PROXECTO EPÍSTOLA

----

TEMÁTICA: Os vellos non deben namorarse

[obra teatral] É unha das obras máis populares do teatro galego, escrita por Alfonso Daniel Rodríguez Castelao en 1941.
Epístolas
18
Data Relación Remitente - Destinatario Orixe Destino [ O. ] [ T. ]
Data Relación Remitente - Destinatario Orixe Destino [ O. ] [ T. ]
1950-10-24
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1950
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1950 en 24/10/1950

Vigo 24-octubre 1950
Sr. D. Luís Seoane
Buenos Aires


Mi querido amigo:

Recibí tu afectuosa carta, cuya lectura me ha producido una gran satisfacción. He visto, en efecto, el libro As cruces de pedra, y el extraordinario de A Nosa Terra. Ambas publicaciones constituyen un magnífico alarde editorial. Cuantos las han visto, quedaron profundamente impresionados. Dentro de unos años es cuando se podrá ver, de modo real, la extraordinaria labor que al servicio de nuestra cultura estáis realizando.

Creí que ya Filgueira y Otero habían enviado sus libros. Les escribiré apremiándolos. Aquél estaba entusiasmado con el encargo, y por eso me extraña que no lo terminara aún.

La lista de nombres que me pides para comentar los libros, puede ser la siguiente:

José María Castroviejo, o Ángel Sevillano – El Pueblo Gallego– Vigo.
Francisco Leal Insua, o Julio Sigüenza – Faro de Vigo – Vigo.
José Landeira Irago, La Noche – Santiago.
José Trapero Pardo, El Progreso – Lugo.
Isidoro Guede o Vicente Risco – La Región – Orense.
Augusto Casas – Gobierno Civil – Barcelona.
Carlos Martínez Barbeito – Mallorca 201-203 – Barcelona.
Raimundo García Domínguez (Borobó) – El Correo Gallego – Santiago.
Directores de El Ideal Gallego, La Voz de Galicia y la Hoja de los lunes, de La Coruña.
Melchor Fernández Almagro, crítico literario de ABC – Madrid.
Rafael Vázquez-Zamora – Semanario Destino, Pelayo, 28 principal – Barcelona.
Manuel Rabanal Alvarez – Catedrático de instituto – Santiago.

Me parece ésta la relación más provechosa para fines publicitarios. Puedes añadirle algún diario de Madrid y suprimir los nombres que creas oportuno. Conviene, desde luego, que a los volúmenes los acompañe una nota del Centro, solicitando el comentario.

Del resultado de las conferencias de Valentín, recibí informes encomiásticos por diversos conductos. El comentario de Ignacio Ramos ya me supongo a que responde, y nunca creí que fuese reflejo de la realidad. Por cierto que el 5 del próximo mes le van a dar aquí a Valentín una comida–homenaje. El Centro Gallego de ahí me comisionó para que lo representase en el acto. Yo estoy trabajando en su bufete, en un despacho independiente, desde primeros de mes. Quiero ir centrando mis actividades en la profesión e ir prescindiendo de otros trabajos que me roban mucho tiempo.

Aún no han llegado a mi poder los libros que me remitiste. Estoy deseando leerlos, porque tengo de ellos muy buenos informes. También Maside te agradece mucho el libro de Alberti, que leerá con gran interés.

Ayer te envié, como impreso certificado, La tierra del alma y otros cuentos. Mañana te mandaré por el mismo procedimiento Triscos de Pimentel, un sobre literario de Valentín con un trabajo de Piñeiro sobre este poeta, y dos libros de poemas de Carballo Calero y de Manuel María. A medida que vayan apareciendo cosas que puedan interesarte, te las remitiré. ¿Hay por las librerías de esa, alguna obra de Sartre, en francés o castellano? Tengo gran curiosidad por conocer su producción de un modo directo. Te estimaría que me enviases lo que por ahí se publicase o tradujese y que no hubiera en las librerías de aquí. Yo te lo abonaré en la forma que me indiques.

Con respecto a la exposición de pintura, ya conoces mi opinión, que no creo diferente de la tuya. Maside y Laxeiro la comparten también. Lo digo porque pudiera ocurrir que se tratase de enviar cuadros que, ni desde el punto de vista, ni gallego, tuviesen interés. Pienso que en esto debemos de andar con cierta cautela, prescindiendo incluso de todo vínculo personal. Después del primer certamen, bien concebido en la selección, pudiera prepararse otro más amplio para apreciar las distintas corrientes y manifestaciones de la actual pintura en Galicia.

¿Qué decía Moralejo sobre mí en la carta que dirigió al Centro? Me gustaría conocer su texto, sin hacer el menor uso de ello. Encuentro magnífico ese proyecto de plan de enseñanza, de que me hablas. ¡Ojalá cuaje en fecunda realidad! Y no dudo que siendo iniciativa tuya obtendrá los mejores éxitos.

No puedo mandarte la Antología de poemas célticos de Pokorny porque, a pesar de hallarse ultimada la traducción, no se publicó todavía. Lo imprimiremos en el primer programa de ediciones de Galaxia. Quisiéramos inaugurar éste con Os vellos non deben namorarse, pero estamos pendientes de lo que Prada decida sobre el particular.

He aquí las direcciones a donde –según tus deseos– podrían enviar tu bello libro de narraciones:

José Landeyra Irago – Redacción de La Noche – Santiago; Ángel Fole – Cine España – Lugo; Ramón Piñeiro, San Roque 28, 2º –Lugo; Aquilino Iglesia Alvariño, catedrático del instituto – Pontevedra; Álvaro Cunqueiro Mora, Farmacia – Mondoñedo; Carlos Martínez Barbeito, Mallorca 201-203 – Barcelona; Emilio Alvarez Blázquez – Consulado de Uruguay – Vigo; Sebastián Martínez Risco; abogado – La Coruña; Augusto Casas, Gobierno Civil – Barcelona; Dr. Rodrigues Lapa – Anadia (Portugal); Domingo García Sabell, médico – Santiago; Florentino L. Cuevillas, Plaza de Santo Domingo, Orense. Fermín Fernández Penzol, Registrador de la propiedad – Castropol (Asturias). Juan Luis Ramos Colemán, notario – Ocaña (Toledo), A. Raimúndez – BBC – Londres. Entre todos estos nombres, puedes escoger los que te parezca. He dejado de citar algunos, porque ya conoces tú sus direcciones.
Estoy deseando ver ese librito que me prometes, hecho con la máquina que trajiste de Londres.

Y ahora una cosa, en tono rigurosamente confidencial: Estévez recibió orden del Centro Gallego para que me abonase la colaboración de la Revista. Al marcharse, me dijo que se le había acabado el dinero e, incluso, me encargó de pagar una cuenta de libros, con la promesa de que me la satisfaría. Me indicó que una parienta suya me giraría una pequeña cantidad mensual hasta amortizar el total del débito. Sin embargo, no he vuelto a saber una palabra de él, ni de sus familiares. ¿Qué supones de todo esto? Cualquiera que sea lo que opines, te ruego que no hagas uso de esta confidencia.

Las novedades de por aquí son pocas. De las cosas de tipo general ya estás enterado por las informaciones que mensualmente envío a la Revista. El pasado día 4, con motivo de mi santo, di una pequeña fiesta en mi casa para que los amigos viesen un retrato de grandes dimensiones que me hizo Julia Minguillón. Esta es hija del farmacéutico de mi pueblo, y nos criamos juntos; por tal motivo tengo con ella una vieja relación. El cuadro, dentro de las características de la pintora, es digno. Pasamos, con ese motivo, una tarde agradable, pues eran 36 los asistentes, entre ellos Maside, Laxeiro, Gómez Román, Valentín, Vázquez de Calo, los Alvarez Blázquez, etc.

Pero antes de irse a Inglaterra, recibí carta de Dieste; también me escribieron Otero Espasandín y Colmeiro. Laxeiro ha vendido en estos días un par de cuadros, y piensa ir a Madrid a pasar unos meses del invierno. Está trabajando con gran entusiasmo para la Exposición de Buenos Aires. No dejes de decirme tus impresiones, después de las elecciones del Centro Gallego.

Afectuosos saludos a los amigos. Los de aquí me encomiendan que te los transmita. Uno muy especial de mi mujer para la tuya y para tí. Recibe el cordial abrazo de siempre de tu incondicional amigo.

F. del R.

1953-01-12
Carta de Fole a Seoane. 1953
Nova York
Lugo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fole a Seoane. 1953 en 12/01/1953

12-Enero-53


Sr. D. Luis Seoane

Aqui tienes a un viejo amigo que resucita. Ángel Fole te envía un fuerte abrazo. Por el amigo Farruco sabía frecuentemente noticias tuyas. También he visto en la revista Semana, de aqui, una foto donde aparecias tú hablando con Picasso. ¡Gran emoción para mi! Al instante, te vi y me vi en Santiago hablando con el gran Maside sobre cualquier tema pictórico. Ya sé de tu magnífica labor literaria y artística. Y saco la consecuencia de su ejemplar continuidad. Celebro tus éxitos como mios.
Y ahora te preguntaré por algunos amigos comunes... ¿Qué hacen Arturo Cuadrado y Lorenzo Varela? ¿Seguis reunidos en el bar Armoriña. Excuso decirte que tengo gran interés en saber noticias de estos inolvidables amigos. De Jose Mª Domínguez no sé nada, en absoluto. Creo que está en Inglaterra. De vez en cuando, me llega alguna noticia de Tobío, de Bal y Gay, de López Durá...
Yo, llevo ya cinco años viviendo en el campo. De aqui saco mis asuntos para mi modesta labor literaria. Actualmente radico en Quiroga, no sé por cuánto tiempo. Antes he vivido un año en Incio. Ya había vivido en Terra Chá. Voy alguna vez a Lugo. Desde “entonces” no he estado en Santiago, pero si en La Coruña y en Vigo. Me carteo con frecuencia con Del Riego y otros escritores viejos amigos.
¿Qué es de tu tío Mosquera, el de Arca? Cuando estaba en Lugo, por el 37, hablaba todos los días con él.
Sé de tus gestiones en mi favor, por lo cual te envío las mas sinceras gracias. He recibido carta del amigo Emilio Pita. En ella me dice que tú –vosotros– habéis conseguido que se paguen las colaboraciones literarias de la revista del C. Gallego. Pues bien, amigo mío, me veo obligado a solicitar una. En este sentido, las cosas marchan muy mal para mi. Cualquier ayuda me vendría muy bien dicho con la ruda franqueza que dicta la necesidad.
Y te ruego que des las gracias en mi nombre a los señores del Centro que han tenido la atención de comunicarme el fallo del jurado sobre mi libro. Creo que tú lo has leido. ¿Y qué te parecio? Se editará pronto, inmediatamente después del de Castelao Os vellos non deben namorarse.
Y por Dios, que me conteste pronto.
Un fuerte abrazo de tu viejo amigo

Ángel Fole

Cine España
Lugo

1953-03-16
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1953
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1953 en 16/03/1953


Vigo 16-marzo 1953

Sr. D. Luís Seoane López
Buenos Aires
Mi querido amigo:

Recibí oportunamente tu carta de 27 de febrero último. Hablé con varios receptores de tu libro y ya te dije que la opinión de todos es unánimemente laudatoria. Te van a escribir en ese sentido, según me advirtieron, José Mª y Emilio Alvarez Blázquez, Valentín y Ferreiro. También Fole me dice en una carta que le ha gustado mucho el libro y que ya te había escrito manifestándotelo. Yo escribí el pequeño artículo que te adjunto, por si estimas oportuno publicarlo en algún periódico o revista de ahí. Si fuese como antes, lo hubiese dado a cualquier publicación de Galicia para que lo reprodujese.
¿Cómo siguen las cosas del Centro? Lo que me cuentas de Molina1 ya lo suponía, pues la prensa coruñesa anunció que llevaba esas cartas de presentación, y sé muy bien que clase de persona es. Bien comprendo tus puntos de vista, pero pienso también que un abandono total por tu parte implicaría el dejar el campo libre a quienes lo están deseando. Claro que tú, sobre el terreno, puedes apreciar la situación mejor que yo. Sin embargo, aún frente a todas las contrariedades, pienso que, de una u otra forma, es necesario mantener la lucha.
Pintores nuevos por aquí no han aparecido ninguno de interés que yo sepa. Los viejos siguen trabajando. Maside va a exponer, posiblemente, en abril, en Santiago. Y por cierto que los cuadros que se expusieron ahí, siguen en la aduana de Vigo sin entregar a sus autores. Valentín está diligenciando los trámites, pero ya puedes imaginar la impaciencia y el mal humor de los interesados. Como algunos no han cobrado aún el importe de los vendidos, la cosa se complica más. ¿A qué es debido ese síntoma de paralización que se observa en el Centro?
Me alegra que le hayan comprado la cerámica a Elena Colmeiro. Hoy recibí carta de su padre en la que me dice que está deseando volver a Galicia. Días pasados me llegó, por fin, la Revista correspondiente a octubre–noviembre–diciembre. Por cierto que uno de mis articulitos aparece mezclado con los párrafos de otro, debido sin duda a un error de montaje.
Los libros de Couceiro y de Alvarez Blázquez te los remití hace ya algún tiempo. Supongo que no tardarás en recibirlos.
¿Qué pasa con las planchas de Os vellos non deben de namorarse? Estamos impacientes por ellos, ya que la impresión del libro se halla paralizada a causa de ese único motivo.
Si algunos de los libros solicitados por Rodrigues Lapa estuviesen agotados, podríais sustituirlos por los siguientes: Erasmo y España de M. Bataillon. Méjico. Buenos Aires, Fondo de Cultura Económica, 1950, 2 volúmenes; Florilegio del Cancionero Vaticano de F. L. Bernárdez; Mundos de la madrugada, de Molinari.
Al concurso del Centro envió Domingo Quiroga un interesante libro de ensayos para optar al Premio Valle-Inclán. Nosotros lo hemos leído y nos produjo una magnífica impresión. El seudónimo es Juan de Sixto, y el lema De las tinieblas, la luz. Debes de leerlo tú, a ver que te parece.
Bueno, y nada más por hoy. Cariñosos saludos a Maruja, de mi mujer para los dos, y para tí mi fuerte abrazo de

Fdez del Riego

1953-08-20
Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1953
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1953 en 20/08/1953

Buenos Aires, 20 de agosto de 1953
Sr. D.
Francisco F. Del Riego
Vigo
Querido Del Riego:
No sé si tú me debes carta o te la debo yo a tí, probablemente ocurra esto último. Te debo por lo menos mi agradecimiento por los magníficos libros de Galaxia que me enviaste que no creo haberlo expresado hasta ahora. Todo este tiempo fué para mí de trabajo intenso, desordenado y de encierro. Con la venida de García Sabell que encendió aún más mi nostalgia de Galicia y de todos vosotros, hice un paréntesis en mi labor, que duró todo el tiempo que estuvieron aquí él y sus compañeros, Ramón Baltar y Alvarez y Alvarez. Con ellos como puedes suponer recordé muchas cosas de Santiago, esas que están en el fondo del corazón de cada uno de nosotros, que nunca se olvidan. Espero que para el año que viene si todo marcha bien vuelva a recordarlas contigo aquí en Buenos Aires y hagamos el balance sumario de nuestra vida desde hace tanto tiempo. García Sabell ha visto gran parte de cuanto hice pintando y escribiendo y supongo os dirá sus impresiones. El paso de él por aquí fué extraordinario y dejó en la memoria de las gentes un recuerdo de simpatía y respecto intelectual que sospecho no se había logrado nunca de modo tan alto. En sus últimas conferencias había ganado de tal manera el ánimo del público que de haber habido una organización más eficaz le hubiesen escuchado verdaderas multitudes, pues en las últimas ya no cabían las gentes en el recinto del Centro Gallego, con ser éste amplísimo. Todos debemos felicitarnos de este viaje de García Sabell por su inmensa utilidad y por su enseñanza. Por mi parte no puedo describirte lo que significó para mi soledad su presencia. A él, como a tí, como a Maside, como solo a dos o tres más, os debo mucho, vuestra amistad que me une al pasado y crea en mí el estímulo necesario para este presente que me toca vivir. Pero no quiero hablar de esto, no sé si puedo hacerlo comprender escribiendo sobre ello.
Recibí por García Sabell Os vellos non deben de namorarse y los cuentos de Fole, magníficas y cuidadas ediciones con tapas y dibujos muy buenos de Xohan Ledo. Tambien el encargo de hacer una monografía de los dibujos y grabados de Maside que voy a realizar lo más pronto posible con todo empeño, pues tú sabes cuanto le quiero y admiro. A mediados del mes próximo saldrá seguramente otro libro mío de dibujos en colores El libro de tapas que espero resultará curioso y en cuyo prólogo recuerdo a Casal y a Nos. Pienso luego en otro de grabados en madera A gaiteira y en otro de un largo poema en gallego que quizá se llame O bosco sagrado. Por otra parte Varela y yo preparamos otro de grabados y poemas, de él, en gallego, con temas medioevales.
Recibí desde París una tarjeta tuya por la que supe de tu viaje que supongo habrá sido espléndido. Me gustaría que me escribieses tus impresiones y que me contases todo lo que puedas de esa. Te agradecí muchísimo el artículo sobre mi libro que se publicó como habrás visto, estando tú de viaje, creo que en la cada día más lamentable, a mi pesar, revista Galicia del Centro Gallego. Los pocos comentarios que salieron en la prensa de ésta, por el idioma, fueron también buenos y estoy realmente contento de haberlo publicado. Deseo que salga pronto el 2º tomo de poesía gallega. El primero de poesía medioeval es muy bueno y útil. Estáis haciendo una magnífica labor.
Bueno Del Riego, recibe para Evelina y para tí el saludo de Maruja y mío y tú el fuerte abrazo de tu amigo:
Seoane

1961-07-24
Carta de Rodríguez de Prada a Seoane. 1961
Nova York
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Rodríguez de Prada a Seoane. 1961 en 24/07/1961


Vigo 24-7-1961

Querida Maruja:

Mimina nos ha dado noticias vuestras y ha sido portadora de la bonita billetera. Bonita y práctica que además llegó en el momento que tenía necesidad de sustituir lo que estaba usando. Gracias a tu gentileza la tengo de cocodrilo, aquí es carísimo. Muy agradecida.
Por aquí todo está igual. Mañana iremos a Santiago a la misa de Rosalía, y a ver Os vellos non deben de namorarse. La obra será representada por un grupo de aficionados, en la plaza de la Quintana. Seguramente tendrá éxito.
La casa de Samil estará pronto terminada. Nos hubiera sido muy útil vuestra ayuda para resolver algunas cosas. Esperamos que no tardaréis mucho en venir y podremos reunirnos allí. Aun en invierno aquello es agradable con un buen fuego. La chimenea parece que tira bien.

A todos los amigos mis mejores afectos. Con Luis un grande abrazo de

Mª Pilar


Supoño que Luis terá recibido algunha carta minha, escrita durante o noso derradeiro viaxe por Africa. De enton a hoxe todo camiña ao mesmo paso pol-os nosos eidos. Apertas cordiaes pros dous de

Valentín

1961-09-04
Carta de Piñeiro a Seoane. 1961
Santiago de Compostela
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Piñeiro a Seoane. 1961 en 04/09/1961

Compostela, 4-IX-61

Querido Luis:

Chegamos hai dous dias de Asturias, pois Isabel é de Xixón e sempre pasamos alí parte das vacacións. O mes de agosto repartímolo entre Coruxo, Láncara, Xixón e Castropol. Por eso non puiden recibir e atender o teu amigo Jacobo Kogan, que veu a Compostela coincidindo coa nosa ausencia. Pasou igual con Canito, o direitor de Ínsula, e con un profesor brasileiro. Sinto de veras non lle ter podido amostrar Compostela ó profesor Kogan. Tódolos anos nos ocurre o mesmo, por ser o mes de Agosto de moita afluencia de forasteiros.
O de Aquilino foi abraiante. Il sentíase algo froxo de saúde, pro era debido á sua vella e descoidada diabetes. Aquiles dias andivo normalmente con uns i outros. O mesmo dia que morreu fixo vida normal e tiña un taxi agardando pra saír de viaxe cando se sentíu mal. Un súpeto infarto de miocardio estranguloulle o folgo en poucos minutos. Eiquí tivo resoanza a sua morte e veu xente de toda Galicia ó enterro. Eu estaba en Vigo e viñen co Cunqueiro, o Paco, o Ferreiro e mailo Alvarez Blázquez. Pouquiños dias antes estiveramos falando longamente no Instituto P. Sarmiento do seu Diccionario e dos problemas ortográficos do galego. Tamén falamos da sua saúde, pro non lle notei desalento. Pola contra, mostrábase disposto a se someter a un tratamento serio. E faloume dunha idea que íl tiña pra facéremos unha escursión de varios dias por Galicia. Foi unha pena que morrese tan prematuramente. Aínda tiña moito que facer na nosa cultura.
Dixéronme que estivo eiquí Rafael Dieste e que marchou a Extremadura e Madrid. Tamén lín nun xornal atrasado que se puxera A Fiestra valdeira en Rianxo. Eiquí, na Coruña e mais en Vilagarcía púxose Os vellos non deben de namorarse. Acudíu moita xente nos tres sitios.
Moitos saúdos nosos a Maruja e de Isabel pra tí. Unha aperta moi forte do teu amigo

Ramón

1969-03-02
Carta de Seoane a Palmás. 1969
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Palmás. 1969 en 02/03/1969


El Castro, 2 de Marzo de 1969

Sr. D. Ricardo Palmás
Buenos Aires

Meu querido Palmás:

Recibín a súa carta de fai pronto un mes, mais recibina á miña volta de Coímbra onde estiven por mor das decoraciós, figurís e caretas de Os vellos non deben de namorarse que interpretarán un fato de estudantes universitarios dirixidos por un direitor catalán, Ricardo Salvat. É unha boa esperencia.
O meu viaxe moi ben. Traballei moito. En colaboración con Díaz Pardo fixemos algunhas novas pezas pra Sargadelos e pola miña parte fixen tres bustos-xarras, Valle Inclán, Unamuno e Castelao, que teñen de sair nesta primeira quincena de marzal, con tempo pra unha eisposición en Valencia de Cerámica. Non coñezo o número de Artiempo de que me fala. Prégolle me garde un exemprar. Paseille a Díaz Pardo os encárregos de Dorita Seco e de vostede, e tamén dos catálogos. Vainos facer, tamén íl ten de ocuparse do envío, da cerámica e grabados pra Montevideo. Xa nos puxemos dacordo en principio, en canto ó envío. En canto a Chan vin o primeiro número. Non me gusta. Mais coido que, goste ou non, vostede debe aceitar a corresponsalía. En canto as aitividades galegas en Buenos Aires sería unha garantía. Ademáis pode millorar e chegar a ser a revista que todos desexamos.
O disco de música medieval galega de N. Y. lévallo Inés, que está istes días no Castro. Nós marcharemos deiquí a mediados ou fin do mes de Abril.

Con un saúdo de Maruxa, reciba unha forte aperta de:

[Seoane]

1969-03-03
Carta de Luis Seoane a Ricard Salvat
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Coimbra
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Luis Seoane a Ricard Salvat en 03/03/1969

Laboratorio de Formas
Osedo-La Coruña
Teléfono 23 (Sada)
El Castro, 3 de marzo de 1969
Sr. D. Ricardo Salvat
Coimbra
Mi querido amigo:
Estamos aún emocionados, tanto Maruja como yo, de vuestro recibimiento, del de los componentes del C.I.T.A.T. y el de la República Baco. No esperábamos tanta atención ni esa espléndida fiesta con corridiños y fados.
Estoy trabajando en los proyectos de decoración, figurines y caretas de Os vellos non deben de namorarse. Creo que pueden quedar bien. Díaz Pardo, por su carta, acepta el ir a ésa, no sé cuándo, pero creo que sería ahora en marzo o en los primeros días de abril. Conviene que le escribáis. Nosotros quizás volveríamos con él y llevaríamos todo.
Queremos transmitáis a todos, a los matrimonios con quienes cenamos con vosotros una noche, Rodrigues y Barros Moura, a María Isabel, vicepresidente del Citat, el pintor Botelho, a Correia Ribeiro, etc., etc., nuestros recuerdos, y Nuria y tú recibid un gran abrazo agradecido de Maruja y mío.
No olvidamos las cerámicas de Rosa Ramallo.

1969-03-03
Carta de Seoane a Rof Carballo. 1969
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Madrid
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Rof Carballo. 1969 en 03/03/1969

Laboratorio de Formas/Osedo-La Coruña/Teléfono 23/ Sada
El Castro, 3 de marzo de 1969

Sr. D. Juan Rof Carballo
Madrid

Mi querido amigo:

Recibí tu carta hace unos días, que te agradezco mucho. Estuvimos en Portugal gran parte del mes pasado, pues debo hacer, para el teatro de los estudiantes de Coímbra, la escenografía, figurines y caretas de Os vellos non deben de namorarse, de Castelao, y volveremos por Madrid donde apenas estuvimos unos días, a finales de abril. Tu carta debe estar en Buenos Aires aguardando mi regreso. Salimos en octubre. Te llamaré tan pronto como llegue a Madrid. Hoy te envío un nuevo pequeño álbum de grabados.

Un abrazo para Olga y para ti de Maruja y mío.

1969-03-10
Carta de Ricard Salvat a Luís Seoane
Coimbra
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Ricard Salvat a Luís Seoane en 10/03/1969

Coimbra, 10 de marzo de 1969
Sr. D. Luis Seoane
Osedo, La Coruña
Mi querido amigo:
Estábamos un tanto intranquilos todos nosotros por no haber recibido noticias vuestras. Yo incluso escribí a Isaac. Espero que él ya habrá recibido mi carta.
Mañanas empezamos a trabajar en el espectáculo Castelao. Los muchachos están entusiasmados. Leí tu carta a todos ellos en un ensayo. Quedaron muy contentos e ilusionados incluso, porque te acordabas de sus nombres, por el tono tan cordial de tu carta, por saber de nosotros...
Aún no sabemos si el espectáculo incluirá toda la obra –Os vellos– o sólo un acto, el mejor y el epílogo. Sería bueno que hicierais los decorados para toda. De no utilizarlos, los utilizaríamos en Barcelona. Ya sabes que yo quiero hacer allí la obra. Espriu me prometió que haría la versión. Esto de aquí me servirá de experiencia. Hemos pensado que es muy conveniente dar a conocer en la medida de nuestras posibilidades todo Castelao, quiero decir, las facetas de personalidad toda. Yo necesitaría que me ayudaras no sólo en Os vellos, sino en el espectáculo, que me proporcionarías el material que os fuera posible sobre él y las gentes que conoció. Su época, que me ayudaseis en la visualización del espectáculo, etc. Sería bueno que pudieras venir la semana del 24 al 30 mayo. Los muchachos tienen vacaciones y han decidido no ir a sus casas para trabajar en el espectáculo. Como no tienen clases, piensan trabajar todo el día en la obra. Podrías orientarnos en la realización de los figurines y decorados. Naturalmente, os esperamos a ti, a Maruja, a Isaac y a su esposa. No sé, tengo la impresión que podemos hacer algo muy importante.
Un gran abrazo nuestro para Maruja y para ti. Besos de la niña.
Ricard (Ricard Salvat)

El espectáculo que vosotros visteis en germen constituye un gran éxito, ahora que está acabado con música, juego de luces, etc. Este éxito ha dado mucha euforia a los jóvenes del Citac y un gran entusiasmo por el trabajo que vamos a empezar.

1969-03-20
Carta de Luís Seoane a Ricard Salvat
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Coimbra
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Luís Seoane a Ricard Salvat en 20/03/1969

Laboratorio de Formas
Osedo-La Coruña
Teléfono 23 (Sada)
El Castro, 20 de marzo de 1969
Sr. D. Ricardo Salvat
Coimbra
Mi querido amigo:
Tengo ya todos los bocetos de los telones, figurines y caretas de la obra de Castelao. Si no podemos trasladarnos a ésa con Isaac –de lo que os avisaríamos telegráficamente– antes de fin de mes, os lo haríamos llegar desde Valença do Miño. Las caretas las hice aprovechando algunas de carnaval que me parecieron adecuadas y que volví a pintar caracterizándolas con arreglo a los personajes. En cuanto a Castelao hombre, el problema se torna más difícil. Isaac te mandó el número de una revista gallega de Buenos Aires que trae la biografía más completa que se pudo hacer, faltan, para completarla, sus amistades, muchas de las cuales fueron de tu país, entre otros, Maciá y Companys. De joven dibujante, conoció en Madrid a Alfredo Vicenti, director de El Liberal, también gallego, que le abrió muchas puertas madrileñas. Fue de niño emigrante en la Argentina, en la Pampa, donde su padre tuvo una pulpería. Tendrías que pedirle a Alonso Montero Retrincos, un precioso libro de narraciones de Castelao donde trae algunas que proceden de vivencias suyas en esa época. Fue estudiante en Santiago, casi de la época de La casa de la Troya, de Pérez Lugín, que describe el ambiente en que vivían esos estudiantes del 1900. Hacía dibujos en las mesas de mármol de los cafés y caricaturas de personajes compostelanos. Ejerció de médico únicamente por los años de la gripe, creo que en 1918. Dejó la medicina por el dibujo político y social. Fue diputado galleguista de las Cortes Constituyentes, 1931. Estuvo desterrado en Badajoz, 1934 o 1935. Estuvo en Rusia en 1937, durante la guerra, con un núcleo de intelectuales españoles. Hizo dibujos de guerra por entonces. Salió de España por el Ministerio de Propaganda y actuó como conferenciante en Nueva York, entre los emigrantes españoles, en general, entre los obreros del puerto, casi todos gallegos. En el interior de los EE.UU. habló en las galerías de las minas de Luisiana, también entre gallegos y en Hollywood ayudó a organizar la Ayuda a España entrevistándose con algunos artistas de cine, entre ellos Paul Muni y Joan Crawford. En Nueva York, comía en la cocina de una taberna gallega del puerto con otros dirigentes autonomistas gallegos. Dato curioso, en esa ciudad fue designado presidente honorario de la Federación de Sociedades Negras. Luego estuvo en La Habana, donde hizo una extensa campaña e hizo dibujos de negros y más tarde se fue a Buenos Aires. Sé que algunos de estos datos no constan en la revista que te envió Isaac. Fue muy amigo en Madrid del dibujante catalán Bagaría y en Barcelona de los hombres de su generación. Había conocido a Ramón Casas, Rusiñol, Apeles Mestres, Mir, etc., y había sido amigo de Apa, Nogués y algunos dibujantes de Papitu. Esto es todo lo que puedo decirte rápidamente y por carta. Fue siempre muy amigo de la gente joven a la que sabía estimar.
Un gran abrazo de Maruja y mío para vosotros dos y besos para la pequeña Neus.

1969-03-20
Carta de Seoane a Ledo. 1969
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Ledo. 1969 en 20/03/1969

LABORATORIO DE FORMAS/OSEDO/LA CORUÑA/TELÉFONO 23/SADA


El Castro, 20 de Marzo de 1969

Sr. D. Ricardo García Suárez
Vigo

Meu querido amigo:

Remítoche dous grabados meus pra o Instituto Beiras. Cicáis sexa pouco, nono sei, mais non conto con mais obra eiquí –óleos– que non teña xa dispostos pras eisposiciós fora de Galicia. De calquer xeito o Instituto pode contar conmigo pra algunha xestión que poda facer en Buenos Aires. O precio dos grabados son 5.000 pesetas cada un, menos do precio que os vendo en Buenos Aires e noutras partes, mais si che parece moito ponlle tí o precio. Si se venden os cartos son íntegramente pra o Instituto, e si non se venden, queden de propiedade díste.
Nos marcharemos deiquí o sete ou oito do mes que ven. Vinde. Rematei de facer pra un teatro universitario de Coímbra os telós, figurís e máscaras pra Os vellos non deben de namorarse. O teatro diríxeo o catalán Ricardo Salvat, e fixen pra Sargadelos, aparte algús diseños, as cabezas pra xarras de Castelao, Valle Inclán e Unamuno. Penso que lles conseguín parecido. Marcial Suárez quere que faga os dibuxos e tapa pra o libro que ten de publicar en Galaxia. As ilustraciós fágollas, mais a tapa dependo de que tí o permitas. Contéstame.
Unha aperta de Maruja e meus pra Mimí e pra tí. Saúdos de Isaac, quen tamén enviará unha obra tan pronto volte de Valencia, onde se inaugura unha mostra de cerámica:

1969-03-25
Carta de Ricard Salvat a Luís Seoane
Coimbra
A Coruña
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Ricard Salvat a Luís Seoane en 25/03/1969

Coimbra, 25 de marzo de 1969
Querido Luis:
Acabamos de recibir vuestro telegrama. Os mandamos otro telegrama para ganar tiempo. Yo escribí a Isaac diciéndole lo que necesitamos. No quisiera abusar, pero, si podéis, traed discos sobre Galicia. Crónicas sociales, noticias de periódicos, libros de poetas más importantes, todo aquello que pueda dar sabor de época y que pueda dar a conocer la figura de Castelao y la personalidad de Galicia. Lo dejo en tus manos. Luego pasaremos cuentas. Reservamos dos cuartos de matrimonios porque pensamos que vendréis con vuestras respectivas esposas. Será muy bueno que lleguéis el sábado al mediodía. Pensad que a las tres y media estaremos ensayando en el Citac, allí donde Maruja y tú estuvisteis. Si llegáis antes, venid a mi casa. Nuria y yo os esperamos hasta las tres, en casa, luego yo vendré a ensayar al Citac y Nuria quedará en casa.
Luis, recuerda a Isaac que me traiga aquella cerámica conmemorativa del día de las Letras Galegas, aquella que está dedicada a Curros.
Bueno, hasta pronto. No podéis imaginar la ilusión que tenemos todos porque finalmente vais a venir.
Un abrazo nuestro para Maruja y para ti. Besos de Neus.
Ricard
Perdona la carta tan llena de borrones. Estoy en el ensayo y escribo con prisas para que llegue antes de vosotros salir.

1969-04-07
Carta de Luís Seoane a Ricard Salvat
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Coimbra
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Luís Seoane a Ricard Salvat en 07/04/1969

Cerámicas del Castro, LTDA.
Osedo-La Coruña
Teléfono 23 de Sada
El Castro, 7 de abril de 1969
Sr. D. Ricard Salvat
Coimbra
Mi querido amigo:
Mañana martes, o el miércoles, salen para ésa por correo certificado desde Valença do Miño y a tu dirección cuatro nuevos bocetos para telones, 13 figurines y el proyecto de cartel que lleva las indicaciones necesarias para la colocación de la tipografía, no así los tipos de letra que preferiría fuesen mayúsculas corrientes del cuerpo que corresponda a mis indicaciones. Creo que nada más. Marcharemos para Asturias a fines de esta semana, estaremos luego unos días en Madrid y saldremos para Buenos Aires alrededor del 25. Mi dirección en Buenos Aires es: Calle Montevideo 1985, piso 13, departamento 68. Escríbeme. Te hago enviar desde Valença los paquetes certificados para no tener conflictos aquí con los envíos. El 24 de marzo envié dos grabados desde La Coruña a Vigo y el viernes pasado día 4 no habían llegado. Escríbeme sobre todo lo que ocurra con la obra de Castelao. Estamos seguros de que va a ser un éxito. De aquí va a ir gente. Manda aviso de la fecha de estreno a Díaz Pardo.
Un gran abrazo para todos los de C.I.T.A.C., para todos y uno especial para ti de Maruja y mío para Nuria, para ti y para Neus.

1971-03-08
Carta de Blanco Amor a Seoane. 1971
Barcelona
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Blanco Amor a Seoane. 1971 en 08/03/1971

Barcelona, 8 de marzo de 1971

Querido Luis:

Eiquí sigo cinchando á beira do Salvat, gran rapaz e verdadeiramente ilustre direitor. Os textos de ambentación histórica deixoumos todos pola miña conta, e toda a “ornamentación lírica”: festa dos maios e presencias populares. Na crónica prefacial que fai o coro, hai unha longa alusión o alzamento irmandiño, e na romería de Olmedo pasan dous jograres falando miñoto. E moi audaz de conceición e imos a vere o que deixa a censura. Onte fíxose o pirmeiro ensaio con masas e contamos empezar o 18 que vén. Istas son noticias pra ti, xa che mandérei programas e reseñas.
Tamen a propósito de Salvat che escribo. Xa sabes que ten feita unha notable peza titulada Castelao e o seu tempo. Dispúñase a estrenala en Coimbra cando o puxeron na fronteira... Agora, como direitor de Teatro Nacional de Barcelona, ten mais medios prá levala ó púbrico. Non ten direitos acordados pra esta representación polos herdeiros ou albaceas de Castelao. Fala disto con Prada pra que outros mais lixeiros ou mais frescos non lle “pisen” a intención, si á mau ben pra facelo mal como se adoita nistas improvisaciós. Dentro do espeitáculo Castelao-Salvat, van Os vellos non deben namorarse. Coido que é bastante unha carta. Ei vos vai o pedido tal como iste gran amigo noso mo formula.
Mandoume o Pepe Núñez uns recortes de prensa meténdose contigo e co Cuco rei. A capacidade de negación, de ingratitude e de insolencia da nosa coleitividade somella non tere fondo. É algo estoxante e indignante. Istas cousas esplican que en lugar de quedarme eí a debullar en pace os derraceiros anos da miña madureza –porque, finalmente, ese ambente tería que sere a miña patria inteleitual, xa que ei pasei toda a miña vida– tivera que esiliarme ó revés e afrontar o aprendizaxe novo e penoso da vida cibdadana nun ambente desaxeitado e difícile. Coido que nin saben o dano que fai sua soberbia e sua simplicidade ó xulgar os feitos dos demáis. Si hai algo evidente e conmovedor, é a túa participación única no prestixio dunha coleitividade á que nada lle debes e dunha terra á que lle debes tan pouco. Si ti necesitaras conforto pra seguires adiante, abondariache con saber, como sabes, que os que podemos xulgar, incruso co noso propio door de rexeitados tamén polos “imbéciles e oscuros”, estamos ó teu carón agora coma decote.

Agarimos a Maruxa e unha grande e vella aperta pra ti.

Eduardo

Apertas do Basilio.

1971-10-17
Carta de Alvajar a Luís e Maruxa Seoane. 1971
Xenebra
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Alvajar a Luís e Maruxa Seoane. 1971 en 17/10/1971


Ginebra, 17 de octubre de 1971

Queridos Luis y Maruja:

Acabo de recibir una carta de Quiroga, de Torremolinos, en la que no da esa dirección aproximada vuestra y me dice que pensáis iros a Buenos Aires a principios de noviembre, por lo que me apresuro a escribiros, claro está que interesadamente. Comprendo que con el viaje tan cerca (¿hasta cuando estaréis en Buenos Aires?) no estará Luis para ocuparse mucho de las cosas de los demás, pero tengo que aprovechar esta última oportunidad y darle la lata, mal que me pese.
Se trata de que quisiera poner en escena, en los gallegos de aquí, Os vellos non deben de namorarse, de Castelao: He leído hace poco que las máscaras de la obra están ahora en el Museo Maside. Supongo que se conservarán los dibujos de los decorados y de los trajes. Me interesaría mucho conseguir buenas fotografías en colores de las máscaras y copias de los dibujos. ¿Cabe esa posibilidad? Correría la cosa “cierta” prisa, no excesiva, y pienso que a lo mejor Luis podría hacer algo o dejárselo encomendado a alguien. Necesitaríamos unos vente ejemplares de la obra (yo tengo uno y el grupo tiene otro, y nada más), y desearía saber si se los puede conseguir allá o si tengo que ponerme urgentemente a copiar el texto, lo que sería un trabajo monstruoso, puesto que también tendré que “sacar” cada papel, ya que los demás no saben hacerlo, y es muy poco el tiempo que me queda y mucho el trabajo.
¿Podríais contestarme con cierta rapidez, para saber con qué puede contarse? No quisiera que los demás perdieran el entusiasmo, como suele suceder cuando se pasan meses hablando de una cosa y no se hace nada.
Veo con mucha frecuencia cosas de Luis en La Voz de Galicia.
Cabe la posibilidad de que dentro de unos meses vaya a Buenos Aires. Se celebra en Chile una gran conferencia a la que irá gente de aquí, y tengo esperanzas de que me manden, aunque son esperanzas y no seguridad. Si me mandaran (que sería en abril y mayo), me quedaría luego, a la vuelta, en Buenos Aires tres o cuatro semanas, siempre y cuando no me resultara ruinoso. Quiero decir, que no influyera en mis posibilidades de trabajo para el resto de año. Me gustaría, pues, saber cuáles son vuestros planes.
Os ruego que me respondáis a lo de Castelao para no tener durante mucho tiempo en la incertidumbre a la gente que trabajaría conmigo. Ya sabéis lo difícil que nos resulta una cosa así en Ginebra.
Supongo que estáis bien, ya que no veo motivo para que no lo estéis.
Saludad a los Dieste de mi parte, y mandadme la dirección de Mireya, que no sé si recibió la carta que le escribí, puesto que ella me hablaba vagamente de sus planes, sin darme fecha ninguna, y le escribí a Buenos Aires sin saber si seguiría allí.

Mil cariños.

Amparo

1976-10-21
Carta de Ricard Salvat a Luís Seoane
Hospitalet de Llobregat
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Ricard Salvat a Luís Seoane en 21/10/1976

L´Hospitalet de Llobregat, 21 octubre 1976
Sr. D. Luis Seoane
Montevideo 1985
1021 Buenos Aires (Argentina)
Querido Luis:
Acabo de recibir el estudio crítico biográfico de Rafael Squirru. Muchas gracias por habérmelo enviado.
El trabajo de Squirru me ha parecido muy inteligente y muy bien documentado y las reproducciones están francamente bien. Me ha hecho mucha ilusión que hayáis incluido los figurines y las máscaras de Os vellos non deben de namorarse.
Me gustaría saber las fechas de tu vuelta a España y también deberías decirme si sigue interesándote que se haga una exposición antológica de tu obra en la Sala Gaudí. Deberías escribírmelo cuanto antes, para prepararlo todo de manera adecuada.
Aquí la situación parece que en general mejora, pero no acabamos de ver nada claro; creo que se puede hablar de la existencia de un amplio margen de esperanza.
El día 6 de septiembre nació nuestra tercera hija, que se llama Eulalia. Como podéis ver, la familia va ampliándose. El parto fue muy bien y Nuria se recuperó con gran rapidez y ya está trabajando en la escuela de mi hermano.
¿Cómo estáis vosotros? No dejéis de escribirme.
Cuando vengas a Barcelona, me gustaría que te quedaras unos días y que me dijeras si te interesaría dar un curso o seminario sobre técnicas de pintura o grabado, en la Sección de Artes Plásticas, y de la Escola d´Estudis Artístics.
Un abrazo nuestro para Maruja y para ti y muchos besos de las niñas.
Ricard Salvat

1976-11-04
Carta de Luís Seoane a Ricard Salvat
Bos Aires
Barcelona
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Luís Seoane a Ricard Salvat en 04/11/1976

Buenos Aires, 4 de noviembre de 1976
Sr. Ricard Salvat
Barcelona
Querido Salvat:
Recibí tu carta del 21 de mes pasado que te agradezco mucho. Incluí los figurines de la obra de Castelao porque, entre las cosas que pienso hacer en La Coruña, está la de hacer un folleto con tu intento de poner Os vellos non deben de namorarse y Castelao e a súa época en la Universidad de Coimbra con las fotos que tú tengas y las reproducciones de figurines y bocetos de decorados, carte, etc. Para eso te pediré algunos datos cuanto te visite en Barcelona.
Volveremos a Galicia en los primeros días del año próximo, pero esperamos estar algunos días en Madrid y en Barcelona, seguramente a fines de diciembre. Desde luego deseo hacer una exposición en tu ciudad y me gustaría que la Sala Gaudí me reservase una fecha en octubre o noviembre, si puede ser, del año próximo, ya que tengo que volver a Buenos Aires a principios de diciembre del 77. Naturalmente, por las dificultades de traslado de obras de arte no puede ser retrospectiva o antológica, pero será una exposición que supongo no desprestigiará la galería. Quizás para esa fecha pueda presentar una nueva monografía que está pensando hacer Domingo García Sabell. La exposición en Barcelona me interesa mucho, pues quiero a Barcelona lo mismo que todos los gallegos que conozco, e igual que los argentinos, que es la ciudad que prefieren de la Península. Nos gusta la universalidad intelectual y popular de Barcelona, así como nos fastidia el provincionalismo de Madrid que no logra superar a pesar de su crecimiento. Hablaremos de todo esto.
Maruja y yo os enviamos a Nuria y a ti felicitaciones por el nacimiento de vuestra tercera hija, Aia en gallego.
Nosotros estamos bien, trabajando los que podemos y con muchos proyectos para el año próximo a cumplir en gran parte en La Coruña. En Barcelona, hablaremos de ellos, desde luego estás complicado en uno, el del intento tuyo de representar da Castelao en Coimbra para lo que me tendrás que suministrar, como te escribo antes, bastantes datos.
Esto es todo. Te agradecería que si accede la sala Gaudí a hacer una exposición mía, me lo escribas.
Un gran abrazo para Nuria y para ti de Maruja y mío y besos a las pequeñas.