen ser de cosas del vientre. Una buena dosis de hambre y de dificultades materiales, a las que el organismo está mejor preparado, suele regularizar todo eso; bueno, en mi criterio manciñeiril.
Tomo buena nota del primer pliego de tu carta refiriéndome tu labor apretada y sería en el poco tiempo que llevas de esta vez ahí. Suponte como celebro tus éxitos. Tomo también buena nota de tu segundo pliego dedicado a endilgarme una buena regañina, creo que injusta y fuera de aplicación puesto que cuando tenemos que confiar en otro una misión que, acaso podíamos hacer nosotros, no tenemos más remedio que confiar en que la ha hecho con buena voluntad y que si se equivocó en algo sólo cabe aceptarlo como una cosa natural del los hombres, ya que sólo los dioses y otros entes de voluntad parecida son los que creen no equivocarse. En este caso sería Dónega el que se habría equivocado y no cabe que le llamemos la atención. Tú lo has instruido en cuanto a lo que tenía que hacer. Lo que yo le instruí, de acuerdo con lo que tú y yo acordamos, lo hice en mi carta de 26 de marzo de este año, cuya copia te envié a ti, para obtener tu conformidad final, que la diste, y cuyo contenido parece que no recuerdas bien. En ella los nombres de los Patronos figuraban por este orden: “Don Luis Seoane, Don Álvaro Gil Varela, Don Manuel Chamoso Lamas (1)...” (y en su momento esto lo habías leído bien porque tuviste algo que decir sobre esa llamada (1)-). La minuta que dio Dónega al Notario conservó el mismo orden que yo le había dado. Lo que pasa es que el notario luego rectificó la minuta de Dónega adaptándola a las instrucciones que tienen ellos para la escrituración de Fundaciones; sacó la relación de Patronos de los Estatutos y la puso al final, incluyendo títulos y direcciones que se procuró y sin duda él o el oficial no le dio importancia alguna al orden de colocación de los nombres. Yo por otra parte no conozco ninguna escritura que respete otro orden para la relación de comparecientes, personas y cosas que no sea el que al testimonio interesa. Pero simplemente en cuanto a esto hay más lapsus de memoria y contradicciones en tu regañina: Lo único que hice yo de esto es la nota de prensa y la di por orden alfabético (como tú dices que debe ser) y al final, fuera de ese orden puse a Albalat, a mí y a José Luis (si no me puse yo después de José Luis es porque para mí el último puesto tiene mucha importancia cuando corresponde con el que da la noticia). Pero en todo caso, tanto en la escritura como en la nota de prensa tu nombre es el que está bien por orden alfabético. Los que no están bien son los de los demás.
En cuanto a las demás cosas por las que me largas tu regañina no veo mejores razones para formular esa regañina aún en el caso de que yo tuviese la obligación de aceptarlas “... que tú y yo proyectamos un día. Altera la decisión nuestra de entonces”. ¿Podría concretarme qué es lo que proyectamos y qué es lo que altera y qué día fue ese? Puedo estar equivocado, haberme olvidado de algo y tener traspapelado algún acuerdo. Que yo recuerde un convenio primero que firmamos en el Castro en el año 63 no hablaba para nada del Museo. Este en mi idea, en mi recuerdo, se fue concretando en unas cartas que nos cruzamos después de la exposición que le organizó el ACI a Souto, y se habló de la necesidad de tener una sala de exposiciones en el Castro, y Dieste propuso que esa sala podría ser la depositaria de los dibujos de Maside. (Todo esto es independiente de que la idea de hacer un Museo de Arte Gallego te la hemos estado escuchando a ti desde que nos conocemos y que lo único que hemos hecho los demás ha sido apoyarla aun cuando no estuviésemos en un cien por cien de acuerdo con ella: Te recuerdo aquí que en esas cartas que nos cruzamos te propuse que más que un Museo se crease un Instituto Gallego de Arte, Carlos Maside, que contase en sus dependencias con el Museo, que tú te opusiste rotundamente a ello y que yo acepté tu voluntad). El acta de fundación del Museo que tú firmaste de 9.2.70 en el art. 1, objeto, dice “... un Museo de Arte Gallego al que denominarán Museo Carlos Maside”. Si nos referimos a los manifiestos que se hicieron en la inauguración del Museo sobre los que nos pusimos de acuerdo yo no encuentro que se hable de más limitación que del movimiento renovador del Arte Gallego de nuestro tiempo o del desarrollo del Arte Gallego en nuestros días. Y estos datos son los que sirvieron a Dónega de base y también el recuerdo del acuerdo que habíais tomado en Lugo, que yo no acepté porque no podía legalmente aceptarlo, de crear un Museo independientemente del Castro que se llamase Castelao y Carlos Maside (mi carta a ti, 2.9.73.– punto 5º, me opongo “... aunque lo anteceda lo de Castelao”. ¿Qué otra cosa podría interpretar Dónega que tu voluntad era limitarlo, como objeto principal desde Castelao, cuando tú y Álvaro quisisteis llamarlo así, encuentra el Museo que ya existe iniciándolo obra de Castelao, y quiere que no haya equívocos, de los muchos que hay de creer que ese movimiento renovador puede empezar en Sotomayor, por ejemplo? ---- Luego eso de que no figuren los nombres de los donantes es una cosa técnica del notario en la que Dónega ni yo intervenimos. El notario parece que tenía que poner un inventario y lo que pedimos es que fuera lo más global y lo más simple, ya que el inventario con sus particularidades hay que hacerlo cuando oficialmente la Fundación esté aprobada y oficialmente recoja la obra que se le entregará a medio de acta notarial y con todos los detalles; acta que va a ser muy larga. ---- En cuanto a que no prevea los museo municipales para el destino de las obras caso de disolverse, Dónega hizo lo posible dentro de las leyes ya que las Fundaciones son entidades de carácter nacional, están intervenidas por el Estado y en definitiva es el Estado el que se arroga la fiscalización de todos sus bienes. Y espérate a ver qué dice el Ministerio y si no viene con la rebaja, porque hay que temer, todos tememos, que haya un cierto recelo para ver con buenos ojos la prosperidad de una institución que está en marcar el carácter diferencial de la cultura gallega, etc., etc.
Fuera de lo del Museo continúas regañándome en tu carta por cualquier otra cosa: que no se publicase en gallego el catálogo de Espinoza. Yo te podría preguntar por qué no hiciste en gallego el catálogo de la Exposición de Arte Joven..., pero es que las cosas del Seminario me ha parecido siempre mejor hacerlas en castellano dado el carácter tecnológico que revisten. Creo que no se justifican en ellas el gallego y no sería operante. Perdóname, pero en cuanto a esto de la cerámica y especialmente al Seminario, que es mi medio de vida quiero tener la misma independencia que tienes tú para la pintura que es tu medio de vida y sobre la que no te pido cuentas de que los catálogos no los hagas todos en gallego. ---- En cuanto a tu párrafo que empieza: “De política tenemos mucho...” y termina “...dominador, trata de hacer burdamente lo que quiere”, no lo entiendo bien pero por si lo entendiese bien, naturalmente, lo rechazo de plano, ya que si no aceptamos como norma la voluntad de la mayoría no quedaría otro principio que el del totalitarismo, si bien esa voluntad para mí sólo le doy validez a partir de una igualdad socio-económica.
En cuanto a la aceptación de los cargos de patronos del Museo se completaron en la semana pasada y Dónega dio principio a la presentación de las escrituras en la delegación del Ministerio. Consideró que aunque faltase la tuya, dada tu condición de estar fuera y de que cuando venga tendrá que ir a Madrid a homologar la firma consular, puede justificarse el que se presente sin ella.
Ahora bien, querido Luis, deducida la admiración que siento por tu obra (he dado testimonios de ello) no puedo aceptar como norma de convivencia que tú te arrogues el derecho de regañarme como a un niño pequeño. Pensé en no darle importancia a esta nueva regañina tuya, aguantándola, sacando las cosas adelante, pero también pensé que ello puede interpretarse que yo aguanto todo con tal de continuar haciendo yo las cosas, también que yo puedo estar haciendo mal las cosas y que, también, hágalas bien o mal, esta actitud que tomas conmigo, que no soy sólo yo a observarla, de no cortar los cauces de comunicación en que se manifiesta podría dar lugar a un inconveniente serio en nuestra amistad y esto creo que debe evitarse por encima de todo, yo al menos así lo deseo, creo que es mejor que yo me aparte directamente de este asunto del Museo. Yo no soy nada de él. En todo caso era el representante de Cerámicas del Castro, pero tampoco quise confirmar la representación como Patrono por lo que no necesito ni intentar serlo. Basta que Cerámicas del Castro nombre a cualquier otro, que tú mismo puedes elegir. No necesita ser miembro de la Sociedad. Cerámicas del Castro puede nombrar a quien le parezca. El mismo Tucho Buxán si te parece a ti. De esta forma desaparecerá por aquí cualquier tipo de roce. Y desde luego no pienses que yo me siento molesto por no estar directamente en eso y formar parte de ese Patronato. Lo agradezco. Y yo ayudaré y colaboraré lo mismo desde fuera. Tengo tantas cosas que hacer que no sé ni cómo podré hacerles frente y más importantes para mí que lo del Museo y necesariamente básicas para que el Museo pueda ser esa realidad que deseamos. Si no defiendo bien esas cosas el Museo quedaría en una quimera. Piensa simplemente en si no defiendo bien el pleito, malo para el Museo y si no defiendo bien la economía de estas empresas, cosa que se está poniendo muy difícil, malo también para el Museo.
Te pido por favor Luis que aceptes como una cosa totalmente normal, no hay más que decir lo que es verdad: que yo estoy desbordado de cosas y que materialmente no puedo con más, y que es notorio que yo siempre estuve más contento trabajando en las cosas sin título de ninguna clase. Te lo suplico.
Las noticias que hay de Pepe Rey son contradictorias. Por ahora sigue en el sanatorio. Nosotros nos hemos interesado todos por él, indirectamente y hemos ofrecido nuestra ayuda económica y la han aceptado.
El pleito sigue sin fallar costando 250.000 pesetas mensuales y parece ser que el juez está desesperado y no duerme con este asunto haciendo cuantas gestiones puede para que haya acuerdo de partes y no sentencia. Yo esto lo interpreto como que este señor se encuentra entre la espada y la pared; nosotros tenemos razón pero las presiones que debe tener este señor encima para que nos pise a nosotros y dé la razón a esos amigos R[ey] y N[ogueira] deben ser monumentales. Pueden pasar muchas cosas... Hay que confiar en que pueden pasar, buenas y malas, y estar preparados para reaccionar.
Lo malo, o no lo malo sino simplemente lo que pasa, es que yo me encuentro cansado o viejo, y absolutamente convencido de que triunfar o fracasar es la misma cosa y que lo demás que nos ofrezcan no es cierto...
Que sigan esos éxitos y que te repongas de esos inconvenientes. Abrazos muy fuertes para ti y para Maruja

[Díaz Pardo]

1974-09-25
Carta de Dónega a Seoane. 1974
A Coruña
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Dónega a Seoane. 1974 en 25/09/1974

A Coruña, 25.IX.1974

Luis Seoane
Buenos Aires

Meu amigo:

Escribo ao gallope. Como verás, pra enviarche a minuta adxunta. Érelo único en faltar. Terás que legalizar escritura no Consulado español. Enviarémola logo ao noso Ministerio de Asuntos Exteriores pra legalizala firma do Cónsul. Andrómenas burocráticas.

Levéi unha grande ledicia coa túa do 19. Un silencio, que viña prolongándose desde o 7 de xullo derradeiro, tíñame xa medio alertado. Agora vexo que estaba xustificado de abondo. O traballo que vés desenvolvendo é, pra ben de todos, arrepiante. Unha dúcia de homes coma tí arranxaría un país.
Escribiréi con máis vagar. Entramentras, recibide Maruxa e máis tí as máis garimosas lembranzas de Fernanda e máis miñas.

Dónega

1974-09-27
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974 en 27/09/1974

Sarg[adelos] 27.9.74

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Recibo la tuya del 19 cte. que se cruzó con la mía del 24 idem, que te confirmo. Va fotocopia de mi carta del 7.8, que no recibiste, si bien Dónega me dijo que él también te había enviado la minuta con el texto de la aceptación.
Hace dos días han estado por aquí con una carta tuya los Sres. Ricardo Núñez y no sé que López. Les puse una persona para atenderlos porque yo salía en ese momento para un entierro. Acababan de verte y que te habían encontrado muy bien. Me hablaron del éxito de tu exposición.
Rey sale uno de estos días del sanatorio directamente para Madrid (40 días en el sanatorio). Nadie lo vio [En nota de rodapé: de las personas nuestras a quienes creer totalmente]. Varela dice que recobró todas sus facultades pero que quedó en los huesos y prohibido de todo.
Esperamos que esos mareos no pasen de una variación de la tensión.

Abrazos muy fuertes para ti y para Maruja

Isaac

1974-10-06
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974 en 06/10/1974

Sargadelos, 6 de octubre de 1974

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Recibo tu carta del 26 septiembre último de la que separo tu limiar para lo del Sem[inario] del Libro (magnífico) que junto con la tapa ya están en la imprenta; también la fotocopia de tu carta del 3/9 que ya te había contestado el 24/9. Te confirmo también una manuscrita acompañando a la fotocopia de mi carta en la que iba el texto para que hicieses la aceptación de cargo.
Ahí te va lo que viene hoy en La Voz sobre tu exposición de Bonino. Por cierto que no mandaste o no llegó catálogo de ella, que me supongo que es de donde toma el periódico las ilustraciones.
De pronto el asunto del pleito se ha puesto al rojo. En la Junta del Castro del día 1 para nombrar representante en la de Sargadelos Lobato empezó a insultarme y hubo que llamar a la Guardia Civil. Además aunque Rey mejoró y salió para Madrid, Varela me dijo que ya no se volvería a meter en nada porque estaba prácticamente acabado, por lo que parece que la delegación que de él presentó Lobato es posible que sea falsa. Ya están los requerimientos en marcha para su comprobación. El acta notarial de la Junta ya la tiene don Manoliño Iglesias Corral y la advertencia de que si no actúa el Colegio en la querella que se va a poner en marcha se acusará también al Colegio. La Junta de Sargadelos se suspendió por un mes, luego de traer ya de antemano la Guardia Civil, mientras se aclara la autenticidad de la delegación de facultades de Rey. Risco padre cree que de esta vez Lobato se jugó su carrera. Esto es lo que no me hace gracia. Yo pierdo con que se castigue a este señor. Esto por un lado. Por otro la realidad de que este señor sigue chantajeando con un pleito. Es muy difícil saber cual es el mejor camino.

Y nada más por hoy. Abrazos muy fuertes para ti y para Maruja.

Isaac

1974-10-10
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1974)
Santiago de Compostela
Orixinal
1974-10-11
Carta de Pilares a Luís e Maruxa Seoane. 1974
Madrid
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Pilares a Luís e Maruxa Seoane. 1974 en 11/10/1974


Madrid, 11 de octubre de 1974

Para Maruja y Luis
Buenos Aires

Queridos amigos:

Por Frontini, hemos sabido que vuestra exposición fue un éxito, que estáis bien... y que todo.
Escribo hoy a Frontini dándole ánimos. Y, como a vosotros, recuerdos, muchos y buenos recuerdos. Él piensa venir a España hacia diciembre. ¿Cuándo vendréis vosotros? Ya comprenderéis que tenemos muchas ganas de veros, de charlar, de hacer proyectos... y realizarlos.
Mañana vendrán a casa los Marciales, los Leones, los Oya. Tomaremos unas copas a vuestra salud. Os adelanto, pues, abrazos también de todos.

Manuel Pilares

Os mando una encuesta sobre Galicia que acaba de aparecer en la revista Mundo, con ella podréis suplir la brevedad y escaso interés de esta carta.
Vale

1974-10-14
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974 en 14/10/1974

Buenos Aires, 14 de Octubre de 1974

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Te debo respuesta a tres cartas, las del 24 y 27 del IX, y a la del 6 de este mes. A la primera debo responderte, refiriéndome a mi salud, que te equivocaste en el diagnóstico, no creo seas buen manciñeiro, el mío, me refiero a los mareos, no es por llenar el estómago. Continúo comiendo poco, una comida no demasiado abundante al día y sin grasas, aceites, sal, azúcar y harinas, todo lo que prohíben los médicos. Si soy grueso es por mi contextura física que además vengo heredando por mis dos padres y mis abuelos que tampoco fueron comilones. En cuanto a las dificultades materiales y hambre recuerda estadísticas de los que teniéndolas sobreviven, aparte de afectarles a su psiquis. Si no pones gasolina, o energía eléctrica o lo que sea, a un motor, éste deja de andar tengo entendido, tú sabes de esto. El mío es problema de corazón, vista u oídos. Empecé con el corazón. Me revisó muy bien un cardiólogo, tratará de buscar los motivos de mi permanente tensión muy alta, posiblemente de acuerdo con mi sistema nervioso, con una sola visita no puede saberlo. Me dio un plan a seguir durante un mes. Estos días veré a un oculista, hace años que no consulto a ninguno sobre el estado de mi vista y luego consultaré a un otorrinolaringólogo. Como puedes observar creo en la medicina sin dejar de mirar de reojo a los curanderos, sobre todo a los que recetan yerbas medicinales. Esto es todo en cuanto a tu diagnóstico.
No discuto tu buena voluntad, pero temo que no hubieses dedicado al museo toda la atención que pienso debe dedicársele y que por lo que fuese se hubiese cambiado su destino en cuanto a su finalidad, no concretando en la escritura de constitución su verdadera orientación. Olvidando su origen el Museo ya existía cuando se hace la escritura última y el programa público expresado por mí, pero en nombre, claro está, del L[aboratorio] de Formas, consta en el N.º 1 de sus cuadernos y que era el resumen de nuestras conversaciones alrededor de su constitución. Esto debías recordarlo y debió haberlo conocido Dónega, a quien yo no instruí como tú piensas, en absoluto, en cuanto a lo que debía hacer, puesto que yo no conocía los trámites a seguir y descansaba en ti en cuanto a transmitirle el programa del Museo. En cuanto al orden y a los títulos puede ser una suspicacia mía, los segundos no me interesan y por eso no me refería al de Académico de Bellas Artes que no uso para nada, pero que resulta tan importante como serlo de la Gallega. Hemos hablado mucho del Museo y del Laboratorio de Formas y de todo lo que íbamos a hacer, etc., pero da la casualidad que en cuanto al Museo y de donde debía partir en general su colección está bien señalado en la página 19 donde se dice: “Terá de sere —el Museo— a colección conservada e eisibida do arte galego contemporáneo a partir da xeneración do ano trinta…” Párrafo que se inicia en la línea 15 de esa página. Además de esto están los carteles con carácter didáctico que se destacaron en sus paredes, incluido el que justificaba a Castelao. Siempre me llamó la atención la parcialidad de tu memoria que te lleva a olvidarte a veces, hasta de tus anotaciones, escritas para el recuerdo. Estás, pues, equivocado y no insisto en reprochártelo. Dónega, pues, no tenía que interpretar nada, etc. Los dibujos de Maside se los pedí yo a Dieste y fui yo también quien consiguió en una reunión en Santiago que pasasen juntamente con el autorretrato que está en el Museo de Vigo a El Castro. Yo también empiezo a perder memoria ahora, pero, en general, sólo para los nombres de las gentes. El catálogo a que aludes no estaba en gallego precisamente porque era del Ayuntamiento, no del Museo, y a ti y a mí, por lo menos a mí, me tenía sin cuidado, se trataba de algo, el Ayuntamiento, ajeno al espíritu de Galicia.
Y ahora perdóname que te conteste a otro párrafo tuyo. No me arrogo el derecho a “regañarte” como a un niño, sino a discutir con un amigo a quien quiero fraternalmente, algo que suponía tú debías saber. Yo no “regaño”, no discuto con los enemigos, los olvido y si algún día puedo devolverles el daño que me han hecho o hacen y pienso que no se han equivocado sino que fue deliberadamente, aprovecho, si puedo, esa oportunidad. Discuto contigo como con mis hermanos o con mis otros amigos y por mi parte no aceptaría nunca que tú te retirases del Museo, antes de que esto ocurriese lo haría yo. Comprendo muy bien que estás desbordado de asuntos que tratar y muy difíciles, pero quisiera que te ocupases del Museo, ya no por el Museo en sí mismo, sino por el centro de cultura vital que puede ser para Galicia cono se probó en los primeros tiempos de su actuación.
Cuando te escribí sobre la colocación de mi nombre en la lista del Patronato es porque tengo, como se dice, “la mosca sobre la oreja” en cuanto se trata en Galicia de gentes que trabajan en la emigración. No se sabe nunca lo qué hacemos ni lo qué hicimos, ni los sacrificios de diversa índole, de los que en mi caso estoy muy orgulloso, a que lleva esta dedicación.
Recibí la fotocopia de tu carta perdida del 7/VIII, y, hace dos días, muy retrasada, la de Dónega. Trataré de ir al Notario del Consulado la próxima semana y enviaré la presentación tan pronto me la den, casi siempre a la semana siguiente. Te envío el catálogo aparte. Esperaba enviártelo estos días lo mismo que a Corredor Matheos de quien tomé la parte de su trabajo sobre mí, y a otros amigos. Los colores que pusieron en La Voz son caprichosos. No tienen nada que ver con los originales y el dibujante interpretó como quiso los óleos.
Lo de Iglesias Corral que me cuentas, no me sorprendió. Te lo dice alguien que fue su pasante y piensa que la gente no cambia fundamentalmente mientras vive.
De aquí supongo estarás informado de todo. De la colectividad no sé nada. Por ahí debe andar Valentín Paz Fernández. A lo mejor regresó, no sé. Camilo estuvo con nosotros la semana pasada, está muy bien, esperanzado en terminar ahora a fines de noviembre. No tengo muchas noticias, cada día deseo tener menos.

Un gran abrazo para Mimina y para ti de los dos.

Seoane

1974-10-16
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1974)
Ourense
Santiago de Compostela
Orixinal
1974-10-22
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974
Sargadelos
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974 en 22/10/1974

22-10-74

Querido Luis:

Estoy en cama con gripe. Hace dos días regresé de Madrid. Estuve con Álvaro dos días. Traje a Blanco Amor. Aprovechamos para empujar con Falcón el trámite del Museo. Estaba en Sargadelos tu carta del 14 que contestaré. ---- Fallaron el pleito. Desestimaron las 13 peticiones de ellos y las 3 nuestras. Sólo hicieron reconocimiento de los socios a hacer informes económicos, cosa que nadie había negado. De todos modos nosotros recurriremos. Hay que suponer que ellos también.- Se está estudiando la forma de enfocar las querellas.- Vamos a ver.- Esto es agotador y yo estoy desbordado de cosas que hacer.-
Celebraré que te curen aunque sean los médicos.

Abrazos para ti y Maruja

Isaac

1974-10-24
Carta de Vázquez Freire a Luís e Maruxa Seoane. 1974
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Vázquez Freire a Luís e Maruxa Seoane. 1974 en 24/10/1974


El Castro, 24 de Octubre de 1974

Queridos Maruja y Luis:

Contesto su carta del 19-9-74.
Me alegra muchísimo el saber que se encuentran perfectamente los dos, sabía ya que están trabajando sin descanso y haciendo cosas estupendas y que les deseo tengan mucho éxito.
Por ésta todo sigue lo mismo. El pleito se falló hace una semana y aunque Risco y Dónega dicen que ganamos el pleito, yo pienso que quedó en tablas, a ellos le denegaron todo lo que pedían, menos que Páramo podía seguir haciendo el informe económico que habían iniciado (precisamente fue ese informe el que dio origen al pleito como recordarán y que fue hecho con mala idea) y que naturalmente apelaremos. Saben que el estudio económico lo estaban realizando 3 peritos nombrados por el Juez y que nos costó más de 1 millón de pesetas y que no esperó el Juez a que lo concluyeran para el fallo. Todo esto no se entiende bien. Lo que si es verdad es que fue Rey y Nogueira quien nos demandaron a nosotros y de momento les falló todo lo que pretendían.
La casa de Sada está terminada o mejor dicho estará terminada dentro de un mes, porque aún están los pintores y rematando algún detalle los carpinteros. Mis padres ya viven allí desde el mes de Agosto, pues estaban deseando irse para el piso y se terminó antes su piso. Mi hermano el aparejador se trasladará para la próxima semana y nosotros no sabemos aún que hacer, porque después de irnos para La Coruña, ya casi nos da lo mismo.
En su casa de Coruña tampoco hay novedad alguna, estoy frecuentemente con los porteros y me preguntan siempre por Vdes. con cariño, son unas personas estupendas. Al parecer se van a adecentar los ascensores, las escaleras y el portal, se trató en una reunión de vecinos y están todos de acuerdo. El pago de los recibos de la luz y teléfono los pasan directamente por el Banco y el agua y gastos comunes me los pasan a mí y los cargo también en dicha cuenta.

Con muchos recuerdos para todos los conocidos en ésa, reciban Vdes. dos un fuerte abrazo de toda esta familia que está deseando verlos pronto.

José Luis y Mª Elena

1974-10-26
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974 en 26/10/1974

Sargadelos, 26 de octubre de 1974

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Te envié hace unos días una nota acompañándote una nota de prensa que te hizo Bayón en La Vanguardia. Te la enviaba desde la cama en el Castro donde me quedé toda la mañana temiendo una gripe que quedó en un catarro.
A la vuelta de un viaje a Madrid me encontré tu carta del 14 cte. cruzada con una mía del 6 que te confirmo. A Madrid fui con Andrés Várela hijo a una muestra de instrumental y a otras varias cosas. Comimos dos días con Álvaro. Y empujamos el trámite del Museo que Falcón prometió, aunque él no está en esa dirección, que en 15 días estará listo. Sin embargo hoy viene la noticia de que hay la Dirección de Bellas Artes y Archivos y Bibliotecas en una sola llamada del Patrimonio Artístico y Cultural (como si el artístico no fuese cultural) y no sé qué habrá pasado con Falcón.
Fallaron en primera instancia el pleito. Volvemos a quedar como estábamos. Toda la recua de cosas que pedían contra mí las desestimaron. Desestimaron también la reconvención. El Juez sólo estima el derecho de los socios a hacer estudios económicos y que por tanto ellos tienen derecho a hacer el estudio que querían hacer con Páramo. Naturalmente que ellos y todos tenemos derecho a hacer cuantos estudios económicos nos propongamos hacer y así ellos iniciaron un estudio económico con dicho señor cuyo avance presentaron al pleito. Y si no lo terminaron fue porque se cansaron. Pero lo que sí no podemos aceptar es la delegación de facultades que habían hecho como administradores en el Páramo. Como además creemos que algún punto de la reconvención debió estimarlo el Juez hemos decidido recurrir y suponemos que ellos también han recurrido. Iglesias Corral me mandó a llamar, y estuvimos hablando. Ese mismo día presentaría a la Junta el asunto. Pero no estaba seguro que la Junta se disponga a hacer algo eficaz. Cree que lo mejor es hacer lo que vamos a hacer: montar una querella contra todos los que han intervenido en el chantaje. ---- Todos estamos convencidos que hay política por medio en la sentencia del Juez. Por mucha justicia que el hombre habrá pretendido hacer alguna fuerza le ha obligado a dejar a salvo la honorabilidad de ese muchacho de esa familia “incondicional”, que sería tanto como dañar al objeto de esa incondicionalidad que beneficiaría a un grupo de galleguistas. Además el informe que estaban haciendo los peritos del pleito, y que ya han cobrado un millón [se]senta y cinco mil pesetas, en la sentencia dice que prescinde de ese informe porque los peritos no se presentaron a aceptar la prórroga lo cual no es cierto, y los peritos que cobraron contra recibo no están dispuestos a pasar por tal. Risco supone que el Juez culpará de alguna negligencia a algún funcionario pero lo que es posible que suceda es que no solamente Rey y Nogueira salían perjudicados del informe sino que de él podría salir la base de la acusación de cohecho contra Páramo. Para la querella que estamos montando iremos con más abogados que con Risco. Posiblemente irá también Pardo. Te informaré de cómo van las cosas.
Tomo buena nota de tu carta 14 cte. En primer lugar celebraré que te curen aunque sean los médicos. Claro que a lo mejor estos también pueden decir que tú deberías andar mucho y agotar tus fuerzas físicas para que el mismo organismo busque su equilibrio. No vaya a ser que esto, además de los curanderos te lo digan los médicos, pero como a ti no te gusta andar lo ocultes...
En segundo lugar si concuerdo contigo en que puse buena voluntad en lo del Museo pero que no le he podido dedicar toda la atención que piensas debe dedicársele, estaremos en completo acuerdo que es necesario que alguien que pueda le dedique esa atención, pues lógicamente no sé de dónde podría sacarla yo. Muy bien, no quiero entorpecer nada, renuncio a tomar actitudes que compliquen más las cosas y estoy dispuesto a ayudar: no renuncio, sigo representando al Castro en el Patronato pero no me responsabilizo de nada. Hay más gente que pueda hacer las cosas mejor que yo, con más responsabilidad y como tú quieres. Por favor, libérame de ser un mal intérprete de tus deseos, de tus intenciones. --- No me parece mal que argumentes cosas para justificar lo que piensas, pero reconoce que yo soy tan argumentador como tú, y así no nos pondríamos nunca de acuerdo, porque te seguiría diciendo que no sólo instruiste a Dónega sino que él te leyó en casa de Álvaro, ya en Vivero, la minuta del acta fundacional… Y así te seguiría contestando. Pero, en fin, celebro que discutas con las gentes que quieres e ignores por el contrario a los enemigos. Esto nos debe alegrar a más de uno. --- Lo único que acepto plenamente es que no se te haya puesto tu título de académico argentino, no porque ello te añada ningún mérito sino porque frente al Ministerio adquiere valor, especialmente para cualquier tiquismiquis político. Se lo recriminé a Dónega el otro día, pero al parecer él no estaba enterado de ello, y lo cierto es que yo lo tenía olvidado, tan poco es el uso que tú haces de ese título...
Acabada la controversia. Manda esa aceptación. No vayan a poner impedimento por ello y te retrasen el trámite. Y como estás para venir luego ya aquí se hace una reunión del Patronato y se acuerda lo que corresponda acordar y se estructuran las responsabilidades.
Y nada más por hoy. Las demás cosas siguen su curso. Que vengáis pronto. Abrazos muy fuertes para ti y para Maruja

[Díaz Pardo]

1974-10-28
Carta de Seoane a Ellena. 1974
Bos Aires
Santiago de Chile
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Ellena. 1974 en 28/10/1974


Buenos Aires, 28 de Octubre de 1974

Sr. Emilio Ellena
Santiago

Mi querido amigo:

Contesto rápida y brevemente a su carta del 21 de este mes. Recibí la carta conjuntamente con las diapositivas de los Bagaría que agradezco mucho, alegrándome la promesa de Romera de algunos datos que seguramente desconozco. Tambien agradezco el catálogo de Roser Bru, su dedicatoria y el mensaje que significa para nosotros las palabras de Unamuno en Salamanca. En cuanto al cuadrito lo haré estos días, pueden venir a retirarlo cualquier día después del 9 ó 10, pues estará seco, posiblemente antes. Se tratará de un alcaucil y quizá otro elemento, o nada más. Cada vez pienso más en el orgullo de pintor Morandi aparentemente tan humilde. En cuanto al precio ya hablaremos, de momento no lo tiene, quizás lo intercambiemos por algo que se nos ocurra, un libro, por ejemplo.

Muchos saludos para Roser y los suyos y para usted y su madre el abrazo afectuoso de Maruja y mío.

[Seoane]

El cuadro medirá 30 x 18 cms.

1974-11-16
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974 en 16/11/1974

Sargadelos, 16 de noviembre de 1974

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

No tengo ninguna tuya a que hacer referencia. Tu última del 14 te la contesté el 26 ambas fechas de octubre último. Recuerdo que alguna nota acompañando algo te he enviado por medio.
Museo Carlos Maside; El Ministerio, el Protectorado de Fundaciones, devolvió la documentación por faltarle varios trámites y precisiones. Entre las fallas se encuentran la certificación del Delegado Provincial de Bellas Artes de que el Museo, Locales, reúnen las reglas dispuestas para ello (y lo peor es que creo que ese Delegado es Quintas Goyanes), falta el deslinde de actividades entre las entidades fundadoras y la Fundación, que tiene que quedar muy claro, al parecer, eso, reglamento para aplicación de rentas, objetos de beneficiarios y naturaleza y clase de prestaciones de estos. Y acaso lo más complejo es que hay que hacer los presupuestos justificativos del presente y próximo ejercicio, hay que hacer la dote del patrimonio para que este tenga sentido como Fundación privada y hay que hacer un inventario valorado y detallado de los fondos propios y de los custodiados. A través de Falcón Álvaro nos envió la cosa. Son trámites que al parecer no pueden obviarse. Lo más complicado de esto es que han de guardar una cierta objetividad porque el Ministerio tiene intervención en las Fundaciones, en compensación te puede meter un técnico en la Dirección. Ahora acaba de meterle un técnico en el Museo de Lugo. Claro que ahí buena falta hacía. ---- Dónega ya está subsanando la planificación de esas (al revés: está planificando la subsanación de esas fallas). Te tendré informado.
Otra cosa. Pranto Matricial, de Valentín. No sé si te dije en una mía que vamos a hacer una edición tetralingüe (pentalingüe porque llevará una variante portuguesa). Queremos tenerlo en la calle a primeros de enero coincidiendo con 25 aniversario del fallecimiento de Castelao. Haremos, posiblemente, una presentación del libro en la Galería de Barcelona y allí haríamos una exposición de las estampas del álbum Nós (un álbum desarmado y montado). ¿Podías hacer la tapa? Tamaño Memorias dun neno labre[go] o Cartas a Lelo.
Se te van a ingresar en tu cuenta cincuenta mil pesetas, primera distribución de beneficio de acuerdo con la junta de aprobación de balance de marzo último. Al Lab[oratorio] de Formas le corresponden doscientas cincuenta mil pesetas cuya distribución haremos cuando vengas tú en una junta que habrá que celebrar. De esas pesetas hay que pagarme a mí unas pocas que adelanté para todos los gastos legales que tuvo la Sociedad hasta ahora. Ya que estas van a ser las primeras pesetas que entran en la Sociedad por concepto alguno. Lo que yo adelanté no creo que llegue a 50.000, pesetas.- También en tu cuenta te voy a ingresar las últimas 10.000, pesetas (cinco y cinco) que le diste a Camilo. No te parezca mal que te haga los ingresos y que acaso te mande fotocopia de ellos. Se trata de tener menos preocupaciones y de que las cosas quedan más claras. Tomo nota de lo que dice Maruja en una carta que le escribió a Mimina y lo acepto, que le des tú ahí dinero a Camilo ¡Ay! y se te repone aquí. Te informo de todas estas minudencias para tu gobierno, también económico.
Del pleito no pasa nada. Dentro de unos cuatro meses se celebrará la vista en la Audiencia y luego año y medio en el Supremo. Mientras estamos estudiando la operación querella.
Las cosas por aquí, en general, no creo que vayan mucho mejor que por ahí. La cosa política está fluida pero puede seguir así muchos años, depende de lo que diga el ejército. La economía se deteriora día a día. Eso puede ser más grave. Ni el Castro ni Sargadelos han visto disminuir sus ventas. Todo lo contrario. Pero no han podido subirse los precios en la misma proporción de los costos. Estos han aumentado en un 85%. Los precios han subido, lo hemos podido subir un 12% y hubo que trabajar mucho más para superar el problema. Con todo este ejercicio no podrá ser lo brillante que fue el anterior. Y menos mal porque por ahí la crisis es muy seria y estoy seguro que se agravará a partir de enero. Verás, veréis, lo que subió la vida.
La exposición de Alberto Sánchez en el Museo la han dispuesto para el 8 al 30 de abril. Convendría con ese motivo mover algo el ambiente. Ahora como ya sé la fecha fija voy a dar la nota a la prensa.

Nada más por hoy. Abrazos muy fuertes para ti y para Maruja

[Díaz Pardo]

1974-11-18
Carta de Dónega a Seoane. 1974
A Coruña
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Dónega a Seoane. 1974 en 18/11/1974

A Coruña, 18.XI.74

Luis Seoane
Buenos Aires

Meu amigo:

Recibo e contesto a túa do día 11 do mes que andamos. E, nono acubillo, recíboa e contéstoa con disgusto. Cun disgusto simétrico ao reflexado na túa. O retrato que mandas, aínda que moi bó de parecido, non é do noso agrado. Mais, que lle imos facer! O modelo non dá máis de sí. Nin siquera deixa moito marxe á idealización. Mais o disgusto non pode, nin debe, levármonos á desesperación. Sabemos, e bó é, que temos un boi que turra dun lado. Terémolo, logo, en conta pra vérmolo xeito de pulsear ben a rabela do arado pra que non saian tortos os sucos da nosa arada. E, como axiña terémola enorme ledicia de contar coa vosa presencia física, aforro verquer ao papel as incidencias do lerio. Rebasan os lindeiros dunha carta, e non é cousa agora de redactar un informe xurídico para o Tribunal Internacional da Haya, artellar unha biografía do persoaxe, ou matinar nun estudo antropolóxico encol do mesmo. Non paga a pena. Porque as cousas van indo, que é o que importa. Pola túa banda, podes aforrar a viaxata ao consolata. Cando veñas, estaremos en tempo.

Polo demáis, o que había de vir, veu. O noso amigo xa ten no peto a sentencia que agardaba. Tal como supoñiámos, non arranxa nada. As cousas fican como estaban denantes de se encetar o belén. Acolle, das nove peticións de condena feitas polos actores, unha coa que xa concordabamos. Mais, con todo, o noso amigo mandóunola apelar. E, pra maior fachenda, entróulle un novo proído: unha querellitis aguda. Colléu a teima de sentar no banquillo e tódolos que, en contra, interviron no pleito: demandantes, abogados, procuradores, peritos e, si se tercia, ao propio xuéz. E mesmo ao moro Muza. Delirante, querido Luis, delirante.

Por eiquí vénse advertindo unha brisiña lixeira, maina e confortadora, á par que vai esmorecendo, fatigado, o noso veciño ferrolán. E no monolito van xurdindo fendas. Entroulle, fatalmente, o mal da pedra. Poderán, sí, bizmalo con cataplasmas dilatorias, mais, o verme, ha seguir rillando nél. Está xa pra furar a códea.

E sin máis por hoxe, recordándovos que a paciencia é unha virtude que convén exercitar, recibide Maruxa e máis tí cinguidas apertas de nólos tres.

Dónega

1974-11-21
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1974 en 21/11/1974

21 de noviembre de 1974

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Llego ahora del Castro y encuentro tu carta del 14 cte. que se cruza con otras mías que confirmo; en una de ellas te hablaba de las precisiones que pide el Ministerio para inscribir la Fundación. De eso, entre otras cosas, vengo. Está Dónega y Buxán trabajando en eso y supongo que tendré que hacer otro viaje a Madrid para poder concretar algunas cosas. Primero voy a intentar resolverlas, concretarlas, por carta.
Contesto rápidamente por la segunda parte de tu carta referente a los papeles que fueron de Echegaray. Lo que tú hagas bien hecho está. ¿Puedes darle tú el dinero o una parte? El resto se le enviaba luego. Y lo que dieses tú se te acreditaba aquí, si eres conforme.
Te mando dos resguardos de dos ingresos que se hicieron en tu cuenta; ya te explicaba en la anterior: se trata de que las cosas queden lo más claras lo antes posible y que tú sepas lo que tienes.
Lo importante es que vengáis. ¿Cuándo llegáis y por dónde? ¿Iremos a buscaros? ¿Qué planes tenéis de inmediato?

Nada más por hoy. Abrazos muy fuertes para ti y para Maruja

[Díaz Pardo]

1974-11-30
Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1974
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1974 en 30/11/1974


Buenos Aires, 30 de Noviembre de 1974

Sr. D. José Luis Vázquez Freire
La Coruña

Querido José Luis:

Hace un mes que recibimos la carta de ustedes y dejamos pasar los días sin contestar esperando darles noticias precisas de nuestra salida de Buenos Aires. Ahora estamos casi seguros que será a mediados de Enero. Iremos a Madrid, pasaremos dos o tres días en Barcelona y luego saldremos para La Coruña a fines de enero. Sabíamos lo del pleito por Isaac, también de la apelación y de la querella. Suponemos que todo saldrá bien. Desde luego la primera parte fue ganada lo cual resulta muy importante.
Nos alegramos que hubiesen terminado la casa de Sada y sospechamos quedará con todas las comodidades que proyectaban. Desde luego cumplieron perfectamente con el plan de edificación en cuanto a la fecha de terminación.
Le agradecemos todas las gestiones de ustedes en cuanto a nuestro departamento coruñés y a José Luis queremos pedirle, aceptando su ofrecimiento del año pasado, que compre a nombre nuestro un SEAT, ahí en La Coruña, para tenerlo a nuestra llegada, del tipo aproximado al FIAT 128, creemos recordar era el SEAT 124 o 125, usted verá. Lo dejamos a su arbitrio. No queremos ni un 600 ni un 850, o algo así que resulte de espacio reducido. El seguro a todo riesgo lo quisiéramos en la Asecuratrice Ataliana [sic] a quienes agradecemos su corrección. En caso de faltar algún dinero, pues no sabemos el costo de un auto, le ruego se lo diga a Isaac y arreglaremos a nuestra llegada.
Bueno, esto es todo por hoy. Reciba un gran abrazo usted María Elena y los chicos, de Maruja y mío:

[Seoane]

1974-11-30
Carta de Seoane a Pilares e Suárez. 1974
Bos Aires
Madrid
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Pilares e Suárez. 1974 en 30/11/1974


Buenos Aires, 30 de Noviembre de 1974

Sr. D. Manuel Pilares, Marcial, Jesús Oya, Pilar, Adelaida, Pachi, etc...
Madrid

Queridos amigos:

Recibí, de Pilares, una carta vuestra con motivo de mi exposición, que os agradezco mucho, lo mismo que la tarjeta de Lisboa y la encuesta sobre Galicia de Mundo. Hablaremos de todo muy pronto, quizás a fines de Enero, creo que por fechas muy cercanas a la de Frontini. Estaremos unos días en Madrid y Barcelona antes de irnos a La Coruña donde trataremos de estar casi todo el tiempo y donde os aguardaremos. Se trata de una ciudad donde se está muy bien todo el año, pero especialmente en invierno, con viento, con llovizna, poblada por niños y mujeres que empalidecen a Los paraguas de Cherburgo, la espléndida película francesa de hace algunos años. Ulyses no viajó por su costa pero en cambio lo hace regularmente “el holandés errante”, ese barco condenado y sin tripulantes, embarcación correo del más allá, y las sirenas que intrigaban al Padre Feijóo. Tambien suenan, para quien quiera oirlas, las campanas de las ciudades hundidas. Hablaremos de todo.
Ahora os deseo a todos un buen final de año, (os enviamos los turrones) y un gran año 1975, cumpliéndose en su transcurso todos vuestros deseos.

Un gran abrazo de Maruja y mío para Adelaida y Marcial, Pilar y tu, Jesús y Pachi, vuestros hijos, los Leones, etc.

[Seoane]

1974-12-05
Carta de Varela Buxán a Seoane. 1974
Cercio
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Varela Buxán a Seoane. 1974 en 05/12/1974


Cercio, 5 de Nadal do 1974

Sr. Dn. Luis Seoane-Bs. Aires

Meu querido e nunca esquencido Seoane:

Perdóame que che haia cansado por mediación do noso amigo Tacholas co gallo de lograr un dibuxo pra ilustrar as tapas de dúas pezas miñas O ferreiro de Santán e Taberna sin dono, as dúas nun volume, prolongadas por Otero Pedrayo, e que sairán do prelo pra fins de xaneiro que vén. Remesaríache un orixinal, pero, antre doña Censura (que borrou Viva Galiza ceibe i outras cousas polo estilo) i a imprenta, deixáronme sin ningún. Dareiche algús datos: O meu teatro é realista-naturalista; moi aldeán, tudo discurre antre xentes labregas, de bons sentementos e ideias, tenras, intuitivas, inxenuas, de homildosa condición. A liña que eu adoito é a cómico-sentimental, anque, no fondo, decote hai algo de tráxico. Na peza O ferreiro de Santán, está composta de dezasete persoaxes, pero son tres os principaies: o vello Ferreiro, a súa dona i o fillo de ambos. Denredor distes tres persoaxes xira o tema i o argumento, que é unha loita política antre o fillo do Ferreiro (que é socialista) i o cacique da bisbarra. Entón, un dibuxo que persentara un pendello a modo de forxa galega, co pai i o fillo mallando no ferro i a muller pendurada na palanca do barquín (un fuelle antergo aicionado a palanca), simbolizaría moi ben ao pobo que traballa pra forxar ideias e sentementos. Pero... ¿que podo decirche eu distas cousas, irmán Seoane? Fai o que poidas, que se algo te diñas faguer, decote estará moi ben feito. En canto á outra peza, Taberna sin dono, trátase dun taberneiro tan nobre e sin caráiter que fía a todos e queda sin ren. En canto a coores, o mesmo me ten que seia a unha tinta coma a dúas ou tres; iso deixo ao teu bon criterio. A túa portentosa intelixencia de artista universal, nascido na nosa Galiza, saberá atopar un dibuxiño que de algún xeito simbolice as nosas aldeias ou a os seus parroquianos pra ilustrar as tapas do meu libro. Sosmentes debo acrararche que as miñas pezas desenrólanse en calisquera aldeia de Pontevedra aló polo ano de 1917.
A traveso dos xornaies (son corresponsal informativo de La Voz de Galicia en Lalín i a súa bisbarra do Deza), decote fun seguindo a túa laboura artística e festexando coma meus os teus muitos éisitos e trunfos, e fago votos porque a saúde che acompañe por muitos e longos anos pra poderes continuar a túa honrosa laboura, enoutecedora pra ti, pra tódolos teus, pra os amigos e pra Galiza inteira. E cando voltes á Terra (teño entendido que será pronto), non esquenzas que eiquí, en Cercio-Lalín, hai unha pequena casa pra ti, cuios mouradores che recibiremos cos brazos abertos.

Con muitos desexos de que teñas felices festas de Nadal i Aninovo, prégoche saúdes no meu nome á túa distinta compañeira e recebas fonda e fraterna aperta do teu vello amigo e irmán.

Varela Buxán

P.D. Direille a Tachola que che fale pra recoller o dibuxo e mo mande; ben entendido, eh: se é que mo podes faguer.

1974-12-05
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974 en 05/12/1974

Buenos Aires, 5 de Diciembre de 1974

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Te contesto ahora tus dos cartas anteriores y éstas del 21 del mes pasado, acusándote al mismo tiempo recibo de los envíos de folletos y libros de Ediciones del Castro. De lo que se refiere a las precisiones que tú dices referidas al Museo, nada puedo decir ni hacer desde aquí.
En cuanto a nuestra ida calculamos que estaremos en esa en la primera quincena de enero, que pasaremos, como siempre, antes de ir a Galicia, dos o tres días en Barcelona y que me pondré a trabajar a la vuelta en la exposición que tengo en Mayo en Madrid, tratando antes de cambiar la fecha de la exposición para más adelante. Tan pronto lleguemos os hablamos por teléfono, antes os escribiremos diciéndons la fecha fija de nuestra llegada a Madrid, pero no para que vayáis a esperarnos ni a buscarnos, pues iremos al regreso de Barcelona directamente a La Coruña. Creo que es mucho mejor. Mis planes más importantes son el trabajar en mis cosas, pintar y grabar todo lo que pueda y trataré de poder lo más posible. A José Luis le escribí el otro día y le pedimos que nos compre un SEAT parecido al FIAT 128 que teníamos. Trataré de aprovecharlo para hacer apuntes y andar por sitios por donde nunca estuvimos y quedarme en alguno de ellos un día o dos. Es posible que después de este viaje tardemos en volver a Galicia. No lo sabemos. Queremos hacer algún viaje nuevamente a Méjico y conocer lo mejor posible el extremo sur argentino.
Hablamos con la hermana de Echegaray que es la que tiene los papeles de Sargadelos por encargo de su cuñada de Córdoba y que es quien tiene que enviarnos el recibo. Le vamos a pagar íntegramente las 65.000 pesetas. Vosotros me las abonáis ahí. Diciembre me resulta abrumador de trabajo. Tengo que dejar hechos también antes de marchar, unos cuadros para la galería Wildenstein de Londres, pues no tengo nada más que los que quedan en Bonino y los que tengo en casa, que no vendo, y otros que son muchos y están destinados a ser nuevamente pintados. El 5 inauguro en Mar del Plata. Bueno, te escribí lo más extensamente posible y de nada, creo, que te interese, aparte el pleito de Ibáñez. Abrazos para Mimina y para ti, José y María, de Maruja y mío.

Seoane

1974-12-08
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1974
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1974 en 08/12/1974

Rio de Janeiro, 8 de dezembro de 1974



Caro Amigo Valentín Paz-Andrade,

Acabo de receber a sua gentil e valiosa remessa.
Ao percorrer maravilhado os poemas de Sementeira do vento, tive a revelação visual de um poeta autêntico e de uma nova língua, que me deu o desejo de um dia ouvir os seus versos ditos pela sua voz.
Obrigado também pelo seu estudo La Anunciación de Valle-Inclán e pelo exemplar de Tirano Banderas, que serão leituras minhas nas próximas férias de verão.
Queira aceitar, com minhas melhores lembranças, meus votos cordiais de feliz Natal e Ano Bom, extensivos aos que lhe são caros.


Paulo Rónai

1974-12-12
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974 en 12/12/1974

Buenos Aires, 12 de Diciembre de 1974

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Al fin no tengo ninguna tuya que contestar, de modo que pueda ser posible, de mi parte, coordinar nuestra correspondencia.
Te envío la fotocopia del recibo de los originales del Pleito de José Ibáñez y otros. Firman el recibo la mujer de Echegaray y la hija por cuestiones de testamentaría. Estamos con los apuros del mes de Diciembre y, como te decía en la última, esperamos llegar a Madrid a mediados de Enero.
No te puedo contar nada que sea interesante. Las noticias de aquí se deben publicar en España y estos días andamos, tanto Maruja como yo, medio dormidos por el trabajo y las reuniones nocturnas. Así como Hemingway escribía “París era una fiesta”, nosotros, parodiándole, podríamos escribir, “Buenos Aires es una cena”.

Un gran abrazo para los dos de nosotros dos y otro fuerte para ti de

Seoane

1974-12-16
Carta de Seoane a Varela Buxán. 1974
Bos Aires
Cercio
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Varela Buxán. 1974 en 16/12/1974



Buenos Aires, 16 de decembro de 1974

Sr. D.
Manuel Varela Buxán
Cercio

Meu querido amigo:

Recibín a túa carta do 5 de decembro, que agradezo nos seus eloxios, pero onde non me dis o tamaño do teu libro, de xeito que poda facer a tapa sin complicacións. Eu pediríalle a Tacholas que ti lle dixeses as medidas dela e non debeu entenderme. Envíame as medidas, tratarei de mandarcha inmediatamente, pois eu viaxo a España en xaneiro, arredor do día 10, estarei pola Cruña a fins dese mes ou nos primeiros días de febreiro, e sinón fágocha alí. Mais si teño tempo logo que me contestes, tratarei de facela e remitireicha dende eiquí.
O noso enderezo na Cruña é, Paseo de Ronda 15, 6º izquierda e o teléfono é 25-57-56.

Recibe unha fonda aperta e saúdos pra os teus, desexándovos a todos felices festas de Nadal e Ano Novo:

[Seoane]

1975-01-01
Carta de Pilares, Oya, Suárez eFrontini a Seoane. 1975
Madrid
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Pilares, Oya, Suárez eFrontini a Seoane. 1975 en 01/01/1975


Madrid, 1 de enero de 1975

Hoy, primero de año, desde mi rincón, saludamos, con los mejores recuerdos, a Maruja y Luis Seoane deseándoles que todos los tiempos les sean favorables.

Firman:
Frontini,
Los Marciales,
Los Oya,
Los Leones
Y los Pilares.

Deica logo.
Xesús Pancho

Viva Galiza Ceive!
Marco cia

Puta esperanza para 1975.
Charos

Abrazos y hasta pronto.

1975-01-28
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1975
Sargadelos
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1975 en 28/01/1975

28.1.75

Querido Luis:

Ahí te va eso del Museo para que te vayas enterando de las causas por las que aún está sin aprobar. A ver si el jueves o viernes puedo ir por ahí. Hablamos de este asunto y estudiamos la forma de reunirnos con Albalat y luego con los componentes del Patronato, cosa que se hace obligado ahora al llegar tú. ---- El problema más serio es el del Capital inicial o dotación de la Fundación cuyas ventas han de sostenerla. ---- Dónega está enterado de todo esto, por si quieres ir cambiando alguna impresión con él.
Frontini quedó aquí anclado y vamos a ver, porque el coche no sé si tendría buen arreglo.

Abrazos. Hasta dentro de unos días.

Isaac

1975-02-06
Carta de Blum a Seoane. 1975
Bos Aires
Nova York
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Blum a Seoane. 1975 en 06/02/1975



6-2-75

Queridos amigos:

Ante todo: Salud y Paz (interior y exterior). Volvimos hace pocos días. Muchas gracias por el libro –me gusta mucho (adjunto una pequeña recensión).
¿Cómo van ustedes? Y la salud de Luis? Yo me encuentro mejor –tomé algunos remedios y así bajó la presión...
Escribo en el diario porque tienen “aire acondicionado”. Tenemos más que 30º (a las 11 horas).

Margarita y yo les deseamos mucha suerte. Cordialmente.

Sigwart

Consérvase o sobre que no anverso pon:
España
Luis y Maruja SEOANE
La Coruña
Paseo de Ronda 15.

E no reverso:
Blum. 1636. Olivos. Quintana 2572. Argentina.

As palabras Salud na primeira liña, Gracias e Suerte están escritas en vermello intencionadamente.

Na sinatura o autor inclúe debuxo que semella unha flor.

1975-02-14
Carta de Varela Buxán a Seoane. 1975
Cercio
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Varela Buxán a Seoane. 1975 en 14/02/1975



14-II-75

Sr. Dn. Luis Seoane-A Cruña

Querido Seoane:

Escollín o día 12 dos correntes pra verche na Cruña. O fixen con tan ruín sorte que non puiden darme o pracer de abrazarche dimpois de tantos anos como aló van dende que por última vegada nos vimos; tamén quería darche as mui sentidas gracias polo incomparábel dibuxiño que me remesache pra o meu libro, que sairá niste mes se a Editorial cumpre a promesa. E pra aumento da ruín sorte que ise día me acompañou, ocurriume o que nunca nos corenta anos que levo manexando coches: xa mui perto da Cruña, por deterse onde non debía faguelo, un coche que viaxaba diante de min i estar a rúa esbarexadiza por barro i auga, derrapei e fun chocar cun ómnibus que alí estaba parado. Total: unha ferida no parietal izquerdo, sangante no parietal direito, un hematoma no pómulo direito i o coche imposibilitado pra seguir camiñando. A min reparáronme eí nunha Clínica; o coche virá pra Lalín nunha grúa, onde tamén será reparado. En canto me sexa entregado, repetirei o viaxe á Cruña pra poder verche, pero non o farei sin denantes falarche polo aramio e concertar entrevista contigo. Os domingos de carnavales falei á túa casa, pero se coñece que non había ninguén.

E ren máis, querido Luis. Remeso afeituoso saúdo pra túa distinta dona e sentida e fraterna aperta pra ti, repeténdoche gracias por tudo.

Varela Buxán

1975-02-24
Carta de Pilares a Luís e Maruxa Seoane. 1975
Madrid
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Pilares a Luís e Maruxa Seoane. 1975 en 24/02/1975

Madrid, 24 de febrero del 75

Querida Marujina, querido maestro Seoane:

De Sargadelos, llegó una hermosa máscara, una milagrosa bruja, una graciosa bailarina y un arrogante borombombón. Todo con vuestra gracia amical y puramente artesina .
Nunca os lo podré agradecer bastante. Igual que tampoco podré agradecer a la vida la suerte de haberos conocido.
¡Cómo me gustaría teneros ahora aquí! ¡Hay tantas cosas para hablar y de que hablar..!
Os envío una mala fotocopia de la entrevista que motivó el secuestro del hueco de ABC. Es la comidilla política del todo Madrid. Hoy, después de cenar, llevaré otra a los Marciales y a los Oya. Y, sin duda alguna, vosotros seréis recordador, revividos aquí, en estos rincones hogareños donde siempre hay encendida una llamita de esperanza y amor.

Abrazos

Manuel Pilares

1975-02-24
Carta de Rafael e Emma Lifschitz a Luís e Maruxa Seoane. 1975
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Rafael e Emma Lifschitz a Luís e Maruxa Seoane. 1975 en 24/02/1975


Buenos Aires, 24 de febrero de 1975

Muy querido Maruja y Luis:

Hemos recibido v/ carta del 14. Siempre tan romántica la de Maruja, tan sabia la de Luis. Nos alegramos muchísimo de la exposición de Luis. Pero quisiéramos nos contesten enseguida donde es la exposición y en que fecha empieza y cuando termina. Porque a raíz de la carta de Vds. debemos modificar todo nuestro itinerario. Porque pensábamos salir de acá el 29 de marzo (es la última fecha porque nos vence el pasaje), ir a Madrid, ir por todos los alrededores y luego ir a La Coruña, después seguir a Francia y Londres. Pero ahora al leer la carta nos damos cuenta que de hacerlo así, a Vds. no los veremos porque estarán 1º ocupados pintando a todo vapor, luego la exposición que no sabemos donde queda la galería Aele si en La Coruña, Madrid o Barcelona, ni cuanto dura.
Si Vds. nos escriben enseguida sobre este particular, veremos como modificamos. Nosotros pensábamos 1º España porque hace menos frío que en otros lugares, pero por estar con Vds. cambiaríamos y veríamos como. Qué hotel es bueno en Madrid? Nos dijeron que los hostales son muy buenos. Poly y Paloma para octubre serán “papis”. Qué les parece? Están locos de alegría. Carlos llamó de París esta mañana. Está muy feliz y contento con su Malena. Después de París irán a España y regresan acá el 16 de marzo. Vimos a poca gente porque todos están desparramados. Estuvimos muy poco en Punta. No sé si saben que murió un cuñado de Esther Burd, el marido de la hermana “Morocha” del Uruguay. Hemos visto a Noemi [Gerstein], a Marika [Gerstein] y Lorenzo [Varela] en su nueva casa de Punta Ballena que tiene un panorama único. Bueno, corto para despachar esta carta urgente para que nos contesten en la misma forma.

Muchos, muchos besos

Rafael y Emma

1975-03-17
Carta de Martínez Romero a Luís e Maruxa Seoane. 1975
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Martínez Romero a Luís e Maruxa Seoane. 1975 en 17/03/1975


Buenos Aires, 17 de marzo de 1975

Queridos Maruja y Luis:

En numerosas oportunidades, estuve casi dispuesto a escribirle y algo me lo impidió. Sé que hay, por lo menos, tres razones para que ello ocurriera: mi trabajo y estudios, mi natural pereza para escribir y creo que, fundamentalmente, el no poder ubicarlos a Uds. en un diálogo por correspondencia. Recordar a Maruja en su casa, tan solícita y tan ubicada en todo, acompañando a Luis, que maneja tantos temas de los cuales yo querría nutrirme, a pesar que a veces no me deja contarle ni un poquito de lo que me había propuesto comentarle, aleja la posibilidad de poder volcar en un papel todas las ideas y sentimientos.
En este momento, escucharía con placer los comentarios sobre la situación española y portuguesa, ya que las noticias periodísticas me parecen recortadas por expertas costureras. Respuestas a esos comentarios con informaciones de la situación argentina serían repetitivos de lo vivido por Uds. antes de partir. El deterioro económico se hace ya evidente hasta para los mismos partidarios del gobierno. Los rumores son constantes y el descaro y matonismo típicos de los gobiernos anteriores, aflora constantemente. “Personalmente” es el adverbio que se ha acuñado para indicar que la Presidente se ocupa de las inundaciones en Neuquén, del aumento del costo de la vida, de las discusiones entre CGE y CGT, de una madre con cuatrillizos, de los planteamientos de la Iglesia por ceremonias encargadas a obispos-magos de una iglesia brasilera apoyada por López Rega, o de un accidentado en las provincias del Norte. Parece que se quisiera ocultar la ineficacia y los ocultos grupos dominantes que resisten no menos ocultos y no menos eficaces.
En fin, que hay que seguir con el anhelo de mejores condiciones y trabajando en pos de ellas, sintiendo que no es posible emigrar, pues arrastramos con ella las raíces que comienzan a afianzarse. Mi preocupación constante es poder dilucidar el fenómeno inmigratorio y poder concluir acerca de su influencia en mi familia en primer lugar, y en los inmigrantes todo, luego.
En conversaciones con mi jefe en el hospital, hemos intentado planear mi tesis para el Doctorado que estoy comenzando y se me había ocurrido investigar la influencia de la inmigración en la familia de pacientes psiquiátricos para poder deslindar cuando esta influencia no es consideración y se oculta entonces tras de una serie de perturbaciones que a la luz de las consideraciones culturales, no serían tales y cabría orientarlas para su transformación. Pero el tema por ahora una serie de problemas metodológicos para su investigación, como asimismo de tiempo y recursos, que seguimos discutiendo. Pero esta idea nos ha acercado entre varios colegas, incluido el jefe, todos hijos de gallegos. Lo más probable será que termine investigando para la tesis un tema formal y esto se convierta en una de las ideas pendientes de la realización que uno lleva de por vida en el portafolios.
Mientras tanto le cantamos a nuestro hijo Federico canciones en gallego y se duerme plácidamente sintiéndose ya, entonces, partícipe de ésta, nuestra transculturación. Además, por supuesto, hace lo de cualquier niño de su edad (9 meses) alejado de las preocupaciones intelectualoides de sus padres y nos incluye en su vida manejando ya los hilos que nos hacen bailar, cuando mucho al compás de una gaita.
Pilar termina su profesorado en estos días y está muy bien y feliz con su hijo. Superó problemas, ahora viejos, y piensa seguir estudiando algo.
Espero noticias vuestras y de los amigos en Galicia, deseando lo estén pasando bien y aguardando el regreso.

Un gran abrazo de Pilar y mío y besos de Federico.

J. Martínez

1975-03-30
Carta de Scheimberg a Luís e Maruxa Seoane. 1975
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Scheimberg a Luís e Maruxa Seoane. 1975 en 30/03/1975


Buenos Aires, marzo 30 de 1975

Mis queridos amigos, Luis y Maruja:

Tardé mucho en contestarles porque siempre pensaba reunir noticias para enviarles. Pero lo que aquí pasa es un bodrio, nadie entiende, lo único que es uniforme son los asaltos, los robos y la muerte; por un quítame esas pajas te conviertes en cadáver, nadie sabe por quién, nunca se descubre, y lo que es peor, yo no me imaginé que hay tantos resentidos, en la policía, en el ejército, en los gremios y así todo. Ya a fuerza de ver asesinatos, nos preguntamos cada vez que abrimos los diarios a quien le tocará el turno. Pero cada vez que hay que dirigir un mensaje al pueblo, se llena la boca con patria, antipatria, hacemos lo que quiere Perón y muchas lindezas más. Y vamos a los chimentos, porque aquí no hay estas hermosuras que les brinda España; la buena, y yo los saboreo, disfruto junto con ustedes como si los estuviese viendo y en muy buena compañía. El 16 de abril se van Roxane y Luisa a Europa; Roxane ya conoce Europa, pero Luisa esta viviendo en un paraíso, no hace más que hacer anotaciones que ya los viajeros con experiencia le proporcionan. Veremos que cuentan a la vuelta.
Luisa Golu [boff] iba a viajar en mayo, pero tiene un drama familiar, un poco porque está obsesionada, que la tiene muy enferma. Está flaca, vieja y obsesionante. Sus parientes se han instalado en España, no sé si con ayuda de Nélida, pero él es un excelente profesional y hará muy buen papel. Todo es misterio, todo son susurros y lo demás lo que uno se imagina. Así que el viaje se ha postergado, no se sabe para cuándo.
El matrimonio me da mucha pena, pero no se puede hacer nada por ellos. Y ahora va una anécdota de una amiga, Ethel Gallo, que está muy bien disfrutando del merecido descanso que ganó el marido.
Resulta: la mamá de Ethel, tiene 97 o 98 años y empieza a declinar; cada vez que está grave, llaman al médico y… imagínate, hace lo que puede. El otro día, la mamá se descompuso, llaman al médico, muy bueno, por cierto, y le revisa a la enferma. Y este es el diálogo: “abuelita, usted está muy bien, no tiene nada importante, dígame abuelita, tiene novio? ” Y la viejecita, a vuelta de hoja le dice, “no, pero usted me da el número de teléfono? ” Qué me dicen?
Da gusto llegar a esa edad y tener la lucidez y el humor para contestar así. Olica me obligó a salir con ellos por unos días; no me preguntó y me trajo el boleto. Ella Schterbu, Augusto, Rosita y los chicos alquilaron casa en Pinamar y yo estuve con ellos 13 días. No sé si conocés Pinamar, pero es un lugar de los dioses en donde el campo, los bosques de pinos y el mar se dan la mano para regalo de los veraneantes. A mí me hizo muy bien, porque no pensaba en nada, los hijos estuvieron muy cordiales y me respetaban mi silencio. Yo volví como nueva, tranquila... pero ahora volví de nuevo; no me acostumbro; es tanto, tanto lo que perdí que no me alcanzarán los días para consolarme; y la verdad, a pesar de tener una formidable familia, no me importaría morirme mañana mismo. Quisiera que mandes la fecha para cuando hagan la exposición, que como siempre estaré presente y les desearé mucha, mucha, suerte, como se la merecen. Les envío, además, un corte de La Nación de los domingos, donde se refieren a Luis, por cierto, muy elogioso. Yo no sé si Luis se acuerda del Banco Popular Israelita; bueno, ese banco tiene un bajorrelieve de Falcini, extraordinario, y un mural de Seoane. El banco se vendió para hacer una galería, por supuesto se echó abajo, pero el mural, según me contaron, quedará en pie, como adorno de la galería, y el bajorrelieve? Pidieron 100.000.000 de pesos (pobre Falcini) y habrá algún postor para que el bajorrelieve se salve? Cada vez que voy a la de Anita, que vive en Corrientes al 2400, y paso por allí, siento como si estuviera agonizando una persona conocida y muy querida. Acá en Buenos Aires está la mamá de Nélida, vino para arreglar unos asuntos; imagínese, ella que le hace la vida imposible a su hija, extraña terriblemente y está loca por terminar sus asuntos y volver a España. Creo que esta carta está muy deshilvanada, está como mi ánimo, pero creo que les conté todo lo que aquí pasa. Maruja, me gustaría que saludes a todos los argentinos que yo conozco y estén allá, a tus hermanos, muy buenas noticias las que me cuentan de ellos; saludos muy, pero muy cariñosos a Díaz Pardo y la familia (el muchacho que estaba acá, está todavía?) a los Dieste, a todos los recuerdo siempre. Cariños, mucho cariños a Luis, mucha suerte en su exposición, a ti, Maruja querida, un abrazo de María, de mis hijos, de mis hermanas. Cariños, miles de cariños para ustedes de

Aída

1975-04-02
Carta de Pérez Prado a Seoane. 1975
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Pérez Prado a Seoane. 1975 en 02/04/1975


Buenos Aires, 2 de abril de 1975

Mi estimado Seoane:

Hace un tiempo (fecha 14 de febrero) mandé a usted una larga carta que no tuvo respuesta. De las explicaciones posibles, elijo, para su silencio, la más cómoda para mí y supongo que no recibió esas páginas. Va, entonces, fotocopia del duplicado.
Prelorán está en La Pampa filmando. Antes de salir, presentó una suerte de presupuesto glogal cuya suma dejó turulato a Valentín Fernández. Con los aumentos, desvalorizaciones y escaseces que nos llueven el costo pronosticado trepa a once o doce –o trece– millones. En fin, mucho más de lo que se pensaba y sobre todo muchísimo más de lo que nuestro inefable Valentín cree posible lograr mediante su esforzada campaña. El asunto tomó un cariz desagradable; hubo charlas desapacibles entre Prelorán y Valentín y Mabel anduvo a los saltos cuando partió el cineasta. Los cabildeos incluyeron una cena tormentosa y, por fin, se recortaron un poco los costos, pero no mucho. En resumen, que los ambiciosos planes quizá deban recortarse también y la película resulte más pobretona o –es de temer– menos entusiastamente creada por Jorge. Durante unos meses, trabajamos duro; yo casi me hice un experto dentro de las posibilidades de quien no conoció –ni vio jamás– al personaje que buscábamos evocar. Yo, por mi parte, reaccioné ante las dificultades económicas y, sobre todo, a la manera como fueran expuestas, con un desaliento mortal. Mi esperanza es la de que Prelorán alargue su viaje por los arenales pampeanos y me deje reponer; luego, una vez aquí, nos reuniremos y veremos qué podemos hacer con el material filmado y con los recursos posibles. Esas son mis dudas nuevas; las viejas, que usted comprenderá muy bien y que persisten, son las que menciono en la carta anterior, hoy fotocopiada.
Y otra fotocopia le mando. Es para que siga el increíble asunto del librito sobre los gallegos y del inefable instituto que orquesta Pampillón. Mi carta es la de un tipo justamente indignado que, sin embargo, no dice todo. La pena es que a pesar de mi reserva, el asunto basta y sobra para que lo gocen muchos y quizá lo usen menos deportivamente.
Espero sus comentarios; mientras reciba mi cariño de siempre y trasmita mis respetos a Maruja.

Antonio

Antonio Pérez Prado
Salta 760, 3ºB
Buenos Aires

1975-05-12
Carta de Sábat a Seoane. 1975
Nova York
Olivos
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Sábat a Seoane. 1975 en 12/05/1975


Mayo 12-[1975]

Querido Luis:

Espero que se encuentren bien de salud y que estés trabajando fuerte. Acá las cosas no andan bien, exceptuando nuestra salud. El trabajo no me falta, tampoco. Pero es un clima tal que se deben superar, permanentemente, todo tipo de alteraciones. Sospecho que se avecinan definiciones, aunque ignoro cuales. Todo deriva de un estado de ficción que no se puede estirar indefinidamente. La Argentina está al borde de la cesación de pagos. Los préstamos que solicita servirán para pagar sólo intereses. Y quienes prestan, razonablemente, exigen que se devalúe y no haya paritarios. La fecha límite es el 30 de mayo para las mismas. Y se miente. Porque no se harán. Pero se insiste que sí. Gómez Morales, de quien se dicen cosas hermosas (“es un hombre probo”) tiene también sus negocios. Lo que sucede es que, comparado con los energúmenos que lo rodean, parece un santo. Y en el clima de censura, autocensura, intimidaciones, secuestros y asesinatos que se suman minuto a minuto, una voz que advierte posibilidades graves lo hace perecer como una mona blanca o, contrario sensu, una oveja negra. Lo cierto es que si los militares, que no quieren cargar con los muertos, dan un golpe, cosa que alguna vez ocurrirá, la maffia (sic) que ha hecho ingresar el gran hijo de puta de López Rega permanecerá. Los hechos son concretos. Cuando quieren copar algo, ya sea empresa, sindicato, etc., alcanza con las amenazas de las 3A y se acabó. El estado de desolación es muy grande. Hace poco secuestraron a Ana Guzzetti. Esta chica es quien preguntó a Perón qué pensaba de las organizaciones parapoliciales en una conferencia de prensa por TV en enero de 1974. Ustedes recuerdan como se puso la bestia entonces. La cosa es que un día desapareció. En el diario se hizo una asamblea para decidir que se hacía. Los que se supone son couragés (sic) propusieron un paro de una hora “para irse preparando”. Como he aprendido que si se habla se irrita a los demás, nunca digo nada, pero en esa oportunidad me sentí impelido a denunciar que si tengo que entrenarme para sentir tristezas, entonces no existo. Me dijeron de todo. Así andamos.
Estoy pintando, a pesar de todo. Espero poder mostrar algo pronto.
Quisiera saber cómo andan.
Recordamos siempre los magníficos días pasados con ustedes. Cariños a Maruja y saludos a Isaac

Un abrazo

Menchi

1975-05-20
Carta de Varela Buxán a Seoane. 1975
Cercio
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Varela Buxán a Seoane. 1975 en 20/05/1975



Pontevedra 20-5-75

Sr. Dn. Luis Seoane

Querido Luis:

Remésoche o libro por correo que, ao fin, saíu nistes días. A saúde non me aconsellou saír da casa nistes derradeiros tempos. Penso visitarche na Cruña, mais non irei aló sin denantes falarche polo aramio pra concertar data.
Seguín de perto a traveso dos xornaies, radio e televexo a túa aituación en Madrí. Fólgome dos teus éisitos, que festexo coma propios.

Agarimosos saúdos prá túa dona e sentida aperta pra ti do teu bon i agradecido amigo,

Varela Buxán

1975-05-22
Carta de Frontini a Seoane. 1975
Nova York
Bos Aires
Nova York
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Frontini a Seoane. 1975 en 22/05/1975

DR. NORBERTO A. FRONTINI / ABOGADO / Lavalle 1312, 5º A / TELÉFONO 40-7512.

Buenos Aires, Mayo 22 de 1975

Sr. Luis SEOANE
Paseo de Ronda 15
LA CORUÑA
GALICIA-ESPAÑA

Querido Seoane:

Aquí estoy tecleando dolores en la cintura derecha desde que llegué y con problemas que voy superando. Recuerdo que Marta Brunet, hace años en casa de Neruda, con mi mano bajo sus ojos, me diagnosticó crisis septenales que al parecer se han ido cumpliendo aunque no las haya contado. Es posible que a partir de mi último viaje, si no me engualichó el propio diablo, la coyuntura y el descoyuntamiento ha sido y es fruto de un bache astral ínsito en mi estructura humana, pero imprevisto o no visto a tiempo por mí para conjurarlo. Se debe conquistar la libertad para no ser mero apéndice del ritmo estelar y de sus misteriosos designos. Como contracara, encontré aquí un asunto millonario que sumé a otro ídem. Con todo, el balanceo es imposible porque se trata de dos cosas incompatibles aunque la una ayuda a la otra por lo menos en los futuros días. Imagino que la muestra de tu pintura habrá sido un éxito de crítica y de ventas aunque doy por supuesto que las pupilas de los españoles y especialmente madrileños amantes de la pintura, no entran de lleno y de comienzo en tu pintura. Si, pese a esta idea mía, hubieses vendido por lo menos la mitad de las obras, ésto sería prueba de que vas incorporándote en las entendederas madrileñas. La inauguración de la muestra fué muy simpática y me sorprendí con agrado al encontrar a Caribé y al brasileño por cuyo intermedio penetré en los círculos intelectuales de Brasil. Me ha agradado hondamente haber estado en Galicia con el simpatiquísimo Valentín, con el siempre agudo intelectualmente sutil y substancioso Dieste y con el sabio García Sabell a quien recordamos en Córdoba con Castilla del Pino. (Un artículo o “ensayo” de G. Sabell, aparecido en Informaciones sobre problemas sexuales no me gustó nada y lo comentamos con Marcial que también lo había leído. ¡Búscalo y léelo y protéstale!).
De este tu segundo país y primero de nacimiento nada o poco sé. La ciudad está sucia, los muertos se suman a los muertos misteriosamente asesinados, la prensa sigue siendo en su casi totalidad barragana de la mentira, la moneda se va yendo cada vez más hacia el lado de los desperdicios; el dólar está a cuatro mil, el costo de la vida alimenticio ha aumentado más de un cien por cien desde diciembre de 1974, la inflación prosigue, hay mucho dinero acumulado en pocas manos, pero de repente das con un obrero metalúrgico que dispone de más de 25 millones de pesos viejos y trata de hacer lo mismo que los que tienen miles de millones y es comprar cosas. El precio de los taxis ha aumentado. Doce cuadras de transporte equivale a mil pesos viejos. Un departamento que en marzo de 1974 fué comprado en 36 millones de pesos moneda nacional se tasa hoy en 200 millones ídem. Los que tienen cosas no sufren la inflación. Los que sólo tienen ahorro o un poco de dinero guardado, están cada día más jodidos. La manija de estos disparates está a miles de kilómetros de distancia. La codicia, de raíz biológica, claro, es cómplice consciente e inconsciente del distante atropello. Sabe dios si existe posibilidad de enmienda. No me hago ilusiones y pienso que la vida de las sociedades humanas es una constante tragedia y que si no fuese por la perdurada animalidad del hombre que lo lleva a permanentes ingenuas imaginaciones, la cosa sería peor. No se sigue viviendo sin muerte constante. Pero te doy la lata que, como sabes, no es precisamente un metal sino la monótona cantilena que resulta de golpear con un varal. Palabra, por lo demás, de origen céltico, no?
Y a otra cosa: envíame las señas de la empleada que te hace la limpieza de tu casa, pues la mía hace más de dos meses que se fué a la provincia donde nació a cuidar a su padre enfermo. Necesito quien me atienda domésticamente. La muchacha que tenía era descuidada y ya me estaba fastidiando. No olvides enviarme el dato, pues me urge. Y escríbeme dándome cuenta de cómo te ha ido y de cómo te va y cuáles son tus proyectos. Deberías ir a Creta. Ya sé, en cuanto hayas leído mi sugerencia dirás con voz de enojado: y por qué tengo que ir a Creta?
Abrazos fraternales para ti y Maruja y recuerdos muy amistosos para Valentín, Díaz Pardo (le he escrito hace unos días) Mimina, García Sabell, Dieste y Carmen y para el paisaje gallego con el mar en los costados y por allí la imponente columna de Hércules. (Te recomiendo dos libros: el de PLUMB La Muerte del Pasado y el de Farrington sobre Grecia, una visión interesantísima por ejemplo sobre Prometeo Encadenado)

A vernos

Norberto

[Manuscrito:] Berni expone en Roma el día 27

1975-06-04
Carta de Baudizzone a Seoane. 1975
Bos Aires
Nova York
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Baudizzone a Seoane. 1975 en 04/06/1975

Buenos Aires, junio 4 de 1975

Señor
Luis Seoane
Paseo de La Ronda, 15
LA CORUÑA-ESPAÑA

Queridos Maruja y Luis:

Aquí estamos ya de vuelta desde hace veinte días, sumergidos en esta tumultuosa Argentina que cada día nos desconcierta y nos preocupa más, pero a la que cada vez uno se siente más ligado. Nos ocurre siempre lo mismo –cuando volvemos de viaje, comprobamos que para bien o para mal éste es nuestro “hábitat”; que aquí viven nuestros hijos y tanta otra gente que queremos; que aquí se habla a nuestra manera, se come como estamos acostumbrados y se vive, aún en estos momentos de gran zozobra, como nos gusta.
Esto es una manera de entrar en el tema de qué pasa en la Argentina, cumpliendo así mi promesa de escribirte. La situación hizo crisis con el plan económico del nuevo ministro de Hacienda. Se hizo la devaluación (el dólar financiero a 3.000 –el turístico a 4.500–), se aumentaron los comestibles (la nafta especial, que estaba a $550, pasó a 1.500) y en la misma proporción la eléctrica; el transporte, etc.
Naturalmente los precios reflejaron de inmediato esos aumentos y todo aumentó en una forma sideral –como anécdota, por ejemplo, un café de pie que valía $100 –pasó a $400–. Segunda anécdota: ayer fui a comprarme un par de zapatos y me pidieron $127.000–. Sigo con los viejos. Simultáneamente funcionaban las comisiones paritarias para fijar los nuevos salarios; los primeros fijaron un 45% de aumento, pero de inmediato las otras (metalúrgicos, bancarios, etc.) fijaron un aumento que llegaba, en algunos casos, prácticamente acerca del 200%.
El P. E. se vio en la obligación de homologar –o rechazar– esos convenios. Entonces se produjo una revelación sensacional –el Ministro primero, el Presidente después, anunciaron que todo el plan económico se había construido conforme a un entendimiento con los dirigentes gremiales en el sentido de que los aumentos no pasarían del 45% y que los nuevos aumentos no sólo ponían al estado en difícil situación, al tener que pagar esas sumas enormes a sus empleados, no sólo descolocaban a todas las empresas del estado que habían hecho sus cálculos sobre la misma base, sino que destruían la base misma del plan económico y que todo caería en la vorágine que sólo podría conducir al caos económico. En consecuencia se anularon los convenios por decreto y se estableció un aumento general del 80%, del cual el 50% ahora, el 15% en octubre y el 15% en enero 1976. Y entonces se armó la podrida y los gremios que ya se consideraban con el aumento de los convenios, se negaron airadamente a aceptar la disminución.
Hasta aquí parecía una discusión en el plano económico, pero rápidamente derivó al plano político y se convirtió en un enfrentamiento entre el sector político del partido gobernante, encabezado por el Ministro de Bienestar Social y el sector gremialista, encabezado por los líderes de la CGT, que cada día reclama mayor peso en la dirección política del país. En eso estamos; la gente está tomando posición en uno u otro bando y pareciera que están calculando la relación de fuerzas. Qué puede pasar? Supongo que se llegará a un acuerdo, sobre todo teniendo en cuenta que hay grandes sectores obreros a quienes beneficia más el bando presidencial que los acuerdos de las paritarias (del estado, mercantiles, etc.); también es posible que esa crisis continúe, pero tengo la sensación de que la crisis está en su punto cúspide y que alguna solución se dará muy pronto. Eso sí, debemos tomar conciencia de que es un round en la lucha por el poder efectivo. En cuanto a las fuerzas armadas, al parecer están ajenas al conflicto, negándose a dejarse comprometer.
Así está el panorama como yo lo veo y así te lo transmito.
A otra cosa: Eduardo Cassara ha comunicado que se ha separado de la galería de Mar del Plata . Natacha Guthman me dice que ese tal Eduardo era el amigo de ellos y el mejor de la tribu; si tus cuentas con Cassara están en orden o si precisás alguna intervención de Freddy . Transmitido.
Queridos amigos, hasta la próxima. Abrazos para los amigos de allá y uno fuerte para Uds.

Baudi.

1975-06-06
Carta de Seoane a Parker. 1975
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Parker. 1975 en 06/06/1975


La Coruña, 6 de Junio de 1975

A Margot Parker
Buenos Aires

Querida Margot:

Debí haber escrito hace tiempo. Me desanimó el que no hubiesen llegado a destino las primeras cartas que escribí y el que nadie me contestase. Esa pereza para escribir se unió a mi trabajo que me tuvo encerrado en casa hasta lograr la cantidad de obra necesaria para la exposición que se está realizando actualmente en Madrid, hasta el próximo día 10, con mucho éxito de público y de crítica. Estando en Madrid, se me produjo un ataque de ciática que me tuvo impedido de andar durante aproximadamente tres semanas y ahora, pasado el mes de encierro casero, empiezo a hacerlo sin apenas dificultades, pero sin poder aún salir a la calle. Quizás lo haga en los primeros días de la próxima semana. Tengo, pues, muy poco que contarte. Vimos a algunos amigos, aquí en Madrid, que vinieron a Europa. Los Baudizzone, Emma y Rafael, antes a sus hijos Carlos y Malena, a Carybé, a los Freitas, a Ernesto Deira, etc., lo que nos produjo mucha alegría. Charlamos de todo y recordamos el pasado sobre todo con Carybé, a quien hacía años que no veía, y que está empeñado en que vayamos a Bahía a pasar unos días con ellos. Quizá vayamos desde ahí, pero en invierno. Mis antepasados más remotos cuando llegaron a Galicia procedentes del norte o noreste de Europa se detuvieron en Galicia señalando con esto un límite de calor que yo creo haber heredado. No se puede concebir el paraíso en la zona tórrida, la gente, que improvisa en esto como en otras cuestiones, lo supone así, seguramente, por la desnudez de Adán y Eva pero, si el infierno ha de ser contrario al paraíso, a ningún diablo se le ocurriría instalarlo en las zonas polares. Tenemos mucha curiosidad por Bahía. Yo estuve allí de paso para Buenos Aires en 1937, me gustó mucho, pero no toleré el calor, quizá en invierno, en agosto, por ejemplo, sea buen época para ir. Carybé está muy bien. Venía del Japón a donde había ido invitado por una agrupación artística japonesa y regresaba deteniéndose en los más diversos países. Regresaba a Brasil cargado de valijas y bultos con objetos orientales. Para él fue como una especie de viaje a China de Marco Polo, sustituyendo el avión a los camellos y caballos.
Margot, muy pocas líneas sólo para decirte que te recordamos a menudo, que deseamos que estés pintando, que lo único que a nosotros nos va pareciendo importante es lo que uno puede dejar de obra propia, cuyo destino final es siempre misterioso. Un gran abrazo de Maruja y mío:

[Seoane]

1975-06-26
Carta de Pilares a Luís e Maruxa Seoane. 1975
Madrid
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Pilares a Luís e Maruxa Seoane. 1975 en 26/06/1975


Madrid, 26 de junio del 75

Para Maruja y Luis Seoane
La Coruña

Anoche, en casa de los Marciales, estuve presumiendo del dibujo y del texto que me hizo el gran Seoane.
Los Pilares también están contentos y agradecidos, pues nunca llegaron ni a sospechar que yo fuera un tipo tan importante. Y, para ellos, ser importante es bastante más y mejor que ser, estar o salir guapo.
Muchas gracias, Luis. Y también a ti, Marujina; y que lo paséis bomba; y que todo lo que pidáis a la vida esté siempre a vuestra disposición.

Abrazos

Manuel Pilares

(Recuerdos de los Marciales. Hoy iré a presumir a casa de los Oya. Os adelanto sus recuerdos).

1975-07-15
Carta de Alvajar a Luís e Maruxa Seoane. 1975
Xenebra
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Alvajar a Luís e Maruxa Seoane. 1975 en 15/07/1975


Ginebra, 15 de julio de 1975

Queridos Luis y Marujiña:

Quiroga acaba de escribirme desde “la aldea” y por él me entero de que estáis ahí, y de que Luis está con una ciática terrible que le impide hasta salir de casa. También yo la tengo. Durante cinco meses fue bastante furiosa, pero ahora es soportable, y aunque supongo que Luis está en buenas manos y sé lo buenos que son los médicos amigos, por si acaso, os digo que la mía proviene de la artrosis, que ha aplastado dos discos de la columna lumbar que pellizcan el nervio, por si no bastara con los seis de la columna cervical que me provocan dolores en el pescuezo y en el brazo. Esto se ha visto, claro está, en las radiografías. Y lo que verdaderamente han hecho soportables los dolores son los masajes que me da un masajista muy bueno, y sobre todo la natación, porque en cuanto la dejo se recrudecen. Os lo digo por si la información vale de algo.
Yo también estoy por el momento prácticamente recluida en casa. Estaba en una buena temporada; los vértigos que me traen constantemente a mal traer parecían desaparecer cuando estando con el automóvil parado vino otro de atrás y me dio un golpe. Como tenía las manos apoyadas en el volante, se produjo lo que los ingleses llaman backlash y los franceses corp du lapin, con una ligerísima conmoción, al parecer, porque el golpe no fue muy grande. Pero el resultado fue la reaparición de los vértigos, con dolores de cabeza. Tuve que quedarme en casa una primera semana, por orden del médico. Reanudé el trabajo, pero no lo pude resistir, y aquí estoy, de nuevo, en casa. Además, lo asustan a uno tanto relatándole las consecuencias a corto y hasta a muy largo plazo de una pequeñísima cosa de éstas que me tienen alarmada. Supongo que me concederán las dos semanas de vacaciones que he pedido luego de esta nueva semana de “permiso por accidente”. A ver si con eso basta. Para los vértigos y demás otros síntomas que me hacen la vida imposible, sigo con el tratamiento de apoyo psicoterapéutico, porque ninguno de los médicos de medicina general ni de los múltiples especialistas en toda clase de cosas que he ido a consultar encuentra nada físico.
¿Qué está haciendo Luis? ¿Cuánto tiempo pensáis quedaros todavía ahí?
Hacedme el favor de dar recuerdos de mi parte a todos los amigos, especialmente a nuestro ilustre Director de La Voz y a los Dieste. ¿Qué sabéis de Mireya? ¿Qué podéis decirme de Arturo? Sobre todo, no dejéis de ponerme aunque sea unas letras, para saber de Luis.

Mil cariños para los dos, de

Amparo

1975-07-18
Carta de Díaz Dorado a Seoane. 1975
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Dorado a Seoane. 1975 en 18/07/1975


Buenos Aires, 18 de Julio de 1975

Sr. Luis Seoane y Sra.

Queridos amigos:

He tardado unos días en escribirles, esperando una definición de la situación en ésta, pero como todo sigue enbrollándose, y no se le ve la punta, me ha decidido a hacerlo en este momento.
La inestabilidad política y el descalabro económico parece no tener fin. Después del alejamiento de López Rega, hace unos días, y con la renuncia del equipo económico en el día de ayer, parece que se le ha dado jaque total a la presidenta, la que según se rumorea, ha de pedir licencia, sucediéndola un senador, recientemente nombrado Presidente de la Cámara. Se llama Italo Argentino Luder, y es un viejo peronista, con mucha prestancia, pero no sé si con muchas ideas.
Mientras tanto, la inflación parece no tener límites; el dólar subió ayer casi a $8.000 y se habla de $10.000, como su valor real. La distorsión es total y a pesar de los aumentos que van desde el 50% en el Estado hasta el 170% en los metalúrgicos, los sueldos no alcanzan.
Por supuesto, los que están aguantando el chubasco y sufriendo las consecuencias son los de la clase media (empleados y profesionales), porque parece que con su nivel de vida eran los que “perturbaban el equilibrio económico”.
No sé si sabrán que ayer el Gobierno redujo aún más la magra cuota de dólares que daban a los viajeros, reduciéndolo a 200 dólares, al precio de $5.400 por cada dólar, de manera que los viajes al exterior son sólo para funcionarios del gobierno y sindicales y, por supuesto, para los muy pudientes.
Cuándo regresan? Esperamos que sea antes de fin de año y que para entonces se haya estabilizado en alguna forma esta situación.
Por otra parte, les reitero que tanto la renovación en el Banco de Galicia, como el resto de los gastos, están al día.
No se ha presentado, hasta el momento, novedad en el departamento de Montevideo. La señora que lo limpia lo mantiene muy bien, y por supuesto Enrique es también una persona de confianza.
He sido una sorpresa el escucharlos por teléfono, y saber que están al alcance de una llamada.
Manuel y su familia me encargan que les transmita su recuerdo y Carmen y yo, les enviamos lo mejor nuestro.

Un abrazo

Díaz Dorado

1975-08-21
Carta de Sofovich a Luís e Maruxa Seoane. 1975
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Sofovich a Luís e Maruxa Seoane. 1975 en 21/08/1975


Buenos Aires, 21 de agosto de 1975

Muy queridos Maruja y Luis:

Bernardo viaja hoy a Europa y pienso que de esta manera, es decir, poniendo la carta en el correo de París, les llegarán nuestras noticias. Tres cartas les mandé sin que, por lo visto, hayan llegado a destino. Supongo que eso forma parte del estado general en que vivimos y que ustedes conocerán bien desde allá. Pero habría que conversar largamente. Nos hemos habituado a pasar de una neurosis a otra y cada día, leer los diarios y ver un noticioso, es un golpe en la cabeza o en el medio del pecho, que le quita hasta las ganas de trabajar. En mi caso, el trabajo decreció muchísimo, lisa y llanamente porque la gente no tiene plata y la poca que tiene la usa para comer mal. En mi carta anterior, les contaba bastante de mis grandes preocupaciones con Claudia. Toda la primera parte del año ese asunto me tuvo mal, muy mal, y eso repercutió en mi salud. Después pudimos hacer un cambio de departamento y hace más o menos tres meses, Claudia se casó con un muchacho encantador, excelente persona, culto, fino, en fin, nos gusta mucho y hacemos votos porque esta vez la cosa ande. Como no hay felicidad completa, por supuesto que tanto ella como él militan en forma –supongo– cada vez más peligrosa. Los jóvenes tienen una situación tan arrogante, o valiente o demente, qué se yo! Que a nosotros nos aterroriza.
El nene está divino e inteligente y también acusa recibo del tipo de vida que le ha tocado vivir o más bien del tipo de padres que le tocó en suerte. Pablo está muy grande y tranquilo, es un chico muy maduro y por ahora de grandes satisfacciones. Estudia piano con mucho éxito, según la profesora está muy dotado para la música.
Como ves, Maruja, te hago una síntesis de mi vida familiar, ya que no puedo excederme mucho. Poco y nada hemos visto a los amigos. Alguna que otra vez al cine. Trabajo y preocupaciones. Nos gustó oír la voz de ustedes. Yo tengo nostalgias de La Coruña, de nuestros paseos y gran necesidad de salir un poco de Bs. As. Será verdad que vienen en noviembre? Maruja, si podés, tráeme del Pote un par de sandalitas nº 24 como aquellas tan graciosas que compramos para el nene. De cualquier color. Le resultaron muchísimo.
Sé por los amigos o conocidos que estuvieron por allá que ustedes estaban muy bien y con éxito Luis. Salvo que la ciática lo tuvo mal. Ya habrá pasado no? Y el manejo? Si pueden, escriban una vez más. Puede ser que llegue la carta. Yo les mando muchos cariños a los dos, el deseo de verlos muy pronto aunque sea para despotricar juntos.

Un gran abrazo

Elsa

Cariños de María, Pablo y Claudia y de Guillermina.

1975-09-15
Carta de Rafael e Emma Lifschitz a Luís e Maruxa Seoane. 1975
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Rafael e Emma Lifschitz a Luís e Maruxa Seoane. 1975 en 15/09/1975


Setiembre 15-1975

Queridos Luis y Maruja:

Con gran sorpresa por la carta nos enteramos que Vds. no han recibido ninguna de las 2 cartas que les enviamos desde nuestra llegada a B. Aires. Sabemos también que Lipa [Burd] les ha escrito una carta y aparentemente Vds. tampoco la han recibido. Bueno, esta la certificaremos. Hemos recibido hace unos quince días la carta que Maruja nos mandó a Londres. Nos alegramos que, por fin y después de mucho sufrir, Luis está bien. Extrañamos mucho su presencia en esta y nos alegra el saber que para Noviembre estarán acá. Nos vemos con casi todos los amigos, pero especialmente con Noemi [Gerstein] y Lipa y Esther [Burd] quienes están pasando un mal momento material; en cuanto al asunto se arregló todo perfectamente.
Respecto a lo que nos dices de Franco no es de extrañar y nosotros por aquí tenemos experiencias parecidas. En general hay mucha incertidumbre en lo político y en general, la inflación es cada día más grande y hay bastante inflación 280% (por ciento este año). Creo que es la más grande y con mucho, en el mundo. Nosotros estamos bastante bien, pero con la nerviosidad del momento. Las dos nueras están con novedades. Paloma, como ya Vds. saben, está ya casi a punto y en cuanto a Malena ya está de cuatro meses. Bueno, aunque muy desorganizada esta carta es para expresarles que estamos muy contentos de verlos muy pronto. Les rogamos transmitan nuestros muy afectuosos saludos y agradecimientos a Mimina y Díaz Pardo, hijos, etc. y toda la agradabilísima gente que conocimos allá y esperamos que ya ahora esté lloviendo a mares y el cielo esté gris para satisfacción de Luis.

Con un gran abrazo de

Rafael, Emma y chicos

1975-09-26
Carta de Frontini a Seoane. 1975
Nova York
Bos Aires
Nova York
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Frontini a Seoane. 1975 en 26/09/1975

DR. NORBERTO A. FRONTINI / ABOGADO / Lavalle 1312, 5º A / TELÉFONO 40-7512.

Septiembre 26 de 1975

Sr. Luis SEOANE
Paseo de Ronda 15, 6º izquierda
LA CORUÑA-GALICIA
ESPAÑA

Querido Luis:

Tu carta del 18, en mis manos desde hace tres días. Las cartas se pierden acaso porque hoy con el barullo que reina en el mundo, están ellas predestinadas a perdimiento. La tuya llegó a mis manos avalada por la firma de Maruja, pues la tuya te la dejaste en la máquina. Con o sin firma, me alegró muchísimo de saber de tí, verificar una vez más tu extraordinaria capacidad de trabajo, tu diversidad temática, técnica y formal. Entre los grandes monstruos de la historia de España, tú eres un ejemplar con neuronas más que celtíberas/etruscas. Y a propósito de los celtas, estoy buscando las posibles conexiones de los celtas con los habitantes de Micenas, porque la forma circular que atribuyes a una construcción celta tendría antecedentes preciosos en los dos cementerios circulares, de doble muro pétreo, en los que fueron hallados por Schlieman, primero, y no recuerdo por quien, después, las tumbas de foso vertical, en una de las cuales se encontró un “tesoro” estupendo. En las más recientes excavaciones arqueológicas que se han hecho en Grecia continental (En Lerna, por ej.) se han encontrado primitivos pueblos amurallados en la misma forma o en formas en las que domina la circunferencia. Trata de aclarar el origen céltico o, cuanto más, el destino dado a la construcción, pues sería estupendo verificar la continuidad de lo micenio en lo céltico.
Me parece muy bien el Insectario. Pienso, con alguna ironía, que bien valdría considerar a cada uno de los insectos como símbolo de la época en que vivimos, pues el ser humano se va poco a poco convirtiendo en un bicho deshumanizado y tan pretencioso como un insecto. Tú sabes que si las moscas pudiesen vivir un año y medio, en un poco más, cubrirían la corteza terrestre hasta la altura del campanario de una iglesia de pueblo. Repito la imagen de otro. Deberían haberse inventado anticonceptivos humanos seleccionadísimos con un solo y preciso objetivo, cual podría ser la eliminación de la descendencia imbeciloide, entre la cual figurarían, en primer término, los políticos profesionales, luego los que tuvieran genes con tendencia a ser policías, burócratas o jerarcas de sindicatos. Claro que me refiero a la “mersa” propia del sistema que todavía aguantamos, con lo que no elogio, ni siquiera implícitamente, otros sistemas con inercias de desgraciados sistemas anteriores. Insectivario, o muestrario de personajes conocidos cuyos nombres no se indican por falta de espacio. Este podría ser un buen título. Anímate y ponlo! Y mándame el libro sobre Grosz para verme nombrado!...
Saldré, de aquí a cuatro horas, hacia Córdoba. Estaré dos días con el Dr. Reati. Volveré el lunes. Olvidar, dices. Pero no olvidarse de uno mismo. Eso es lo que haces tú con esa prodigiosa capacidad de trabajo que tienes. Descansa de vez en cuando. Claro, para ti el descanso es cambiar de tema y técnica. Esa es la alegría que hace bien. Por lo que hace a mí, vengo al Estudio y regreso a casa y me paso horas y horas leyendo. Estoy ahora con esas cosas de Creta y Micenas. He recibido tres fantásticos libros desde Italia y aquí hallé tres buenísimos.
La pequeña artrosis lumbar me fastidia, pero la estoy domando con masajes, ejercicios y analgésicos. A veces me jode bastante. Del país, qué poder decirte! Te diré que el dólar está hoy a 12.500 pesos viejos. Que no sucede nada. Que no se advierte ni la más remota posibilidad de enderezamiento. Que se habla en abstracto por ser la manera más conveniente de despistamiento después de la grandilocuencia. Y que lo único concreto es el aumento de los precios. Un café, parado, 600 pesos viejos. Sentado, de 800 a 1.000 ídem. El cine, 3.200$m/n. Hay que estar fuera de la peripecia para conservar la serenidad. Como si uno se saliese de la caja cotidiana y entrase en un limbo de ironías salvadoras. Este ha sido un estupendo país que siempre tuvo una millonada de boludos de todo tipo y, sobre todo, de tipo universitario.
Querida Maruja: gracias por los datos relativos a la mujer cuyos servicios necesitaba. La verdad es que no hallo mujer en quien confiar. Estoy pensando en las mujeres que hacen la limpieza del Estudio. Y espero hablarlas, pues me merecen gentes de fiar.
Y pongo punto final: abrazos para todos los amigos. Dime como está Díaz Pardo. No sé nada de su vida. Le dejé la máquina de escribir como regalo. Pero como no me ha contestado, temo que no haya recibido mi carta. Tengo recientes noticias de Madrid. Todos, al parecer, están bien y Manolo [Pilares] con un puesto ferroviario de grado superior y de mayor rendimiento, lo que me parece requetebién. Recibí postales de Adelaidita desde Santander y de Pili desde Ibiza.

Bueno, un gran abrazo para los dos. Escribo. Escribe.

Norberto

1975-10-01
Carta de Lifschitz a Luís e Maruxa Seoane. 1975
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Lifschitz a Luís e Maruxa Seoane. 1975 en 01/10/1975


Buenos Aires, octubre 1º 1975

Queridísimos Maruja y Luis:

De más está decirles que no hemos recibido una letra vuestra desde que regresamos de España. Al principio estábamos muy inquietos porque nadie había recibido noticias, pero más tarde por medio de amigos supimos algo. Noemi [Gerstein] se fue a Europa el 29 pasado y creo pronto los verá. Y a nosotros, el 29 de Setiembre: Nació un hijo de Poly y Paloma. Qué les parece?
Es un Poly en chiquito y los padres están chochos. Le llaman o más bien lo llamaron Martín Darío. Qué les parece? Todos estamos sanos, inquietos unos por los otros y los otros por unos y esperamos verlos y charlar mucho.

Muchos cariños a Mimina, muy especiales a D. Isaac y a vosotros. Muchos besos y todo nuestro agradecimiento por todo vuestro cariño cuando estuvimos juntos.

Emma

1975-12-04
Carta de Varela a Seoane. 1975
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Varela a Seoane. 1975 en 04/12/1975


Buenos Aires, 4-XII-75

Querido Miguel Ánxel:

Me habían engañado. Decían que ya no escribías más cartas. Me sentía feliz: al fin habías comprendido mi actitud. Pero no, fallaste. Me alegro, sin embargo, porque así sé de vosotros (no me gusta escribir, pero me gusta recibir cartas: colmo del egoísmo y de la pereza juntamente, como diría Garcilaso).
Vosotros, haciendo las maletas para venir, y yo, soñando desesperadamente con poder hacerlas para ir. Cuando iba a escribirle a Díaz Pardo proponiéndole fundar una casa en Madrid, llega Lala y me dice que ya lo hizo. ¿No quería poner algo en París, Barcelona, Málaga, Roma... o en algún lugar de Europa? No hablo en broma: creo que habría que fundar Le batteau Ivre en una barcaza del Sena. Escribí –sí, escribí– a Madrid, Amsterdam y París, a algún que otro conocido. Todavía sin respuesta. Pero insistiré. No creas que tiene nada que ver con la nueva situación española. Es anterior la decisión. En todo caso, aunque no enteramente, tiene más que ver con la situación local. Ya hablaremos. No te va a gustar nada esto, te lo aseguro. (Tú podrás soportarlo por tener siempre asegurado el viaje de ida). El mes pasado, sin combate, 170 muertos. Y así todos los meses. La clase media no veranea este año, y hay gente que no va a ganar para impuestos y gastos de administración de su departamento. Un diario vale 1.000$ los días de semana (los domingos 1.300). L´Express, 18.000$. Cuatro ajíes 8.000$. No sigo. Pienso que es mejor que lo sepáis. Y esto no es nada: esto es un mundo feliz al lado de lo que vendrá, en sangre y miseria. Y, acaso lo peor, todo en medio de la más absurda, loca y criminal confusión.

De todos modos, prepararemos cohetes y postres para recibiros y olvidar con vosotros esta era del crimen. Abrazos de Marika y míos para ambos y los amigos.

Lorenzo: (Goethe-Byron).

[Escrito na marxe dereita da primeira folla:] P.D. Perdón por los papeles. No encuentro el block. Sólo hojas sueltas de distintas cataduras.

1976-00-00
Carta de Girri a Seoane. 1976
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Girri a Seoane. 1976 en 00/00/1976


[1976]

Querido Partisano del color:

Esta vez la caldera ha hervido como nunca, me parecen admirables tus verduras y tus rocas.

Un abrazo.

Alberto Girri

1976-01-03
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976 en 03/01/1976

3 de enero de 1976

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Me llegó vuestra tarjeta de felicitación de año, primera noticia que llega de vosotros. Volví de Madrid el día 30 y el día 1º ya me tuve que ir a La Coruña al entierro de Antonio Martínez. Traje, y ya le di a José Luis varias cosas que habías dejado en la Galería en Madrid, unas para tu casa y otras para entregar a amigos (se trata del Insectario cuyo ejemplar que has dejado para mí te agradezco mucho. Es estupendo). De Madrid nada te digo porque acababas de dejarlo. Justo el día 28 Gustavo Fabra Barreiro (que nos íbamos a encontrar el 29 por la mañana en la Galería), apareció muerto en el baño de su casa, sin que se sepan, al parecer, las causas, posiblemente algún ataque al corazón, una caída, una descarga del calentador... La exposición de lo de Castelao, cuyo catálogo te llevó Mimina, se montó en el fondo de la parte baja y en el seno de ella Blanco Amor va a presentar varios libros de Akal de y sobre Castelao. Fue oportuna y está siendo muy bien considerada.
Te incluyo notas de la presentación del libro de Fdez. Ferreiro. También te va el guión de la presentación que se va a hacer el próx[imo] 9 de la carpeta de Ricardo en acto organizado por el Museo en la librería Arenas. Me parece que organizado de esta forma despertará interés y tendrá calor aunque en La Coruña no sea muy conocido Xohán Ledo. El prefirió que se hiciese en el Museo o en La Coruña mejor que en Vigo. La exposición de las Galerías se montará en Madrid sobre el 20. Y creo que no te puedo adelantar más novedades. Iremos enfrentando al toro por donde venga.
Hace un par de horas hablé con Camilo y con Mimina a la Dulce; apenas oí pero entendí que estaban contentos y que se casaban a la tarde. Xosé se marchó con María para Madrid y se me llevaron a Carolina. Hemos dado unas pequeñas vacaciones hasta el día 7 desde el 31, así que estoy sólo y con la f[ábri]ca paralizada. Aprovecharé para hacer un examen de conciencia que buena falta me hace.
Bueno, os deseo lo mejor en este año. Que aguantéis bien los calores de ahí. Mientras aquí hay hielo por todas partes. Prefiero el calor.

Un abrazo muy fuerte para ti y para Maruja

Isaac

1976-01-12
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1976
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1976 en 12/01/1976

Buenos Aires, 12 de Enero de 1976

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Estamos en Buenos Aires desde hace algunos días, más de veinte, no sé cuantos. Creo que desde entonces te hice llegar la carpeta de grabados a través de Inés, que firmaron además Patiño y Ramos, una tarjeta de año Nuevo con un grabado mío, que para sí había hecho Baudizzone y unas líneas, cuatro o cinco, de llegada. Desde entonces estuvieron con nosotros Mimina y Mariluz al día siguiente de su llegada y en vísperas de marcharse a La Dulce, con Camilo y Adriana. Unos días antes habían venido los dos últimos muy animados y contentos por la llegada de Mimina. Estas son las noticias más importantes. Las otras, las nuestras, son apenas comunicables. Estamos metidos en casa. Yo pintando y Maruja haciendo nuevas cortinas para la galería del departamento. Vimos algunos amigos, muy pocos, pues casi todos están afuera, Punta del Este, Mar del Plata, etc. Buenos Aires está lleno de turistas brasileños, yankis, paraguayos, bolivianos, etc., que vienen a comprar aprovechando la desvalorización de la moneda y que le dan un tono muy particular a la calle Florida. De la colectividad no vi a nadie, Prada está en Chile con su hijo y familia. De fuera de ella vi a Varela, a Pérez Prado, cuya película de Castelao dura unas dos horas la veré en estos días, luego de terminada, creo que estará lista esta semana; a Palmás, que marchó por un año a Londres, pasará por España, y Vilanova que habló conmigo por teléfono, pues, por razones de familia, salió para España hace algo más de una semana. De afuera de Buenos Aires vi a José Luis, de Magdalena, que me dio la noticia de que venías en Marzo, que nos alegró mucho. Esto es todo, como ves no es nada, o casi nada. Suponemos que Mimina vendrá estos días con Mariluz, las esperamos. De aquí te mandan saludos los Baudizzone que vi a fin de año, están en Pinamar; Frontini, que me hizo ese encargo antes de irse a Río de Janeiro, el de los saludos; en meses próximos marchará a España, y Lipa Burd que es uno de los pocos que veo permanentemente, lo mismo que al ingeniero Díaz que también preguntó por ti y te envía saludos. Recibe un abrazo de Maruja y mío y reparte otros más entre los amigos comunes.

Seoane

1976-01-12
Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1976
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1976 en 12/01/1976

Buenos Aires, 12 de Xaneiro de 1976
Sr. D. Francisco F. Del Riego
Vigo

Querido Del Riego:
Catro letras de saúdo dende Buenos Aires e pra che decir que quedamos moi contentos de haber estado na casa de Domingo no teu homaxe. É un dos mais xustos de cantos se fixeron en Galicia. Algún día farase outro popular; mais este, recollido, íntimo, con quince ou vinte amigos reunidos arredor teu foi dunha grande beleza, enmais da sua emotividade. De certo xeito o homaxe foi a espresión de como terá de xusgarte a Galicia futura. Tiña que decir esto.
Aparte, ¿recibiches a carpeta de grabados miña, Insectario?. Deixeille o encárrego a Inés, en “Sargadelos” de Madrid. Si non a mandou, reclámalla. Deixeinas firmadas pra tí, Xohan Ledo, Domingo, Piñeiro e Dónega, etc.
Recibide Evelina e tí o forte abrazo de Maruja e meu e o noso desexo de un bo 76:
Seoane

1976-01-17
Carta de Vázquez Freire a Luís e Maruxa Seoane. 1976
Sada
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Vázquez Freire a Luís e Maruxa Seoane. 1976 en 17/01/1976


Sada, 17 de Enero de 1976

Queridos Maruja y Luís:

Recibí vuestra felicitación de Navidad que les agradezco, porque además es una maravilla. Antes de las Navidades estuve en Arenas para comprar unas tarjetas para felicitar a los amigos y no pude comprar ninguna, porque todas eran de muy mal gusto y no me quedó más remedio que enviarles las que tenemos en el Museo como otras veces. Cuando esté otro año con nosotros, podíamos hacer como ya habíamos hablado más de una vez, tarjetas de algunos artistas gallegos para venderlas, pues no hay nada o por lo menos yo no las conozco.
Les voy a contar algo de lo que quedé encargado de hacerles. El coche se lo vendí al mismo Sr. que ya se lo había comprado, pues es amigo y me lo pagó muy bien, pues me dio 155.000.- ptas. que ingresé en la cuenta del Banco Zaragozano. También le envié el dinero ese a Madrid a la Galería Aele. Otra cosa, estuve pendiente de la Exposición de ese Sr. Argentino que iba a exponer en la Galería Mestre Mateo a mediados de este mes y hoy precisamente antes de escribir, le pregunté a López Calvo y me dijo que no sabía nada de este Sr. que había quedado en mandarle las cosas y no recibió nada ni sabe nada de él. El cuadro para Blanco Amor, lo enviaré la semana que viene a Librouro, que es a donde parece ser mandan las obras todos los artistas.
Le envié esta semana unas cartas que recogí en el buzón de su casa y aproveché también para enviarle todo lo que salió hasta la fecha de la imprenta y que están para salir más cosas que se las mandaré rápidamente.
Todo por aquí sigue lo mismo, el pleito continúa igual y creo no tiene arreglo la cosa, por lo menos hasta que hagamos algo aquí al lado y nada más estamos esperando el trámite del Ayuntamiento para empezar a trabajar y supongo será este mismo mes. Vamos a ver si así se arreglan de una vez las cosas o por lo menos así trabajaremos más tranquilos y para nosotros, pues hasta ahora estamos todos engordándolos a ellos.
Cuando reciba esta carta, ya Mimina estará para salir o ya salió para aquí, creo que está contentísima por ahí, y fue una gran cosa que hiciese el viaje, pues de no ir a la boda de su hijo, les remordería la conciencia toda la vida y el mismo Isaac está muy contento de que hubiese ido.
Como por Isaac ya están enterados de todo lo que se va haciendo, no les digo más, solamente desearles muchos éxitos por esas tierras y darles como siempre un abrazo muy tenso de

José Luis y Mª Elena

1976-01-21
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976 en 21/01/1976

21 de enero de 1976

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Hoy recibo tu carta del 12 cte. Aún no te llegará la mía del 3 y te mando una fotocopia de ella. Ahora hay que temer al correo porque aquí han estado en huelga y ahí supongo que seguirá habiéndolas. Marina constantemente te estuvo enviando recortes, o fotocopias de ellos, que se referían a ti o que eran cosas de tu interés; entre estos iban los que se referían al acto de presentación de la carpeta de Xohán Ledo. Creo que se hizo lo mejor que se pudo hacer, que se dijeron en él cosas muy importantes (haremos un resumen de las intervenciones) pero a pesar de ello (se mandaron invitaciones del Museo a los de siempre) hubo poca gente y el álbum apenas si se vende. Te doy este dato como información comparativa del aprecio que la gente se siente por tus cosas.
Por aquí como novedad importante la denuncia implícita que he hecho, hace unos días, de Iglesias Corral a la Junta de Gobierno del Colegio de Abogados que podrás ver en la fotocopia adjunta. En el párrafo 9 está uno de los motivos. La verdad que está en el fondo es que Rey se propone demandar además de al Castro a Sargadelos y a la Fundación del Museo para exigir que le entreguen las participaciones que el Castro tiene acordado transferirle. Aunque a nosotros no nos lo han notificado sabemos, con mucha reserva, que han presentado ya la papeleta de conciliación en el Juzgado. No perdí tiempo en requerir a Rey como Administrador estatutario del Castro a que se presente inmediatamente en el Domicilio a cumplir con su obligación (acaso podría obtener otro testimonio de la mujer o de las hijas diciendo que está incapacitado para recibir al notario). ¿Qué hará la Junta de Gobierno? Yo todo lo que digo puedo probarlo. Si se calla multicopiaré la denuncia y la enviaré desde el Ministro a todos los organismos a los que pueda interesar, abogados de Galicia y Colegios de Abogados de España.
La cosa puede ser más seria de lo que se cree. Al parecer Iglesias Corral llevó este asunto desde un principio. Mora y Lobato no serían más que testaferros. Iglesias fue desde hace años, unos treinta años, el abogado de los Rey. En pago de los servicios prestados Emilio lo metió de consejero en La Voz. Difícilmente Iglesias podría negarse a dejar de servirles en esta ocasión. El indulto vino a impedir la acción contra alguno de ellos... pero creo que con indulto o sin él esta gente actúa impunemente. ¿Hay por detrás una multinacional que todos conocemos a la que Sargadelos le resulta un niño molesto que puede llegar a ser hombre? Esto lo hemos pensado más de una vez. Hay bastantes elementos para poder sospecharlo. La utilización de unas circunstancias políticas se veía pero podían ser sólo las maniobras visibles.
Cuando nos notifiquen la papeleta de conciliación acudiré a los abogados. Además de Dónega y Risco hijo tendrá que conocer la cosa Risco padre y Valentín. Esto por parte del Museo, aunque el Museo aún no recibió ninguna participación y aunque las recibiera no veo qué responsabilidad puede tener en el asunto. Por un lado acaso hubiese sido bien que ya hubiese estado todo legalizado y tuvieran que meterse con el Museo para sacarle su capital patrimonial. Esto va a ser largo. Nuestro Secretario ni en presencia tuya logró redactar el acta para que los patronos tengan una idea de lo que se acordó y a ese ritmo...
Ya te puedes dar idea que todo esto me desespera bastante. Que los tiempos además no vienen fáciles. Que la demagogia está haciendo presa de esa tímida apertura. Todos los que pueden hablar no hablan más que demagógicamente; y las empresas se encuentran en este camino aguantando los palos que vienen de todas partes. Bueno. Yo haré lo que pueda. Y te tendré informado.
Ayer Inés me leyó un telegrama llegado a Madrid de Mimina según el cual salen de ahí el 24. Yo debo estar en Madrid el 28 porque se inaugura lo de las galerías y se presenta el libro de C[astro] Arines. Lo presentará Antonio Fernández Alba. Por C. Arines y por Fdez. Alba yo me veo obligado a estar ese día allí pero no podré ir a esperar a Mimina pues con estas cosas tengo que estar vigilante. Irá Xosé a montar la exposición y el audiovisual.
Hasta aquí lo que yo te puedo contar. Tomando tu carta en efecto a los de Magdalena les dije que iría sobre marzo aún a sabiendas de las dificultades que tendría para ello. Pero tú verás si yo voy a poder dejar esto aunque sea un mes con estos problemas. – Palmás me habló desde la Galería de Madrid. Me dijo que dentro de unos días estaría por aquí, que pretendía colocarse por Galicia pero no me dijo nada de viajar a Londres. Y a todos los demas que citas, por supuesto, retribuyo sus saludos.
Y esto es todo. A ver qué cuenta Mimina.
Sé que tuvisteis mucho valor. Aquí mucho frío. Llevamos más de un mes sin llover pero con heladas continuas. Tenemos que aguantar cada uno su clima.

Abrazos muy fuertes para ti y para Maruja

Isaac

1976-01-21
Carta de García Sabell a Seoane. 1976
Santiago de Compostela
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de García Sabell a Seoane. 1976 en 21/01/1976




21-I-76
Querido Luis:

Recibín o voso saúdo. I, en Madrid, entregáronme o Insectario. É ún dos álbumes máis fermosos que levas feito.
Cada grabado rebule de incitacións e suxerencias. Ise mundo dos bichos escuros é como un feixe de lembranzas que se engaratiñaran na imaxinación. Ele lévanos á paisaxe, ás ponlas caídas, aos pequenos buratos por onde emerxe ise mundo inquedante que tí, maxistralmente, expresas.
E todo por tí vive: as patas como saucos, as cacholas enigmáticas, os grillóns na cadea dos corpos. Todo vive, sí, e todo se amostra. O cartafol é como un gran penedo ao que se lle dou a volta e rebenta na pululación formigueira de cen orgaísmos segredos.
E tamén atopo no teu Insectario o esplendor rutilante de corpos que son como barcos na noite. E altivas testas tiránicas, frías, crueles. E aititudes dunha rara elegancia. E complicadas redes, e pérfidos laberintos.
E todos, en conxunto, fan o innumerable desfile do que se oculta, do que se aconchega, do que está á espreita, do que brila na luz, do que chouta, da xorda e abigarrada feira da vida primaria, da fidelidade biolóxica, do latexar a carón do humus orixinario. Ise humus no que están envolveitos os nosos mortos –e no que nós tamén nos envolvemos. O humus dende o que nos será dado ollar para os bichocos espléndidos. Como tí, agora, fitache neles. Cos teus ollos creadores e garimosos de artista galego. Gracias, querido Luis, por iste teu xeneroso gasallo.

XXX
Penso dar para o proisimo Grial o texto da miña presentación do outro cartafol, o das caracolas e os ramallos.
XX

Tamén tiven parte na que se levou a cabo, en Arenas, do coaderno de Xohán Ledo. Tanto Xosé Díaz como o propio Ledo estiveron moi ben.

XX

E agora, un pedido, si é que é posíbel. Trátase de Luis Caparrós, bo periodista i encendido ademirador teu. O outro día paroume na rúa para solicitar a miña intercesión cabo de tí. Desexa un dibuxo, por sinxelo que sexa, da sua faciana. Un retrato, non para publicar, senón para ter na casa. Polo visto, é unha vella ilusión, un antigo desexo que, deica istes intres, no se atreveu a formular. Díxenlle que foi unha pena nono houbera dito cando tí estabas eiquí, que eu houbera aituado de apresentador. Pro o home, inda que non é galego, é tímido. E velahí.
Si tí te animas a trazar uns contornos, eu encantado. Pro, de todos xeitos, considera a miña intervención como unha obriga á que non puiden esquivarme. Acompaño a foto que me remesou eiquí, a Santiago, o interesado.

XX

E, por hoxe, ren máis. Nós sempre agardando, e acabades de marchar, a vosa volta.
O país non vai mal. Seguimos con un certo outimismo condicionado.
Apertas ben cariñosas de Elena e miñas para Maruxa e para tí.
Teu decote,

Domingo

1976-02-01
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976 en 01/02/1976

Sargadelos, 1º de feb[rero] de 1976

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Te confirmo mi carta del 21 enero. Mimina llegó el domingo 25 a Madrid y me contó de vosotros. Al fin pude estar en Madrid esperándola. Nos quedamos en Madrid hasta el 28 en que se inauguró la exp[osición] de las Galerías. Regresamos el 29 y ayer 31 hemos asistido al acto de conciliación cuya demanda te acompaño. Al fin se concretó la amenaza que te anunciaba. Además del procurador de Rey asistió el sobrino de Iglesias Corral, Uribe (creo que es sobrino, unos 50 años; el cuñado es mayor). Por Sargadelos asistió Santiago Sineiro, y yo por el Castro. La Fundación del Museo no estuvo representada. La Fundación no tiene representante legal. No habría tiempo para convocar una Junta y nombrarlo. Los abogados opinan que tampoco interesaba ni legalmente significaba nada porque la personalidad jurídica de la Fundación no está reconocida todavía. Como de la Fundación forma parte Cerámicas del Castro y Rey es Administrador de ella si no sabe estas circunstancias allá él. Iglesias había anunciado al juzgado que iría él mismo. Yo ya lo tenía creído porque ahora no puede dar marcha atrás y le es mejor dar la cara. Pero parece ser que le tiene miedo al escándalo. Por lo de ahora la Junta de Gobierno del Colegio no acusó recibo de mi comunicación. Hay la posibilidad de que el mismo Iglesias se la guardase. Por mi parte yo ya tengo la lista de todos los colegiados de La Coruña con sus direcciones. Si pasada esta semana sigue el silencio requeriré notarialmente a cada uno de los miembros de la Junta y unos días más tarde lo comunicaré a todos los colegiados y lo denunciaré al Ministro y al Consejo Superior de la Abogacía. Yo ya no me detengo aunque me cueste la cárcel y la vida.
La presentación del libro de Castro Arines resultó extraordinariamente bien. Él no pudo asistir porque está con una gripe fortísima. Los amigos de siempre han estado presentes. A la noche siguiente nos han destruido a golpes el letrero luminoso que teníamos fuera. Hemos dado parte a la policía y como sospechosos hemos puesto a los Rey. Tengo la seguridad de que se trata de un atentadillo para marcarnos y que los guerrilleros esos nos hagan el atentado que ellos desean.
El sábado 24 estuve en Santiago sentado al lado de Domingo G[arcía] Sabell en la constitución de una asamblea para la creación de un museo etnográfico convocada por el Colegio de Arquitectos. Hablamos de ti y de otras muchas cosas. No hablé nada de lo de Rey que entonces era amenaza. Creo que lo mejor, de momento hasta ver qué es lo que pasa, es no decir nada de esto a los Patronos. No obstante tú dirás.
La Fundación Barrié concedió premios vitalicios de 250.000, ptas a Otero Pedrayo, Artaza y Blanco Amor. Del que no supe nada en Madrid fue de Álvaro. Lo llamé pero no estaba en casa.
Ahora te estoy escribiendo además de desesperado por todo con un catarro gripal que posiblemente me llevará mañana a la cama y todo eso.
Mimina muy contenta y muy triste de su viaje a la Argentina. De las dos cosas hay. Tanto ella como Mariluz vinieron presumiendo del trato que les disteis. Ahora aquí todo está muy triste y sobre todo hace mucho frío. Bueno, seguiremos luchando te tendremos informado de lo que pase.

Os recordamos mucho. Os enviamos muchos abrazos

Isaac.

1976-02-02
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1976
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1976 en 02/02/1976

Buenos Aires, 2 de Febrero de 1976

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Recibí dos cartas tuyas, del 17 y del 21 de Enero y unas fotocopias aparte. Sospecho que Mimina y Mariluz os habrán transmitido noticias nuestras, de nuestra vida aquí. Apenas salimos de casa. Trabajo, no hay nada más que hacer en verano en Buenos Aires. Tengo ocho o diez cuadros nuevos. Dibujo y siento una gran pereza de escribir. Tan pronto llegué, una semana o diez días después, escribí a algunos amigos, no recibí respuesta de ellos, no sé si recibieron los álbumes, Insectario aquellos pocos a quienes se lo envié. Sé, únicamente, que tú lo recibiste, José Luis y Domingo, y sé por ti que les fue enviado a todos. Creo que estamos regresando a la época de la correspondencia enviada a través del charque, del propio. Aquí, en cuanto a esa, funciona el disparate. En cuanto a esto y a muchas otras cuestiones. Algunas cartas tardaron en llegar diecisiete días, la tuya, la última, salida el 22 de Cervo llegó el 30, la de José Luis salida el 18 de La Coruña había llegado la víspera y la de Domingo, salida el 22 llegó también el 30, al mismo tiempo que la tuya, habiendo salido el mismo día. Lo normal era que desde España una carta tardase solamente cinco días, llegando a menudo en cuatro. Por Mimina envié un cuadro para Aele de Madrid, el que querían para un cliente que adquirió uno de formato grande en 1974. Desde que ella y Mariluz se fueron hicimos reformas en el departamento. Encargamos un nuevo mueble para los libros de arte, pues estaban de tal modo amontonados, ocupando casi todos los placards, que no teníamos ni donde guardar la ropa, que nos decidimos a hacer una nueva biblioteca. Ordenarlos nos llevó tres días y menos mal que la temperatura, hasta ayer, durante quince días seguidos fue otoñal, con noches frías y con grandes desastres de inundaciones en el interior. En la Pampa, en los días que estuvo Mimina, ardieron más de un millón quinientas mil hectáreas de bosques y maleza, desapareciendo con el fuego millares de vacas y ciervos. Algo menos fue en San Luis hasta donde se extendió el fuego. Una superficie quemada mayor a la superficie de alguna región española.
Los álbumes de dibujos y grabados se venden con tiempo. Estoy seguro que el de Ledo tiene que venderse por su calidad. Por otra parte todos ellos ofrecen la imagen de un país y Galicia poco a poco, por los álbumes y libros de dibujos de Castelao; de Prada, el grabador orensano, de R[eimundo] Patiño, los tuyos, el de Ledo, los míos, etc., señalan una época de Galicia juntamente con la otra producción intelectual. El de Ledo es un gran álbum. Es una pena que la nota de La Voz no transmita lo que dijeron los tres oradores en la presentación de Arenas.
No puedo comprender a Rey, ni el por qué de ese deseo de buscar los cuatro pies al gato en cualquier cuestión y perder la vida pleiteando, aún tratándose, como en el caso de él, de la vida de un desocupado. En cuanto al Museo no tiene esta responsabilidad alguna con respecto al Castro, únicamente agradecimiento por el acuerdo de ayuda. Yo no hablé con Dónega sobre estas cuestiones. El acta supongo que debe estar hecha, pues luego de aquella única sesión no tenías más que sentarse a redactarla y darla para firmar. Supongo habrás hablado con él. Comprendo tu desesperación. ¿Qué sabes del Álvaro Gil? Cuando salí de Madrid estaba muy mal, así al menos lo veíamos todos. Uno de los días últimos de Madrid lloraba y se despedía de mí. Odio la vejez, ver como a las gentes las destruye el tiempo y se destruyen a sí mismas. Simone de Beauvoir, la compañera de Sartre, escribió un libro tremendo sobre la vejez. Es la historia de la degradación física y mental del hombre, analizándolo de la misma manera que un entomólogo analiza un insecto. Quizás la declinación de la mujer sea en general más trágica que la del hombre, así lo hace sospechar Simone de Beauvoir, por tener un mayor sentido del propio cuerpo y del valor de éste.
Estos días estuvieron Camilo y Adriana y otro día Camilo. Están felices. Camilo vino a recoger a Buenos Aires materiales para el horno. Trabaja con entusiasmo. Algunos amigos empiezan a volver de sus vacaciones, otros salen estos días para distintos puntos del mapa. No parece ocurrir nada en el país. Sin embargo éste encierra la locura en todos sus aspectos, la Demagogia, que es la enfermedad política peor, lo está hundiendo. La gente emigra, desde los físicos, matemáticos y hombres de ciencia en general, hasta los artistas de todas clases. Mimina te habrá contado lo que le ocurrió a N[acha] Guevara, de la que te envié los discos que encontré, ya se transformaron en piezas de colección, y así ocurre diariamente.
No te escribo más. Entre lo que ocurre, lo que uno ve en los amigos envejecidos, la pena que producen, y los sucesos políticos, o mejor, derivados de la política, nos invade el pesimismo.

Recibid todos un abrazo de Maruja y mío y tú otro de.

Seoane

Nota: Por favor pon en el sobre el número postal correspondiente antes del Buenos Aires, es decir, 1021-Buenos Aires, es obligatorio desde comienzos de año.

1976-02-16
Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1976
Bos Aires
Sada
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1976 en 16/02/1976


Buenos Aires, 16 de febrero de 1976

Sr. D. José Luis Vázquez Freire
Sada

Queridos María Elena y José Luis:

Recibimos la carta que nos enviaron hace casi un mes. Estaban presentes cuando la recibimos Mimina y Mariluz que descansaban en Buenos Aires de los días pasados por la boda de Camilo en La Dulce, pueblo de interior donde fueron muy obsequiadas. Fueron unos días de calor que luego no se repitieron hasta estos tres días últimos, pues, en general, está resultando un verano bueno. De los encargos a José Luis: Recibí carta de AELE donde me participan haber recibido el dinero que les envió. Del pintor Colombres no supe nada, seguramente no le gustó la fecha que señalaba López Calvo o expuso en cualquier otra ciudad española, o no pudo ajustar bien las fechas con sus deseos. No puedo saberlo. De Librouro me remitieron una carta de Patiño de Vigo, Pousa y no recuerdo quien más para enviar el cuadro para el homenaje a B. Amor, con motivo del catálogo, sospecho que cuando enviaron la carta estaba a llegar. La carta nos llegó ayer procedente de Sargadelos y tiene fecha del 27 de enero. En la suya me remitía un sobre del Banco Zaragozano juntamente con unas cartas enviadas a Paseo de Ronda. El sobre venía vacío. Esto es algo que suele ocurrirme a mí. Por todas estas molestias les estamos muy agradecidos. Buenos Aires está triste por todo lo que ocurre que es mucho y nosotros tenemos nostalgia de la tranquilidad coruñesa, por lo menos la que había cuando decidimos venirnos. Sentimos la venta del auto. Maruja estaba contenta con él y yo también. Nos alegramos de cualquier manera de haber ganado 5.000 ptas. en la operación.
Por Isaac voy sabiendo del estado del pleito y los dolores de cabeza que el desocupado de Pepe Rey quiere producir. Se trata de un alguien, que trata de cubrir su ocio haciendo mal a los demás. Esperamos que termine haciéndoselo a sí mismo. Sospechamos que Mariluz y Mimina les habrán contado del viaje a ésta ¿por qué no se deciden ustedes a uno parecido de veinte días o un mes? El pretexto puede ser el horno de Magdalena, o el tomarse simplemente unas vacaciones; con dinero externo, pesetas o cualquier moneda europea, lo único que cuesta realmente es el viaje, pero la estancia es muy barata y el mismo importe del viaje puede sacarse con la compra de artículos de vestir. Los abrigos de nutria, o cualquier otra piel, como los que compraron Mimina y Mariluz constituyen, si los venden, un negocio. El peso ha bajado casi el doble desde que ellas regresaron con respecto a la peseta y ahora en invierno, en el verano de ahí, Buenos Aires es una ciudad que ofrece cine y teatro por ejemplo, como unicamente Nueva York, París y Londres. Anímense, a nosotros nos darían una alegría. Yo tengo dos exposiciones, en setiembre y noviembre en Buenos Aires y a fin de año o en Enero del 77 otra en Mar del Plata. Trabajo.
Un gran abrazo para los cuatro, María Elena, usted, Victoria y José Luis (hijo) de Maruja y mío:

[Seoane]

Nota: Ruego que cuando escriba ponga en el sobre el número postal, es una nueva disposición desde principios de año: 1021-Buenos Aires.

1976-02-22
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976
Madrid
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976 en 22/02/1976

Madrid, 22 de febrero de 1976

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Estoy en Madrid. Es domingo, llegué por la mañana, y me encerré ahora en la tienda a hacer cosas que tengo pendientes, entre ellas, contestar tu carta del 2 cte. que me llegó hace unos días a Sargadelos. Mañana tengo todo el día ocupado en una reunión en la Fundación del Instituto Nacional de Industria para estudiar un tema relacionado con la creación de un centro para recoger lo que queda del arte popular y que más tarde pueda nutrir un museo etnográfico. El martes por la tarde estaré otra vez en el Castro para seguir a Sargadelos. Pero el domingo día primero volveremos a viajar hacia aquí Xosé y yo para levantar la exposición de las Galerías y seguir con ella para Barcelona donde se inaugurará el 3, y preparar una mesa redonda que se celebrará el [ILEXIBLE], a partir del audiovisual que se celebrará patrocinada por el ADI/FAD en su local con intervención de Giralt-Miracle, Oriol Bohigas, Antoni de Moragas, Yago Bonet, creo que Castro Arines y nosotros. Esto lo pidieron los del ADI/FAD. Y, aún intermedio de esto, el viernes 27 vamos a proyectar en la Galería Lume (esa aula de cultura en la interviene también el hermano de María Rosa, Nicolás) dos audiovisuales –arte popular y arte e industria– con un coloquio sobre estos temas que también he de moderar yo. Como ves, ya simplemente por aquí no paro como si me divirtiese esto; pero son cosas que se encadenan, algunas a las que no hay forma de negarse sin quedar mal y todas ellas, por otra parte, también convienen para que vean que no estamos muertos, que no estamos nerviosos y que seguimos para adelante como si no pasase nada, sin que se vea siquiera que hacemos de tripas corazón y que no se vea el agotamiento y la desesperación.
Anteayer viernes llegamos al Castro a la tarde y José Luis me enteró de que él se acababa de enterar por una pequeña nota de prensa que en la Galería Mestre Mateo se inauguraba ese día la exposición del Insectario. Allá nos fuimos. Mal organizado, no habían enviado apenas invitaciones, Calvo no había podido atender esto, es sólo de tu álbum cuando tu álbum ganaba más se expusiese dentro del conjunto de la experiencia de los tres álbumes de 3,14,17, este chico de la editorial, creo que Moslares, que estaba allí, no sabía tampoco por qué esto se había organizado así. Me da la sensación que el amigo Calvo con toda la mejor intención del mundo tiene poco tiempo ya para dedicarse a estas cosas. Te van las notas que salieron ayer en la prensa.
También te envío una carta que me dio para ti Sineiro de la que separé la fotocopia de la certificación del acto de conciliación del Juzgado de Sada por habértela enviado yo hace ya unos días con una carta mía cuya fecha no recuerdo ahora porque tengo los antecedentes en Sargadelos. También te va mi carta notarial a Federico Nogueira con deducción de testimonio a Iglesias Corral. Por ella te enteras que el 9 Federico estuvo en el Castro. Entre otras cosas para manifestar que Iglesias se encuentra molesto de que yo crea que él estaba desde un principio en esto, que él sólo se metió ahora... (única reacción que tenemos hasta ahora de Iglesias). Yo puse la cara de circunstancias que corresponde en estos casos para pasar de la mejor manera la plaza de tonto, y contesté con esa carta. Es necesario por demás cortar las conversaciones personales con él en primer lugar porque él no oye nada y vienen a resultar un monólogo en el que el único que habla es él pues yo ya no me molesto en abrir la boca, ¿para qué? si él no te entiende nada. Él por escrito, suscrito por él, no quiere decir lo que quiere, porque lo que él sigue queriendo es por medio de alguna maniobra quedarse con Sargadelos. Ahora, para ellos yo sería la víctima de la especulación de todos los socios contra el que se habrían levantado calumnias que le obligaron a ellos a intervenir contra mí, y ahora ellos ¡pobrecitos! se encuentran defraudados porque quienes los metieron en este fregado ahora no los ayudan... etc. Ahora no cabe duda que Iglesias es quien los asesora y siguen en el mismo empeño de utilizar la difamación, la insidia, etc. que empleaba Mora. Por otra parte estando Iglesias por detrás está visto que no te perdona a ti alguna cosa. Yo doy por no oído nada, sería absurdo escuchar algo que está sólo orientado a dividirnos. A ellos no los salva ni la caridad, y ahora queda claro que yo no escucharé propuestas orales, han de ser firmadas por ellos para poder prestarles una consideración.
Ahora bien lo que conviene es que hagamos todos causa común para defender a Sargadelos. Puertas adentro podemos discutir lo que creamos conveniente pero puertas afuera hay que defender a Sargadelos como sea sin poner en duda que estamos intentado hacer una cosa honesta. Cada vez se perfila más la operación. Mafriesa (el matadero de Páramo) hizo crisis. Lleva perdido más de 600 millones. Pudimos conectar con el abogado laboralista. Carro Páramo era el director de Mafriesa cuando se prestó a aquel célebre chantaje que nos hicieron. Este es sobrino del tristemente célebre Páramo. Entonces Mafriesa era un negocio montado por el Banco del Noroeste y por el Urquijo a donde arrastraron al INI a perder. Urquijo son los agentes de Rosenthal en España y que integran las representaciones de esta en España con las sociedades MIPROCESA y ECESA, que controlan casi todos los caolines y silicatos del norte de Lugo. Bidasoa es por otra parte también el Banco Urquijo y Bidasoa misma tiene participación de Rosenthal. Páramo es a su vez uno de los testaferros de Urquijo y además es vecino de la misma casa de Pepe Rey en Madrid, mas es Páramo quien se la había facilitado.
Urquijo se retiró de Mafriesa y Páramo también se fue. Ahora el abogado de los obreros está descubriendo que los Páramo estaban ligados a los contratistas que montaron Mafriesa y que este era su negocio. Y según los testimonios que tenemos el mismo director de la empresa y utilizando el automóvil de esta misma empresa estaba haciendo el “trabajito” de Cerámicas del Castro por cuenta aparente de Rey y Nogueira. Por si fuese poco esto hasta ese momento al menos Iglesias Corral era el secretario del Banco del Noroeste. Ahora basta muy poca imaginac[ión] para ver que a Rosenthal 500 millones por el control de Sargadelos no le representaría una mala operación (una denuncia por sí misma representa Sargadelos teniendo que comprar los mismos caolines de la comarca a los alemanes). La operación también era buena para los intereses de Bidasoa. Pero aún queda otra y es que hasta ahora era Ministro de Justicia uno de los Urquijo.
Y acabo aquí porque esto es demasiado largo. Perdona. Y eso que me quedan muchas cosas por contarte. Abrazos fuertes para ti y para Maruja

[Díaz Pardo]

1976-02-23
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1976
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1976 en 23/02/1976

Buenos Aires, 23 de Febrero de 1976

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Te debo respuesta a la tuya del 1/II/76, que se debió cruzar con una mía. Empecé a escribirte sobre Iglesias Corral en mi época de pasante de él y de la desilusión que por unos meses me produjo la carrera luego de mi contacto intelectual con él. Rompí lo escrito. Había sido aleccionado en ella por un tío mío que murió refugiado en Méjico y que ya no trabajaba, se había retirado y vivía de rentas cuando yo terminé la carrera. El me sirvió de muchacho, me traspasó los primeros pleitos en que actué y a veces me acompañaba a los juzgados. Había sido un gran abogado y su conducta fue siempre querida y elogiada de sus compañeros. Era, además, un hombre generoso. Yo entré en el estudio de Iglesias Corral con las reservas de mi tío y estimulado por Santiso Girón que acababa de ser su pasante. Estuve creo que seis meses o poco más antes de establecerme por mi cuenta y proponerme ser, como abogado, contrario a lo que él era. Objetivo que cumplí mientras ejercí la profesión. Iglesias Corral fue siempre, creo, un oportunista en el orden político y capaz de cualquier turbiedad, así lo vi, me pareció, como abogado. Elocuente y hábil, con la habilidad cazurra con la que quieren caracterizar algunos a los gallegos, inteligente, si no lo fuese no nos preocupaba, inculto, estaba destinado a progresar como abogado y a hacer carrera política. Pero en esa misma época había en La Coruña otros grandes abogados que eran lo contrario, honestos e incapaces de cualquier felonía, Durán García, Victorino Veiga, los dos fallecidos, Pita Romero, los dos hermanos, el de derechas que vive aquí, el de izquierdas que también murió. Y yo traté de seguir el camino de éstos y creo que así lo reconocieron quienes me trataron entonces o fueron mis clientes. Rompí la primera carta que te escribía porque no quería escribir sobre Iglesias Corral, pero volví a él y lo siento porque ya no rompo esta carta. Cuando yo te hablaba de él hace años, lo hacía conociéndolos en el ejercicio de su profesión y en política en la que yo actuaba desde un partido de gente honesta e idealista.
Me alegro que el Colegio de Arquitectos funde el Museo Etnográfico de Galicia. Veremos si son capaces de llevarlo adelante. Yo no creo demasiado en la capacidad gallega para estas cuestiones. Muy pocos quieren verdaderamente al pasado gallego, o al arte gallego, o a la cultura gallega, como no sean los que trabajan en estas cuestiones y la mayoría son incapaces de organizar nada porque son incapaces de hacerse obedecer o porque no son dueños de las facultades que se requieren, o porque están preocupados por su trabajo. Mi última visión de Galicia fue ver, en su escritorio de Director del Museo de Santiago, en Santo Domingo, a Antonio Fraguas, sin sillas para que se sentasen sus visitas ocupadas como estaban con expedientes y pequeñas estatuas u objetos de artesanía espantosa, etc. Yo tengo desde muchos años, libretas con iniciativas a desarrollar sobre asuntos culturales gallegos que un día publicaré, por curiosidad, por el tiempo perdido en redactarlas, con un prólogo que venga a decir, esto es todo de lo que soñó un señor incapaz de organizar nada por falta de aptitud quizá y por delicadeza, creo, hacia los demás, añadiendo que estoy seguro que hay muchos cuadernos de notas en Galicia de gentes semejantes, igualmente inútiles.
Recibí una carta espléndida de García Sabell con motivo de mi Insectario. Plena de ideas originales y muy bellamente escrita. También recibí estos días un artículo muy elogioso que agradezco de González Garcés, publicado el 25 de enero y que nadie me había enviado; seguramente a vosotros se os pasó, no lo visteis.
Pienso que a la gente del Patronato del Museo había que convocarla y decirle lo que ocurre con Rey, del ataque de Rey. Es importante. Como lo es el que se constituya legalmente el Patronato, por lo menos se tenga el testimonio de haber iniciado los trámites para su legalización. Háblale a García Sabell y a Dónega. Supe lo de Blanco Amor y Otero Pedrayo y me pareció muy bien lo de la Fundación Barrié de la Maza. Ese es uno de los caminos para servir a Galicia. Mimina que no nos elogie por el trato que dice le dimos. Recordamos siempre el vuestro y no hicimos más que seguir su ejemplo, pero en escala menor. Aquí pasamos en general buen tiempo después de marchar Mimina y Mariluz, gozamos de tres semanas casi primaverales. Ahora, desde hace unos días llueve y hay una gran humedad. Ahora mismo amenaza nuevamente lluvia y está la mañana muy húmeda. Aunque conteste tarde, siempre esperamos noticias vuestras. Un gran abrazo de Maruja y mío para Mimina y para ti y los suyos.

Seoane

1976-03-03
Carta de Seoane a Baudizzone. 1976
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Baudizzone. 1976 en 03/03/1976

La Coruña, 3 de Marzo de 1976

Dr. Luis M. Baudizzone
Buenos Aires

Querido Baudi:

Dos líneas solamente. Recibimos tu carta del 21/III y pienso que no hay nada que hacer con los Cassará. A ellos parece no convenirles vender en las condiciones que fijé y aspiraban, posiblemente, a liquidarme, como en el 76, a mitad del precio convenido, o algo así, aprovechando la desvalorización constante de la moneda. Haciendo largos plazos a los compradores, no perdiendo ellos sus beneficios y dejándome a mi sin obra, malpagándomela. Creo que lo mejor, si os parece, es retirarle los cuadros. No me importa no vender.
Aquí, desde hace tres días, gozamos de una primavera inusitada luego de cinco meses, dicen, de lluvia casi diaria y por veces nada elegante, sino torrencial.
Un gran abrazo para Elena, para tí y los tuyos. Os esperamos.

1976-03-06
Carta de Rodrigues Lapa a Paz Andrade. 1976
Anadia
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Rodrigues Lapa a Paz Andrade. 1976 en 06/03/1976

Anadia, 6/3/1976


Meu estimado Amigo

Muito obrigado pela sua carta. O recorte que lhe enviei, como o meu parecer sobre a União Ibérica (que é, afinal, o parecer de 3 ilustres nacionalistas galegos), foi publicado no jornal lisboeta da tarde Diário Popular. Mando-lhe também hoje, acedendo ao seu pedido, as peças fundamentais deste processo, ou seja os artigos de Oliveira Marques no Expresso de 6/12/1975 e 7/2/76, e a entrevista de Oliveira Marques como o jornalista do Diário Popular, João Paulo de Oliveira, que é quem tem animado este debate, publicada nesse jornal em 20/2/76. Estive para tirar aqui em Coimbra fotocópia desses artigos, mais infelizmente em Coimbra não achei ninguém que as tirasse com perfeição, motivo por que lhe peço o favor de me devolver os artigos que lhe mando, quando já não lhe forem precisos. Se, entretanto, se publicar mais alguma coisa sobre o assunto, eu lho enviarei.
Creia-me amigo atento e obrigado.

Manuel Rodrigues Lapa

1976-03-09
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1976
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1976 en 09/03/1976

Buenos Aires, 9 de Marzo de 1976

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Acabo casi, hace tres días me llegó abierta, quizá porque prácticamente era un paquete, de recibir tu carta del 22, de la que me informé, así como del catálogo hecho para la exposición de fotografías de galerías, copia de carta a Nogueira, carta de Sineiro, etc. Me pareció muy bien tu carta a Nogueira, justa y hábil, y las aclaraciones que me haces en la tuya de asuntos alrededor de Rosenthal y Sargadelos con intermediarios “cipayos” que yo no conocía. Ahora bien, en tu carta hay un párrafo que no entendí, que no entiendo: “Por otra parte estando Iglesias por detrás está visto que no te perdona a ti alguna cosa”, y esto debe aclararse, a mí no me tiene nada que perdonarme Iglesias Corral, pues jamás he tenido nada personalmente con él. En caso de tener que perdonar sería yo a él que debería hacerlo por los seis meses perdidos como pasante en su estudio y esto fue hace 43 años. No existe, pues, nada entre él y yo. Me compró un grabado en la primera exposición mía en La Coruña, quizás tú lo recuerdas y, en el 73, en el Derby de Santiago, insistió para que fuese a comer con él a su casa del Camino Nuevo. Nos saludamos nuevamente en un viaje en avión de Madrid a La Coruña, volvió a insistir en invitarme. No hubo nada, nunca, personal entre él y yo. Existe, sí, el juicio que yo me hice de él y que tú eres el único que conoce, pues eres también el único que conocí que lo defendía y tuvo esperanza en él. Añades: “Yo doy por no oído nada, sería absurdo escuchar algo que está sólo orientado a dividirnos” ¿A qué se refiere esta frase? ¿a ti y a mí? No entiendo su sentido pues entre tú y yo creo que siempre hemos actuado con claridad y con respeto del uno para el oro. Te ruego, pues, que me la aclares. En cuanto a mi exposición de La Coruña lamento mucho que teniendo tantos amigos como creo tener, hubiese sido un fracaso su inauguración y que López Calvo hubiese encontrado que hacer precisamente en las horas de esa inauguración. A éste le dices de mi parte, aparte si quieres, esa lamentación mía, que creo que si aún piensa venir a Buenos Aires por estas fechas por las propiedades de su familia que no lo haga pues nadie vende ahora, todo el mundo quiere comprar pero nadie vender porque perdió mucho valor la propiedad por la situación del peso. Te acompaño la crítica del diario alemán de Buenos Aires sobre mi pequeño Grosz hecho para el Museo.
El óleo que envié por Mimina y que tú me hiciste el favor de entregar en la galería Aele ya se vendió. Recibí carta, al mismo tiempo que la tuya, de la dueña de la galería. Todo esto está muy triste. Por mi parte trabajo todo lo que puedo. Me gustaría ir a Méjico nuevamente. No sé qué hacer. Tengo media exposición hecha. Una pregunta ¿Crees que debo continuar haciendo figuraciones para La Voz? ¿Le interesa a alguien el que continúe haciéndolas? Dime qué te parece. Desde aquí no puedo enviar nada más que personalidades universales y alguna que otra argentina y gallega. Dime sinceramente qué te parece. Tengo hecho más de 200 retratos y notas, unas 215 o 220 y me cansa estar pendiente de esto, únicamente si existe un público que siga este trabajo, pero es que dudo que alguien lo siga.
Esto es todo por hoy. Debiste haber recibido una mía anterior.

Un gran abrazo para Mimina, para José, María, la pequeña Carolina y para ti de Maruja y mío.

Seoane

Nota: Te ruego me hagas enviar el N.º de L[aboratorio de] F[ormas] que dejé hecho y debió haber salido en la segunda quincena de Diciembre. Entonces te pedí que me lo enviaseis. La semana que viene sale Varela para Madrid.

1976-03-11
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976 en 11/03/1976

Sargadelos, 11 de marzo de 1976

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Hace ya días recibí tu carta del 23 de febrero cruzada con la mía del 22 del mismo mes. Te confirmo que realicé todos esos viajes. El domingo llegamos Xosé y yo de Barcelona. Lo del FAD resultó francamente bien. Castro Arines quedó sorprendido de la audiencia que está teniendo esta labor en Barcelona. El acto se celebró en catalán y gallego prescindiendo del castellano. Moragas pidió que fuese así y parece ser que es la primera vez que se celebra un acto de esta naturaleza. El sábado por la mañana asistimos a una reunión de unos cincuenta trabajadores de la cultura llegados de toda España convocados por la asamblea de la cultura catalana a una reunión que se celebró en la universidad para preparar una asamblea a nivel nacional que pueda ofrecer a la opinión pública que se está formando una información del pensamiento que sobre los problemas estructurales del Estado tiene la intelectualidad española, especialmente sobre el problema de las nacionalidades. Presidió esta reunión preparatoria Castilla del Pino, y José Mª Castellet actuó de anfitrión por la asamblea catalana. A este nivel la cosa parece ser que andaría bien pero locamente creo que será muy difícil entenderse. Las gentes no hablan el mismo lenguaje, y cuanto más local más diferenciado es el habla. También la dificultad está en los fines de la cultura que está visto no son para todos los mismos y a algunos este gran problema no les preocupa. Bueno, pero esto es otro problema más de los muchos que tenemos encima.
El fundamental es la situación conflictiva que tenemos. Desde mi última carta no ha pasado ninguna novedad. Yo me decidí y presenté una demanda para sacarle a Rey 11 cuadros de los que se había llevado de casa en mi ausencia. Pretendo más que presionarlo por aquí obligarlo a que defina su existencia, porque él, o sus abogados, están a hacerlo jugar con su existencia. Existe como Administrador y como socio para todo lo que puede hacer daño. Se inhibe bajo “el señor Rey está enfermo” cuando tiene que responder de algo. Si ahora se esconde por lo de los cuadros por lo menos tendremos una referencia para decir que tampoco puede existir sobre su pretensión acerca del Museo. --- Por ahora están todos detrás del silencio. El Iglesias Corral es todo lo que dices tú y algo más. Francamente no sospeché que su oportunismo pudiese llegar a esto. Vamos a ver en lo que queda. Pero si no consiguió nada ese señor perdió mucho y yo no estimaba su oportunismo tan poco hábil, caso, naturalmente de que no salga con las suyas. Como verás por una de las fotocopias que van –pedido de patentes– el ataque contra Sargadelos se lleva hasta el límite: falsificar y estafar con Sargadelos; se trata de una acción idéntica de las dos Sociedades Anónimas que crearon. Si no conseguimos llegar a realizar el proyecto que tenemos aprobado de la gran sociedad en que intervenga como mayoritario el Patronato de Sargadelos a cambio de la protección de este creo que vamos a tener muchas dificultades. Y el que esto no marche es porque ellos lo están estorbando. No es sencillo elegir el mejor camino que deberemos tomar. Aún quedan algunas bazas para formar escándalo (único medio eficaz cuando la corrupción está donde está) pero no sé si es oportuno utilizarlos ya ahora, y menos saber si van a tener realmente la eficacia que uno cree pueden tener.
Antes de salir para Barcelona ya había recibido la carta tuya que estoy contestando y le hice conocer tu pensamiento a Dónega sobre la necesidad de informar a los Patronos. El lunes estaré de nuevo en La Coruña y veré si hizo algo. Yo informé a Albalat. A Risco padre creo que lo informará su hijo pero no creo que se entere bien. Con quien quería consultar particularmente la cosa es con Valentín quien tuvo siempre de Iglesias Corral el mismo concepto que tienes tú.
En la vertiente de las obras estamos empezando en el Castro las naves que irán detrás del Museo. Albalat y el otro arquitecto no acababan de ponerse de acuerdo y decidimos empezar esto sin esperar por Albalat pues no podíamos tener todo empatonado e inutilizado el crédito que nos habían concedido. Albalat entendió el mensaje y hace unos diez días se presentó el proyecto previo para la calificación del solar en la Fiscalía de la Vivienda. Espero que no haya inconveniente y que en poco más de un mes pueda obtenerse el permiso municipal. La retirada del proyecto del colegio y el permiso municipal se llevarán el poco dinero que teníamos de las utilidades del L[aboratorio de] F[ormas], así que a partir de ahí tendremos que contar con Álvaro pero yo quería tener iniciado algo para cuando Álvaro entrase a ayudar. Vamos a ver cómo se puede hacer la cosa. La obra estará sobre los 30 millones, que irá aumentando a medida que el tiempo pase. Hay que pensar que para llevar este proyecto a la realidad habrá que interesar a muchas fuerzas y sobre todo para ponerlo en marcha y sostenerlo, pues si la inversión es grande lo peor es que se trata de una inversión no rentable y esto es lo grave, pues necesitará una subvención permanente. Acabo de estar en Barcelona conociendo la Fundación Miró. Las instalaciones me parecen magníficas (la gente admira más los ambientes creados por Sert que la obra de Miró que los llena. Entre esta gente me encuentro yo. Me resulta enormemente aburrido ver todos los ambientes llenos de repeticiones y entretenimientos de la obra de Miró hechos por él mismo, repitiendo interminablemente, y creo que mal, las importantes cosas que hacía cuando él investigaba. Hay cosas como el semi-techo del auditorio que resulta francamente irritante). Pues bien la Fundación Miró además de recibir protección del Ayuntamiento y otros organismos y estar en Barcelona que le proporciona una buena entrada de público que paga 50 ptas. está teniendo unas grandes dificultades económicas para sostenerse y están creando una asociación de amigos para recaudar dinero. Creo que esto debe ayudarnos a ver el problema para darle una solución, pues querer hacer esto solamente con las fuerzas que contamos me parece muy difícil. Tenemos unos Patronos muy prestigiosos, pero con excepción de Álvaro nadie nos va a solucionar nada [En nota manuscrita á marxe: en lo económico] y esto es dicho sin criticar a nadie sino por poner las cosas en la realidad.
Bueno. Hoy se inauguró en Vigo la exposición para eso de Blanco Amor propuesta por Laxeiro. Hubo grandes combates en la prensa entre Laxeiro y 14 pintores que se opusieron al proyecto, creo que no sin cierta razón. Por mi parte le mandé un dibujo.
Te mando la copia de la correspondencia cruzada con Noemí Gerstein. En Barcelona Salvat me preguntó mucho por ti. Estuvo esperando tu visita antes de que te fueras y los de la Gaudí también te esperaban. Barcelona está llena de conflictos sociales. La crisis es más dura que en otras partes. En general las complicaciones económicas se están amontonando. Desde que vosotros os fuisteis esto empeoró mucho. La vida subió sin cesar, el paro crece... creo que por la prensa tendréis noticias sobre la situación aquí. No se sabe qué va a pasar. El problema ha llegado a algunas galerías de arte que han tenido que cerrar. Península hizo una liquidación a cualquier precio que alarmó.

[Manuscrito:] Y ya nada más por hoy. Abrazos para Maruja y para ti

Isaac

1976-03-17
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976 en 17/03/1976

17 de marzo de 1976

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Llegué ayer del Castro y aquí me encuentro tu carta del 9 cte. que se cruza con la mía del 11 idem, pero luego de contestarte esta esperaré a que me la contestes para volverlo a hacer yo y evitar tanto cruzamiento que te obliga a trabaja doble. Por el Castro las cosas siguen. Las obras continúan. Nuestros enemigos no han respondido a nuestros planteamientos. Vamos a ver por donde salen. Pues este silencio creo que debemos interpretarlo como una pausa para replantear un gran ataque, que puede venir por donde menos esperemos. Estuve con los abogados. Dónega de lo del Museo no hizo nada, ni siquiera el acta.
Empezando por el final de tu carta en relación con eso de que Varela viene para Madrid en esta semana, y como no dices otra cosa alerté a Inés y a Marcial para ver si lo localizan, pues naturalmente quisiera atenderlo. También del final de tu carta es eso de que no te ha llegado el L[aboratorio de] F[ormas]. Anteayer mismo estuve insistiendo en el Castro para que sea a ti al primero que se envíen los primeros ejemplares, por correo aéreo. José Luis es él el que se siente quedar mal si las cosas no te llegan porque al parecer fue él el que se comprometió contigo a enviártelas y al parecer te las están enviando por correo aéreo certificado y tienen los resguardos. Pero te lo volverá a enviar inmediatamente.
En cuanto a ese párrafo de mi carta del 22.2 que no entiendes, sin embargo creo que está claro: primero y hasta hace poco no hicieron otra cosa que atacarme a mí; luego en las primeras negociaciones trataron de echar toda la tierra sobre estos tres muchachos (los Vázquez y Marentes) y tampoco tuvieron éxito y ahora te involucran a ti en el asunto. Hasta ahora te habían tenido al margen y en un principio Mora no sólo te respetaba sino que te elogiaba en aquellas célebres actas. Ahora arremeten también contra ti como contra cualquier hijo de vecino; que entre tú y los Vázquez y Marentes los habríais engañado a ellos para desplazarme a mí. Todo esto es infantil como solución y como división creo que es no conocerme a mí. Si el que tomó ahora directamente las riendas del pleito es Iglesias Corral no cabe duda que de él será esta nueva estrategia. Estas cosas que cuentas en tu carta de tus últimos es con Iglesias a partir del año 73, ya el pleito llevaba dos años, entrarían perfectamente dentro dencuentro la estrategia que ellos habían montado entonces para cercarme y atacarme. (Ellos no te conocen bien a ti, ellos son especuladores, y no saben que tu inconformidad constante con el mundo que te rodea pertenece a tu idiosincrasia, no es negociable; los especuladores no pueden entender que alguien proteste si no es para hacer negocio; este es el fracaso de los hombres que se creen prácticos). Así que como su estrategia les fracasó ahora (o mejor que ahora en la entrevista esa con Nogueira) utilizan el mismo procedimiento pero contra ti. En cuanto a que tú no has tenido nada con Iglesias te remito a tu propia carta del 23 de feb[rero]. Tu opinión de Iglesias la vienes sosteniendo sin reservas desde que te conocí o reconocí en América. Desde que se había fundado el Castro hasta que yo me fui a América Iglesias Corral visitaba mucho el Castro a donde iba con Matías Gonzalez, Castro Rial, Tarracido. Yo fui quien se lo presenté a Rey y él supo pegarse muy bien a los Rey y a los Nogueira y pronto pasó a ser más amigo de ellos que mío: Con bastante frecuencia tenemos comido juntos y en una ocasión hicimos un viaje por la costa desde La Coruña a Villagarcía en la que visitamos la factoría ballenera de Caneliñas, que acababan de adquirir Iglesias y C. Rial (creo que alguna fotografía que hice aquel día la publicaste en Galicia Emigrante). Pude conocer de él bastantes cosas, algunas anécdotas, sus relaciones con Franco de cuando él era alcalde, saber de su superstición, de su aparente afición al juego y a hacer solitarios para disimular y adormecerse en el terrible entorno... Aunque yo le he defendido siempre por cortesía sistemática y por esa mi manía de querer unir las pocas cosas que tienen algún cabo para atar algo (comprenderás que en aquellos momentos en que lo mejor era Rey y Nogueira, Iglesias y Tarracido eran personajes de excepción). Sin embargo no dudé en retratarlo en el personaje nº 12 de mi Presa de dib[uxos] de xente do meu rueiro. A la vuelta de uno de mis primeros viajes a la Argentina yo le hablé de ti y pude ver que él tenía conocimiento de lo que tú pensabas de él y de Felipe F[ernández] Armesto (no sé por qué me parece recordar que tú habrías publicado algo de ellos, lo cual aunque no fuese cierto, entraría dentro de un cálculo razonable de probabilidades en un esfuerzo memorístico, pues con menos razón me habías metido a mí en el tercio...). Lo que sí recuerdo bien es que Iglesias contrapuso a tu figura la “gran capacidad” y la “visión” de su amigo Arturo Cuadrado, al que estaba deseando abrazar. También recuerdo bien que yo le hice ver el equívoco que tenía respecto a ti y le dije de ti todas esas cosas que yo tengo dicho de ti públicamente en letras de molde. Cuando en el año 63 (creo que fue en el 63) te monté en la Asociación de Artistas aquella de grabados la compra que te hizo él suponía una superación ante mí de todos los equívocos aceptando el pacto para el futuro, aún no entendiendo tu obra y que él jamás compró en su puñetera vida un cuadro (está la formidable anécdota en aquel momento de Rey Barral). Todas estas cosas y recuerdos vienen ahora a cuento de la aclaración que me pides. Pero si busco aún hay más.
Pero sin que me lo pidas en tu carta debo aclararte más cosas de la mía para que no quede incompleta algo de su sentido general. Se trata del siguiente párrafo de mi carta del 22.2 que empieza “Ahora bien lo que conviene es que hagamos todos causa común...” porque naturalmente estos señores para apoyarse en sus malévolas pretensiones señalan tus desahogos impacientes contra mi labor, que dicho sea de paso tú no tratas de disimular, que a mí no me ofenden porque forman parte de tus desahogos contra muchos más, como una especial idiosincrasia que siempre se produjo en todo creador de arte como una especie de incomprensión de la obra ajena inseparable de la protección, de la justificación de la razón de la propia y que le da sentido; “me gusta lo que me gusta y me gusta que me guste...” Pero ellos estas cosas no las entienden más que por el lado del partido que puedan sacar de ellas, y en algunos casos las oyen amigos que lo son también de ellos y a veces socios. Por esto pido que hacia dentro podemos hacer cuantas críticas queramos, pero las empresas con sus 200 personas que vivimos de ellas, todos, con todo lo que significan, no pueden permitirnos el lujo de llevar las discrepancias a la calle, y sobre todo mientras dura esta difícil situación frente a la cual, a las dificultades de todo orden que hay que superar, constantemente asediado, en medio de un clima muy difícil, económico y social, todas las demás cosas han de tener mucha menos importancia y las inconformidades se han de quedar dentro de casa. Simplemente en lo que llevamos de mes hemos tenido que superar dos denuncias policiales: una en el Castro atribuyéndome que yo enviaba a un hijo a Vigo a organizar en cabeza una manifestación de la Junta democrática (ni ninguno de mis hijos habían ido ni yo estaba enterado de nada); otra contra la Galería de Madrid que se trataba de un centro clandestino y la dieron un sustazo a Inés que por un poco la matan. Etc., etc. Está claro que si queremos salvar las cosas hemos de tener los nervios bien templados y presentar ese carácter monolítico frente al exterior.
Separo de tu carta la nota sobre tu Grosz. Es una pena no saber alemán. Te va esa nota de Arteguia sobre el Museo. Supongo que los datos estarán dados por Tucho pues la nota está enterada de muchas cosas y mía desde luego no es.
Garcés me dio un original bilingüe, muy amplio, sobre la poesía gallega desde la guerra civil. Puede ser un buen texto de consulta. Se lo publicaremos.
Tus Figuraciones en La Voz a mí me tienen mucho interés. Es la razón por la que estamos archivando el suplemento de La Voz. Creo que es lo más importante que se publica en la prensa gallega, que no tiene importancia que los personajes sean o no gallegos, que tienen el valor de ser unos personajes importantes vistos por ti, descritos en gallego con unas circunstancias en las que tú lo ves y que tienen un interés particular. Creo que por todas las cosas tú deberías seguir haciendo esta sección en la medida que te sea posible. Y aún cuando La Voz de Galicia puedan ponerla contra nosotros, cosa que es muy probable y hasta razonable pensando en los intereses familiares que la respaldan sumados ahora a los de Iglesias secretario del Consejo de Administración. Yo creo que siempre que puedas esa sección no dejaría de hacer[la]. Esa sección debe estar por encima de cualquier otra contingencia pues todos nos beneficiamos de ella, y a ti el único daño que te hace es que no te la paguen, pero las cosas han de mejorar.
Vemos con pena la situación de la Argentina. La de aquí va hacia algo parecido, desgraciadamente. La demagogia prende en todos los estratos políticos. El único que es consciente en esto es el gran capitalismo que es su última forma de supervivencia, alargando unos días más los que le quedan. La tasa inflacionaria aquí ya se da oficialmente en lo que va de año en un 20%. Las devaluaciones se sucederán, mientra la economía se empieza a hacer desesperante. No se sabe lo que va a pasar. El problema está por encima ya de las naciones. Creo que lo único que se puede hacer es tratar de resistir y defender lo que tenemos. Vosotros si veis que eso está muy mal veníos. Aquí nos defenderemos como podamos. Pero no hay que perder el ánimo. Hay que seguir en la tarea con esperanza.

Nada más por hoy. Abrazos muy tensos para ti y para Maruja

Isaac

1976-03-21
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1976
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1976 en 21/03/1976

Buenos Aires, 21 de Marzo de 1976

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Te escribo sin contestar a nada, impresionado por los muertos de todos los días, por la irracionalidad que se apodera del planeta. Aquí y allá la gente muere por fines o suficientemente estudiados, por un futuro que nadie parece acertar a definir. ¿Qué nos deparará el mañana? Esta interrogación la hacemos cada noche, luego de pasar un día de vacilaciones, de bombas que estallan, de muerte, de miedo, etc. Has vivido el día con todas las incertidumbres, un día vacío, inútil. Se quiere olvidar todo, el pasado, el presente, hasta la propia existencia y, cuando uno se detiene a meditar sobre esto, encuentra que todo cuanto hizo en la vida y de lo que podría estar orgulloso no tiene importancia, que nada vale tanto como la vida por sí misma. Si uno tuviese físicamente veinte años trataría de compartirla con otras vidas, pero la edad también nos aísla. La edad y podemos añadir todo lo que aprendimos y soñamos en los años pasados en cuanto a proyectos para el futuro. Estoy sin ganas de nada desde hace algunos días. Trabajé mucho desde que llegué, pero, aún con el trabajo, fue creciendo algo en mí que no acierto a explicarme, escepticismo, dudas y envidia en cuanto a la aceptación pasiva de la muerte, así nos parece, de los otros seres de la naturaleza. Quizá en los hombres se presenta en la adolescencia y en la primera juventud una especie de indiferencia hacia ella. Casi todos ellos, los otros seres, nacen conociendo el espacio que les pertenece y viven para siempre en él. Es hereditario el instinto de propiedad. Los alimentos de aquel espacio no se comparten, son exclusivos y los defienden únicamente, en general, de otras especies pero casi nunca entre ellos. El hombre no sólo hace sin espacio propio, sino que aspira a ser propietario del espacio o de los demás hombres, de los demás pueblos. Se trata de un animal rapaz al que le gusta la sangre. Los animales lo son para comer y su instinto forma parte de su integración a la naturaleza. La capacidad de pensar, de razonar, nos volvió ajenos a ella. No sé para que te escribo todo esto, quizá para mostrarte un estado de ánimo cada vez más en común con las gentes. Ahora contestaré a tu carta del día 11:
Tú tienes en tu poder una mía del 9 que se cruzó con la tuya. Pero antes de contestarla muy brevemente te diré que ayer estuvimos Maruja y yo viendo la película Castelao, aún sin terminar, en casa de su director. Dura 3 horas y creo que en general es buena. Viene siendo el Castelao y su época que proyectamos ahí con Salvat. Es Castelao y su época con una gran fuerza, la que sólo el cine puede dar, y que resulta ser, además de una auténtica biografía de Castelao, un retrato de lo que fue el siglo hasta su muerte. Es un enorme “collage” de fotografías, trozos de películas documentales, documentos, etc., con notables paisajes filmados en Rianxo y diversos lugares de Galicia con que se inicia, además de la zona de la Pampa en que vivió de niño Castelao. Es en blanco y negro. Así mismo está bien el relato, pero tienen que repetir las voces, algo que aquí no pueden hacer bien. El director se trasladará a Galicia para hacer la versión en idioma gallego, no sé cuándo. La película piensan tenerla terminada a fines de Julio, será un acontecimiento. Es curioso como ganan los dibujos ampliados al tamaño de una pantalla y como te impresionan, en este caso, los de Castelao.
Me alegra que reclames tus cuadros a los Rey. Me gustaría conocer detalles de la polémica de Laxeiro y los nombres de quienes se opusieron a lo de Blanco Amor y por qué. Cuando Laxeiro propuso la exposición no le habían concedido la pensión Conde de Fenosa o cómo se llame, y su vida y su obra bien merecen la ayuda de los intelectuales en un país donde los ricos no ayudan a vivir a quien trabaja en cuestiones referidas a la cultura. Sólo dan limosnas y cuando son más generosas prestan dinero. Me alegro que vaya a Sargadelos Noemí Gerstein es buena escultora y estupenda persona que lo pasará muy bien en Sargadelos tratando de hacer cerámica. Varela debe estar ya en Madrid. Creo que va a defenderse bien por los proyectos que lleva. Marika marchará cuando se resuelvan sus asuntos de Buenos Aires, dentro de unos meses. A Varela le di los teléfonos de Sargadelos, El Castro y la dirección de la galería de Madrid. Creo que iba a hablar con Inés en cuanto llegase.

22/3/76

Estando escribiendo esta carta llega la tuya del 17 del corriente. Contesto. No tuve nada personal con Iglesias Corral, ni siquiera discutí jamás con él, porque habiendo convivido como pasante en su despacho durante seis meses sólo me mereció desprecio y yo no discuto con quienes desprecio, sino con quienes respeto. No tiene, pues, motivo alguno para hablar mal de mí y menos, naturalmente, los Rey y los Nogueira, con quienes antes de dejar de saludarles tuvimos, Maruja y yo, todas las atenciones que puede uno tener con gentes que conoció. Es verdad que también las han tenido ellos con nosotros. Hubiésemos continuado nuestra relación con ellos sino hubiese ocurrido todo lo que pasó con motivo del pleito. Ahora bien, si se trata de hablar mal de mí, creyendo que con esto ganarán el pleito, allá ellos. O si suponen en mí intención distinta con respecto a ti y a mis amigos. No recuerdo haber escrito nada sobre Iglesias Corral, lo que sí que alguna vez se me achacó el que no hubiese venido a dar conferencias a Buenos Aires como Otero Pedrayo, Valentín, Domingo, Del Riego, etc. pero todos estos eran admirados por su labor, realizada en momentos poco propicios, y además los admiro por su lealtad a unos ideales, cuando Iglesias Corral y otros desertaban de ellos y los escondían, como tú sabes. Bueno, ya está bien de Iglesias Corral, no volveré a citarlo en carta alguna más. Para mí estaba muerto. Tú me lo resucitaste.
En cuanto a la causa común a que te refieres yo la hago a mi modo. No puedo cambiar a mi edad, y tú, estoy seguro que sabes, no digo en ausencia tuya sino aquellas opiniones que a ti expresé antes. No tengo por qué ocultarlas. Tampoco tú me ocultaste las que tienes sobre mi poesía, por ejemplo, y que yo respeto y no discuto. Otros tienen igual opinión, seguramente. Nunca me referí a tu moral ni a tu honestidad, ni a tu labor artística e industrial. Al contrario, fui solidario contigo en todo. De tu carta te agradezco, me gusta el retrato que haces de mí. Sí, soy así. Este modo de ser evitó que hubiese progresado en muchos aspectos, pero me mantuvo honesto y leal, leal a un fin y a unas convicciones. Continúo siendo una persona apartada, que lucha, como puede, solo, pero que tiene muchos grandes amigos entre los que te cuento. ¿Cómo sería, por ejemplo, si hubiese aceptado ser secretario en la provincia de La Coruña de los Sindicatos de Falange? Si lo pienso me desprecio. Ese retrato que me hiciste en pocas líneas debes ampliarlo y enviármelo. Te lo agradezco. Como te agradecemos Maruja y yo el ofrecimiento que nos haces.

25/3/76

Ayer fueron desalojados del gobierno esa pesadilla que estaba en el poder. Delincuentes comunes en general que actuaban en nombre de un pueblo que los había votado esperanzados, para el cumplimiento de un programa hecho a base de promesas. Las noticias las habrán publicado los diarios de esa. Un gran abrazo de Maruja y mío para Mimina y para ti y los tuyos, Xosé, María y Carolina.

Seoane

1976-04-06
Carta de Vázquez Freire a Luís e Maruxa Seoane. 1976
Sada
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Vázquez Freire a Luís e Maruxa Seoane. 1976 en 06/04/1976


Sada, 6 de Abril de 1976

Queridos Maruja y Luis:

Contesto a su carta del 16 del ppdo. mes de Febrero que nos alegró mucho. Mimina ya nos contó todo lo relacionado con su viaje, de la estancia en su casa y lo contentas que estuvieron con Vdes. por ahí. Como ya sabrá empezamos el edificio del Castro y como se pueden imaginar por una buena temporada no podremos pensar en hacer ningún viaje, pues como pueden suponerse vamos a tener mucho trabajo.
El pleito sigue lo mismo que siempre. Mal. Por Isaac ya está enterado de todo lo que pasa. De las pretensiones de Pepe Rey de quererse quedar con nuestras participaciones del Castro que donamos al Museo y que ayer precisamente nos vino por el Juzgado de Betanzos la demanda. De las entrevistas con Nogueira. De nuestra propuesta que ni se molestaron en contestarla, etc. No tiene solución el arreglo amistoso y la única manera de arreglarlo es el hacer lo que ya estamos haciendo y que Vdes. han dicho también en varias ocasiones. Hacer el edificio nuevo y ahora a esperar.
Me dijo Isaac el otro día, que no le había llegado el Cuaderno del L[aboratorio de] F[ormas] el nº 4. Le puedo asegurar que se le envió, no obstante, ya le mandamos otro por correo certificado, junto con otros dos libros que salieron hace unos días de la imprenta, el Cuaderno del Seminario nº 14 y Poemas Galegos de Xosé Mª Chao Ledo. Hasta la fecha se le mandaron cuatro paquetes certificados los días 16/1, 6/2, 18/2 y 23/3 y si hasta la fecha no recibió aún el Cuaderno del L[aboratorio de] F[ormas], es que Correos falla.
Las cosas en España tampoco andan muy bien como ya sabe, cada día andan más revueltas y no se sabe lo que va a pasar, pero nosotros seguimos trabajando como si nada ocurriese. Sargadelos muy bien, trabajan sin que nadie les moleste y se ve progresar de día a día, en cambio El Castro siguió hasta ahora molestado por todos, socios y no socios, que no tenían otro pensamiento que hundirnos, pero de ahora en adelante si nos salen bien las cosas como pensamos, ya veremos lo que pasa.
Todo lo demás sigue lo mismo que cuando estaban por aquí, mis hijos bien aunque estudiando poco. Sin más por hoy, con muchos recuerdos para todos los conocidos, reciban como siempre el mejor abrazo de María Elena y mío.

José Luis

1976-04-12
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976 en 12/04/1976

12 de abril de 1976

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Acabo de llegar de Orense del entierro de Otero Pedrayo y no quiero que pasen más días sin contarte algunas cosas y acusar recibo de la tuya del 21 marzo, que ya te contestaré con calma. – Bueno, Otero murió el 10 por la mañana, sábado. Yo estaba en el Castro. Me vine para Sargadelos luego de dejar dispuesto el envío de una corona del Museo Carlos Maside y encargar a Dónega que pusiera esquelas en La Voz e Ideal, y que Risco asumiera la representación del Museo como vice-presidente que es. Mimina se quedó para recoger a Noemí Gerstein en Santiago ayer domingo (ya está aquí con nosotros). Y yo me fui hoy directamente a Orense. Muchísima gente en el entierro. Funerales concelebrados por cinco obispos en la Catedral, autoridades –lógico– y todos los amigos que conocemos. – El viernes cenamos en la Pizzería con los Dieste. Rafael va mucho peor, y ya no puede leer absolutamente nada. El 27 estarán en Barcelona consultando con Barraquer. Una pena tremenda. Trataremos de ayudarles en Barcelona en todo lo que se pueda. – Lorenzo Varela: hablé con él por teléfono. Le ofrecí una habitación en mi piso de Madrid y luego aceptó. Está viviendo allí. Hablé con Álvaro para que supiera que Lorenzo estaba allí. Sé que ya estuvieron juntos, pero no hay que esperar mucho de Álvaro porque no está bien y yo no sé si tal y como está puede dominar bien la situación. – Rey presentó demanda, de la que te envío una copia (sin los documentos anexos) como verás firmada por Iglesias Corral. Otro pleito. Fíjate lo que se me viene encima. No sé si tendré ni tiempo ni fuerzas para superar toda esta situación. Haré lo que pueda. Se ve que Iglesias tiene muchas agarraderas. Si no logramos parar a este sujeto nos va a dar mucho que hacer. – Voy a hacer un informe a los Patrones del Museo. Aún no sé cómo. La situación es difícil y no quisiera que se me escapase de las manos. Hago esfuerzos para no perder la serenidad, pero son demasiadas cosas y demasiado varias las que tengo que atender – y tengo poca confianza en que los Patronos puedan ayudar algo, pero, claro, hay que informarlos.
Te tendré al tanto del desarrollo de las cosas y ya contestaré tu carta. Abrazos muy tensos para ti y para Maruja

Isaac

1976-04-14
Carta de Gerstein a Luís e Maruxa Seoane. 1976
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Gerstein a Luís e Maruxa Seoane. 1976 en 14/04/1976


Sargadelos, 14 de Abril [1976]

Queridos Maruja y Luis:

Me he acordado tanto de Vds. en este regreso a estas tierras que decidí ponerme a escribir lo que ya me cuesta mucho sintiéndome al fin de viaje.
No necesito decirles lo que son los Díaz Pardo, ni como me atienden. Esto está siempre con gente de afuera y más esta semana de fiesta.
Hoy llegó el Arqto. Lacasa (hijo) y su flia, gente encantadora. La nena de José, Carolina, está preciosa. Están todos muy atareados, pues inauguran la semana próxima una expo en Madrid.
Yo comencé a hacer algo, pero estos tres días de fiesta a partir de mañana me parten por el eje.
Al fin, vuelvo a postergar mi regreso si me consiguen cambiar el boleto de avión, del 25 de Abril al 2 de Mayo.
Hace un frío bárbaro y ayer lloviznaba: un tiempo ideal para Luis.
Lo dejé a Lorenzo en Madrid, parece en buenas condiciones de salud y bastante optimista, pero veremos si se concreta algo.
No hay por Europa mucho más tranquilidad que por allá, pero se vive mejor. En Francia, como sabrás, huelga de Universidades, en Italia, incendios varios. Por acá, mataron a un secuestrado, etc., etc.
Les aseguro que tengo bastante miedo al regreso, aunque ya estoy cansada. Espero que la carta llegue antes que yo. Un abrazo grande de

Noemí

Cariños a todos los amigos.

1976-04-21
Carta de Gerstein a Luís e Maruxa Seoane. 1976
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Gerstein a Luís e Maruxa Seoane. 1976 en 21/04/1976


Bs. As., 21 de Abril [76]

Queridos Maruja y Luis:

Hace rato que no sé de Vds. más que noticias indirectas. ¿Cómo va todo? Y la pintura? Supongo que viento en popa. Arreglaron algo referente a exposiciones? Acá se ve que quedamos pocos, pues llueven llamados telefónicos de Galerías que quieren hacer nuestras.
Los Baudi se van el 2 de Mayo, es decir, muy pronto. Están bien y deseosos de estar en viaje.
Acá están comenzando las actividades con colectivas de todos colores. Pero parece que nadie tiene muchas ganas de invertir dinero, salvo en “Soldis”.
Marika está bien, pese a un fuerte resfrío y alternativas en su presión. No sabe por dónde empezar a resolver sus cosas.
Lo demás, como siempre, salvo los precios que siguen subiendo velozmente más allá de las nubes.
Todos los amigos se acuerdan mucho de Vds. y tienen ganas de verlos. Los Baudi, creo que los verán a Vds, no?
El tiempo que estuvo frío desde mi llegada. Hace 2 días que está precioso. Yo tuve un regreso medio complicado, pues cuando llegué de París a Barajas a tomar el avión a Bs. As., a este le habían cambiado la ruta y no llegaba a Bs. As. Así que a esas horas, tuve que rabiar e insistir hasta conseguir un lugar en un avión de LAN, Chile por suerte y llegar más o menos a la hora que debía.

[Escrito na marxe dereita:]Desde Río avisé a Marika y Betty vino a buscarme. Espero noticias de Vds., escriban. Un beso grande de

Noemí

[Escrito na marxe esquerda:]Cariños a los Díaz Pardo!

1976-05-19
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976
Sargadelos
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976 en 19/05/1976

19.5.76

Querido Luis:

Empiezo a levantarme luego de gripazo que me repitió y que en dos tandas me tuvo 20 días inmovilizado. Quedé muy flojo y aún voy a tardar en recuperarme. –Creo que me debes carta.
Manda la delegación tuya de esta Junta como siempre a José Luis. – El poco tiempo que tengo no me llega para luchar contra esta gente.

Abrazos tensos

Isaac

1976-05-27
Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1976
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1976 en 27/05/1976


Buenos Aires, 27 de Mayo de 1976

Sr. D. José Luis Vázquez Freire
Sargadelos

Querido amigo:

Le ruego me represente en la Junta General Extraordinaria a celebrarse el día 7 de Junio próximo. Usted conoce mi pensamiento en cuanto al asunto planteado por Don José Rey Romero, al que debo añadir que, a mi juicio, el derecho de tanteo debe tener como límite la decisión de la mayoría de accionistas cuando ésta cede parte de sus derechos de accionista en beneficio de la colectividad. Esto olvidándonos que Don José Rey Romero perdió oportunidad de ejercerlo al no haberlo hecho en el momento oportuno.
Es posible que esté ofuscado y cambie de proceder. Si lo hiciese se lo agradeceríamos todos y sobre todo los que trabajamos por exaltar la cultura de Galicia sin beneficio propio.
Le agradezco me represente en cuanto a este asunto y las otras cuestiones a tratar.

Reciba el saludo muy cordial y el agradecimiento de:

[Seoane]

1976-05-27
Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1976
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1976 en 27/05/1976


Buenos Aires, 27 de Mayo de 1976

Sr. D. José Luis Vázquez Freire
El Castro

Querido José Luis:

Debo carta respondiendo a la suya del 6/IV. Perdóneme, pero acabo de darme cuenta que pasó más de un mes y medio desde que usted la escribió y la verdad es que este tiempo transcurrió sin darme apenas cuenta, podría añadir. Recibí L[aboratorio de] F[ormas], los Cuadernos del Seminario y los Poemas Galegos en distintos paquetes. Creo que ahora comienza a funcionar correctamente el correo de Buenos Aires. Por Isaac sé casi todo lo que ocurre en El Castro y Sargadelos y es inútil decirle la indignación que me produjo la actitud de Pepe Rey, que prueba con su demanda la mezquindad de él y de los suyos, pues ésta pudieron evitarla, sobre todo pensando que el destino de las participaciones de El Castro en Sargadelos no benefician a nadie particularmente, sino que contribuyen a apoyar una institución que puede ser, por muchas razones, muy importante para el desenvolvimiento del proceso cultural de Galicia. Espero que se le consiga dar una lección judicial a pesar de la habilidad raposa del abogado que designó. Con el traspaso de las participaciones del Castro al Museo ningún socio de cualquiera de las sociedades gana nada, sino que realiza una acción ejemplar que merece agradecimiento de las gentes. Pero dejemos esto. Le envío, junto con ésta, la carta en que le ruego me represente en la Junta General extraordinaria de Sargadelos, el 7 del mes próximo.
De aquí apenas tengo nada que contar. Todo lo conocen ustedes por los diarios. Lo que vino fue popular, nadie puede saber hasta qué punto estaban gobernando el país un grupo de delincuentes comunes. De España también seguimos las noticias que nos transmiten las agencias periodísticas, no siempre fieles a la verdad de los sucesos. Pero la realidad es que no tengo nada que contar, pues vivo muy encerrado en casa trabajando, tengo tres exposiciones de óleos, aparte de una de grabados abierta estos días. Maruja y yo nos acordamos mucho de ustedes, de usted y María Elena y los chicos y nos acordamos de todos los amigos de ahí. Posiblemente volveremos en Enero próximo, antes no podemos y lo sentimos. No sabemos nada más que lo dicho en los diarios sobre la desgracia ocurrida en La Coruña con el accidente del buque petrolero, pero pensamos en el dolor que debe sentir, no solamente la ciudad de La Coruña, sino Galicia entera y sobre todo las gentes que operaban en todos los trabajos de la costa. Mándenos noticias, estamos deseándolas. Escríbanos diciendo como fue el acto de Padrón. A Isaac lo felicitamos cuando tuve la noticia del Pedrón.

Un abrazo de Maruja y mío para todos ustedes, usted, María Elena, Victoria, José Luis, que supongo que dentro de pocos días se liberarán de las clases. Saludos también para Ángel, Pilar, Marentes, Losada, etc. Otro abrazo de:

[Seoane]

1976-06-01
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976 en 01/06/1976

Castro, 1º de junio de 1976

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Estoy en el Castro. Ayer me apareció un tremendo derra[me] en el ojo derecho, que es el útil, y me tuve que venir para aquí. Me vio Salorio. Parece que es una consecuencia de la gripe o de las medicinas, que no será grave si no pasa de ahí y que tengo que tener un poco de paciencia hasta que se reabsorba. Lo cierto es que de esta gripe no quedé bien creo que todo el organismo quedó muy desequilibrado y vamos a ver como queda esto. El tiempo empieza a dejar notoria huella en la vida de uno.
Hace unos días recibí tu carta del 18 de mayo en Sargadelos en la que me hablabas también de tu salud y de la de Maruja. Hago votos por vuestra recuperación ya que otra cosa no puedo hacer. Me hablabas de la película de Castelao y de algunas otras cosas que perdóname ahora que no te conteste porque leo con muchísima dificultad y te estoy escribiendo esta no con menos dificultad para poder informarte de algo o al menos acusarte recibo de la tuya.
Yo estoy atendiendo estrictamente a las cosas más importantes. El nuevo pleito es una de ellas mientras del viejo pleito se verá la vista en el Supremo el próximo día 22. --- Iglesias Corral está colocándose para un futuro político que él supone se acerca. Ahora hace conferencias en gallego, acaba de escribir un artículo condenando la tortura (cuando durante 15 años él se estuvo callado y ahora es cuando más raramente la hay), viaja a Madrid para recibir exilados y al grupo de los socialistas se ofreció a darles toda clase de ayuda... La denuncia contra él no hay más que el acuse de recibo del Secretario del Consejo de la Abogacía (creo que ya te lo dijo) que pedían informes un mes después de mi carta. Hay que suponer las maniobras que estará haciendo para que todo quede en nada. Y yo no estoy muy animado ni tengo mucha esperanza de que se haga algo (aunque peor hubiese sido quedarse callado) mas me temo que este sujeto sea mañana el fiscal que nos acuse de cualquier cosa.
Bueno Luis, perdóname que no te diga más, perdóname si esto va escrito peor que de costumbre pero lo estoy haciendo bastante penosamente.
Te tendré informado de las cosas importantes. Abrazos muy fuertes para ti y para Maruja

[Díaz Pardo]

1976-06-07
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1976
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1976 en 07/06/1976

Buenos Aires, 7 de Junio de 1976

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Recibí tu carta del 24/V juntamente con la fotocopia de tu discurso de respuesta a Del Riego. Te agradezco la mención que haces de nuestra relación y la exageración tuya sobre la calidad de mi información, que como tú sabes muy bien es absolutamente parcial, es decir, referida a unas cuantas facetas de la cultura y forzosamente limitada. Me hubiese gustado que me enviases los comentarios de los diarios al acto, pues no tuve más noticia de él que la primera, por la que inmediatamente te felicité, enviada por una sobrina de Maruja desde Madrid, la que consignabas en una carta tuya anterior, y el discurso que me enviaste acompañado a la última que me pareció muy bien, excluyendo la parte de amistad, pero breve.
Envié a José Luis la carta para que me represente en la asamblea de Sargadelos con una pequeña nota para que la lea el secretario y conste en acta. Me parece bien la actitud de Valentín y del Riego. Pienso que hay que hacer pública la actitud de Rey y su abogado frente al ataque que realizan indirectamente a una institución al servicio de la cultura gallega. En este sentido le escribí hoy a Dónega para que convoque a los miembros del Patronato y se tomen medidas de defensa del acuerdo del Castro cediendo su parte a Sargadelos y que constituye ya para nosotros parte del patrimonio del Museo. Sería útil que la campaña se iniciase en Madrid y Barcelona y que fuese iniciada como un problema de Derecho en cuanto se refiere a la natural limitación del derecho de retracto cuando las acciones de la sociedad se ceden por mayoría de votos a una institución cultural de beneficio popular. Sobre la necesidad de modificar con sentido actual algunos aspectos demasiado individualistas de los códigos civil y de comercio que no pueden estar de acuerdo con la época en que vivimos. Esto es un problema que deben encarar los abogados y magistrados jóvenes. Yo hace cuarenta años que dejé estas cuestiones, lo lamento muchas veces, pues por problemas como este me gustaba la profesión que había escogido. Entre los cambios próximos que se anuncian en España tienen que incluirse los que se refieren a las sociedades mercantiles. Mientras tanto que se vayan anunciando en sentencias judiciales. Incluiría conferencias sobre esta cuestión entre las de defensa del acuerdo de El Castro como muy importante como capital para el Museo.
A Camilo lo hemos visto hace unas semanas. Vinieron los dos a comer con nosotros. Está muy contento con el curso que sigue, le entusiasma el trabajo de investigación que está realizando con Pereira. La Argentina pasa por un período muy complicado, como creo que le ocurre a España. Todo esto es para hablarlo y discutirlo personalmente.
Recibirás ahí la visita de Cuadrado que va a esa como delegado de la Federación al Congreso de emigración. Va con mucha ilusión de volver a pisar Galicia y España. Aquí le quedan su mujer y dos hijos. Su estadía ahí creo que será de un mes o algo así. Marika se irá también, probablemente, en Julio.

Recibid Mimina y tú, Xosé y María, un abrazo muy fuerte de Maruja y mío.

Seoane

1976-06-09
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976 en 09/06/1976

9 junio de 1976

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Confirmo las mías que te escribí en 24 de mayo y 1º del cte . Cruzadas la última tuya del 18 de mayo. Anteayer se celebró la Junta de Sargadelos para considerar la demanda de Rey. No asistió ni él ni Nogueira. Y como menos Nogueira y Varela los demás socios habíamos mostrado conformidad con la cesión da participaciones al Museo, siempre que ningún otro socio ejerciese el derecho de tanteo, ratificamos esta posición para demandar a Rey, a Cerámicas del Castro y a Sargadelos para el caso de que prosperase la demanda de Rey, que el juez tuviese que unir y resolver simultáneamente las dos demandas. Cuando el juez emplace a las partes a contestar la demanda se alegarán las excepciones y Risco tiene bastante confianza en que el pleito se lo devuelvan al demandante cargándole las costas por falta de jurisdicción de los Tribunales a que recurren ya que por lo menos Sargadelos ha aceptado en sus Estatutos el arbitraje de derecho privado. Pero yo a la vista de la corrupción a que está entregada la justicia ya no creo nada. Te mandaré una copia del acta da la junta del 7 en cuanto la entregue el Notario. En el Castro hicimos otra Junta y acordamos denunciar a la junta de gobierno del Colegio de Abogados de La Coruña a Iglesias Corral y le hemos pedido que cese en su cargo de la Junta mientras dura el período de investigación. También hicimos la misma denuncia al Presidente de la Audiencia para que vigilase que la investigación se cumplía y no se estorbaba por el mismo Iglesias Corral. Acompañamos copia de la carta del Consejo Gral. de la Abogacía de Madrid en que nos anunciaban que pedían información a La Coruña. Sabíamos que Iglesias Corral había hecho desaparecer el pedido de Madrid. Ahora vamos a esperar, pero no hay que esperar que pase nada. A Iglesias nada le va a pasar. Es inteligente y sabe que el Presidente de la Audiencia tiene mucho que rascar y enseguida le diría que primero tenía que ocuparse da cosas más importantes a las que está obligado como es la investigación del caso Olives, Secretario de Obras del Puerto que estafó a ellas cientos de millones cuya denuncia fue publicada en revistas que han ofrecido documentación probatoria. Pero el Presidente de Obras del Puerto es Doña Carmela Barrié, y el Olives es un personaje en La Coruña. Esto por decirte algo porque todo está así.
Bueno. Te va otra convocatoria para la Junta Ordinaria de Sargadelos para que le envíes a José Luis tu Delegación.
Otra cosa relacionada con Iglesias Corral. Arturo Cuadrado viene. Lo publicó la prensa y como Iglesias se convirtió ahora en el introductor de exilados (me contaba el otro día Dónega que para hablar con Emilio González López hay que pedirle permiso a Iglesias) pues ya estoy viendo Don Manuel correr a esperar a su querido Amigo Cuadrado y a bloquearlo. Casualmente me llamó el hermano de Cuadrado para anunciarme la llegada de Arturo y también me llamó Carlos Martínez Barbeito para decirme lo mismo y a ver si podíamos hacer algo con él, y pensé que lo mejor es que dé una conferencia en el Museo sobre la Barra[ca] Resol, etc. y ya mandé una nota a la prensa anunciándola anticipándome Don Manuel desista de prepararle una encerrona [sic]. Mandé también el dibujo que tú le hiciste. Al que no hay forma de traer a Galicia es a Lorenzo ni aún con esto de Cuadrado, pues ya le hablé pensando en que esto se convirtiera en una especie de homenaje a los dos. No hay forma. Creo que ahora le viene Marika, que ya alquiló la casa de ahí, pero por lo que parece se piensa pasar el verano en Madrid.
Lorenzo es muy difícil. Yo le puse todo a su disposición. Él quiere resolver las cosas a su aire y aunque algunas cosas creo que va a resolver poco en Madrid hay que dejarlo. Con Álvaro creo que sigue su relación languidecente. Por cierto que Antoñita rompió un brazo.
Para la Bienal de Venecia hemos enviado dos litografía de Souto del 37, dos tintas de Castelao del 37 y 39, la carpeta Galicia Mártir (una primera edición que tenía yo hecha en el 39, grande), una reedición del Atila y unos carteles del Estatuto. Se estuvo buscando tu cartel del pulpo pero no apareció, el grupo ese de cine que hay en La Coruña no lo tiene, se lo debiste de dejar a otro grupo y sería una pena que se perdiese ese cartel. De todos modos, según este Manuel García García, que debe ser valenciano, por lo menos vive en Valencia y es el Delegado en España para este asunto, dice que ya tienen cosas tuyas facilitadas por Francisco Carreño. De todos modos creo que si a ti te apareciese algo deberías enviarlo a este mismo Manuel García y García que a partir del 20 de este mes está ya en Venecia a esta dirección:
La Biennale di Veneziea
Ufficio arti visive
Venezia
Les interesa mucho la cosa cartelística y gráfica del período 36-39. Renau y Alberti parece que están por detrás. Te mando una nota da prensa. Este Manuel García a quien no conozco pero que se habló con él por teléfono dijo que aunque fueran cosas del periodo 39-45 referidas a la guerra.
Creo que no se me quedan más cosas en el tintero, más que decirte que mi ojo va mejorando, que falta me hace. Ahora quisiera saber de vuestra salud, la tuya y la de Maruja también mejoran, por lo que hago votos que es lo único que puedo hacer, si bien no sé si contándote tantas cosas con esta larga carta y con estas noticias desagradables del Iglesias Corral te estaré haciendo bien. En todo caso no les des demasiada importancia. No va a pasar nada, pero Iglesias creo que no las tiene todas consigo. Sabe que de los franquistas nada tiene que temer. A él lo que le preocupa es el futuro y eso se le nota. El Herce Valdivia ese de la nota oscura parece ser que lo dejaron ya escapar fuera da la península. Y este es de la misma trinca de los que a nosotros nos hacen daño.

Abrazos muy fuertes para ti y para Maruja

[Díaz Pardo]

1976-06-23
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976 en 23/06/1976

23 de junio de 1976

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Recibí la tuya del 7 del cte. y veré de enviarte con esta alguna nota de prensa sobre lo del Pedrón. Claro que no tengo más que de La Voz y El Ideal que son los que recibo y las notas informativas que publicaron son una sarta de disparates y otras dos notas hechas por Bayón y por Garcés son también otros disparates pero por otro lado. Te confirmo una mía del 9 cte. cruzada con la tuya. Creo que te voy informando de todo y ahí te van ahora más cosas de la confusión que, creo, estoy viviendo. El domingo 20 estuvimos en Rianxo almorzando con los Dieste. A Carmen le murió su hermano, hace dos semanas pero nos enteramos ahora. Dieste sigue prácticamente lo mismo desesperado por no poder leer. Es un drama. A la vuelta estuvimos en Santiago porque llegaba Cuadrado, pero no llegó. El lunes hablé con él por teléfono; había llegado a las tres de la mañana y a mí me dijo que llegaba a las seis. Menos mal que esperé poco por él. Por la manera de hablar está como siempre. --- Te van dos fotocopias de escritos al Pte. de la Audiencia y al Ministro de Justicia, que junto con las anteriores que te fui enviando te vas haciendo una idea del tiempo que yo pierdo en esto y de lo tensa que está la situación. Al parecer habrían hecho desaparecer los antecedentes del Juzgado. O responde a una disculpa dada a la ligera para proteger a Iglesias Corral. Tengo que esperar lo peor de esta gente porque poca más solución les queda que matarme. Luego hay situaciones lamentables. Una es González López colaborando con este sujeto en esas jornadas en las que actúa de director el González Dopeso, personaje municipal fascista autor con Mora Carnero del negociado de las viviendas de Juan Canalejo. Luego don Sebastián Martínez Risco entregando su discurso de ingreso en la Academia esa de Jurisprudencia cuando acaba de recibir nuestro informe de que es Iglesias Corral el que ataca al Museo del que don Sebastián es vice-Presidente... claro que este hombre está chocho.
Tomo nota de tu idea para canalizar una campaña de prensa discutiendo ese problema de Derecho y proponiendo la modificación de los Códigos. No he logrado ver a Dónega. Si recibió tu carta las estará pasando morenas para salir del compromiso en que lo metes. Yo no cuento con que ayuden nada. Creo que Valentín y Del Riego harán algo pero luego de que consiguiésemos arrancar en alguna parte. Como tú creo que la campaña había que iniciarla en Madrid y Barcelona, pero aparte de que la cosa no es fácil que algún periódico se comprometa a denunciar tamaña corrupción, hay que estudiarlo mucho y yo no tengo más tiempo. Llevo 5 años dedicado casi exclusivamente a esto y estoy ya muy cansado. Estamos luchando contra fuerzas gigantescas. Es una trenza de intereses muy grande y mandan mucha fuerza en el país. Son los que se enriquecieron con el viejo régimen y pueden permitirse ese lujo de hacer desaparecer los antecedentes de un juzgado, y contra esta corrupción no puede ni el gobierno aunque tenga la intención y el deseo de poder. Yo haré lo que pueda, hasta donde den mis fuerzas, pero viendo tantos personajes dispuestos a tapar todo francamente tengo pocas esperanzas y creo que pueden llegar a hacernos daño.
Al parecer con este nuevo Gobernador de Lugo por fin se constituiría el Patronato de Sargadelos y podríamos afianzar esto según tenemos acordado. Pero yo estoy viendo que cualquier día el Gobernador recibe una denuncia contra nosotros de un cargo bien situado y vuelve a quedar todo en nada. Estoy muy pesimista pero creo que tengo mis razones. --- Bueno, yo te tendré informado.

Abrazos muy tensos a ti y a Maruja

[Díaz Pardo]

1976-06-29
Carta de Seoane a Dieste. 1976
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Dieste. 1976 en 29/06/1976

Buenos Aires, 29 de Junio de 1976

Sr. D. Rafael Dieste
La Coruña

Queridos Carmen y Rafael:

Esta es una carta que debimos haber escrito hace meses y venimos a hacerlo ahora cuando transcurrió bastante tiempo y ocurrieron, al menos para nosotros, muchos sucesos que no comentaremos, fueron públicos, que se añaden a los vividos hace años y repetidos ahora. Todas las noches deseamos que abra el día y luzca el sol, como a fines del 36, y en el 37, y después, durante dos o tres años. Por el día parece no pasar nada. Buenos Aires renueva su ritmo de gran ciudad y se suceden conciertos, conferencias, estrenos, exposiciones... Se renueva el desorden del tráfico y la prisa de sus ciudadanos. En las pizarras de las casas de cambio y de los bancos se siguen como nunca las oscilaciones de la Bolsa y la gente discute delante de los grandes escaparates la suba y baja de los valores de las acciones de las grandes empresas. Parece no pasar nada y la Bolsa parece haberse transformado en ruleta para los que sueñan con la fortuna, que, en general, son todos los habitantes de cualquier país. Pero aquí los sueños, a veces, los consiguen realizar más descaradamente. En muchos aspectos no reconoceríais Buenos Aires. Es otra ciudad. Nosotros sabemos de ahí por Isaac y por alguna carta que venimos recibiendo de algunos parientes. En general son optimistas. Desde aquí no podemos saber bien porque lo son, las noticias resultan confusas. Maruja y yo estamos bastante encerrados en casa, cada día nos suponemos un poco más solos. Varela marchó, está en Madrid. Marika viaja el 30. Cuadrado debió haber llegado hace unos días, pues va por dos meses aproximadamente. Concurre como delegado de la Federación de S. G. al Congreso de la Emigración, en Vigo, y regresa, ya que deja su mujer y dos hijos. Y algunos amigos argentinos que se han marchado a vivir a otros países de América y Europa. Por mi parte trabajo, el 26 de Julio se inaugura en Bonino una nueva exposición mía de oleos y tengo concretadas dos más, en Rosario y Mar del Plata. En este momento se celebra una de grabados y otra, en la Sociedad Central de Arquitectos, de unos treinta bocetos de murales. No creemos que vaya a ser un año de ventas de pintura. La temporada acaba de empezar pero el que tiene dinero lo cuida mucho, gasta lo indispensable para vivir. De momento es menor la inflación y parece haberse logrado cierta estabilidad en la moneda. Esta estabilidad sin embargo no alcanza a otros sectores. Nosotros llegamos a tiempo para contemplar como se repartían descaradamente los últimos dineros del Estado. El representante de la Casa Argentina en Rio de Janeiro cobraba mensualmente 15.000 dólares. El secretario de la C.G.T. tenía un sueldo mensual en pesos equivalente a 21.000 dólares. Esto independientemente de los negociados que se extendían desde la Presidencia hasta, en general, los secretarios de comités y de sindicatos. Los sueldos a que antes aludí son dos ejemplos. Todo entre gritos demagógicos y golpes de bombo, que quizás recordeis de años pasados. Os estoy dando como puedo una visión escueta el clima que hemos vivido. Para pagar diferencias de la herencia de Eva a sus hermanas, la Presidente entrega, de una institución del Estado de la que fué presidente honoraria, un cheque por valor de unos ciento cuarenta mil dólares. De esta manera resolvió un asunto privado como es una herencia de bienes sin desenvolver dinero propio. Se trata del pasado. El presente lo conocéis por los diarios de ahí.
Suponemos que Rafael estará aliviado de su dolencia a la vista. Sé por Isaac que fuísteis a Barcelona a ver a Barraquer. Que Carmen tendrá hecho sus trámites para la jubilación. Jenny y Mincho, ¿continúan aún dudando de si vivir en La Coruña o en O Valiño? A su hijo, Ricardo, le debo carta que contestaré en estos días. Recordamos a todos y esperamos volver a estar dentro de unos meses nuevamente juntos, con Domingo, Dónega, Mincho, Pío, Ramallal, etc. Aquí os recuerdan muchos amigos comunes. Hablamos de vosotros cada vez que nos vemos, Baudizzone, José Luis Romero, Melella, Torrallardona, etc.

Nosotros os extrañamos. Un gran abrazo de Maruja y mío:

[Seoane]

1976-07-07
Carta de Dieste e Muñoz Manzano a Luís e Maruxa Seoane. 1976
Rianxo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Dieste e Muñoz Manzano a Luís e Maruxa Seoane. 1976 en 07/07/1976

Rianjo, 7 de julio de 1976

Queridos Maruja y Luis:

Gracias por vuestra carta del 29 de junio, que nos llegó hace pocos días. En realidad, éramos nosotros los que estábamos más en falta, pues ni os felicitamos el Año Nuevo. Pero, en fin, no es cuestión de faltas entre nosotros, ni de dudas que interese la comunicación, que se sabe deseada por ambas partes. Se trata más bien de una dificultad que se produce a veces por querer dar el cauce adecuado a lo que se quisiera decir sin las limitaciones que imponen las circunstancias. Pero cuando se vence ese momento, se alegra a la otra parte y uno mismo se siente más ligero.
En este tiempo transcurrido desde que os fuisteis, os hemos acompañado a distancia y estamos ya deseando teneros cerca. Yo creo, nosotros creemos, que debéis ir pensando en regresar definitivamente a España o, al menos, en vivir aquí la mayor parte del tiempo. Debe terminar ese distanciamiento de personas valiosas, cuando hay aquí tanto que hacer y parecen estar mejorando las posibilidades de hacerlo.
Recibimos el hermoso Insectario, que ya habíamos disfrutado y comentado en los originales. Es estupenda, además, la edición en conjunto. No se consuela uno de que sigamos perdiendo en España –y sobre todo en Galicia– las posibilidades de tu importantísima colaboración por dificultades que nos parecen superables. Esto en cuanto a la posible editorial, pero hay además el Museo, las artes populares y todo lo que comprendido en el esquema del Laboratorio de Formas. Que no se haya hecho hasta ahora, no significa que no pueda hacerse en adelante. Las cosas requieren sus plazos y nunca es tarde cuando la dicha es buena, dice el refrán. Y esa dicha es buenísima, en cualquiera de sus modalidades.
Hemos mandado nuestros saludos a Cuadrado, pero no le hemos visto todavía. Por diversas circunstancias, no nos resultará fácil por esos días ir a Vigo y a Santiago. Por otra parte, hacía un calor tremendo, impropio de Galicia. Pero ya procuraremos verle, naturalmente. Tampoco hemos visto a Varela, aunque hemos hablado con él por teléfono.
Como no me es posible escribir hoy la extensión deseada, me tomo la libertad de enviaros copias de cartas escritas a Antonio Dieste I y II, así como a Gabriel, para enteraros de lo que ya conocéis por otras fuentes, pero que acaso os den nuevas perspectivas.

Rafael completará estas líneas con otras suyas. Un gran abrazo para los dos de

Carmen

[Escrito por Rafael Dieste:] Queridos Luis y Maruja: Carmen desea que esta carta, con todo su acompañamiento, alcance el correo de hoy, y me parece muy bien. Faltan unos minutos. ¡Qué lástima no poder llamaros por teléfono a la Torre Coruña! Pasaríamos una tarde feliz, pese a todos los embrollos del mundo, que cuando no se pone bárbaro, se pone anfibológico. Me sumo a las exhortaciones de Carmen, pero teniendo claro que me mueva ante todo el deseo de vuestra cercanía. Debo decirte que a Claudio le gustó el Insectario. No cabe más. Abrazos,

Rafael

[Manuscrito por Carmen Dieste na marxe esquerda:] Muy afectuosos saludos a todos los buenos amigos que mencionas.

1976-07-11
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976 en 11/07/1976

11 de julio de 1976

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Tu última recibida aquí era del 7 de junio y la última que te escribí yo era del 23 idem.
Ayer hemos llegado por la tarde con Arturo Cuadrado. Su conferencia fue francamente hermosa y resultó una lección de amor y poesía disparada hacia el futuro desde este paraíso del oportunismo que sigue siendo esto. Tú has estado presente constantemente en esta conferencia. Han estado los amigos de siempre. A Arturo le he referido nuestra perspectiva con Iglesias Corral, quien anda detrás de él (ya fue dos veces por su casa, la de la hermana, pero no lo encontró. Sabemos que quiere formar un partido liberal gallego. Y anda tentando incluso hasta los jóvenes como Pardo, quienes naturalmente lo toman de coña. Quiso hacer un mitin con González López y los socialistas que se han reído de su pretensión. Creo que se trata de un nerviosismo como reacción a los golpes que le estoy asestando. Según Risco y Murillo con quienes habló de mí para manifestarles su incomprensión de que yo lo denuncie como a un delincuente, está temeroso pero al mismo tiempo atado y no puede salir de su compromiso).
Me tomé la libertad de contarle esta historia de Iglesias a Arturo a la vista de que estaba prevenido por ti. De lo contrario nada le hubiese dicho. Hace unos días tuvimos la visita aquí de Emilio González López que había preparado con Dónega, y por supuesto nada le he hablado de su patrocinado Iglesias. El hombre marchó entusiasmado de aquí y nos va a dar un trabajo que tiene sobre la ilustración gallega relacionado con Sargadelos.
La Junta ordinaria de Sargadelos se celebró el 28. José Luis no recibió tu representación. Estuvo Nogueira para echar mierda en el acta, pero como esta maniobra ya la conocemos lo que hicimos fue echarle nosotros mierda sobre la conducta de Iglesias Corral poniendo de manifiesto la corrupción que movilizaba desde su cargo de Decano haciendo desaparecer incluso los antecedentes de los juzgados cosa que estaba constatada por el Presidente de la Audiencia y a él denunciada. Por cierto que el Presidente de la Audiencia se tragó las denuncias, por lo menos hasta ahora y está colaborando con el Iglesias codo con codo en unas jornadas jurídicas que están celebrando. Todos estos forman parte de la misma trenza. El Iglesias sabe que esa trenza naufragará con el franquismo y es por lo que él quiere movilizar su oportunismo para distraer la atención. Lo malo es que desgraciadamente este golpe de estado que ha cambiado al gobierno ha retrocedido mucho la liberalización que se iniciaba. No se sabe qué puede pasar. Mi creencia es que se suspenderá toda actividad hasta septiembre y por el momento se habrán acabado las reformas dejando todo como estaba en manos del bien organizado aparato represivo que tienen montado que se ve que es el que funciona y decide por encima de las apariencias sólo dibujadas hacia el mercado común. En estos dos meses se distraerá todo con vacaciones, visitas del Rey y palabrería sin consecuencia alguna. El único inconveniente que tienen es la caótica economía pero se supone que Norteamérica echará una mano para ir tirando y para hipotecar más todo.

[Manuscrito na marxe esquerda:] Nada más por hoy. Abrazos muy fuertes para ti y para Maruja.

Isaac

1976-07-13
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976
Sargadelos
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976 en 13/07/1976

13.7.76

Querido Luis:

¡Por fin! Hoy viene eso en el periódico. Supongo que pronto nos entreguen los permisos y ya veremos qué hacemos.
Sigo sin noticias vuestras.

Abrazos tensos

Isaac

1976-07-29
Carta de Negri a Seoane. 1976
Ottawa
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Negri a Seoane. 1976 en 29/07/1976


Ottawa, 29 de julio 976

Querido Luis:

Aquí le mando el currículum. Muchas gracias por su amistoso apoyo.
Si Dios quiere, partiremos de Ottawa el domingo 29 de agosto para reunirnos en París con mi madre y con Nélida. Seguiremos –vía Copenhague– a Bangkok unos ochos días después.
Me gustaría tener noticias de su última exposición y, en general, de su actividad artística.
Cuándo van a Europa? Tal vez sea posible un encuentro en 1977! No deje de avisarme.

Muchos recuerdos de Isabel y míos para Maruja. A Ud. el estrecho abrazo de siempre.

Tomás

Sr. Luis Seoane
Buenos Aires

1976-08-08
Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1976
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1976 en 08/08/1976


Buenos Aires, 8 de Agosto de 1976

Sr. D. José Luis Vázquez Freire
O Castro

Querido José Luis:

Recibí su carta del 8/VII, que nos alegró a Maruja y a mí recibir, con noticias de Emilio González López y su actuación en la Sociedad de Sada y de la conferencia que iba a dar Arturo Cuadrado, que luego leí reseñada en algún recorte de diario que me envió Isaac. Para muchos, para mí, llega quizás tarde toda esta libertad que supone el que se pueda hablar libremente sobre el pasado, acierto y errores, y tratar de predecir el porvenir concretando en programa las aspiraciones populares. La gente que era joven en los días de la guerra civil tiene su mente más dedicada al recuerdo porque se apoderó de ellos la nostalgia y el porvenir viene escapándoseles desde que fueron dejando atrás su juventud.
Contesto su carta en vísperas de San Roque en Sada y en O Castro. No sé si habrá este año la fiesta de los mozos pero sí, supongo, asarán sardinas en la playa y beberán vino en cuncas al pie de A Corbeiroa, que creo que así se llama, al promontorio que la limita. Les rogamos tomen ese día una cunca a nuestra salud y que piensen que nos gustaría mucho estar, como otras veces, con ustedes. Ese día nos resignaremos a mirar las fotografías que conservamos del primer año que estuvimos en ella, con ustedes, Isaac y Mimina. Para nosotros fue una fiesta.
Tenemos noticias del pleito por Isaac. De toda la pobretería y maldad de que son capaces los Rey y Nogueira y lamento no haber enviado la carta autorizándole para representarme en Sargadelos. Fue simplemente un olvido. También sé que va adelantada la obra de ustedes y que se consideró de interés público o algo así, la obra del Museo. Trabajé mucho desde que volví. Ahora mismo se está celebrando una exposición de óleos e hice una de grabados hace mes y medio. Me quedan tres más para lo que resta de año si no renuncio a alguna. Trabajar es un modo de olvidar todo lo que ocurre alrededor de uno. Salió también una monografía sobre mi obra que les enviaré, junto con la de otros amigos, uno de estos días. Ahí, con la dirección de la fábrica, enviaré también la de Lorenzo Varela que supongo verán ustedes a menudo. También le escribo hoy. Quisiera que usted me enviase el estado de cuenta común con el Banco Zaragozano, sin detalle alguno, simplemente el resumen global, para saber con qué dinero contamos ahí para nuestro regreso y estudiar el posible cambio de persianas, si no cuesta demasiado, en nuestro departamento. Algo de lo que se habló hace tiempo. Sospecho que habrá aumentado bastante pero queremos hacerlo. Es casi seguro que nos vayamos a fines de Diciembre o los primeros días de Enero próximo.
Aquí estamos gozando de lluvia casi constante en los últimos tiempos y frío. Días de mucho frío y viento. Un viento procedente de la Antártida que le hiela a uno los huesos. Por mi parte, combatiendo el ácido úrico, adelgacé bastante y después que termine la muestra de pintura que ahora realizo trataré que me hagan una revisación general.
Éstas son nuestras noticias. Escríbanos. Agradecemos todas las noticias que nos envían de ahí. Por un oficial mercante de Mellid enviamos un paquete de libros a Paseo de Ronda. Suponemos se lo ha entregado al Sr. Jesús. Esto es todo. Un gran abrazo de Maruja y mío para todos, usted, María Elena, Victoria y José Luis hijo, sus hermanos y los amigos del Castro. Les recordamos a todos:

[Seoane]

1976-08-15
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976 en 15/08/1976

15 de agosto de 1976

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Recibí ayer tu carta del 7 cte. y celebro tu esperanza, que es también la nuestra de que tu salud se resuelva bien, y que el éxito de tus exposiciones continúe. Tomo buena nota de tu inquietud en torno al comentario que le hizo Garcés a la exposición de Tomasello. Lo cierto es que yo ni siquiera vi la exposición. Cuando quise verla ya estaba cerrada. No me llega el tiempo a nada. No me llega ni para la defensa cotidiana de todas estas cosas en que estamos metidos. Apenas si hemos podido acompañar a los Varela y allí los tenemos confinados en el Castro con su salud precaria a cuestas, más de Lorenzo, que lleva el peso y la consciencia, que de Marika. Los Micho, Dieste y Gurméndez los van a ver y a veces los sacan a los alrededores. Las hermanas de Mimina los acompañan y José Luis los visita y se ofrece. Pero apenas salen de casa. Marika anda muy mal de salud y se pasa mucho tiempo en cama con diversas vueltas. Lorenzo tampoco está muy bien. Hace unos días estuvimos allí cenando con ellos vinieron los Dónega y Lorenzo pasó un buen momento recordado con él sus tiempos de Lugo.
En Sargadelos estamos con la experiencia de verano. Anteayer dio una conferencia Ramón Piñeiro sobre las determinantes históricas de la cultura gallega. Estuvieron los Álvaro Gil y los Penzol. Álvaro, arrastrándose, vino tres veces por aquí. Está mal. Él cree que está acabándose. Un drama. Vamos a hacer esa reunión del Museo. Te contaré lo que pasa. Él conserva entusiasmo por las cosas de Galicia y dice que el Museo hay que llevarlo adelante. Vamos a ver cómo se traducen en la práctica esos deseos.
Te envié la noticia de que la Fiscalía de la Vivienda había aprobado el proyecto del Museo, luego se recibió la notificación y la autorización completa comprende un período de información pública, en el que se está ahora, y ya tenemos conocimiento de que Iglesias está maniobrando con un hijo de Nogueira para crear algún problema por aquí. No veo por donde puedan crearlo, pero...
La problemática de pleitos sigue. El del Museo estaba en período de notificación y ahora parado por las vacaciones judiciales de agosto. Simultáneamente la reclamación de los cuadros a Rey había sido ya empapelada por el Juez, el mismo que empapeló la de Lobato, pero un fiscal de la Audiencia se lo devolvió al Juez con instrucciones de localizar a Rey, reconocerlo por un forense y se encare conmigo. También me tomaron declaración a mí solté cuanta tinta tenía en el tintero cargándola toda, naturalmente, en Iglesias Corral como responsable de manipular la voluntad de Rey y obligarlo a retener los cuadros para descapitalizarme también por aquí en su estrategia para copar Sargadelos. Pero el Juzgado de Madrid no encontró a Rey en su domicilio de donde marchó sin decir a donde indicando sólo al portero que hasta noviembre no vendría (está claro para todos que el mismo Juez le preparó la fuga). Pero en agosto quedó otro Juez en sustitución por las vacaciones del titular y ordenó la localización en La Coruña y como tampoco apareció libró un auto busca a la D.G.S. - (No entiendo qué puede esperar Rey y su consejero o manipulador Iglesias zafándose del problema por tres meses con la agravante de intentar eludirlo. No puede ser buena cosa lo que esperan por aquí). --- Por otra parte el Tribunal Supremo falló el pleito confirmando la sentencia de La Coruña. Es decir, que está todo desestimado lo que pedían menos la vigencia del poder que le habían dado a Carro Páramo. Como somos nosotros los que habíamos recurrido las costas son de nuestra cuenta. Y ahora vamos a ver si ellos se animan a mandar a Páramo porque yo me niego a atenderlo y que sea Rey el que lo atienda. Supongo por aquí habrá un serio conflicto. En poco tiempo podré mandarte un dossier muy completo de la operación a la que pertenecen las acciones que ellos han hecho. Salustiano Carro Páramo era el Director de Mafriesa y para lo que hizo con nosotros utilizaba el tiempo que le pertenecía trabajar en su empresa y el mismo automóvil de la compañía. Para ello recibía instrucciones directas del Presidente Ramón Beneyto Sanchís (que representaba al Banco Urquijo) y de su tío José Páramo, amigo y vecino de Rey, y gánster que se presta a todo. Urquijo y Rosenthal son los mismos intereses en España. Los caolines son de los dos, Bidasoa es de los dos.
Lo grave de todo esto es que los Urquijo es uno de los grandes poderes del país. Controlan a su vez al Banco Hispanoamericano, y además de a otras instituciones de finanzas e industriales son dominantes en el Consejo del Reino y constituyen la ultra-derecha. Los Oriol y Urquijo, uno de los cuales fue hasta hace poco Ministro de Justicia, son del grupo de Blas Piñar. Las denuncias contra Iglesias han caído en el silencio. Está vista su intocabilidad. Y no hay que pensar que las cosas mejoren en España en profundidad, a pesar de la libertad de palabrería que están concediendo. Ahora mismo el Ministro de Comercio, Lladó, es Banco Urquijo y el equipo gubernamental está dominado por la alta banca y el alto generalato. Con las concesiones de palabrería que están otorgando no sé por qué me sospecho que están sólo tratando de ganar tiempo para algo. ¿No será el mismo tiempo que está tratando de ganar Iglesias con Rey? Uno ya ve brujas por todas partes.
Estas son mis principales preocupaciones. Las dificultades económicas del país aún siendo graves y no estando ajeno a sus consecuencias me preocupan menos y el creciente éxito que va ganando la tarea del Seminario no me compensa nada.
Se me quedaba una cosa para que veas hasta los extremos a que llega nuestra sospecha. Acaban de cambiar el Gobernador de Lugo. El anterior que había puesto Fraga apenas haría tres meses estaba dispuesto a llevar adelante el Patronato de Sargadelos y ya había hecho una reunión pre-constitutiva. Piensa que si el proyecto de liarnos a un Patronato para el caso del Estado se llega a realizar los propósitos de Rosenthal-Urquijo habrían perdido fuerza. Si el nuevo Gobernador paraliza en este sentido lo que el anterior hizo habrá que pensar que Sargadelos puede ser una de las causas por las que el otro saltó. Vamos a verlo.
Y nada más por hoy, por este rollo de cosas tan aburridas ceñidas a problemas tan distantes de las cosas que te preocupan a ti y que también debieran estarme preocupando a mí y no tengo ni tiempo para dejarme preocupar por ellas.

Con nuestros mejores deseos de éxito y de salud va un fuerte abrazo para ti y otro para Maruja

[Díaz Pardo]

1976-08-25
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976 en 25/08/1976

25 de agosto de 1976

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Sin ninguna tuya a que hacer referencia, ayer se reunió en el Castro al Patronato del Museo según te informaba en una de mis últimas cartas que confirmo. Faltaron Risco (que al parecer está completamente sordo), Domingo G[arcía] Sabell (que había llegado el día anterior de un viaje al extranjero) y Eduardo Blanco Amor (que se disculpó desde Barcelona). Todos los demás con sus esposas hemos estado luego comiendo en Sada. Dónega no pudo quedarse a comer porque a las 4 de la tarde le enterraban a su cuñada.
Dónega leyó el acta anterior, y yo informé sobre la realidad que se fue presentando durante el año. De acuerdo con las notas que te envío se vio la imposibilidad de que el Patronato actúe representando a la Fundación mientras el protectorado no lo registre. En consecuencia no puede actuar más que como Comisión Gestora de la Fundación del Museo de Arte Gallego Carlos Maside y la Comisión Ejecutiva no puede ser otra que los representantes de las Sociedades Fundadoras. Se registró el fallecimiento de Otero Pedrayo y se estudió y aprobó la conveniencia de trasladar el Museo, cuando estén acondicionados, a los locales que ofrece el “Laboratorio de Industria y Comunicación” donde se asentaría provisionalmente mientras el Museo no tenga su propio edificio (lo que va a ir un poco para largo por razones obvias). Reuniría muchas mejores condiciones que el que tenemos ahora. Doble superficie de pared y un salón para actos culturales independiente con mejores servicios y doble capacidad que el salón grande del Museo actual. El hecho de trasladar para ese nuevo local en el que cumpliríamos otras funciones, vender cerámica, libros, etc. Escuela de Cerámica, sistemas de comunicación, etc., etc. Creo, creemos, que toda esta operación, que conocerás con detalle cuando vengas, debería ser eficaz en distintos frentes. Todos están de acuerdo en que el Museo hay que independizarlo lo antes posible y sacarlo de la acción corruptora, pero influyente, de Iglesias Corral. Todos, sin excepción, dan por hecho que Iglesias Corral es un inmoral, que estas prácticas fueron típicas de él…, pero que está conchabado con elementos muy poderosos del viejo régimen que siguen dominando y que mientras no se haga saltar esa trenza no hay nada que hacer.
Álvaro, muy flojo sobre todo de sus piernas (le fallan y se cae), ayudándolo a moverse, me parece que poco va a poder ayudar. Para mayor desgracia el hombre acaba de sufrir un chantaje, que según él le costó 4 millones y según la mujer hubo de dejarles en la ruina, y que en mi manera de ver no es ajeno a las maniobras de los que pretenden trabajar contra cualquier cosa que nos pueda ayudar a nosotros. Por lo delicado de la cuestión ya te lo contaremos cuando vuelvas. Dieste muy claro de cosas que aprendió durante su vida y es capaz de recordar con detalle cosas inverosímiles de su juventud, pero le cuesta mucho trabajo entender cosas nuevas, enterarse, por ejemplo, de lo que ayer trataba el Patronato.
Crea que habría que pensar en hacer un pequeño folleto, con datos del Museo Carlos Maside, su nacimiento, su desarrollo, la constitución de la Comisión Gestora de la Fundación, el significado que puede tener para la cultura artística de Galicia, la ayuda que debe recibir, etc. y que, aún siendo breve, pudiesen ser unos papeles de buen gusto que explicasen su importancia. Estoy pensando esto en base, también, de comentar la Sociedad o Asociación de Amigos del Museo C[arlos] M[aside] que pueda ayudarlo, también para otras situaciones en que conviene justificar, explicar, su significado, con brevedad pero con precisión. Piensa algo en esto. Yo también pensaré algo si tengo tiempo y te lo expondré.
Por fin llovió. Esta parece ser la mejor noticia. Creo que los montes debieron arder en una cuarta parte. La situación del país va de mal en peor y la economía se presenta dramática. Nadie sabe cómo se va a salir da esta situación.
Lorenzo y Marika nos acompañaron ayer a comer y creo que les alegró mucho verse reunidos de la gente amiga que compone el Patronato. Piñeiro y su mujer, que están en Ribadeo, se fueron con nosotros para el Castro anteayer y regresaron ayer noche también con nosotros. Después de muchos años se reencontró allí con Várela y tuvieron largo que hablar.

Y nada más. Abrazos muy fuertes para ti y para Maruja

[Díaz Pardo]

1976-09-02
Carta de Dónega a Luís e Maruxa Seoane. 1976
A Coruña
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Dónega a Luís e Maruxa Seoane. 1976 en 02/09/1976

A Cruña, 2.9.1976

Maruxa e Luis Seoane
Buenos Aires

Amigos benqueridos:

No xornal de hoxe, batemos coa triste noticia do pasamento do voso irmán Emilio. Conocímolo personalmente na vosa casa e impresionounos a súa agudeza mental, a súa simpatía e a súa cordialidade. E agora comprobamos na prensa e na rúa un sentimento xeneralizado pola perda dun coruñés traballador, pletórico de iniciativas e de realizacións.

Deixando fora consideracións políticas que, por continxentes, non veñen ao caso nesta hora, fica en pe na conciencia dos seus conveciños a lembranza dun home de ben, amigo dos amigos, e que axudóu no que puido aos que a il acudiron. A súa desaparición foi unha sorpresa para a cidade. Ninguén a esperaba. Pra o luns vindeiro, estaba anunciada, coa súa presencia, a inauguración do Polígo[no] Comercial que, debido á súa iniciativa e entusiasmo realizador, foi construido nesta cidade. Obra, por outra banda, sin precedentes en ningunha outra cidade de España.
Recibide, pois logo, unha cordialísima aperta de condolencia dos vosos amigos

Fernanda
Dónega

1976-09-03
Carta de Díaz Pardo e de Carmen Arias “Mimina” a Seoane e a Maruxa Seoane. 1976
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo e de Carmen Arias “Mimina” a Seoane e a Maruxa Seoane. 1976 en 03/09/1976

Castro, 3 de septiembre de 1976

Queridos Maruja y Luis:

Ayer nos enteramos por el diario del fallecimiento de Emilio. Estábamos en Sargadelos, era media tarde y ya no había forma de ir al entierro, que había sido por la mañana. Le pusimos un telegrama a Mª del Carmen y en algún momento la iremos a ver. A vosotros os va nuestra solidaridad.
Estaban con nosotros en Sargadelos Lorenzo y Marika. Hoy hemos estado en Lugo. Almorzamos con Fole y Celestino y llegamos al Castro al atardecer. Tenemos a Carolina con nosotros porque Xosé y María se fueron a Italia y creo que piensan llegar al este.
Te tengo informado al día de todo lo que pasa.

Un abrazo muy fuerte

Isaac

Me acuerdo mucho de vosotros y os mando un biquiño muy fuerte.

Vuestra

Mª Luz

Queridos Luis y Maruja:

Nos sorprendió la muerte de Emilio y os va mi sentimiento.
Por aquí andamos con Lorenzo y Marika, recordándoos siempre y deseando veros pronto por aquí. Tengo aquí a Carola, que es un diablillo delicioso.
Hace unos días te escribí y con calma volveré a hacerlo.
Tuvimos un mes de agosto con mucho trajín de gente y ahora ya estamos más tranquilos.
Marika va mejorando.

Un fuerte abrazo para los dos de

Mimina

1976-09-07
Carta de Dieste e Muñoz Manzano a Seoane. 1976
Rianxo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Dieste e Muñoz Manzano a Seoane. 1976 en 07/09/1976


Rianjo, 7 de septiembre de 1976

Querida Maruja:

Hace unos días nos sorprendió ver en La Voz de Galicia la nota necrológica sobre tu hermano Emilio. No sabíamos que estuviese enfermo, así que nos tomó completamente de improviso. Desde entonces os estamos recordando especialmente, pues sabemos por experiencia lo que desconcierta la noticia del fallecimiento de una persona querida cuando se está lejos, sin poder acompañar a los demás familiares, y sin sentirse acompañado por ellos. Aunque de lejos, hemos compartido hondamente vuestro sentimiento.
Te mando también los elogiosos recortes de prensa, en que se le trata con un gran respeto y simpatía, y esto no sólo por su influjo, sino por sus excelentes cualidades personales.
Me vi en dificultades para mandar el pésame a tu cuñada, porque recordaba perfectamente su fina y agradable presencia, pero no su nombre. Pero no quise esperar a más información desde aquí, y le escribí de todos modos.
Justamente, acabamos de llegar de La Coruña, donde habíamos estado una semana, con motivo de asistir Rafael a la reunión anual del Patronato del Museo Carlos Maside y subsiguiente comida en Sada, donde vimos a todos los amigos menos a García Sabell, que había ido a un congreso. Álvaro Gil está mal, pero me parece mejorado con relación a la última vez que le habíamos visto. Antonia, bien, un poco menos alegre que otras veces. No pudo asistir Dónega a la comida porque estaba gravísima la cuñada de Fernanda, que falleció. Asistieron también Marika y Varela, a los que hemos visto con alguna frecuencia mientras hemos estado en La Coruña. Marika tuvo un incidente de salud, pero ahora se encuentra muy recobrada. Estuvimos comiendo con ellos y Fermín y Jenny en la Casa del Mar, y el día que nos vinimos a Rianjo habían ido con Isaac y Mimina a Sargadelos. Eso es un indicio de mejoría porque antes no se habían animado a hacer ese viaje; no sólo eso, ni siquiera a ir a nuestra casa.
Rafael escribió días pasados a Frontini. Por ahora estamos descansando y dejando correr el verano, que ya va tocando a su fin. Habíamos quedado un poco maltrechos de la temporada anterior. (Suponemos en vuestro poder una carta y varias fotocopias que la acompañaban).
Os recordamos mucho, y deseamos que anticipen lo posible vuestro regreso.

Un gran abrazo para los dos

Carmen y Rafael

Saludos a los buenos amigos

1976-09-11
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1976
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1976 en 11/09/1976

Buenos Aires, 11 de Septiembre de 1976

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Recibí tus cartas del día 15 y 25 de agosto y de ellas me sorprendieron las noticias referidas al Museo. No conocía tus intenciones ni te creía capaz de sustituir al Patronato que nosotros mismos designamos, que es nuestro Patronato, esté o no registrado por el Estado, citando por tu cuenta, personalmente, en lugar de que sus autoridades citasen a sus componentes, entre los cuales están incluidos los representantes del Laboratorio de Formas y Cerámicas del Castro. Tú sabes, lo has publicado, que el Museo es algo que a mí me importa mucho, más que todo el resto de proyectos que hicimos juntos y de todo aquello otro en lo que no intervine a partir de inaugurado Sargadelos. Con él no quise proyectar un Museo más al uso corriente, sino un centro de cultura gallega y en esto estuvimos de acuerdo. Entregué todo lo que pude para él y conseguí mucho de mis amigos de siempre. Creo, pues, que deberías haberme escrito sobre tus intenciones por si tenía, por mi parte, alguna proposición que hacer. Bueno, esto es algo consumado y que yo no deseo discutir. Pero dime por lo menos qué es el “Laboratorio de Industria y Comunicación”, dónde está situado y quienes lo componen, si puedes decírmelo. En tus cartas siempre adviertes que tomas nota de las mías pero casi nunca las contestas. En la última te manifestaba la posibilidad de que necesitase un documento, sin poder explicarte más, y no me has contestado a eso, si podía o no contar contigo para ello. Ya no me contestes. Durante más de un mes esperé una respuesta que no llegó. Trataré de resolver cualquier problema que se presente en un momento en que a uno le acosan los trabajos y problemas. En cuanto al folleto para el Museo lo tengo muy pensado desde hace años, tendrá que ser un pequeño folleto en lugar de un tomo como tenía proyectado. No voy a pensar algo, como tú escribes, en esto. He pensado años en el Museo de Arte Gallego y lo único que me faltó siempre fue capacidad ejecutiva y dinero para hacerlo como soñé. Sé para qué puede servir y tengo muchísimas notas tomadas en cuanto a su eficacia con respecto a Galicia. Pero en Diciembre o Enero hablaremos de esto. Cuando regresemos y, toma nota, por vez primera digo “Si Dios quiere”, por no sustituir la palabra Dios con alguna otra, destino, fortuna, azar, buena estrella, etc.
Perdóname esta carta. Te estoy escribiendo con todo mi fastidio por tu actitud, por suponerme ajeno o casi ajeno al Museo, o a los problemas de él, o por decidir por ti mismo lo que debiera haber constituido un motivo de diálogo entre los dos, que somos los fundadores, escrituras aparte.
Te ruego ahora que nos digas como están Varela y Marika, si continúan en El Castro y qué proyectan.
Trabajo mucho. Ya ni siquiera vamos al cine. Estos días terminé de grabar un bestiario que hago con el poeta Alberto Girri para un edición de bibliófilos, trescientos ejemplares. El 18 expongo en Tucumán, en octubre en Rosario, en Diciembre en Art Gallery de Buenos Aires y en Enero Mar del Plata. En las dos últimas si podemos no estaremos presentes. Pensamos marchar en Diciembre, ya te lo escribí, si podemos. Ahora expone Laxeiro en una Galería de La Boca. Muy buenas las obras que envió. Estos días te enviaré la monografía que salió sobre mí. Como puedes notar la participación de Castelao y Souto en la Bienal no se registra en parte alguna.

Un gran abrazo para Mimina y para ti de Maruja mío.

Seoane

Recibimos ahora mismo un tu carta y la de Mimina con el pésame por el fallecimiento de Emilio que os agradecemos mucho. Fue una noticia absolutamente inesperada. Creemos que La Coruña perdió una persona que le fue eficaz por su cariño hacia ella. Quedamos desolados. Agradecemos el saludo de Mari Luz. La carta de Varela que contestaré en los próximos días. Otro abrazo.

Seoane

1976-09-12
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976 en 12/09/1976

12 de septiembre de 1976

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

No tengo ninguna tuya a que hacer referencia. Yo te fui informando de todas las novedades que hubo por aquí. Terminado el período de vacaciones judiciales el pleito por las participaciones del Museo entró en vía de contestación y se han formulado las dos excepciones de dilatorias de incompetencia de jurisdicción que te envío. El asunto de los cuadros a Rey lo encontraron en el Hotel Don Pepe de Marbella y le amañaron una presentación sin citar en el juzgado de Betanzos cuyo médico forense volvió a considerar[lo] incapaz para efectuar una comparecencia. El juez cerró el sumario y lo mandó a la Audiencia sin procesar. Todo esto de la justicia es una podredumbre manejada por cuatro delincuentes encorbatados, que ahora, si cuadra, se harán más demócratas que Dios.
Lorenzo y Marika salieron hoy del Castro para Santiago, Rianxo, Vigo y Portugal, para regular pasaporte, y desde ahí a Madrid. En Santiago los espera García Sabell para darle un vistazo a la salud de Marika.
Ya empezó a llover y tenemos el invierno en las puertas. Ya se marchó todo el mundo y se inicia la jornada de invierno. Yo creo ya tan pocas cosas que me supongo que el plan Suárez de reformas (que por la prensa habrás conocido ahí) tendrá su trampa para que las elecciones al parlamento fracasen, tropiecen con incidentes, y las cosas continúen lo mismo. La provincia de La Coruña, entre otras, está paralizada por una huelga de la construcción. La crisis económica no hace más que agravarse. La deuda exterior aumenta en miles de millones por mes. La caída de la peseta, la Bolsa está por los suelos, la inflación y el constante alza de la vida son preocupantes y se habla de una posible “argentinización”.
Queremos saber de vosotros. ¿Cómo anda tu salud? ¿Cuándo venís?

Abrazos muy tensos a los dos

[Díaz Pardo]

[Manuscrito na marxe:] Vai fotocopia carta a Mª Casares

1976-09-21
Carta de Vázquez Freire a Luís e Maruxa Seoane. 1976
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Vázquez Freire a Luís e Maruxa Seoane. 1976 en 21/09/1976


El Castro, 21 de Sepbre. de 1976

Queridos Maruja y Luis:

Contestamos v/ carta del 8 de Agosto ppdo.
Ya pasó casi el verano, aunque estos días aún está haciendo bastante calor. Días pasados llovió un poco y vino algo de frío, pero ahora ya estamos otra vez con un tiempo espléndido. Este año el verano fue el más seco y caluroso que recuerdo y también fue el año que vino más gente de veraneo a pasar de la desgracia del Urquiola, que en principio parecía que iba a perjudicar muchísmo y no se notó en nada, los hoteles y casas particulares no podían dar alojamiento. Las playas se limpiaron un poco y al cabo de 15 días ya no había restos de petróleo en la arena y en el agua, solamente en las rocas quedaron señaladas y aún hoy no desapareció totalmente.
Del pleito ya no les digo nada como siempre pues por Isaac ya están informados de todo. El país sigue mal, no sé cómo se van a solucionar los problemas que están apareciendo por todos los lados. Aquí ahora en la provincia de La Coruña, nos está afectando una huelga de la construcción que el día 23 ya hace un mes que están en paro y no tiene de momento vías de arreglo. Como pueden suponerse tenemos parado el edificio nuevo y preparado para echarle la 3ª placa. No sé si sabrán que días pasados hizo una denuncia en la Vivienda el hijo de Nogueira, José Antonio y ésta pidió informes en el Ayuntamiento de Sada, pues alegan al parecer que no está dentro de las normas rurales y un amigo del Ayuntamiento me lo comunicó. Si se valiese uno del genio, daba gana de romperle la cara y después denunciarlo por querernos pegar. Ya ven como está todo esto, primero luchar con los padres y ahora empezar con los hijos. Vaya herencia le vamos a dejar a los nuestros. Cuando ellos estaban construyendo el edificio para la fábrica de camisas nadie pensó en meterse con ellos, pues ellos pueden hacer lo que quieran, pero al parecer nosotros no. ¿Qué les parece esto?
La cuenta de Vdes. en el Banco Zaragozano en el día de hoy tiene un saldo de Ptas. 318.900.-
Nos enteramos un poco tarde de la muerte de v/ hermano Emilio y no pudimos ir a ningún acto. Nuestro más sentido pésame.

Sin más por hoy y esperando verlos muy pronto por aquí, reciban como siempre un abrazo muy tenso de María Elena y mío.

José Luis

1976-09-21
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976 en 21/09/1976

21.9.76

Sr. Don Luis Seoane, Bs. As.

Querido Luis:

Me llega la tuya del 11 del cte. por la que quedo ya completamente convencido que lo único que te interesa de las cosas que te informo es buscar un pretexto para atacarme inventando incluso cosas como esas de [que] yo cité personalmente por mi cuenta o que ahora no sabes que es Lab[oratorio] de Ind[ustria] y Comunicación, etc. – Cuando vengas iremos al Patronato del Museo y a él llevas todas esas cosas que me dices a mí. Si no lo reúnes tú yo le diré a Álvaro que lo convoque. Yo admiro mucho tu obra de artista y de poeta pero hay algunas cosas que no te entiendo y me resultan penosas. Para evitar este desentendimiento yo me aparto definitivamente de todo lo que se refiera al Museo. En esa próxima reunión del Patronato yo me desentiendo de eso definitivamente porque me es totalmente imposible atenderlo, no dispongo de tiempo; y, además todo esto es cierto. Hasta entonces seguiré como si no hubiese pasado nada, te acompaño más documentos del pleito que estamos sosteniendo por el Museo.
En cuanto a ese contrato que necesitas yo no sé más que lo que tú dices, y lo que tú dices es eso unido a esta nota.
Sabéis que se os quiere, que estamos celebrando veros por aquí, que una cosas no tiene que ver con la otra. Es precisamente para poder celebrarlo siempre por lo que hay que evitar las causas que producen desentendimiento.

Abrazos muy fuertes para ti y para Maruja

Isaac

1976-10-01
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1976
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1976 en 01/10/1976

Buenos Aires, 1º de Octubre de 1976

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Recibí tu carta del 21 del mes pasado, que no contesté antes por la huelga de correos de España. Sólo quiero decirte que no busco pretexto para atacarte como sostienes en la tuya, sino que te participaba mi sorpresa de que convocases tú una reunión y no lo hiciesen Álvaro Gil y Dónega Rozas, como a mi juicio corresponde, a pedido tuyo si tú lo querías. De que yo no supiese nada del Laboratorio de Industria y Comunicación ni dónde estaba situada esta institución, que no recuerdo se llamase así, pues por mi parte, aún sin tener nada que ver con ella, hubiese objetado la palabra Laboratorio y además no estaba seguro de si era la institución proyectada para El Castro o si se trataba de una nueva asociación que habías fundado en Sargadelos y en este caso estaba dispuesto a no querer saber nada más del Museo ni de ninguna clase de compromiso contigo. Me alegré pues, de la carta tuya por esta aclaración, airada sin motivo, puesto que el ofendido por participarle los resultados sin consulta alguna anterior, que creo se me debe de parte tuya, debo ser yo. Ya hablaremos de todo esto cuando regrese. En cuanto al contrato me referí a él de la única manera que supe procurando que entendieses. Supongo lees los diarios, y por años y pleitos, etc., debes estar entrenado en sobreentendidos. Volveremos, si podemos, seguramente en Diciembre, a fines. Comprendo que no me entiendas. Tampoco te entiendo yo a ti, ni tu afán de hacer todo por tu cuenta lo que deben hacer los demás, seguramente creyendo aliviarles trabajo. Tú no me entiendes ni yo tampoco te entiendo. Sin embargo pienso que algo nos une y es la amistad profunda que nos profesamos. También estamos deseando veros y te ruego no hables más de apartarte del Museo, pues también me apartaría yo. Pero tampoco creo que las obras puedan trasladarse a un local recién construido y sin condiciones climáticas, con humedad en las paredes, etc., más o menos inmediatamente como parecía sugerir la carta que da lugar a estas explicaciones. Pienso que podría buscarse otro local provisional en Sada o en La Coruña y mientras tanto hacer una selección de las obras y exponerlas en todas las ciudades gallegas. No fuera de Galicia, con el título de “Obras del Museo Carlos Maside”, comenzando, naturalmente, por La Coruña y organizando conferencias en cada ciudad. Todo ello con un catálogo general para todas ellas con una nota nuestra como prólogo, solamente en idioma gallego y pequeñas fotografías de las obras.
Esto es todo por hoy. Estoy exponiendo en la ciudad de Tucumán, con mucho éxito. Fui recibido de una manera extraordinaria. Renuncié a exponer en Rosario. Lo haré a mi regreso de España. Expongo en Enero en Mar del Plata y en Diciembre en Art Gallery de Buenos Aires, acuarelas, pequeños óleos y ejemplos de mi obra gráfica desde la década del cuarenta. En Noviembre sale mi Bestiario junto con poemas de Alberto Girri sobre el mismo tema. Espero que sea una edición extraordinaria y original.

Abrazos de Maruja y míos para Mimina; María, José y Carolina, si ya los recibe, y para ti de

Seoane

1976-10-12
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976 en 12/10/1976

12 de octubre de 1976

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Tengo la tuya del 1º cte. y te envío todas esas fotocopias de otras que tienes en tu poder por las que te fuiste enterando de las cosas. Yo convoqué este año porque me lo pidió Álvaro y Dónega como el año pasado lo hice porque me lo pediste tú y Álvaro. Se conoce que tú no lees los papeles que te mando y tampoco recuerdas lo que se trató en la junta del año pasado. Todo esto de no leer los papeles y no recordar las cosas me parece perfecto, es una forma si no de vivir un poco más feliz por lo menos un poco menos infeliz. Y si necesitas abrir alguna válvula para aliviar el malhumor que te produzca cualquier cosa tampoco me opongo. En este caso lo que correspondía era le escribieses al Presidente y al Secretario y los ponías como chupa de dómine. Lo que no se comprende bien es que me quieras convertir a mí en aliviadero de esa válvula, y de forma sistemática.
Y no me gusta tener que recordarte que yo tengo unas obligaciones como Administrador del Castro y que junto con un representante del Laboratorio de Formas somos los que tenemos que disponer y cuando hay una reunión con una comida invitar pues ¿quién va a invitar? y no digamos de lo demás.
Pero todo esto no tiene importancia, Luis. Si contesto es sólo para justificar mi incapacidad de entender tu mecánica sobre estos asuntos. Por otra parte me encuentro cansado, con la salud bastante desmoronada y me parece que tengo por delante muchos más problemas que los que voy a poder resolver en los que me queda de vida. Y uno de los problemas que hay que resolver es no dar motivos para tener que justificarte esos ataques que haces contra mí, y que, naturalmente, suman en los ataques que recibo por el Museo y por todo lo demás.
No es ningún problema. Mientras el Patronato no tiene personalidad jurídica Cerámicas del Castro nombra un representante, que no tengo por qué ser yo, para intervenir en lo que vosotros hagáis.
En cuanto al traslado del Museo no te preocupes que eso iría para largo. Una cosa es lo que se dice para que se entere Iglesias Corral y curarnos en salud y otra la realidad que sumada a las huelgas van a hacer posibles las cosas un poco tarde. Si el año que viene tenemos listos los locales del L.I.C. podemos volver a ofrecérselos al Museo como estén, porque son para otra cosa, y si reunido el Patronato no os interesan no pasó nada.
Celebro el éxito de esas exposiciones y espero que tu salud haya mejorado. Celebraremos veros por aquí a los dos llenos de salud y buen humor. Mientras van abrazos muy fuertes para ti y para Maruja.

[Díaz Pardo]

1976-10-18
Carta de Pilares a Luís e Maruxa Seoane. 1976
Madrid
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Pilares a Luís e Maruxa Seoane. 1976 en 18/10/1976


Madrid, 18 de octubre del 76

Para Maruja y Luis Seoane
Buenos Aires

Queridos amigos:

Acabamos de recibir hoy lunes el estudio de Rafael Squirru, Luis Seoane. Es una ejemplar lección sobre el ejemplar artista y hombre que eres tú, Luis; y en esa lección es también un cariñoso ejemplo y justicia la presencia tuya, Maruja. ¡Cómo nos alegró el libro, y saber que estáis al pie del cañón –y del fuego–, y... esa verdad gallega y... esa argentinidad! Precisamente, en la noche del sábado 16, anteayer, en casa de Nélida, nos dijo Jesús Oya que por la mañana había recibido el libro. Todos, con los Marciales, nos pusimos muy contentos al tener tan directas noticias de vosotros. Yo llevo escribiendo algunas cartas a Mabel y a Norberto sin tener respuesta... Esperamos que en la primera visita que hagáis vosotros (o que hagan ellos) haya un buen intercambio de noticias.
Los días van pasando y, si bien el arte es largo, lo malo es que los días son cada vez más breves y estrechos en tiempo, en espacio y en libertad. Y, por eso, hay que tener el talento que tienes tú, admirado maestro y amigo Luis, para dar anchura y profundidad a esa larga y hermosa obra que estás elaborando con tanto amor.
Queridos amigos. No sé si Marcial habrá recibido hoy también el libro. Es ya casi martes y renuncio a telefonearle porque si no la liamos y tengo que madrugar y echar esta carta al correo para que os llegue cuanto antes el recuerdo y los abrazos delos Pilares.

¡Recuerdos y abrazos!

Manuel Pilares

1976-10-31
Carta de Ellena a Seoane. 1976
Nova York
Santiago de Chile
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Ellena a Seoane. 1976 en 31/10/1976

31/X/76

Queridos Maruja y Luis

Dejé la casa de ustedes con infinita tristeza. Se mezclaban muchos sentimientos. La vuelta a una realidad que aún duele y carcome, la interrupción en la visión de la pintura de Luis, motivada por la llegada del señor de La Plata, quien a su vez acarreaba su historia y el dolor que ella motivaba y, talvez, tantas otras razones. Pero a medida que me acercaba a casa de mi hermana Nelly, al revisitar en mi mente las pequeñas pinturas de Luis, todo fue convirtiéndose en algo mejor. Fue la ayuda de los pequeños pájaros, recuerdos del Homaxe a un paxaro que Luis me regalara años atrás. Las pequeñas y bellísimas naturalezas muertas, las plantas, la hermosa naranja circunscripta en el cuadrado que la definía. Los personajes. Todo fue ayudando. Casi llegué tranquilo a casa de Nelly. Al día siguiente, partí hacia aquí.
Ahora, he recibido noticia de José de que el taco está listo y se los agradezco de corazón. Mis planes eran viajar a Buenos Aires, de paso a Brasil, a fines de este mes. Un viaje a Brasil, de todas maneras había sido restricto por razones presupuestarias. Pero igual no hubiera sido posible, yo que el día lunes 18, apenas a mediodía tuve una seria crisis de hipertensión, cuyas razones están aún averiguando, que me llevó cerquísima del derrame. Estoy en reposo absoluto y veremos cómo evolucionan las cosas.
Yo he escrito una larguísima carta [a] José rogándole se encargue de la impresión del taco. Los Grabas no se encuentran allí, eso simplificaría todo. Pero estoy seguro que José se encargará del asunto. Es un ser humano maravilloso. Tanto él como Manita.
A mí me parte el alma no verlos. Las fechas se entremezclan. Yo no recuerdo ahora si viajan el 15 de Noviembre o de Diciembre. De todas maneras, parecería que lo mío será muy largo. Paso momentos muy deprimido y desorientado, y otros –por suerte–, mejores.
Hice componer la foto que tuvieron la gentileza de prestarme y aquí se las devuelvo. Les acompaño también una ampliación de cómo quedaría re-compuesta. Ojalá les guste. A Galicia les llegará la carpeta. Ya encontraremos correo eficaz que de alguna manera la ponga en España. Terminar el libro de Gambartes es de alguna manera una obsesión. De ahí que la ayuda de ustedes sea para mí regalo tan preciado.
Mi madre está bien. Espera con buena salud sus 79 años en pocas semanas más. Quedó muy desorientada con mi descompostura pero ha superado todo, lo mejor posible.
Prefiero no contarles –y no sé si no tuvo algo que ver con mi problema de salud– lo que fue la visita de Borges. A veces no sé como uno se las arregla para tanta indignación, tanto dolor.
Si pueden, háganme saber que recibieron las fotos. Será motivo de tranquilidad. De nuevo, gracias por todo. Los abraza, con infinito cariño

Emilio Ellena

PD: Mi madre les envía todo su afecto.

Mi dirección es:
Ricardo Lyon 660- Apt. 306-A
Santiago-Chile
Fono 256269

1976-11-04
Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1976
Bos Aires
Sada
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1976 en 04/11/1976


Buenos Aires, 4 de Noviembre de 1976

D. José Luis Vázquez Freire
Sada

Queridos María Elena y José Luis:

Contestamos tarde a la carta del 22 de septiembre. Estoy metido en los compromisos de todo género que se producen en esta ciudad en invierno y primavera, sobre todo en la primavera. Exposiciones hice dos, una en Buenos Aires, otra en una ciudad del interior, y me quedan otras dos, aquí, nuevamente en diciembre que se extenderá a Enero y Febrero, meses estos dos últimos de verano y otra en Enero en Mar del Plata. Tan pronto inauguremos la de Buenos Aires, en Diciembre 13, saldremos para España. Les escribiremos antes. Tengo muchos proyectos y espero trabajar lo que pueda, naturalmente pintando y grabando de todo. De los hijos de Nogueira haremos caricaturas cuando volvamos, son personajes ridículos que, naturalmente, sirven para hacer daño. Lo curioso del pleito de los padres que pretenden heredar los hijos es que todos ellos, los Rey y los Nogueira, son igualmente malos y ridículos, son personajes de comedia y que representan un tipo de gentes que existen en mayor cantidad, seguramente, en España que en otras partes, o los vemos más. Pero en el caso de los Nogueira es que se añade a su estupidez la fealdad física que desde luego se presta para contestar sus actitudes y escritos con caricaturas, si éstas estuviesen permitidas en los Tribunales de Justicia.
En Buenos Aires estamos gozando de una primavera desigual, frío, lluvias, calor, sol. Lluvias en abundancia.
Les agradecemos el pésame por el fallecimiento de Emilio. Para nosotros fue insospechado y nos dolió y nos duele, muchísimo.
Volveremos a escribirles en vísperas de nuestra salida de Buenos Aires. Un gran abrazo para María Elena y para usted de Maruja y mío y para Victoria y José Luis hijo, saludos a Ángel y a Marentes, Losada, etc.

[Seoane]

1976-11-05
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1976
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1976 en 05/11/1976

Buenos Aires, 5 de Noviembre de 1976

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Recibí tu carta del día 12 del mes pasado acompañada de dos fotocopias, la del acta redactada por Dónega en su calidad de secretario del Patronato del Museo Carlos Maside y que debiste, si querías, enviarme sin subrayados, pues no conocía esa acta (se hizo seguramente después que me vine), y para hacerme “tragar”, esta es la palabra, el que yo conocía el nombre de la empresa que se montaba en El Castro o al lado del Museo. Pues bien, no conocía su nombre sino otro que olvidé, que le habíais puesto y que aparecía de alguna manera la palabra artistas, y, si lo denominasteis así en la reunión del 19/VIII del 75, como se hace constar en el acta, yo no lo percibí entonces. En cuanto al subrayado de la cita para la primera reunión del Patronato y la fotocopia de la cita misma, donde aludes al acuerdo entre Álvaro, tú y yo, para que tú la hicieses, ya que alguno de los organizadores del Patronato tenía que hacerla, y, a los dos, a Álvaro y a mí, nos pareció que nadie mejor que tú, por múltiples razones, debía hacerla. Perdóname que vuelva a aludir a estas cuestiones. Entre la cita primera y la segunda la diferencia está en que está designado el Patronato y existe un secretario que debe actuar y no se puede ni se debe suplantar. Cambia la situación entre una cita y otra. En los testimonios y pruebas escritas hay que tener mucho cuidado en observar las situaciones que influyen para su existencia. Esto es todo. Quiero que me perdones. Pero hay una cosa más, cuando escribí mi carta que te produjo esa reacción no estaba de mal humor y no podía sospechar que tuvieses tan pobre idea mía al pensar que soy capaz de usar a un amigo querido como válvula de escape para mi mal humor. No quiero responderte a lo que se refiere a la invitación a las comidas, ¿para qué? No estaba de mal humor entonces, tampoco lo estoy ahora. Tú no debes tomar a mal el juicio que de buena fe pueda merecerme una actitud que a mi puede parecerme errónea, ni sospechar intenciones segundas, mal humor o lo que sea, en ese juicio.
Te envié la fotocopia de una carta que enviamos a Soledad y la monografía que se publicó sobre mí y que creo que te había anunciado, también se la envié a José supongo que os habrán llegado.
Saldremos de aquí a mediado de Diciembre. Inauguro antes una exposición en Art Gallery el día 13 y queda otra en Mar del Plata que se inaugura en Enero. Expuse el mes pasado en Tucumán con mucho éxito. Se trata de una ciudad con un gran movimiento cultural. Esto es todo. Te escribiremos cuando tengamos concretada la fecha de salida.
En cuanto a Soledad, os escribió sin anunciárnoslo, se pasó estos años soñando con la invitación que le hicisteis. No podemos ser nosotros los que aparezcamos como ogros que le impidiesen cumplir sus sueños.

Un fuerte abrazo para Mimina y para ti, José, María, Mariluz, y besos a Carlina, también de Maruja y mío.

Seoane

1976-11-06
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976 en 06/11/1976

6 de noviembre, 1976

Sr. Don Luis Seoane
Bs. Aires

Querido Luis:

Sin ninguna tuya a que hacer referencia nos llegó la magnífica monografía que te ha hecho Squirru. Es una pieza preciosa. Que sea enhorabuena y muchas gracias.
Por aquí hay mucho invierno. Luego de un verano muy seco hace mes y medio que no para de llover. – El país está también con un buen invierno económico encima. – Y el pleito del Museo sigue.

Abrazos muy fuertes para ti y para Maruja

Isaac

Muchos abrazos para los dos de

Mimina

1976-11-08
Carta de Cuadrado a Luís e Maruxa Seoane. 1976
Madrid
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Cuadrado a Luís e Maruxa Seoane. 1976 en 08/11/1976


Madrid. 8 de noviembre de 1976

Queridos Luis y Maruja:

Ya estoy en Madrid, de regreso hacia vosotros. Dejar Galicia no es fácil, pues está clavada en el corazón. En general me fue bien. Muchos recuerdos y exceso de emoción. Son muchos los amigos ya desaparecidos, distanciados. Lo importante fue lograr la “jubilación”. Solamente falta el “cuánto”, que depende de Administración Local. Hay un imprescindible ritual burocrático, que está bien encauzado. Son mis gestores directos e influyentes: los abogados Pais Ferrín, Rúa Pintos y Varela Pol, los tres santiagueses. Proyecto regresar antes de fin de mes. Acaban de llamarme desde Santiago para que vuelva a dar otras conferencias. No puedo. Mi deber es volver lo antes posible junto a mi mujer y mis hijos. Los extraño. Estos días madrileños estoy agobiado de invitaciones. Ayer en casa de Marcial Suárez. Hoy con los Gurméndez. Mañana con los Frytas. Pasado con María Casares. La familia de Marcial, extraordinaria. En todas partes estás tu presente. Tu nombre en Madrid es tan conocido, respetado y admirado como en América o Galicia. La vida artística está por aquí en pleno apogeo. Buenas Galerías muy bien atendidas, eficaz crítica, buena propaganda y muy concurridas. El gran éxito lo tiene María Blanchard. Y la de Giacometti, un desbordamiento de público. En Santiago: mal. Los dos grandes acontecimientos, lamentables: López Garabal y García Lema. Vendieron mucho y caro. Las Galerías, muy flojas. Colmeiro y Laxeiro se portan bien conmigo. Y Lorenzo, no lo veo tanto como es necesario, pues Marika no anduvo bien.

Hasta muy pronto. Recibid mis mejores abrazos.

Arturo

1976-11-22
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976 en 22/11/1976

22 de noviembre de 1976

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Volvimos ayer de Madrid al que viajamos con los Neira Vilas. Este dio allí una conferencia que presentó Lorenzo Varela, muy bien. A Lorenzo lo vemos muy desanimado y Marika, que está bastante mal y se irá a Bs. As. a primeros de año, tiene miedo por Lorenzo y cree que vuelve a beber. No pude ver a Álvaro Gil porque está incomunicado en su casa, en cama; rompió varias costillas en una caída en el baño, y Antoñita está con gripe.
Antes de salir para Madrid recibí tu carta del 5 cte. por las que me convences de mis equivocaciones. No necesitas insistir. Si te parece, al pasar por Madrid y si Álvaro está para estas cosas, le pides que tome conocimiento de que yo no puedo volver a asumir la representación de Cerámicas del Castro en el Patronato. Que os haré un informe escrito de como quedan las cosas para que lo tengáis en cuenta, si os parece, en la posible reunión que tengáis. El Ayuntamiento de Sada ya comunicó que la Fiscalía de Vivienda había autorizado la construcción del Museo y que ya se podía presentar el plano, pagar los derechos, etc.
Tomo también buena nota de la lección que me das en tu carta en cuanto a tener en cuenta a los demás que componen las “situaciones que influyen para su existencia”. En cuanto al Museo esto ya no me volverá a preocupar y en cuanto al Lab[oratorio] de Formas y Sargadelos, donde convivimos, creo que nunca se ha hecho nada por mi parte sin consultar con todos los socios, pero en lo sucesivo puede tomarse esto con más rigor, y además creo que conviene.
Yo lo que quiero es sacarme problemas de encima. Con trabajar por sostener estas fábricas, de las que viven más de doscientas familias, ya me llega, y bien, y más en estos tiempos difíciles por los que atravesamos con difícil salida, con mi salud muy precaria y con una moral arruinada.
De por aquí poco puedo decirte. Los pleitos siguen. Y con esos problemas cotidianos de siempre de hornos y máquinas no tengo tiempo para más. José está ayudando bastante y Carolina es el único espectáculo que tenemos. Rosendo, un drama.
Nada más. Esto es todo. Hago votos por el éxito de las exposiciones que vas a inaugurar, os deseo toda clase de felicidad y que traigáis un buen viaje.

Un abrazo muy fuerte para ti y para Maruja de

Isaac

1976-12-00
Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1976
Guadalajara [nac. México]
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1976 en 00/12/1976

Guadalaxara, Nova Galiza, Nadal 1976



Moitas venturanzas pra ti e os teus nestas festas e decote.

Apertas

Florencio

1976-12-15
Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1976
Bos Aires
Sada
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1976 en 15/12/1976


Buenos Aires, 15 de Diciembre de 1976

Sr. D. José Luis Vázquez Freire
Sada

Queridos José Luis y María Elena:

Unas letras solamente para desearles felices fiestas de Navidad y Año Nuevo y participarles que unos días después, el 3 o el 5 aproximadamente, estaremos en Madrid. Hablaremos por teléfono desde allí tan pronto como lleguemos. A José Luis queremos pedirle que por favor, como la otra vez, nos compre un auto similar al último, Renault 12 o de constitución parecida. Es una nueva molestia que le pido haga por nosotros.
Sin más les reitero todos nuestros deseos de felicidad para ustedes en estos días últimos del 76 y para el nuevo año. Con un gran abrazo para los cuatro y saludos para Ángel y los suyos y los amigos:

[Seoane]

1976-12-15
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1976
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1976 en 15/12/1976

Buenos Aires, 15 de Diciembre de 1976

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Unas letras para decirte que recibimos tu carta del 22/XI y un saludo posterior de fin de año de Mimina y tuyo. Pues bien, Maruja y yo os deseamos un feliz 1977 y que paséis con dicha los últimos días de este año. Nosotros las pasaremos solos y estaremos en Madrid en los primeros días de Enero, del 3 al 5 probablemente. Os llamaremos por teléfono el día de llegada. A José Luis le escribo hoy. Te envío fotocopia de la nota que se publicó con motivo del último libro mío y de Girri que salió, Bestiario, destinado a bibliófilos y es del más importante teórico del diseño, junto con Maldonado, de aquí. Dirige algo que se llama “Instituto Nacional de Diseño” o algo así, Basilio Uribe. Esta edición de Bestiario constituye, efectivamente, como él dice, una especie de sátira contra la bibliofilia y contra los imitadores en general de lo hecho por otros, los que copian formatos y características de libros ya hechos, sobre todo libros franceses. No podré llevar a esa más de un ejemplar. Pero es el resultado de los muchos años de experiencia gráfica. Esto es todo. Es la última carta de este año. Un gran abrazo para Mimina, para ti y para los tuyos de Maruja y mío.

Seoane


Recibí la nota de Azcoaga sobre esa exposición de pintura argentina. Gracias.

1976-12-20
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1976
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1976 en 20/12/1976

Rio de Janeiro, 20.12.1976



Ao Ilustre Amigo,

Dr. Valentin Paz-Andrade agradeço de todo coração e retribuo afetuosamente os amáveis votos de Feliz Natal e Ano Bom.



Paulo Rónai

1977-00-00
Carta de Lifschitz a Seoane. 1977
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Lifschitz a Seoane. 1977 en 00/00/1977


[ca.1977]

Queridos amigos:

Y creo debemos poner la palabra AMIGOS, todas con mayúscula, porque creo que es muy difícil verlo, seguir en la vida 2 personas como Vds. a las que después del tiempo que nos conocemos podamos seguir llamándolos amigos y creer en el significado profundo que esa palabra tiene. A qué viene todo esto? A nada en especial y a todo en general. Créannos que los extrañamos muchísimo, que vuestra presencia es muy importante en este Buenos Aires por Vds. en sí principalmente. Por el entorno que los rodea y por la atmósfera que se respira en vuestra casa y que los sigue a cualquier lugar que Vds. vayan. Aquí vamos poco a ver cosas. No sé que nos pasa, quizá sea para evitar algunos desencantos o por inercia. Créeme que si Luis hace una exposición aquí por supuesto que iremos, por vosotros y también para acompañar a los queridos amigos en otro de sus éxitos. Rafael protesta mucho porque yo estoy muy salvaje. Por los Burd sabemos que Julia inauguró su galería. Nosotros no fuimos, pero en esta semana iremos. Como ya les dijo Rafael, Carlos va a USA el 22 de este mes y luego veremos si podemos ir a verlos porque los extrañamos horrores. No sé si irnos en ese viaje a Europa o no depende de ciertas circunstancias: Martín, el hijo de Poly está delicado. Carlitos me dijo que les escribió a Vds. Siempre los quiso mucho y sé que los sigue queriendo.
Para el 15 de Enero va Malena con Paula [hija] a sus pagos y para Febrero viene Carlitos e iremos juntos a Punta. Qué lindo! Ya lo estoy disfrutando aunque pienso ir a USA y verlos antes.
Queridos, que suerte que en Noviembre los tendremos acá. Los queremos mucho. Hasta pronto querida Marujita. Y Luisito? Cómo andás?

Muchos, muchos abrazos

Emma

1977-01-19
Carta de Filgueira Valverde a Paz Andrade. 1977
Pontevedra
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Filgueira Valverde a Paz Andrade. 1977 en 19/01/1977

Pontevedra 19-I-77


Sr. D. Valentín Paz Andrade
Vigo


Benquerido Valentín:

Renóvoche a miña embora polo diálogo radiofónico. Gustou moito. Sorprendeume a xente que escoita a esas horas.
Xa sabes que Sánchez Cantón ordeou que a sua correspondencia estivera pechada cinco anos. Cumpridos xa, envíoche esta «carta entreaberta» que leva a data do 16 de xullo do 36 e a que me escribiu a min o 17 pra que cha mandara. É un «índice de utopías galegas» cheo de fondura.
Pasei unha tempada moi triste con doenza e a morte dunha irmá de María Teresa que viñera pasar eiquí as festas.
Ponme aos pes da tua muller. Lembranzas a todos.

[Manuscrito:] Apertas de



Fdo. Xosé Filgueira Valverde




[Manuscrito:]


Carta entraberta


Madrid, no día do Carmen, 1936

Sr. D. Valentín Paz Andrade


Meu querido amigo:

Penso que os que non fixemos nin soupemos cousa do Estatuto, o mellor servizo que hoxe comprimos con Galicia é calar, deixando moer ôs que arelaban andar no muiño; alá eles se no pan de mañá mestúranse os farelos coa fariña.
E cô dito abondaría, se non fose que na tua chamada escoito berros que famne esquecer memorias acedas, e crebando a liña proposta parrafearei un anaco de tempo respeito o rego que Galicia ten de abrir no agro artístico.
Eu non vexo, non podo ver a Galicia, dende o outeiro do Arte, mais que como un-a cidade espallada. Non-a vexo, non podo vela, como enxame de vilas no cortizo teórico de un-a nación. Fai anos que roe en min un verme teimoso, que de cote se afonda e me di: «contra o nacionalismo -narcótico prós nugallans que ensonan un mañá que non chega-, cidadanía –choio de un hoxe fecundo que non finda». ¡Galicia, un-a vila; i-os galegos, seus cives, sempre a traballar; e nosos probremas desfaríanse como a brétema ô sol.
En Arte, como no resto. Mais, n-un-a carta non se fan prans, nin se ditan regras, fálase, mellor... parólase. ¿Leria? ¿Ensonos?... ¿Quén o sabe? Parolemos, logo.
E... vai de sono...
Vexo â nosa Matria –máis doce que Patria- forte e leda, e que o xogo do Arte brinca por riba da terra nosa...
... Un rapaz naceu e criouse n-un-a casiña branca e limpa –o chan, branco do xabón, ou dourado pol-a cera; as paredes caleadas e con estampiñas feitas en buxo, do Apostol, da Pelengrina, do Santo Cristo de Ourense; fiestras e portas de azul, ou de verde: o redor da casa, naval e horta sen valados, pois a cerca é unha sebe con silvas e roseiras, recortadiño, froleado e con amoras; no naval, chícharos, pementos, cebolas e repolos; na horta, pexegueiros, cerdeiras e maceiras que nas suas tempías énchense de mazás, cereixas e pexegos.
Os ollos do rapaz reloucaban ô ver as liñas eispresivas das estampas, os recortes das follas, as coroas das froles i-as coores das froitas. No inverno degoirábase en valeira as memorias do outono farto debuxando cereixas e ácios no papel, ou nas paredes cos sinxelos meios que tiña a carón.
Na escola o mestre insinoulle o camiño e levouno a certo «taller» onde un artista –pago por Galicia- deprendía ôs rapaces afeizoados; pois, xa non había xiadas Escolas de craustro i-escalafón –nin esta verba tiña son na fala nosa. Os rapaces ían d-uns mestres n-outros, cando podíase trocar. Nos talleres, demáis dos traballos «d-encarga», facíase un-a laboura para Galicia –a reixa d-un-a eirexa, a pintura pra un-a escola, o teito pra un concello...- na que todos poñían man; deprendían facendo.
Rexía os talleres un-a «Xunta de .... poucos», que ditara regras craras i-abertas. Nos outonos os «talleres» corrían a terra –mosteiros, castelos e pazos- escadaban castros; de sol nado a solpôr enchían seus foles de canto Galicia amostraba –leiras e vías, portos e facendas, soutos e fábricas-. Ollos e mans fadigábanse de mirar e de acugular pra, no inverno, facer.
Ô gromar dos albres serodios, i-o quentar a raxeira tiñas os Talleres exposta a seara anal. E ía vela a Xunta de .... «poucos»: escollía cadros e tallas, forros e tecidos; e falaba côs rapaces –lonxe do eisamen-; i-os máis doados dáballes consellos e conqués para viaxaren pol-o Mundo. Cheos da terra, donos do seu oficio, ían aproveitar o que outros povos fixeran.
Ô tornar Galicia púñalles «talleres» pra que novos gromos agoirasen flores e farta colleita. Deste xeito sinxelo ninguén restaba sen poderse formar artista; ninguén saía da terra sen coñecela; o esforzo non se perdía, pois os que non chegaban a cume espallaban o deprendido o seu redor porque deprenderanllo sen mágoas nin rixideces, xogando ledos.
I-o Arte non era en Galicia segredo fechado de xente sabida, senón lume aceso en todal-as lareiras.
Por riba desta maneira de «facer artistas», e pra axudala, abríranse en Galicia outras fontes de estudo e arte: Museos, moitos Museos...
Non eran almacéns, nin panteóns; certo esprito animábaos e facíaos bulir; a ideia que aquela «Xunta», da que falamos, eispresou na sua primeira sentada:
«En Galicia, máis que un-a Historia e un Arte, temos hoxe un-a forte vôntade de facelos».
E nos Museos traduciuse esta arela de porvir. Recollíase neles o pasado, trouxérase de fora canto poidérase mercar, ou ter por troques; mail-o desinio non era revivir tempos idos, senón camiñar cara tempos por nacer. Non temos un Rubens nin un Velázquez pra adourar. E mestre Mateo... está tan lonxe de nos.
Porque é de ben nados, hase estudar o que fixeron os abós, i-hase gardar «mirando, non imitando» como decían os vellos eisemplarios; e aínda compre mesura e siso no profundar no pasado: a vellez non sempre dá «beleza».
I-este desinio conformábase nos Museos da nosa terra: no arqueolóxico, como no do mar; no románico como no do agro; no dos vellos oficios como no moderno, no barroco como ...
Íase o Sono e, xa na porta, inda tivo forzas pra me pintar outros cadros da política do Arte -¡non do arte da Política!- na Galicia.... autónoma; máis que cadros, estampiñas sinxelas, que custa poucos cartos levalas a termo e realidade, se nos alonxamos dos pedantismos de bule-bules e fura-furas, e se mercamos aquel siso e aquela praítica de «cidadanía» nas que vexo as dúas rodas do carro no que Galicia pode camiñar, chea de arelas, pol-a estrada do Tempo por vir.
Teu bô amigo

F.J. Sánchez Cantón


1977-02-01
Carta de Baudizzone a Seoane. 1977
Bos Aires
Nova York
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Baudizzone a Seoane. 1977 en 01/02/1977

Buenos Aires, Febrero 1º de 1977

Señor
Luis Seoane
Paseo de la Ronda, 15
LA CORUÑA
ESPAÑA

Querido Luis:

Primero, las noticias concretas. Fuimos a Mar del Plata, conversamos con los CASSARA, asistimos a la inauguración de la exposición. Había mucha gente y los cuadros quedaban muy hermosos. Tal vez faltaban algunos cuadros grandes; pero el conjunto quedaba realmente bien. Ayer he recibido información de FREDDY.
Al cierre de la exposición se habían vendido tres cuadros: el Nº 5 y el Nº 7 de esta exposición (uno, los repollos colorados, otro, una montaña) o sea, U$S 550 –cada uno; el tercero, también una montaña, pertenecía a la exposición anterior y lo tenían en consignación; no tenemos idea del precio fijado, pues no figuraba en tu lista. Sería bueno que nos lo dijeras. FREDDY pidió los importes; todavía no los había cobrado, pero esperaba hacerlo de un momento a otro y entonces FREDDY seguirá de inmediato tus instrucciones. Los otros cuadros no vendidos ¿deben continuar en poder de CASSARA para su posible venta o deben ser devueltos? Tampoco tenemos indicaciones tuyas sobre este punto.
Esto respecto a la exposición. Pasamos unos días encantadores en Mar del Plata, en el Hostal de Peralta Ramos , un pequeño hotel de 6 habitaciones en el centro de un bosque de pinos, cedros y eucaliptos de más de 80 hectáreas. El Paraíso.
Anoche estuvieron en casa Noemi [Gerstein] y los Burd, Noemi se va el jueves a Las Palmas, se pasará un par de semanas entre Las Palmas y Madrid y luego quince días en París y se vendrá de vuelta. También andan por España Isabela y Martín [hijo de Baudizzone ] en este momento han de andar por Barcelona, nos inquietan las noticias de España. La maldición de la violencia aflige y preocupa.
Nosotros estamos muy bien. Hoy esperamos a Miguel [Baudizzone ] y Mirta de vuelta de sus vacaciones uruguayas.
Queridos Maruja y Luis, reciban todo el cariño de Elena y
Baudi

LMB/mr.

1977-02-03
Carta de Frontini a Seoane. 1977
Nova York
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Frontini a Seoane. 1977 en 03/02/1977

DR. NORBERTO A. FRONTINI / ABOGADO / NUEVA DIRECCIÓN / AVDA CALLAO 671-12-“B” / CAPITAL FEDERAL

febrero 3 de 1977

Dr. Luis SEOANE
Ronda de ORZÁN
Torre La Coruña
LA CORUÑA-GALICIA
ESPAÑA

Querido Luis:

Cuando enfermó Pompeyo Audivert, apenas lo supimos por Rosa, escribí una carta para decírtelo. Pero cuando me dispuse a localizar tus señas domiciliarias, no las hallé porque con la mudanza las cartas que te había escrito en otras ocasiones estaban empaquetadas y no sé dónde y tampoco las tenía en las libretas donde las anoto. Quedó la carta en la mesa. Cuando hace quince días fui a Miramar dí con el dueño de un almacén que yo sabía que te conocía y a cuyo hijo, que pinta o escribe, tú le habías prologado un libro, según él me dijo. El me dió tus señas. Pero hoy, al buscar copias de cartas, encontré tus señas. Yo regresé antes de ayer, más muerto que vivo, por cansancio que aún me dura. Audivert a comienzos de enero tuvo una hemorragia intestinal producida por esas cosas que llaman “divertículos”. Lo internaron en un sanatorio de Ramos Mejía. Esperaron tres días para operarlo. No sé que le hubiesen hecho transfusiones de sangre. Cuando lo abrieron, le extirparon un trozo del intestino. Al día siguiente fuimos a verlo. El hijo consideró conveniente que no lo viéramos. Pero Rosa le había dicho a Audivert que estábamos nosotros y él se dispuso a que lo viéramos y se hizo retirar la mascarilla del oxígeno. Pero, nosotros, ya nos habíamos ido. Por lo que sabemos, que es poco o nada, Audivert murió cuatro días después, un sábado, de septicemia, porque la materia fecal que le quedó fuera de los intestinos le produjo infección. Volvieron a abrirlo. La verdad es que no entiendo nada ni tampoco lo entiende Rosa, según se lo dijo a Mabel cuando Mabel fue a verla a su casa una semana después de haber sido inhumado su cadáver en un cementerio al que fuimos en caravana, por un larguísimo camino, un domingo a la mañana de hace, según supongo, tres semanas. Un mes antes de morir habían estado en casa cenando y en esta ocasión me trajo un ejemplar del afiche que hizo Miró para la nueva revista HOY que se publica en Barcelona. Todo esto quería decirte, pues acaso no se ha publicado noticia alguna ni en Madrid ni en La Coruña. Quizá en Barcelona La Razón publicó una buenísima nota sobre Audivert. En el acto de ser inhumado el cadáver no hubo discurso alguno. Rosa se quedó en su casa. Está flaquísima.
Recibí carta de Pilares en la que me da la noticia de haber estado todos ustedes juntos, incluido Varela, en tu departamento, el domingo 16 de enero. Perdí las señas de la casa donde sueles hospedarte y si te da el tiempo y las ganas, házmelas conocer. La idea de viajar me sigue, pero estoy en estos días cansado y con ganas de dormir una eternidad. No sé si esto es cosa de los años. Pienso, empero, en que lo que me jode de veras es tener que darle manija intelectual a lo propiamente profesional. Estoy ya instalado en mi nuevo despacho de la Avda. Callao 671, piso 12, depto. “B”. PERO sin teléfono. Los que me piden dinero para instalármelo son unos granujas. Y NADA ME HAN RESUELTO en lo que va del mes de enero. Conocí en Miramar a una persona amigo de un amigo que me prometió desinteresadamente lograr el traslado del teléfono. Cuéntame cómo ves el problema político de España. El diario La Nación ha dado información abundante y bastante objetiva acerca de los secuestros, los asesinatos de abogados y policías, la actitud de los partidos opositores, etc., etc. El retorno a un régimen militar sería calamitoso. Originaría conflictos cruentos, según me parece. Escribe y cuéntame de tus proyectos. Recibí carta de Díaz Pardo. Me dice que un automóvil usado me costaría 150 mil pesetas lo que equivale a 2 mil dólares. Yo le pedí información sobre un SEAT chiquitín y me parece que sus datos se refieren a un SEAT grande. Como todavía no sé si viajaré en barco o en avión, avisaré a Díaz Pardo lo que haya decidido una semana antes de iniciar el viaje. Tendré que esperar a tener al día este puñetero despacho profesional. Si puedes, averíguale a Dieste si recibió aquella carta en la que le daba datos para ponerse en comunicación con médicos de Moscú. Estarán allí con frío aún. Aquí ha comenzado a refrescar. En Miramar hizo buen tiempo. Mermó el número de turistas en un 40 por ciento con respecto al año anterior. Todo sigue aumentando de precio. La inflación no tiene al parecer remedio. Un abrazo fraternal para los dos. Y a vernos.

Norberto

1977-02-09
Carta de Seoane a Sofovich. 1977
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Sofovich. 1977 en 09/02/1977

La Coruña, 9 de febrero de 1977

Dr. Bernardo Sofovich
Buenos Aires

Queridos amigos Elsa y Bernardo:

Salimos hace un mes de Buenos Aires y hace poco más de una semana que llegamos a La Coruña. Estuvimos los otros veinte días en Madrid y Barcelona. Todo mejor, en cierto orden que en el 75, pero la vida más cara y con una gran desconfianza con respecto al porvenir. Madrid está lo mismo. Allí estuvimos con Marika y Varela, intentando establecerse, con perspectivas Varela de trabajo y pensando ir en breve a París. Muchas exposiciones de todas clases, buenas y malas, pero pasado ya el boom que duró hasta el 75. Triunfan en Madrid Nacha y Cipe Lincowsky en un momento en que se realizan buenos espectáculos. En este sentido, cambió mucho todas Españas. Hoy mucha esperanza en el desarrollo cultural en libertad y gran parte de la población trata de olvidar el pasado como una pesadilla que parece imposible hubiese ocurrido. Los más jóvenes lo suponen tan historia como las guerras de Flandes y se sienten absolutamente ajenos a los hechos de su infancia. Los de nuestra edad somos para ellos una especie de supervivientes prehistóricos. Hay quienes creen que esta indiferencia por el pasado inmediato es sana. Por mi parte, no lo creo así. Aunque no crean, tampoco será útil sentirse, en cuanto a ese pasado, los caballeros acompañantes del Rey Arthur. Jóvenes y viejos están esperanzados en lo que resulte de las posibles elecciones. Escribo posibles sin poder concretar bien por qué mi desconfianza en ellas. Se repiten demasiado iguales, quizás sucesos de la Segunda República. Dejemos esto. Todos ello empieza a resultarme ajeno, aquí y en todas partes. Admiro a gentes como Álvarez del Vayo, el gran periodista español, ex-delegado por España en la Sociedad de la Naciones y ex-ministro de Relaciones Exteriores, de quien la Editorial Grijalbo de México acaba de publicar sus memorias. Vivió siempre luchando por sus ideales y el relato que hizo de su vida es extraordinario, se lo recomiendo. Lo admiro porque parece no haber dudado jamás de lo que él consideró desde muy joven su verdad, nunca se desanimó. Conoció las mejores gentes de la Europa desde poco antes de la Primera Guerra Mundial y hasta hace dos o tres años que murió. Fue muy amigo tanto de políticos como de escritores y artistas europeos y de Estados Unidos. De mucha gente que no hubiese deseado conocer.
Estuve en Barcelona viendo algunas buenas exposiciones y la Fundación Miró, realmente extraordinaria, encerrada en una arquitectura muy bella de Sert en la que sigue su estilo que concreta formas mediterráneas. Se realizan en ella actos culturales muy diversos y en el momento en que la visitamos estaba expuesta la participación de España en la Bienal de Venecia. Habían descolgado parte del Museo Miró para la exposición. No tengo, hasta ahora, demasiado que contar. Hoy está un buen día, pero desde que llegamos no hizo más que frío y llovió siempre o con intermitencias en el día. El mar está magnífico con su impetuosidad y todo promete una primavera espléndida.
Nos gustaría mucho que volvieran a La Coruña. Tengo para usted, Bernardo, el Carnet de Madrid de Picasso, 1898, editado por Gili de Barcelona, creo que a finales del año pasado y que, según nos dijeron, está ya casi agotado o agotado. Es una pequeña joya gráfica.
Les ruego nos escriban contándonos lo que ocurre en ésa, aunque sospecho que todos continúan de vacaciones.

Un gran abrazo de Maruja y mío para los dos y para Pablo.

[Seoane]

1977-02-09
Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1977
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1977 en 09/02/1977

La Coruña, 9 de Febrero de 1977

Sres. Emma y Rafael Lifschitz
Buenos Aires

Queridos Emma y Rafael:

Llevamos aquí, en España, un mes y es ahora cuando empezamos a escribir las primeras cartas. Estuvimos en Madrid, Barcelona y ahora estamos en La Coruña. Encontramos a Madrid en algunos aspectos mejor que a fines del 75. Espectáculos mejores, más abundantes, teatro, café-concerts, cine con muy poca censura, etc., y bastantes exposiciones de pintura. Barcelona, como siempre para nosotros, mejor. Se abrió al público la Fundación Miró, con un Museo del pintor y locales para actor culturales, proyección de cine y audiovisuales, locales de conferencias y conciertos, etc., y una gran biblioteca que se está haciendo. La arquitectura es de Sert, el gran arquitecto catalán que vive en Estados Unidos, es Decano de arquitectura en Harvard y que hizo, entre otras obras, la Fundación Maeght en el sur de Francia. Completa a Barcelona con sus seis o siete magníficos Museos, alguno de ellos único, como el de arte románico, o el de escultura, o el de Picasso, todos ellos en magníficos edificios, muy cuidados, en condiciones espléndidas de presentación de obras. Creo que pocas ciudades en Europa pueden presentar una labor de carácter municipal como Barcelona, que por otra parte no descuida ninguna de las otras obligaciones. En una de las Ramblas, decoró su piso Miró. Ahora estamos en Galicia y casi no hemos podido ver más que familiares y estar con amigos. Empecé a trabajar estos días terminando unos cuadros que dejara comenzados en 1975. Estuvimos en Madrid con Marika y Varela. Decírselo a Noemí a quien le escribiremos también estos días. Estaban bien de salud y muy bien de aspecto físico. Viven en un departamento amueblado y recuerdan a todos. No hemos hablado de nada importante con respecto al futuro. También en otra tanda de cartas escribiremos a Malena y Carlos, cuando salimos de ahí creemos que nos habíais dicho estaban en París, pero naturalmente, tienen que haber regresado hace semanas.
Escribidnos. Un gran abrazo de Maruja y mío para vosotros dos y Paloma y Eduardo:

[Seoane]

1977-02-09
Carta de Seoane a Esther e Lipa Burd. 1977
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Esther e Lipa Burd. 1977 en 09/02/1977


La Coruña, 9 de Febrero de 1977

A Esther y Lipa Burd
Buenos Aires

Queridos Esther y Lipa:

Estamos aquí en España desde hace un mes, muy poco para reunirnos en una carta nuestras impresiones y viajes. Solo hemos estado en Madrid y Barcelona y La Coruña, y, desde aquí hemos ido a Santiago de Compostela y a Finisterre con un matrimonio tucumano que estaba de viaje por Europa, que luego se iban a Portugal a conocer Porto, Coimbra y Lisboa y que ya deben estar de regreso en su ciudad. Llueve todos los dias o casi todos y parece que pasó la ola de frio que nos alcanzó los primeros veinte dias. Un frio que me obligó a usar el abrigo que habia comprado para competir con Shand, que afortunadamente traje y comprar un sueter, o jersey, no sé bien su nombre, porque en mi tiempo se decía chaleco de lana. Madrid está en plena discusión sobre el porvenir. Sus habitantes tratan de encontrar los argumentos más originales a favor de sus ideas y parece que nunca terminan de discutir tan necesitados estaban de hacerlo después de tantos años de silencio. El futbol está bastante desamparado de discusiones y creo que tambien los toros. Se destacan los espectáculos teatrales y los de café concert. En cine, como en las revistas, se hace gala de “destape”, quizás en un momento en que el resto de Europa parece hastiado de tanto desnudo de ambos sexos, no dejando lugar al misterio. Todo sirve para llegar a él. Se publica mucho libro. Se crean nuevos diarios y publicaciones de todo género y parece haberse abierto una gran esperanza, menos, naturalmente, como en todas partes, en Economía.
En Barcelona se abrió al público, se lo digo también a Enma y Rafael, la Fundación Miró, espléndida. El edificio lo presentó Sert, el arquitecto catalán, Decano de Arquitectura en Harvard, que es el mismo que hizo la Fundación Maeght y la casa-escuela de Miró en Mallorca. Es una síntesis general de la arquitectura mediterránea europea y resulta muy funcional para Museo y como centro Cultural.
Aquí todo está lo mismo, pero con más reclamaciones contra el centralismo. Santiago bella como siempre y muy llena de estudiantes por estas fechas y Finisterre tambien con igual mar de leyendas, mucho viento y lluvia, algo [de] todo esto que a nosotros nos atrae. No hemos podido salir más. Empecé a trabajar estos dias, espero hacerlo de modo más continuado si no viajamos a Thailandia, pues Negri nos invita a pasar una temporada en su casa. Si vamos, no es muy oneroso el viaje y demasiado cansador, estaremos solo unos quince dias. Lo estudiaremos. La realidad es que no tenemos ganas de viajar. Por mi parte deseo más que nada trabajar.
Por favor escribidnos. Un gran abrazo de Maruja y mío para ambos:

[Seoane]

1977-02-13
Carta de Alvajar a Luís e Maruxa Seoane. 1977
Xenebra
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Alvajar a Luís e Maruxa Seoane. 1977 en 13/02/1977


Ginebra, 13 de febrero de 1977

Queridos Luis y Maruja:

Sin meterme en largos relatos, porque no sé si estáis ahí, os mando esos recortes. Herrera murió el 8. Llevaba años en muy mal estado de salud y en estos últimos había tenido ya varias cosas bastante graves. No sé si en los demás periódicos habrá salido algo. Por radio habló Haldas, escritor y poeta ginebrino que era muy amigo suyo, y creo que traductor de sus cosas, con mucho sentimiento y mucho elogio. De la televisión no sé. La iglesia, en el servicio fúnebre, estaba llena de gente, y vinieron de París algunos viejos amigos suyos. No fui hasta el cementerio porque no sé cómo se desarrollan esas cosas de cremación. Como sé que erais amigos de él, quiero enteraros.
Tenemos un año horroroso de trabajo; nunca se ha conocido un año igual. Ya veremos cómo lo aguantamos, porque se trata además de trabajos dificilísimos.
Mucho me gustaría saber por lo menos dónde estáis, pero supongo que habréis hecho algún arreglo para recibir la correspondencia.

Un gran abrazo

Amparo

[Manuscrito:] Un actor del teatro de Caronge leyó un poema de Herrera traducido al francés, que también fue leído en español. Es el que se llama algo así como La poesía en exilio.
Si me es posible, haré copias y las mandaré a La Coruña, por si acaso.
[Manuscrito na marxe esquerda:] Tuve que volver por segunda vez a Kenya a la Conferencia General de la Unesco. Estuve con Julio y Aurora Cortázar.

1977-02-16
Carta de Seoane a Baudizzone. 1977
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Baudizzone. 1977 en 16/02/1977

La Coruña, 16 de Febrero de 1977

Dr. Luis M. Baudizzone
Buenos Aires

Querido Baudi:

Recibí tu carta unos días después de haber enviado la mía el día 10, por eso no pude contestarte al asunto del precio del cuadro que tenía a consignación de la exposición anterior. La copia de esos cuadros la dejamos en Buenos Aires y cuando hicimos la lista de los que dejábamos para la exposición los olvidamos. Creo que su valor se establecía aproximadamente como el de los cuadros de la lista con arreglo a su tamaño, pero no nos quedará más remedio que sujetarnos a lo que diga el Sr. Cassará. Le pedimos, las dos o tres veces que hablamos con él, que fuese aumentando los precios con arreglo a la baja del peso. Suponemos lo habrá hecho. Tu carta tardó en llegar 12 días. En el matasellos aparece enviada el 2 y llegó a Galicia el 14. Nos alegramos de que la exposición hubiese servido para que pasáseis unos buenos días en Mar del Plata. Las buenas vacaciones se fundamentan en un buen estado de ánimo y seguramente gozábais de él.
Escribidnos con noticias de ahí. La Nación aérea, supone que todos los suscriptores tenemos especial interés en los precios del ganado y de los cereales y uno de los números estuvo casi íntegro dedicado a Quinquela Martín y aunque la nota sobre Audivert fué buena, la de Quinquela sirvió para destilar todo el pintoresquismo porteño. Cuando regrese me asocio a los lunfardistas y crearé un Centro Gallego o Casa de Galicia en La Boca.
Un gran abrazo para los dos de Maruja y mío:

1977-02-16
Carta de Seoane a Rosa e Pompeyo Audivert. 1977
A Coruña
Ramos Mejía
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Rosa e Pompeyo Audivert. 1977 en 16/02/1977

La Coruña, 16 de Febrero de 1977

Sra. Rosa de Audivert
Ramos Mejía

Querida amiga:

Hemos tenido noticia del fallecimiento de Audivert por Jenifer Bermejo y días después por Frontini . No podíamos jamás suponer que tan poco tiempo después de haber estado con él podría ocurrir esta pérdida tremenda para vosotros, para tí, para su hijo Eduardo y para el arte argentino. Con él se marchó, para nosotros, un gran amigo de muchos años con quien convivimos en Buenos Aires, en París y en Barcelona y a quien, por mi parte, admiré mucho como grabador. Una prueba de ello es el prólogo que le dejé en víspera de venirnos a Galicia Maruja y yo y que él quería utilizarlo para una monografía. Para mí era como artista, lo que digo en ese prólogo y como hombre uno de los mejores y más leales amigos que hemos tenido. La noticia corrió por España entre quienes lo conocían y produjo dolor. Fué un hombre recto, que se hacía querer de quienes le conocían y su obra queda en Argentina como una de las más importantes de su generación y de mayor calidad en su género, entre las más importantes de nuestra época en América.
Repetimos nuestro sentimiento y tanto Maruja como yo os enviamos, con un fuerte abrazo a ti y a Eduardo, nuestra solidaridad:

1977-02-21
Carta de Baudizzone a Luís e Maruxa Seoane. 1977
Bos Aires
Nova York
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Baudizzone a Luís e Maruxa Seoane. 1977 en 21/02/1977

Febrero, 21 de 1977

Señor
Luis Seoane
Paseo de la Ronda, 15
LA CORUÑA
ESPAÑA

Queridos Maruja y Luis:
Recibí vuestra carta del 9, se ha cruzado con la mía del 1º. Sigo con el problema de la exposición. Acabo de recibir carta de Freddy [Guthman] en la que me cuenta que ha estado con los Cassara quienes le dijeron, con la cara muy larga, que ninguno de los tres compradores volvió a aparecer y que debíamos considerar las ventas como no hechas.
Le he escrito a Freddy pidiéndole que visite a los Cassara y averigüe como es posible que hayan vendido sin pedir seña; si en cambio la han pedido, que se la entreguen para seguir tus instrucciones y que finalmente constate con sus propios ojos que están los cuadros, los que dijeron vender y los otros, no sea que se les haya ocurrido la idea de hacer una marranada.
Eso en cuanto a la exposición. Nosotros muy bien, nos vamos los fines de semana a Maschwitz de donde invariablemente nos hace volver una lluvia torrencial, así nos ocurrió ayer. La única ventaja es que las plantas, especialmente los árboles, están sensacionales. Miguel [Baudizzone] y Mirta nos vinieron a visitar ayer a Maschwitz; están muy bien, llenos de proyectos. También recibimos carta de Martín [Baudizzone] e Isabela; en este momento han de andar por París.
Por suerte ha terminado el gran frío en Europa.
Queridos, un gran abrazo. En cuanto reciba noticias de Freddy, vuelvo a escribiros. Chau

Baudi

1977-02-28
Carta de Seoane a Shand. 1977
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Shand. 1977 en 28/02/1977


La Coruña, 28 de febrero de 1977

Sres. Susana y William Shand
Buenos Aires

Queridos Susana y William:

Teníamos escrita una carta para enviaros cuando el mismo día que íbamos a hacerlos, nos llega una carta de Emma Lifschitz en la que nos transmite la noticia del fallecimiento de Bernardo. Excuso deciros cuánto nos dolió. Lo vimos pocos días antes de venirnos, preguntó por nuestros planes con respecto a exposiciones, trabajos, etc., con esa tranquila y amable voz que le caracterizaba y que tan de acuerdo estaba con toda su actitud humana, con su elegancia espiritual y su sabiduría, sabiduría de quien había vivido mucho, no por la edad, sino por la sucesión de acontecimientos que vinieron acaeciendo durante sus años y que en casi todos los casos nos afectaron a nosotros. Era, seguramente, uno último de los que quedaban de una generación de argentinos, de porteños, quizás, en la que se destacaron grandes escritores, artistas, profesionales... muchos de los cuales fueron grandes amigos suyos, como fueron Gómez Macía, Eichelbaum, Scheinberg, Kornblith, Spilinbergo, etc. Falleció poco después de otro grande amigo nuestro, Audivert, también de esa generación, o casi. No podemos deciros más, seguramente, que esas frases que se dicen siempre a quienes, como a vosotros, tanto debe doler por razones de hermandad, este fallecimiento, pero sean o no superficiales las frases que ahora os escribimos, tened la seguridad de nuestra adhesión a vuestro dolor, de la expresión de la amistad que sentíamos por él y de nuestro cariño por vosotros.

Un gran abrazo de:

[Seoane]

1977-03-00
Carta de Shand a Seoane. 1977
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Shand a Seoane. 1977 en 00/03/1977


[ca. marzo de 1977]

Queridos amigos:

Por qué no nos han contestado a nuestra carta de hace 4 o 5 meses? Los extrañamos. Por eso nos vamos a Europa para que la espera hasta el reencuentro sea más amena. Estoy muy contenta de que Willie me regale este hermoso sueño de volver a vivir Londres y París para mi cumpleaños en Octubre. Vivir con él todos estos años ha sido ya un regalo día a día, pero este broche de oro es una cosa que no esperaba.
Quiero decirles que Margot tuvo una fractura de fémur, y se cayó en la calle, a pesar de caminar del brazo de su sobrino Max. La internaron en un sanatorio y la operaron para colocarle una pieza, como prótesis para soldar el hueso.
Ahora está en su casa, en cama. Luego tendrá que pasar varios meses en silla de ruedas antes de poder caminar. Está nerviosa y bastante deprimida, como Uds. pueden imaginar. Yo la acompaño lo más que puedo, y tiene amigas maravillosas. Isi, la cocinera de Bernardo, la ha salvado de apuros en los primeros días de su regreso a la casa. La cuestión de su atención está bastante bien resuelta, pero necesita mucho aliento y mucho coraje personal para saber esperar. Por lo pronto, me gusta saber que ya quiere volver a pintar. Es lo único que la puede ayudar a rehabilitarse.
Queridos Maruja y Luis, están presentes en todas las reuniones de amigos!!

Besos de

Susana

1977-03-06
Carta de Shand a Luís e Maruxa Seoane. 1977
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Shand a Luís e Maruxa Seoane. 1977 en 06/03/1977


Buenos Aires, Marzo 6 1977

Queridos Maruja y Luis:

Anteayer recibimos vuestra carta tan hermosa y llena de afecto sincero que me conmovió muchísimo. Hoy, domingo 6 de Marzo, se cumple un mes del fallecimiento de Bernardo, el domingo 6 de Febrero en que fuimos llamados a San Miguel y vinimos tan pronto como la distancia lo hizo posible a acompañarlo en lo que no sabíamos serían sus últimas horas. Tampoco lo sospechaban los propios médicos que lo examinaron. Su estado general había decaído mucho en los últimos meses, pero se mantenía tan lúcido e íntegro intelectualmente que uno podía tener la ilusión de conservar su cara, única e irremplazable amistad algún tiempo más. Por eso el paro cardíaco que sobrevino, nos sorprendió a pesar de su declinación.
Uds. saben lo que Bernardo significó en mi vida. Fue mi segundo padre, mi consejero, mi alter ego.
He querido tomar yo la pluma esta vez en lugar de Willie porque quiero agradecerles desde el fondo de mi corazón las palabras conque supieron recordarlos.
Willie les escribirá pronto y les dará noticias de todos los amigos comunes que, como nosotros, los tenemos siempre presentes en toda reunión, en toda charla.

Por ahora, un abrazo muy estrecho para ambos de Willie y

Susana

1977-03-22
Carta de Neira Vilas a Luís e Maruxa Seoane. 1977
A Habana
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Neira Vilas a Luís e Maruxa Seoane. 1977 en 22/03/1977

Habana, 22-3-77

Queridos Luis e Maruxa Seoane:

Estivemos por Galicia fai catro meses. Igual que en 1972 por pouco –esta vez non tan pouco– non coincidimos con vostedes na Terra. Pero as cousas son así. Sabemos que lle gusta o inverno e a nós, pola contra, góstanos o vrao, non o moito calor, pero si fuximos do frío. Novembre era xa un pouco máis alá das nosas posibilidades térmicas. Dende que un se vai aplatanando o sol é un amigo. Agora sabemos por carta de Isaac que andades por ahí.
En Madrid, na casa de meu irmao, atopeime con A maior abondamento, formidable poemario, pleo de interés, estético e testemuñal. Gracias por ese regalo, e por esa adicatoria, e por esa amistade que viña espresada con moito sentir na adicatoria e na carta. Por si fosen pouco os libros, estas adicatorias, estas palabras cordiales que nos chegan algunha vez, de tanto en tanto, temos as noticias do seu quefacer por meio de amigos comúns, e o óleo que temos diante na sala da nosa casa, e as portadas (ou tapas) de tantos libros que acotío manexamos. E Diálogo, ese mural de cerámica Seoane-Arranz, que algunha vez imos ver á casa que foi de Álvarez Gallego e que agora ocupan un matrimonio de velliños. (Por certo, a nome da Sección Gallega do Instituto de Literatura e Lingüística, que eu dirixo, propuxen en principio levar a estes velliños –totalmente insensibles– un paisaxe, calquera cousa e que nos entregasen o mural, pero fun cun escultor amigo e soupen que non se pode sacar, pois está unido, pegado á parede de tal maneira que se rompería en anaquiños, eso me dixo; e o que farei cando menos, é sacarlle unha foto, de ser posible en colores. Atope entre os papeles de Álvarez Gallego unha carta de vostede e soupen por elo o do tiduo da obra, fermosa obra).
Fai pouco fixen un traballo cun fotógrafo amigo: rescatar, copiar dibuxos e palabras consiñados nunhas servilletas-recordo daquel agasallo, daquela cea que nos deron vostedes, moitos amigos, en Buenos Aires, o 28 de xunio do 61. Rescatei dibuxos de Isaac, Laxeiro, vostede, palabras de Dieste, Baltar, Lorenzo Varela (a quen vin en Madrid en novembre 76 ). En fin, sobre todo esto, e o mural, etc., escribirei algún día e airearei estes dibuxos das servilletas, de gran contido emotivo pra nós ó tempo que fermosos.
Por aquí algo imos facendo, na sección dita, e na investigación arredor dos galegos de Cuba. A laboura é moi grande e penso que dea máis dun libro. Teño proieitos, varios proieitos, somente quero tempo, anos, vida pra levar todo a cabo. Non perdo de vista, craro é, todo o que importa hoxe a Galicia viva, o intre que ahí se vive, pero se me toca en sorte (penso que en moi boa sorte) vivir esta esperencia, revolucionaria, de camiño é bo traballar historiando, ou como queira chamárselle a andaina dos galegos.

E namais. De Anisia prós dous, Maruxa e vostede unha aperta, e outra aperta do voso

X. Neira Vilas

1977-03-28
Carta de Baudizzone a Luís e Maruxa Seoane. 1977
Bos Aires
Nova York
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Baudizzone a Luís e Maruxa Seoane. 1977 en 28/03/1977

Buenos Aires, marzo, 28 1977

Señor
Luis Seoane
Paseo de la Ronda, 15
LA CORUÑA-ESPAÑA

Queridos Maruja y Luis:
1. Recibí tu carta, le pasé el contenido a Guthman y acabo de recibir su respuesta. Aquí va la información y el pedido de instrucciones. Dice Guthman que le dijo a Cassara que precisaba tener los cuadros en Buenos Aires y le dio como motivo que vendrían algunos compradores colombianos que querían ver el máximo posible de cuadros. Cassara aceptó de inmediato; dijo que se ocuparía del envío y embalaje y Freddy [Guthman] quedó en informarle el lugar del envío. Esa es la primera cuestión sobre lo que te pido indicaciones. Freddy no los puede tener en Mar del Plata, pues tiene un departamento muy chico y todas las paredes ocupadas con telas de Natacha [Guthman]. En Buenos Aires yo te los puedo guardar en mi departamento –apilados, no colgados– con el único inconveniente de que a fin del mes de abril nos vamos a Europa y queda el departamento sólo y me preocupa dejar tus cuadros sin custodia. ¿Que quieres que hagamos? Dilo y lo haremos.
2. Nosotros estamos bien; pasados por agua con las lluvias casi diarias, que son una lata, entre otras razones porque han formado charcos en todas partes y en los charcos se han criado mosquitos que es una maravilla (para ellos!).
Elena ha hablado un par de veces con Marika [Gerstein]; aún no la hemos visto, pues el médico le ha ordenado calma y reposo, sobre todo en vísperas de la liquidación de todas las cosas, que es al parecer su decisión.
Vamos preparando el viaje con alguna lentitud, pues espero en los próximos días una visita de clientes. De cualquier modo pensamos salir o el 30 de abril o el 2 de mayo; estaremos en España cerca del fin de junio y si no vamos a Galicia al menos os llamaremos por teléfono desde Madrid.
3. Los chicos y sus mujeres, bien. Martín [Baudizzone] e Isabela, felices con su viaje, volviendo a la rutina del trabajo diario. Miguel [Baudizzone] y Mirta también muy bien.
4. Nosotros seguimos inconsolables con la muerte de [José Luis] Romero. Vamos a Adrogué a menudo para acompañar a Tere [sa Basso] que está tremendamente afectada, pese a que la rodean sus hijos y sus nietos. Pero la casa, el jardín, los libros, todo es una presencia permanente de José Luis.
5. Queridos amigos, espero vuestras noticias e indicaciones. Un gran, gran abrazo de los dos para los dos.

Baudi.

1977-04-02
Carta de Palmás a Seoane. 1977
Santiago de Compostela
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Palmás a Seoane. 1977 en 02/04/1977


Stiago
2.4.77

Querido Seoane:

Aquí van dúas mostras de “milagres” de santos galegos. Cando volte eu de Londres quero que me diga se lle parecen bons. Polo dagora teño feito cinco borradores de outros tantos santos –entre eles os que lle mando e mais s. Rosendo, o conde santo, e S. Paio–.
Eu escollí dez persoaxes que son, alén dos devanditos, san Gonzalo, santa Mariña, santa Susana, santa Eufemia e santa Ilduara. Sobre este último, non teño seguridade ainda pois é a nai de s. Rosendo e, por tanto, aparesce na estoria deste último.
Como verá seguí o criterio medieval de contar cada feito separadamente de modo que xuntos constituan unha especie de Flos Sanctorum. Non me suxeito para nada a feitos históricos –excepto en datas e cousas semellantes–. Nalgúns casos hai pura invención miña –tal o bosque aceso cando reza Pedro Mezonzo–, noutros casos collo treitos de crónicas medievais. Tal como falaramos en Bs. As. isto non é un traballo relixioso –cousa que non ten sentido– e por iso temos total liberdade. Por outra banda cando se inventaron estas estorias ninguén lle pedíu o nihil obstat ao bispo.
En materia de lingua metín algúns arcaismos e procurei casar o estilo dos vellos milagres e os criterios con que hoxe escrebimos.
Espero que lle gusten as dúas “probas”.

Unha aperta

Ricardo Palmás

1977-04-13
Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1977
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1977 en 13/04/1977


La Coruña, 13 de Abril de 1977

A Emma y Rafael Lifschitz
Buenos Aires

Queridos Emma y Rafael:

Estamos esperando la sorpresa de vuestra llegada, pues tenemos entendido que pensáis viajar. Aparte de eso, os agradecemos la carta que nos enviasteis dándonos la noticia del fallecimiento de Bernardo Waisman*, permitiéndonos enviar nuestro pésame a Susana y Willy. No tuve respuesta a otras cartas que envié a los amigos a comienzos del mes de febrero. Suponemos a todos muy ocupados. Acabo de terminar un nuevo álbum que en gallego se denomina Imaxens celtas, son grabados en madera de camelio, durísima, en la que se rompen las gubias, resbalan y le hieren a uno los dedos. Trato de seguir las formas de los temas de monedas y medallas prehistóricas célticas. Algo que siempre tuve ganas de hacer, pues desarrollan un estilo sorprendente a través de ellas, partiendo del realismo en el transcurso del tiempo terminaron convirtiéndose en signos abstractos. Para nosotros son una obra de arte abstracta con una riqueza extraordinaria del ritmo que acompaña a esas abstracciones. Galicia está bellísima con sus días nublados y a pesar de la lluvia caída casi todos los días desde que llegamos, quizás por eso. La variedad de verdes es enorme conjugándose con ellos los amarillos de la retamas y otras plantas silvestres y los grises, azules y rosas, a la hora del poniente, del cielo. También es importante en este paisaje, el que nos es familiar, los tonos del mar, desde un azul que limita con el negro hasta el verde esmeralda claro y el blanco purísimo, que los días en que está rizado alcanza extensiones enormes. Contadnos de los amigos que no escriben, muchos de los cuales son amigos comunes. A Carlos le escribiremos hoy o mañana, pues nos envió él una carta, y Malena, muy bella.

Un gran abrazo para vosotros, Eduardo y Paloma, incluido Martín, de nosotros dos:

[Seoane]

1977-04-13
Carta de Seoane a Díaz Dorado. 1977
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Dorado. 1977 en 13/04/1977


La Coruña, 13 de Abril de 1977

Ingeniero Diego Díaz Dorado
Buenos Aires

Querido amigo:

No tenemos noticias de ustedes. Le he escrito los primeros días de febrero, el 10 para ser exacto y no tuvimos respuesta. Intenté hablar por teléfono uno de estos días últimos y no contestaba nadie al teléfono de ustedes, por lo que suponemos que estaban de vacaciones o había salido el fin de semana. Estamos muy bien, gozando de Galicia y trabajando.
Terminé de hacer un album de grabados, Imáxens celtas, en durísima madera de camelio, se puede afirmar en este caso que fué hecha con sangre por las veces que me herí los dedos al clavarse en ellos alguna gubia, que además se rompía por la dureza de la madera. La madera de un árbol que produce una flor tan bella y delicada. Galicia, gracias a lluvia copiosa de este año y del anterior está más verde y matizada que en los últimos años. Está sorprendente de color y estaríamos gozosos de su paisaje si no nos preocupase la falta de respuesta a nuestras cartas de todos los amigos a quienes hemos escrito.
Nos enteramos del fallecimiento de algunos de ellos, como José Luis Romero y Audivert, por La Nación aérea. Nos dolió mucho ambos fallecimientos por inesperados y, en el caso de Romero, además, por haberse producido lejos de los suyos, en el Japón. Habíamos cenado con él unos días antes de salir de esa en su casa de Adrogué, y, a Audivert, tambien por esos días le hice un prólogo para el libro que acababa de terminar sobre el grabado en buril. Prólogo que le pareció muy bien y quería editarlo en monografía sobre él acompañándola de numerosos ejemplos de grabados suyos. Fué una verdadera pérdida para la ciencia y el arte argentinos. El último libro de Romero sobre las ciudades medievales, es ejemplo y prueba de su sabiduría. Falleció cuando tenía por ejecutar una cantidad de proyectos muy importantes de su especialidad, del pasado medieval y de historia argentina del XIX.
Esto es todo por hoy. Me gustaría que me escribiese aunque sólo sea unas líneas.

Un gran abrazo de Maruja y mío para Carmen y usted:

[Seoane]

1977-04-20
Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1977
Guadalajara [nac. México]
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1977 en 20/04/1977

Guadalajara, 20 abril 1977


Sr. Don Valentín Paz-Andrade
Policarpo Sanz, 22
Vigo


Benquerido amigo:

Soupen da boa acollida que lle diche ao meu sobriño Florencio e á súa filla Tereixa, que anda a procura dun traballo en Vigo, e douche as gracias.
Polos meus parentes e por carta que che escribín dende Madrid, supóñote enterado do infarto que tiven, naquela cidade, pouco antes da data de volta a México, e que nos obrigóu a retrasar a viaxe. Agora estou moi recuperado. O doutor que me atende fíxome a proba de Bruce por fatiga muscular e respondín moi ben a ela. Di o médico: «Todo ello garantiza un perfecto estado de la función ventricular izquierda y mejora pronóstico que será dirigido a aumentar eficiencia miocárdica». Por outra parte, o doctor que me atendéu en Madrid e máis un terceiro que me viu ao chegar a México, coincidiron na boa recuperación que tiven. Queira Deus que siga a cousa ben.
Seguín, namentras estiven en Madrid e polos xornais, o labor da comisión dos nove, na que tan ben representas a Galiza. Esquí tamén veñen moitas noticias da política española, na prensa da capital e na local, pero fai tempo que non aparece nada relacionado coas vosas xestións. Leo tamén a revista Cambio 16, edición internacional, mais tampouco comenta nada nos derradeiros números. ¿Cómo vai a cousa? ¿Qué posibilidades hai para a nosa causa? Teño moitísimas arelas de coñecer o que pasa e, abusando da nosa amistade, quixera me informaras de todo aquello que non sexa segredo, pois sei que hai cousas que non compre pubricar. Por outra parte, se podo ser útil para algo, conta conmigo.
Qué todo vaia con ben pra Galiza e a democracia «civilizada». Dádesme envexa os que vivides arastora na Terra, pois podedes facer moito por ela.
Garimosas apertas da miña dona e miñas, pra ti, Pilar e o voso fillo. ¡Que a xeira do quince de xuño sexa proveitosa!


Florencio

1977-04-22
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1977
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1977 en 22/04/1977

Vigo 22-abril 1977
Sr. D. Luís Seoane
Buenos Aires

Meu querido amigo:
Recibín a túa carta do día 5 dos correntes. Dóeme moito a situación do teu estado de ánimo. Ben comprendo as razóns que te asisten pra te sentir defraudado. Pero penso de todos xeitos que non debemos renunciar á loita. Tí, pesie a todo, estás nas mellores condicións pra poder esixir, porque ninguén desconoce a xenerosidade dos teus esforzos ao servicio de Galicia, desentendéndote sempre de beneficios persoáis. Claro que hai cousas que doen, ben o comprendo. Noustante, paréceme que a inhibición túa sería unha verdadeira pena pra todos.
No tocantes á política galega xa te supoño enterado do ocurrido ultimamente. Constituíuse a Xunta cos compoñentes previstos. Porén, nela figura Marino Dónega, a proposta dos Senadores, como único extraparlamentario. Confía en poder facer algo dentro dela en orde ao galeguismo. Certamente, a Xunta non terá tempo de actuar con transferencia de facultades antes de que se aprobe a Constitución. Pero ten o significado ao meu ver de representar un reconocemento de persoalidade política de Galicia. Despóis, cando chegue o proceso autonómico, veremos si as cousas cambean como deben cambear.
Isaac pediume un traballo sobre o labor do Seminario de Estudos Galegos como empresa de cultura, e xa llo mandéi. Debéu interpretar que o que tí lle indicache referíase á política cultural do Seminario, e non ao período entre o 36 e o 76.
Eu ando amolado esta tempada cunhas dóres de columna. Seguramente teréi que someterme a tratamento durante dez días no Policlínico da Rosaleda. Tamén Cunqueiro está mal a consecuencia dunha úlcera penetrante nun pé, e como é diabético é moi probable que llo teñan que cortar.
Remata de saír do prelo o libro Galicia 2002 no que ti colaborache. Mándoche un exemplar por correo aéreo.
Por aquí as cousas siguen cheas de complicacións e de problemas. Confío, nembargante, en que as dificultades iranse superando de a pouco e en que non volveremos a ser víctimas de novas regresións na conquista da democracia.
E nada máis por hoxe. Con garimosos saúdos a Maruxa e de Evely pra os dous, mándache a cordial aperta de sempre
Paco

1977-04-25
Carta de Seoane a Basso. 1977
A Coruña
Adrogué
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Basso. 1977 en 25/04/1977

La Coruña, 25 de Abril de 1977

Sra. Teresa Basso de Romero
Adrogué

Querida Teresa:

Recibimos muy tarde la noticia del fallecimiento de José Luis y queremos expresarte nuestra solidaridad por tu dolor y el de tus hijos. El sentimiento de su desaparición nos afecta a todos los argentinos y, muy particularmente, a todos los que fuímos sus amigos y le admirábamos por su obra, una de las más importantes de cuantas se hicieron en lo que va de siglo, y por su ejemplo humano. Por su conducta recta.
No queremos escribir nada más. Nos duele hacerlo. Te acompañamos, Maruja y yo, en tu dolor y te enviamos un gran abrazo:

1977-04-26
Carta de Rafael e Emma Lifschitz a Luís e Maruxa Seoane. 1977
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Rafael e Emma Lifschitz a Luís e Maruxa Seoane. 1977 en 26/04/1977


Abril 26, 1977

Queridos y muy queridos Maruja y Luis:

A través de la ausencia, en lugar de olvidarlos, los recordamos más y más, como las bellísimas personas que son Vds. 2 y lo gran amigos que saben ser. ¿Es esto un don, una adquisición o qué? Hay tan pocos amigos para todo y en todo momento. Esta vez no les voy a hacer saber malas noticias, pues a parte de las habituales, de las que Vds. ya se enterarán mas que nosotros. Bueno, volvió Marika [Gerstein]: está mucho más flaca y realmente le queda bien. Estuvo en casa con los Pirosky que ya partieron para Europa. Noemi [Gerstein] que vio a Poly, Paloma y Martín en casa con los Jonquières en París. Parece que Eduardo [Jonquières] está más chiflado que de costumbre y María [Jonquières] se iba a los EE.UU. para visitar a su hija Sandra. Estuvieron también los Shand que andan O.K.
Pero indudablemente el lugar donde se encontraba a todo el mundo era en vuestra casa. Les dije que no les iba a dar malas noticias. Esta no sé de qué grado es para Vds., quizá una información. Murió María Rosa Oliver. Hoy salió el anuncio. Nos alegramos Luis que tu inspiración, como de costumbre, siempre sigue fluyendo y hayas emprendido una forma distinta de grabado. Suponemos deben ser hermosos como todas tus creaciones. Aquí las semanas se suceden con gran rapidez. Será porque las cosas se reiteran. No nos vemos nosotros tampoco con los amigos como antes, aunque nosotros siempre estamos dispuestos. Pero a veces cuando quiero arreglar una reunión, ya se pasó la semana. Los Baudi [zzone] se van, creo, a fin de mes. Espero llamarlos a casa antes. Noemi [Gerstein] volvió y la vimos una sola vez en casa –lo mismo a Marika [Gerstein]. Los Burd siempre están ocupados y/o complicados. Los vimos un rato en cine Núcleo el martes pasado, pero no nos reunimos a la salida porque Lipa estaba cansado. Pintaron toda su casa, que fue un gran trabajo y lío para arreglar tantas cosas.
Poly, Paloma y Martín, que agradecen con gran cariño vuestros saludos, regresaron el sábado ppdo. Estuvieron dos semanas con Carlos y familia. Una en CPH [Copenhagen] y otra en Palma de Mallorca. Consecuencia de tales cambios de temperatura: gripe para todos. Pero ahora están muy bien y me[nos] ricos. La verdad que ese mes solos, deshijados y desnietados (así nos escribía Carlos) fue un poco duro sobre todo para Rafael que aparentemente es el que más precisa afecto y estar rodeado de amigos (cosa que no es tan fácil). Esa descripción del paisaje que hace Luis es verdaderamente cruel. Sabes que nos morimos de ganas de verlos y de estar con Vds. Ya saqué pasajes y Madrid figura en el itinerario, pero no sabemos aún cuando iremos por varios motivos. Alguno de ellos os los explicaré. El 1º de Junio Carlos tiene que presentarse para trabajar en N. York, Long Island. Está loco de contento, porque si bien USA no es su ideal, allá en Europa tampoco podía seguir muy bien ubicado, pero pobre en el aspecto médico. También Malena consiguió la beca, pero por algunos detalles no sabemos si la va a poder utilizar este año. Les falta ahora las visas que, creemos teniendo contrato de trabajo, se las otorgarán. Antes de volverse de CPH [Copenhagen] irán a Grecia. Bueno, yo quisiera ir 1º a CPH [Copenhagen], luego a Grecia, todo. Pero por ahora, tengo que esperar. Te informo que recuperé mi máquina de escribir, pero como se darán cuenta, aún no la uso. Qué lástima, no?
Hablé con Margot Parker que vive acompañada de una bronquitis desde hace meses.
Bueno, queridos, gracias por la hermosa carta. Los queremos mucho y para siempre.

Emma y Rafael

1977-04-27
Carta de Seoane a Pereira Caamaño. 1977
A Coruña
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Pereira Caamaño. 1977 en 27/04/1977


A Coruña, 27 de abril de 1977

Sr. D. Fernando Pereira
Vigo

Querido Pereira:

Sinto moito non ter contestado denantes. Foron para min todos estes días moi axitados de traballo e viaxes. A súa carta leína unha semán despois ou algo así, de escrita por vostede, e onte matinaba remitirlle un telegrama desexándolle éxito coa librería, e lamentablemente pasoume. Fágoo hoxe pedindo perdón polo meu retraso en estar presente e solidarizarme con esta nova empresa súa.
Prégolle, Pereira, que non me fale máis da deuda. Non me debe nada. Todos, de algún xeito, somos deudores dos outros. Soupen do local para a librería por Patiño, quen me falou con agarimo de vostede. Antonte recibín unha carta do Padroado de C. G. de Montevideo pedíndome intercedese con Isaac para unha mostra de obxetos de porcelana no mes de xulio. En Vigo, vereino no primeiro viaxe que faga a esa cidade.

Reciba a nosa felicitación, o saúdo de Maruja e unha gran aperta miña.

[Seoane]

1977-05-02
Carta de Filgueira Valverde a Paz Andrade. 1977
Pontevedra
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Filgueira Valverde a Paz Andrade. 1977 en 02/05/1977

Pontevedra 2-V-1977


Sr. D. Valentín Paz Andrade
Vigo


Benquerido Valentín:

Podes maxinar cánto teño agradecido a tua gasalleira ideia de que te fixera compañía na candidatura senatorial pontevedresa. Tornóu o choio á consulta e a negativa médica foi total; o meu fillo dixo que razoaría os motivos nunha carta que has recibir un destes días. Ademáis de tódalas outras razóns, xurdiu un impeitizo legal que é decisorio. Non renunciéi a tempo ao cargo, gratuito e incómodo, mais, eso sí, por decreto, de «Consejero Provincial de Bellas Artes».
Sinto ben contrariarte, anque sei recoñecer o moitísimo que sinificóu pra min a tua xenerosa proposta.


[Manuscrito:] Apertas garimosas de


Xosé Filgueira Valverde

1977-05-16
Carta de Seoane a Gerstein. 1977
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Gerstein. 1977 en 16/05/1977


La Coruña, 16 de Mayo de 1977

A Noemí Gerstein
Buenos Aires

Querida Noemí:

Supiste, suponemos, de nosotros por Marika, con quien hemos estado en Madrid y luego aquí en La Coruña. Varela continuó en El Castro e hizo un proyecto de diario que todos esperamos resuelva sus dificultades iniciales de salida. Pero todo esto lo sabes. Por mi parte, acabo de terminar de hacer los tacos de un nuevo álbum de grabados en madera, esta vez en durísima madera de camelio. Nadie diría que una flor tan delicada y quebradiza surge de un tronco tan duro y dificil, por el esfuerzo que lleva grabarlo, de trabajar. Pero ya hice 25 grabados, veinte para el álbum y otros cinco aparte. He pintado menos. Siempre me aparecen encargos para algunos escritores jóvenes de dibujos para ilustrar algún libro o hacerle el dibujo de la tapa y esto te entretiene una parte del dia. La Coruña está rodeada de un magnífico mar de tormentas y nieblas y el paisaje de sus alrededores está cubierto de todos los verdes y amarillos posibles. En nuestra casa suena, además, el viento, algo que a nosotros nos gusta, el frío viento norte o el frío y lluvioso viento nordeste.
Estuvo aquí unas horas Julia Lublín, que invertimos en dar vueltas a Santiago y ver monumentos, que las otras veces, creo, no habia visto. Nos alegró mucho estar con ella. Hubiésemos querido que estuviese más tiempo, pero había venido exclusivamente por cuestiones de trabajo. En España, como ocurre en todos los países europeos, declinan por estas fechas las actividades artísticas. Junio es ya un mal mes y la actividad comienza nuevamente en octubre, este es el primer buen mes y la actividad comienza nuevamente en octubre, éste es el primer buen mes de la temporada, aunque este año, por muchas circunstancias ajenas al arte, todo el año fue malo. Igual que en toda Europa.
No sé cuándo, creo que en agosto, viene a exponer Jonquières en una galería de aquí. Pero este año, según me dijeron, en Madrid y en Barcelona artistas amigos y galeristas fue un mal año. Un mal año incluso para los remates. Hubo muy buenas exposiciones. Los artistas de Francia se descargaron en España y expusieron algunos de los más importantes. Ahora está exponiendo en Madrid André Masson, un pintor que a mí siempre me interesó y que, junto con Max Ernst, es el más importante pintor surrealista, sin los juegos inocentes de los otros surrealistas del equipo de Bretón y de los que abundan en todas partes.
Envíanos noticias de ésa. En este poco tiempo de nuestra estancia en Galicia, fallecieron seis grandes amigos nuestros. Estamos desolados. Audivert el primero y Córdova, creo que el último, y en el medio, María Rosa, Paparella, José Luis Romero y Bernardo Waisman. Todos, aparte del talento que poseían, verdaderos grandes amigos.

Recibe un gran abrazo de Maruja y mío. Igualmente, Marika y todos los amigos. Os recordamos a todos:

[Seoane]

1977-05-16
Carta de Seoane a Fernández. 1977
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández. 1977 en 16/05/1977


La Coruña, 16 de Mayo de 1977

Sr. Albino Fernández
Buenos Aires

Querido Albino:

Recibí tu carta hace pocos días y te contesto hoy agradeciéndote el encargo del grabado para la carpeta Tango. Voy a hacerlo, pero el problema es el envío, pues tiene que llevar los tacos algún amigo que viaje a esa. No es posible enviarlos por correo. Un amigo mío está de viaje por Europa, creo que regresa a esa a finales de junio. Te los enviaría por él. O antes si alguno de los muchos que viajan quieren hacer el favor de llevarlos.
En cuanto al dinero de Losada me lo inviertes en Bonos, creo que es lo mejor. Este año hago una gran exposición de pintura y grabados en Santiago de Compostela, dejando la de Madrid para el año que viene, pues aparte de no tener muchas ganas esta temporada, no se vende en este momento de España, nada. Las prósperas hasta el año pasado, casas de remates madrileñas, deambulan con sus muestras por las ciudades españolas tratando de desprenderse del stock que poseen de obras de arte. Es posible que en el comienzo de la nueva temporada, en Octubre, todo cambie. Hice un nuevo álbum de grabados, Imaxens celtas, que está por imprimirse. Te llevaré un ejemplar cuando regreses.
Galicia está bellísima. La cantidad considerable de lluvia de este año aumentó, si es posible aún más, los matices de sus verdes y el mar y la niebla ayudan a embellecerla. Se que esta temporada está abierta la exposición de Duffy y me gustaría me comprases un catálogo si es que han podido hacerlo.
¿Qué es de Cuadrado? Lorenzo y Laxeiro están en Madrid y en este momento leí en los diarios que está exponiendo allí Dávila. Por mi parte trato de no moverme de Galicia. Trabajo aquí. Hago lo que puedo.

Recibe un saludo para tu familia y para ti de Maruja y mío y un fuerte abrazo de:

[Seoane]

1977-05-17
Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1977
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1977 en 17/05/1977


La Coruña, 17 de Mayo de 1977

A Emma y Rafael Lifschitz
Buenos Aires

Queridos Emma y Rafael:

Acabamos de escribirles a Carlos y Malena. Les debíamos carta y nos remordía la conciencia, pues ellos han sido muy atentos con nosotros. Les invitamos a que vengan a comprobar la existencia de sol en Galicia, aunque para verlo tengan que pasar más de una día, aunque en uno puedan verlo alternando con la lluvia. Estamos siguiendo la propaganda electoral en vísperas de las primeras elecciones que se realizan en España desde Febrero de 1936, es decir, desde hace cuarenta y un años, casi medio siglo. Nosotros somos espectadores, espectadores como de hecho venimos siéndolo desde hace bastantes años. Es curioso como el pueblo español olvidó el pasado inmediato que parece haberlo sufrido como una pesadilla y una gran parte se acoge a la figura de los Reyes que se presentan sencillos en todo, como si procediesen de la clase media, de una familia de trabajadores y rechazan todos los halagos de los cortesanos, autoridades políticas y administrativas, etc. No admiten regalos de joyas ni nada que de algún modo sea hecho en metales y piedras preciosas, etc. Todo esto lo agradece el pueblo que estaba acostumbrado en estos últimos cuarenta años a que ocurriese lo contrario con sus gobernantes. Los discursos son también sencillos, nada pomposos y de los labios de ellos no surgen amenazas ni palabras agrias. Esto debe reconocerlo uno aún siendo contrarios a la Monarquía como forma de Estado y a las familias herederas de Estados.
Sentimos mucho lo de Maria Rosa Oliver*, nos veíamos poco, pero éramos amigos desde hacía tiempo. Lo mismo ocurría con Córdova Iturburu, que cuando salimos de ahí estaba bien, solamente muy sordo, y de quien fui compañero, primero en mi etapa de periodista y luego en la Academia.
Galicia, ya os lo dijimos muchas veces y se lo repetimos a todos los amigos, está muy bella. La cantidad de lluvias en lo que va de año, aparte del año lluvioso que fue el pasado, hace que sea imposible de contar la cantidad de matices de verde que la cubre, como también imposible de describrir el mar cuyo color varía constantemente con arreglo al cambio constante de la lluvia al sol en el mismo día. Queda permanente la niebla que lo difumina. Nosotros viajamos de vez en cuando a ver una iglesia románica perdida en una montaña, o una ermita prerrománica o algún edificio barroco, del barroco severo que es el gallego, acondicionado al estilo por su material mas importante en Galicia, el granito, o viendo solamente un paisaje determinado de la montaña o de la costa, imposible, a mi juicio, de reproducir en su grandeza en sólo unos centímetros. De todas maneras, sentimos estar lejos de todos los amigos y de Buenos Aires. Regresaremos tan pronto termine con las exposiciones y con el trabajo a que estoy comprometido, quizás en noviembre. Si regresamos ese mes es, en parte, para encontrar a los amigos en ésa y no esperar a ver a algunos meses después, como ocurrió en 1975 y empezar a trabajar más pronto, de modo que pueda hacer una buena exposición en Agosto o setiembre del 78. Ya veremos.
Escribir. Os agradecemos que nos escribáis. Estamos deseando recibir cartas.

Un gran abrazo para los dos de Maruja y mío:

[Seoane]

1977-05-24
Carta de Seoane a Alvajar. 1977
A Coruña
Xenebra
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Alvajar. 1977 en 24/05/1977


La Coruña, 24 de Mayo de 1977

A Amparo Alvajar
Ginebra

Querida Amparo:

Te debemos carta desde hace meses, la última con la noticia de la muerte de Herrera que nos dolió a todos. Es, a juicio nuestro, una más de las vidas frustradas por el exilio, frustración que alcanza a los que hemos regresado y, por cuestiones distintas desesperamos con el regreso, aunque en nuestro caso, hasta ahora, mientras podemos, regresamos y volvemos. Pero no quiero hablar de esto. Algún día tendremos que renunciar a uno de los dos países. En éste estamos muy contentos con la compañía de los amigos anteriores a la guerra civil, tambien con los otros más jóvenes y que conocimos después, pero de éstos algo nos separa, quizás su indiferencia por el pasado que nosotros vivimos, por el exilio y por los muertos. Nos gustaría mucho que este verano, cuando tengas vacaciones, vinieses a La Coruña. Creemos que te sentirías a gusto y haríamos algunas excursiones por la costa, por las otras ciudades y visitaríamos juntos y con amigos comunes, iglesias y monasterios románicos, o lugares de leyenda como S. Andrés de Teixido, etc. Galicia es bellísima, pero es tambien un país donde no quedan jóvenes, que está políticamente convulsionado como consecuencia de la pobreza de su economía, de su subdesarrollo industrial, pero todo esto debes verlo y juzgarlo por tí misma. De Buenos Aires no queremos hablar, vive un tremendo período político y la muerte alcanza a la gente más insospechada. Pero ahí debes tener noticias constantes por funcionarios o familiares de éstos que acuden a Ginebra. Cuadrado estuvo aquí el año pasado, consiguió su jubilación y regresó a Buenos Aires, no sabemos desde que hemos llegado nada de él. Varela lleva meses en España y aspira a instalarse en París con su mujer, dedicándose a traducciones para editoriales españolas y americanas y a la colaboración en diarios. Yo pinto y grabo. Nuestra vida se repite en cualquier parte donde estemos.
Te recordamos siempre y agradecemos mucho tus cartas. Nos gustaría que vinieses.

Recibe un gran abrazo de Maruja y mío:

[Seoane]
A carta orixinal presenta arriba á dereita un labirinto celta que non se ve con nitidez. Seguramente está impreso por atrás, arriba á esquerda, e enxérgase na cara en que Seoane escribe.

1977-05-30
Carta de Lifschitz a Seoane. 1977
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Lifschitz a Seoane. 1977 en 30/05/1977

Buenos Aires, 30/V [1977]

Queridos amigos:

Vuestra carta nos llenó de alegría por adelantar la fecha de regreso, aunque creemos que antes los vamos a ver. Aquí nos vemos muy poco y en general con la gente de siempre. Salimos muy poco y noticias son las de los diarios. El tiempo no está tan hermoso como en Galicia, pero nuestras nubes también las tenemos. No sé si están enterados que Carlos y Malena se van a pasar 2 años por lo menos a EE.UU.
Nosotros los vamos a ver allí porque pensamos hacer un viaje triangular y ellos estarán aquí para el mes de Febrero. Nos gustaría mucho ver aquello en los momentos previos a la elección y como lo describe Maruja, han de ser momentos muy emocionantes y esperados durante tantos años. Bueno, queridos, los temas a tratar no son muchos, de pintura no vemos nada, y a la única que si vemos alguna que otra vez es a Noemi [Gerstein] y a los Burd.
Nuestros nietos van creciendo y nosotros somos cada vez más abuelos.
Con un abrazo muy cariñoso para los 2 y todos los amigos.
Emma dice que ella quiere escribir su propia carta, así es que yo me despido con muchos cariños y recuerdos para los Díaz Pardo, hijos y todos los amigos que dejamos por allá.

Rafael

1977-06-02
Carta de Baudizzone a Seoane. 1977
Nova York
París
Nova York
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Baudizzone a Seoane. 1977 en 02/06/1977

París, 2 de junio de 1977


Queridos Maruja y Luis:

Estamos en este París primaveral y lleno de cosas hermosas. Ya tenemos nuestros planes + o - hechos. El 15 más o menos salimos en auto con los Jonquières y llegaremos a La Coruña alrededor del 20. Nos encantaría que Uds. estuvieran para abrazarlos y charlar. Nos quedamos unos días (4 o 5) por Galicia. Talvez algunos en alguna playa que Uds. nos indiquen y luego nos iremos a Madrid para embarcarnos de vuelta a Bs Aires el 2 de Julio. Si no van a estar Uds. en Galicia, mandáme 2 líneas urgentes a la casa de Jonquières (3 Impasse du Moulin Vert, Paris (75014), Francia. Tenemos muchas ganas de estar con Uds., y de recorrer juntos Santiago, de ver, si se puede a los amigos, de charlar, de verlos y de ver tus cuadros, Luis. Hasta entonces, un abrazo fuerte, Baudi.

Luis –El 1º nos acordamos de tu cumpleaños. ¡Felicitaciones!

Queridos Maruja y Luis:
Un poquito más cerca de Uds. les mando un gran abrazo. Para Luis, un poco mayor por ser su cumple.

Elena

1977-06-13
Carta de Gerstein a Luís e Maruxa Seoane. 1977
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Gerstein a Luís e Maruxa Seoane. 1977 en 13/06/1977


Bs. As., 13 de Junio [1977]

Queridos Seoanes:

No sé si les escribí o no después de la última de Vds., peor por si acaso, ahí va otra. Todo va más o menos, yo diría un poco mejor, salvo los pesos. Hace un año que no vendo un corno, salvo un cuadro de Larco que tenía hace mucho y no tuve más remedio. Se inauguró la Galería Española, con un éxito bárbaro de gente, a montones y una linda exposición. Esperemos que le vaya bien.
Cada día se abre otra y todas siguen avanti, pero dicen que se vende poco.
Con todo, en los remates malditos siguen circulando “Castagninos, Spilimbergos, Batles”, etc. En fin, por lo visto continúa siendo el mayor mérito el estar viendo crecer las plantitas desde abajo tierra.
No sé nada más de los Baudi que a esta altura deben estar en España. Perdí el itinerario que me dejaron y cuando iba a escribirles a París, recibí una postal en que me decían que se iban a España. Tal vez, estén con Vds. y les puedan llegar mis noticias y cariños al por mayor. A ellos y a Vds. se los extraña bastante. Veo poco a los Lifschitz y algo más a los Burd.
Expuse en varias colectivas sin ningún resultado concreto. Marika está muy bien, contenta, vendiendo poco a poco sus mejores piezas, lo que le da bastante lástima. Pudo, al fin, recibir algo de Lorenzo después de 1 mes sin cartas. Menos mal que habló con él después de 3 días de intentos vanos. Espero noticias de Vds. y les envío a Vds. y a los amigos un Gran abrazo.

Noemí

1977-07-04
Carta de Seoane a Negri. 1977
A Coruña
Bangkok
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Negri. 1977 en 04/07/1977


La Coruña, 4 de Julio de 1977

Dr. Tomás A. Negri
Bangkok

Querido Negri:

Le debo carta desde hace mucho. Muchas veces me hubiese gustado escribir pero siempre se interpuso entre la carta y yo el final de un cuadro, un grabado, un dibujo de urgencia, algo que me distrajo y que formó parte de mis tareas. Tambien las prisas por ir y venir de Buenos Aires a La Coruña y a la inversa. Le guardo algunos álbumes y libros para cuando viaje usted a Buenos Aires y charlemos de todo el tiempo pasado y de nuestras experiencias. Aquí, en La Coruña, hemos pasado los primeros meses estudiando la posibilidad de estar con ustedes en Thailandia, hasta que decidimos no pensar más en lo que iba resultando imposible dada la distancia y mis proyectos de trabajo que, como ocurre siempre, algunos de ellos quedan para siempre arrinconados entre otras nuestras ambiciones que nunca se cumplirán. Estaremos en Galicia hasta fines de Noviembre o principios de Diciembre. Estar en Galicia es estar en una especie de Nirvana, nos convertimos en inexistentes en nuestro gozo, ausentes, incorporados a una naturaleza, solo esto, naturaleza. Naturaleza o Paraíso.
Los romanos cuando conquistaron Galicia, al atravesar un río, en este momento no me acuerdo cual, el Sil creo, suponían que habían pasado el rio del olvido y desde el instante de la travesía no recordaban el pasado, patria, hogar, etc. Esto que es leyenda resulta, de cierta manera, verdad. Uno está como sumido en la niebla, sin encontrarse, apenas percibiendo a los otros, a las gentes que nos rodean, no reconociéndolas y viéndolas sólo como fantasmas que se cruzan en nuestro camino, unos fantasmas más corteses, como solo saben serlo en Galicia, que nos saludan y pasan, grises, sin apenas detenerse. La niebla entra, además, en nosotros, en nuestro cerebro, o así nos parece.
Nos hubiese gustado ir a Thailandia, observamos su configuración geográfica en un mapa, nos atraía esa gran cola que termina en punta en Malasia y ese límite con Laos que aparenta ser una boca vieja en actitud de grito y veíamos las sombrillas azules que aparecen en las enciclopedias, sus mujeres con grandes sombreros de paja que asombran sus pómulos y su belleza adolescente, y los búfalos de su campo, que nos resulta un animal demasiado tosco en relación con la delicadeza de su arquitectura y de su arte, quedan mejor los monstruos inventados y los elefantes.
Soñamos con ir a Thailandia y estar con ustedes, pero no nos fué posible, quedamos envueltos en niebla, estamos aún envueltos en ella y perdidos en el tiempo, como aquel monje de la leyenda celta, gallega y tambien irlandesa, San Ero de Armenteira en Galicia y San Brandán en Irlanda, al que le produce una ensoñación y le distrae por siglos el canto de un ruiseñor. Hablaremos de ella en Buenos Aires, una gran ciudad para todos los recuerdos del mundo.
Trabajo. Hice un nuevo libro de grabados que le reservo, Imáxens celtas, que recuerda una aventura estética de la prehistoria, y pinto. En Argentina, antes de venirnos, obtuve un gran éxito en Tucumán y tambien en Buenos Aires, éste último con oleos pequeños y acuarelas, en una muestra de Arte Gallery. Los temas de los pequeños oleos eran cabezas y pájaros, las mayores medidas 18 x 18 cms., eran cuadrados.
Releyendo estas líneas pienso que esta no es la carta de disculpa que pensaba redactar. Mi disculpa la pediré en Buenos Aires el dia que nos juntemos a charlar, hasta entonces pensaremos siempre agradecidos en ustedes y sintiéndome, sintiéndonos, culpables.
Un gran abrazo a Isabel y a usted, no sabemos si su madre está con ustedes, si está otro para ella. Los recordamos:

[Seoane]

1977-07-10
Carta de Gerstein a Luís e Maruxa Seoane. 1977
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Gerstein a Luís e Maruxa Seoane. 1977 en 10/07/1977


Bs. As., 10 de Julio de 1977

Queridos Luis y Maruja:

Espero que mi carta los encuentre en La Coruña y que me puedan contestar cuanto antes. Por supuesto que esto debe quedar entre Vds. y yo. Los únicos que pueden decirme que sucede son Vds. Lo he conversado con Piroska y Ariel, tan preocupados como yo sobre lo que le está sucediendo a Lorenzo.
Parece que ya Arturo C.[uadrado] le dijo algo a Marika, quien, por supuesto, no lo cree. Así me lo dijo.
Pero los mismos datos o peores me llegaron a mí por dos caminos diferentes y me pusieron los pelos de punta, pues ya era para creerlo. Que bebe de nuevo una barbaridad, que es tal su estado que se ha caído en la calle.
Pensar el esfuerzo que está haciendo Marika, en lo que se ha metido a hacer ella sóla para después encontrarse con esa situación. Y qué sucederá a Lorenzo con la mala salud que ya tiene? Se está matando, creo.
Él la ha llamado, ha enviado telegrama y documentos necesarios para que venda todo rápidamente. Todos pensamos que sería mejor que Marika conserve su casa y que viera antes de vender si pasados unos meses o un año más allí sigue con la misma idea de quedarse o, si no están bien y quieren volverse que tengan su casa al menos.
La salud de Marika, pasable pero se cansa mucho y Piroska se inquieta por los enormes problemas en que se ha metido, casi imposibles de resolver y en poco tiempo como quiere hacerlo.
No sabemos, realmente, si será mejor decirle algo o dejarla que llegue allá y se enfrente con una situación así de difícil, con Lorenzo mal y enfermo.
Marika se hace muchas fantasías y le parece que todo va a salirle bien a él. Yo quisiera saber, como sus amigos y Ariel que es lo real de todo eso, que pasa con ese diario que iba a dirigir, si sigue con sus trabajos anteriores o están tan mal que no puede ocuparse de nada.
Le aseguro que estamos desesperados desde acá y sin saber qué hacer ni que es lo cierto.
Espero que Vds. puedan darme mejores noticias y que me contesten pronto.

Mil gracias y un abrazo grande de

Noemí

1977-07-26
Carta de Girri a Seoane. 1977
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Girri a Seoane. 1977 en 26/07/1977


Buenos Aires, 26 de julio (un día después del de Galicia) [1977]

Caro Luis:

Te agradezco tu carta y te agradezco que conserves, como lo conservarás hasta el fin, tu sentido de lo fantástico como real y tu sentido de lo concreto como más fantástico que lo fantástico mismo. No creo que haya posibilidades de definir lo que es un artista sino en esos términos. De allí que para mí, directa o indirectamente, hayas salido siempre uno de los poquísimos ejemplos para tener en cuenta y seguir, sea como sea. Hay un punto en el curso de nuestras vidas en que uno ya no sabe bien qué es su esencia y qué es su personalidad, lo adquirido, donde comienza una y donde lo otro; y creo que este momento es el más fértil, tanto en las relaciones personales y con el mundo cuanto en los vínculos que el arte o la vocación a la que ha entregado su vida, en parte a los tanteos, en parte a sabiendas, en parte llevado vaya uno a saber por qué elementos irracionales, genéticos, etc. Esa es, creo la paradoja en que nos encontramos –me encuentro– y en que empiezo a ver con algo de claridad algunas cosas; cómo lo de adentro y lo de afuera de uno son contradictorios y a la vez complementarios, cómo el acto de escribir un poema no es lo opuesto al acto físico de estrecharle físicamente la mano a alguien, sino que es estrecharle la mano; cómo las renuncias que en el orden personal uno ha tenido que hacer, pues siempre optamos (aunque en el fondo pareciera que todo está decidido desde el vamos), han dado a nuestra vida una pérdida en la inmediatez para hacernos ganar en vastedad. La conciencia de eso es, creo, un principio de armonía. Vos la conseguiste porque tuviste la lucidez siempre de obrar con lo real, eso que es, sea material, sea imaginado: pintar un zapallo, un campesino, o ver en la niebla esas figuras es exactamente lo mismo: a condición de que quien lo hace tenga la apertura interna adecuada para conectarse. Aunque la palabra suela estar desmonetizada, eso se llama Espíritu; “Estar bien con Dios” también, si lo prefieres. A mí me costó más y los resultados no sé si son comparables a los tuyos. Creo que ni de lejos. Figúrate, sin tener un ánimo de luchador ante las durezas del mundo, sino casi exclusivamente de contemplador, me tocó desde muy chico de resolver esa contradicción interna, ese espejismo, que la extrema pobreza material plantea: suponer que todo, desde el fracaso de mi padre (fracasó como músico, como comerciante, como sastre), hasta la imposibilidad de asistir a eso que con un siniestro eufemismo se llama “buenos colegios”, se hubiera resuelto por un poco más de dinero. Cuando la verdad es muy otra: el verdadero fracaso es no saber mínimamente qué es uno y a partir de ahí hacer con ese uno mismo ese que le está destinado ser. Creo, en momentos de optimismo, o de dorarme la píldora, o de suponer que soy lo que los demás estimen de mí, que algo he logrado; pero con gravísimos baches, la tristeza de que cada cosa sea siempre el precio de otra, la memoria de lo inmodificable para siempre (verdadera trampa demoníaca) etc. Y no sigo más con esta cháchara sentimentaloide. Pero es que estoy todavía bajo los efectos de haber tenido que hojear ese primer de mi (sic) Obra Poética, y detrás de cada poema hay mucho más, en otro orden de cosas, que lo que allí se lee. Espero que mi próxima sea más divertida. Por lo pronto, quiero le mandes mis saludos, y de los amigos comunes, a Caruncho, excelente pintor y gran persona, transformado en 24 en un porteño total. Buenos Aires, con el mismo fermento de toda clase de actividades culturales que bien conocés, y yo trabajando ahora en mi nuevo libro, del cual tengo ya el título: Árbol de la estirpe humana.

Un gran abrazo para Maruja y para vos.

Girri

1977-08-02
Carta de Núñez Búa a Luís e Maruxa Seoane. 1977
La Plata
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Núñez Búa a Luís e Maruxa Seoane. 1977 en 02/08/1977

La Plata, 2 de Agosto de 1977

Queridos Maruja y Luis:

Yo sigo siendo galleguista y republicano federal con todas las novedades que quieran poner al día a la doctrina de Pi y Margall. Pareciera que los exquisitos del galleguismo literario entran con todo lo que sea facilidad, incluso admiten senadurías de R. O. Los que padecieron el galleguismo y por él fueron asesinados legal o ilegalmente eran unos pobres románticos equivocados. ¿Qué es el nacionalismo para ellos? ¿Una argallada del pobre Risco que murió arrepentido de sus teorizaciones?... Yo que no soy admirador de la Totora, leí con satisfacción un artículo suyo en La Voz de Galicia en el que, por encima del partido refugallo del franquismo, y de sus compromisos electorales, pone su galleguidad e invoca conceptos de Castelao absolutamente galleguistas. No conozco a los parlamentarios gallegos, sus antecedentes, salvo excepciones. Creo que el único que defenderá sin sordina lo fundamentalmente gallego será Valentín. Lo que plenamente y por sí mismos consiguieron Cataluña y Vasconia, se le concederá a Galicia como una relativa autonomía.
¿Se podrán enviar todavía artículos en gallego a La Voz de Galicia? Me dijo Prada que a Pillado lo suprimieron. Aquí publico algunos artículos, alguno sobre tema gallego. Puedo mandar a La Prensa, pero no lo hago porque tardan más de seis meses en publicarlos. Publico en El Día.
De Galicia no sé nada. Mis informantes asiduos eran Ben Cho Sei y Leuter. Este falleció hace unos días y el otro, el pobre, mal vive. Yo ya soy un auténtico superviviente.
Deseo enviar ahí un artículo sobre tres médicos gallegos fallecidos en Argentina: Baltar, S. Guisande y Carro, este hermano de D. Jesús. Escrito en castellano, ¿a dónde podré mandarle?
Dicto estas líneas y van, así, a la marchanta. Tanto que dejé de decir lo principal, que era el propósito primero. Como los valores de los inmuebles han subido mucho, mandé emitir una póliza hecha hace cinco años y vencida hace unos meses. El valor de la reconstrucción de un departamento como el vuestro está ahora en unos $ m. n. 9 millones el metro cuadrado. La póliza ya está pagada. Mando la copia de la misma. El original está guardado en la Agencia del Instituto en La Plata, en la carpeta correspondiente rotulada con vuestro nombre. Recordaréis que tenéis otra emitida en 1976 por $ Ley 7.000.000 sobre el edificio y $ Ley 12.000.000 sobre mobiliario, cuadros firmados por Seoane y dos de Grosz (éstos en $ 500.000 cada uno). El 20 de Julio de 1979 vencerá esa póliza, que ya me pagásteis oportunamente.
Si un día tenéis un chisco de vagar escribirme unas letras y decir cuando volveréis.
Os ruego hagáis presentes mis lembranzas muy cordiales a los Dieste. Pra vos apertas de

Pepe

[Manuscrito:] A mecanógrafo, ó dictado, aínda en castelán, é cáseque tan ruín coma min

1977-08-02
Carta de Seoane a Resnick. 1977
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Resnick. 1977 en 02/08/1977


La Coruña, 2 de agosto de 1977

Sres. Ana y Moisés Resnik
Buenos Aires

Queridos Resnik:

Estamos en deuda con ustedes. Hemos recibido los suplementos de los diarios que nos enviaron y les estamos muy agradecidos. Nosotros estamos gozando de la prolongación del invierno gallego, podríamos decir que del occidente atlántico europeo. Lluvias, niebla y pocos grados menos de temperatura que en diciembre o enero. En las últimas semanas sobre todo nieblas y ligeros chubascos. A mi este clima me gusta y pienso, además, que hace posible el inverosimil, para quien no lo vea, verde de Galicia. Un verde que se diluye en la niebla, como los un poco menos amarillos y el azul del mar, cuando es azul y no otro tono, gris acerado o gris verdoso. Todos los fantasmas gallegos con sus almas penando se refugian en ese gris. Si algunos gallegos gritan un poco cuando hablan es porque están acostumbrados a no verse para el diálogo, la niebla los cubre, creo, que así piensan los castellanos que gritan en cambio más quizás porque se ven. Trabajo. Hice un album de grabados en madera de camelio que se titula Imáxens celtas que se publicará proximamente y tengo una exposición en Santiago de obras al oleo y grabados hechos en los últimos 15 años en Basilea, Ginebra, Madrid y Galicia. La otra en Madrid la dejo para finales del año próximo. En octubre o noviembre regresaremos a Buenos Aires, donde, por desgracia, no veremos más algunos amigos muy queridos como José Luis Romero, Audivert, Maria Rosa, Córdoba Iturburu, cuya desaparición lamentamos.
Nos hubiese gustado habernos encontrado con Vázquez aquí en Galicia, creemos que estuvo de paso por algún congreso o de vuelta de él, pero no lo supimos. Fué una lástima porque nos hubiese gustado que conociese la Galicia remota, prehistórica, legendaria, asomada desde la cima de los acantilados a un mar salvaje, violento, de naufragios. Pero ya hablaremos de todo esto. Un grabador amigo mío, les adelanto esto, hizo una peregrinación a esa parte, San Andrés de Teixido, y cuando iba a cumplir con una de las costumbres de la peregrinación, arrojar una piedra, a la montaña de ellas que los peregrinos van formando, lo detuvo la mirada severa e insistente de una vaca blanca. Se cruzaron sus miradas, las de la vaca y las suyas, y le costó un gran esfuerzo decidirse a arrojar la piedra.

Reciban un gran abrazo ustedes dos y los suyos de Maruja y mío:

1977-08-02
Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1977
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1977 en 02/08/1977


La Coruña, 2 de Agosto de 1977

Sres. Emma y Rafael Lifschitz
Buenos Aires

Queridos Emma y Rafael:

Tenemos muy poco que contar por esta vez. Trabajamos e hicimos en este tiempo unos pocos arreglos en el departamento precisamente para que fuese más cómodo para el trabajo. Creo que quedó bastante cómodo aunque me hubiese gustado que el estudio tuviese un par de metros más de largo para que lo fuese realmente. Hemos recorrido bastante Galicia internándonos en sus montañas, viajando por ellas y gozando de los enormes bosques de robles, avellanos, álamos centenarios y castaños no menos centenarios que aún se encuentran en su interior. El verde continúa siendo el color más importante de este paisaje, el verde con todos sus matices. Le siguen el amarillo y el gris de las nieblas. En las costas, todos los tonos del azul del mar. Nos hubiese gustado que hubieseis estado con nosotros.
Recibimos vuestras cartas que agradecimos mucho. Estamos deseosos de noticias de los amigos. Algunos seguramente estarán viajando por Europa y nos gustaría que se acercasen a Galicia. Pero no sabemos de ellos. Recibimos algunos libros de amigos de ahí, entre ellos el primer tomo de la poesía de Girri, al que le agradecí la dedicatoria y a quien le escribí. También recibimos una carta de Margot a la que contestaremos estos días. La única noticia interesante de estos días en Galicia es la de la salida de una embarcación de cuero que viajará hacia Irlanda, Inglaterra y Bretaña, haciendo el camino celta prehistórico y por el cual, aparte cuestiones de comercio de entonces de las emigraciones, llevaron desde Galicia el vaso campaniforme, uno de los aportes notables de hace 2.500 años, transmitiendo además una cultura que encontramos reflejada en joyas, inscripciones, monumentos de piedra y algunas ex-poblaciones circulares de piedra y techo de paja derruidas, semejantes en uno y otro lado. De todo lo cual quedan semejanzas en costumbres, en la música y hasta en las creencias, leyendas y el humor de las gentes. Supersticiones con respecto al más allá, a la transmigración de las almas y el amor a los muertos. Hablaremos de todas estas cuestiones y del arte y la literatura que se hace y de todas las otras cuestiones que nos preocupan. De Buenos Aires sabemos algunas noticias, no demasiadas, por la edición de La Nación para el exterior. La prensa de aquí está dedicada últimamente más que nada a España y bien lo vale, pues todo cambia. Os recordamos a todos. Un gran abrazo para vosotros y para Paloma y Eduardo. De Carlos y Malena recibimos carta y se iban a los Estados Unidos.

Otro abrazo de Maruja y mío:

[Seoane]

1977-08-17
Carta de Seoane a Burd. 1977
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Burd. 1977 en 17/08/1977

La Coruña, 17 de Agosto de 1977

Sr. Lipa Burd.
Buenos Aires

Queridos Lipa y Esther:

No quiero comenzar protestando, pero no sabemos nada de vosotros y nos gustaría mucho tener noticias de vuestra vida. De si Lipa está pintando, de la vida que hacéis, si veis cine, teatro, escucháis música, vais a exposiciones, etc. Nosotros os recordamos mucho y añoramos vuestra amistad, los diálogos de muchos días, el cambio de toda clase de inquietudes, todo lo que verdaderamente justifica, aunque a algunos no les parezca así, una parte importante de la vida. Maruja y yo continuamos nuestra vida coruñesa que a veces le depara a uno sorpresas, como la de la salida de la embarcación de cuero que sale hoy o mañana de este puerto hacia Gales e Irlanda para luego regresar por Bretaña, itinerario que ex seguido por los celtas gallegos para, después de invadir Irlanda, hacer comercio entre ellos. Sus tripulantes son casi todos jóvenes arqueólogos ingleses, irlandeses, galeses, bretones y gallegos. Esperan el viento sur que les guiará hasta esas costas impulsando las pieles de la vela. La barca es una reproducción de aquellas de la prehistoria y uno siente respeto por todo ese pasado misterioso que el hombre trata de develar. Hace muy pocos días vimos Maruja y yo, algo que no habíamos visto antes, en un pequeño Museo arqueológico que hay en esta ciudad, enclavado en la exisla de San Antón, un bellísimo casco de oro, celta, dicen que de ceremonias, de finísimo oro labrado con los ornamentos circulares que caracteriza esta cultura. Lo encontró un campesino en las cercanías de Rianxo, el pueblo de Dieste, encerrado en una olla de barro que no pudo conservarse, pues la rompió, sin quererlo, el labrador al trabajar la tierra. Es posible que el poseedor de ese casco lo hubiese escondido en el cántaro de barro y enterrado por temor a que fuese saqueado por los guerreros de alguna tribu enemiga o de otro pueblo que llegara por mar dispuesto a invadir. El miedo hizo que la gente, en la antigüedad, ocultase sus bienes más queridos o valiosos, y siempre. Aún se encuentran por aquí pistolones de las tropas de Napoleón y Maruja, de niña, encontró, escarbando para plantar unas flores en la aldea de su padre y junto a la casa, un anillo de entonces, primeros años del siglo XIX, que decía “Souvenir”. Ese casco, dicen los arqueólogos que es el más bello y el mejor cuidado de entre los encontrados celtas. No quisieron las autoridades de aquí que se lo llevasen para Madrid.
Hemos hecho algunas excursiones por zonas que no conocíamos y cada vez más nos maravilla el paisaje de Galicia. Hemos viajado a un cabo de la costa gallega, Corrubedo, y atravesado una sierra, Outes, y, en el transcurso del viaje pasamos entre montañas de grandes bosques que nunca habíamos visto y que son una maravilla. Lo mismo que el paisaje de San Andrés de Teixido, del que alguna vez ya os hemos hablado, donde hacen las figuras de San Andrés y los objetos atribuídos al santo en miga de pan cocido y policromado, en un lugar de muy altos acantilados, un mar violento y una tierra abrupta y legendaria. Si me gustase la soledad y necesitase aislarme en las gentes, trataría de vivir en sitios como estos en los que además parece demostrado que no se encuentran más reumáticos que en la Costa del Sol o en la Azul. En esto puede desmentirme Esther. Son paisajes de cuervos, grandes lechuzas y brujerías que se prestan a la experimentación de grandes miedos.
Lipa, Esther, escribidnos. Necesitamos de vuestras cartas, de las de todos los amigos.

Un gran abrazo para los dos de Maruja y mío:

[Seoane]

1977-09-01
Carta de Esther e Lipa Burd a Luís e Maruxa Seoane. 1977
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Esther e Lipa Burd a Luís e Maruxa Seoane. 1977 en 01/09/1977


Buenos Aires, 1º de septiembre de 1977

Queridos Maruja y Luis:

Como ya de sobra saben, es difícil sentarse a la máquina cuando hay tan poco que contar. Nada que no puedan ya saber y quizás mejor que nosotros mismos. Si se pudiera establecer alguna comunicación sin necesidad de relatar, sin necesidad de decir qué cosas hemos hecho, sería todo mucho más sencillo. Pero el cariño que sentimos y el recuerdo permanente quedará seguramente reflejado aunque nos reiteremos una y otra vez.
Ese es el motivo mayor de esta carta: decirles que también nos faltan Uds. aquí, las noches de diálogo, nuestros ánimos mútuos, nuestras coincidencias y las que no lo son. Con nadie nos sentimos tan cerca; aún, muchas veces sobreentendiendo lo que no decimos. Más todavía en épocas tan difíciles como las que nos tocan vivir aquí, por mil circunstancias.
La final liquidación de mi oficina fue una de esas cosas que me llegaron a hacer comprender la significación de lo infinito. Recién hacen pocas semanas que me puedo considerar desligado de una agonía y es por fin el verdadero término de una cosa por demás triste, debido a que forcé los lapsos para poder llegar a esta situación de hoy. Pero para poder conseguir esto, he tenido que realizar una tarea que me resultó agotadora.
Por esta razón recién ahora...
Retomo esta carta veinte días más tarde. 21 de septiembre. En este lapso hemos decidido viajar a Europa la segunda quincena de octubre, de manera que tenemos legítimas esperanzas de verlos allí, rodeados de las cosas de todos los días sin que tengan que relatárnoslas, y quizás gozar juntos de algún paisaje gallego, de alguna escultura románica...
De todos modos me estoy apresurando demasiado en anunciarles esta fecha ya que aún no tenemos ni siquiera pasajes y menos aún solucionadas las cosas inevitables que es necesario arreglar en cada viaje.
Pero tomamos esa decisión como una especie de obligación de cumplir y que esperamos que realmente así sea.
En esta decisión mucho ha tenido que ver el saber que Uds. tienen intención de regresar en noviembre, y no nos hacemos a la idea de no verles hasta marzo, que será, más o menos, la fecha de nuestro regreso a Buenos Aires.
Otra cosa que ha influido también es el conocimiento de la temporada teatral de París, que está prometiendo ser muy buena, con teatro italiano, polaco, americano, y mucho más y que es posible que les convenzamos de verlos juntos (?).
Releo estas líneas y me parece percibir que el sólo hecho de pensar en la idea de encontrarnos por allí me ha hecho cambiar el tono pesado del primer párrafo. Es probable también que esté en un día más alegre para mí, o quizás se me esté alejando la pesadez de los días pasados entre ruinas y agonías de unas cosas pasadas y por fin superadas.
De pintura mejor no hablar, ya que he hecho realmente muy poco. Apenas algunos dibujos, quizás para no olvidarme que existen. Sin ningún resultado positivo. Y lo que es peor, no he podido concentrarme en problemas plásticos que me interesaban mucho el año pasado como caminos a desbrozar.
Pero creo también que ese estado negativo está por desaparecer...

Ahora me despido, y tengo la impresión de poder decir, con fundamento: ¡hasta luego!

Esther y Lipa

1977-09-13
Carta de Gerstein a Luís e Maruxa Seoane. 1977
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Gerstein a Luís e Maruxa Seoane. 1977 en 13/09/1977


Bs. As., 13 de Setiembre de 1977

Queridos Luis y Maruja:

Hace rato que no hay noticias de Vds.. Supongo que están bien con buena salud y buen humor. Les agradezco su última carta y las respuestas que en ella me dieron. Les repito que si les pregunté esas cosas era porque estaba muy pero que muy preocupada por lo de acá y por lo de allá. Marika está mejor, lo que no obsta para que pase la mitad de los días con un cansancio que no le ha impedido hacer ya muchas cosas. Vds. la conocen, creo. No ha querido decirle a Lorenzo en ninguna de sus telefoneadas que viniera para darle una mano y acompañarla al regreso a España.
No sé como va a hacer en el poco tiempo que le queda para vaciar la casa, el negocio, vender lo que le queda y hacer trámites burocráticos que son necesarios para poder enviar lo que quiera llevar. Ya pudo vender y escriturar el depto., transferir el negocio (después de complicados arreglos con el administrador de la galería), vender la cabaña del Uruguay, que en estos días se escritura y deshacerse de miles de cosas que tenía en casa.
Bs. As., como siempre. Mucha actividad, muchas Galerías, muchos vernissages, muchas galerías nuevas, muchos remates y poca plata por todos los lados.
Yo estoy trabajando aunque no a fondo, pues todo es bastante complicado y costoso.
Anda por acá Alfredo Bonino a quien aún no vi y Fernanda.
En la Academia se nota tu ausencia y deseamos tu regreso. En estos días nos vemos expuestos a 35 minutos de película de Badii con comentarios de él mismo. Supondrás lo que nos alegra. Estamos despidiendo a los Shand que se van dentro de pocos días.
Escriban si pueden.

Un abrazo grande de

Noemí

1977-09-28
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1977
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1977 en 28/09/1977

Rio de Janeiro, 28 de setembro de 1977


Caríssimo Amigo Valentín Paz-Andrade,

Recebi e agradeço a sua gentilíssima carta e respondo imediatamente.
Partirei do Rio pelo voo nº 750 de Varig no dia 7 de outubro às 22 h 30; segundo as informações aqui recebidas deverei chegar a Madri no dia 8 às 12 h 30. De Madri deverei repartir no mesmo dia 8 às 16 h 30 pelo voo 581 da Malev.
O programa da minha viagem modificou-se: terei de passar uma semana a mais em Budapest, e por isso voltarei a Madrid (em vez do dia 2) no dia 9 de novembro e minha conferência será dada no dia 10. Estarei disponível, para uma viagem a Vigo, de 12 a 15 de novembro.
Fiquei animadíssimo pelo seu gentilíssimo convite. Será para mim uma experiência extraordinária conhecer a Galiza levado pela sua mão. Terei um imenso prazer também em ir a Santiago de Compostela tanto pelo interesse da viagem quanto pelo da companhia.
Infelizmente já não me é possível elaborar um panorama da literatura brasileira porque nesta última semana do Rio estarei ocupado em mil afazeres burocráticos e outros relativos à viagem. Mas tentaria na conferência sobre Guimarães Rosa colocá-lo dentro de uma visão de conjunto da literatura brasileira moderna. Está bem?
Caso o querido Amigo prefira, poderia fazer uma palestra sobre «O problema da tradução (o que é traduzir?) ou outra sobre «Balzac nos Trópicos» sobre como foi realizada a edição brasileira da Comédia Humana. São palestras que vou fazer na Sorbonne e na Universidade de Rennes, que já estão prontas. Uma resposta sua poderá ainda encontrar-me aqui; mas peço-lhe o favor de me mandar ao mesmo tempo uma copia para o meu endereço na Hungria: Union des Ecrivains Hongrois, Bajza-utca 18, Budapest VI.
Na minha volta a Madrid poderei ser alcançado aos cuidados do Prof. Valentín García Yebra, Conde de Cartagena 5, 2º A, Madrid 7 (tel. 292-4826).
De acordo com a sua solicitação, aqui vai um Curriculum Vitae.


[Engadido a man:] Aceite meus agradecimentos mais calorosos e um abraço cordial de seu admirador e amigo



Paulo Rónai

1977-09-28
Carta de Neira Vilas a Seoane. 1977
A Habana
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Neira Vilas a Seoane. 1977 en 28/09/1977


Habana, 28-9-77

Querido Seoane, vello e entrañable amigo:

Soupen por Isaac e por Xosé que anda vostede a ilustrar unha nova edición de Memorias dun neno labrego. De novo estaremos xuntos, como ocorreu naquela primeira, de Buenos Aires, de finales do ano 1960. Alédame certamente. E xa dende agora espero velo pubricado. Nunca pensei que este libro tivese tal éxito, e esto non me marea, pero proime certa curiosidade que cai no ámeto da chamada socioloxía literaria. Tiven a clave en Santiago en outubre pasado. Estaba eu na librería Abraxas, con moitos mozos agardando, facendo literalmente cola pra que lles firmase libros (e, coma sempre, dos que máis firmei foi deste) e achegóuseme un home da miña edade, da Arzúa. E abrazoume e fíxome perguntas e falamos de traballos, costumes, posguerra, e resulta que tivemos unha vida semellante, de nenos labregos mal mantidos, romendados, etc., e dixo que había moitos máis, da súa comarca que se vían retratados nesas páxinas, e contoume a min mesmo detalles, anécdotas do libro, con enorme entusiasmo. Un home sinxelo, pero moi emotivo, e esto, repito, deume a clave de todo, o espello.
Outra cousa: ando á pescuda de persoaxes galegos no folklore de Cuba (contos, coplas, refrás, etc.). Os galegos salen en veces mal parados, pero outras o galego é o listo, o pillastre, o que engaña a outros, etc. Penso que no Prata esto non se dá así. Pode decirme algo? Penso que nesa zona do Sul, salimos perdendo decote. Amais: tense feito, que vostede sepa, algunha recolleita deste tipo en Bos Aires ou Montevideo? Considera vostede que é útil?

[Manuscrito:] Apertas de Anisia e pra Maruxa. Apertas fortes.

X. Neira

1977-10-10
Carta de Seoane a Esther e Lipa Burd. 1977
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Esther e Lipa Burd. 1977 en 10/10/1977


La Coruña, 10 de Octubre de 1977

Queridos Esther y Lipa:

Os estamos esperando. Nos alegró mucho la noticia de que pasaríais por aquí. Os enseñaremos todo lo que podamos de esta parte de Galicia, sobre todo monasterios extraordinarios nacidos en el siglo IX O X y rematados en el XVIII en su mayoría. Veréis los tapices que estoy haciendo con la mujer de uno de los socios de Díaz Pardo, de 2 mts. Por 1,20; 1,50 x 1,10 y de los que ya tenemos seis. Quisiera dejar doce para una exposición a realizar en varias ciudades, La Coruña, Madrid, Barcelona. Se trata de temas gallegos y hechos con la libertad que puede tolerarme el color. Son una mezcla de tapiz popular, campesino y del que podemos decir culto y siguiendo algunas de las reglas que estableció Lurçat. Te escribo rápidamente para que os llegue a tiempo esta carta. Me interno el 18 de este mes para que me operen de próstata. La operación parece que no tiene demasiada importancia y solo se está en el sanatorio seis o siete días, creo que el tiempo necesario para que me puedan sacar los puntos. Por si llegáis a Madrid en esa semana, te envío nuestro teléfono en La Coruña, 25-5756 y el del sanatorio en Santiago, Policlínico La Rosaleda, 59-2600. Tenemos mucho de que hablar. Estoy exponiendo en Santiago. Se trata de una retrospectiva de las obras pintadas en Europa, grabados y álbumes y libros ilustrados tambien con grabados, con un éxito grande entre los estudiantes. El catálogo se agotó en dos días. En esa ciudad expuse por vez primera hace aproximadamente cuarenta y cinco años.
Nos alegramos que hubieses terminado con la liquidación de tu oficina, Lipa, y que al fin quedases tranquilo y dueño de ti mismo, libre para trabajar y vivir. Comprendo muy bien que te produzca alegría, esto redundará en beneficio de tu pintura. No te quiero escribir más de esto. Ya hablaremos con calma de todo ello.
Te escribo de prisa. Os esperamos, repito, con mucha esperanza y deseos de veros. Mientras tanto recibid un gran abrazo de Maruja y mío:

[Seoane]

1977-10-21
Carta de Fernández de la Vega Celestino a Seoane. 1977
Lugo
A Coruña
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández de la Vega Celestino a Seoane. 1977 en 21/10/1977



Lugo, 21-X-77

Querido Luis:

Onte entereime polo xornal da túa operación de próstata. Como estás en boas mans e coma esa doencia é cousa que, mais tarde ou mais cedo, chéganos a todos sin que a sua operación seña dificultosa, agardo que non tardarás en te recuperar.
De volta de Vigo, o día 15, estiven na túa fermosa exposición. Ven ser unha antoloxía da tua derradeira obra onde se ve moi ben a evolución depuradora a partir do cadro de García Sabell: un proceso de desprendemento de materia, de logro de limpa luminosidade con función plástica, unha senlleira axilidade expresiva con un grafismo personalísimo en ritmos e composiciós. Todo en toda unha obra madurecida, un froito maduro de unha semente nutrida pola nosa terra e anegrecida por unha experiencia da pintura do noso tempo. Os grabados son verdadeiramente extraordinarios e orixinalísimos. Coido que a visión conxunta da tua obra é un acontecemento cultural e un argumento irrefutable pos que din que os galegos non temos grandes pintores. Esa é a miña opinión de simple home curioso e profano, pro canso de ver camelos consumistas.
¡Noraboa!
De seguro que antes de saír pra Buenos Aires teremos ocasión de nos ver.
Co noso desexo de que te recuperes axiña, recibe nostra mais garimosa aperta, coa tua dona de

Celestino e María Luisa

1977-10-23
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1977
Budapest
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1977 en 23/10/1977

Budapest, 23 de novembro de 1977



Querido Amigo Valentín Paz-Andrade,

Lamentei não tê-lo encontrado na minha passagem por Madrid no dia 8 de outubro.
Permita-me recordar-lhe o meu programa dos próximos dias e os endereços onde posso ser alcançado.
Até 4 de novembro em Paris: aux bons soins du commandant Jean Maillot, 6 rue Fernand Pelloutier, Sèvres 92310.
Até 7 de novembro em Rennes: aux bons soins du Prof. Jean Michel Messa, Port de Laval, Amanlis 35150.
Até 11 de novembro em Madrid aos cuidados do Prof. Valentín García Yebra, Conde de Cartagena 5, 2º A, Madrid 7.
De 12 a 15 de novembro estarei à sua disposição.
Agradeceria muito uma palavrinha a um dos endereços acima.
Seu amigo e admirador



Paulo Rónai

1977-11-10
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1977
Madrid
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1977 en 10/11/1977

[Madrid] 10.XI.1977



Caro Amigo Dr. Paz-Andrade,

Lugar da palestra: Universidad Complutense. Ciudad Universitaria. Faculdade de Filologia (Em frente à Faculdade de Dereito). Edificio A, Sala de Grados.
Hora: 20 horas

Em anexo: a súmula da palestra. Desculpe a péssima letra.

Um abraço cordial de

Paulo Rónai

1977-11-10
Carta de Baudizzone a Seoane. 1977
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Baudizzone a Seoane. 1977 en 10/11/1977

10 noviembre 1977

Querido Luis:
Acabo de recibir carta de Rafael Dieste a propósito de Casal Chapí y allí me cuenta algunas cosas de vos. Una, que últimamente has tenido en Galicia espléndidos homenajes de admiración y afecto (son sus palabras). Otra, que te han operado, que andás muy bien y que a esta hora ya estás en tu casa de La Coruña. Querido Luis, no hace falta que te diga cuánto me alegro que todo eso haya pasado ya y que se esté convirtiendo en recuerdo hasta que lo olvidés del todo. El momento postoperatorio es siempre una lata y propicio para los malos humores; en tu casa, con Maruja a tu lado, tus pinceles y colores y la bahía al otro lado de tu ventana, muy pronto andarás espléndidamente. Cuando tengás ganas y ánimos, escríbeme contándome como andás.
Queridos Maruja y Luis:
Reciban un gran, gran abrazo de quienes tanto los quieren.
Elena y Baudi.

Espero que hayas recibido una carta que te envié hace unos diez días, Vale.

1977-11-19
Carta de Baudizzone a Seoane. 1977
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Baudizzone a Seoane. 1977 en 19/11/1977

Noviembre, 19 1977

Querida Maruja:

Sabemos que están en casa después de haber pasado Luis varios contratiempos postoperatorios. Como los hemos vivido también nosotros, sé muy bien lo difícil y desagradable que es para ambas partes –aunque sea en distintos sentidos–. Estamos siempre con Uds. con nuestro cariño que ahora se repondrán rápido y los tendremos lo antes posible por acá.
Y esto no lo dudo un minuto estando vos de por medio con tu carácter equilibrado, tierno e inteligente y Luis su voluntad y amor al trabajo.
Les enviamos un fuerte y muy grande abrazo.
Elena y Baudi

1977-12-02
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1977
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1977 en 02/12/1977

Rio de Janeiro, 2 de dezembro de 1977



Caríssimo Amigo Valentín Paz-Andrade,


Eis-me afinal de volta ao Rio. De Lisboa, última etapa da minha viagem, mandei-lhe um cartão postal que espero tenha recebido.
Guardo da viagem uma multidão de recordações maravilhosas. Avultam entre elas as de Vigo e, em geral, as de Galícia, que hei de conservar com particular carinho. O Amigo tudo fez para que eu voltasse ao Brasil como um apaixonado da sua terra e conseguiu plenamente o seu intento. A nossa visita à Editora, a nossa ida aos dois promontórios de Vigo, o desembarque do pescado no porto, a visita aos Museus de Vigo e de Pontevedra, o passeio pelas ruas adoráveis de Santiago, pela catedral, pelo Hostal dos Reis Católicos, o almoço no restaurante El Asesino... tudo ficou gravado para sempre na minha memória.
Fiquei especialmente cativado pela gentileza de D. Pilar que, apesar de estar coma obras em casa, encontrou tanto tempo para mim e até assistiu à minha palestra.
Por tudo isso, mando-lhes uma vez mais os meus reiterados e sentidos agradecimentos.
Cheguei aqui bastante cansado e logo topei com o verão mais quente. De mais a mais, encontrei a minha mesa atapetada de correspondência acumulada na minha ausência. Por isso não pude, até agora, ir nenhuma vez à cidade, nem procurar o exemplar de Estas Estórias que me pediu. Ficará para a semana que vem.
Mas copiei o texto da minha conferência que, se bem me lembro, o Dr. Fernández del Riego pediu para publicação. Ei-lo à sua disposição.
Li atentamente o seu discurso de posse que, pelas suas amplas perspectivas, pela novidade de sua tese e pela sua extensa documentação supera de muito a maioria dos trabalhos análogos. Atendendo a seu pedido, fiz algumas observações à margem, retificando alguns pormenores sem maior importância. Vão também anexas à presente.
Afinal, sempre atendendo a seu honroso convite, tentei dizer, numa introdução a ser ante posta ao texto impresso do discurso, a forte impressão que ele me fez. Espero que o julgue aproveitável.
Resta-me apenas, já que o fim do ano se aproxima, desejar ao querido Amigo e à sua gentilíssima Senhora, um Natal muito feliz e um venturoso Ano Novo.

Paulo Rónai



[Endadido a man:]

Cara Amiga D. Pilar,

1977-12-02
Carta de Parker a Luís e Maruxa Seoane. 1977
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Parker a Luís e Maruxa Seoane. 1977 en 02/12/1977


Hoy, 2 de Diciembre 1977

Mis queridos, muy queridos…

Qué emoción enorme he tenido al recibir hace apenas un corto rato tu carta, Maruja, que cuenta todos los malos ratos que han pasado con la enfermedad de nuestro Luis. Gracias a su Ángel de la Guarda ya está en vías de que todo lo sufrido queda atrás como una tremenda pesadilla.
Y que pronto, muy pronto, podamos estar juntos y con un Luis rebalzando (sic) proteínas, vitaminas, etcétera.
Todavía no puedo caminar. En agosto me rompí una pierna, evidentemente, tropecé en la calle con los mil cascotes, baldosas sueltas, cualquier cosa menos veredas sanas... Espero estar mejor cuando ustedes lleguen y poder, entonces, darles el abrazo más tierno y fraternal. Ustedes saben cuánto los quiero y admiro, mis incomparables Seoanes...

Margot

1977-12-06
Carta de Shand a Luís e Maruxa Seoane. 1977
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Shand a Luís e Maruxa Seoane. 1977 en 06/12/1977


Buenos Aires, Diciembre 6 1977

Queridos Maruja y Luis:

Ya sabemos por las cartas que recibieron Margot y Esther que Luis se está recuperando muy bien y que pronto los tendremos en Buenos Aires. Ojalá fuera antes del 31, así a lo mejor podríamos pasar juntos esa noche que a veces se hace tan larga... Estamos muy contentos de que falte poco para tenerlos de vecinos, nosotros volvimos hace ya casi tres semanas de Europa, viajamos en el mismo avión que Emma y Rafael, por pura coincidencia. Lo pasamos bien, nos contamos nuestras inocentes aventuras de turistas, compritas, etc. El fin de semana nos vamos a San Miguel, porque hace mucho calor y además de las ciruelas y los damascos ya deben estar madurando, así como las brevas.
Pero en cuanto nos avisen que han llegado, con mucho gusto nos hacemos una escapada para darles un abrazo de bienvenida. Por un pronto y feliz regreso, por un reencuentro con el afecto profundo de los amigos de acá, con un abrazo fuerte de Willie y mil besos, hasta ahorita!!

Susana

[Escrito por William Shand:] Queridos,

Nos acaban de entregar esa carta tierna y maravillosa de Maruja que tanto agradecemos. Será, pues, un reencuentro esperado y feliz antes de que acabe del año.

Abrazos

Willie

1977-12-09
Carta de Esther e Lipa Burd a Luís e Maruxa Seoane. 1977
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Esther e Lipa Burd a Luís e Maruxa Seoane. 1977 en 09/12/1977


Buenos Aires, 9 de diciembre de 1977

Queridos Maruja y Luis:

Recibimos la carta de Maruja con muchísima alegría, pues así supimos de la convalescencia de Luis y que toda la angustia y las complicaciones del postoperatorio de su enfermedad habían pasado. Espero que en estos momentos ya esté mucho mejor. Nos alegró muchísimo oír vuestra voz por teléfono y nos hicimos la ilusión de estar hablando con uds. ya en Bs. As. Espero que nuestros viajes coincidan, salimos de aquí vía S.A.S.1 El 22 de diciembre, desembarcamos en Copenhague, seguimos directamente a París o paramos una o dos noches en Copenhague. Nos gustaría nos contestaran directamente aquí y a París diciéndonos vuestros planes de viaje, si para esa fecha están en Madrid, decirnos donde, a ver si podemos ir a verlos. Nuestra dirección de París es 6 Rue de Tournelles, Paris 75004, 3º face. El teléfono 278-4395. Pedimos manden unas líneas a París con esos datos, por si la respuesta de uds. no llega a Bs. As. antes de nuestra partida. Nos basamos en que podemos verlos en que Luis por teléfono dijo que pensaban viajar para fines de Diciembre o principios de Enero.
Bueno, queridos, aquí todo el mundo los extraña. Esperamos con muchas ansias verlos, por ahora reciban un fuerte abrazo, el gran cariño y amistad de

Esther y Lipa

1 Acrónimo da compañía aérea escandinava Scandinavian Airlines

1978-01-25
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1978
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1978 en 25/01/1978

Buenos Aires, 25 de Enero de 1978

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Recibí los recortes que me enviaste, dos, los de La Voz de Galicia, que se refieren a los libros de Neira Vilas y uno sin fecha. Son los que recibí, antes que me enviases el de la Hoja del Lunes. Si enviasteis algún recorte más no lo recibí. En Informaciones se publicó una nota muy buena de Miguel de Santiago, 15/XII/77 y parece que salió otra en ABC que no llegué a ver. Te agradezco mucho tus envíos. Viajamos el día 1.º a la noche. Yo, enfermo, con una gripe o un virus, no sé bien, que me duró unos diez días. A mi llegada me atendió mi hermano, tenía 24 de presión y 39 de temperatura. La presión fue seguramente aún mayor, dijo él, en el avión. Viajé casi inconsciente y tomé, únicamente, alguna naranjada.
El 2 del mes que viene, febrero, se inaugura una exposición antológica de grabados míos en el Museo de Arte Moderno de esta capital. Por España circula otra antológica estos meses. Esto es todo. Apenas salí de casa. Los amigos que están en Buenos aires, que no salieron aún de vacaciones, han venido a vernos.

Un abrazo para los tuyos, Mimina, tus hijos y nuevas, de Maruja y mío y tú recibe otro de

Seoane

1978-02-13
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1978
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1978 en 13/02/1978

13 de febrero de 1978

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

El sábado 11 al salir de Sargadelos recogí tu carta del 3. Hace unos días recibiera otra, pocas líneas, refiriéndome brevemente tu llegada griposa. Todos hacemos votos porque tu buena salud se afiance. Tu carta última da la impresión de que estás en buena forma.
Me alegra tu disposición frente al homenaje al Seminario de Estudios Gallegos. La idea está siendo aceptada muy bien y todos ofrecen colaboración. Tomo buena nota de tus sugestiones. No sabía nada de lo que dices de Xohán Pla. Si recuerdas algo más amplíalo. Puedes enviar todas cuantas sugestiones quieras. Hay tiempo. Tenemos dos meses. Aunque yo diga menos para acelerar a los demás.
La idea de restauración del Seminario ha encajado tan bien que el mismo Instituto Padre Sarmiento solicitó de la Asamblea de Parlamentarios la reconversión de lo que fue. Urge pues hacer esto exponiendo bien las cosas y ordenando bien los conceptos para que se haga, lo que hagan con el Seminario, lo hagan bien, porque hoy las cosas tienen que ser mejores que lo que fueron ayer y transportadas a nuestro tiempo que es distinto del tiempo en que el Seminario se creó.
El sábado último Valentín leyó su discurso de ingreso en la Academia sobre Guimarães Rosa y en nombre de Cunqueiro, que está enfermo, leyó la contestación Paco.
De momento esto es todo lo que hay. Contesto esta rápidamente para que sepas que tienes tiempo para hacer sugestión de cuanto quieras y de cuanto puedas, cuanto más mejor, para lo del Seminario.
Aprovecho también para preguntarte una cosa: Dentro de poco va a haber una reunión para lo del Pedrón de Ouro. Me convocarán como hicieron el año pasado para nombrar el de este año. (El año pasado delegué en el Presidente para que hiciese con mi voto lo que quisiese). Creo que debe haber más gente que yo que piense que ya debieras haber sido empedronado. Y aunque esto es un poco, no sé cómo te diría pero tú ya me entiendes, sin embargo creo que habría que aceptarlo por una serie de razones que no tienen que ver desde luego nada con el hecho de aumentarte la gloria. Más bien tu aceptación supondría un acto de humildad. Tengo varias dudas. Creo que el Pedrón lo entregan hacia finales de mayo. A todos nos interesaba que tú pudieses aceptarlo y que pudieses venir. Y la pregunta es: ¿podrías venir? [En nota manuscrita na marxe esquerda:] Esto es simplemente para estar preparado para según vengan las cosas.
Celebro que estás trabajando y exponiendo. Veo que no has perdido el tiempo.
El correo aquí anda muy mal. Hay mucha correspondencia atrasada sobre todo en Madrid. Supongo que ahí no andará mejor.
Nada más por hoy. Abrazos muy fuertes para ti y para Maruja.
¡Ay! Si no fuese por lo mucho que tienes que hacer hasta me atrevería a indicarte que no te olvidases de la monografía de Maside...

[Díaz Pardo]

1978-02-14
Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1978
Bos Aires
Sada
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1978 en 14/02/1978


Buenos Aires, 14 de febrero de 1978

Sr. D. José Luis Vázquez
Sada

Querido José Luis:

Empecé a escribir cartas a comienzos de este mes, tres o cuatro y ahora, algunos días después, me propongo seguir hasta comunicarme nuevamente con todos los amigos. Sabrán por Dónega o Isaac, a quienes escribí, o quizás por Inés, que salí enfermo de Madrid, con una gripe muy fuerte que duró alrededor de diez días. En el avión vine casi inconsciente de fiebre y con tensión muy alta. A mi llegada mi hermano me revisó y encontró que tenía 24 de presión y 39 de temperatura, a pesar de todas las aspirinas tomadas en la noche del viaje. Esto hizo que retrasase el programa de trabajo que pensaba realizar. Por otra parte, llegamos durante unos días, muy pocos, de mucho calor, pues el verano transcurre fresco y tormentoso, lluvias y grandes vientos. Pero no quería hablar de mí ni del clima, sino agradecer el envío de libros y de cartas recibidas en Paseo de Ronda, que agradezco mucho y decirles, una vez más, a ustedes, María Elena y usted, lo mucho que Maruja y yo les agradecemos todas las atenciones que han tenido con nosotros. Como también expresarles la amistad que sentimos por ustedes que quizás no sabemos expresarla sino desde lejos y por carta.
No sabemos el tiempo que tardaremos en volver. Mientras tanto iré enviando los dibujos para tapices. Creo que su muestra va a constituir una sorpresa, por su variedad y por el trabajo de María Elena. Aquí se expusieron tapices míos en mi ausencia, en exposiciones colectivas, así como carteles hechos por mí en diversos años. Ahora tengo mucho trabajo, exposiciones y encargos de grabados, que debo atender. Buenos Aires obliga a no descansar y cuatro meses antes del Mundial de Fútbol no se escucha nada más, ni se lee, todos los medios de comunicación están absorbidos por este tema, que comentarios alrededor de las posibilidades de cada país para ganar el mundial. Se levantan grandes estadios nuevos en tres o cuatro ciudades; los de Buenos Aires son gigantescos pero también se reparan y todo el mundo comercial estudia el modo de extraer dinero como consecuencia de su celebración. Nos gustaría que, con motivo de las facilidades que habrá en viajes, se animen a conocer esto.
Volviendo a los tapices, el primer dibujo lo enviaré dentro de una semana, pues sospecho que María Elena estará aún trabajando en los que dejé. Me gustaría mucho saber cómo quedaron los últimos y que me enviasen diapositivas de todos ellos para pasarlas aquí.
Esto es todo por hoy. Escriban, por favor. Saludos a los hijos, hermanos y amigos comunes y un gran abrazo de Maruja y mío para los dos:

[Seoane]

1978-02-20
Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1978
A Coruña
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1978 en 20/02/1978

LUIS SEOANE
A.C. 20-II-78
A Fco Fdez del Riego
Meu querido Paco:

Remítoche copia da carta que hoxe envío a Isaac Díaz Pardo. Non podo aturalo mais e non quero ser cómplice dos seus “abusos culturaes”, de abondo inxenuos o (sic) que eu supoño así. Por outra parte sendo eu seu asociado e o inspirador dunha laboura que nin sequera se intentou, no máis importante e popular, tampouco quero ser cómplice co meu silencio. Esto e todo. Deica pronto. Unha aperta tan grande para os dous Evelina e ti de Maruja e miña.
Seoane

1978-02-22
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1978
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1978 en 22/02/1978

22 de febrero de 1978

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Te confirmo una última mía en la que te enviaba el esquema de los textos para el cuaderno L[aboratorio de] F[ormas].
Estamos con lo de Santiago. Creo que será el mejor local. Tiene muchas vueltas y más con lo del Semanario en la inauguración aunque va a constituir un éxito. Te va aparte una planta de como se distribuye aprox[imadamente]. La exposición se separa del local comercial mediante una mampara plegable que se escondería en X. En el centro de la mampara llevaría un texto sobre el significado de Sargadelos con algunas fotografías. Y medio tapando la escalera de bajada y la parte donde se escondería la mampara plegable decíamos que quedaría muy bien un tapiz. Y si el tapiz fuese un original tuyo y tejido por Mª Elena... Creo que le daría mucha categoría a la sala y quedaba bien expuesto pues se veía desde la calle. Como creo que vais a hacer varios ejemplares de cada tapiz uno de estos ejemplares os lo compraba la Galería y era, pienso, un buen lugar de reclamo para vender otros. Una cosa tuya, con tu color, le irá muy bien al pétreo barroco medieval de Santiago. El tema que tú veas y las medidas: ancho = 1,20 m.; alto = 2,10 a 2,40 m.; si va a 2,10 m. de alto queda por debajo de la viga, pero si consideras que es mejor que la sobrepase puede llegar a 2,40 m. de alto. ---- Es una propuesta que no quisiera que te inquietara en las muchas cosas que tendrás que hacer. Y si la aceptas la tomas a tu comodidad. Si lo aceptas se le reserva el sitio y cuando llegue llega bien.

Abrazos muy fuertes para ti y para Maruja, vuestro

Isaac

1978-02-24
Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1978
Bos Aires
Sada
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1978 en 24/02/1978


Buenos Aires, 24 de Febrero de 1978

Sr. D. José Luis Vázquez Freire
Sada

Querido José Luis:

Recibí tu carta del 1º de este mes cuando acababa de escribirte y la contesto ahora con el envío del primer dibujo ofrecido. En la anterior mía me referí a mi salud. Tuve una gripe muy fuerte y ahora, desde hace más de un mes, estoy perfectamente bien, gozando de este verano fresco y de lluvias, lo mismo que Maruja. Creo que este nuevo proyecto, con el tema de vacas y pájaros, es un poco distinto a los otros. Creo que es importante ofrecer al público una buena variedad de temas y de modos distintos de resolverlos. Estamos deseando recibir las fotografías y la serigrafía de A Ardiña.
Buenos Aires se prepara para el mundial de fútbol. Las autoridades suponen que será un acontecimiento. Al tío de María Elena podéis decirle que en Mar del Plata se está levantando con ese fin un gran estadio, solo comparable, según dicen, a los más importantes del mundo por su capacidad. Vemos de vez en cuando alguna buena película, que también podrían verse en La Coruña si los distribuidores y propietarios de cines no subestimasen al público coruñés.
Sentimos mucho el fallecimiento de Pérez Ardá. Fue un gran amigo mío desde los años de la Facultad, en Santiago.
Rogamos nos escribáis. Un fuerte abrazo para María Elena, los chicos y para ti de Maruja y mío. Creo que Maruja escribe unas líneas aparte.

[Seoane]

1978-03-03
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1978
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1978 en 03/03/1978

Buenos Aires, 3 de Marzo de 1978

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Recibí tu carta del 13/II, el 26, hoy te la contesto rápidamente. No te puedo decir mucho de Xohan Plá, no recuerdo si era de Vivero o de Ribadeo. Te pueden dar noticias de él Cunqueiro, Fernández del Riego, o en alguna de esas dos villas. Fue estudiante en Santiago, cojeaba un poco, no sé qué tenía en un pie. Dejó de estudiar, militaba en el Partido Galleguista. Casal lo estimaba mucho. Trabajó para él viajando Terra de Melide sin demasiado éxito. En Galicia no eran populares, por entonces, los libros útiles para ella. Durante la guerra actuó en Barcelona como decidido partidario de Negrín, siempre como galleguista de cuyo grupo era dirigente. Creo que no se llevó bien con algunos otros galleguistas por razones tácticas. Trabajaba en la sección de propaganda de la Generalidad. Quienes deben tener recuerdos de Plá son Carmen y Rafael Dieste. Después de la guerra vivió en el sur de Francia. Nosotros en el período a que me refiero, el año de publicación de Terra de Melide, y los que siguen le veíamos muy brevemente, siempre de paso de un lugar a otro de Galicia con su portafolios que encerraba únicamente el tomo de Terra de Melide. Le teníamos simpatía pero apenas podíamos hablar con él, tantas eran sus prisas. Creo que debe hacerse la semblanza de gentes como Xohan Plá que entregaban a Galicia lo que podían y de los que nadie se acuerda hoy.
Te agradezco mucho tu proposición para el Pedrón de Ouro pero no puedo aceptar. Acabo de llegar a Buenos Aires, aún no pude hacer nada en serio por el verano, todo el mundo está de vacaciones, tengo mucho trabajo que hacer, exposiciones en el transcurso de este año, un álbum y un libro de grabados y por estas razones y otras no podemos regresar en Mayo. En cuanto a la monografía de Maside no me olvido de ella. Tengo muchas notas tomadas y alrededor de 60 dibujos originales de personalidades gallegas de las que escogeré una cuantas para su publicación. A mi regreso la tendré hecha. Creo que va a llamar la atención, sobre todo por sus datos
Recibí el esquema para L[aboratorio de] F[ormas]. Creo que está bien. Pero, Martínez López, nunca hizo Historia, sino Filología, que yo sepa, pues es su especialidad, por la que fue profesor y Director de su Departamento en la Universidad de Austin, Texas, durante unos treinta años, publicando trabajos muy importantes en relación con el gallego. El trabajo de Del Riego quizá debiera referirse a la política cultural gallega entre 1936 y 1976. Creo que nadie puede hacerlo mejor. Es posible que se nos hubiese olvidado alguna otra persona perteneciente al Seminario. Junto con algunos seminaristas muertos habría que recordar el modo con que se disolvió el Seminario. De todo esto habría que consultar a Del Riego, que me parece el más informado de estas cuestiones. Una personalidad curiosa fue Don Joaquín Arias Sanjurjo, de familia noble gallega que donó su biblioteca, o gran parte de ella, para el Seminario y fue un entusiasta de la labor que éste realizaba.
Con mucho gusto haré el tapiz de 2,10 por 1,20. La viga es posible que no quede mal como límite siempre que siendo madera natural no esté pintada, o lo esté con un gris claro o con un tono neutro. Trataré de hacer un tema referido a Santiago, sino general gallego. Ya veremos. Te mandaré las letras de la tapa de L. F.

Un gran abrazo para los amigos comunes, para Mimina, tus hijos y para ti de:

Seoane

1978-03-06
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1978
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1978 en 06/03/1978

Rio de Janeiro, 6 de março de 1978



Caríssimo Amigo,

Ausente do Rio durante dois meses, passei o verão em nossa casinha de Nova Friburgo, para onde me levaram a sua amável carta de 7 de fevereiro. Não lhe respondi logo porque desejava remeter-lhe o recibo da encomenda em que lhe enviara o exemplar de Estas Estórias, e este encontrava-se no Rio. Aqui vai uma cópia xerox para permitir-lhe uma reclamação eventual junto ao correio.
Não me admira, aliás, que em princípio de fevereiro esse livro ainda não lhe tenha chegado as mãos. Pois um pacote de livros que eu mesmo expedi em Madri em 20 de novembro só me chegou aqui em fins de fevereiro, isto é, mais de três meses depois. A «meia greve dos carteiros» deve ter contribuído para isso.
Antes da sua carta de 7 de fevereiro tinha recebido a sua gentilíssima resposta à minha carta de 2 de dezembro, e na qual me agradecia pelo prefácio ao seu discurso de posse. Na verdade, sou eu que lhe devo agradecimentos pela ocasião que me forneceu de pagar a dívida de gratidão de todos os amigos brasileiros de Guimarães Rosa ao seu exegeta galego.
Neste interim, deve ter-se realizado a sua posse na Academia Galega: espero que tenha tido todo o êxito merecido. Gostaria muito de ler, oportunamente, o discurso de recepção de Alvaro Cunqueiro, lido pelo Dr. Fernández del Riego.
Como vão de saúde o Senhor e D. Pilar? O inverno da Galiza foi rigoroso? A nossa canícula aqui foi muito dura; depois de dois meses frescos na montanha ainda não consegui habituar-me de novo ao calor abafado e pegajoso do Rio.
Penso muito nos Senhores e na temporada esplêndida que passei em Vigo. Pareceria um sonho se não tivesse comigo a preciosa documentação impressa que de lá trouxe graças à sua gentileza e à do Dr. Riego (a quem mando as lembranças mais cordiais). Folheando-a procuro conhecer melhor uma terra que me conquistou para sempre.
Queiram aceitar minhas saudações afetuosas.




Paulo Rónai

1978-03-07
Carta de Martínez López a Paz Andrade. 1978
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Martínez López a Paz Andrade. 1978 en 07/03/1978

7 de marzal de 1978


Sr. D. Valentín Paz-Andrade
Plaza Compostela, 6
Vigo


Querido Valentín:

Mándoche esas duas cartas, unha do meu libreiro de Austin, a segunda que me escreve, e a outra da Univ. of California Press que ven a decir que "lamentan non ser capaces de identificar o seu pedido a base da información proporcionada. Se poderan averiguar en que campus (a Universidade de California é un complexo de sete ou oito universidades –Los Angeles, Berckeley, Santa Barbara, La Jolla, etc.. etc.-) onde a publicación se orixinou, suxerímoslle que se dirixan directamente ao encarregado das publicacións daquel campus. Pode mandarlle toda a información de que dispoña, autor, título completo, número standar de publicación, título da serie en que se publicou o libro, ou clasificación por materias e volumen das series, data, etc.
Como ves esto é mais difícil que atopar un Presidente pra Xunta. Mais, por si tes algunha indicación que poda axudar, mándama e insistiremos. Non será que a referencia que atopaste era o título dunha tesis doctoral apresentada mais ainda non impresa? Nese caso, obter un microfilm sería posible –se sabemos en que campus da U. de California foi apresentada, mais tamén caro.
O meu libreiro di algo importante: que ese libro non figura no catálogo de libros publicados, nen polo autor nen polo título. E eses catálogos son como a Biblia ou a Constitución naquel país... Tratarase dun artigo nalgunha revista? Vou escrever ao profesor de Portugués da miña Universidade –antigo alumno meu, por ve se él sabe algo desto. Lembranzas de Sabela pra Pilar e pra ti fondas apertas de


Moncho


[Manuscrito:] Mándoche tambén esa carta que me escreve un amigo do meu irmán Pepe a quen non podo faltar. Se puderas conseguir algo ben, mais polo menos agradeceríache a resposta que che manden da Dirección Xeral de Enseñanzas Medias do Ministerio de Educación e Ciencia pra demostrar o meu interés.

1978-03-11
Carta de Paz Andrade a Martínez Lopez. 1978
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paz Andrade a Martínez Lopez. 1978 en 11/03/1978

Vigo, 11 de marzo de 1978


Sr. Don
RAMÓN MARTÍNEZ LÓPEZ
Académico
General Pardiñas, 7 – 6º B
Santiago de Compostela


Querido Ramón:

Recibo a túa carta, acompañada da que escribe Don Manuel Esteban Nistal González, contento a aspiración de ser nomeado Profesor Numerario de Formación empresarial sin Oposición.
No próximo viaxe a Madrid, tentaréi facer unha xeStión directa, cerca da Dirección Xeral de Enseñanzas Medias, en favor do teu recomendado. Non conozo ben a mecánica d-este tipo de promoción, mais sospeito que será difícil prescindir do trámite da oposición, tan específico do centralismo español ainda imperante.
De calquera xeito informareite dos resultados da miña tentativa que ogallá sexa favorable pra o teu recomendado.
Recibe unha cordial aperta do teu sempre incondicional amigo,

pa/fr.
VALENTÍN PAZ-ANDRADE

1978-03-25
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1978
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1978 en 25/03/1978

25 de marzo de 1978

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Recibí, ya hace días, la tuya del 3 cte. Muy importante es lo de Plá. Sí era de Viveiro. Aún no hablé con los Dieste, pero espero reunirme con ellos dentro de pocos días. Lo de Santiago va avanzando pero hasta primeros de mayo no habrá forma de inaugurarlo. Aún esta semana se acabó la obra de albañilería y falta desde fontanería, electricidad, etc. hasta carpintería todo. Quedará muy bien pero tenía más vueltas que las que se habían calculado. Para el cuaderno L[aboratorio de] F[ormas] se van reuniendo los textos; ya faltan pocos. Tu tapa aún no llegó, supongo que estará a llegar. En efecto hay muchos más nombres vivos que los que hemos barajado en nuestras cartas pero de alguna manera estarán presentes en la exposición y una relación de todos estará en el cuaderno. Pero los que colaboraran en el Cuaderno creo que están bien elegidos para dar testimonio de lo que fue el Seminario por sus fundadores, Directores y Consejeros, que están vivos, y por dos colaboradores (Fraguas y Del Riego). Tomé información primero y todos estuvieron de acuerdo. Se está investigando lo que fue el Seminario. Están ayudando todos. Especialmente los que están trabajando en el P[adre] Sarmiento. Todo hace sospechar que hubo un saqueo en los primeros tiempos franquistas pero esto aún no se podrá decir o no convendrá decirlo hasta que el decirlo sea pura historia sin acusaciones para los que están todavía ahí. No aparece el acta fundacional. Tampoco nadie da razón del discurso de Castelao “Do Novo Esprito”, que por su título y por el Centro donde se decía tenía que tener un interés especial para nosotros. De todos modos va a sorprender la información que se va a desvelar y divulgar. Es cierto lo que dices de Martínez López. En un primer momento lo pusimos a él para el idioma. Paco del Riego opinó que no obstante era mejor que el idioma lo hiciese Calero que parece ser que es el que hoy puede hablar mejor de ello. Los responsables de la sección habían sido Cotarelo y Moralejo más tarde. Filgueira, Martínez López y Calero fueron discípulos y colaboradores del primero. Por otra parte Martínez López va a hacer algo más que historia pues coordinado con Filgueira van a complementarse y contar algo más.
Nos alegró mucho saber que harás el tapiz. María Elena ya está afilando el telar. Pero también quisiéramos saber que tu salud se va afianzando y hacemos votos por que te encuentres perfectamente restablecido.
Estamos acabando la Semana Santa. Los hijos se han ido todos a Madrid, y nos han dejado sin nietos. Aquí nos quedamos solos. Una desgracia.
El país va de mal en peor. Pero la gente no deja de gastar gasolina indiferente de la gravedad que se va acumulando.
Me supongo que te van enviando todo lo que va saliendo de Ediciones.

Abrazos muy fuertes para ti y para Maruja, vuestro

[Díaz Pardo]

1978-03-31
Carta de Seoane a Otero Espasandín. 1978
Bos Aires
Londres
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Otero Espasandín. 1978 en 31/03/1978


Buenos Aires, 31 de marzo de 1978

Sr. D. José Otero Espasandín
Londres

Querido amigo:

Unas pocas líneas para decirte de nuestra solidaridad contigo y con Cuqui, con motivo del fallecimiento de Alicia, a quien, Maruja y yo, siempre recordamos con cariño. Lamento escribirte en estas circunstancias. Siempre tuve pensado hacerlo con calma y daros noticias nuestras. En Buenos Aires hablamos de vosotros a menudo con algún argentino, Girri entre ellos, que estuvieron contigo en Washington. Y, en Galicia, los Dieste, Mincho y García Sabell. Desde aquel viaje a Lisboa, mejor, a Estoril, hecho con el propósito de veros, siempre tuvimos la esperanza de encontrarnos en España, o en los Estados Unidos, pero, por circunstancias muy diversas y que siempre han tenido que ver con el trabajo, no pudo ser. Nos hubiese gustado que fuese en Galicia, una tierra bellísima, misteriosa, de alma de luna como dijo Huidobro, y de gentes corteses y bondadosas que todos queremos. Quizás ahora, estando tan próximo a Galicia, decidas irte a vivir allí y podamos vernos y charlar como lo hacíamos en nuestra casa, en la vuestra del barrio Belgrano, o en el Tortoni. Tengo escrito bastantes cuartillas sobre esas reuniones y sobre ti, a quien todos admiramos por tu talento e inquietud. Mas un día hablaremos sobre aquellos años muy duros que pasamos juntos con la dureza que exige una tierra que está haciéndose, nacida y desarrollada con viejos defectos y que trata de hacerse a sí misma, tal como otras la dejan ir modelándose. Aprendimos mucho en todos estos años y hemos hecho una obra que, si nos satisface y no sabemos si es buena o mala, la sabemos nuestra, inspirada en los mejores deseos y puesta al servicio de nuestros gustos. Aquel grupo de amigos que nos reuníamos en el Tortoni empezó a disolverse con tu marcha, fuiste el primero en irte, y nos quedamos sólo Varela y yo hasta el año 76, viéndonos a menudo, pero ya sin tertulia a que acudir. Os recordamos siempre a todos. Varela ahora vive en Madrid. Estuve con él en Galicia y luego los primeros días de enero, cuando Maruja y yo regresamos a Buenos Aires. Nuestro destino está marcado entre esta ciudad y La Coruña, en una de las dos ciudades quedaremos definitivamente algún día. Uno no se desprende fácilmente de sus hábitos, de sus trabajos y de los amigos.
No sé si estas líneas constituyen una carta. No quiero, desde luego, que fuese una carta de circunstancias, sí, en cambio, que de alguna manera hiciese nuestra nostalgia y nuestra amistad por ti, por vosotros, y el recuerdo para siempre de tantas conversaciones con Alicia y contigo, de Maruja y mías.

Un gran abrazo a Cuqui, saludos a su esposo y para ti uno fuerte y cariñoso de:

[Seoane]

1978-04-08
Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1978
Bos Aires
Sada
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1978 en 08/04/1978


Buenos Aires, 8 de Abril de 1978

Sr. D. José Luis Vázquez Freire
Sada

Queridos amigos José Luis y María Elena:

Recibimos vuestra carta del 4 de Marzo y esperábamos contestarla inmediatamente enviando la respuesta juntamente con el dibujo del tapiz para Santiago. No pude hacerlos por otros trabajos, en el tiempo previsto, teniendo que aplazarlo para enviarlo la semana que viene. Lo haré alrededor de 14 o 15. Creo que va a ser uno de los más importantes y basado el tema en una leyenda compostelana.
Aquí se celebraron en el mes pasado dos grandes muestras, la Feria del Libro, de cuya magnitud pueden dar cuenta Camilo José Cela y Julián Marías, que vinieron representando a los escritores españoles y que, aparte de la muestra de libros, en el local, un local municipal cerrado, solamente dedicado a exposiciones, se celebraron conferencias, conciertos, teatro, guiñol para niños y un parque de recreo para éstos, donde podían dejarlos los padres asistentes a la muestra. Algo que viene haciéndose en los últimos años y del que Cela habló para referirse a la modesta feria madrileña. Eso ocurrió con otra feria internacional dedicada a los progresos de la imprenta, que son, efectivamente, extraordinarios, pero, mucho más aún, es pensar que el ingenio humano no tiene límites para inventarlas y que tampoco para utilizarlas. Es el hombre, el talento humano y su sensibilidad los que las convertirá en más útiles que las viejas de Gutemberg [sic]. Gran parte, sin embargo, de los libros y publicaciones de los siglos XVII y XVIII, por ejemplo, no han sido superados en su belleza por los del XX. Ni en su belleza ni en el papel empleado, ni en la encuadernación, ni en la fortaleza de la totalidad de la edición. Se trata solamente de adelantos que más que a la calidad que pueda obtenerse, se refieren a tirajes, tiempo que se invierte en imprimir determinados ejemplares, etc. Se inventaron máquinas importantes para todo, pero ellas siempre dependen del hombre para conseguir belleza en los resultados. Esto es lo que pensé al salir de la muestra.
Nosotros continuamos pensando en que podríais aprovechar la facilidad que debe haber para viajar a Buenos Aires con motivo del Mundial de fútbol. A nosotros nos gustaría mucho acompañaros y seros útiles en esta ciudad. Estamos deseando, también, ver las diapositivas de los tapices que hizo María Elena. A las gentes que vieron las que aquí tenemos les gustaron mucho. Esta vez no me apuré mucho a enviar nuevos dibujos puesto que había algunos ahí. Enviaré alguno más de mar y si gusta el de la leyenda compostelana haré otros con temas de leyenda.
La semana que viene enviaré el dibujo del tapiz para Santiago. Mientras tanto un gran abrazo para los dos de Maruja y mío, también para los hijos y recuerdos para todos los amigos:

[Seoane]

1978-04-12
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1978
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1978 en 12/04/1978

Buenos Aires, 12 de abril de 1978

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Acabo de enviarles a María Elena y José Luis el dibujo del tapiz para Sargadelos de Santiago. Mide 1,20 de alto por 1.20 de ancho, una de las medidas indicadas por ti. El tema se refiere al Obispo Pedro Monís, uno de los más sabios d la Edad Media compostelana, hombre de ciencia, nigromante y cultivador de las ciencias mágicas, según dijeron en su época; llegó una vez, un día de Navidad, volando desde Roma a Santiago. Creo que con este tema de pone de relieve el carácter misterioso, o fantasioso, de Compostela y del pueblo gallego, al mismo tiempo que se da forma a una leyenda gallega. Esto es todo. Te escribí estos días, Yo no cobro nada por el dibujo ni por la idea del tema. Deseo que os guste y nada más. En cuanto a referencias a Don Pedro Monís pueden encontrarse, entre otros, en López Ferreiro, en su Historia de la Catedral Compostelana, Neira de Mosquera, en sus trabajos sobre Santiago y en Vicente Risco.

Un gran abrazo para todos de :

Seoane

1978-04-20
Carta de Vázquez Freire a Luís e Maruxa Seoane. 1978
Sada
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Vázquez Freire a Luís e Maruxa Seoane. 1978 en 20/04/1978


Sada, 20 de Abril de 1978

Queridos Maruja y Luis:

Recibimos vuestras cartas del 8 y del 12 de Abril, esta última acompañaba el dibujo del tapiz para Santiago y que es una maravilla. Va a causar sensación. En esta ocasión se recibió rápidamente, pues solamente tardó 5 días.
María Elena estos días estuvo indecisa en empezar el último tapiz que le quedaba por hacer, esperando por el de Santiago, pero al llegar vuestra carta, decidió empezarlo, porque además se decidió aplazar la inauguración para el Día das Letras Galegas y dijo que le daba tiempo aún así. Como os podéis figurar, está trabajando a marchas forzadas y mañana piensa empezarlo, pues este le va a llevar más tiempo que los anteriores, pero salvo complicaciones se terminará para la fecha prevista. Os enviaremos las diapositivas de todos los tapices a la terminación.
Estábamos animados a ir a Buenos Aires, aprovechando el Mundial de Fútbol y fui a preguntar a dos agencias de viajes y me dijeron lo mismo. Parece ser que el Gobierno Argentino, no acepta que las compañías aéreas extranjeras, hagan viajes especiales en esas fechas e incluyen en el precio del billete los llamados bonos de tierra (hoteles, entradas partidos, etc.) y así sale carísimo el viaje, no obstante, nos dijeron que seguramente al acercarse las fechas se arregle y les autoricen. Era una oportunidad el motivo, aunque no interesase en absoluto. Creemos que aún así sale más barato en cualquier época del año, pero la decisión del viaje en otra ocasión es más difícil de tomar y siempre ocurre que se dejará para más adelante y... Veremos en lo que queda todo.
Ya sabréis que Dónega le nombraron miembro da Xunta de Galicia y a Ánxel Fole Pedrón de Ouro 1978.
No vi aún la tapa del libro L[aboratorio de] F[ormas] que enviaste, pero me dijo Isaac que era preciosa.
Todas las demás cosas siguen normalmente, El Castro y Sargadelos se van defendiendo bien por el momento, mientras el país sigue retrocediendo económicamente cada vez más. Veremos también en lo que queda todo esto.

Sin otro particular, les dais recuerdos de nuestra parte a todos los conocidos en ésa y vosotros recibir como siempre el mejor abrazo de vuestros siempre amigos.

José Luis y Mª Elena.

NOTA. Creo que nunca os dije, que el coche vuestro lo tenemos guardado en un garaje en Sada desde que os marchasteis y se quita regularmente todas las semanas.

1978-04-25
Carta de Otero Espasandín a Luís e Maruxa Seoane. 1978
Nova York
Bethesda
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Otero Espasandín a Luís e Maruxa Seoane. 1978 en 25/04/1978


7501 Democracy Blvd. B-215
Bethesda, Maryland, 20034
USA
25 de abril de 1978

Queridos Maruja y Luis:

Acabo de recibir, con la natural sorpresa, vuestra carta de fecha 31 de marzo. Y la sorpresa es que vino dentro de una de Cuqui, o sea, desde Fowey, Cornwall, a unas cinco horas de tren rápido de Londres. Allí estuve un par de semanas en busca de mí mismo, tras el aturdimiento en que me dejó el fallecimiento de Alicia. Allí, cuna de muchas leyendas que se derramaron por el mundo celta durante la Alta Edad Media y que los naturales del país recuerdan con una amalgama de nostalgia y humor, volví a oír el canto de los pájaros de mi infancia y admire algunas de las flores que me fascinaban cuando las “rayolas” marceñas esparcían sus tibiezas por los bordes de los regatos pontevedreses.
Os agradezco muchísimo vuestras respectivas cartas por su explícito reconocimiento de vuestro afecto por Alicia, quien os quería y admiraba con gozo singularísimo. Había en su carácter y temperamento vetas afectivas muy afines a las vuestras, y siempre que en Buenos Aires o aquí en Estados Unidos afloraban en la conversación los recuerdos más entrañados, su semblante se iluminaba y se exaltaba su acento al entrar en escena Maruja y “su” Luis. Entre sus muchas fotografías de los tiempos de Buenos Aires y Miramar hay varias vuestras, que salieron de los escondrijos un poco al azar cuando, en busca de documentos de familia, me vi en la necesidad de escudriñar y revolver cajones y carpetas y sobres que ella consideraba “suyos”. Entre estas fotografías hay dos de cuño “profesional”, dedicadas.
Bueno, amigos, gracias de nuevo. Y ojalá que vuestros y mis deseos de vernos se cumplan pronto, mejor que en parte alguna, en Galicia, donde echamos raíces y acariciamos esperanzas, por lo que a mí toca, no cumplidas. Dejadme saber de vuestras andanzas, bien directamente o por la mediación de los amigos más allegados. De este modo será más factible la coincidencia, y la comunicación más directa. Por ejemplo, en este momento, no sé dónde enviar esta carta. ¿La Coruña? ¿Buenos Aires? Procuraré también ser más diligente en mi correspondencia. Pero en estos momentos, estoy tratando aún de poner cierto orden en mi vida de solitario y en mis planes de trabajo.
Vuestro camarada

Otero

A propósito, no sé a qué señas puedo enviaros las cartas en La Coruña

1978-05-05
Carta de Seoane a Palmás. 1978
Bos Aires
Londres
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Palmás. 1978 en 05/05/1978


Buenos Aires, 5 de Abril de 1978

Sr. Ricardo Palmás
Londres

Querido Palmás:

Recibín fai xa cuase uns vinte dias a sua carta remitida dende Londres. Facíao, non sei por qué, en Barcelona. Nos estamos aínda inquedos, sen acougar como se dí, tratando de traballar, mais eu sin me decidir a facelo de xeito disciplinado. Os grabados sobor Galicia aínda non os iniciéi, teño outros a facer sobre Juan de Garay, cos que debo iniciar a miña laboura deste ano en grabado, para a librería Martina Céspedes, de San Telmo. A verdade é, que independente das atencións e homaxe dos mozos de Santiago, voltamos desesperanzados de Galicia. Aquelo é un gran disparate político con unha ausencia, a do Partido Galeguista, que houbese servido aos desexos de autonomía popular como o catalanismo e o nacionalismo basco. A miña política hoxe é, penso, que para o porvir é facer co meu traballo o que poida por Galicia, sin ter nada que ver coas institucións políticas que se formen e cas vixentes na actualidade. En todo caso estarei con elas nos aspectos mais xenerales sempre que correspondan ó meu pensamento. Tratarei de pintar sobre todo, o millor que poida, que polo visto é o meu. Do tomo de poesía que editou O Castro non sei nada. Non sei si interesóu aos mozos que non coñecían nada meu, ou non. Publicáronse algunhas notas, unha moi interesante de Casares, e outra en Informaciones, creo que nada máis. É posible que se tivesen publicado mais. Non vin ningún númaro de A Nosa Terra. Dixéronme que Abraira escribíu unha carta de lector queixándose de que non se houbesen referido a A Nosa Terra de Buenos Aires, e de paso de que non tiveran en conta o galeguismo de aquí. Non sei nada mais en canto a si lle responderon ou non. En canto ao de Wolf adicado a Moore pareceume moi ben, non tanto Moore que deixou que o defendesen os galegos mentras el pretendía embarcar, e recibíu un tiro providencial para consolidar a sua gloria e por él o espléndido poema romántico de Rosalía. Entre Rosalía e Wolf cimentóuse esa gloria. Tamén axudou o Xardín de San Carlos, onde ergueron a sua tumba.
Esto é todo hoxe. Quedou moi ben o libro sobre a emigración que editóu O Castro. Reciba unha aperta grande de Maruxa e miña:

[Seoane]

1978-05-21
Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1978
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1978 en 21/05/1978


Buenos Aires, 21 de Mayo de 1978

Queridos María Elena y José Luis:

Contesto a la carta vuestra de hace pocas semanas, en la que me dicen haber recibido el dibujo del tapiz para la galería Sargadelos. Supongo que estará ya terminado y puesto en su sitio, o a punto de terminarse. En el caso primero me gustaría saber cómo quedó, pues quisiera seguir con esa clase de temas en el porvenir, referidos a la historia de Galicia y a leyendas populares gallegas, hoy muy olvidadas. Esta semana enviaré otro con el tema de botes, para que no quede aislado el otro dibujo anterior de igual asunto y que ya María Elena tejió.
Sentimos mucho que no os decidieseis a venir el mes que viene a pasar unos días a Buenos Aires. Lo sentimos porque nos hubiese gustado que conocieseis esta ciudad, pero, pensándolo bien, quizá no sea esta la oportunidad mejor para ello. Todo el mundo está pendiente del Mundial de Fútbol y la visita sería, no al Buenos Aires cotidiano, sino al que vive un suceso deportivo que, en su magnitud, esconde, aunque sea por breve tiempo, su verdadero carácter.
Trabajo. Tengo muchos proyectos para este año que no sé si podré desarrollar. Entre otros pienso mucho en complementar el asunto de los tapices con la estampación de telas, si les parece bien, lo que haría más completa la finalidad de la industria que comienza con los tapices. Ayer hemos regresado de Rosario, donde el jueves pasado inauguré una exposición. Para el mes de Julio tengo otra en La Plata y en septiembre será la de Buenos Aires.
A Dónega le hablamos por teléfono desde aquí, desde casa. Hablamos con Fernanda, él no estaba en casa y también le hemos escrito. Nos alegramos mucho de su designación. Tenemos fé en el.
Esto es todo por hoy. Por favor escribidnos y contarnos si se inauguró Sargadelos de Santiago, si quedó bien el tapiz y cual fue la reacción del público asistente.

Recibid vosotros y vuestros hijos un gran abrazo de nosotros dos:

[Seoane]

1978-05-25
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1978
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1978 en 25/05/1978

25 de mayo de 1978

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Te confirmo una mía última en la que te enviaba las noticias de la inauguración de la Galería de Santiago.
Ahí te van copias de cartas cruzadas con Durán. Se trata de que habíamos hablado de que la cubierta la hicieses tú. Si se concreta supongo que te la pagarán y si no te lo indican explícitamente seré yo el que se lo diga a Durán.
De momento no hay más noticias. El sábado se celebrará una reunión para elegir un Consejo de Administración del Instituto Galego de Información. Ya te tendré al corriente.
Esperando saber de vosotros va un abrazo fuerte para los dos.

[Díaz Pardo]

Nota: Al parecer el Centro Gallego de Buenos Aires escribió a la Xunta esa de Galicia diciéndole que en Galicia ya se daban las condiciones democráticas necesarias para retornar los restos de Castelao. Y la Xunta acordó empezar los trámites. En unas declaraciones Paco Del Riego dice que estamos en una pre-democracia y que aún no se dan las condiciones necesarias para retornar a Castelao cosa que deben de decir los amigos que todavía viven de Castelao entre los que se encuentra él. Mi aplauso a Del Riego. Por mi parte creo que no se puede (no digo que no se deba) hacer algo desenmascarar para desenmascarar a la Xunta, excluido Dónega que está por espíritu de servicio, pero creo que sería demasiado entregarles esa baza de ser los retornadores del cadáver de Castelao mientras se instalan en la Xunta para impedir que se haga lo que quería Castelao. Creo que ahí debería hacerse algo para abrirle los ojos a los del Centro Gallego.

1978-05-30
Carta de Vázquez Freire a Luís e Maruxa Seoane. 1978
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Vázquez Freire a Luís e Maruxa Seoane. 1978 en 30/05/1978


30 de Mayo de 1978

Queridos Maruja y Luis:

Recibimos vuestra carta del 21 del corrte. mes en donde me enviabas la representación tuya para la junta del Xornal, y te contesto rápidamente porque acabo de recibir hoy las diapositivas de los cinco tapices incluido el último de la Galería de Santiago, que como podéis comprobar quedó precioso.
La inauguración fue un éxito en todos los sentidos. El local está diseñado de las mismas características que la Galería de Madrid, lleva un hall en la entrada con dos puertas, vitrinas en tres de los lados y a la calle una reja que quedó muy bonita. Lleva una oficina de control, pero más estudiada que la de Madrid, vitrinas a ambos lados y la sala de exposiciones al fondo en donde quedó expuesto lo del Seminario, con gráficos, fotografías y 5 vitrinas para los libros. El tapiz está delante de la puerta de bajada al almacén, contra una mampara que se hizo a su medida, que se ve perfectamente desde el exterior y llama la atención. Se hizo un audiovisual con toda la obra del Seminario que también gustó mucho y se proyecta todos los días un par de veces. Como se sospechaba que en la inauguración iba a venir mucha gente la conferencia de presentación de los libros se celebró en la sala de conferencias del Museo do Pobo y estaba totalmente abarrotada de público, que después se le invitó a una copa de vino en la Galería en donde apenas se cabía, pero todo resultó muy bien. Todos los amigos comunes nos preguntaban por vosotros, por los tapices, cuándo se hace la primera exposición, cuándo os venís, si ya os venís para quedaros, etc. os echan mucho de menos o mejor dicho os echamos todos. De todo esto ya hablaremos más ampliamente y de todos los proyectos que nos dices, pues estamos decididos a ir a Buenos Aires en el mes de Octubre, creemos que fue mejor el aplazarlo, pues es mejor época, empieza la primavera, no habrá aglomeraciones y así conoceremos como vosotros decís el Buenos Aires de siempre y no el de los Mundiales de Fútbol. Si no hay ningún imprevisto nos veremos en esa.
Sé por Isaac que ya os mandó información y libros de la inauguración y que nosotros mandaremos también como de costumbre.
Vemos que estáis trabajando mucho, con muchas exposiciones y nos alegramos que las cosas os vayan bien, pero eso no quita que aquí no hagamos aún más cosas, todas las que nos dices y más.
En la reunión para el Xornal, quedó constituida una comisión gestora, compuesta de 9 miembros, con poder para empezar a trabajar que irán informando de todas las gestiones, de todo eso te informará como de costumbre Isaac, si es que ya no lo hizo.

Sin más por hoy, con muchos recuerdos para todos, recibid como siempre el mejor abrazo de vuestros siempre amigos.

José Luis y Mª Elena

1978-05-31
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1978
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1978 en 31/05/1978

Rio de Janeiro, 31 de maio de 1978



Querido Amigo Valentín Paz-Andrade,

Agradeço-lhe ao mesmo tempo a sua carta de 10 de abril de Vigo e o belo cartão de Veneza. Ambos me despertaram fundas saudades por virem de lugares caros a meu coração.
Fiquei satisfeito de saber que recebeu a minha remessa dos livros de Guimarães Rosa, Aurélio Buarque de Holanda Ferreira e Carlos Drummond de Andrade.
Estou esperando com impaciência o seu livro A Galecidade na obra de Guimarães Rosa. Atendendo a seu pedido, aqui vão os endereços de alguns escritores e críticos merecedores de um exemplar. Mas seria interessante, antes de mais nada, o Amigo remeter um exemplar à Viúva de Guimarães Rosa, D. Aracy (R. Francisco Otaviano, 35, 5º and., Copacabana) e ao nosso comum amigo José Olympio Pereira Filho (R. Marquês de Olinda 12).

Eis a relação pedida:
Rio de Janeiro
Alceu Amoroso Lima, R. Paissandu 200. ap. 701 (Flamengo)
Antônio Houaiss, Av. Epitácio Pessoa 4560, ap. 1302 (Lagoa)
Cyro dos Anjos, R. Domingos Ferreira 242, ap. 302 (Copacabana)
Josué Montello, Av. Atlântica 3018, ap. 902 (Copacabana)
Octavio de Faria, Praia de Botafogo 28, ap. 701 (Botafogo)
Odylo Costa Filho, Av. Rui Barbosa 430, 2º and. (Flamengo)
R. Magalhães Junior, R. Marechal Mascarenhas de Moraes 100, ap. 701 (Cop.)
Gilberto Mendonça Teles, R. Pompeu Loureiero 36, ap. 802 (Copacabana)

São Paulo
Alfredo Bosi 04358, Av. Horácio Lafer 803

Uberaba (MG)
Mário Palmério, Av. Guilherme Ferreira 217

Porto Alegre (RGS)
Guilhermino César, Av. Independência 779, ap. 1501

Respondendo à sua pergunta, informo-o de que ainda não me chegou às mãos o número da revista Grial, que, segundo o Amigo me comunica, tinha publicado a minha palestra.
Para terminar esta carta, vou fazer-lhe mais um pedido.
Lendo aos poucos os volumes da preciosa coleção galega que devo a sua gentileza (no momento estou percorrendo o magnífico Diario de viagem de Castelao), verifico que precisaria de um dicionário galego (unilíngue, ou galego-espanhol ou galego-português). Posso pedir à sua inesgotável gentileza o obséquio de me arranjar um?
Queira aceitar, com meus agradecimentos antecipados, minhas lembranças mais cordiais e apresentar a D. Pilar os meus cumprimentos com um abraço de Nora

[Engadido a man:] Seu fiel amigo

Paulo Rónai

1978-06-13
Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1978
Bos Aires
Sada
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1978 en 13/06/1978


Buenos Aires, 13 de Junio de 1978

Sr. D. José Luis Vázquez Freire
Sada

Queridos Mª Elena y José Luis:

Recibimos la carta que enviasteis del 30 del mes pasado con las diapositivas que nos gustó mucho recibir y pienso que todos los tapices nos gustan menos uno en el que creo no haber acertado con determinados colores. Me refiero al de la mujer sentada con fondo de mar donde se confunden los colores claros. También me gustó mucho saber del éxito de la inauguración de Sargadelos de Santiago y del Homenaje al Seminario de Estudos Galegos. No sabemos aún cuándo volveremos. Tengo exposiciones aquí y en alguna ciudad del interior. Acabo de hacer una en Rosario y tengo otra, en Julio, en La Plata. En Buenos Aires la tengo para septiembre. Cuando vengáis, en el mes de octubre (nos agradó mucho esta noticia y haremos planes para acompañaros en lo posible para que conozcáis esta ciudad en sus muchos aspectos) hablaremos de nuestros propósitos. Cuando veáis todo lo que encierra de cuadros y libros esta casa os daréis bien cuenta de nuestras dificultades. No es nada fácil nuestro traslado definitivo, sino renunciando a cuarenta años o más de vida. Sin embargo, nuestro deseo es quedarnos ahí, pero no sabemos cómo. Muchos de los libros que tengo, muy valiosos, se consideran por las leyes de bien público y no pueden salir del país, así como los cuadros, buenos o malos, se consideran divisas, etc. No tenemos el genio tramposo que nos capacite para burlar leyes. Imposible, o así nos parece, de burlar, dado nuestro modo de ser. Iremos, desde luego, el próximo año y para entonces habrá material suficiente para hacer una primera gran exposición que trataremos circule por toda la península.
El Mundial constituye, desde el punto de vista del conocimiento de Argentina por los extranjeros, un éxito. Supongo que habréis visto su inauguración por T.V. No se conoce que se haya hecho nada parecido de apertura en ninguno de los mundiales efectuados hasta ahora. Pero, desde luego, el mes de octubre es más importante porque, en ciertos aspectos, Buenos Aires está en plena temporada de espectáculos, cultural, etc. A fines de este mes enviaré un nuevo dibujo para tapiz, con alguna otra leyenda o asunto histórico de Galicia como tema.
Hoy, y rogando siempre nos contéis lo que pasa por ahí, nos despedimos con un gran abrazo para los cuatro:

[Seoane]

1978-06-18
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1978
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1978 en 18/06/1978

18 de junio de 1978

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Tengo la tuya del 21 mayo último que se cruzan con dos mías del 22 y 25 del mismo mes en las que te refería la inauguración de la Galería de Santiago y la magnífica impresión de tu tapiz.
Todos esos trabajos que pones en orden y amplías deberían ser publicados aquí junto con otros que también tenías en telar: me refiero al de Maside y al de Bagaría. Pero no sé que pensarás hacer con ellos.
Desde mi última por aquí las cosas han transcurrido así: el 27 de mayo la Asamblea del Inst[ituto] Galego de Información, de la que te envío ese borrador de acta por el que te enteras de más o menos, de cómo transcurrió. Por deformación profesional de dos abogados amigos míos no se pudo ampliar el Capital, y lo peor es que no tenían razón ninguna pues la restricción le afecta al Consejo no a la Asamblea que es soberana. Pero hay que tener paciencia hasta con la deformación profesional, que en este caso hizo de elemento retardador.
El día primero de este mes se presentó en la Galería de Madrid la Editorial Ruedo Ibérico. Tuvimos que ir nosotros. Un acontecimiento. Mucha gente. Vino gente hasta de Norteamérica, autores de libros.
Hemos tenido por aquí el matrimonio Maiztegui que pasó unos días con nosotros. También están por aquí los Neira Vilas. Este presentará el libro de Guillén pasado mañana en la Galería de Santiago.
Otra nueva es que han hecho académico a Andrés Fdez.-Albalat; me refiero académico de la Gallega numerario; con él nombraron también a Casimiro Torres.
Y como a García Sabell lo tendrás ahí en las jornadas de julio te contará ampliamente como están las cosas por aquí porque él la ve más de cerca que ninguno. La Xunta sigue para adelante. Todas las cosas que están pasando yo no las entiendo muy bien. Posiblemente uno tenía deformada hasta la esperanza y las cosas vinieron por otro camino por el que no las esperábamos. Mientras la autonomía dice que la van a hacer los que la combatieron y persiguieron con saña a los autonomistas el Rey Juan Carlos anda por China en estos momentos haciendo homenajes a Mao y Chu En Lai. Algo inesperado pasa. Algo así como si hubiese un desencanto de todo en el momento de romperse la larga tiranía. Creo que la sociedad de consumo, los automóviles y los aviones y todos esos aparatos tienen mucho que ver con esta nueva imagen que presenta la sociedad y que uno la ve descomprometida del contenido de su historia casi inmediata. Uno ve las cosas con desencanto. Yo no las entiendo. La pornografía, la legalización de todas las aberraciones... ¿cómo va a terminar esto?
Bueno. Esto es casi todo. Lo demás es trabajo en estas cosas, con mayor esfuerzo cada día porque mayor es cada día el problema de la industria. Y no hay más remedio que andar para adelante, pues si nos paramos vamos al fondo.
Cuéntanos de vuestra vida. ¿Cuándo venís? ¿Os vendréis definitivamente? Maiztegui nos dijo que te dejó muy bien de salud y de ánimo.

Abrazos muy fuertes para los dos

[Díaz Pardo]

1978-06-27
Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1978
Bos Aires
Sada
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1978 en 27/06/1978

Buenos Aires, 27 de Junio de 1978

Sr. D. José Luis Vázquez Freire
Sada

Queridos Mª Elena y José Luis:

Ahí os va, con algo de retraso, el dibujo de un nuevo tapiz con el tema de Nubeiros, personajes pertenecientes a las creencias populares gallegas, hoy casi desaparecidos, y que son unos seres que, desde el cielo, gobiernan las tormentas y las lluvias enviándolas hacia tierra. Los hice menos feos que la descripción popular. Hay que tener lástima de ellos. Las líneas rojas son negras, como siempre, pero en este caso se añaden unas amarillas, que señalan los rayos y que van de este color, el amarillo. También lleva el nombre abajo. Nubeiros. Por una temporada continuaré con estos temas populares e históricos, algunos casi olvidados.
Terminó el campeonato mundial de fútbol. Su ejecución y el comportamiento del pueblo fueron realmente ejemplares. Y la ciudad de Buenos Aires tuvo, con motivo de su final, un día de fiesta celebrado en las calles a pesar del frío, como no creo se haya celebrado nada igual en ninguna otra gran ciudad. No se puede calcular cuanta fue la gente que lo celebró en las calles de Buenos Aires. Un millón de personas, dos millones, tres, no se puede saber. Quizás vosotros hubieseis visto algo de esto a través de la televisión. De ahí solo sé que vino el médico de Boimorto, José Fondo, que fue compañero mío de bachillerato. Tío del que está casado con una hija de Nogueira. Estuvo con mi hermano, de quien fue compañero en la Facultad de Medicina. De ahí sabemos muy pocas noticias. Tuve carta de García Sabell, anunciándonos su venida y esperamos con impaciencia su llegada, como deseamos la vuestra en octubre.

Recibid un fuerte y cariñoso abrazo de Maruja y mío, que se extiende a José Luis hijo y Victoria. Saludos a todos los amigos:

[Seoane]

Nota: Ésta es la cuarteta que decía el pueblo inspirada en la actitud antideportiva de los holandeses:

“Holanda, Holanda,
no te enojés por eso;
nosotros con la copa,
ustedes con el queso.”

1978-07-03
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1978
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1978 en 03/07/1978

3 de julio de 1978

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Al recibir la tuya 14/6, cruzada con otra mía de parecida fecha, te envié el libro de Galicia 2002 y alguna nota de prensa que salió en torno a él.- Disculpa a Díaz y Díaz. Posiblemente las cosas te las está enviando a tu casa de Coruña y no todo el mundo, ni siquiera la Universidad, [tiene] presupuesto para enviar a América libros por correo aéreo, que cuesta más que los libros. Así como esos otros libros, estudiando cosas concretas, que tienes en cartera, serán importantes y bien recibidos por todos, ese Libro de quejas no interesaría o todos diríamos: “no me cuente las suyas que todos tenemos también las nuestras”.
Te van documentos de “Sargadelos”, balance, etc.- (se celebró la junta el 30/6 y no pasó nada). Va también una fotografía de tu tapiz de Santiago y unas notas cruzadas sobre la antología Nordés. El Molina ese parece que fue periodista del Ideal Gallego, ahora parece que va a publicar un libro de poesía en castellano y reproduce algunos poemas, traducidos al gallego por otro señor, la revista Galiza del PCG.
Estas son más o menos todas las cosas que hay por aquí. Sé que José Luis y Dónega te escriben con frecuencia y te informan de otras cosas que por economía de tu tiempo no repito.

Un abrazo muy fuerte a Maruja y otro a ti

Isaac

1978-07-04
Carta de Paz Andrade a Filgueira Valverde. 1978
Vigo
Pontevedra
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paz Andrade a Filgueira Valverde. 1978 en 04/07/1978

Vigo, 4 de Julio de 1978


Sr. Don Xosé Fernando Filgueira Valverde
Director del Museo de Pontevedra
Plaza de La Leña
Pontevedra


Querido José Fernando:

Ante todo miña embora máis cordial, pol-a Presidencia da Polifónica, carrego pol-o que non poderías en maneira algunha deixar de pasar. E unha ledicia pra cantos asistimos ao nascimento de tan gloriosa institución.
E agora un pedimento. Sei que mañán, día 5, escomenzan unhas oposicións restrinxidas, pra convertir Mestras interinas en permanentes. Unha das aspirantes, chámase Lourdes Ofelia Navia Ríos, e ten o núm. 21 de matemáticas. Parece que a Presidenta do Tribunal é Doña Francisca Sánchez Andrade. É posibel que ti conozcas a algún dos outros membros.
Moito agradeceréi a boa man que poidas votarlle pra amparar a tal aspirante, que necesita vivir da sua profesión ao non ter outra nin de donde lle veña.
Recibe unha cordial aperta de,


[Valentín Paz-Andrade]

1978-07-04
Carta de Seoane a Varela e Gerstein. 1978
Bos Aires
Madrid
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Varela e Gerstein. 1978 en 04/07/1978



Buenos Aires, 4 de julio de 1978

Sres. Marika y Lorenzo Varela
Madrid

Queridos Lorenzo y Marika:

Después de seis meses de silencio, unas cuantas noticias nuestras. 1978 comenzó siendo un mal año para mí. Salí enfermo de Madrid y estuve mal en Buenos Aires. Trabajé poco en relación a otros años, apenas salimos y no vemos demasiada gente. Creo que el mal año comenzó a fines de 1977, en La Coruña. Buenos Aires, la ciudad, los amigos en ella, lo mismo que cuando marchasteis. Arturo, desde su regreso, se inició en una nueva vida. Cuida de sus jubilaciones, tiene ahorros en un banco donde cuenta con un bancario amigo que lo asesora en inversiones, está rigurosamente al tanto de los intereses que ofrecen, desde el Banco de la Nación y todos los Bancos y sociedades financieras, en cuentas a interés a plazo fijo. Poco a poco deja de ser el bohemio que se supone era y se convierte en un personaje de Balzac que hubiese extendido su vida hasta nuestros días. Nos vemos de vez en cuando. Le dieron un banquete con las Ediciones Botella al mar, por cumplirse 30 años. Fui ajeno a él, sólo un invitado. A Larralde no lo vi todavía. Veo a Girri, a Shand, al Dr. Pirosky, a Julio y Sofovich, a Noemí, a Baudizzone y a los que siempre veo desde hace años. Todos os recuerdan. En septiembre haré otra nueva exposición en Bonino. Expuse en Rosario, firmé con contrato para hacer cuatro grabados, de 74,5 x 53 centímetros a dos colores, con una casa pequeña editora de grabados y reproducciones y, con todo, trabajo poco y no sabemos que hacer de nuestra vida. Continuamos pensando en La Coruña y en una casa pequeña donde quedamos los cuadros, unos pocos libros de nosotros, en Muxía, o en cualquier lugar de la Costa de la Muerte. Después de todo de esto se trata, pero no hablemos de ello. Continúo mandándole dibujos para tapices a María Elena. Creo que deben estar hechos alrededor de dieciséis tapices, quizás diecisiete; en los últimos incorporé temas nuevos referidos a leyendas y creencias populares gallegas. El último con os nubeiros, personajes de la mitología gallega que andan por el cielo acumulando nubes y rayos para lanzar sobre la tierra. El anterior fue el obispo Pedro Monís, que vino volando desde Roma a Santiago para asistir a la misa de maitines un día de Navidad. Asuntos nunca presentados y que, sin embargo, señalan nuestras diferencias y fantasía popular.
Esto es un breve resumen de nuestra vida. Sin vosotros, nos falta una amistad que nos apoyaba. Nos sentimos cada vez un poco más solos. “París era una fiesta”, escribió Hemingway. Todo lo pasado fue una fiesta. Quizás estos días triste de invierno porteño nos parezcan una fiesta en el futuro.
Hasta ahora se han hecho exposiciones muy buenas, la primera de todas la de Noemí.

Un gran abrazo de Maruja y mío para los dos y un saludo para los amigos comunes:

[Seoane]

1978-07-05
Carta de Seoane a Otero Espasandín. 1978
Bos Aires
Nova York
Bethesda
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Otero Espasandín. 1978 en 05/07/1978


Buenos Aires, 5 de julio de 1978

Sr. D. José Otero Espasandín
Bethesda

Querido Espasandín:

Recibimos tu carta del 25/IV y la contestamos dos meses más tarde por causas difícil de explicar, que siempre parecen excusas, y que tienen que ver con el trabajo y con enfermedades. De nuestras andanzas no hay mucho que decir. En los últimos años, alternamos Buenos Aires con Galicia. En las dos partes trabajo lo que puedo. Expuse en Madrid y en Galicia y este año se realiza una exposición itinerante por ciudades españolas de parte de mi obra gráfica. En Galicia, el año pasado, iniciamos una posible fábrica de tapices, para la que ya llevo hechos catorce o quince dibujos que ejecuta una amiga nuestra. Trato de volver al tapiz medieval y usar como temas asuntos populares e históricos de Galicia, la guerra campesina, el paseo en jaula del obispo de Tuy, ordenado por el Conde de Camiña; el obispo Pedro Monís volando desde Roma para llegar a Santiago a la misa de Maitines; los nubeiros, que distribuyen desde el cielo la nubes y las aguas, etc. Pinto, grabo y escribo algo. Mi pintura sufrió diversas alternativas, siguiendo, en mis búsquedas, fundamentalmente fiel a mi primera obra. Aquí, en Buenos Aires, hice, hace mucho, creo que fue exactamente hace diez años, una retrospectiva de ciento y tantas obras y otra la hice en la Dirección General de Bellas Artes, en Madrid. Esperamos que te decidas a ir a Galicia. Charlaremos mucho sobre todo lo que hice y nos contarás de tus trabajos. Aquella litografía que te hice hace muchos años presidió hace pocos la retrospectiva de grabados que hice en el Museo de Arte Moderno de Buenos Aires. Te escribiré más sobre nosotros con el tiempo, aunque prefiero decírtelo próximamente. Nosotros volveremos a La Coruña el año próximo y es posible que nos quedemos para siempre allí. Por toda la obra que tengo aquí, por la biblioteca muy importante hoy, en gran parte de arte, etc., nos resulta difícil el traslado. Sin embargo, pensamos regresar, aunque hoy no podemos explicar cómo. Nuestra dirección en La Coruña es Paseo de Ronda 156, 6º izquierda, pero te haremos saber con tiempo nuestra ida por si aún estás en los Estados Unidos.

Recibe un abrazo grande de Maruja y mío.

[Seoane]

1978-07-12
Carta de Vázquez Freire a Luís e Maruxa Seoane. 1978
Sada
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Vázquez Freire a Luís e Maruxa Seoane. 1978 en 12/07/1978


Sada, 12 de Julio de 1978

Queridos Maruja y Luis:

Recibimos vuestra carta del 27 de Junio, con el dibujo de los Nubeiros que nos gustó mucho y que María Elena estaba esperando con impaciencia.
El verano de este año, de momento es malo, seguramente y como el año anterior, habrá uno o dos días buenos a la semana y de esta manera como es natural, la gente no viene a pasar sus vacaciones aquí, pues aparte de que no hay mucho dinero, quieren asegurarse el sol en eses días y se van a Levante o al Sur. En Sada quedan este año muchos pisos vacíos y aunque a nosotros nos agradaría más que fuesen a otro sitio a pasar sus vacaciones, la verdad es que se montaron los negocios para el turista y es una equivocación. Es un desastre.
Todo lo demás sigue lo mismo, la única novedad es que estamos empezando la cimentación del nuevo edificio del Museo, días pasados estuvo la pala mecánica para ampliar la zona semi-sótano del edificio, se hicieron las zanjas para la cimentación y se están preparando.
Estamos también en negociaciones con Rey y Nogueira, pues quieren vender su parte del Castro. Estamos pensando cómo podríamos hacer la operación pues piden 30 millones y no es fácil el disponer de ese dinero, aunque creemos que es la única solución, pues además así quedaría liberada la participación que se había cedido al Museo y además se le daría el 30% del capital que se la había prometido al personal. Veremos lo que pasa.
Seguramente ya sabréis, pues ya vino dos o tres veces en la prensa, que desde hace casi un mes, falta de su domicilio la hija de Alonso Montero, que tiene 17 años y ya os suponéis como están sus padres. Unos dicen que está metida con la droga, otros dicen que no andaba en muy buena compañía, hasta se dice que tenía relaciones con un hombre casado. Lo peor de todo esto es que la chica no da señales de vida y los padres como es natural están deshechos. Nosotros en alguna ocasión, cuando eran los niños pequeños, envidiábamos a esos padres, porque tenía unos chicos que en los estudios eran una maravilla y eran felices hablando de ellos, mientras nosotros estábamos callados. Así es la vida y este mundo está lleno de sorpresas, unas veces son buenas y uno se alegra, pero cuando son malas... Es una lotería que jugamos todos y le toca al menos pensado, pero qué se le va a hacer.
Aún seguimos pensando en el viaje a esa en Octubre y esperamos no tener contratiempos aunque tenemos mucho trabajo que hacer. Debió ser apoteósico el Mundial de Fútbol en esa, por lo que nos contáis y por lo que ya vimos en televisión, pero seguimos pensando que fue una suerte no ir en esa época.

Sin más por hoy, con muchos recuerdos para todos los conocidos y también con los recuerdos de toda la gente de aquí, recibir como siempre el mejor abrazo de vuestro amigos.

José Luis y Mª Elena

1978-07-31
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1978
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1978 en 31/07/1978

Buenos Aires, 31 de Julio de 1978

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Recibí la tuya del 3/VII, al cable que me enviaste con la fecha de llegada de Domingo y la crítica de La Calle a la antología de poesía de Tomás Barros, y tu respuesta, que agradezco en lo que se refiere a mí. ¿Qué diario es La Calle y quién es Cesar Antonio Molina? A Fernández del Riego le envié mi respuesta a este Molina para publicar en el Faro de Vigo, diciéndole cuál es mi posición en poesía, creo que debería escribirme cuál fue, pues, de momento, no tengo intención de escribir nada más, y refiriéndome concretamente y muy brevemente a Lorenzo Varela y a Carballo Calero. Ya la leerás, si se publica.
Estuve con Domingo en casi todos los instantes en que estuvo libre de sus conferencias y compromisos con el C[entro] Gallego, ayer se fue a Montevideo en donde estará hasta el miércoles, luego, creo, quedará una semana más en Buenos Aires. Sus conferencias fueron, en su totalidad, un gran éxito. También me trajo una carta tuya que no pude contestar inmediatamente, teniendo que cubrir una autorización para que actuaras en mi nombre, creo que respecto al diario, y dos días después cuando me propuse hacerlo comprendí que era inútil, pues llegaba tarde. Hice una nueva exposición en La Plata, ahora, en agosto, inauguro una en el Centro de Estudios Brasileiros dependiente de la Embajada de ese país, y, en septiembre, como cada dos años, en Bonino. Estoy también con el libro de grabados dedicado a Galicia, que se editará aquí, tendrá unas cien páginas, no sé como titularlo, y serán grabados referidos a hechos históricos, leyendas, costumbres, etc. Será un libro más que se guardará en unas pocas bibliotecas, muy pocas y que me llevará, al hacerlo, otro pedazo de mi vida sin destino concreto.
Por aquí tenemos el clima cambiado. Algunos días de este invierno parecen primaverales y en el otoño hizo, en cambio, un frío inusitado. La provincia de Buenos Aires se inundó por la zona de Dolores en no sé cuantos miles de hectáreas, casi tanto como el territorio de Galicia, perdiéndose cosechas, varias decenas de miles de cabezas de ganado, viviendas.
Estos días, en el Delta, se inaugura una gran fábrica de papel diario, que abastecerá a partir de septiembre el mercado nacional. La Razón se imprime ya, en su mayor parte, con terminales, “Video Display Terminal”, V.D.T., conectada con computadoras donde se archivan datos, mensajes, códigos, notas, etc., eliminando el plomo, los linotipistas y muchas horas de tiempo, ciento veinte mil ejemplares por hora. También La Nación acaba de poner en uso varias de esas V.D.T. A mí me gustaría volver a la imprenta de Gutemberg, jamás se hicieron libros tan bellos.
Esto es todo por hoy. Un gran abrazo para todos vosotros y para ti y Mimina de Maruja y mío.

Seoane


Nota: Acaba de llegar Mon y su mujer Carmen. Ayer me habló por teléfono.

1978-08-02
Carta de Palmás a Seoane. 1978
Londres
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Palmás a Seoane. 1978 en 02/08/1978


Londres, 2.8.78

Benquerido Seoane:

Sabía da publicación sobre Maside, pois ao Moncho Lugrís pediranlle un escrito para incluir no libro. O fenómeno da “provincianización” de Maside non me estraña. É a tónica da actual cultura galega. E o que é peor ainda é provincianismo con capital en Madrí. Parécenme mui bós os seus proietos de novos libros. Pola miña banda sigo traballando na preparación de Virginia Woolf na lembranza –título provisorio–. Onte rematei de traducir un traballo de Victoria Ocampo e teño mui adiantado a entrevista con Leonard Woolf. Logo seguirei cunha carta de Vita Sackville-West. O cuarto testemuño será o artigo de Otero Pedrayo, que espero meu irmao atope entre os papeis na miña casa aí. Por desgracia polo lado británico sigo sen poder saber cando se atoparon e onde don Ramón e Virginia. Cando remate este traballo verei con qué sigo. Para o futuro estou pensando en breves artigos –ao xeito das suas Comunicacións mesturadas– sobre temas anglo-galegos. Agora teño unha maior seguranza económica pois voltaronme a coller en Efe e, por tanto, xa non teño que escribir artigos para ter diñeiro extra. O horario é fatal –17 a 21– mais se traballase na BBC sería muito pior. Como lle fun contando nas anteriores sempre vou atopando cousas curiosas sobre Galicia ou dela. Non sei se lle dixen o da “mao do Apóstolo”. Parece ser que llela regalaron a Matilda –filla de Enrique I– cando foi a Santiago en pelerinaxe. Até a reforma estivo na abadía de Reading e logo se perdeu, atoparonna no século pasado e agora gardana –en silencio– na igrexa de Marlowe–on–Thames. Nese posíbel volume incluiría historias ben diferentes como: O Pórtico da Gloria do V&A, Vigo Street, Saint James’ Church de Wreu, etc. Espero que poda haber en Galicia 10 leitores novos para cousas como estas.
Non se me ocurrira pensar nos liberais do século pasado. A hipótese parece ben asisada. Estou seguro que no Ashmolean deben de ter datos sobre os doantes.
Por desgracia o horario de Efe impediume seguir por completo un extraordinario ciclo de cine soviético excéntrico. Foi todo un acontecimento pois poucas veces pódese ver xunto, en bloque, tanta cantidade de filmes descoñecidos, ou cuase. Vin fantásticas escenacións constructivistas, debuxo animado e montaxe, na maioría dos casos cunha aberta intención política. Lembreime muito de vostede, pois estou seguro que tería gozado as películas muitísimo. Muitas delas tiñan os carteis coas letras orixinais. No NFT pasaron catro anos preparando o ciclo e trouxeron os filmes da cinemateca soviética, da francesa, de Berkeley e, naturalmente, a propria británica.
Que non lle respondan as cartas non me estraña. A min pásame o mesmo. Supoño será a nova modalidade dos tempos pre-autonómicos.
Ten noticias dos Varela? A min pasoume algo ben curioso e que non remato de entender. Mandeilles através dunha amiga unha caixa de té, como non tiña o enderezo pedinlle que chamara a Inés. Resposta sorprendente: “Ricardo sabe mui ben que Lorenzo non quere que eu dé o seu enderezo...” Non sei, mais semella que a tolemia colectiva do país vaise metendo nos individuos. Recibir tal resposta tras doce anos de amistade non deixa de chamar a atención.
Por favor, gostariame muito ter o catálogo da exposición que fixo en Rosario e da que fará en Bonino.
Espero que Vd. e Maruxa estén ben, pola miña banda non teño máis novidades.

Unha forte aperta para ambos os dous.

Ricardo Palmás

1978-08-13
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1978
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1978 en 13/08/1978

Rio de Janeiro, 13 de agosto de 1978


Caro Amigo Valentín Paz-Andrade,

Acabo de receber o exemplar de A Galecidade na Obra de Guimarães Rosa, com a sua generosa dedicatória. Embora conhecesse o trabalho, foi uma nova emoção revê-lo em letra de forma. E é para mim motivo de profunda alegria ter o meu nome ligado a esse marco de Guimarães Rosa em terras galegas. Dou-lhe parabéns simultâneos pela posse na Academia e pela publicação do livro.
Li com interesse e satisfação o belo discurso de recepção do Dr. Alvaro Cunqueiro, que me revelou mais alguns aspectos da sua inesgotável atividade.
Guardarei o volume com afeto, como a lembrança mais valiosa da minha passagem pela Galiza.
Imagino que o Amigo quererá divulgar o trabalho no Brasil. Sugiro-lhe que, juntamente com o exemplar dedicado pessoalmente a José Olympio, remeta certo número de exemplares, no mínimo uma dúzia, a Livraria José Olympio, às mãos de Daniel Pereira, que os distribuirá a pesquisadores, estudiosos e bibliotecas. Por outro lado, queira remeter, para meu endereço, exemplares dedicados a nossos amigos comuns, Aurélio Buarque de Holanda Ferreira e Carlos Drummond de Andrade, que entregarei com muito prazer.
Continuo pensando muito no Amigo, em D. Pilar e nos dias inesquecíveis passados em sua companhia –especialmente nessas últimas semanas, ao ler o grande romance da Pardo Bazán, Los pazos de Ulloa. Descobri com certa surpresa muitas analogias, entre a Galiza do fim do século XIX e a Hungria da mesma época.
Quando tiver um instante, dê-me notícias. A política tem-lhe deixado tempo para a advocacia? A advocacia para a literatura? e as três para viver, viajar, descansar?
Eu tenho tentado misturar trabalho e descanso, mas, para dizer a verdade, tenho trabalhado mais que descansado. No momento estou acabando o meu dicionário português-francés e, ao mesmo tempo, estou empenhado na compilação de uma Seleta de Aurélio Buarque de Holanda, semelhante à de Guimarães Rosa. Ultimamente dei conferências em cidades do Estado de São Paulo. Enquanto isto, estamos construindo uma biblioteca em anexo a nossa casinha de Nova Friburgo, para onde nos pretendemos retirar definitivamente em 1979 e onde espero poder recebê-lo em sua próxima volta ao Brasil.
Reiterando os meus agradecimentos, subscrevo-me com o carinho de sempre seu cada vez mais admirador e amigo


Paulo Rónai.

1978-08-22
Carta de Carballo Calero a Paz Andrade. 1978
Santiago de Compostela
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Carballo Calero a Paz Andrade. 1978 en 22/08/1978

Santiago, 22 agosto 1978


Querido Valentín:

Moitas gracias, moitas noraboas e moitas apertas por ....de enviar o teu fermoso libro ao vello amigo

1978-08-28
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1978
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1978 en 28/08/1978

28 de agosto de 1978

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Recibí, acaso hace ya un par de semanas, la tuya del 31 de julio. Luego, cuando llegó, me habló Domingo García Sabell y me refirió su gira sudamericana y me habló de vosotros y de lo bien que os encontró. Tanto él como Elena vienen felices y a ella le sentó muy bien el viaje. El día 23 estuvieron aquí donde Domingo dio una conferencia muy buena sobre Antropología de la Cultura Gallega. Y anteayer nos vimos en el Castro en una reunión informal de los Patronos del Museo ya que de lo único que se trató fue de recordar lo que en la última reunión en que habías estado tú se había acordado para seguidamente irnos a comer a Sada con una calor poco frecuente. Álvaro Gil reiteró sus ofrecimientos... pero el hombre está desmoronado. El día de la inauguración de la experiencia le dio un ataque (él dice que es angina de pecho) y se nos hubo de morir aquí, y lo peor, creo, es que se le ve muy desasistido por la familia. Pues a pesar de todo el hombre volvió a las conferencias de Castro Arines y de García Sabell. Resulta, por sus circunstancias, los últimos años de este hombre, también un drama. Dónega te contará más cosas. Quedó él de tenerte informado.
Veo que tu actividad de exposiciones es continua y estoy seguro que todas irán acompañadas de éxito y del respeto con que en todas partes se ve tu obra. Y supongo que esos libros, Maside, etc., de los que me hablabas en anteriores cartas, además de ese de grabados referidos a historias, leyendas y costumbres de Galicia, seguirás trabajando en ellos: y todos son muy necesarios, como era muy necesario el Bagaría...
La Calle es una revista (la primera a la izquierda dicen ellos) que se publica en Madrid. No me extrañaría que al Molina ese no le vuelvan a publicar trabajo alguno. Ese Molina resulta ser hijo de un tal Molina, canciller del consulado del Uruguay, amigo de Garcés, con él animador de aquella asociación iberoamericana de la casa de la Cultura. El Molina ese de la crítica de La Calle, debe estar arrepentido porque hace unos días estuvo por aquí, por Sargadelos, cuando yo no estaba para hacer unas informaciones en otras revistas de Madrid. Creo que es muy joven según me dijo Andrés Varela, que fue quien lo acompañó, y esto es todo lo que sé. No vi tu trabajo en el Faro. Cierto que el Faro lo veo muy de tarde en tarde porque se recibe en el Castro. Hay que suponer que el ataque principal se dirigía a Garcés, el amigo de su padre, y si su padre escribiese poesía sería a su padre al que más atacaría porque, cada vez más para los jóvenes de hoy, los padres son los culpables de todo. Afortunadamente mis hijos ya son viejos, para estos que vienen detrás. Pero creo que la culpa no la tienen los jóvenes sino la sociedad de consumo que los liberó de toda responsabilidad.
Bueno. Creo que pronto tendrás por ahí a los Vázquez Freire. De buena gana me iba con ellos. En diciembre Adriana piensa ir a la Dulce a enseñarle el Bígaro a los abuelos argentinos. Pero supongo que por estas fechas vosotros estaréis preparando el viaje para aquí. ¿Para quedaros?

[Manuscrito na marxe esquerda:] Todo lo demás sigue lo mismo. Abrazos muy fuertes para ti y para Maruja de Mimina y míos

Isaac

1978-09-12
Carta de Vázquez Freire a Luís e Maruxa Seoane. 1978
Sada
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Vázquez Freire a Luís e Maruxa Seoane. 1978 en 12/09/1978

Sada, 12 de Septiembre de 1978

QUERIDOS MARUJA Y LUIS:

Confirmo una carta nuestra del 12 de julio último y como ya pasaron dos meses, pensamos que el no contestarnos es debido a que se haya perdido nuestra carta y os adjuntamos una fotocopia de la misma.
Sabemos por García Sabell y por Isaac que os encontráis bien. Vino encantado del viaje del cual Elena vino mejoradísima con el corsé que le hicieron ahí, tanto es así que vino de Madrid en coche y fue también con nosotros a Sargadelos el día de su conferencia como si nada, pues antes no se atrevía a andar en coche, nada más lo imprescindible. Nos dijo también que estabais decididos a veniros definitivamente para aquí, de lo que nos alegramos mucho.
Castro Arines y Mercedes, también estuvieron por aquí, con motivo también de su conferencia en Sargadelos, estuvo en casa para ver los tapices y le gustaron mucho. Me pidió unas fotografías en blanco y negro de dos o tres tapices para ver de publicarlas y ya se las envié. Ayer me leyó algo Isaac por teléfono de su artículo de Informaciones del jueves y si lo encuentro en Coruña, también os envío fotocopia, creo que tiene pensado el hacer un comentario más amplio de su viaje a Galicia.
Seguimos pensando el ir a la Argentina después del día 20 de octubre, así que ya no falta demasiado tiempo para abrazaros. No os preocupéis por nuestro viaje y ya os llamaremos a nuestra llegada.
El último tapiz, también como los demás quedó muy bonito, todos gustan mucho y viene alguna gente a casa a mirarlos. El de Santiago llama poderosamente la atención, unos preguntan cuándo se hace la exposición, otros preguntan si se vende y otros dónde se compró.
Esta temporada también tengo bastante trabajo, pues queríamos antes de irnos, dejar todo listo e inauguradas dos plantas en el edificio nuevo. La planta baja se dedicará a la venta de porcelana, libros gallego y portugués, bar y sala para presentación de libros, en la parte de atrás lleva el almacén de cerámica y libros de Ediciones del Castro. La 4ª planta es donde va provisionalmente el Museo y la sala de exposiciones independientes.
Va a quedar todo muy bien creo y todo mucho más amplio que estaba, además lleva, sala de juntas, archivo, laboratorio fotográfico y oficina de recepción. De la reunión del otro día ya te hablaría Isaac y Dónega. De todas las cosas ya hablaremos para el próximo mes largo y tendido.

Un fuerte abrazo para los dos.

José Luis y Mª Elena.

1978-09-12
Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1978
Bos Aires
Sada
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1978 en 12/09/1978


Buenos Aires, 12 de septiembre de 1978

Sr. D. José Luis Vázquez Freire
Sada

Queridos José Luis y Mª Elena:

Estoy en deuda con vosotros. Fueron pasando los días y no solo no envié el dibujo, sino que tampoco he contestado vuestra carta. Confié también en que Julio y Agosto son meses en que apenas se trabaja en ese hemisferio por el verano, en cambio todo el tiempo es poco en Buenos Aires donde es invierno. Entre Junio y Agosto hice tres exposiciones, en Rosario, en La Plata y en Buenos Aires. El día 5 de este mes inauguré en Bonino que estará abierta todo el mes y en octubre y diciembre tengo otras dos en otras dos galerías, una de grabados y la otra de pasteles. Ahora debo empezar a fichar mi biblioteca de arte que comprende más de mil volúmenes y varias colecciones de revistas y que pienso donar, más adelante, a alguna institución. Es muy valiosa y con numerosos libros agotados hace años. Desde luego las revistas, que encierran todo lo ocurrido en lo que va de siglo en arte, casi todas francesas y son incontrables. Continúo pensando en las posibilidades del tapiz, pero a esto quisiera añadir el estampado en telas. Ya hablaremos de todo esto quizás próximamente. Todo depende de que vosotros vengáis a dar una vuelta a Buenos Aires como anunciasteis en vísperas del mundial de fútbol. La primavera de aquí suele ser una buena época.
Pasamos horas extraordinarias con Elena y Domingo García Sabell. Las conferencias fueron un éxito y esperamos que vuelvan en cualquier momento, invitados esta vez por instituciones médicas para pronunciar algunas conferencias más referidas a medicina. Para entonces espero pronuncie alguna sobre arte, fuera de la colectividad, como una inolvidable que en su viaje de hace veinticinco años pronunció en una galería de aquí. Mucha gente recuerda aquella conferencia y el público de aquí no es fácil de contentar, pues diariamente se pronuncian entre treinta y cincuenta conferencias, unas con entrada pública y otras, las menos, pagando. Pero no voy a describiros Buenos Aires ni su vida cultural. Lo veréis y la experiencia será de vosotros. Entre la próxima semana y la que sigue os enviaré un nuevo dibujo y a partir de entonces lo haré mensualmente.

Un gran abrazo de Maruja y mío para vosotros dos y para José Luis hijo y Victoria. Saludos a Ángel y familia.

[Seoane]

1978-09-25
Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1978
Bos Aires
Sada
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1978 en 25/09/1978


Buenos Aires, 25 de septiembre de 1978

Sr. D. José Luis Vázquez Freire
Sada

Queridos Mª Elena y José Luis:
Debo carta y debo dibujo para tapiz, pero estes últimos meses fueron de idas y venidas y de trabajos a fecha fija que debí realizar. Hice tres exposiciones desde mi llegada. Una en el Museo de Arte Moderno de aquí, otra en Rosario y otra en La Plata y estos días se está celebrando una en la Galería Bonino inaugurada en día 1 y que se cierra el 30, para inaugurar otra el día 2 de octubre. Luego de ésta me queda otra en los primeros días de diciembre. Aparte de todo esto, que supone en cierto aspecto una gran pérdida de tiempo, realicé 72 grabados para un libro que se denominará Estampas Gallegas y que saldrá con seguridad en el mes de noviembre. También estuvimos unos días en Tucumán, con otros miembros de la Academia Nacional de Bellas Artes invitados especialmente por la Universidad.
Una ciudad muy bella en la primavera, que huele a azahares y cuyas calles están llenas de lapachos, un árbol argentino con flores de color rosa fuerte, asalmonada. Esto es un resumen muy escueto de nuestra vida en estos meses.
Estamos esperando vuestra llegada del 20 de octubre para abrazaros. Buenos Aires continúa creciendo, derrumbando barrios y levantando otros y la temporada artística ha sido muy movida en todos los aspectos. Esperemos que lo sea, que sí lo será, el tiempo que estéis aquí. De la reunión que me hablas no recibí noticia alguna. No me escribió sobre ella ni Isaac ni Dónega. Solo recibí una invitación para una comida del Patronato del Museo. Esto es todo. En este mes próximo quizás empezaremos a hacer gestiones para nuestro traslado definitivo a La Coruña. Tengo un cargamento de libros, cuadros, objetos, que no sé cómo podré trasladar. Veremos. Hoy o mañana hablaré con el Cónsul de España.
Acabo de interrumpir esta carta porque llamó Lueiro, del Grove, con su mujer y una hija y una sobrina, a pronunciar él unas conferencias y a pasear los demás. Me alegré mucho del llamado y esperamos vernos hoy mismo o mañana.
Me alegro que gusten los tapices. A nuestro regreso proyectaremos las primeras exposiciones, que por mi parte deseo que sean hechas con los ejemplares mejores. El dibujo que envío hoy tiene, como tema, un santo mítico de Galicia, San Ero de Armenteira, que acudió a un bosque a reflexionar y orar y el canto de un pájaro lo encantó, volviendo, al cabo de tres siglos al convento que resultó distinto y a él se le adoraba como santo.
Por hoy nada más, por favor escribirnos, pues aparte de que nos gusta recibir noticias, por si llegó el dibujo del tapiz.

Un fuerte abrazo de los dos para ambos y para Luis hijo y Victoria.

[Seoane]

1978-09-25
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1978
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1978 en 25/09/1978

Buenos Aires, 25 de Septiembre de 1978

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Unas líneas solamente para deciros que vivimos, agobiado este año de exposiciones, estoy celebrando estos días la cuarta, en Bonino, del 1 al 30 de este mes, e inauguro otra de grabados el día 2 del mes que viene y me queda otra para diciembre, con la cual despediré al año. Seguramente tuviste noticias nuestras a través de García Sabell, cuya visita a Buenos Aires dejó una fuerte impresión entre quienes escucharon sus conferencias y le trataron. Por nuestra parte nos disponemos, en lo que resta de año, a empezar con los trámites para trasladarnos definitivamente a La Coruña También le escribo de esto a José Luis. Nuestro problema es trasladar todo lo que tenemos, que es mucho. Se trata de cuanto fuimos coleccionando en cuarenta años de vida, en cuadros, libros, etc. Muchas cosas tenemos que dejarlas y otras buscaremos una empresa que se encargue de ellas, del embalaje y del traslado, pero esto quiere decir una cantidad de papeleo impresionante. Empezaremos una nueva vida. Será por tercera vez. No es un cambio de empleo, sino de vida, que es más aventurado y grave.
Ayer llegó Lueiro, con su mujer su hija y una sobrina. Les veremos mañana. Suponemos que nos contará de Galicia en los últimos meses. De antes, desde nuestra llegada, no tuvimos prácticamente otras que las de García Sabelll. Todo el mundo está muy ocupado y no escribe. Yo lo estoy tanto como todo el mundo, aunque nunca hable de ello y escribo, con la esperanza de obtener respuestas que, en general, no llegan.
Ahora acabo de terminar un libro de grabados en madera, setenta y dos, se titulará Estampas Gallegas, leyenda, historia, sucesos, trabajos…Creo que va a ser el primero de este género que va a salir, pero no importará demasiado. Habrá temas que servirán de precedente, serán repetidos por otros y entonces se convertirá en novedad. Pasó así con bastantes de los que traté e hice en el pasado. No importa, nada me importa ya de manera decisiva. Un título muy representativo en Galicia fue La Zarpa. Yo espero hacer en algún momento El Zarpazo, Cuco-Rei es demasiado lírico. Claro que puedo proyectarlo y no hacerlo. Es mi condición. Bueno no te escribo más. Te mandaré los catálogos al final de mis exposiciones. Tuvieron, hasta ahora, un gran éxito de crítica.

Un gran abrazo para los dos, Camilo, Rosendo, José, Adriana y María de Maruja y mío.

Seoane

1978-10-08
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1978
Rio de Janeiro
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1978 en 08/10/1978

Rio de Janeiro, 8 de outubro de 1978



Querido o Amigo,

Duas linhas apenas para dizer-lhe que recebi em tempo os exemplares destinados a Aurélio e a Carlos Drummond e os entreguei devidamente aos destinatários. Daniel Pereira disse-me que ele também recebera a sua remessa.
Como vão vocês? Espero que tudo lhes esteja correndo bem. Não projetam nenhuma viagem ao Brasil?
Nora e eu estamos algo melancólicos: nossa filha menor, Laura, a flautista, a que vivia conosco, embarca com uma bolsa de estudos para a Universidade de New York e vai passar um ou vários anos longe de nós. De resto vamos indo, Nora trabalhando na Faculdade e eu, mergulhado nas provas do Dicionário português-francés. Aceite um abraço afetuoso e meus respeitos para D. Pilar. Seu


P. Rónai.

1978-10-19
Carta de Seoane a García Sabell. 1978
Bos Aires
Santiago de Compostela
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a García Sabell. 1978 en 19/10/1978

Buenos Aires, 19 de Outubro de 1978

Sr. D. Domingo García Sabell
Santiago

Querido Domingo:

Lembrámonos sempre de vos. Do ben que nos fixo persoalmente o voso viaxe, independente do que lle fixo á colectividade, polo que sei. Para min eres a persoalidade mais outa de Galicia de hoxe e este non é unha frase feita como afago. Esto sínteno moitos outros, e independente, o xuicio, da nosa amistade ou da que teñan contigo as outras xentes a que me refiro. En febreiro ou marzo marcharemos a Galicia, non creo que aínda definitivamente, pois unha gran galería de eiquí quere festexar os meus setenta anos, en 1980, con unha gran mostra retrospectiva da miña obra e pra esto terei que tratar de axudar a concentrar as obras que teñen museos, galerías e particulares, pois ten de ser unha selección da pintura e mostrar tamén grabados, álbumes, libros ilustrados, etc. Un traballo no que teño que estar presente eu. O que me sorprendeu é de que a alguén se lle tivese ocurrido festexar os meus posibles setenta anos. Nunca pensei neles, nin na edade relacionada co arte nin en xeral coa miña vida. Un ten uns anos físicos que non responden a edade do seu esprito, das suas inquedanzas. En todo caso é a edade que os mais mozos matinan dos vellos cando non os coñecen ben. ¿Cal era a edade da moza de Ticiano, de Ho Kusai, etc., por poñer exemplos, a que tiñan cando cumpliron vinte anos ou a que mostraban na sua obra cando tiñan noventa? Cando tiñan vinte anos remataban unha academia, eran os mais vellos dos pintores, mais que os que estaban a morrer pola edade, mais cando tiñan arredor dos 90 era cando continuaban abrindo camiños ó seu arte, cando mais importante era a separación que houbera moitos anos denantes entre eles de 20 anos e os que entonces consideraban moi vellos, no que mais debe importar ao home, no desenrolo da cultura.
Non sei para que che escribo todo esto. Porque cando comecei a escribir matinaba soio facelo para pedirche un favor. Quero, como ti sabes, donar a miña biblioteca de arte, un dous mil tídoos, á sección de Historia do Arte, da Facultade de Letras de Santiago, e desexo que acepten o donativo. Para ofrecelos e sexan aceptados debe esistir un procedimento que descoñezo. Tamén para que o Consulado interveña no envío, pagando a Universidade ou o Estado os gastos do embarque e traslado. Naturalmente a aduana arxentina pondría dificultades, pois a maioría deses libros son moi valiosos e moitos están agotados. Outro problema son os cadros e os grabados. Cecáis o que tiña que facer o Estado pra incorporar novamente a España os intelectuais que tiveron que sair de España con motivo da guerra, e non teñen pensión, xubilación, etc., e non me refiro soio ó caso das donacións, é que se ocupasen os Consulados de lles facilitar os trámites ós membros dos consulados nos países onde están acreditados e ós funcionarios das Aduanas ao ingreso das obras de arte dos artistas nesas condicións en España. Quixera que tí nalgún intre falases desto co Ministerio correspondente, moita xente quedaríache agradecida pois, que eu sepa, é a reparación mínima para todos aqueles que non tiveron cárrego oficial algún, sendo escritores, artistas, homes de cencia, periodistas, etc., e en coarenta anos foron acumulando ouxetos, obras de arte, bibliotecas, no esterior. Mais o que nos urxe é resolver o problema da donación. Vou a iniciar o inventario dos libros, aproveitando a axuda da miña sobriña nas suas vacacións, dos que quero donar á Universidade compostelán, pois sei que en ela a biblioteca de arte é probísima.
Perdoame por esta petición. Xa faláramos algo desto polos dias que estiveches eiquí.
Unha aperta moi forte e garimoso pra Elena e pra ti de Maruxa e miña:

Seoane.

1978-11-08
Carta de Seoane a Dieste e Muñoz Manzano. 1978
Bos Aires
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Dieste e Muñoz Manzano. 1978 en 08/11/1978


Buenos Aires, 8 de Noviembre de 1978

Sres. Carmen y Rafael Dieste
La Coruña

Queridos amigos:

Hace mucho que no nos escribimos, no sé quien es quien debe carta, pero no importa, el caso es que hace mucho que no tenemos noticias vuestras directas, así como vosotros tampoco las teneis de nosotros. Suponemos en vuestro poder el cuadro que mandó Luis por Domingo, el vuestro, que estaba destinado a vuestra casa de Rianjo con el personaje del cuento de Rafael, el anciano que cruza el rio con la piedra sobre la espalda. Lo tuvimos enrollado desde el año 49 y solo volvió a ver la luz para enviarlo, igualmente enrollado, por Domingo, no sabemos como habrá llegado, pues era un cuadrado pintado con bastante materia y al ser enrollado más apretado quizá sufrió algo la pintura. De todas maneras nos gustaría saber si lo teneis ya en vuestro poder y si, despues de los años, os sigue gustando.
Nuestra vida este año tuvo sus alternativas, Luis pasó algún tiempo con pequeños achaques que lo tuvieron bastante deprimido, a pesar de eso trabajó bastante, sobre todo grabando en madera, pues está pronto a salir un libro de 72 grabados que se titula Imágenes de Galicia y que van desde temas históricos, a costumbres antiguas, algunas desaparecidas, a la actualidad. Además de esto hizo, con la que se inaugura mañana, cinco exposiciones, una en Rosario de pequeños oleos, luego otra en La Plata de grabados, después vino la de Bonino, con oleos desde el año 48 hasta el actual, compuesta por obras que no habían sido expuestas y que estaban reservadas para nuestra colección, quedaba muy bien y la crítica fué muy buena y muy elogiosa, así como el éxito permanente de público, nos dejó muy contentos. En setiembre (finales y comienzos de octubre) una de grabados en esta ciudad que fué muy visitada y con muy buena crítica y por último la de mañana, que son pinturas al pastel que había hecho por los años de Ranelagh y que vosotros seguramente debeis recordar, pensamos que va a quedar bien y son obras desconocidas para el público en general y con esta se da por terminada la temporada de exposiciones en este año, para nosotros, y que ya nos dejan muy cansados.
Por otra parte estamos preparando nuestro regreso definitivo a esa, no será todavía por esta vez, pues es mucho lo que tenemos que levantar, cuadros, grabados, toda una cantidad de obra de Luis hecha a lo largo de cuarenta y tantos años, libros en cantidades enormes que se fueron acumulando en todo ese tiempo, objetos, todas las cosas que nos rodean que constituyen un gran parte de nuestra vida y que no podemos desprendernos de ellas.
Algunos de los trámites para ese traslado pensamos que seguramente será mejor realizarlos personalmente en esa, de manera que iremos seguramente en febrero, estaremos diez meses o un año para volver aquí y ya (dejando ahora muchas cosas ordenadas) en el 80 regresar para quedarnos. Todo esto nos tuvo y nos tiene bastante intranquilos, además de todas las cosas que están ocurriendo aquí y en el mundo porque no podemos hacer como el avestruz, esconder la cabeza y no querer ver, estamos aquí y tenemos que sufrir todo lo que pasa y lo mismo nos ocurrirá ahí o en cualquier parte en donde nos encontremos. Será otra etapa de nuestra vida, quizás la definitiva, ya veremos.
Por aquí andan estos dias José Luis y María Elena. Ahora, en estos momentos están haciendo un tour por el país, solo se quedaron cinco dias en Buenos Aires y creo que al final de su viaje estarán otros cinco, están aprovechando muy bien el tiempo, piensan regresar el 17, ya lo veréis y os contarán de todo. De Marika y Varela no tenemos noticias, Luis escribió hace como cinco meses y, por supuesto, Varela no contestó. Las noticias que nos llegan en lo que se refiere a Varela son bastante confusas, pues lo mismo nos dicen que está muy bien porque no bebe nada que todo lo contrario y cuando nos dicen esto nos dejan muy preocupados y apenados. De la gente de aquí no podemos deciros mucho, algunos se han ido para siempre, otros andan bien o regular, lo mismo que todos nosotros, cosas que dejamos para cuando regresemos dentro de dos meses y algo, el tiempo corre y enseguida estaremos con vosotros en La Coruña. ¿Qué es de Mireya? No sabemos nada de ella, si se quedó, si volvió, si está por ahí dadle nuestros saludos cariñosos. Y por hoy termino, si teneis ganas escribir unas letras. Un cariñoso y grande abrazo de Luis y mio para los dos.

Maruja

1978-11-08
Carta de Seoane a Palmás. 1978
Bos Aires
Londres
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Palmás. 1978 en 08/11/1978


Buenos Aires, 8 de noviembre de 1978

Sr. Ricardo Palmás
Londres

Benquerido Palmás:

Recibín a sua de fai mais de un mes e fun demorando en contestala por razóns que vostede pode supoñer, traballo, o 9 deste mes, mañán, inaugúrase a quinta mostra de obras miñas, e que supón sempre un enredo, e as preocupacións polo retorno definitivo dentro de un ano e medio ou dous a Galicia. Agora imos irmos en febreiro por dez ou doce meses, mais, anticipándonos ó viaxe a que me referín, teño que poñer en orden os cadros que debo levar, a parte da miña biblioteca que deixo á miña sobriña que rematará o ano que ven Letras, eu separo os libros de arte, cerca de dous mil, pra donar á Biblioteca da sección Historia de Arte da Facultade de Letras de Santiago. Despréndome de todolos libros de arte, somentes me quedarei cuns poucos, e representan unha fortuna. Quedo cos catálogos que máis me interesan e os obsequios.
Da BBC non me escribiron pedíndome os dereitos, mais pode vostede comprometerse a que utilicen o meu dibuxo como queiran. Pode asegurar que os artistas galegos podemos chegar a pagar para que nos publiquen. Endexamais cobramos nada. Eu autorízoo a vostede para que dispoña dese dibuxo de que fala.
Interésame moito o catálogo da exposición de pintura portuguesa. Agradézollo. A exposición miña en Londres foi no mes de setembro de 1949, na “Twenty Brook Street”, unha galería que estaba, matino que xa non existe, no 20 Brook Street, que dirixía un señor Harold Rubin. Penso que se inaugurou a mediados de setembro, ou o 12 ou 13, e rematouse pola primeira quincena de Outubro. Intervíu na inauguración recitando poemas de Lorca unha actriz, chamábase Jill Balcon, e era filla de un productor ou director de cine. Gostaríame saber dela, si aínda vive, tiña moito cariño a España. O Sr. Rubin, director da Galería, estaba empeñado en que intervise na inauguración tamén un guitarrista, e quedouse moi sorprendido cando dixen que de intervir alguén tiña de ser un gaiteiro. En canto ás notas a BBC lémbrome de duas, unha de Plácido Castro, creo, e outra de Rafael Dieste.

Unha agarimosa aperta de Maruxa e miña:

[Seoane]

1978-11-18
Carta de Muñoz Manzano e Dieste a Luís e Maruxa Seoane. 1978
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Muñoz Manzano e Dieste a Luís e Maruxa Seoane. 1978 en 18/11/1978

La Coruña, 18 de noviembre, 1978

Queridos Luis y Maruja:

Anteayer hemos recibido la carta de Maruja, que hemos leído con gran interés y emoción. Dice Maruja que no sabe quién debía carta, y me parece que somos nosotros, pues aunque Rafael me dice que habíamos enviado como carta a García-Sabell, no deja esto de ser sólo un sofisma. Lo cierto es que desde la venida de Domingo, que nos anunció que nos traía el cuadro, estábamos pendientes de deciros que llegó... y no ha llegado todavía a nuestras manos.
Hemos estado sin atrevernos a preguntar y sin ver apenas a Domingo a causa de numerosos viajes: a Madrid, a Francia, a no sé qué otros sitios, hasta que hace unos días nos dijo que le había llegado por fin el cuadro y que nos lo entregaría la semana próxima –que es ésta–, pero no podrá ser, porque ha salido con los Reyes, acompañándolos, con otros invitados especiales, en su viaje a América. Según nos dijo, había perdido la pista del cuadro durante varias semanas y no se atrevía a vernos hasta que por fin llegó a su poder con toda normalidad. Estamos deseando verlo, y muy seguros de que nos ha de seguir gustando mucho, no sólo por todo lo que hay detrás de su motivación –para nosotros entrañable–, sino por el cuadro mismo que creemos recordar perfectamente.
En este largo tiempo, ha habido muchos días iguales, sin mayores acontecimientos, con un poco de impaciencia por mi parte de promover nuevas ediciones de los libros de Rafael. Pero últimamente parece que hay, en efecto, algún movimiento. Rafael se decidió a reunir en un volumen los artículos en gallego de su primera etapa de Vigo en Galicia y principalmente en El Pueblo Gallego, que son muy bonitos y en gran parte muy actuales.
Estábamos metidos en la labor de recolección y corrección, cuando se presentaron –después de varios meses de prometerlo y cuando ya dudábamos de que hiciesen el viaje– Gabriel Zaid y su mujer, Bárbara (o Basia) Batorska, polaca de nacimiento, pintora y persona muy agradable en todos sentidos. Después de pasar pocos días en La Coruña y Rianjo, nos invitaron a ir con ellos a Barcelona y Madrid, elegidos estos sitios porque Gabriel deseaba obligar a Rafael a hacer algunos contactos editoriales. Estuvimos una semana en Barcelona (entre trabajo y turismo), fuimos un día a Valencia a ver a Gil-Albert (que está notablemente disminuido físicamente, pero muy bien en general) y ocho días en Madrid, contando sus cercanías. Disfrutamos verdaderamente del viaje, y en todo momento nos hemos sentido queridos, tutelados, admirados y hasta mimados; con la más espontánea reciprocidad de nuestra parte, por el lado afectivo, dada la maravillosa calidad cordial y espiritual de estas personas.
En efecto, se hicieron algunos contactos editoriales y es de suponer que algo va a salir, aunque estamos todavía en la primera etapa de propuestas y currículums (currícula).
Por otra parte, Estelle Irizarry terminó y tiene ya aprobado su libro para la Editorial Twaine, en inglés, y se ha decidido a emprender otro en español –a entregar en agosto– que, en principio, editaría El Castro. También va a hacer la edición anotada del Félix Muriel para colección Letras Hispánicas de Ediciones Cátedra de Madrid. Es admirable la devoción con que se ha embarcado en el estudio crítico de la obra de Rafael.
De salud estamos muy bien, gracias a Dios. Rafael debe tener hecho un trato particular y oculto con el tiempo, para que se deslice sin tocarle. Y yo, en el afán de no dejarle a solas con tantos papeles sin ordenar debidamente, no tengo otro remedio que defenderme lo mejor que puedo.
Se ve que Luis superó, en efecto, los pequeños achaques de salud, pues un libro de 72 grabados y cinco exposiciones, ya es algo para competir consigo mismo –no sé a quien le pondría comparar– en las mejores épocas.
En algún momento, nos desconsoló mucho el rumor de que os quedabais definitivamente en la Argentina; no obstante, nunca acabamos de creerlo del todo y, en efecto, hace ya tiempo que tenemos la noticia contraria, ahora confirmada por ti.
Quisiéramos, sin embargo, que en febrero hicieseis ya la movida definitiva, sin otro viaje posterior. Pero desde fuera no podemos pretender ver las cosas en su realidad. Ciertamente asusta el trabajo que tenéis que hacer, ¿no será mejor hacerlo ya, luego, luego? –como dicen creo que en México. Tú me responderás, Maruja, que la detención temporal del cuadro es un ejemplo de que hay que preparar bien las gestiones, pero con un ligero retraso, ha llegado. En fin, vosotros sabéis mejor, si es que lo sabéis, pues es natural que tengáis muchas dudas. Es que también me parece mucho desgaste preparar dos viajes internacionales más. En fin, probablemente estoy argumentando movida, inconscientemente, por nuestro deseo de teneros aquí.
Ya deseamos que vengan José Luis y María Elena para que nos cuenten cosas de vosotros, que ahora me doy cuenta de que si cumplieron el calendario previsto, habrán llegado o estarán a punto de llegar.
A Varela y Marika los vimos en Madrid, en casa de Carlos Gurméndez (donde, naturalmente, os recordamos). No diré que pueda daros buenas noticias; Marika está como más parada; habla muy poco y tiene como que concentrarse varios minutos para terciar en la conversación con alguna pequeña frase de aclaración o comentario, que era –eso sí– siempre oportuna. Varela está más grueso, con más barba y se mostraba con ese humor que adopta, entre bromas y veras, para defender su intimidad, sin dar pie a que se le hagan preguntas. Dan la idea como de vivir en transitoriedad indefinida. En cuanto a su peligro, la bebida, tenemos más bien la impresión de que se ha moderado. Aun cuando allí tomó unos cuantos wiskies, no pasaron de lo que puede ser casi normal en una reunión prolongada. Nos dijo Isaac que, según Paz Andrade, tienen en el puerto de Vigo unos cuantos contenedores con muebles y efectos traídos por Marika, lo que supone unos gastos muy crecidos. En fin, si se supiese que tienen para vivir de rentas, sería muy tranquilizador, pues –según dijo también Isaac– Varela rehuye hablar de proyectos de trabajo.
Mireya está también en transitoriedad indefinida, si bien más normal, tranquila y acompañada, en Rianxo. Allí se pasa el tiempo, con ligeras excursiones a Padrón, a casa de Isabel Baltar, o a La Coruña cuando tiene que hacer alguna gestión. Alude, de tarde en tarde, a que dentro de unos meses volverá a América. Yo no le pregunto para que no lo tome como presión. En general, está bien.
El nuevo edificio del Castro y la instalación provisional del Museo Carlos Maside quedó muy bien, según os habrán ya dicho José Luis y María Elena. Isaac y Mimina, como suelen, cada uno en su normalidad. La familia y los asuntos prosperan.
A Dónega le absorbe su cargo, le vemos muy poco. Fernanda ha estado con unas arritmias de corazón un poco inquietantes, per se siente mejorada, aunque no hayan desaparecido. Quizá se esforzó mucho la primera temporada de ser Marino conselleiro, llevándole casi diariamente a Santiago. Ahora, en general, va en tren.
Fermín y Jenny, siempre los mismos, son realmente casi las únicas personas con quienes tenemos algún esparcimiento. Fermín terminó su Diccionario Castellano-Gallego, que pronto irá a la imprenta.
En cuanto a la situación política, todo es muy cuesta arriba, a pesar de la buena voluntad de la inmensa mayoría. El terrorismo de izquierdas y derechas no ceja en sus propósitos de desestabilizar todo lo que se ha conseguido, que no es tan poco, si se afirmase y se pudiese continuar en paz. En fin, tenéis que venir a contribuir a arreglarlo.
Os recordamos siempre con todo nuestro ya antiguo cariño y admiración. Nuestros saludos a los Baudizzone, Frontini, Aída, los Sofowich, los Burd y los que por ahí queden de amigos.

Un gran abrazo de,

Carmen y Rafael

1978-11-21
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1978
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1978 en 21/11/1978

Buenos Aires, 21 de Noviembre de 1978

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Recibí tu carta del 30/X. Estuvieron por aquí José Luis y María Elena. El recibirlos nos produjo gran alegría aunque, para nuestro gusto, estuvimos muy poco con ellos y no les hemos acompañado todo lo que quisiéramos, pues viajaron por toda la república y salieron, creo, bien impresionados de muchas cosas. Coincidió todo con el cierre de una exposición en la víspera de su llegada y la apertura de otra en vísperas de marcharse. Vimos juntos, sin embargo, algo muy importante en el planetario, el Concierto Cósmico, ilustrado con una maravillosa proyección de formas abstractas realizadas con rayos Láser. Algo extraordinario de belleza, que, después de nuestra ida, éramos muy pocos espectadores y vimos de casualidad el último ensayo antes del estreno, se forman colas para sacar entradas con no sé cuantos días de antelación.
Lamento todo lo ocurrido a Parga Pondal y supongo que el hijo del que no sabe, no será el que estaba casado con la joven que formaba parte del Ballet Gallego, que a mí me pareció una excelente persona.
En cuanto a la interpretación de mi apellido me parece hecha por alguien que aprovecha la candidez de quienes buscan antecedentes nobiliarios y no de quien sabe filología. El escudo si, parece que es uno de los que corresponden al apellido Seoane, aludiendo además a la planta. Otro es el que cita el Padre Gándara que tiene sobre un castillo una cabeza de hombre armado en su puerta y alrededor las dos ramas de flores. También tiene otro escudo con siete cabezas de lobo. Este es el que más me gusta pero ni este ni los otros me corresponden en cuanto a antecedentes del pasado de mi familia. Los antepasados que a mí me interesan son los enterrados en el monte porque eran liberales y se dijo que hacían la misa negra. De buscar antecedentes me gustaría encontrarlos en la prehistoria, imposible, ya lo sé, no tan cercanos a nosotros como puede ser la edad media.
Por José Luis te envié un ejemplar de Imágenes de Galicia. Después de eso hice diez ilustraciones e madera para el libro Senos, de Ramón Gómez de la Serna y de momento no haré más nada en Buenos Aires. Todo lo dejo para el 80. En cuanto a lo que me dices de Madrid o Barcelona para ir a vivir, no. En cualquiera de estos sitios me siento más emigrante que en Buenos Aires y no saldría de esta ciudad para domiciliarme en ninguna que no sea ciudad gallega. Buenos Aires es, de momento y desde hace mucho, algo más que Madrid y Barcelona juntas en el orden cultural. Haré como en los últimos años, de vez en cuando irá a esas ciudades como aquí voy a Córdoba, a Tucumán o Rosario, solo a exponer y, en el caso de Madrid o Barcelona, a ver alguna exposición que traigan las Fundaciones March o Miró. Te agradezco nuevamente el ofrecimiento del departamento de Ponzano y comprendo muy bien que trates, por razones de delicadeza, quizás de no venderlo, pero trataremos de arreglarnos para estar en esa ciudad como hasta ahora. En cuanto a la venta no me preocupa, voy a vivir en Galicia de ella, la pintura o de otros proyectos que estoy perfilando. Voy a vivir, que es cuanto aspiro y no aspiro a más porque, para una docena de años aproximadamente que me faltan para dejar de hacerlo, no voy a hacer lo que no quise cuando tenía más fuerzas y excelentes proposiciones. Entre algunas cosas que le enseñé a José Luis está el afiche que hice para I.B.M. de Estados Unidos, al que concursé con otros siete artistas de todo el mundo a solicitud de esta empresa y que tenía olvidado. Lo verás cuando traslade mis obras todas, las mías y las de otros de mi propiedad, a esa. Me importa la Galicia pequeña, no tan grande como Madrid y Barcelona, pero cuya grandeza la están haciendo los que viven en ella. Haldor Laxness, el gran escritor islandés, premio Nobel de Literatura de hace años, vive aún en su país y escribe en islandés y su país es, en habitantes, menos que Galicia.
En cuanto a la Universidad fue siempre así, debería saberlo Parga Pondal, el 90 por ciento de sus profesores eran, en mi época, carlistas y monárquicos conservadores y nosotros luchamos contra ellos. El estudiante es quien modifica la Universidad. Contra las teorías que sustentan los profesores, son, en general, los únicos que luchan generación tras generación. Refiriéndome a la Biblioteca, nacida a fines del siglo XIV o del XV, posee donaciones que se remontan por lo menos al XVI y guarda en sus depósitos desde el Diurno de Fernando I, del siglo XI y más de cien incunables, hasta, en mi época de estudiante, la biblioteca de Lago González y la de América, hecha por los emigrantes, con Gumersindo Busto al frente, comenzaba a principios de siglo y abierta cuando yo terminaba el bachillerato, posiblemente la más completa de Europa y paralizados los envíos en 1936. Se puede escribir un libro solo con la Biblioteca compostelana.

Bueno, no te doy más la lata. Un abrazo para los dos y para todos vosotros de Maruja y mío.

Seoane

1978-11-21
Carta de Seoane a Scharf. 1978
Bos Aires
Gustavsberg
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Scharf. 1978 en 21/11/1978


Buenos Aires, 21 de noviembre de 1978

Sres. Gitta y Kim Scharf
Gustavsberg

Queridos Gitta y Kim:

Agradecimos mucho su carta y el libro que nos enviaron sobre el arte mural de Suecia, que nos interesó en su totalidad por el rigor de ejecución de las obras. Especialmente, mucho, vistos naturalmente a través de reproducciones, Torsten Renquist y Ragnar Sandberg entre los pintores, y Bror Marklund entre los escultores. Hace años vimos en una Galería de París una exposición de grabado contemporáneo sueco que nos interesó mucho y no solamente por su calidad gráfica, sino además por sus temas.
Por nuestra parte estamos habituados a ver en Suecia un gran país, aún teniendo pocas oportunidades de ver muestras de su arte.
Tanto Maruja como yo agradecemos mucho la gentileza de ustedes y nos complacemos en decirles que en su compañía juntamente con la de los amigos Bergoltz, pasamos una noche agradable.

Con amistad les saluda:

[Seoane]

1978-11-28
Carta de Paz Andrade a Seoane. 1978
Nova York
Vigo
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paz Andrade a Seoane. 1978 en 28/11/1978


Vigo, a 28 de Novembre de 1978

Sr. Don
LUIS SEOANE
Montevideo, 1985
BUENOS AIRES (R. ARGENTINA)

Queridos Maruxa e Luis:

Chego axiña de Madrid. Alá fora ao recibir a mala nova do pasamento de Lorenzo Varela. Eu tería sempre de recibir con abraiante pancada semellante mala nova. Mais n-estes dous anos derradeiros, viña sostendo con o noso inesquecente amigo estreita convivencia. Nas miñas viaxes, agora tan amiudo, ao embigo da meseta, sempre compartíamos algunhas horas. Inesquecentes horas, pois si ben o seu corazón debía estar feito unha peneira, a sua mente tiña a hiperlucidez dos que xa levan a morte acochada no soma. N-este caso no seu grande grandeiro corazón.
A primeiros de mes fixen unha viaxe ao Canadá, formando parte d-unha embaixada de parlamentarios. Tanto denantes como despois de tomar e deixar o avión tentei falar con Lorenzo. Marika foi a que contestóu sempre decindo que se atopaba na cama engripado. Falsa imaxe, da que dias despois –eu xa me atopaba en Vigo–, se consideróu liberado.
No dia da morte –madrugada do 25– consentíu ao fin que se chamara a un médico. Marika e Lala –que se atopaba facendolle compaña– chamaron a unha clínica para o levar. Na ambulancia, denantes de ser ingresado, deixóu de alentar. Foi obxeto de autopsia. Os médicos certificaron infarto múltiple. Outro calquera, que non fora Lorenzo, tería dado aos avisos unha interpretación mais real. Aquela mente tan lucidamente construida, funcionóu como tal sempre, até chegar ao profético, menos para sí e na hora decisiva.
Isaac foi quen nos avisóu da desgracia. Despois chamóume Carlos Gurmendez. Carlos tiñalle encarregado un artigo para El País sobre o meu derradeiro libro, A Galecidade na Obra de Guimarães Rosa. Compuxo un verdadeiro ensaio en tres folios. O derradeiro ainda ficaba na máquina. E un traballo fondo, fermoso, e penetrante, como canto íl facía. Denantes escribira un poema, –profético poema–, que despois sustituiu por un limiar en prosa, para Cen Chaves de Sombra. Un libro de poemas meus que está no prelo. O titulo tamen foi escollido por íl. E todo o que escribíu, ademais d-un artigo en Informaciones, desde a sua volta a España. Supoño que aparte algunhas traduccións para editoriaes.
Marika asegura que ten mais obras ineditas. Conviñemos que entregará todol-os orixinaes a Dieste, que tamben se desplazóu con Carmen a Madrid, para o enterro. Cando caian as derradeiras paladas de terra sobre o cadaleito, abrazóuse a min e botóu a chorar. A Rafael me refiro.
Isaac tiróu algunhas fotos, c-unha máquina que mercóu no intre. Tomóu boa nota da numeración da sepultura, pois algún día teremos de resgatar os restos para Terra galega. Esta é unha fonda door adicional co-a que eu fico. O buraco dos mortos onde está e para cinco prazas. Fai o terceiro desde enriba. Cando me din conta de semellante drama macabro xa era tarde. O camposanto da Almudena funciona con unha mecánica ríxida e deshumanizada que pon os cabelos tesos. Temos –ou teredes os que vivades– que resgatar para chan galego os restos do noso compañeiro, frustrado no mellor da sua maturidade mental. Foi unha pena que o fillo de Marika non ordeara a tempo a compra d-un nicho autónomo. O rapaz pol-o demais portouse con grande afervoamento car-a a Lorenzo, no que perdéu seu mellor conselleiro.
Non teño agora tempo nin folgo pra mais. Cunqueiro ten a ideia, compartida por Paco del Riego, de adicar in memorian a páxina literaria do Faro de Vigo, o domingo que ven ou o seguinte.

Lembranzas de Pilar e Alfonso, e longas apertas arrochadas de,

Valentín

[Manuscrito:]

Queridos Maruja y Luis

Como Valentín dice, la muerte de Lorenzo nos dejó a todos impresionados, yo particularmente le tenía un gran afecto, además de su inteligencia, era de una gran finura. Lo traté poco, pero lo quería mucho. Marika me da mucha pena. Hoy le escribiré, no pude ir a darle un abrazo, por tener con nosotros al nieto, y ahora sin Antonia la cosa es más complicada.

Un fuerte abrazo de

Mª Pilar


[Anexo]
[Mecanografado.]

HOMENAXE CATIVO A
VALENTÍN PAZ-ANDRADE
Non sei porqué:
Xílgaros.
Van e veñen,
non sei porqué:
Xílgaros.

Xílgaros que van e veñen
sobor do vento mareiro
do mar de Vigo.

Gaivotas.
Non sei porqué.
Brancas gaivotas azúis
sobor do mar de Vigo.
Non sei porqué.
Non sei porqué, meu amigo.
Tantos anos de sangue prestada que ninguén pagará.
De camelias nos pazos,
de ledos toxos ferintes.
E tí e mais eu, meu amigo,
dándolle cada dia a morte a sua ración.

Lorenzo Varela

1978-12-03
Carta de Zuleta a Seoane. 1978
Mendoza
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Zuleta a Seoane. 1978 en 03/12/1978


Mendoza, 3 de diciembre de 1978

Señor Luis Seoane
BUENOS AIRES

Estimado señor Seoane:

Acababa de recibir su carta, cuando leí en La Nación la noticia del fallecimiento de Lorenzo Varela. Me dio una gran pena pensar que, por una de esas inescrutables decisiones del destino, no alcanzará a ver la edición que usted planea. Por otra parte, dada su edad, todavía tenía por delante años de madurez fecunda. Para usted habrá sido, sin duda, un gran golpe después de tantos años de camaradería intelectual y de tantas empresas comunes. Desde otro ángulo, ningún homenaje mejor que el de recordar todo lo que hizo, sobre todo si se tiene en cuenta que se trata de una obra dividida por la guerra y por la pertenencia a dos países tan distantes. Ojalá que su proyecto pueda realizarse tal como lo ha pensado, ahora por más razones que nunca.
Le agradezco infinitamente sus datos y rectificaciones. De Alberto Denia yo pensaba que era Cuadrado, pero Felipe Arcos Ruiz era un enigma difícil de descifrar. Si Dios quiere, conversaremos algún día personalmente y le pregunté varias cosas.
También le agradezco y tomo en cuenta sus sugerencias sobre otros trabajos. Todos sus datos son interesantísimos y tomo nota de ellos. Actualmente estoy trabajando en la misma línea, acerca de las letras españolas en revistas argentinas. Ya publiqué un estudio sobre Sur y tengo listos capítulos sobre Nosotros y Síntesis. Estos pienso reunirlos con los otros en un libro que se completará con estudios sobre Realidad, De mar a mar, Anales de Buenos Aires y Cabalgata. Quizá le interese saber que yo también soy de “pura sangre gallega”. Mi nombre completo es Emilia María Puceiro Landín, y mi padre era de Armenteira y mi madre de Geve. De niña viví dos años en Lérez y Geve, entre 1932 y 1934. Luego vinimos a Mendoza en 1936 y aquí estudié y me casé. Mi marido también es profesor universitario y ha publicado varios libros de su especialidad, historia de las ideas americanas. Tenemos cinco hijos. El mayor vive en Madrid, es abogado y especialista en Filosofía del Derecho; el segundo se doctoró en Letras en Madrid con un tema sobre el Modernismo, y es profesor en Mar del Plata. Los tres menores están terminando sus carreras en Ciencias Políticas y Ciencias Agrarias.
Quedo a la espera de sus noticias acerca del proyecto de edición. Pienso que saldremos de vacaciones en los primeros días de enero, pero le enviaré nuestra dirección por si usted la necesita.

Reciba mi saludo muy cordial

Emilia de Zuleta

J. F. Moreno 1405, 3º 11
5500, MENDOZA

1978-12-06
Carta de Seoane a Gerstein. 1978
Bos Aires
As Palmas de Gran Canaria
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Gerstein. 1978 en 06/12/1978



Buenos Aires, 6 de diciembre de 1978

Sra. Marika Gerstein Varela
Las Palmas

Querida Marika:

Dejamos pasar unos días desde el fallecimiento de Lorenzo. Tan pronto tuvimos noticia, por un cable de Dieste y Díaz Pardo, hablamos por teléfono con Gurméndez y, con el Dr. Pirosky, fuimos a ver a Noemí. No sé para que te cuento esto. Hemos sufrido un dolor como pocas veces lo sentimos. Y nos imaginamos el tuyo y nos sentimos solidarios contigo. Tú sabes cual era la amistad nuestra con vosotros y cuanto debo yo a Lorenzo, de ánimo, de entusiasmo, de deseos que hacía sentir en mí mismo, en los demás que le trataron, de creación. Muchos le debemos parte de lo que somos. Hicimos ahora juntos y en algunas obras, que espero perduren, nuestros nombres se unen. Fue generoso en todos los aspectos. Honesto consigo mesmo y con los demás. Olvidaba más que yo, y que casi todos, los defectos y elogiaba las virtudes, incluso de sus enemigos. Era un gran poeta y trataba de hacerlo olvidar; un gran prosista y sólo escribía en los últimos tiempos a solicitud de la amistad, como también poesía. Con una décima parte de lo que hizo y publicó se hubiese contentado más de un poeta. Fue un extraordinario orador y publicó se hubiese comentado más de un poeta. Fue un extraordinario orador y hablando surgía, con sus palabras, su capacidad de creación y la justeza de su razonamiento. Mucha gente lo admiraba aunque no lo dijese. Ahora, seguramente, lamentan no habérselo dicho. Sus consejos de muy diversa índole fueron útiles a bastantes de sus amigos. Se entregó a las causas que sintió justas con peligro de su vida: de la más importante, la Guerra Civil española, quedó herido para siempre. No sé por qué te escribo todo esto, a ti, que fuiste la mujer que más quiso y respetó en su vida. Así lo vimos nosotros, Maruja y yo. Lo supimos. Él mismo nos lo dijo alguna vez. Fuiste su sostén cuando la angustia crecía en él y las enfermedades, y crecía su escepticismo. Su ironía fue la misma ironía de su pueblo, la mía, la de todos los míos, la de los justos que sienten su impotencia frente a determinadas circunstancias de los hombres o del mundo. Algún día pienso escribir sobre Varela. Sobre el gran poeta que fue, sobre su calidad de hombre, sobre los poemas que le debo, donde fue descubriéndome, no solamente en mis propósitos, sino en mis angustias, a través de mi pintura. Atrás estaban las conversaciones en mi casa o en el café, las visitas mías a las tres o cuatro de la tarde en vuestro hogar.
Marika, ahora no sé más que decirte. Fue un hombre fuerte, esto es todo, que dejó huellas en muchos de nosotros, en la obra que hicimos. Hablando de él, no pudimos sujetar, Maruja y yo, nuestras lágrimas, como ocurrió con otros amigos de aquí y de España, como leemos en sus cartas. No te podemos decir más y lo que decimos ahora, lo decimos cuando pasaron ya algunos días.

Un gran abrazo de Maruja y mío:

[Seoane]

1978-12-07
Carta de Vázquez Freire a Luís e Maruxa Seoane. 1978
Sada
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Vázquez Freire a Luís e Maruxa Seoane. 1978 en 07/12/1978


Sada, 7 de Diciembre de 1978

Queridos Maruja y Luis:

Ya casi hace veinte días que llegamos a esta tierra. El viaje fue maravilloso y venimos encantados y agradecidos de todos, pues fue todo amabilidad hacia nosotros.
En el avión volvimos otra vez en el mismo sitio, detrás mismo de la división que separa 1ª de 2ª. Es el mejor sitio del avión, pues hay un gran espacio para las piernas y bolsas de mano. Vale la pena solicitarlo aunque para ello tenga que presentarse uno un poco antes en el Aeropuerto.
Días pasados, me telefoneó Isaac a la mañana desde Sargadelos, para darme la triste noticia de la muerte de Lorenzo Varela, se da la circunstancia, de que hacía 2 días, había hablado Marika con María Elena por teléfono, para decirle que Lorenzo no acababa de salir de una gripe, pues llevaba así 15 días y estaba muy disgustada, pero que al ponerse un poco mejor, que hablaría conmigo, para ver si le podía mirar una casita por Sada y comprarla, pues querían venirse a vivir para aquí. Así es el destino, creo que Marika se va con su hijo para Canarias y creo también que es lo mejor que puede hacer.
María Elena ya está otra vez incorporada a su pequeño taller, haciendo ya uno de los dos preciosos dibujos que nos entregasteis en esa. Ya va habiendo una colección importante de tapices, así que cuando vengáis ya se puede ir pensando en hacer una exposición.
Os adjunto una carta de pedido de libros, de Imágenes de Galicia, para que se la entreguéis al Editor y al mismo tiempo nos diga cómo podemos abonarlos. Le llevé también el libro a Fernando Arenas y me dijo que te iba a escribir. Se alegró mucho de haberlo recibido.
Por lo demás no hay muchas novedades, únicamente que se está trabajando a buen ritmo en el Museo, se hizo en mi ausencia la cimentación y ahora estamos levantando los muros del sótano para contener la tierra. Ya os enviaré fotografías más adelante para que veáis como van yendo las obras.

Sin más por hoy, y esperando veros pronto con nosotros, recibir como siempre un abrazo muy tenso de

Mª Elena y José Luis

[Manuscrito:] Con respecto al pago de los libros, se me ocurre si es que os parece bien, que podemos abonarte en la c/c del Banco Zaragozano el importe y vosotros se lo entregabais al editor. ¿Qué os parece?

1978-12-07
Carta de Besouchet a Luís e Maruxa Seoane. 1978
Madrid
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Besouchet a Luís e Maruxa Seoane. 1978 en 07/12/1978

Madri, em 7 de dezembro 1978

Queridos amigos:

Nessas épocas do ano a gente sempre pensa escrever aos amigos para dizer as banalidades que apenas nos consolam de estar vivos... Estes dias, porm, nos tm completamente paralizados pela morte de Varela. Ainda não conseguimos nos acostumar à idéia de que êle um dia não nos vai entrar pela porta a dentro para tomar um café connosco. Foi realmente um choque muito grande que a morte dêle nos deu, ainda que ultimamente estaramos preocupados pela sua saude que parecia estar se deteriorando.
Sem que em nada nos console da ausencia dêle, escrevi para o Brasil um pequeno artigo do qual lhes mando uma copia e que muito gostaria que aparecesse em algum jornal da Galicia. Nêsse sentido, Newton remeteu tambem uma copia a Diaz Pardo.
Sem ter realmente palavras expressivas para escrever a vocês neste momento, mandamos eu e Newton nossos abraços muito tristes.

Lidia

1978-12-14
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1978
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1978 en 14/12/1978

Buenos Aires, 14 de Diciembre de 1978

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

No contesto a tus cartas. Están guardadas en otra habitación, metidas en un mueble y no tengo ninguna gana de ir por ellas. Estamos organizando todo para nuestra marcha definitiva, que será, pensamos, en el ochenta. Ahora, en enero o principios de febrero, iremos a pasar unos meses, los que podamos, en esa y, en el transcurso de ellos hablaremos de todo lo que pienso hacer y sobre todo de aquello a que renuncio. Pienso iniciar una nueva vida. Ahora solo quiero hablarte de Varela. Agradecer el telegrama que nos enviasteis anunciando su fallecimiento. Sabíamos que podía ocurrir en cualquier momento. Lo confirmamos después de un viaje al monasterio de Caaveiro, donde disimulaba su gran problema circulatorio, deteniéndose largamente para contemplar el paisaje, según él, pero no podía saber que no nos engañaba. Conocíamos por su médico de Buenos Aires la gravedad de su estado. Sospechábamos también que en su decisión de regresar a esa, escondía la intención de echarse a morir en la tierra que quiso. De este último trance hemos hablado él y yo muchas veces. En los últimos años de Buenos Aires había renunciado a bastantes ideas sostenidas casi desde su adolescencia y a proyectos, algunos de los cuales pensábamos realizar juntos, que teníamos desde que “matamos”, se puede decir así, Correo Literario hasta sus casi últimos días de Buenos Aires. Fuimos como hermanos. Él conocía muy bien mi carácter y yo el suyo y emprendimos muchas obras juntos. Lo que publicó de poesía aquí fue debido sobre todo a instancias mías, como lo saben quienes trabajaron con él y conmigo: Girri, Larralde, Cuadrado... Luego se negó rotundamente a publicar nada que no fuese al servicio de un amigo, un prólogo o un poema que lo sustituía. Fue una de las naturalezas más nobles y tiernas que conocí. Que mejor comprendía las debilidades de sus amigos y de los hombres en general. Fue uno de los mejores poetas de Galicia y de España y pudo ser uno de los mejores prosistas, de sus mejores ensayistas, o también uno de los grandes políticos y fue renunciando a todo ello y, no por falta de capacidad de trabajo, como creyeron algunos imbéciles que necesitan resultados visibles o hechos que pasmen, sino porque hacía y deshacía en lucha consigo mismo, con las ideas, las propias y las de otros. En sus mismos silencios escondía su trabajo. Recuerdo la lectura del original de un gran libro, Sonetos del ruiseñor que, luego de escrito destruyó. Él fue, por lo que sé, comisario en las batallas de la guerra civil designado por su capacidad intelectual y en ella un gran conductor por su respeto a cada hombre, a las diferencias naturales de los hombres, de cada temperamento, por respetar sus iniciativas. Conocí algunos de los diplomáticos que habían hecho la guerra y que eran amigos de Varela. Por todo esto lo quisieron casi todos aquellos que le trataron. Así como fueron sus enemigos quienes no sentían respeto alguno por las particularidades humanas. En los poetas que amó, Garcilaso, Baudelaire, o Iglesia Alvariño entre muchos, se encuentran algunos de los secretos de su temperamento. Era caballeresco como el primero, hondo y misterioso como Baudelaire y su amor se volcaba en la naturaleza, en sus representaciones humildes, en las rosas, el trébol y las hierbas, como Iglesia Alvariño. (En su poema “Ofrenda a los franceses”, recobrada París de los alemanes, él, que no posee nada material, dinero o lo que sea, les da la palabra Cairón, de la montaña de la Galicia donde se crió). A él le debo mucho. En los momentos de duda, cuando me sentía desesperanzado, él me estimuló, a muy pocas personas le debo lo que soy, a Varela, a Dieste y a Otero Espasandín en todos los años que convivimos mucho en Buenos Aires. Algún día haré un libro de agradecimiento, o de recibos en términos comerciales, donde establezca cuanto les debo en tantos años de esta ciudad.
Suspendí esta carta ayer cuando dos obreros gallegos, amigos de Cuadrado y míos, Romero y Lores, obrero el primero de una fábrica de electricidad y metalúrgico Lores, vinieron a hablarme de Varela, de cuanto debían a sus conversaciones y a sus lecturas y recordaban cuando en sus ratos de soledad fue haciendo algunos pequeños muebles y artefactos de madera para el gran departamento que, en los últimos años, tenía con su mujer, Marika, con una gran vista que dominaba el río y la Plaza San Martín y una parte de la ciudad. Lamentaba no haber sido carpintero, simplemente carpintero, un artesano sin más inquietudes que la del trabajo, las de un oficio y no las que había tenido toda su vida, que eran su tortura diaria, que a los ojos de los aparentemente eficaces y prácticos le convertían en un hombre malogrado. Hablamos los tres, Romero, Lores y yo, de Varela y de algunos aspectos de su vida de los últimos años que ellos, como yo, conocen. De su padre, de 88 años actualmente, un hombre de buena posición económica, dueño de una casa de ocho departamentos en un barrio hoy casi céntrico, Nueva Pompeya, en donde Varela había vivido de niño y cuando volvió a Buenos Aires desde Méjico, después de la guerra civil. Un anciano muy lúcido a pesar de su edad que recibió con angustia natural la noticia de su fallecimiento, hablando de su hijo con gran ternura, al que solo reprochaba no le hubiese dado un nieto. Estuvieron a verle Cuadrado y Lores. Yo no pude ir. Le conocí en mis primeros dias de Buenos Aires, en 1937, a través de un vecino de ellos, de Monterroso, Andrés Vázquez. El padre de Varela tenía entonces el cabello rubio y unos ojos azules que se fijaban interrogantes en uno. Su hijo se le parecía solamente en su contextura corpórea y en algunas líneas que se producían en sus cabellos y en la forma de la nuca y del cráneo. Durante años mantuvieron una relación tierna y aislada, como creo debe ser la relación entre padre e hijo, yo no fui padre pero fui hijo y conozco solo, pues, una parte de esa relación, pero sé que debe ser así. Romero y Lores hablaron de lo generoso que había sido con ellos, recogiendo alguna vez sus inquietudes en escritos dirigidos a las sociedades a que pertenecían, a la Federación de Sociedades Gallegas, o a la de El Grove, aconsejándoles en la política interna más justa a seguir.
No quiero continuar. Más adelante, cuando el dolor se convierta en sentimiento melancólico y todo se ennoblezca en el recuerdo, o antes de esto, haré algo sobre él. De momento quedan un retrato que le hice al óleo hace muchos años, otros dibujados y uno acuarelado, fue el último, a lápiz e iluminado con acuarela. Nadie puede saber cuanta amistad y solidaridad existió entre Dieste, Otero Espasandín, Colmeiro, Varela y yo, durante nuestra coincidencia de muchos años de Buenos Aires, trabajando juntos, levantando castillos en el aire; de cuanto hicimos juntos por Galicia y cuanto sacrificamos de nuestra vida en esas cuestiones. Fuimos verdaderos hermanos.
Lo siento, no puedo escribir nada más sobre esto, ni sobre cualquier otro asunto. Estábamos orgullosos unos de otros, cualquiera fuese la importancia del trabajo que realizábamos y durante todo ese tiempo recordábamos permanentemente a los amigos de Galicia, a los de la tertulia del Café Español, o del Derby, a Maside, a García Sabell, a Del Riego, a Paz Andrade... a los injuriados por unos pocos porque no los conocían...

Un gran abrazo a Mimina y a los tuyos, deseándoos unas felices Navidades y Año Nuevo, de Maruja y mío:

[Seoane]

1978-12-14
Carta de Seoane a Pilares. 1978
Bos Aires
Madrid
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Pilares. 1978 en 14/12/1978


Buenos Aires, 14 de Diciembre de 1978

Sr. D. Manuel Pilares
Madrid

Queridos Pilar y Manolo:

No quiero escribir sobre Varela ni sobre tu carta. Varela fué un hermano que no volveré a ver y al que debo una parte importante de lo que soy, si de verdad soy, y con quien hemos convivido casi a diario durante muchos años. Fué un hermano mío, aparte de todo lo otro que intelectualmente fué. No hablaré ni escribiré ahora sobre él. No quiero ahora recordar nada. No sé por qué misterioso presentimiento y en homenaje a él reproduje en el catálogo de la exposición que hice de treinta años de pintura, 1948-78, para señalar quizás nuestra hermandad, una nota extensa que Lorenzo había publicado sobre mi en otro catálogo de la misma Galería, en 1961.
Tu carta de dolor es una carta bellísima que guardaré siempre, unas páginas que Varela se merecía, se merece. Es la carta que relata la muerte de un héroe, él lo fué, exiliado en el mismo lugar de la batalla donde fué herido, conjugando a un tiempo exilio y guerra. Lloramos con ella por Varela, por todos. Por vosotros, por nosotros.
No quiero escribirte más. Solo decirte como nos conmovió tu carta, como hemos llorado al leerla y como se agolpaban de nuevo en nuestros ojos las lágrimas cuando se la leímos a algunos amigos nuestros.
Nos veremos muy pronto. Un gran abrazo de Maruja y mio para Pilar, Pilarín, para ti y todos los amigos. Os deseamos una feliz Navidad y un mejor Año Nuevo.

Seoane

1979-01-01
Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1979
Bos Aires
Sada
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Vázquez Freire. 1979 en 01/01/1979

Buenos Aires, 1º de Enero de 1979

Sr. D. José Luis Vázquez Freire.
Sada

Queridos María Elena y José Luis:

No contesté antes porque no teníamos aún decidida la fecha de nuestro viaje. Tampoco ahora la tenemos, pero, sí, aproximadamente, llegaremos a esa entre los últimos días de enero y primeros de febrero. Hablaremos por teléfono desde Madrid.
Nos alegramos mucho de que hubieseis estado con nosotros el poco tiempo que pudisteis. Para nosotros constituyó una gran alegría aunque no hubiésemos podido acompañaros a todos los sitios que hubiésemos deseado. Pero no importa, esperamos que en otra nueva ocasión repitáis este viaje a Buenos Aires, una ciudad con muchos defectos y muchas virtudes, éstas más bien de orden cultural y totalmente, o casi totalmente desconocida en el hemisferio norte.
Recibí la carta del pedido de libros a la Editorial y sospecho que ellos habrán escrito. Si no lo hicieron es por la fechas en que estas cosas llegan aquí, en pleno verano y a fin de año. No sé si el libro gustó o no a quienes se lo envié. Isaac me escribió una o dos cartas y no se refiere para nada a él.
En cuanto al pago prefiero que todo sea directo entre la editorial, con la que tengo nada que ver, y Sargadelos. A mí ellos, la editorial, deben liquidarme semestralmente derechos de autor y no deseo tener otro tipo de contacto, en este caso, que el estrictamente económico.
Únicamente estas pocas líneas para saludaros y deciros la fecha aproximada de nuestra llegada. Un gran abrazo para los dos de Maruja y mío, también para María Victoria y José Luis, expresándoos además nuestro deseo para todos vosotros de un feliz 1979.

[Seoane]

1979-01-02
Carta de Dieste e Muñoz Manzano a Luís e Maruxa Seoane. 1979
Plasencia
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Dieste e Muñoz Manzano a Luís e Maruxa Seoane. 1979 en 02/01/1979


Plasencia, 2 de enero, 1979

Queridos Maruja y Luis:

Al ponerse a dictar estas líneas a Carmen, me doy cuenta de toda la importancia y variedad de emociones que tendría que comunicaros y de lo difícil de afrontar esa variedad sin que lo más penoso le deje a uno sin ánimo para hacer adecuada mención de lo más conformante o positivo. Comprenderéis, pues, muy bien que apenas pueda hacer otra cosa que una sencilla enumeración de sorpresas, afectos, desolaciones y esperanzas, todo ello sin mucha ilación ni el detenimiento que sería necesario.
Del fallecimiento de Lorenzo apenas puedo deciros nada que no sepáis, por íntimo que sea. Lo habíamos visto en Madrid muy poco antes en la casa de los Gurméndez y en compañía de Gabriel y Basia, su mujer. Estaba muy sereno y de un humor directo, cordial y expansivos. El diálogo destellaba graciosamente por todos sus ángulos y no había en él nada de lo que ahora pudiera parecernos un presagio. Así, aun contando con su deficiente disciplina en lo tocante a la salud, la noticia de su fallecimiento, que nos comunicó Isaac por teléfono desde Sargadelos, fue para nosotros una total sorpresa. Mimina e Isaac vinieron enseguida a La Coruña y con ellos tomamos el mismo avión para Madrid. Como el fallecimiento se había producido en la ambulancia que le llevaba a la clínica, se alargaron los trámites y no pudimos ver a Lorenzo hasta dos días después, en la capilla ardiente del Instituto Anatómico Forense. Su rostro tenía gran sosiego, en el que dominaba su profunda inocencia y el sentido reverencial que tuvo siempre para el misterio humano de la vida y la muerte.
Apenas hace falta ponderaros, tratándose de vosotros, la trascendencia que ha tenido para mí, y creo que en igual grado para Carmen, la desaparición de Lorenzo, presente siempre en nuestra imaginación no sólo como amigo, sino como alentador de nuestros mejores planes y trabajos. Con pocas o muy superficiales enmiendas en su régimen de vida y, sobre todo, con un decidido retorno a Galicia, habría tenido un importantísimo papel en esta nueva etapa de nuestra tierra. Pero estas cuentas no entran en el sentir más hondo, que es el de la amistad, y el más desconcertado. Valentín Paz Andrade me dijo que os había escrito.
Os escribimos desde Plasencia, a donde hemos venido, como de costumbre, a despedir el año viejo en compañía de Vicenta y de los familiares extremeños –jóvenes y niños– que en estos días la rodean. (Anoche estuvimos en casa de Rosa Mary y vimos el cuadro de Luis, que lucía como una joya, enmarcado en la casa que él mismo nos recomendara).
En vísperas del viaje, nos llegó el libro de grabados de Luis, especie de Summa gráfica de su visión de Galicia y, al mismo tiempo, del amplio repertorio de recursos que han ido caracterizando, dando fisionomía peculiar a sus dominios en el arte del grabado. Naturalmente, a esto se une la poesía de los temas, pero consustanciada con los grabados mismos. Quizá sin proponérselo, el índice tiene todas las virtudes de una evocación literaria.
No muchos antes, Domingo nos había hecho entrega del cuadro prometido. Es tal como lo recordábamos, y al mismo tiempo modernísimo o, si queréis, de un encanto perenne, ajeno al pulso de las fechas. ¡No pasan siglos por él! De todos modos, para nosotros evoca el momento en que surgió de la manos de Luis y, como es obvio, de su espíritu, momento que podríamos calificar de milagroso recordando el frescor e intensidad con que unos cuantos (incluido Lorenzo) nos sentíamos vivificados en nuestros pensamientos e imaginaciones por el común recuerdo de Galicia. Es curioso que al desarrollarlo brotaron una tras otra dos exclamaciones que rara vez pueden ir juntas: “¡Formidable”... y enseguida: “¡Encantador!”
Nos alegró mucho la noticia de vuestra venida que si es, como decís y nos confirmaron José Luis y María Elena, en febrero, podemos ya llamar cercana. La alegría se relaciona ante todo con nosotros mismos, con nuestro régimen de vida, que será más grata y sociable cuando estéis en Torre Coruña; pero también con lo que pueda afectar a Galicia y a la obra y posibles iniciativas de Luis. Todavía no podemos anticipar cuál será en conjunto la imagen de Galicia, lo mismo en el orden práctico que en el cultural –que es también práctico– en la etapa que se avecina. Hay nombres nuevos para nosotros, al parecer de buenas gentes, pero en los que no se puede por ahora fundar presagios claros, esperanzas concretas. Los hay también de alta y manifiesta calidad, pero se da el fenómeno curioso de que la situación presente, en cierto modo prologal, en lugar de suscitar la deliberación conjunta, sobre muchas cosas, ha producido una cierta dispersión o, en todo caso, multitud de juntas, técnicamente necesarias –supongo– y, al lado de eso, una gran escasez de diálogo entre las personas que nos consideramos afines. Vuestra venida contribuirá mucho a corregir este desequilibrio. Pese a todas las anfibologías, el espíritu constructivo y la voluntad de concordia siguen siendo las notas dominantes en la España actual. Creemos, pues, poder anticiparos que os encontraréis a gusto, y que no es pura fórmula, de esta vez, la tradicional salutación... ¡Feliz Año Nuevo!

Con la esperanza de que así resulte, os envían un fuerte abrazo

Rafael y Carmen

1979-01-03
Carta de Otero Espasandín a Seoane. 1979
Nova York
Bethesda
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Otero Espasandín a Seoane. 1979 en 03/01/1979


7501 Democracy Blvd. B-215
Bethesda, Md. 20034
USA
3 de enero de 1979

Querido Luis:

Hace ya tiempo recibí la carta tuya en que me anunciabas, entre otras cosas, la determinación de volver a Galicia y dedicarte, entre otras cosas, a fabricar tapices ilustrativos de temas gallegos. Y hace pocos días recibí tus Imágenes de Galicia, ejemplar número 229, si entiendo bien la última cifra. Fue esta una gran y grata sorpresa. Te suponía ya en Galicia dispuesto a dar comienzo a tu anticipado proyecto, aunque el recibo del libro no esté reñido con tu presente labor ni implique con carácter necesario tu presencia en Buenos Aires. En fin, espero que recibas esta carta en La Coruña, ciudad encantadora, asiento de la Torre de Hércules, cuna de rebeldías y rebeldes y proa de ensueños y nobles ambiciones de las juventudes galaicas. Siempre que echo mano a tu Homenaje a la Torre de Hércules se me hace presente La Coruña, y no porque la Torre me haya impresionado de una manera especial –más me ha impresionado el retumbe de las olas atlánticas en los arenales del Orzán– sino porque en las páginas del libro se me revela la callada ansiedad de las mujeres gallegas frente al enigma del más allá, de los mundos que les robaron a sus maridos, a sus hermanos, a sus hijos, cuyo paradero apenas pueden adivinar. ¡Qué bien entendió, sintió y expresó este infortunio Rosalía! Me imagino que Maruja, la valiente coruñesa que contigo soportó luchas y triunfos a ambos lados del mar, se alegrará de acogerse a sus lares nativos y poder al fin ver ese mar sin temor, sin ansiedades. ¡Ojalá que La Coruña y Galicia entera os reciban como vuestra lealtad merece!
Aquí en Washington he visto hace poco un tapiz diseñado por Miró y ejecutado por un especialista catalán cuyo nombre no puedo recordar. Ocupa un lugar excepcionalísimo el tal tapiz en la Galería Nacional, en un edificio fue concebido por un arquitecto chino-norteamericano. En casi nada se parece el edificio original y fue objeto de muchos elogios por arquitectos y otros expertos tanto norteamericanos como extranjeros. El tapiz cuelga del segundo piso sobre un patio o rotonda, de manera que los visitantes pueden contemplarlo en cuanto entran. No puedo decir mucho de él porque lo he visto sólo una vez el pasado verano, y aquel día el número de turistas no permitía contemplaciones. Para colmo de dificultades, en una serie de salones contiguos se exhibían lo que la prensa llamaba Los tesoros de Dresden, nunca hasta entonces vistos fuera de la capital de Sajonia. Acaso algún día se me ofrezca la ocasión de visitar la Galería y adquirir algunas postales o folletos relativos al tapiz para enviártelos.
Por mi parte, sigo bajo atención médica; algo queda en mis pulmones de una neumonía mal curada y empiezo los meses de otoño e invierno con fuerte medicación antibiótica.
Aquí estuvieron durante el mes de noviembre Cuqui y su marido a devolverme la visita que les hice la pasada primavera. Fueron dos semanas maravillosas que aprovechamos minuto a minuto. La nieta no pudo venir y quedó interna en un colegio de Truro, cerca de donde viven, en Cornwall. A Cuqui le acapararon sus amigas, una de las cuales vino desde Denver, Colorado, donde ahora vive, para recordar tiempos en Buenos Aires y de aquí. Los amigos de aquí nos llevaron a lugares excepcionales de los Appalaches, uno de ellos el famoso Camp David; otro, el primer monumento erigido a George Washington en una cumbre, por los campesinos de los contornos, al borde del hoy llamado el Trail de los Appalaches, que se extiende de Main hasta Georgia. Allí, al pie del monumento, nos sacaron la foto que te envío.
Mi vida de viudo solitario se reduce a menudos quehaceres, a la revisión de alguna monografía técnica o científica, a pasear y a leer. El invierno es crudo aquí; en este momento, la temperatura en el balcón –son las 9:30 de la noche– es de 10 grados bajo cero.
De tu libro te hablaré con calma otro día más propicio.
Mis deseos de un Año Nuevo muy feliz para vosotros dos y para los amigos, que imagino dispersos, a juzgar por una carta de los Dieste.
Un gran abrazo

Otero Espasandín

[Manuscrito na marxe esquerda:] Recibí de Lugo, creo, un documento sobre la reorganización del Seminario de Estudios Gallegos para no perder el curso. Me alegró mucho ver los nombres de amigos en él, entre ellos Pardo, Martínez López, etc.

1979-01-07
Carta de Otero Espasandín a Seoane. 1979
Nova York
Bethesda
Nova York
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Otero Espasandín a Seoane. 1979 en 07/01/1979

Sobre: From: J. Otero
7501 Democracy Blvd. B-215
Bethesda, Maryland 20034
USA

Sr. D. Luis Seoane
Paseo de Ronda 15, 6º
La Coruña
Spain



7 de enero de 1979

Querido Luis:

No te sorprendan estas líneas, como pisándole loa talones a la carta anterior. Pero me urge decirte que Imágenes de Galicia –las “imágenes”, empezando por la portada, y no el libro en sí, me maravilla y me sorprendió, a pesar de conocer una buena parte de tu labor. Me perdonarás que te confiese que echo de menos el esmero y la artesanía de que has dado tantas pruebas en lo que atañe a la “obra”, al aspecto material del libro. Estas xilografías, no sólo merecen, sino reclaman, un decoro editorial de la más apurada calidad. Me di cuenta de que algo muy excepcional llegaba a mi poder en cuanto rasgué la débil envoltura y tuve ante mis ojos la portada. Pero al mismo tiempo, el “Albino y asociados, editores” escrito debajo en un tipo de letra anodino me desconcertó. ¿Cómo el autor de estas maravillas pudo consentir esta mediocridad? Espero que algún día, ya tranquilo e inmerso en tu Galicia, puedas hacer una edición de los mismos quilates que tiene el contenido. Prometo adquirir uno de tales ejemplares, numerados y pocos en número, cueste lo que cueste, y si fuese necesario, por adelantado a fin de facilitar el empeño. Supongo que conservas las xilografías originales y que su tamaño es bastante mayor. Me imagino una edición, más que “a todo lujo” a “toda nobleza”, “a todo arte”, en la mejor tradición del arte celta, que ahora se está divulgando para maravilla y hasta asombro de muchos. Por cierto, la primera lámina de tu libro, inspirada por el grabado de la roca, está pidiendo ser reproducida en el mismo material y en platino fundido, y llevada a un museo arqueológico gallego. Recuerda una de esas casullas bordadas en oro que se exhiben en algunas iglesias y monasterios, como el de Guadalupe. Pero en su conjunto y una a una, las xilografías asombran por su originalidad, bien se trate de figuras o de paisajes. Las miro y las remiro, y la sucesión de los aciertos me resulta difícil de creer. Cuqui se volverá loca cuando tenga ocasión de verlo. Cuando la visité en Cornwall me confesó que tus “cosas la volvían chiflis”, y entonces nada sabía de estas Imágenes. Cornwall es eminentemente celta. Valdría la pena que los gallegos –escritores, pintores, etc.– fuesen allá. Después de todo, está muy cerca por mar. Estuve allí poco tiempo, pero he podido ver cosas preciosas: iglesias viejísimas, vitrales, cruces celtas magníficas, etc. Si la salud me lo permite, pienso volver allá pronto, y acaso desde allí salte a La Coruña acompañado de alguien de la familia. Sería bueno ver a tantos amigos, en particular a vosotros, a los Dieste, a Mincho Sabell, Colmeiro.
Por favor, escribidme y decidme cómo va todo eso. Imágenes tuvo que causar una conmoción en Galicia: por mi parte, lo considero uno de los jalones más altos, más originales y audaces del arte gallego. Una maravillosas sinfonía de líneas. Si estuviese allá, lo recibiría con un tremendo aturuxo.

Otero

[Manuscrito na marxe esquerda:] Acaso os agrade ver esas fotos de Miramar. Aparecieron entre otros papeles y recuerdos que Ali guardaba, a veces en los rincones más inverosímiles para que nos e perdieran. Carmen Dieste me pidió hace tiempo que le enviase lo que hubiese de Buenos Aires, no sé con qué objeto. Un abrazo para vosotros dos.

[Manuscrito na parte superior:] Foto de Cuqui, su marido y mía en los picos de los Appalaches, cerca de Camp David, saca en noviembre.

1979-01-07
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1979
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1979 en 07/01/1979

Buenos Aires, 7 de Enero de 1979

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Te agradezco mucho el envío de las fotografías, de las notas que se publicaron sobre Varela y las del entierro, lástima que éstas no reconocimos a nadie. Tu artículo sobre él es muy bueno aunque contenga algunos errores disculpables. Varela no perteneció a Botella al Mar, fuimos solamente Cuadrado y yo. Juntos, él, Cuadrado y yo, hicimos Correo Literario, un quincenario que duró 40 números y que hoy se estudia en las Facultades de Letras como una de las revistas literarias más importantes de la década del 40. Dirigió la Colección Romántica de la Editorial Nova, que también habíamos fundado Cuadrado y yo. Fue, con Serrano Plaja, uno de los Secretarios responsables de De Mar a Mar. Fuimos Varela y yo, junto a Joan Merli, editor y escritor catalán, directores de Cabalgata, otra gran revista literaria, todo esto después de haber sido uno de los directores de Romance, de México, etc.
Pienso que hay que publicar su obra completa, la publicada por él y que reúne los siguientes libros de poemas: Elegías Españolas, editada creo que en 1940 en Méjico, tengo un ejemplar. Torres de Amor, Catro Poemas para Catro Grabados, Lonxe, y Homenaje a Picasso. Por mi parte publicaré los poemas dedicados a mi obra y que se publicaron en catálogos, que son cuatro, independientes de Catro Poemas para Catro Grabados; los dedicados a Falcini, a Carybé y algunos más, entre ellos dos o tres que publicó en Correo Literario. Es lo menos que le debo y con ellos una pequeña semblanza mía sobre él y una muy sinténtica historia de nuestra vida en Buenos Aires, que, en cuanto a la de Varela, creo que soy el que mejor, quizá, la conoce, por los amigos comunes, las tertulias a que acudimos juntos y los proyectos que hicimos y se malograron por nuestra falta de dinero. Todo esto la edición completa de sus libros, no antología, las antologías son personales, y sus poemas publicados en catálogos, algunos de los cuales fueron en su preferencia, es el mejor homenaje que podemos hacerle. A Dieste hay que pedirle que, conjuntamente con Carmen, recuerden la actividad de Varela en España antes y durante la guerra civil. Todo cuanto hizo y publicó es porque él mismo sabía que lo representaba en el momento, al menos, de su publicación y no hay que dejar que sea objeto de examen en el futuro. Para mí y para muchos fue siempre de una gran calidad y todo esto está al margen de su negativa a reeditar y a publicar nuevas obras, por motivos independientes, por lo que sé, de la obra publicada. Toda ella, excluyendo Elegías Españolas, fue publicada por Cuadrado y por mí y siempre, después de mucha insistencia de nuestra parte. Bueno, hablaremos próximamente de todo esto. Vuelvo a felicitarte por tu nota. Escribo rápidamente.
Nada más por hoy. Estamos agobiados estos días por la proximidad de nuestro viaje que será en Iberia el 28 de este mes.

Un gran abrazo para Mimina y para ti con un hasta pronto de Maruja y mío.

Seoane

1979-01-07
Carta de Seoane a Zuleta. 1979
Bos Aires
Mendoza
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Zuleta. 1979 en 07/01/1979

Buenos Aires, 7 de enero de 1979

Sra. Emilia de Zuleta
Mendoza

Apreciada amiga:

Recibí sus dos cartas del 3 y del 17 del mes pasado, que no pude contestar por todo el tiempo que tuve que invertir en acelerar trabajos que tenía encomendados y trámites para que podamos viajar a Galicia por una gran parte del año. Agradezco mucho las frases que dedicó en una de ellas a Lorenzo Varela, que para mí fue como un hermano. Nos unían ideales muy próximos e igual amor a Galicia, ese país del que escribió un escritor esotérico francés, Charpentier, “Galicia es el castillo de la Bella Durmiente del bosque”, para nosotros fue eso, es para mí eso. Un país misterioso, olvidado en su misterio. Me alegro que sea usted de sangre gallega. De Geve, es uno de los jóvenes autores de teatro que más ruido causó en EE.UU., José Ruibal, y su hermana, la pintora Mercedes Ruibal. De Armenteira es una de las leyendas más bellas de Galicia, la de San Ero de Armenteira, el monje que se encanta con el canto de un ruiseñor. Geve es tierra de canteros y constructores. Mi familia procede de Arca, cerca de Santiago, que significa dolmen y que se enorgullece de su banda de música y de sus gaiteros.
El 28 de este mes, salimos para La Coruña mi mujer y yo, ella es de La Coruña. Nuestra dirección en esta ciudad es Paseo de Ronda 15, 6º izquierda. Allí editaremos su trabajo ilustrado con algunas fotografías de páginas de Correo Literario y si usted cree oportuno hacer alguna corrección o ampliarlo en algo, le ruego me escriba. La de Botella al mar, si usted me lo permite y si desea hacerlo, le haré una breve nota. El prólogo se referirá más que nada a las condiciones en que fue hecha esa revista y las que le sucedieron.
De mar a mar, Cabalgata, etc., como a las publicaciones políticas referidas a España. Será muy breve. Alberto Girri acaba también de referirse a Correo Literario en una larga encuesta sobre su poesía en las páginas culturales de Convicción, la del 31 del mes pasado.

Deseándole a ustedes un feliz año 79, les saluda muy cordialmente:

[Seoane]

Nota:
Mi dirección en La Coruña, la repito, es: Paseo de Ronda 15, 6º izquierda. La Coruña. España.

1979-01-10
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1979
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1979 en 10/01/1979

Sítio Pois é, 10.I.1979



Caros Amigos D. Maria Pilar e Dr. Valentin,

Muito obrigado pelo lindo cartão de Natal e pelos votos de feliz Ano Novo, que retribuímos de todo o coração. Ficaríamos felizes se os pudéssemos acolher aqui no decorrer deste 1979.
Gostei demais de saber que o seu livro sobre Guimarães Rosa está tendo na Espanha a devida repercussão.
Lemos notícias sobre o rigor do inverno na Galiza. Esperemos que o tempo já se tenha abrandado.
O Dr. Austregésilo Athayde foi reeleito presidente da Academia Brasileira de Letras. Ele continua no cargo firme que nem o Pão de Açúcar. O arranha-céu da Academia ficou pronto e será inaugurado proximamente. O último acadêmico que morreu foi Hermes Lima: o seu lugar está sendo disputado entre a escritora Dinah Silveira de Queiroz e o jurista Pontes de Miranda.
A Editora José Olympio está-se recuperando da crise. Estou na serra desde 12 de dezembro, em parte veraneado, em parte trabalhando no meu Dicionário Português-Francés (o Francés-Português está em impressão).
Aceitem meus abraços cordiais e os de Nora.



Paulo

1979-02-04
Carta de Palmás a Seoane. 1979
Londres
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Palmás a Seoane. 1979 en 04/02/1979


Londres, 4.2.79

Querido Seoane:

Acabo de falar co Patiño e por el soupen que Vd. xa estaba en España. Por sorte non botara a carta –que ia camino de Buenos Aires–. Espero que estexa ben xunto con Maruxa.

Apertas

Ricardo Palmás

[Conserva sobre cos seguintes datos:]

[Destinatario:]
Sr. Dn.
Luis Seoane
Paseo de Ronda 15, 6 izqda
A Coruña-Galicia
Spain

[Remite:]
RP/
[Membrete de:]
AGENCIA EFE, S.A
U.K. CORRESPONDENT
LONDON INTERNATIONAL PRESS CENTRE • 76, SHOE LANE • LONDON E.C.4
PHONE (01) 353 3605 • TELEX 25389 • 27484

1979-02-19
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1979
A Coruña
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1979 en 19/02/1979

A Coruña, 19 de Febreiro de 1979

Sr. D. Isaac Diaz Pardo
Sargadelos

Meu querido amigo:

Confirmo con esta carta as verbas ditas persoalmente a tarde do dazaseis deste mes na miña casa. Deixo, por propia vontade, de pertenecer a calquera clase de sociedade que houbese tido contigo no pasado. Entre elas o Laboratorio de Formas, e Cerámicas de Sargadelos, as accións que me corresponden nesta sociedade, e ao Museo Carlos Maside, e, neste caso, ademais, a membro do seu Patronato. Non me quedan aspiracións de nengún xénero para o porvir. Xa entreguei moitos anos da miña vida a todo aquelo que me pareceu xusto en perxuicio dos meus intereses, como saben ben todos aqueles que me trataron. Pola miña parte dounos por perdidos. Agora é tarde para escomenzar de novo outra vida e tratar de vivir de xeito distinto a como o fixen no pasado.
Ren mais, como escribiríamos na década do 30. Envío copia desta carta a cada un dos membros do Patronato do Museo de Arte Carlos Maside e a ninguén máis. A maioría destes son meus amigos e irmáns do 36, e teño a seguridade que me comprenderán. As nosas vidas foron, de certo xeito, paralelas.

Unha aperta fonda e amiga de:

Luis Seoane

1979-02-20
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1979
Sargadelos
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1979 en 20/02/1979

20 de febrero de 1979

Sr. Don Luis Seoane
La Coruña

Querido Luis:

Esas cosas desagradables que me has dicho el viernes último y que le ratificaste a José Luis a la mañana siguiente no pueden menos de disgustarme mucho. No entiendo tu actitud y no sé qué hacer para hacer algo que resuelva el problema para el futuro. En cuanto a lo del Museo será bien que le digas a Dónega que convoque al Patronato y le expones a sus miembros lo que te parezca y puedes llevarles esa carta en la que te obviamos según le dijiste a José Luis, y que en el mejor de los casos será una carta que leíste mal, como no puede ser de otra forma. ¿Quién no ve que estas empresas han hecho y hacen por el Museo un esfuerzo desproporcionado a su tamaño, teniendo encima que soportar pleitos y sostenelos para que no caiga todo en las manos de la pandilla de los delincuentes de Iglesias Corral? ¿Quién puede ignorar que todos te estamos sirviendo con toda dedicación y homenaje y que sin ir más lejos tu última estancia aquí fue acompañada por nosotros, entre otras cosas, dedicándote a ti y a tu obra dos libros y un audiovisual?
Yo no logro entender qué es lo que quieres y es bien saberlo y cuanto antes pues no vamos a estar siempre así.
No quiero que mi presencia te violente, y me estás dando a entender que te violenta. Es mejor entonces resolver ese lío con el Patronato en lo que toca al Museo y en lo restante obraremos como corresponda sin necesidad de dramatizar las cosas. Yo quiero saber qué es lo que he hecho mal por si puedo corregirme.
Si necesitáis algo sé tú el que nos llames. Yo no quiero intranquilizarte. Ya sabéis que nos tenéis siempre a vuestra disposición. Y mientras espero esa reunión del Patronato van abrazos muy fuertes para ti y para Maruja

[Díaz Pardo]

1979-02-25
Carta de Díaz Pardo a Dieste. 1979
Sargadelos
A Coruña
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Dieste. 1979 en 25/02/1979

25 de febreiro de 1979

Sr. Don Rafael Dieste
A Coruña

Benquerido Rafael:

Atopo en Sargadelos a carta de Luis, cuia copia xa sei que tes, comunicando a súa renuncia a calquera clase de sociedade que houbese tido conmigo no pasado, cousa que non pode deixar de preocuparme moi seriamente, xa que de esas sociedades vivimos 250 familias, e isto átame e non me deixa máis opción que a de traballar.
Tentoume non decir ren e deixar que o que veña chegue polo seu aire, pois quen sabe se isto terá solución e si o pretendela non será pior. Mais penso que algo debo decir polo menos aos cinco membros do Patronato que máis convivíchedes con Luis xa antes da nosa guerra (ti, Domingo, Paco, Ramón e Dónega), primeiro para suplicarvos fagades canto podades por facer superables, coñecéndoas, as razós que ten Luis para dar semellante paso.
Cara a esta superación eu ofrezco ponerme ao marxen do Patronato e de todo o relacionado co Museo, con renuncia explícita ou simplemente non voltando a meterme para nada nas cousas do Museo, firmando dende xa as cousas que vos fagades, incluido Luis, e si vos parece para evitar calquer transcendencia maliciosa pode facerse sin ningún cambio, pois que eu estou no Patronato representando a Cerámicas do Castro, e ésta pode poñer calquer outro representante, dende un dos outros compañeiros da empresa até un alleo, ou a un fillo meu, como seña máis doado. Con razón ou sin ela e só porque se atope unha solución, acepto que se me recrimine calquer cousa. Algunha solución así habría que celebrala e eu seguiría prestando dende fora toda a axuda que se me pedise.
Si unha solución así non fose posible entón habría que pedirlle a Luis que nos dise unha explicación das razós que ten para tomar tal decisión, sobre todo cando na súa carta verque cousas innecesarias que non debeu decir, pois en todo caso debeu limitarse a comunicarlle ao Patronato (ao seu Presidente e/ou Secretario, non a mín) que renunciaba a ser Patrono do Museo. No feito de comunicarlle aos Patronos que renuncia a calquera clase de sociedade que houbese tido conmigo no pasado é onde radica a innecesariedade e onde a Luis fóiselle a man, supoño que por nerviosismo, mais o certo é que calquera ten dereito a pensar que eu (e os que estarnos na responsabilidade das empresas) lle temos feito algo que administrativamente non estaría ben. E isto hai que axudarlle a que o comprenda, xa que si ben íl ten dereito a facer as interpretaciós que lle pete, aos demáis tamén nos alcanza o mesmo dereito. Así para evitar malas interpretaciós íl debería dar a súa.
Fágovos a vós cinco depositarios da miña reacción á carta de Luis para que a administredes coma millor o consideredes, comunicándollo ou non ao resto dos Patronos. O que vos fagades ben feito está.

Perdonádeme esta nova molestia. Apertas tensas

Isaac

1979-02-25
Carta de Díaz Pardo a Ángel Vázquez Freire, Marentes e José Luis Vázquez Freire. 1979
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Ángel Vázquez Freire, Marentes e José Luis Vázquez Freire. 1979 en 25/02/1979

Sarg[adelos] 25 de feb[rero] de 1979

Queridos Ángel, Marentes y José Luis:

Van copias con mi reacción a carta de Luis Seoane, a él y a cinco Patronos del Museo, en un esfuerzo por ver si la decisión de este hombre puede tener alguna solución. Cuanto más pienso en esto más negro veo el panorama.
Yo no sé si Luis está actuando así obligado por nuestros mortales enemigos, pero creo que está fuera de toda duda que coincide con ellos en los objetivos y ¿él habría perdido ya toda capacidad de verlo? Lo cierto es que al final, aunque ahora partan de motivos distintos, van a aparecer como asociados.
A mí me parece que no hace falta tener virtudes sibilinas para imaginar que si tenemos que comunicarle a Rey y a Nogueira la renuncia a las participaciones de Luis, a partir de ese momento ellos lo considerarán un asociado más en sus planes, al menos como un sujeto que coincide con ellos en sus planes, y se les habrá presentado por acá una nueva estrategia. No creo que sea elucubrar que pronto empezaría la conquista de Luis, por ejemplo poniéndole otra vez las páginas de La Voz a su disposición y ya se sabe lo que esto puede no sólo a este hombre. A partir de aquí ya hemos perdido la cuenta con los peones con los que vamos a contar en el juego.
Ahora la cosa está en que José Luis consiga que Seoane nos manifieste de alguna forma que haga fe que su desentendimiento de las cosas no alcanza a la enajenación de sus participaciones sociales. Me inquieta pensar que cuando José Luis le hizo ver la obligación que teníamos los administradores de comunicar su decisión Seoane le pidió un tiempo para decidir esto, corno si él ya no decidiese por sí mismo. Si esto no tiene solución por ahí hay que prepararse para todo lo peor.
Eso de comunicar a personas ajenas a las sociedades, y por escrito y certificado, que les hace un corte de mangas, aparentemente es un ataque contra mí pero de hecho va al corazón de las empresas, que son de todos y creo que no podemos dudar en que frente a esto tenemos que hacer causa solidaria.
Creo que este asunto hay que llevarlo de momento con toda discreción. Yo no diré nada aquí a nadie, porque lo cierto es que me da miedo tener que comunicar esto, pero si Luis no accede a darnos esa garantía de que su intención no es la de enajenar sus partes, creo que José Luis debe ser él el que llame a Santiago Sineiro para comunicarle lo que pasa.

A ver si pudiesen venir mejores noticias. Abrazos

Isaac

1979-03-02
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1979
A Coruña
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1979 en 02/03/1979

A Coruña, 2 de Marzal de 1979

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Meu querido amigo:

Fai algúns anos o escritor e crítico Francisco de Miralles, escribíu nun artigo encol dos museos: “Polo momento non existe unha política museística. Non se plantexóu aínda o uso dos museos”. “Constituien, esto si, fontes de coñecemento histórico”. Referíase a España. Nos museos de outros países de Europa veñen, dende fai tempo, servindo a unha política educativa, constituíndo verdadeiros centros docentes a cuio frente téñense xentes non somente especializadas, senón con unha gran esperencia nesas custións. Non se trata soio da obra arquitectónica útil que se poda facer pra eles, con todo o que esixe un museo do noso tempo, senón do xeito en que o museo sirva á colectividade. Para elo, precisamos no primeiro tomo de L[aboratorio de] F[ormas] un plan de traballo educativo que parece non ter sido leído por cuasi ninguén, dándolle a razón a García Sabell en “O desdén pola lectura”, que tan axeitadamente escribíu fai uns dous meses. No traballo noso establecíase que o Museo de Arte Carlos Maside, fundábase co ouxeto de espallar, ilustrándoa, a intención dunha xeneración de artistas que reeron nas posibilidades dun arte galego, non somente caracaterizándose por unha temática propia galega, senón polos aspectos formais da obra de arte no noso tempo. Dende o punto de vista didáctico atendíase a mostrar neste pequeno museo a obra dos artistas galegos a partir do ano trinta, é decir, de aqueles que, pra nos, foron os primeiros innovadores, facendo a sua obra con concencia moi clara encol das posibilidades dun arte diferencial galego e tendo en conta o carácter precursor dun artista anterior, Castelao. Ningún outro. Eu fun o autor dese proieto feito de acordo con Díaz Pardo que pra ese mesmo número de L.F. fixo o proieto adicado a Sargadelos. Mais, así como Sargadelos fundouse plasmándose a sua realización con arreglo ás ideas de Díaz Pardo, a concepción do Museo, miña, como meu foi o maior aporte de obras, arredor de 140, da miña propiedade, reunidas en moitos anos, ou que merquei espresamente, ou obras propias feitas por min, ou que conquerín de amigos de moitos anos, aos que recabei o seu apoio, e que, xustamente polo seu aporte débense considerar, como a Isaac Díaz Pardo ou como a min, tamén sus fudadores.
Como antecedente das que denominamos funcións estáticas e dinámicas do Museo de Arte Carlos Maside, que influíron en xeral no meu traballo, débense ter en conta, o Tren de Arte que montaron os constructivistas, futuristas e abstractos rusos na época da sua revolución, os plans que deixaron escritos pra Escolas de Arte, esposicións, etc., Anxel Ferrant, Gabriel García Maroto e Manuel Abril, na década do vinte; Herbert Read e Schmidt de mais tarde, Director do Museo de Basilea, etc., e a esperencia transmitida oralmente no meu caso por Rafael Dieste, polos misioneiros pedagóxicos de España, fundadores de un Museo rodante con copias de obras do Museo do Prado, pronunciando conferencias sabor delas polos pobos españoles.
Mais teño que deixar aclarado que, do Museo de Arte Carlos Maside non fun nunca o seu director, senón un dos seus fundadores, si queredes, e facedes caso de Díaz Pardo que o publicou nun artigo, o seu fundador, posto que foi un soño da miña vida, do que falei e escribín moito; e doutros soños que tiñan que ver con diversos ensinos sinxelos pra o pobo e que deberon terse cumplido ao meu ver, a traveso do Laboratorio de Formas, logo de feitas a fábrica de Sargadelos e de estar en camiño de se facer o museo. Non poido ser. Cumplido en parte o soño do museo, soio en parte, a consideración desto e do que non se fixo, é xa un problema persoal, de incapacidade si queredes miña. Xa non discuto mais e retírome de calquer actividade que non teña que ver con que habitualmente fago, grabar ou pintar. Na miña resolución non hai acritudes, nin renuncia ás miñas vellas ideas galeguistas e non me arrepinto do seu pasado, do que estou, polo contrario, orguloso, fíxeno todo cecais mal, mais con dinidade. Desexo de non contribuir a mais discusións sobor actitudes inconsultas, personais, etc. Xa non teño mais nada que decir. Mais ben penso que fica todo dito e que nada afecta á amistade, como se pode deducir da carta que lle remitín a Díaz Pardo o 19 de Febreiro deste ano, e que foi contestada o 25 dese mesmo mes. Teño que engadir, con respecto á carta miña, rectifícome en canto ao referente á renuncia ás accións de mi pertenencia de Cerámicas de Sargadelos. Continúan sendo miñas, mais, os beneficios que produzcan estarán adicados a premiar cada dous anos ao pintor, grabador, ou escultor, en calquera dos seus xéneros, que, logo de ter traballado dez anos consecutivos no seu arte tivese probado a sua calidade na totalidade da obra feita, a xuicio dun xurado que nomee o Patronato do Museo de Arte Carlos Maside, e, a cuio xurado, ten de pertenecer un membro do Patronato. Non tendo o candidato menos de trinta anos de edade. Terá tamén de ser nado en Galicia, ou fillo de emigrantes galegos, ou simplemente de galegos. O beneficiado co premio deberá deixar unha obra ao Museo de Arte Carlos Maside.
Vivindo do meu traballo, esto é do pouco que podo facer, na miña situación, por Galicia.

Esto é todo. Remito fotocopia, perdoádeme, desta carta a cada un dos membros do Patronato.
Recibe unha grande aperta de

Seoane

1979-03-28
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1979
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1979 en 28/03/1979

Sargadelos, 28 de marzo de 1979

Sr. Don Luis Seoane
La Coruña

Querido Luis:

No tengo más remedio que escribirte una larga carta, no para polemizar sino porque yo no puedo quedarme con reservas mentales contigo sin que me arañe algo por dentro:
1º- Registrar lo que acabo de decirte por teléfono en cuanto al deseo de la familia de Lorenzo Varela de traer a Galicia sus restos y como yo no sé qué es lo que se debe de hacer en este caso pues con independencia de lo que yo pienso es más importante lo que penséis tú y Rafael. Yo me sumo a lo que penséis vosotros.
2º- Tu carta del 2 cte. a los Patronos del Museo, en relación con la que me escribiste en 19 de feb[rero] y enviaste copia a los mismos, hay en ella cosas con las que estoy conforme y otras que no lo estoy pero que respeto. La más importante, la que más me preocupa, es el objeto mismo de la carta, pues no creo que a ninguno de los Patronos, nuestros amigos, les interese volver a tomar alguna decisión si saben que tú estás ajeno, indiferente a ella, y no digamos si sospechan que puedas estar contrariado, porque por encima del mismo Museo y de todo lo demás está tu amistad. Yo quisiera sentirme entre esos amigos y dejo en el aire la significación que esto puede tener.
3º- Por algunos amigos supe de algunas reacciones tuyas al ver el Museo, pero, naturalmente, yo sé que ninguna de esas razones son las que te han disgustado. Pienso que más bien es una suma de razones, de malos entendidos y de cosas inevitables que nos hacen a veces ser como somos. Las razones las traías ya dentro de ti como una protesta, más bien por todo –razón no te falta– por todo esto en lo que desembocaron tanto empeño por conseguir lo imposible, porque la realidad única y posible es esta con todas sus miserias. Si en el Museo hay algo que se hizo como tú no quisieras que se hiciese, se rectifica y se sigue adelante, sin que esto constituya siquiera un incidente pues puedes estar seguro que la totalidad de los Patronos no te van a contrariar en nada y por el contrario estarán encantados en que esas cosas se hagan como tú quieres. Cada uno aportó su criterio con su leal saber y entender pero nada estaría más lejos que pensar que lo aportaban en oposición a ti.
4º- Un punto sólo. Esa carta del feb[rero] del 77 (en la que tú dices que yo digo algo así como que yo te he destituido –lo cual no puede ser más que por haber leído tú mal la carta) te daba cuenta de varias cosas, entre ellas de los materiales que adjuntaba que habían enviado Neira Vilas, Arturo Cuadrado, un viejo emigrante de Méjico y te daba cuenta también de que en el Castro había dejado en mi ausencia Eva Llorens un grupo de dibujos de su padre montados. Todas las cosas las supervisaste tú, algunas me las devolviste, pero no tengo idea que me hayas dicho nada contra esos dibujos de Llorens, más bien mi recuerdo es que los aceptaste bien por los personajes históricos que retrataban. Pero no te preocupes que acepto que la memoria pueda estarme fallando. Pero es que esto enlaza con otra cosa, porque al parecer Eva Llorens acaba de hacer unas manifestaciones en la televisión en las que al parecer –pues yo no la oí– dijo que pensaba reunir la obra de su padre al lado del Museo Carlos Maside y que tal idea había sido de Isaac Díaz Pardo director del Museo. Sin embargo la realidad es otra.
El último verano Eva Llorens estuvo exponiendo en Giannini y me pidieron que asistiese a una charla/coloquio sobre la acuarela y fui por esa estúpida condición mía de hacer cosas que creo debo hacer aunque no me gusten. Eva aprovechó y vino al día siguiente al Castro. Me contó que estaba cumpliendo año sabático, que se había divorciado de su marido tejano, al parecer borracho, que estaba estudiando los papeles de su padre (entre los que aparecían algunas cartas de Castelao) y que pensaba hacer una biografía, que en una casa –no sé si de un familiar– en Madrid tiene obra que le quedó de su padre y que le gustaría dejarla a una institución como el Museo Carlos Maside porque además de la admiración que sentía por su labor la obra de su padre había sido hecha prácticamente en los alrededores de Sada en donde vivían cuando venían a Galicia. Yo le hice ver que en el Museo no tenían cabida conceptual, no porque su padre fuese de derechas –cosa que ella fue la primera en confesarlo– sino porque el propósito con el que se había creado el Museo era el de reunir la obra y la documentación del movimiento renovador de la pintura hasta nuestros días, a partir de la concienciación que había imprimido Castelao, que acaso cuando el Museo ocupe su sede definitiva podría verse la forma de montar otras colecciones sin vinculación alguna con el Museo Carlos Maside con las obras hechas con conceptos anteriores, aunque fuesen sincrónicos, al que tiene el Maside, y que es así cuando podría recogerse la obra de su padre y de otras que entran dentro de un semejante concepto del arte. Le hice ver muy expresamente, repetidamente, (José Luis estaba presente) la organización del Museo con su Patronato y con su Junta de Gobierno ejecutiva y que mi pensamiento y disposición no pasaba de ser uno entre 18 y que yo no tenía cargo directivo alguno, y que la admisión de obra o cualquier actividad del Museo respondía a lo que acordasen las comisiones respectivas. Por mi parte yo no podría decir nada menos ni nada más porque la idea de Eva para su padre era legítima, incluido el entorno en que quiere reunir la obra, y el pensar en el Maside representa una prueba de respeto y admiración hacia éste y no sería yo –que vivo en estos pagos– quien me prestaría a rechazar lo que me estaba ofreciendo de otra forma más rotunda. Tampoco haría tal rechazo en nombre de ningún otro.
Si a pesar de mis advertencias me atribuye la Dirección del Museo a mí y dice que la obra de su padre se montará al lado del Museo –aunque no tenía por qué unir el nombre de su padre al de Maside... ¿qué le vas a hacer?
5º- Que tú no quieres estar en la cosa ejecutiva, burocrática del Museo... Bueno pero nadie te va a sacar a ti la realidad de ser su fundador aunque tú te empeñes en desentenderte de él. A mí me parece que tú no debías desentenderte de esto aconsejando en líneas generales lo que se debe hacer para que lo que se haga esté lo más cercano a tu idea. Todo es corregible. Si la intención tuya es que el Museo prevalezca y se desenvuelva hasta los niveles que tienes pensado, debes de ayudarlo aunque no sea más que haciendo críticas, que de alguna manera representarán tu orientación. Es indudable que el Museo tiene ya un prestigio y que merecería la pena salvar cualquier desentendimiento por consolidar y desenvolver lo que deseaste hacer de él. Creo que más bien te interesa luchar porque no se pierda tu criterio, aunque tengas que aguantar cosas que no son exactamente lo que tú quisieras que se hiciese, ya que si el Museo, por cualquier razón, se viniese abajo, tú serías el primero en desesperarte por ello.
6º- Una última cosa de tipo económico: Sé que estas cosas no te han preocupado demasiado por encima del nivel de tus necesidades. Creo que desde el punto de defender mis intereses particulares no he sido más interesado que tú. Pero al frente de defender unos establecimientos de los que viven 250 familias no tenga más remedio de ser guardador celoso de que las cosas funcionen bien económicamente. Entonces, independientemente de los intereses que fue produciendo el capital de Sargadelos a ti se te tenía destinada una pequeña asignación que iba creciendo con la evolución del dinero. No era pagarte nada sino para ayudarte a pagar unos gastos materiales de tu atención por estas cosas. No te obligaban a nada. Y lo único injusto es que fuese una asignación pequeña. Pídenos que se te aumente, declárate en huelga, llámanos miserables... pero no nos la rechaces.
No se trata de polemizar. Pero no me prohibas que te diga estas cosas que mantenidas como reserva me hacen mucho daño. Y un abrazo muy tenso

Isaac

1979-03-29
Carta de Seoane a Sofovich. 1979
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Sofovich. 1979 en 29/03/1979

La Coruña, 29 de marzo de 1979

Dr. Bernardo Sofovich
Buenos Aires

Queridos Bernardo y Julia:

Debemos carta desde febrero, pasó todo ese mes y marzo entre Madrid, donde vi algunas, pocas, exposiciones y ningún espectáculo, estuvimos sólo unos días y, La Coruña, donde me propuse sólo trabajar. Tengo la exposición de acuarelas hecha para El Retiro, esperando que les guste. Son 25 acuarelas que van desde 40,5 x 33 centímetros, hasta 25 x 1, y comprenden paisajes y figuras, sobre todo paisajes hechos tan libremente como pudieron hacerse luego de los expresionistas y los abstractos líricos aparte el alma, como se dice en Galicia, que, naturalmente, se les supone y que establece las diferencias entre las de ellas y las mías. Creo que luego de enmarcadas lucirán bien, pues las acuarelas exigen siempre pass-partout no sé bien si pass o passe, y vidrio.
El tiempo actual en Galicia es bueno para trabajar, llueve, hace frío y nieva, pero los que se ocupan del tiempo prometen cambios en los próximos días. Las tormentas en el mar son impresionantes y de una gran belleza contempladas desde tierra. Uno de los barbados meteorólogos de la televisión española se presenta siempre con la cabellera y barba como si toda la lluvia hubiese caído sobre él, o surgiese de un chapuzón en el mar. Resulta ser la imagen viva del tiempo. Aparte de unos cuantos amigos y parientes, no vimos a casi nadie. Estamos muy metidos en casa y creemos que será en el próximo mes cuando veamos en general a parientes y amigos, además de estar con los amigos de ésa que prometieron venir a Galicia, como los Baudizzone y ustedes a quienes deseamos ver, mejor dicho, estamos impacientes por verles.
Hemos querido hablarles por teléfono, pero resulta que no tenemos el número de la nueva casa donde creemos deben estar ya viviendo. Cuando salimos de ésa, dejamos al portero indicación de que llamase al teléfono del estudio cada vez que tuviese necesidad por algún asunto del departamento nuestro. Suponemos que lo habrá hecho.
En Madrid, vimos una gran exposición del De Koonin último, muy próximo a la abstracción lírica en sus grandes cuadros y sin la pincelada amplia y abundante en pintura de hace diez o más años, aunque algo quede de ella. Se trata de grandes paisajes, o así me parece a mí, de los que desapareció quizás para siempre la figura femenina que los centraba. Para nosotros su pintura última constituyó un espectáculo inolvidable. Me recordaron las pinturas del alemán Nay que vimos en Colonia hace diez o doce años.
Hablaremos de todo esto cuando vengan ustedes. Si no viajan en este mes que comienza, por favor, escríbannos aunque sean unas pocas líneas. Envíennos el número del teléfono del nuevo departamento.

Un saludo para los amigos comunes y un gran abrazo para los dos de Maruja y mío:

[Seoane]

1979-03-30
Carta de Seoane a Parker. 1979
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Parker. 1979 en 30/03/1979


La Coruña, 30 de Marzo de 1979

Sra. Margot Parker
Buenos Aires

Querida Margot:

Perdona este silencio de dos meses. Creo que nos hacía falta. Aún no hemos visto aquí algunos parientes ni amigos. Nos hemos encerrado en casa y desde ella veo el mar. El trozo muy pequeño, para nuestro gusto, que nos corresponde, de grandes tormentas, naufragios y seres misteriosos, hombres y peces o mezcla de ellos, que algunas veces surgieron a las playas. Una sirena se casó con un hidalgo en la costa gallega y de ahí surgen los de apellido Mariño de Lobeira y Padín. En el fondo del mar de esta costa abundan las ciudades sumergidas, sobre ellas viven multitud de alimañas, hay infinidad de barcos hundidos y los peces son en su mayoría negros. Los cristianos medievales y los paganos de la antigua Roma creyeron que las fronteras del Hades estaban en Galicia. Agua adentro vivían los gigantes, tritones, serpientes y hombres con cola de pez que son “os homes mariños”. Todo esto parece verse desde aquí en el poco mar que vemos desde nuestras ventanas y uno espera el dia en que se revelen a nuestros ojos.
De esta costa de los Ártabros y de la montaña que encierra, procedemos Maruja y yo. Pero todo lo que sentimos es muy dificil de explicar, pues no tiene nada que ver con mapas administrativos, incluso escandalizaríamos a muchos si dijésemos que una roca grabada con signos prehistóricos de los que desconocemos su significado, nos emociona más que mucha obra de arte del pasado o del presente. Me atrae su misterio. Te escribo todas estas cosas que siento como verdaderas y que de algún modo me pertenecen, vengo heredando, y constituyen mi antigüedad.
Estos dias se le hace aquí un homenaje a Lorenzo Varela, en el que participará bastante gente.
Trabajo bastante. Hice una buena cantidad de acuarelas y pasteles que se expondrán en Buenos Aires, creo que a fin de temporada en la galería de Julia y en la de Gordon, y, muy pronto empezaré a hacer los ocho dibujos para tapices que tengo que enviar a la Galería El Sol.
El frío, la lluvia, temporales y nieve ayudan a trabajar. No puede haber, creo, un país legendario sin un tiempo así. De la niebla surgen fantasmas y leyendas, y los oculta. Todo esto te impulsa a trabajar y a encerrarse en uno mismo.
No escribo más. Por favor contéstame. Tenemos ganas de noticias de Buenos Aires, de saber de los amigos, etc. Tambien saber si pintas. Quisiéramos que lo hicieses.

Un abrazo de Maruja y mío, con saludos a los amigos comunes (a Girri le escribiré estos días).

[Seoane]

1979-03-30
Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1979
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1979 en 30/03/1979


La Coruña, 30 de Marzo de 1979

Sres. Emma y Rafael Lifschitz
Buenos Aires

Queridos amigos:

Hoy empezamos a escribir cartas. No sabemos si estáis en Buenos Aires o en París. No sabemos nada de vosotros, nada tampoco de nadie de ahí y empezamos a no saber nada de vosotros. Vivimos muy encerrados en casa, trabajando. Estuve reuniendo poemas sueltos de Varela publicados ahí para catálogos de pintores, prólogos de libros, etc., que constituirán un tomo de homenaje y los libros de poemas publicados por él que se reunirán en otro tomo. Luego, más tarde, sus libros en prosa. Se publicarán aquí y estuve con eso, además de pintar a la acuarela y al pastel para las exposiciones de Julia y Gordon*. Creo que pueden ser interesantes. Después de eso, estos días completaré la de tapices para una exposición en ésta alrededor de setiembre u octubre. Esto es todo, hay que añadir que hice algún nuevo grabado y redacté algunas notas. Trabajo.
En cuanto a clima: Estamos viviendo una primavera fría, con lluvia abundante y nieve en las montañas. Días como los de los cuentos infantiles. Nieve en el suelo, en los árboles, lobos hambrientos amenazando desde los bosques y niños con botas, muy abrigados y con unas bufandas que le cubren la cara hasta los ojos. ¡Ah! Y un gorro enterrado hasta las orejas. En lo que se refiere política, nada. Creo que el mundo que empieza a cansarse de la Diosa Razón y seguir, los hombres, sus puros instintos primitivos. En el fondo, yo tampoco creí demasiado en la razón, sino en las intuiciones irrazonables que guían al hombre, el arte, la ciencia y hasta la fortuna. No se puede creer en planes, ni en la paz, ni en la guerra. Siempre hay algo minúsculo, considerado insignificante, que cambia los mejores planes y el destino incluso de cada persona. Maruja y yo creemos que estamos felices como estamos. En mi caso, aspirando sólo a hacer un buen dibujo o un cuadro bueno, sin más ambiciones. Frente a uno solo este mar de tormentas misterioso y feroz y de donde verdaderamente parece que procedemos, según los biólogos, y no de entre las líneas que señalan fronteras inventadas por los estadistas.
Bueno, queremos saber de vosotros, de todos. Escribidnos si estáis en Buenos Aires. Un gran abrazo muy fuerte de Maruja y mío y otro para Eduardo y Paloma.

[Seoane]

1979-04-02
Carta de Seoane a Díaz Dorado. 1979
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Dorado. 1979 en 02/04/1979


La Coruña, 2 de Abril de 1979

Ingeniero Diego Díaz Dorado
Buenos Aires

Querido amigo:

Escribo luego de dos meses de estancia en ésta, quizás algo más y sin mucho más que hablar que del tiempo. Tormentas marítimas, algún que otro naufragio, lluvias, frío, nieve... y todo esto en primavera. El tiempo está así desde que llegamos. Apenas hemos salido de La Coruña, solamente un dia a Santiago. Las carreteras están imposibles, baches enormes, brotan fuentes en cualquier lugar de ellas, y vino, personalmente, autoridad en estas cuestiones, de Madrid, que prometió su arreglo inmediato y que parece haberse asombrado de su estado actual. Estos dias se inaugura la autopista La Coruña-Santiago, y continúa muy lentamente la de Vigo-Pontevedra.
Si algo caracteriza a España en estos momentos, es la lentitud con que se llevan a cabo las obras públicas agilizándose en cambio las polémicas que se desencadenan, que son a veces justas, pero otras, la mayoría, pienso, no. Los caminos siempre, en nuestra época, se han abierto contra la voluntad de los propietarios de la tierra, sobre todo en las que predomina el minifundio. Nunca se pagaron bien con arreglo a las peticiones de los propietarios que aspiran a que ellas les sirvan para enriquecerse, no pensando, en ningún momento, en el beneficio colectivo que significan. Pero estos males no podemos remediarlos solo con sentido común. Forman parte de los males de la época y nos hace pensar en un tiempo pasado en que el mundo se reducía, para gran parte de la población, solo en unos kilómetros. Un mundo que no sabemos si era más feliz pero en el que se observaba más atentamente la naturaleza y los miniadores medievales poblaban su obra de una buena cantidad de pájaros.
No sabemos nada de Buenos Aires. Tampoco tuvimos noticia de los amigos. Algunos viajaban por Europa. Esperemos que todo esté lo mismo. Si tiene un poco de tiempo le rogamos nos escriba unas líneas.
Aquí, desde la ventana, vemos las tormentas que destrozaron una buena cantidad de muelles en las villas marineras. Creo que esto es todo.
Un gran abrazo de Maruja y mío para Carmen y usted, extensivo a los Martínez Lamela. (Creo que la Exposición del Libro de este año obtuvo un gran éxito. Esta noticia llegó a nosotros).

[Seoane]

1979-04-12
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1979
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1979 en 12/04/1979

Rio de Janeiro, 12 de abril de 1979



Caro Amigo Valentín Paz-Andrade,

Espero que estas linhas os encontrem com boa saúde, a você e a D. Pilar, sempre presentes em meu coração.
Nós aqui vamos indo e preparando ativamente a nossa mudança definitiva para Nova Friburgo, prevista para o mês de setembro deste ano.
Num estranho livro intitulado Voces femeninas de la Poesia Brasileña (de título espanhol, mas que contém também traduções em francês, inglês e árabe), de Adovaldo Fernandes Sampaio e publicado pela editora Oriente, de Goiânia, acabo de encontrar três traduções suas para o galego, de Bruna Lombardi.
Pergunto-lhe se recebeu essa publicação; em caso contrário, vou mandar-lhe o meu exemplar.
(Aqui entre nós, a julgar por esse e por outro livro da mesma autoria, o Sr. Adovaldo me parece um pouco desequilibrado e de duvidosa honestidade intelectual.)
Aceite um abraço cordial e as lembranças afetuosas de seu fiel



Paulo

1979-07-07
Carta de Carballo Calero a Paz Andrade. 1977
Santiago de Compostela
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Carballo Calero a Paz Andrade. 1977 en 07/07/1979

Santiago, 7-Xullo-1979


Moitas gracias, cordial felicitación e fraternas apertas co mellor ............ do teu novo libro, manda-che o teu amigo de sempre

1979-07-15
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1979
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1979 en 15/07/1979

Nova Friburgo, 15-7-79


Querido Amigo Valentín Paz-Andrade,

Quando a sua carta de 22 de maio chegou ao Rio, eu estava dando um curso de trinta aulas em Belo Horizonte. Ao voltar, logo fiquei envolvido nos preparativos de minha mudança. Afinal, mudamo-nos para cá no dia 6 deste mês. Na paz destas serras pude enfim ler Cen chaves de sombra e agora posso responder à sua carinhosa carta.
Fiquei tristíssimo ao saber da morte do prefaciador e do ilustrador do seu livro. Lembro-me de ter visto quadros de Luís Seoane na Galicia. Quanto o Lorenzo Varela, o seu «Limiar» e o seu «Homenaxe Cativo» dão uma idéia de seu alto valor. Dou-lhe pêsames sentidos pela morte desses dois amigos fraternos.
O seu livro interessou-me prodigiosamente. Nele há de tudo: lirismo e épica, reminiscências poéticas de autobiografia e historia nacional, balada popular e poesia culta, meditação e balanço. Por meio dele, pode-se reconstruir o que foi a sua existência durante tantos anos trágicos. A mim também aquelas datas dizem muito. Na longínqua Hungria nós também sofríamos com as notícias terríveis que de 1936 em diante nos chegavam da Espanha. Já prevíamos naquele um ensaio do futuro que o nazismo nos preparava; e efetivamente, já em 1940 eu me encontrava num campo de concentração, de onde no ano seguinte partiria para o exílio. Sofríamos com a Espanha e a Galicia, embora quase nada soubéssemos a respeito delas. Agora que as conheço, que lhes entendo a língua e a mensagem, que nelas conto amigos queridos, que basta fechar os olhos para rever-lhes as paisagens –agora é que posso sentir retrospectivamente tudo o horror daquela época.
A sua poesia tem unha vibração particular: mesmo quando alude aos acontecimentos da sua própria vida, sente-se que você fala em nome de uma coletividade; e respira-se em toda ela uma dramaticidade profunda, aguçada pela íntima inspiração folclórica. Dou-lhe parabéns pela sua força, pelo seu dom de comunicação e por ter captado de maneira tão sensível o «genius loci». E felicito-o por não ter abandonado a poesia no meio das vicissitudes de uma vida tão ativa e por servir-se dela para exaltar a memória dos amigos mortos. O seu volume é uma obra de arte e um monumento: para mim completa a imagem que guardara da Galicia no fundo do coração.
No começo desta carta falei-lhe da minha estada em Minas Gerais. Aproveitei um fim de semana para dar um passeio a Cordisburgo, cidade natal do nosso inesquecível Guimarães Rosa. É um lugarejo minúsculo, de ar puro e rara beleza. Pensei em você na casa em que ele nascera e que hoje é museu.
Soube com prazer da excelente repercussão do seu livro sobre A galecidade na obra de G.R. em Cuba sob a pena do escritor Helio Dutra Domínguez. Ele tem razão ao indicar-lhe o acadêmico Antônio Houaiss como pessoa capaz de apreciar o seu ensaio (e, acrescento, a sua poesia também). O endereço de Antônio Houaiss é Avenida Epitácio Pessoa 4560, ap. 1302, Rio de Janeiro, 22471.
Como lhe disse, depois de passar 72 anos em capitais, acabamos de nos mudar a unha casa na serra (onde espero poder acolhe-lo um dia em companhia de D. Pilar). A mudança é grande demais. Por enquanto estamos organizando uma rotina para a nova vida e arrumando a biblioteca (O volume de Adovaldo Fernandes Sampaio deve encontrar-se em algum lugar entre os dez mil volumes ainda empacotados, logo que o encontre. Vou remetê-lo para o seu endereço) Espero poder dedicar o tempo que me resta à leitura e ao estudo.
Na verdade, mudamo-nos antes do que esperávamos. Nora só vai ausentar-se em setembro, mas prefere descer daqui uma vez por semana a permanecer no Rio. Neste momento, aproveitando-se das férias, estão conosco minha filha Laura, que estuda música na Universidade de Nova Yorque e a outra filha Cora, jornalista em Brasília, que trouxe consigo o marido, e os dois filhos. Procuramos aproveitar ao máximo esta rara oportunidade de ter a família reunida.
Drummond acaba de passar uma temporada na Argentina, o que me impedia de entregar-lhe em mão o seu livro de versos: mais deixei-o na casa dele com um bilhete.
Com meus respeitos a D. Pilar, aceite, caro Amigo, um abraço afetuoso de seu fiel


Paulo


PS. Nora manda-lhes saudações cordiais.

1979-10-29
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1979
Budapest
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1979 en 29/10/1979

[Budapest] 29.X.79



Querido Amigo,

Um invita à Feira Internacional do Livro e um Congresso de tradutores em Sófia, uma série de conferências em Budapest trouxeram-me de novo à Europa. Infelizmente não sobrou energia nem tempo para, desta vez, parar a Espanha. Mas penso frequentemente em Vigo e na Galiza e mando-lhe um abraço cordial com meus respeitos a D. Pilar.
Seu fiel



Paulo Rónai

1979-11-19
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1979
Madrid
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1979 en 19/11/1979

[Madrid] 19 de novembro de 1977



Queridos Amigos,

Outra greve de aviões prorrogam a minha estada em Madrid. E aproveito-a pra conhecer melhor esta grande cidade e seus arredores e, também, para reiterar-lhes os meus agradecimentos mais sinceros. Graças à sua gentileza e solicitude em Vigo senti-me como em casa e fiquei um apaixonado dessa maravilhosa Galicia. Mando-lhes minhas lembranças afetuosas, na esperança de revê-los um dia destes no Rio.
Afetuosamente seu

Paulo Rónai

1979-12-06
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1979
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1979 en 06/12/1979

[06-Dezembro-79]



Querido Amigo Valentín Paz-Andrade,

Ao voltar da minha recente viagem à Europa (recebeu o meu cartão postal?), tive o prazer de encontrar aqui 2 exemplares da revista Grial e número razoável de separatas da minha palestra de Vigo. Muito obrigado por mais esta fineza.
Aproveito a oportunidade para mandar-lhe, assim coma a D. Pilar, meus votos afetuosos de feliz Natal e Ano Bom.



Paulo Rónai

1980-01-01
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1980
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1980 en 01/01/1980

Sítio Pois é, 1º de janeiro de 1980


Caros Amigos Valentin Paz Andrade e D. Pilar,

Recebi e agradeço sinceramente seu belo cartão com votos de feliz Natal e Ano Bom. Nora e eu também lhes desejamos um 1981 cheio de saúde, paz e serenidade. Ficaríamos felizes de poder recebê-los neste sítio durante o Ano Novo.
Estou acabando o convite de José Olympio, um livro intitulado Rosiana, espécie de refraneiro-ideário do saudoso amigo João Guimarães Rosa. O Senhor será o primeiro a receber um exemplar.
Saudações carinhosas de



Paulo Rónai

1980-06-28
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1980
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1980 en 28/06/1980

Sítio Pois é, 28 de junho de 1980


Meu caro Amigo,

Estou sentindo falta de suas notícias. Entre seus mil afazeres de político, advogado, ensaísta e –last but not least- poeta terá um momento livre para informar-me de sua saúde e da de D. Pilar? Terá publicado alguma obra nova depois de Cen chaves de sombra? Já foram publicados seus artigos sobre seus saudosos amigos Lorenzo Varela e Luis Seoane? Aguardo-os.
Antigamente o Amigo vinha de vez em quando ao Brasil. Não está em seus projetos uma visita ao Rio? Definitivamente instalados em nossa casa de campo, gostaríamos tanto, Nora e eu, de que o Senhor e D. Pilar passassem algum tempo conosco. Ficamos aqui a duas horas e meia do Rio, a quase 1000 metros de altitude, num clima agradável e num lugar bonito. Nova Friburgo foi fundada há 150 anos por imigrantes suíços que se instalaram aqui por acharem a paisagem semelhante ás de seu pais de origem. Aqui temos instalações contíguas para os amigos e um dos nossos prazeres é recebê-los. Note, por favor, o meu telefone daqui (0245) 22 4134.
Desde novembro, quando estive na Bulgária e na Hungria, não mais sai do Brasil. A não ser algumas conferências dadas no Rio, em S. Paulo e em Brasília, tenho permanecido aqui. Nora também acabou por aposentar-se na Faculdade de Arquitetura. Pela primeira vez na vida, podemos entregar-nos unicamente a afazeres que nos agradam.
O trabalho que mas tempo me toma é Mar de Histórias, uma grande antologia do conto mundial. Não sei se já lhe falei dessa obra, cuja publicação foi começada por José Olympio em 1945 e abandonada em 1963, ate quando saíram quatro volumes. Agora a publicação foi retomada pela Nova Fronteira. São previstos 15 volumes dos quais três publicados, o quarto ao prelo, o quinto em vésperas de ser entregue. Para que tenha uma ideia do trabalho, estou-lhe remetendo o 1º volume. Grande parte da seleção e da tradução é feita por mim, o resto e toda a revisão por Aurélio Buarque de Holanda Ferreira.
Entre os 350 contos do mundo inteiro que a obra há de conter gostaria de incluir polo menos um conto galego. Na precisa coleção de livros galegos com que você me presenteou em Vigo há volumes de poesia, de ensaios, de história literária, mas não contos. Existirá uma antologia do conto catalão? Ficar-lhe-ia muito grato pela remessa de um livro destes. Não havendo, serviriam também volumes individuais de contos, como, por exemplo, Cousas de Castelao, Contos do camiño e da rúa, de Otero Pedrayo ou Do caso que lle aconteceu ó Dr. Alveiros, de Risco.
Estou-lhe enviando também,na mesma encomenda, meu ultimo livro publicado, Não perca o seu Latim, adagiário de latim, que talvez o interesse também em qualidade de advogado. Espero que lhe chegue ás mãos em ordem.
Aqui me despeço do caro Amigo, à espera de suas sempre gratas notícias, pedindo-lhe que apresente minhas gratas lembranças a D. Pilar. Nora manda abraços para ambos.
Afetuosamente

Paulo


P.S. Finalizando, ocorre-me outro pedido: de um dicionário galego-português ou galego-espanhol, que receberia também com muita gratidão...

1980-08-16
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1980
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1980 en 16/08/1980

Sítio Pois é, 16 de agosto de 1980


Caro Amigo Valentín Paz-Andrade,

Recebi a sua carta amiga de 21 de julho juntamente com Encrucilladas de Neira Vilas, e, também o lindo cartão datado de 10 de agosto de Trondheim. Muito obrigado por ter pensado em mim durante a sua breve passagem por esse lugar crucial da história européia.
Dou-lhe parabéns por ter afinal acabado de instalar a sua biblioteca não jurídica e grande parte da sua coleção de quadros na casa de Pousa Nova do Mar. Conheço a inquietude provocada por uma mudança demorada e o alívio que se sente quando finalmente se fixou os seus penates. Desejo-lhe saúde e felicidade na nova residência.
Uma grata notícia é a que me dá da sua biografia de Castelao. Graças à sua gentileza posso fazer uma idéia do valor desse grande galego como pintor e como ilustrador, pois li o seu Diário 1921, além do que o seu Pranto Matricial inspirou-me a vontade de conhecê-lo de mais perto ainda. Escrever essa biografia era para o Senhor uma obrigação fraterna. Faço votos para que as pesquisas projetadas o tragam quanto antes a Buenos Aires, pois assim poderemos tê-lo entre nós. (De qualquer maneira tome nota desde já do nosso número de telefone: 0245-22-4134, Nova Friburgo.) Tem razão de querer conhecer ao mesmo tempo a Bahia, que mesmo dentro do Brasil é um fenômeno único de cor, de sabor e de atmosfera. Deverei passar por lá em poucos dias, pois depois de amanhã embarco para Maceió, a capital de Alagoas, onde deverei pronunciar o discurso de saudação por ocasião do 70º aniversário de Aurélio. Na volta provavelmente pararemos em Salvador.
Os contos de Neira Vilas são concisos, poderosos e fortes –mas ainda não sei se será possível incluirmos em Mar de Histórias autores contemporâneos. Para esse fim preferiríamos contos galegos (de um ou dois autores) do fim do século passado e do começo deste. Da mesma forma um ou dois catalães, mas esses deveriam vir traduzidos em castelhano ou em português. Vou mandar-lhe dentro em pouco os vols. II a IV de Mar de Histórias para que tenha idéia mais nítida de nosso plano.
Recebi (e agradeci ao Dr. Fernández del Riego) as separatas de Grial com minha conferência em Vigo, mais não chegou ainda o nº dedicado a Luis Seoane, que aguardo com muito interesse.
Naturalmente li com alvoroço o próximo projeto do encontro galego-luso-brasileiro a ser organizado na Galiza e a idéia de minha eventual participação encanta-me. Devo confessar que para tal não me vejo qualificado, nem representante possível de qualquer entidade: mas se o seu engenho e a sua amizade encontrarem um pretexto honroso para a minha presença, iria honrado e procuraria não decepcioná-lo. Estou pensando numa palestra, p. ex. sobre «O português idioma universal no espelho da tradução».
Respondendo à pergunta de seu cartão postal confirmo que Carlos Drummond de Andrade esteve há algum tempo na Argentina, para assistir a melindrosa operação da filha Maria Julieta, diretora do Instituto Brasil-Argentina. Ela está fora de perigo, mas ao voltar, talvez de emoção, o próprio Drummond adoeceu de um herpes zoster. Espero que já se tenha restabelecido. Nessas circunstâncias não me parece provável que ele se decida a viajar, mas sempre vale a pena tentar. Seria feliz de ir com ele.
Com minhas lembranças respeitosas e as saudações cordiais de Nora para D. Pilar, aceite, querido Amigo, um abraço afetuosos de seu fiel


[Paulo]

1981-01-28
Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1981
Guadalajara [nac. México]
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1981 en 28/01/1981

Guadalaxara. Xal., 28 Xaneiro 1981


Sr. Don Valentín Paz-Andrade
Policarpo Sanz, 22
Vigo


Benquerido amigo Valentín:

Supoño terás recibido a miña carta co enderezo do noso amigo Rañó. Mándoche agora o definitivo, pois xa está na súa casa en: Molino de las Flores, 20 –Bosques de Echegaray- Estado de México-México. O seu teléfono é 560-51-81.
Os nosos amigos do Instituto de Estudos Valdeorreses enviáronme eiquí os «currículums» das persoas que forman a terna presentada polos socios de número para a eleizón do novo Membro de Mérito e, na imposibilidade de reunirme contigo e máis con Lauro Olmo para darlle cumprimento á obriga que nos encomenda o artigo 10 dos Estatutos do Instituto, tómome a liberdade de encarregarche votes no meu nome. Penso, sen descoñecer os méritos dos outros dous propostos, que, polo seu labor a prol da historia de Valdeorras, o máis idóneo para ser eleito é don Augusto Quintana Prieto. Emporiso, se ti e máis Lauro Olmo estades de acordo en elexir ao doutor Pérez Lista ou a Casares, adírome ao mesmo para non adiar a eleizón pois teño confianza no voso criterio.
Agardo teña poder de abondo esta credencial de eleitor.
Agardo as túas novas e agardo tamén os dados que che pedín na miña carta do 12 de decembro e que me compren para facer o traballo que me encarregaron para o Cuaderno do Instituto.
Cordiais saúdos da miña xente para a túa e unha forte aperta para ti de

Florencio

1981-06-25
Carta de Paz Andrade a Delgado Gurriarán. 1981
Vigo
Guadalajara [nac. México]
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paz Andrade a Delgado Gurriarán. 1981 en 25/06/1981

Vigo 25 de xuño de 1981


Sr. Don Florencio Delgado Gurriarán
Amado Nervo, 35 A – Sector Hidalgo
Guadalajara, Jalisco


Querido Florencio:

Recibo no seu día a túa do 2. Non volvín a ter novas de Pepe Gayoso. Supoño que se atopará en Portela. No mes de setembro teño pensado pasar uns días en Valdeorras, para que o meu neto vaia conocendo aquela terra, onde xa estuvo algúns días. Espero que terei rematada a laboura literaria en que agora ando en torno a figura de Castelao.
Teño xa feito o derradeiro capítulo, a morte en Bos Aires, mais inda me queda que preencher algúns outros dos que somentes teño feito esquemas. Ben ou mal agardo rematar a laboura no mes que ven ou no outro. Teño moito material gráfico inédito ou pouco menos, mais pouco do seu paso por México e Nueva York.
A carta a Roxelio envieina en Abril, como podes ver pol-a copia que vai anexa. Supoño que o que fallou foi o enderezo. Agradecereiche que lle envíes esa folla por si pode axudar algo na reconstrucción dos datos para os capítulos que ainda faltan.
De Luis Soto non volvín a ter novas. Como xa e a segunda vez que anuncia o seu viaxe, non confío moito en que o faga. Cecais a sua saúde non-o permita, que sería o máis lamentable. De calquera xeito, si a vista do que lle digo a Roxelio me podedes fornecer máis datos ou fotografías, agradecereivos que o fagades axiña, pois a cousa está de remate. Non quero deixala inconclusa.
En canto ao panorama político non hubo mudamento importante. Eu, despois das moitas visitas que me fixeron os dirixentes do Partido, cheguei a concebir un plan de relanzamento con a solución dos valores históricos e de outros novos que están en zonas afíns. Desventuradamente para Galicia, ainda que a proposta foi defendida pol-o Segredario Xeral sainte, e por outros elementos, non prosperou. O que para min revela algo moito máis fondo, que a falla de comprensión dos que manexan o asunto, en orden á necesidade de forxar un instrumento forte e dinámico, a altura do movemento histórico que estamos a vivir. Sospeito que se perderá novamente e no sin culpa de moita xente de boa fé, que ainda sendo galeguista non semella ter o ángulo de visión que esixe o cadro actual de forzas que mexen a política da nosa Terra.
Veu a visitarme algunha vez o irmán Cerqueira, do México, co que tuven longa conversa sobre o tema. Sei que asistiu ao Congreso do Partido. Despois non tuven ningunha noticia sua. Non sei que actitude tuvo nas deliberacións, ainda que na conversa conmigo, mostrouse d-acordo coas ideas que lle expuxen.
Supoño que terás recibido oficio da Academia nombrándote correspondente. A min nada me comunicaron, ainda sendo firmante da proposta. De todol-os xeitos penso que o acordo quedou firme.
Pilar enviache o mesmo que para tua dona sua mellor lembranza, coa miña aperta máis cordial,
[Valentín]

1981-08-30
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1981
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1981 en 30/08/1981

Sítio Pois é, 30 de agosto de 1981


Querido Amigo,

Perdoe o atraso com que agradeço os dois exemplares de A Galecidade na obra de Guimarães Rosa e o recorte de seu artigo sobre Não perca o seu latim. Seus comentários ao mesmo tempo pertinentes e generosos constituem para mim o mais valioso dos estímulos.
Nos últimos meses temos lido o noticiário proveniente da Espanha com intensa preocupação. Fazemos votos ardentes para que nada mais venha a perturbar a evolução pacífica começada sob tão bons auspícios.
Simultâneamente estou-lhe remetendo o vol.V de Mar de Histórias. O sexto deverá sair proximamente, o sétimo está sendo entregue ao editor; mas falta ainda terminar os volumes VIII a XV. Teremos vida e saúde para tanto?
Estamos tendo aqui um inverno bastante suave e bonito. Em junho e julho tivemos a companhia dos netinhos, cuja visita sempre nos alegra tanto. Desta vez, porém, a alegria ficou empanada pelo fato de os pais dos dois, nossa filha Cora e nosso genro, terem-se separado depois de onze anos de casados. O que nos consola um pouco é que estamos vendo a Cora com mais frequência, pois ela passou a trabalhar no Jornal do Brasil, do Rio. Nossa outra filha, Laura, veio de Nova Iorque passar as férias conosco, mas vimo-a relativamente pouco, pois em dois meses deu diversos concertos em 7 cidades.
Não sei se já lhe contei que por encomenda de minha editora estou trabalhando num vasto dicionário internacional de citações intitulado Entre Aspas, que toma todo o meu tempo. E a respeito a esse trabalho teria um pedido a fazer-lhe. O Amigo me conseguiria um exemplar de Greguerías de Ramón Gómez de la Serna?
Com meus respeitos para D. Pilar, mando-lhe um grato e afetuoso abraço do seu fiel amigo



Paulo Rónai


[Engadido a man na marxe:] PS. Comunique-me, por favor, o número do código postal de Vigo.

1981-12-01
Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1981
Madrid
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1981 en 01/12/1981

Madrid, 1 Nadal 1981



Benquerido amigo Valentín:

En Madrid, derradeira etapa desta nosa viaxe que tanto arrequentou as nosas máis gratas vivencias, quero darche as gracias pola tan grande pola tan grande parte que ti tiveche nilas e, de parte da miña muller e da miña desexar-vos a ti e aos teus boandanza e saúde para o ano 1982 e para sempre.

Cordiais apertas da miña dona e miñas para Celdita e para ti.


Florencio Celia


De Sargadelos enviaron-che copia dos meus poemas de O soño do Guieiro, de sátira e loita, e a petición dunhas cuartelas de prólogo. Uno-me a esta e rógoche a túa opinión encol da calidade e oportunidade dos mesmos e da súa publicación. Decidinme a da-los á lus, a pesar de que cicáis conviñera o esquecer as cousas da guerra, o feito de que os da España moura seguen lembrando-a e arelando a volta da tiranía.

Novamente unha aperta

1982-00-00
Carta de Filgueira Valverde a Paz Andrade. 1982
Santiago de Compostela
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Filgueira Valverde a Paz Andrade. 1982 en 00/00/1982

[Santiago, 1982]


Benquerido Valentín:

Recibín a túa carta e pasei con todo interés o asunto de Dona María Antonia Ruiz Álvarez á Dirección do Patrimonio.
O teu Castelao é o libro do ano e debera ter recibido canto premio hai e moitos máis, e sobre todo debera ter moitas recensións.
Anotei a de Pardo. Sigo compartindo contigo a idea de que en Galicia non temos crítica literaria. Ben é certo que en España non se atopa moito.
¿Cómo sigue Pilar? María Teresa saúdavos con moito agarimo.

Apertas moi fortes de


Filgueira Valverde

1982-02-03
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1982
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1982 en 03/02/1982

Sítio Pois é, 3 de fevereiro de 1982


Querido Amigo,

Tenho em mão o nº 73 de Grial, com a sua generosa resenha de Não perca o seu Latim, pela qual lhe sou sinceramente grato. No mesmo número li também o seu excelente artigo sobre o último livro de Drummond. Já mandou um exemplar ao poeta? Ele haveria de ficar muito satisfeito com a sua manifestação.
Espero que o Senhor e D. Pilar tenham começado bem o ano de 1982; como sempre, faço votos, para que este ano os traga de volta ao Brasil.
O nosso ano de 1981 finou de maneira muito feliz e pitoresca: nossa filha Laura, que viera de Nova Iorque passar as férias conosco, casou-se aqui no sítio em 3 de dezembro com o jovem pintor porto-alegrense André Porto. Entre dois meses de chuvas foi esse o único dia de sol, para alegria dos convidados: a cerimônia pôde ser realizada na varanda da nossa casa. O jovem casal já voltou aos EE.UU. para continuar os estudos (Laura em nível de pós-graduação).
Essa é a nossa maior novidade. De resto vamos indo dentro da nossa rotina sossegada.
Aceite um abraço cordial, com meus respeitos para D. Pilar.

[Engadido a man:] Cordialmente seu


Paulo Rónai

1982-03-29
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1982
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1982 en 29/03/1982

Sítio Pois é, 29 de março de 1982


Meu caro Amigo,

Devo-lhe diversos agradecimentos: pelos votos ao casamento de minha filha Laura; por ter dado meu endereço a seu filho; por ter-me remetido, por intermédio dele, as Greguerías e a linda cerâmica de Sargadelos, gentil lembrança de D. Pilar, que guardarei como testemunho da honrosa amizade de ambos.
Lamento sinceramente não ter podido apertar pessoalmente a mão de seu filho e agradecer-lhe a gentileza. Nós praticamente não mais descemos ao Rio, sobretudo não durante o calor, por conselho médico. Quando, pelo telefone, convidei o Dr. Alfonso a visitar-nos neste eremitério, infelizmente não lhe sobrava mais tempo assim o nosso encontro ficou para outra ocasião.
Soube por ele da doença de D. Pilar; espero que ao receber esta carta, ela já esteja totalmente restabelecida.
Leio com prazer as Greguerías; elas realmente não podiam faltar do meu dicionário de citações, no qual trabalho a todo vapor.
Estou ansioso a ler o seu livro sobre o grande Castelao. Ele desperta a curiosidade do leitor desde o titulo.
Da minha parte, esperava poder mandar-lhe, há tempos, a Rosiana, minha seleta de pensamentos e imagens do nosso Guimarães Rosa. Infelizmente a Livraria José Olympio ainda não se refez de crise em que se encontra há vários anos e, por enquanto, ela se restringe à publicação de reedições.
Seu filho deve ter-lhe falado da grave inflação que se observa no Brasil. Ela chegou a 120% por ano (ao passo que os nossos ordenados e aposentadorias foram reajustados apenas em 77%); ela está arruinando aos poucos toda a classe média. Suas consequências se fazem sentir também no mercado dos livros: devido ao grande investimento que exige a publicação de cada livro (o preço de venda de cada volume de Mar de Histórias é agora de 1000 cruzeiros!), os editores só querem publicar best-sellers de venda garantida.
Nossas noticias são estas. Aguardo as suas com carinho, mandando-lhe um forte abraço e meus respeitos a D. Pilar



Paulo

1982-08-24
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1982
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1982 en 24/08/1982

Sítio Pois é, 24 de agosto de 1982


Meu caro Amigo,

Estou respondendo ao mesmo tempo a suas duas cartas de 17 e 29 de julho. Nora e eu lamentamos muito o acidente de seu filho. Fazemos votos para que esteja completamente restabelecido ao receberem estas linhas.
Recebi, graças ao obséquio do Sr. Manuel Boullosa, o seu livro Castelao na luz e na sombra. Estou muito contente de saber que as reações do público são tão favoráveis. Até agora só pude folheá-lo e ver que é uma obra feita com muito amor e muito trabalho. E que bela apresentação! Quando o tiver lido, darei impressões mais pormenorizadas.
O Sr. Boullosa trouxe também o dicionário e a gramática do galego: muito obrigado. Aguardo apenas o contrato da Difel para começar o trabalho. Logo que lhe dê início, vou principiar a incomodá-lo com as minhas consultas, contando com a sua comprovada boa vontade.
Nós aqui vamos indo. O silêncio do sítio foi interrompido em julho, quando meus dois netos vieram passar férias. Esteve também conosco minha filha musicista, Laura, que está fazendo pós-graduação em Música em Nova Iorque, para onde vai voltar por esses dias. Com a partida dela a vida do sítio vai recair na rotina de sempre.
Nora junta-se a mim para mandar-lhes saudações afetuosas.


Paulo

1982-10-29
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1982
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1982 en 29/10/1982

Sítio Pois é, 29 de outubro de 1982


Querido Amigo e meu ilustre Procônsul da querida Galiza,

Recebi em boa hora e agradeço a sua gentilíssima carta de 23 do corrente. Junto vai a última relação de dúvidas: por favor, mande uma via de resposta para o meu endereço daqui e guarde a outra para entregar-me em nosso encontro de Vigo.
Quer dizer que aceito o convite com prazer e gratidão. Falaria ao público de Vigo sobre «O que é traduzir». Como o Congresso de Madrid terminará no dia 13, preferiria passar em Vigo os dias de 14, 15 e 16 de novembro; a conferência poderia realizar-se em qualquer um desses três dias.
Partirei do Rio no dia 5 de novembro sexta-feira pelo avião da Iberia que chega a Madrid na manhã do dia 6; peço-lhe que me telefone no dia 7, domingo, entre 9 e 10 horas da manhã, para o Hotel Los Galgos, Claudio Coello 139, tel. 91-262-6600, onde estarei hospedado.
Não da tempo para eu lhe mandar nesta carta as fotografias que me pede; mas tentarei levá-las em mão.
Felicíssimo com a perspectiva do nosso próximo encontro, mando-lhe um abraço afetuoso com meus respeitos para D. Pilar.


[Engadido a man:] Seu fiel amigo

Paulo



[Engadido a man:]

Em tempo.
30 de outubro de 1982

Tendo verificado os horários da Iberia no Rio, resolvi viajar para Vigo no sábado dia 13, pelo avião das 12h 30. Salvo contra-ordem da sua parte.


TERCEIRA LISTA DE DÚVIDAS

Pág. 66, linha 5 en volta d-unha atenuante
« 86, « 9 un crego de misa e ola
« 86, « 27 sin acougo nin tronce
« 87, « 14 querindonga
« 91, nota 19 refrás
« 93, linha 1 entorno vivencial
« 95, transvertimento
« 97, « 8 seus quinados repoboadores
« 100, « 31 deixalo en raleira
« 101, « 25 Se galego e português forem de daquela idiomas distintos
« 102, « 6 fiar as cadeixas de sua galecidade
« 103, « 25 primicialmente
« 105 trasega
« 114, « 17 de semellante enleo non sairía con cara
« 115, « 4 aboia
« 115, « 8 choutara


Precisaria do texto original da citação de Celso Cunha, à pág.99.

1982-11-18
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1982
París
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1982 en 18/11/1982

Paris, 18-XI-1982


Caros Amigos Pilar e Valentin,

Eis-nos em Paris, ainda atordoados pelas impressões grandiosas de nossas andanças pela Galicia e deslumbrados pela incansável hospitalidade de vocês. Ficamos-lhes sinceramente gratos por terem-se incomodado tanto conosco. Graças à dedicação do querido casal Paz-Andrade, julgamos compreender melhor a Galicia que admiramos cada vez mais. Afetuosamente

Nora e Paulo



PS. Valentín, mande-me por favor as respostas ao questionário IV até o dia 5 de dezembro ao endereço de Jean Maillot, 6 rue Fernand Pellontier, 92310 Sèvres, France ou até o dia 10 de janeiro ao de János Benghe, II, Ali-u. 13 II 7. H-1025, Budapest, Hungria.
Muito obrigado

1982-12-00
Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1982
Guadalajara [nac. México]
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1982 en 00/12/1982

Guadalaxara, decembro 1982




Benqueridos amigos:

Perto dun novo Nadal e dun novo ano, queremos mandar-vos os nosos desexos de Boandanza e Saúde para esas festas e sempre.
Confirmo a boísima impresión que me produciu Castelao na luz e na sombra. Agora arelo recrearme coa lectura de A galeguidade na obra de Guimarães Rosa, a ver cando cumpro ese desexo.
Que o 1983 vos sexa óptimo: a vos, a Galiza e a España e que Deus vos aforre a crise que arastora temos na Nova España.
Cordiais apertas


Florencio

A miña dona anda por México, capital

1982-12-03
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1982
Francia
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1982 en 03/12/1982

[Bretanha] 3-XII-1982


Queridos Amigos,

Acabamos de percorrer a bela província da Bretanha, em muitos aspetos parecida coma a Galícia.
Em anexo, mando-lhes uma fotografia minha com um forte abraço. Minha filha Cora está tentando conseguir no Rio as de Aurélio e de Jorge Amado; as editoras, para surpresa nossa, não as tinham.
Agora está se dirigindo aos próprios fotografados.
Nora e eu mandamos-lhes as lembranças mais afetuosas.


Paulo

1983-02-16
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1983
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1983 en 16/02/1983

Sítio Pois é, 16 de fevereiro de 1983


QueridoValentín,

Reinstalado afinal em minha casa de Nova Friburgo, apresso-me em dar-lhe notícias e mandar agradecimentos.
Primeiro os agradecimentos: pela sua carta amiga de 25 de novembro (que me alcançou em França), pela cópia da 4ª folha de respostas às dúvidas e pelo exemplar de Nuevo Índice, com o seu magnífico artigo sobre Mar de Histórias, o mais generoso e completo de quantos já foram consagrados à nossa trabalhosa antologia.
Deve ter recebido o cartão que Nora e eu lhes mandamos da Hungria, onde passamos 45 dias, período intenso, cheio de experiências e emoções. Convidados do governo nos dez primeiros dias, no restante do tempo vivemos num apartamento alugado e participamos de perto na vida diária de um país socialista. Visitamos certamente uma centena de pessoas, o que significa mergulhar na existência e nos problemas de outras tantas famílias. Era ilusão minha que durante a minha estada na Hungria conseguiria trabalhar: em todo aquele tempo não tivemos uma hora livre e saímos de lá sem ter realizado a metade sequer de nosso programa.
Antes de tomarmos o avião de volta em Madrid, fizemos uma visita à loja da Fábrica de Sargadelos, deixando uma lembrancinha à nossa querida amiga e anjo tutelar D. Pilar e ao gentil casal Isaac-Mimina, que tão cortesmente nos tinha acolhido. Foi uma boa ocasião para evocar as horas inesquecíveis de nosso passeio pela Galiza.
Depois, eu voltei ao Rio e Nora foi a Nova Iorque, onde está passando uma temporada com a filha. Encontrei no Rio uma canícula das piores e logo que pude refugiei-me nestas serras. Depois de passar alguns dias a tomar conhecimento da correspondência chegada em minha ausência, já retomei a rotina, quer dizer: recomecei a tradução da Galeguidade de Guimarães Rosa, em que estou trabalhando a um ritmo regular, esperando que nada me venha interromper até acabar.
Na expectativa de que estas linhas os encontrem em perfeita saúde a você e a Pilar e que seu Filho se encontre completamente recuperado, mando-lhes, em nome também de Nora, nossas lembranças mais gratas e nossos votos sinceros de feliz Ano Novo pelo que resta de 1983.
Afetuosamente seu



Paulo


ÚLTIMAS DÚVIDAS

p. 47 os seus xuicios cirandan a obra concursante
p. 54 baixo pseudônimo de não dava nas ventas
p. 100 De boas a primeiras, descobrimos
p. 101 se galego e português foram de aquela idiomas distintos
p. 112 que tre seu orixe do francés chalense. (Não conheço essa palavra frnacesa; será assim mesmo?)
p. 114 de semellante enleo non sairia com cara
p. 147 un treillis lâche de bambous referides (Não conheço essa palavra francesa; sera assim mesmo?)
p. 196 os seus desembruxos e combinados
p. 196 retorização sobreira
p. 209 que é a FAO?
P. 209 ... que servidor, ao fin e ao cabo un escritor de imaxinación, olla como agora mesmo Cornide de Saavedra o ten nas mans, suxeto de lenta e preocupada leitura, sentado a carón d-unha fiestra que deixa ver o porto coruñés cos pesqueiros que aparellan para a costeira do bonito...
(Não entendo bem esta frase, nem a sua ligação com a anterior)

1983-04-02
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1983
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1983 en 02/04/1983

Sítio Pois é, 2 de abril de 1983

Meu Caro Amigo,

Estou aguardando notícias suas e de D. Pilar em resposta à minha carta de 16 de fevereiro, em que lhe anunciei a minha volta a Friburgo. Deste então Nora, que tinha ido passar um mês com a filha nos Estados Unidos, voltou também e nós recomeçamos a vida de sempre.
Escrevi-lhe que estava trabalhando na tradução do seu livro. Acabei-a ontem; falta agora datilografa-la. Por isso não a pude entregar à Difel em 1º de abril, data marcada no contrato; mas já avisei o Sr. Fernando Baptista da Silva de que teria a tradução pronta em mão em 15 de maio.
Numa segunda leitura encontrei ainda alguns pontos duvidosos, que relaciona na folha anexa; por favor, esclareça-os quanto antes.
Neste interim remeti-lhe o vol. VI de Mar de Histórias; espero que o receba em ordem.
Aceite minhas saudações afetuosas e minhas recomendações para D. Pilar.


Paulo


Nora manda lembranças.

1983-06-12
Carta de Rodrigues Lapa a Paz Andrade. 1983
Anadia
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Rodrigues Lapa a Paz Andrade. 1983 en 12/06/1983

Anadia, 12 de junho de 1983


Meu bom e prezado Amigo

Não sei se lhe agradeci, como era meu gosto e meu dever, o livro deveras monumental que dedicou ao Galego nº 1, que foi e será sempre Castelao. Tenho estado doente, prolongadamente enfermo; e as cartas para responder, os livros para agradecer empilham-se no meu escritório; e o meu médico, que também é meu amigo, aconselha-me repouso! Queira perdoar-me: foi esta a vida que eu escolhi.
Tive grande prazer, ao encontrar entre os manuscritos de Castelao a fotocópia daquela carta que ele escreveu ao grande historiador Cláudio Sánchez de Albornoz sobre o galego e o português. É muito para meditar o que ele nessa carta diz: o galego só será verdadeiramente uma língua de cultura, quando vier a confundir-se com o português, como sucede com o português escrito do Brasil. E não o incomodo mais por hoje. Creia-me sempre amigo muito atento e agradecido,

Manuel Rodrigues Lapa

1983-11-16
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1983
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1983 en 16/11/1983

Sítio Pois é, 16 de novembro de 1983


Querido Valentín,

Recebi a sua carta amiga de 27 de outubro. Muito abrigado pelos seus parabéns a propósito de meu Prêmio Machado de Assis.
Neste interim chegou-me a edição brasileira da Galeguidade, feito com cuidado e bom gosto. Até agora descobri apenas uma falha: na epígrafe de meu prefácio, a frase de Lorenzo Varela: «E sempre, sempre, sempre em Galiza...» saiu assim: «E sempre...».
Quanto à organização de tardes de autógrafo no Rio e em São Paulo, ela é da competência exclusiva da editora e não depende de nenhum crítico. *
Li com alvoroço as notícias que me dá dos progressos de sua autobiografia e das conferências que tem dado; admiro cada vez mais a sua incansável energia.
Os artigos de Drummond publicados em agosto foram escritos antes da operação a que ele se submeteu; mesmo enquanto ele esteve no hospital, o jornal continuou publicando-os. Ele agora está bem; foi muito festejado por ocasião do 81 aniversário.
Em outubro, fui eu que tive de submeter-me à operação da próstata no mesmo hospital, pelo mesmo médico. Ainda me encontrava hospitalizado no Rio, quando minha casa de Friburgo foi arrombada e saqueada. Os ladrões, além de levarem muitos valores (jóias, dinheiro, roupas, armas) fizeram estragos consideráveis, que estamos consertando aos poucos. Felizmente a minha convalescência está-se processando satisfatoriamente.
Queira aceitar um abraço cordial, extensivo a D. Pilar e a seu filho.


Paulo



* Se vier ao Brasil pro essa ocasião, não deixe de incluir em seu programa alguns dias para uma visita ao Sítio Pois é (a 2h 30 do Rio de Janeiro).

1983-12-18
Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1983
Guadalajara [nac. México]
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1983 en 18/12/1983

Guadalaxara,18 decembro 1983


Benquerido Valentín e Cilda:


¡Tabachín, verde e vermello,
de vernal e versátil bicromía;
vaga vermella encol da vaga verde;
verdivermella beleza fuxidía!


Co esta estampa primaveral da Nova Galiza enviamos-vos Celia e máis eu, os nosos millores desexos dunha leda Noiteboa e de saúde e felicidade pra o ano que ven e pra sempre.
Garimosas apertas de Celia e

Florencio

1984-06-13
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1984
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1984 en 13/06/1984

Nova Friburgo, 13.06.1984


Caro Valentín,

Muito obrigado pelo belo cartão de Lisboa, prova bem-vinda de que está com boa saúde e em plena atividade e não esquece os amigos longínquos, mas fiéis.
Nós aqui vamos indo, cada vez mais adaptados à vida provinciana; mas não deixo de estudar e de trabalhar. Terminei há pouco a revisão das 1as provas do Dicionário de Citações, de que lhe espero mandar um exemplar até o fim do ano.
Nora e eu lhes mandamos, a você e a Pilar, nossas lembranças afetuosas




Paulo

1984-10-10
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1984
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1984 en 10/10/1984

Nova Friburgo, 10 de outubro de 1984


Queridos Amigos Pilar e Paz-Andrade,

Recebemos com prazer o lindo cartão que vocês nos mandaram de Sargadelos juntamente com os Diaz Pardo. Foi uma alegria saber que os bons amigos voltaram a reunir-se no lugar maravilhoso de que guardamos recordações tão belas e que nessa ocasião se lembraram de nós.
Nora e eu vamos bem, levado vida sossegada em nosso sítio. Tivemos há pouco uma grande alegria: nossa filha Laura, depois de 6 anos de estudos nos EEUU, voltou definitivamente ao Brasil junto com o marido pintor André Porto. Ela está com o título de «master» e vai procurar conseguir trabalho e colocação no Rio.
No Brasil a situação está crítica, com quase 300% de inflação por ano. Nosso amigo Drummond acaba de se despedir de seus leitores do Jornal do Brasil: vai parar de escrever crônicas. Aurélio está com as atividades limitadas pela doença. Por mim, continuo trabalhando devagar, agora sobretudo na revisão de meu Dicionário de Citações.
Recebam um abraço afetuoso de seu amigo

Paulo


Nora manda lembranças cordiais.



PS. O edifício amarelo no centro do cartão é o Colégio Anchieta, dos jesuítas, de onde Drummond foi expulso de quando jovem.

1985-12-00
Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1985
Guadalajara [nac. México]
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1985 en 00/12/1985

Guadalajara, decembro do 1985




Benquerido amigos Pilar e Valentín:

Boandanza e saúde no Nadal, no Ano que está a chegar e sempre, desexamos Celia e

Florencio

Apertas

1985-12-14
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1985
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1985 en 14/12/1985

Sítio Pois é, 14 de dezembro de 1985


Querido Amigo,

Fiquei satisfeito de saber, pela sua amável carta de 21 de agosto, que recebeu em ordem o Dicionário Universal de Citações e agradeço-lhe as considerações generosas que teceu a respeito desse livro. Felizmente, a obra, que me custou três anos de trabalho, foi bem recebida pelo público: uma segunda edição foi lançada em novembro e a Editora já está cogitando de uma terceira.
Ao mesmo temo fico-lhe especialmente obrigado pela oferta de Galiza lavra a sua imagem, livro multifacetado que interessa por tantos aspetos: literário, histórico, artístico, econômico, genético, e ao mesmo tempo possui forte unidade intrínseca. O conjunto desses dez ensaios constitui, na verdade, mais um canto de amor a Galiza. Certas páginas, especialmente as que dizem respeito à pintura galega, reavivaram a lembrança de minhas visitas aos museus de sua terra. Admiro cada vez mais a sua incansável pena.
Nesse interim deve ter-se realizado a Exposição Interacional da Pesca, presidida por seu Filho. Conhecendo a sua energia, suponho que o ajudou bastante na organização de acontecimento tão importante, colaborando eficazmente para o êxito.
Aqui não há maiores novidades. Em consequência talvez de minhas viagens a Porto Alegre e a Maceió tive em agosto algumas perturbações circulatórias, das quais porém consegui livrar-me. Passo a maior parte de meu tempo nas reedições do Dicionário de Citações.
O nosso Aurélio, infelizmente, não melhorou –mas continua trabalhando heroicamente na segunda edição do Novo Dicionário.
Drummond vai bem. Desde que não mantém mais sua seção do Jornal do Brasil, nosso contato epistolar ficou menos intenso. Há uns dois anos, no momento da crise da Editora José Olympio, seus contratos passaram para a Editora Record, que sucessivamente vai reeditando seus livros antigos, além de ter lançado dois novos.
No Brasil, a restauração democrática continua a solavancos. A situação econômica permanece grave: chegamos a uma inflação de 300% ao ano.
Com a aproximação das festas de fim de ano, Nora e eu desejamos-lhe assim coma a Pilar Feliz Natal e um ótimo 1986.



Paulo e Nora

1986-01-26
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1986
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1986 en 26/01/1986

Sítio Pois é, 26 de janeiro de 1986


Querido amigo Valentin,

Recebemos e agradecemos seus amáveis votos de feliz 1986 chegados no verso de um belo retrato de Castelao, que hei guardar com muito carinho.
Neste interim deve ter recebido a minha carta de 14 de dezembro. Desde então, não houve maiores novidades. Estamos tendo um verão muito chuvoso. No Rio a canícula atinge 44 graus na sombra; felizmente nestas montanhas o tempo está sempre fresco e agradável. Para a noite de Natal conseguimos reunir aqui a família toda –11 pessoas- o que tornou a data particularmente memorável.
Outro dia recebi pelo correio o livro Perfiles simbólico-morales de la cultura gallega, de Carmelo Lisón Tolosana (Akal, Madrid, 1975), mandado por remetente desconhecido. E poucos dias depois chegou-me a carta de que lhe envio em anexo uma cópia, por saber que há de interessá-lo. É de um leitor seu que, filho de galega, guarda o amor da terra dos antepassados. Uma manifestação espontânea como esta representa uma recompensa adicional do me esforço na tradução de A galeguidade na obra de Guimarães Rosa.
Tenho certeza de que saberá apreciar a gentileza do remetente e por isso ouse pedir-lhe que mande ao nosso amigo Melchior Janhel um exemplar de Galiza lavra a sua imagem, valorizado pela sua dedicatória.
Com meus agradecimentos antecipados, aceite um abraço cordial com cumprimentos para a querida Pilar, de seu fiel
.

Paulo


PS. Nora manda lembranças afetuosas.

1986-09-25
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1986
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1986 en 25/09/1986

Sítio Pois é, 25 de setembro de 1986


Querido amigo Valentin,

Acabo de receber a sua amável carta de 9 de setembro, acompanhada da cópia da que você escreveu ao Sr. Melchior Jahnel.
Bem que eu estava apreensivo com o seu longo silêncio e ia escrever-lhe para reclamar notícias. Agora soube com pesar o motivo do atraso; uma broncopneumonia que o manteve por longos meses doente, afastado de todas as atividades. Nora e eu ficamos penalizados e formulamos votos para que a sua convalescença seja rápida e completa. Guardamos de você a imagem de uma pessoa enérgica, ativíssima, entregue a muitas ocupações: não conseguimos imaginá-lo enfermo. Por favor, fique fiel a sua imagem.
Espero que o afeto da família, a solicitude dos amigos, assim como a concessão de distinções excepcionais de que foi alvo (a medalha de Ouro de Vigo e o Prêmio Trasalva), se não conseguiram curá-lo, pelo menos tenham suavizado o seu sofrimento.
No Brasil, tem havido mudanças importantes. Em fim de fevereiro, o governo, para pôr um paradeiro à inflação desenfreada, substituiu o cruzeiro pelo cruzado (1 cruzado valendo 1000 cruzeiros) e congelou os preços dos artigos de primeira necessidade. Essas medidas foram acolhidas com grande entusiasmo mas infelizmente estão aos poucos perdendo o impacto: começou a faltar carne, leite, ovos, etc., que só se conseguem com ágio, o que equivale a uma inflação disfarçada. Enquanto isto, os salários permanecem fixos e os impostos estão aumentando. As eleições previstas para novembro hão de mostrar se o governo continua dispondo da confiança do povo. As liberdades públicas foram restabelecidas, mas a crise econômico-financieira permanece crítica.
A nossa vida particular pouco mudou. Continuamos a viver em nosso sítio, de onde saímos cada vez menos, o que resulta num certo isolamento. Vendemos o nosso antigo apartamento de Copacabana: agora, quando descemos ao Rio, alojamo-nos em casa de nossa filha Cora. A não ser isso, fazemos poucas viagens.
Em abril fomos com um grupo de escritores a Lençóis Paulista (cidade onde existe uma rua com o meu nome) para assistir à instalação de computadores na Biblioteca Municipal Origenes Lessa (à qual costumo doar livros). Fazia parte do grupo o próprio Origenes Lessa, nosso grande amigo, que infelizmente veio a falecer semanas depois. Estava presente também o presidente da República José Sarney, e nós pudemos avaliar a sua popularidade, que no momento estava extraordinária.
Em maio, fomos a Porto Alegre: a Universidade de lá convidara-me para fazer o brinde no banquete dos 80 anos de Mauricio Rosenblatt, ex-gerente das editoras Globo e José Olympio. O banquete foi impressionante, com trezentos amigos festejando um livreiro aposentado. Visitamos também parentes e amigos que moram em Porto Alegre. A excursão teria sido ótima se um dia depois do banquete eu não tivesse sido agredido na rua por um assaltante, que me derrubou no chão com uma rasteira e roubou o dinheiro que guardava no bolso. Escapei com alguma contusões e escoriações –mas o incidente é um bom exemplo de insegurança em que atualmente vivemos no Brasil.
De volta a Friburgo, recomecei a trabalhar. A Editora Nova Fronteira, à qual tinha entregado meu dicionário francês-português e português-francês há mais de cinco anos, finalmente resolvera publicá-lo e me tinha pedido uma revisão e uma atualização. Depois disto ainda terminei o vol. IX de Mar de Histórias, que Aurélio está revendo agora. (O vol. VIII acaba de sair: daqui a pouco vou manda-lhe o seu exemplar.) Infelizmente Aurélio não vai muito bem. Ainda assim conseguiu terminar a 2ª edição, aumentada, do seu Dicionário. Quanto a Drummond, vai bem: as últimas vezes que quis visitá-lo houve desencontro, assim não nos vemos há mais de um ano. Há tempos ele interrompeu a sua colaboração regular na imprensa.
Enquanto isto, as estações se sucedem e o tempo corre num ritmo vertiginoso. Parece-me incrível que já tenham passado mais de três anos de nossa visita a Vigo, de que guardamos lembranças indeléveis.
Queira transmitir nossas lembranças cordiais a D. Pilar e aceite um abraço afetuoso de os votos de saúde de seus amigos



Paulo e Nora

1986-11-00
Carta de Paz Andrade a Martínez Lopez. 1986
Vigo
Santiago de Compostela
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paz Andrade a Martínez Lopez. 1986 en 00/11/1986

[Vigo, novembro de 1986]


Ilmo. Sr. Ramón Martínez López
Presidente da Fundación Castelao
Pardiñas, 7 – 6º B
Santiago de Compostela


Benquerido Ramón:

Xa te imaxinarás o trauma íntimo que para min supón non me atopar presente e participante nas xornadas do Congreso sobre Castelao. O cativo estado de saúde que veño aturando, con altibaixos, desde hai moitos meses, non me permite arriscarme a un novo atranco no proceso de convalecencia. Desgraciadamente outros compromisos, tambén vinculantes para min, viñeron a recrudecementos ulteriores.
Reducido, como me vexo, a facer patente a miña afervoada adhesión a canto o Congreso ten de merecida exaltación a figura de Castelao e da sua obra, fundamental e lumiosa, permíteme pedirche que o fagas constar así, si estimaras oportuno, n-algunhas das Xornadas a vir, con a miña saudación cordial e saudosa a todos os Congresistas.
Con os meus afervoados votos pol-o éxito do Congreso, recibe arrochadas apertas do teu sempre incondicional



[V. Paz Andrade]

1986-12-00
Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1986
México
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1986 en 00/12/1986

[decembro 1986?]




Benquerido amigos Valentín e Pilar:

Que non pasen estas festas sin que recibades os nosos desexos de felicidade nelas, no ano que está a chegar e sempre.
Cordiais abrazos de

Celia e Florencio

1986-12-14
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1986
Rio de Janeiro
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1986 en 14/12/1986

Sítio Pois é, 14 de dezembro de 1986


Querido Amigo,

Recebi a sua amável carta de 6 de novembro e dela soube com pesar que a sua saúde ainda não se restabeleceu por completo. Nora e eu custamos a imaginá-lo inativo e em descanso, e torcemos por sua rápida melhora.
Recentemente nós também ficamos com a saúde prejudicada. Enquanto eu me submeti a uma operação de hemorroidas, Nora fez extrair um pólipo. Infelizmente teve uma infecção causadora de septicemia e peritonite. Ficou um mês inteiro no hospital, depois passou 15 dias convalescente no Rio, antes de podermos voltar para cá. Agora estamos tentando recuperar-nos completamente no ambiente familiar e nos bons ares desta serra.
O mês de novembro foi ruim para nosso amigo Drummond também: teve de ser hospitalizado com uma crise de angina pectoris. Felizmente ao cabo de 10 dias pôde voltar para casa curado.
Acaba de sair a 2ª edição, ampliada e revista, do grande Dicionário de Aurélio. Saiu também, pela mesma editora, o vol. VIII de Mar de Histórias, que lhe remeti faz algum tempo. E foi publicado um romance de minha filha Cora, intitulado O Terceiro Tigre. (Até agora ela só tinha publicado livros para crianças, traduções e reportagens.)
A situação do Brasil continua difícil. A introdução do cruzado não conseguiu pôr fim a inflação. Faltam, ou só podem ser adquiridos com ágio, muitos artigos de primeira necessidade. Aguardamos impacientes uma estabilização.
Lembramo-nos sempre dos dias inesquecíveis passados na nossa querida Galiza.
Nora e eu mandamos ao querido amigo e a D. Pilar, com nossos abraços afetuosos, nossos melhores votos de feliz Natal e Ano BOM

.

Paulo

1987-00-00
Carta de Filgueira Valverde a Pilar Rodríguez De Prada. 1987
Pontevedra
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Filgueira Valverde a Pilar Rodríguez De Prada. 1987 en 00/00/1987

Pontevedra, [1987]
Exma. Sra.
Dª Pilar Rodríguez Prada de Paz Andrade
Vigo

Queridos Pilar e Alfonso:

O cuarto Adral que vos envío leva unha garimosa e merecida adicatoria a Valentín que el xa non puido leer. Que valla para vos, que compartíchedes os seus traballos e o seu fervor por Castelao.
María Teresa vos lembra con moito cariño, e sempre co recordo inesquecibre do que se nos foi

Apertas cordiaes de


Xosé Fernando