PROXECTO EPÍSTOLA

----

TEMÁTICA: Catro poemas para catro gravados

[libro] Primeiro libro escrito en galego por Lorenzo Varela en 1944, ilustrado por Luís Seoane.
Epístolas
15
Data Relación Remitente - Destinatario Orixe Destino [ O. ] [ T. ]
Data Relación Remitente - Destinatario Orixe Destino [ O. ] [ T. ]
1951-07-06
Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1951
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1951 en 06/07/1951

Buenos Aires, 6 de julio de 1951
Sr. Francisco F. del Riego
Vigo


Querido Del Riego:

No sé a que frases inoportunas te refieres dichas, según parece, por mí y transmitidas a ésa por ese joven de que escribes, pero ten la seguridad que si se trata de Ruibal, que es el único joven llegado de ésa que conozco y a quien he recibido por tu presentación, no he tenido con él ninguna clase de conversación que se refiriese para nada a ningún amigo mío de ahí y de ninguna manera que se refiriese a tí o a cualquiera de los más íntimos. Todo esto me causa un gran disgusto y quisiera que se aclarase suficientemente pues no estoy dispuesto a tolerar se me supongan dichos o actitudes que no me corresponden. Con Ruibal, si este es el joven, y no puede ser otro, no he tenido más que conversaciones generales referidas, como se dice a bueyes perdidos y sin referencias personales a pesar de su tendencia a personalizar. Me gustaría, pues, saber de que se trata, rogándote al mismo tiempo que no te hagas eco de nada que pueda poner en duda nuestra amistad o que trate de quebrarla. Existen en Galicia cuatro o cinco personas a quienes estimo profundamente y tú eres una de ellas y excuso decirte que defenderé esta amistad.

Aún no salieron de la Aduana los cuadros enviados de ésa en el Santa Fé. Esperamos vencer todas las dificultades de los trámites que son muchos. Otro inconveniente conocido por la lista de obras que nos enviásteis y que tendremos que resolver luego es la de la medida de muchos de los cuadros. ¿Cómo es posible qué para una exposición de ese tipo se envíen por los pintores cuadros mayores a un metro ó 1’20 lo más, casi de tres metros? A parte de la dificultad que crean estos tamaños para una exposición en una galería corriente como es ésta donde se van a exponer, aquí esos cuadros es probable que no encontrarán compradores, pues casi tienen el tamaño de las paredes normales de las habitaciones de las casas de Buenos Aires. El acento original de nuestra pintura, continúo confirmándome por las fotografías que enviasteis, lo van a ofrecer los cuadros de Maside y de Laxeiro. Alguno de los otros pintores realizan una pintura parecida a la que hacen los “pompiers” de aquí y de todas partes y fuera de nuestra actualidad gallega y universal. Lo siento. No es por ese camino, como ya lo había visto Murguía hace más de 50 años, por donde llegaremos a una pintura nuestra. Desde luego esto no quiere decir que no les haya de gustar mucho a los directivos de las entidades gallegas de Buenos Aires. Pero no se trata de eso, se trata de nuestra pintura y tambien de ella en un país extranjero. Es una lástima la actual dispersión de algunos pintores gallegos que con Maside y Laxeiro hubiesen destacado el valor actual de la pintura gallega. De todas maneras, ya te iré dando mis impresiones a medida que se desarrolla la exposición. Supongo que vosotros habréis quedado aliviados de todo este trabajo al ver los cuadros ya embarcados. En el Centro Gallego están reconocidos por esta gestión de Valentín y tuya y a tí particularmente por otros muchos encargos que te vienen haciendo.

Para ahí salió Moisés da Presa, es una buena persona, como Abraira, pero te ruego no decidáis nada con él sin advertírnoslo a nosotros, a Núñez o a mí. No se puede estar jugando constantemente y sería conveniente que ahí consultasen las decisiones que se refieren a problemas culturales o de otro tipo con los que por algo estamos aquí. En el caso del Sr. Puente no existe hasta la fecha tal mecenazgo, casi todo es puro deseo de que exista. A parte del encargo de la Historia de Galicia para cuyo fin se creó un Patronato donde están Prada y Núñez, lo otro que se hizo fué por suscripción. Es un hombre en el que muchos no confiamos. Yo no puedo establecer desde aquí comparación alguna. Los únicos “mecenas” conocidos por mí en cuanto a problemas culturales gallegos, perdóname, somos Cuadrado y yo, que publicamos como hemos podido más de cincuenta libros gallegos en las colecciones “Hórreo”, “Dorna”, “Camino de Santiago” y “Pomba”, aunque a mí me quede mal el decirlo y perdiendo en esta labor lo mejor de nuestros años, pues lo hicimos no solo sin beneficio alguno, sinó incluso sacando el dinero de otros trabajos para hacerlo. A parte del movimiento cultural del Centro Gallego que bueno o malo todo cuanto se hizo, (te ruego no lo repitas, pues me anularías para continuar haciéndolo), tuvo mi intervención: venida de Otero Pedrayo, libros, dinero para entidades gallegas, concursos, exposición del libro gallego, conferencias de Valentín, etc., y al márgen de esto apenas se hizo más, aunque la Academia realmente míope haga académicos a Estévez y a Montoto para ofrecernos a nosotros y a la colectividad, un motivo de risa. De toda esta labor estuvo al márgen Puente y solo la actitud personalísima de algunos amigos crean confusión al respecto. Aquí estuvo residiendo durante algún tiempo el mejor grupo de intelectuales gallegos que hubo nunca fuera de Galicia, (me refiero a América), ahora diseminados y nunca tuvieron que ver con Puente o con nadie de la colectividad, excluyendo mi caso, siendo más bien despreciados por ella. Fueron incapaces a pesar de mis esfuerzos de aprovecharlos para realizar una labor útil y necesaria. Aquí murieron en la mayor miseria el poeta y músico Prieto Marcos y el escritor Caramiñas sin que nadie se ocupase de ellos y menos que nadie el Sr. Puente o cualquier otro similar. Hace tres o cuatro meses murió Francisco Lanza tambien pobremente y deja inédita una enciclopedia gallega que nadie aquí editará. ¿No deja de parecerte extraño el hecho de que nosotros, amigos y compañeros de muchas labores comunes de los firmantes de la adhesión de ésa, no hubiésemos estado en el banquete mientras vosotros firmábais? Sin embargo pensamos lo mismo con respecto a nuestras cosas en general. En un homenaje distinto hubiésemos quizás estado en él, pero no para proclamarlo mecenas, por lo menos mientras no se efectúe en la práctica el tal mecenazgo. Este Sr. Puente creo que te lo dije en otra carta, hasta ahora actuó únicamente de respaldo económico en cuanto a algunas cosas y esto es lo que debieron haberos informado a vosotros.

Estos días salió Catro poemas galegos, poema de Lorenzo Varela que ya conoces, grabados en madera míos y lo que en este caso es inédito, la música de Julián Bautista para piano, que compuesta para otros instrumentos fué estrenada en Amsterdam en un concurso internacional de música con enorme éxito. Te lo enviaré inmediatamente. Te agradezco asimismo el envío de tu libro de literatura gallega. Estoy impaciente por verlo, aunque ya conozco el original si no lo modificaste. Tus crónicas para la revista tiene gran éxito y existen algunos lectores que las guardan mensualmente para archivar.

Bueno, escríbeme. Saludos a Maside, Valentín y todos los amigos. Para tu mujer y para tí afectuosos saludos de Maruja y míos y tu recibe el abrazo cordial de

Seoane


[Manuscrito]
Sobre el Patronato te escribirá proximamente Nuñez. Dime si en caso de que se inicie una nueva editorial gallega, la cuarta que inicio, puedo publicar tu libro Precursores e novos.

S.

1951-11-15
Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1951
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1951 en 15/11/1951

Buenos Aires, 15 de noviembre de 1951
Sr. D. Francisco F. del Riego
Vigo


Querido Del Riego:

Hace unos días te escribí una carta larga que luego he roto. Era una carta agria, referida a las relaciones de algunas personas de la colectividad con esa, que no respondía exactamente a mi temperamento. Quizás lo mejor de mi parte será que continúe balconeando como se dice, esas relaciones, trabajando en mis cosas y sonriéndome lo que pueda. Por mí cuidaré de no dirigirme jamás a Massó pongo por ejemplo, para tratar de resolver problemas intelectuales referidos a Galicia o míos. Continuaré dirigiéndome a tí y a la gente que se dedica a esos problemas y que yo respeto por su conducta y por su obra para tratar de resolverlos. La verdad es que son tantos los hilos tendidos entre ésta y esa que de todos ellos se ha hecho un nudo dificil, a mi juicio, de deshacer.

Te agradezco mucho el artículo que me dedicaste en La Noche. No sé como decirte que te estoy muy agradecido por el apoyo moral que significa para mí tu amistad, así como la de Maside y la de algunos otros amigos de esa. Después de que salieron de Buenos Aires, Dieste, Espasandín, Varela, etc., los pocos que quedamos en ésta preocupados por las cosas de Galicia, estamos a merced de la estupidez de unos pocos que se afirman fuertemente autorizados y apoyados por algunos amigos comunes de esa. Esos pocos son los que tu puedes imaginarte, que fallecido Daniel, se han quedado sin nadie que piense por ellos y se han quedado solo con los tópicos y la cursilería que les es natural. En el Centro Gallego, por razones de orden interno y electorales que han hecho imposible las reuniones de la Comisión de Cultura, no se resolvió aún tu asunto que espero que resuelva antes de fin de año. Te tendré al tanto, porque además tendrán que hacerte nuevos encargos con arreglo a un plan que he de presentar sobre la revista que ha de salir y por cuya calidad tengo que luchar contra todos. A tí se te estima hondamente en ésta por tu trabajo, eres de los pocos intelectuales gallegos bien conocidos por la gente que se ocupa de estas cosas aquí. Conviene que envíes al Centro Gallego ejemplares de tu Literatura. Por mi parte haré una nota en la revista trimestral del Centro Gallego sobre ella, pues a mí creo que te lo dije, me gustó mucho y me parece de una gran utilidad. Yo hice mi exposición, no sé si te hablé de ella en otra carta, con gran éxito en todos sentidos. Te envié el catálogo. ¿Recibiste Cuatro poemas galegos que te envié hace aproximadamente dos meses? Tambien debieron haberte remitido del Centro Gallego los tres tomos que acaban de salir de Alvarez Blázquez, Otero Pedrayo y Malvar-no-sé-cuantos, académico que impuso Estévez y cuyo libro es realmente malo. Los tres tomos creo que quedaron bastante bien. Convendría que Iglesia Alvariño, Cunqueiro y Castillo enviasen los suyos, pues cada vez que cambia la comisión directiva peligran las ediciones de libros, la revista y todos los proyectos culturales en general y por mi parte debo volver a comenzar nuevamente a convencerles de la utilidad de continuar toda esa obra.

Estos días llegó a Buenos Aires Enrique Azcoaga y aún no terminó de contarnos noticias de España, viene muy contento de todos vosotros que le habéis hecho amable la estancia en Vigo.
Bueno del Riego, felicita en mi nombre a Alvarez Blázquez por su libro, que con el tuyo de danzas constituyen los dos mejores hasta ahora de la colección y más acertados con el sentido que se le quiso dar. Te envío aparte unos poemas que no me gustaría enseñases a nadie y que posiblemente forman parte de un álbum con dibujos de emigrantes. Probablemente se llamará Fardel de emigrantes. Dime que te parece. Escríbeme.

Saludos de Maruja para tu mujer y para tí y para ella y para tí recibe tambien el saludo cordial y el abrazo de

Seoane

1951-11-22
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1951
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1951 en 22/11/1951

Vigo 22–nov. 1951
Sr. D. Luís Seoane
Buenos Aires


Mi querido amigo:

Me extraña tu silencio. Supongo en tu poder dos extensas cartas mías. Recibí, en cambio, el magnífico volumen Catro poemas galegos. Nos produjo a todos una tremenda impresión, tanto por el contenido como por la presentación. Los poemas ya los conocía, pero no los grabados. He de decirte con la mayor sinceridad que éstos me han gustado extraordinariamente. El del obispo Adaulfo y María Balteira, sobre todo, creo que son estupendos. Puedes imaginarte ya cuanto te he agradecido ese delicado obsequio, tan cariñosamente dedicado. También me ha llegado el catálogo de tu exposición con el bellísimo poema de Rafael. De ella he dado noticia en La Noche. Asimismo del libro, como podrás ver por el recorte que te adjunto. Haré más adelante un comentario. Sevillano hizo una glosa que ya te envió Maside.

Acabo de recibir carta de Tobío y me dice de tí lo siguiente: “Seoane expone con frecuencia y hace prodigiosos avances con una riqueza grande, con fuerza tremenda, con originalidad e inquietud que hoy no abundan. Y es un pintor nuestro –un pintor, en el fondo, románico– bien gallego, bien fuerte y leve”.

Hace unos días se te enviaron dos ejemplares del segundo Cuaderno de la colección Grial, titulado Presencia de Galicia; uno, en papel corriente y otro, en papel especial. Creo que, tipográficamente, ha mejorado con respecto al número anterior. Ahora hemos encargado a Maside de la dirección artística. Dime lo que te parece. Tu trabajo ha gustado mucho. Sin embargo, hemos tenido últimamente noticias desagradables y tememos por la publicación. Veremos en que queda todo. Como observarás, incorporamos al número además de tu nombre, el de Dieste y el de Guarriarán.

Por aquí está de vuelta Bouza. Por cierto que ha hecho unas declaraciones la mar de curiosas. Yo no lo he visto, ni trató de ponerse en comunicación conmigo al desembarcar. Creo que comentó de una manera poco certera mi trabajo sobre Curros. ¿Quiénes fueron los otros dos miembros del Jurado? Desde luego, he decidido firmemente no intervenir en más concursos. Pienso que es lo mejor.

En una relación que le enviaron a Valentín figuran como importe de mi colaboración en Galicia por el año último, 1.600 pesetas. Los dos primeros años cobraba 3.200, de manera que quedó reducido justamente a la mitad. Para poder atender la colaboración compro diariamente los dos periódicos de Vigo, los dos de Coruña, los dos de Santiago, el de Orense y el de Lugo, además de uno de Madrid. Sólo ésto me supone al año 2.300 pesetas. A ello hay que sumar la adquisición de revistas, y de algunas publicaciones que de otro modo no compraría, envío de fotografías y franqueos de éstas, etc. El caso es que a fin de año, los gastos son tres veces superiores a lo que cobro. Y ello sin contar el trabajo, que lo hago con gusto, sin que me lo retribuyan. Te doy estos detalles por si crees conveniente utilizarlos para efectos del cambio en mi actual retribución.

Tengo verdaderos deseos de ir a dar una vuelta por esas tierras y poder abrazaros. Pienso mucho en la posibilidad de trasladarme a Cuba donde tenemos intereses familiares. Es que me siento cansado y desesperanzado de tanto bracear entre esta espesa bruma que nos envuelve.
Bueno, nada más por hoy. Afectuosos saludos a tu mujer, de la mía para los dos y para tí el cordial abrazo de siempre de


Fdez del Riego

1951-12-21
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1951
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1951 en 21/12/1951

Vigo 22-dic. 1951


Mi querido amigo:

Contesto a tu carta del mes pasado, que se cruzó con una mía, extensa, y que supongo en tu poder. Comprendo muy bien por donde vas cuando hablas de ciertas relaciones entre gente de aquí y de esa. Lo comprendo y justifico tu posición. Fui testigo de algunas sugerencias que aquí se hicieron sobre el futuro tomo de la Revista que vais a publicar, y apoyé decididamente tu punto de vista. De todos modos, no debes de valorar demasiado ciertas cosas.

Ya te decía en mi anterior cuanto me había gustado la edición de Catro poemas galegos y te adjuntaba los recortes de dos notas sobre ella. Ahora te acompaño un comentario mío más extenso que apareció en La Noche de ayer.

¿Recibiste el Cuaderno Pintura actual en Galicia? ¿Qué te pareció? De todas partes recibimos felicitaciones, hasta de las procedencias más inverosímiles. ¿No podrías procurarme colaboraciones para futuros números de Espasandín y otros amigos? Mi obsesión es la de concentrar en una labor común a todos los intelectuales gallegos del mundo que tengan algo que decir.
Aún no han llegado a mi poder los tres nuevos tomitos de la colección Galicia. Cunqueiro me prometió enviar inmediatamente su original. Aquilino lo hará a finales del próximo mes. Ayer recibí los poemas de tu Fardel de emigrantes. Debo confesarte, sinceramente, que me han impresionado. Hay una fuerza real, y una hondura poética en ellos, que me sorprenden. Además, el idioma es magnífico. Creo que el libro que proyectas resultará estupendo. Observo que tu inquietud no admite pausas. ¡Es admirable!

Si se publica por ahí algún libro de mi interés, no dejes de enviármelo. Te lo agradeceré mucho, pues no desconoces mi gran curiosidad intelectual.

Uno de estos días llegará ahí Da Presa. Durante su permanencia aquí no dejó de moverse. Ya te contará sus impresiones.

Bueno, nada más por hoy. Escribe.

Felices Pascuas y que el Año Nuevo sea próspero en gratos acontecimientos. Afectuosos saludos a tu mujer. De la mía para los dos. Y para tí, el fuerte abrazo de siempre de


Fdez del Riego

1952-01-19
Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1952
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1952 en 19/01/1952

Buenos Aires, 19 de enero de 1952
Sr. D. Francisco F. Del Riego
Vigo


Querido Del Riego:

Debí de haberte escrito hace días contestando tu última carta pero preferí esperar la llegada del número dedicado a la pintura de la Colección Grial, que me gustó mucho más en su presentación gráfica que el primero. De su contenido quiero destacar en primer término el ensayo, excelente ensayo de Maside sobre la fotografía popular y sobre el realismo. Francamente revelador y hondo. Lo de Dieste lo conocía pues un trozo de una monografía que sobre Colmeiro publicamos Cuadrado y yo en Emecé. Quizás se nota en general la ausencia de datos sobre los artistas que intervienen en el número y tambien de algunas reproducciones que lo harían más completo. De cualquier manera es un excelente esfuerzo, el primero seriamente hecho por una revista gallega sobre artes plásticas. Seguramente tiene errores pero ellos son de poca importancia y subsanables facilmente. Me gustó tambien tu nota sobre Solana, útil además. Por mi parte te felicito, a tí y a los que te ayudaron a confeccionarla. Quizás el mayor error fué publicar integramente mis notas, pues resulta una colaboración demasiado extensa en el número, tratándose además de mí, un pintor no solo desconocido para las gentes de ahí y cuyo nombre y apellido solo puede tener una resonancia cordial para quienes son mis amigos y compañeros, quizás debí de haber enviado algunas fotografías de cuadros, pero francamente no se me ocurrió hasta ahora que ví el número y me dí cuenta de que alguien pudo suponer en mí una actitud pedante que estoy muy lejos de tener. Me alegro que te hubiesen gustado los poemas que a mi juicio fueron mejorados con nuevas y abundantes correcciones, de modo que alguno de ellos se parece actualmente poco a la copia que tú tienes y continúo trabajando en ellos. Me gustaría que diesen en lo posible el clima de la emigración.

En tu penúltima carta escribías sobre tus deseos de salir de esa, y de venir quizás a ésta o a Cuba. No sé que decirte. Creo que todos o casi todos los que hemos salido de esa en muchos momentos de desfallecimiento hubiésemos deseado habernos quedado ahí, de haber podido. Hemos sufrido mucho, tanto como ahí no podéis suponeros ahora tan lejos en los años de todo. Estamos practicamente solos y nuestra labor y nuestra vida se va quedando al margen de la finalidad que nos propusimos. Yo no quiero aconsejarte en esto ni animarte. No sé nada de Cuba, creo que es un país que está bien, pero si decidieses venirte a ésta cuenta absolutamente conmigo para todo. Aquí no solo me encontrarías a mí sinó a muchos otros que tambien serán tus amigos de verdad aparte de los que ya lo son. Escríbeme aclarando tu pensamiento. Dime si tu deseo sería salir de ahí para quedarte algún tiempo en América.
Deberíais mandar tu libro de literatura al Centro Gallego directamente para la venta, cuarenta o cincuenta ejemplares, y además algún ejemplar destinado y dedicado a la Biblioteca, pues mucha gente pregunta por él y continúa siendo desconocido en ésta. Creo que sin más trámites deberías enviarlos inmediatamente pues es muy útil su divulgación. El otro día me prestaron un ejemplar de la Historia de la Literatura de Varela Jácome, persona que no conozco, y me llamó la atención que destacase la labor editorial de Cuadrado en ésta, olvidándose que esa labor desde sus comienzos hasta ahora es de los dos, de Cuadrado y mía. Me llamó también la atención la ausencia de Lorenzo Varela entre los poetas, pues lo considero (lo consideran Juan Ramón Jiménez, Alberti, Moreno Villa, etc.,) uno de los más importantes de las últimas generaciones. Bouza Brey se entusiasmó con su Torres de Amor. Y así de esta importancia encontré alguna otra omisión o error. Tambien Otero, cuya Guía de Galicia en su edición de hace cuatro o cinco años, leí estos días, omite el nombre de Dieste, que él mismo había destacado en su Ensayo histórico sobre la cultura gallega y el de Manuel Antonio por ejemplo, y en pintura destaca un verdadero galimatías artístico muy de su generación, a Llorens o a Pintos, olvidándose por ejemplo de Arturo Souto, y en escultura a Eiroa. Creo que ahí la gente como tú, curiosa de todo cuanto se hace en el orden de la cultura, debería de llamar la atención sobre este desdén o ligereza por la auténtica clasificación de nuestros valores. Por otra parte es necesario que siendo Galicia un país fundamentalmente de emigrantes se historie al mismo tiempo lo que viene realizándose en la emigración, no haciendo caso a los intereses circunstanciales de grupo, sinó a los generales de Galicia. Cuidando de seleccionar los corresponsales y de no caer en la tontería de El Pueblo Gallego de creer que una persona sin cultura y sin interés alguno como Eliseo Alonso, bueno pero no tanto, puede reflejar de alguna manera la vida compleja de una colectividad como la nuestra y de una ciudad como ésta.

Algo parecido pasa con el ensayo de Anxel Xohan (recuerdo de él algunos dibujos y linóleuns, si es el mismo de Yunque) del que no puedo hablar, pues pueden los demás creer que lo hago con un interés subalterno bien ajeno a mi modo de ser, cuando reseña de manera disparatada a los pintores gallegos actuales, incluye a Palmeiro con características similares a las de Maside como si tuviesen algo que ver. Palmeiro no tiene nada que ver con Galicia como no sea en ciertas cualidades de su pintura que le vienen seguramente de su origen y las preocupaciones estéticas de Maside y la seriedad de su obra está a muchas millas de distancia de la “elegancia” y de la novedad fácil y aparente de Palmeiro. Pero lo que ocurre es que seguramente Anxel Xohan no conoce la obra de Palmeiro. Otro error es considerar que la fantasía y los temas son una condición de la pintura al hablar de otros pintores. Algo parecido le pasa a Risco al querer hacer favor a Prieto por su cuadro (por fotografía detestable y que tiene que ver con el gótico como una manzana con respecto a un besugo) al hablar del Cristo de Nolde, el gran pintor alemán parte de cuya obra espléndida ví en Londres y de ese Cristo precisamente conozco una copia que tiene en Buenos Aires un particular. Debiendo haberse confesado de no haberlo entendido. Pero Nolde debe ser una obsesión de Risco, ya en Mitteleuropa habla mal de él sin entenderlo a mi juicio. Pero a Risco le ocurre lo que a todos los escritores gallegos de su generación con respecto a la pintura y a otras cosas y es que no entendieron nada de lo que pasaba con ella en su época y que continúan sin entender.

A da Presa no lo he visto aún y no sé cuando lo veré, pues no creo que haga nada por tratar de verme. ¿Por qué La Noche concede la paternidad de mi proyecto sobre “la Universidad Popular Gallega” a Prada? No me importa nada personalmente, pero es que conviene que ahí en las cosas del Centro Gallego nunca personalicen, si no quieren hacer infecundas las iniciativas. La labor es de todos, conviene que no hablen más de eso hasta que sea aprobado por la Junta Directiva.

Con saludos para tí y tu mujer de la mía y míos, recibe el gran abrazo de tu amigo:


[Seoane]

Te agradezco hondamente tu artículo de La Noche sobre Catro Poemas Galegos. No sé como compensar tu generosa cordialidad hacia mi obra y hacia mí, de manera digna a tu amistad

1952-03-01
Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1952
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1952 en 01/03/1952

Buenos Aires, 1º de marzo de 1952
Sr. D. Francisco F. Del Riego
Vigo.


Querido Del Riego:

Debes de tener en tu poder una larga carta mía fechada en ésta a mediados de enero. En ella te agradecía tu artículo de La Noche sobre Catro poemas galegos por el que te estoy muy agradecido, sobre todo porque representa un estímulo para la Editorial Argentina que lo hizo imprimir aún sabiendo que de la venta de ese libro no va a percibir beneficio alguno, así como tampoco lo percibiremos nosotros los autores. Te hablaba del excelente esfuerzo de Pintura actual en Galicia y del que me interesaría conocer la opinión de las gentes de ahí y por el cual te felicitaba. Aclarándote que me arrepentí luego de haberte enviado mis notas, pues resultan demasiado extensas en dicho número tratándose de un pintor como yo desconocido, para mayor sufrimiento mío, por las gentes de ahí. Para Anxel Xohan incluso es más conocido Palmeiro. Te decía también que enviases ejemplares de tu libro de literatura gallega al Centro Gallego directamente para la venta y además un ejemplar dedicado a la Biblioteca de la entidad, pues mucha gente pregunta por él y continúa siendo desconocido en ésta. Te hablaba de algunas otras cosas más que ahora no recuerdo y que se referían seguramente a la publicación de Galaxia sobre pintura refiriéndome a las colaboraciones, quizás sobre la de Risco y alguna otra por algunas afirmaciones que me chocaron y que hubiesen sido excelentes motivos en otro momento por no decir en otros años, quizás en los próximos, de polémica cordial. Pero todo esto puede esperar y aún perdida mi carta, como me lo hace presumir una de Maside que recibí por Valentín y a quien escribí en la misma fecha que a tí. Lo que deseo es conocer detalles sobre tu pensamiento de venirte a ésta o a otra parte de América. Te hablaba tambien de esto y te decía que de Cuba no sé nada, no sé si está bien o mal. Desde el punto de vista intelectual esto es mucho más importante que cualquier otro país de este continente de lengua castellana, aunque hoy ofrezca pocas posibilidades por muchos motivos que no son del caso. Te afirmaba que contases conmigo para todo, de la misma manera con que puedes contar con un hermano y si te decides a venir a ésta todo lo que tengo y pueda serte útil y lo que pueda hacer en cualquier orden está a tu disposición. Tanto Maruja como yo pensamos en cuanto a este ofrecimiento de igual modo. Aquí vas a encontrar a numerosos amigos, aún cuando algunos de los cuales solamente te conozcan por tu labor. Creo que hoy no quiero decirte nada más que esto.

Unicamente que tambien te expresaba mi satisfacción porque te hubiesen gustado mis poemas que creo ahora bastante mejorados por nuevas correcciones y que con otros más y dibujos constituirán un librito Fardel de Emigrantes con lo cual me gustaría dar aproximadamente el clima de la emigración.

Con saludos para tí y tu mujer de la mía y mios, recibe el gran abrazo de tu amigo

Seoane

[Manuscrito]
Hoy recibí el tercer número de Galaxia que visto por encima me gustó quizá mas aun que los otros en cuanto a su unidad.

1952-07-17
Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1952
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1952 en 17/07/1952


Buenos Aires, 17 de julio de 1952
Sr. D. Francisco F. Del Riego
Vigo
Querido Del Riego:
Te debo carta desde no sé cuando. Perdóname. Estuve afuera, en el sur, y estuve enfermo. Además tuve que trabajar intensamente para la próxima exposición que se inaugurará el 1º de agosto y que deseo tenga el éxito del año pasado. Recibí, no sé si te lo dije ya, el libro de Couceiro Freijomil que resulta muy interesante a pesar de algunos errores referidos a gentes gallegas en América sobre todo, y me gustaría que me enviases el segundo tomo, así como el de Poesía Céltica. De nosotros tendrías seguramente noticias por Castroviejo, que creo marchó bastante descontento de su estancia en esta ciudad, que no se puede conocer naturalmente en 30 días, y donde se encontró con una realidad referida a esa, que él no esperaba a pesar de todas las advertencias o de las sospechas que sobre la emigración debía tener. Los artículos para la revista del Centro Gallego gustaron mucho, lástima que no pudo hacerse el número extraordinario proyectado por la restricción de papel y por la superabundancia de notas internas del mismo Centro Gallego. Otra vez será. Tambien llegaron tarde algunas fotografías de colaboradores. Con Núñez Búa y Sánchez Guisande estoy organizando una entidad que ha de llamarse Amigos del Libro Gallego, cuya finalidad principal ha de ser editar algunos libros gallegos al año y distribuir en ésta los que ahí, en Galicia, se editen. Proyectamos comenzar con el libro sobre el paisaje gallego de Manteiga y el tuyo Precursores e novos, continuando con el [de] narraciones de Fole. En “Botella al mar”, saldrá el mío Fardel de emigrantes, con otro de 25 dibujos satíricos que titularé La Torre de marfil, a los que tuve que traducir los piés del gallego al castellano para no tener que quedarme con la edición casi íntegra en casa. Se crea la entidad al márgen de todas las sociedades existentes en ésta y sin algunos amigos nuestros que son aquí totalmente impopulares a pesar de vuestra ayuda y que matan lo que pisan como el caballo de Atila. Recibí de Aquilino su expléndida (sic) traducción de Horacio, con prólogo y notas llenas de interés. En carta aparte recibí tambien un precioso poema de él dedicado a mí que le agradecí con toda el alma, pues significa que él como tú y otros amigos de mejores días no olvidan a aquellos que estamos a nuestro pesar lejos de esa. El libro Cuatro poemas galegos de Bautista, Varela y mío, fué premiado por los críticos musicales como el mejor editado del año 1951.
En esa va a ir a hacerte una consulta un Sr. Vicente Paz, apoderado de Ramón Rebollido Fernández por un pleito en Boiro, fallado en contra en el juzgado de Noya y apelado a la territorial de La Coruña. He leído una carta de un abogado de Boiro, Joaquín Caamaño, que parece haber intervenido por Rebollido, que es realmente un ejemplo de reticencias, de burdas sutilezas y de confusión que dan la sensación de que éste, como los familiares que intervienen en el pleito, quieren aprovecharse de éste emigrado que es un pobre hombre desesperado por este asunto. Estúdiale el pleito y aconséjale sobre lo que debe hacer en La Coruña. Aquí este hombre tiene cartas y documentos que prueban la propiedad de la casa que le discuten y que él crée que no se presentaron a juicio. Todo nace de un documento de simulación de venta hecho por Rebollido hace años al suegro ya fallecido.
Dime que puedo enviarte de aquí a cambio de los libros que tú me envías, si alguno de los que aquí se editan pueden interesarte dímelo, pues no quiero abusar de ninguna manera de tí. Contéstame y dime tambien si alguna persona amiga de esa y con calidad tiene algún libro que le resulte difícil de publicar para incluirlo dentro del plan de ediciones de Amigos del Libro Gallego. Todo esto dentro de la natural reserva, pues no se dió a publicidad aun ninguna de las gestiones que estamos realizando. Con saludos míos y de mi mujer para la tuya y para tí, recibe el abrazo de tu amigo:
Seoane

1952-08-09
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1952
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1952 en 09/08/1952


Vigo 9-agosto 1952

Sr. D. Luís Seoane
Buenos Aires
Mi querido amigo:

Hace un par de días te escribí una carta bastante extensa. Hoy te pongo estas líneas para adjuntarte el recorte de un “Anaco” de Borobó en el que habla del libro Catro poemas galegos.
Dile a Núñez Búa que con esta fecha se le envían por correo ordinario todas las publicaciones de Galaxia hasta ahora editadas. Creí que ya se le habían remitido, pero acabo de enterarme de que no.
Escríbeme y cuéntame cosas.
Cariñosos saludos a tu mujer, de la mía para ambos, y para tí el cordial abrazo de siempre, de

Fdez del Riego

1952-08-26
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1952
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1952 en 26/08/1952

Vigo 26-ag. 1952

Mi querido amigo:

Supongo dos cartas mías en tu poder. En la última te adjuntaba el recorte de un “Anaco” de Borobó sobre Catro poemas galegos. Hoy te acompaño otro recorte de una crónica de Concha Castroviejo en la que habla de tu reciente exposición.
Supe el resultado del último concurso del Centro. El original Paisaxe e Cultura, galardonado con el premio para ensayos, es mío. Figura con el nombre de mi concuñado porque no quise figurar yo. En primer lugar, para evitar el prodigarme tanto en esos concursos y, en segundo término, para que no pesase ninguna influencia en el ánimo del jurado fuera del trabajo en sí. Aquí nadie sabe nada del asunto y ahí no he enterado más que a Prada y a tí. Te ruego, por lo tanto, que guardes reserva.
Aún no recibí el número de Galicia del mes de julio. Antes me la enviaban por avión, pero ahora han dejado de hacerlo no sé por qué.
Supongo en tu poder el 4º número de Grial y la Historia de Risco. Posteriormente te remití el Cancionero de Poesía Céltiga y Siete ensayos sobre Rosalía. Ya me dirás si recibes todo.
Colmeiro aún sigue conmigo en la playa de Coruxo, en donde pinta con intensidad. A primeros de mes piensa irse unos días a Santiago.
Ya sé que has tenido un gran éxito en tu exposición. Estoy deseando ver cosas tuyas, pues me han informado que son de una gran calidad.
¿Qué ocurre con los cuadros de la Exposición de Arte gallego del pasado año? Los pintores están inquietos y no hacen más que solicitarme noticias que no les puedo suministrar.
No te olvides de enviarme los ejemplares de Danzas que te solicité, pues he de atender algunos compromisos. Por cierto que, a pesar de que existe ya el permiso para traer aquí los libros de la colección Galicia, el Centro no contesta a la distribuidora. ¿A qué se debe? Te advierto que los libros se venderían aquí enormemente.
Fole ha recibido una enorme alegría con el premio que le concedieron.
Y nada más por el momento. Espero que me escribas pronto. Un cariñoso saludo a tu mujer, de la mía para los dos, y para tí un fuerte abrazo de siempre de

Fdez del Riego

1953-06-19
Carta de Seoane a Piñeiro. 1953
Bos Aires
Santiago de Compostela
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Piñeiro. 1953 en 19/06/1953

Buenos Aires, 19 de xuño de 1953
Sr. D. Ramón Piñeiro
Sant-Iago

Meu querido Piñeiro:
Teño recibido as túas derradeiras cartas que por razós alleas ó meu sentimento non poiden contestare coa lixeireza que tivese deseiado, e nesta quero crebar calquer malentendido sobor da nosa correspondencia. Escribinche respondendo á tua enviada por Perfecto López e mandeiche por correio, na oportunidade, o libro Catro poemas galegos, feito con Varela e Bautista. Non recibín nin a separata de que falas na túa, que non coñezo, nin tampouco a túa carta do vran pasado. Máis todo esto, aínda sentindo a súa perda, non ten importanza pra nosa amizade. Escribinlle a Paco falándolle do teu silenzo e logo de terlle escrito arrepentinme, porque supoñe da miña parte unha defianza cara a tí que non tiña dreito a tér. A lonxanía de todol-os amigos e cousas que queremos, afinóu os nosos sentimentos e lévanos a estremalos sen razón. Tedes os que estades ahí que perdoar estes espiñados xeitos nosos, nados de estadeas maxinadas.
Con fonda ledicia veño seguindo os teus traballos que Del Riego xenerosamente remíteme. Teñen eles unha serenidade e forteza que contrasta con noso desamaño, xurdido do desagarimo de Galiza que nos toca viver. Tivésemos querido facer algo máis xusto e cinguido, máis de acordo co povo ó que vai destiñado, máis a distanza estraga todol-os bós propósitos. As nosas precuras, pintando ou escribindo, teñen de manterse dos despoxos das lembranzas e dos alucinamentos xurdidos dunha realidade de mozos, unha realidade que tivemos de deixar cando comenzaba a callar. E unha obra feita a pulos, as vegadas con ár de cridas. Mais xa falaremos desto. Hoxe quero agradecerche as túas liñas que me conmoveron, as referidas a meu libro, feito de corazón coma se dí, e as que se refiren a nosa amizade. Eu quixera loubar mellor do que poido, como o mereces, todo canto tí fas que é moito y (sic) exemprar.
Saúdos a os amigos comús y (sic) tí recibe a forte aperta do teu amigo:
Seoane

1954-01-12
Carta de García Sabell a Seoane. 1954
Nova York
Santiago de Compostela
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de García Sabell a Seoane. 1954 en 12/01/1954

DR. DOMINGO GARCÍA-SABELL/GELMÍREZ, 15/TELÉFONO 1330/SANTIAGO



12-I-1954
Sr. D. Luis Seoane
BUENOS AIRES

Querido Luis:

Fai moito tempo que non tés noticias miñas. Houbo dous motivos de retraso. Un: as cartas d-eiquí non chegaban a Buenos Aires. No principio do meu regreso parece que todas as misivas se perdían. Xa ves. Quedei mal con algunha xente hasta que me decatei da “broma” e puiden acrarar o misterio. Agora parece que as cousas van acougando. Por iso agardei bastante. Non quería escribirche de vagar, extensamente, e que logo tudo se evaporara. (Ista de hoxe vai certificada).
Outro motivo: A chegada do teu Libro de Tapas deixoume deslumbrado. E hai ocasións, irmán entrañabel, en que o exceso de emoción i-o colmado de afeitividade, fai sumamente difícil a comunicazón axeitada mediante carta. O Libro de Tapas foi pra todos os amigos un acontecemento. Pra mín resultou unha fonda conmoción. Dende a adicatoria –que Elena i-eu tanto che agradecemos– xa comencei a tremer. Logo, a obra. O prólogo, que tí me leras ahí, tan nobre e tan evocador, renovóume intres inesquecibels na túa casa, sentado a ouvir as verbas carregadas de lembranzas, n-aquila lus plomiza do ceo bonaerense, a carón dos lenzos honestamente berradores, e sentindo no meu interior –hoxe a vivencia é idéntica– que estaba diante –¡por fin!– do auténtico pintor, do forte, fecundo e orixinal artista galego po-lo que a Terra sempre clamóu e que os fillos, con frivolidade e trampa, sempre lle negaron. O libro levábame ó cadro teu que está, no meu fogar, colgado en sitio de honor. O cadro devolvíame ó libro e, por si esto non abondáse, alí estaban os versos de Varela, versos que turran d-ún, versos que conmoven e limpan a un tempo a sensibilidade de malos e noxentos resabios. (Moito haberá que falar de Varela. Paréceme que tudo está por decir. A min dáme a impresión de un poeta impositivo, un poeta que asedia e hostiga ó leitor e o obriga a entregarse rendidamente, urxentemente, acuciantemente, po-la forza e a intensidade do seu pálpito. Sempre hai unha outa e frenética vibrazón nos poemas d-iste grande lírico. Dende a pirmeira liña xa produce algo así como un arrepío eléitrico. Varela obliga. Sobor da perfeición da forma e o garbo do ritmo ou a riqueza das imáxes –hoxe cáseque as únecas virtudes da poesía contemporánea, po-lo menos da poesía que priva– anda na obra de Varela a enerxía reconcentrada, dura, vital e humán da propia, alucinante personalidade, –hoxe virtude de poucos i–esgrevios artistas–. Ó meu ver, Varela emociona porque domina. Hai un derradeiro segredo varelián que se trasluce nos seus poemas e que é como a inquietude premonitoria que tén o chán antes de racharse n-unha sacudida xeolóxica. Varela tén moito de telúrico, de planetario, velado a propósito, como si temera que, a cada intre, o mundo fora a saltar en anacos. Varela, poeta lúcido i-estelar. Varela, con medo de sí mesmo. Varela, poeta anguriado ante a forza do seu corazón. Por iso, poeta fondamente galego. Non sigo. Sería mester ampliar isto con moita percisión).
Volvamos a tí. Andiven, pois, revolto i-exaltado. Mais eu teimaba escribirche con serenidade. Nada de pegar catro urros delirantes. Non. Eu quería darte unha aperta razonada. Eu quería espresar o meu entendemento da túa obra. E a emoción non-o permitía. O Libro de Tapas tén a culpa. Soio agora escomenzo a acougar un pouco. Soio agora.
I entón, ¿que decir? Nada máis que isto: vou facer, pra coleición de Arte de Galaxia, unha monografía sobor Luis Seoane. E quero que n-ela se amostre, con rigor e frialdade e ouxetividade, o miragre da Pintura galega enxendrada n-ún artista verdadeiro.
Haberá que afincar bén o senso galego da obra de Seoane. Como eiquí, na Galicia, hai vieiros aldeáns que son como ele os pintóu, dende a ausenza e o desvío. Cómo hai petrucios e mozos que pican o cigarro, e rapazas pasmadas, e probes de pedir, e solpores e amañecidas, que son as réplicas dos seus cadros, dos seus cadros feitos pulo a pulo e congoxa a congoxa, na soedade imensa de América, ca lembranza de Terra vista cando home novo e sostida na ialma artista por escuras, misteriosas razóns de sangue e de Raza. Nada de facer con isto –tan sagrado– literatura xemente e tristeira. Non. Ademostrar concretamente, centíficamente, valéndose dos máis avanzados e serios estudos da Psicoloxía das Estructuras e do análisis eisistencial do Arte, a radicalidade galega da pintura de Luis Seoane.
A seguida espricar en que consiste a orixinalidade e as innovacións de tal pintura. En suma, pescudar a esencia da aportación escrusivamente pictórica de Seoane, ou seña, o que fai d-ele un auténtico creador, xa que eisisten unhas formas (eu podo defiñilas longamente), seonescas, únecas e típicas. Eiquí radica a grandeza e o tidóo de groria d-ise arte. Non se trata da fidelidade a unha escola ou do sometemento a un estilo. Trátase da trasposición da realidade esterna n-unhas composiciós que reflexan, sutilmente, a intimidade do autor, siñalando preferenzas e desdéns, marcando predominios e singularidades, nos córes que cantan e nas liñas que ordean. Non importa que Seoane pinte en bermellóns ou en grises ou en azules. O modo de usálos é o que interesa. I ese modo responde a unha afinidade moi marcada po-lo cór no que iste tén, por unha banda, de espresivo, e po-la outra, (isto coido que é esencial en Seoane), po-lo que ten de espricativo. Haberá que subrayar ista nota con gran enerxía. Seoane esprica emotivamente. Tal feito é conmovedor e profundamente celta. Por iso os cadros de Luis Seoane –como a poesía de Rosalía ou a conversa dos nosos labregos– son todos, en cada ún de por sí, puro monólogo plástico, discurso ou poema, no que volumes e distancias, perfiles e contrastes, son outros tantos rexistros da voz poderosa do artista que grita o seu amor ou a súa protesta, o seu desacougo ou a súa nostalxia. A pintura de Luis Seoane é como a obra d-ún neno que denantes foi home i-está a recordar, na súa aitual pureza infantil, a severidade e a honestidade do varón d-outro tempo, do varón entrevisto e cáseque esquecido en unha vida máis soñada que vivida. E tudo isto arremoíñase nos cadros de Seoane con ofrecemento sinxelo e xeneroso. Pintura a de Seoane de entrega cos brazos abertos. Sin argumento, nin retóricas de ningunha crase, n-un falar inspirado, fresco i-espontáneo de cada lenzo, froito lucidío de moitas sabencias e longos, difíceis e recatados estudos.
Velahí tés o senso do meu futuro ensaio. Eiquí queda presentado velozmente, en seco esquema e tén aire cecais un pouco cabalístico ou arbitrario. Pró eu aseguroche que non será d-ise xeito. Obrígame a falar agora así o non facer ista carta un fárrago inacababel. Mais as ideas que me bulen na cabeza e, sobre tudo, o que ten de ser escrito, há levar o arranxo totalmente ceñido, –cáseque de seguro estilo científico-natural– que hoxe os tempos piden pra tratar dos problemas artísticos. E velahí tes o que eu tiña de decirche unha vez dominada a primeira emoción que desencadou o teu espléndido libro.
A monografía –si che parece bén o proyeito e o aprobas– levará algunhas reproduciós dos teus cadros. Por fortuna, eu trouxen as formidables fotos que tí me regalache. Mais algunha debe ir a todo color. ¿Cáles prefires tí? (Tendrás que enviar os clichés como se fixo cas ilustraciós da obra de Daniel. A cousa non urxe pois tudo o de Galaxia vai con bastante retraso. Pró convén que vaias dispoñendo o material).

XXX XXX

Noticias concretas: O Libro de Tapas foi amostrado n-unha cea á que asistiron, entre outros, D. Ramón Otero Pedrayo, Piñeiro, Borobó, Floro Morán (un rapaz moi entendido en Pintura e grande entusiasta ademirador teu), e unha moréa de xente nova. Houbo fonda emoción e brindóuse con entusiasmo por Luis Seoane e a súa obra.
Teño xa feito un artigo prá Nación. Vou revisálo e axiña o enviarei á túa direición. Non-o fixen antes por esceso tremendo de traballo profesional. Prá escribir algunha cousa teño que roubar horas ó sono.
Recibo Imago Mundi. Moi boa. De gran alento. Fixen a suscrición por intermedio de Perfecto López ó que din o encargo cando voltóu pra isa. En canto teña vagar, tentarei facer un pequeno ensaio. Veremos si sale bén.
Recibín o libro de Rafael ca adicatoria. Dalle unha aperta cordial da miña parte. Aínda que non-o conozo persoalmente fai xa moitos anos que o teño entre o meu Parnaso particular e a ele debo moi puras emociós. É un grande e noble poeta.
Por correo aparte mándoche o volúmen de ensaios sobor da Saudade que, por fin, saíu á rúa. (Retraso involuntario). Tamén vai un artigo méu de fin de ano. Eiquí levantóu moitos comentarios, inda que n-ele eu soio me refiro ó extranxeiro, ¿comprendes?
Finalmente, vas as fotos feitas na túa casa.
Non deixes de mandarme as fotografías dos teus murales. Eiquí percísase tudo o teu. E o libro dos poemas de Varela que tí ilustras.
Prometo firmemente escribirche con absoluta regularidade.
Floro Morán pídeme un exemprar do Libro de Tapas. Si o podes enviar, que veña dedicado a iste home, que tanto te quere. Xa dirás a forma de pago. Non andes con remilgos. Tí tes os teus gastos e n-iste caso trátase de xente en posición económica moi boa. Mándalo á miña direición e nome. (Temo que xa non dispoñas de ningún exemprar).
Apertas fortes pra Lorenzo. ¡Que home máis inquietante! Apertas prá Cuadrado. ¡Qué bó rapaz! Todo o meu afecto e o meu agarimo pra Maruja. Pra tí, pra tí non hai verbas nin despedidas. Pra tí isa aperta de irmán que se dá con ledicia e, ó mesmo tempo, con un nudo na garganta.

Domingo

¿Poderías mandarme o Cancionero de Unamuno? Moito se fala eiquí d-ele.


[Escrito a man]

Querida Maruja:

Hace mucho tiempo que no te escribo, pero no creas que por ésto dejo de acordarme de vosotros, pues ha sido para mi una gran satisfacción el haberos conocido y vivir con vosotros los momentos tan agradables que hemos compartido y que ojalá pronto podamos repetirlos, porque ahora me figuro que no tardareis mucho en venir por aqui.
Hemos recibido el Libro de Tapas tan hermoso de Luis. Ha sido una sorpresa deliciosa, pues es un libro soberbio que nos gustó sobremanera. Habeis sido muy amables molestandoos tanto, pero el libro desde luego es una preciosidad. Lo enseñamos a todo el mundo y tiene un éxito estraordinario. Bueno, desde luego los amigos que no os conocen es igual que si os conocieran, pues no cesamos de hablar siempre de vosotros.
Recibir un cariñoso abrazo de vuestra amiga Elena.
Muchos recuerdos a Cuadrado. Supongo que estará más contento que cuando estuvimos en esa. Me alegraria mucho que asi fuese.

1954-01-12
Carta de Seoane a García Sabell. 1954
Bos Aires
Santiago de Compostela
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a García Sabell. 1954 en 12/01/1954

Buenos Aires, 12 de xaneiro de 1954

Sr. D.
Domingo García Sabell
Santiago de Compostela.

Meu querido García Sabell:

Recibín fai poucos días unha carta de Piñeiro na que fala dunha carta túa que non recibín, e que seguramente perdeuse. Tamén refírese a ela Del Riego noutra recibida pouco denantes que a de Piñeiro. Nesta derradeira adiántame a noticia que tiñas de confirmarmo, que me encheu de ledicia e agradescimento, de que Galaxia publicaría unha monografía feita por tí sobor da miña pintura. Agradézoche sinceiramente esa nova proba do teu agarimo, sen outro estímulo que a vosa comprensión, isolado, a maior ambición que teño é precisamente que a miña obra sexa conoscida nesa, pois toda ela está feita e pensada pra Galiza dende unha cibdade, onde si ben atopei un crima propicio pra o desenrolo do meu arte e onde cada día acrescéntase o meu prestixio, non eisiste unha realidade cuia simpatía téñame engadado, nin estímulo sensibel algún pra o que eu fago. Toda ela coma tí viches está feita de lembranzas, pensada con paixón na terra, cos desexos afebrados de voltar algún día pra atopar nela a miña xustificación defiñitiva. Rematei de facer en decembro o grande mural de que che falaba nunha carta miña e fiquei ledo dél. Está gostando moito e recibo costantemente gabanzas, pero quixera telo feito nesa. Despois do mural escomecei a facer unhas estampas ao temple por un procedimento vello esquecido, que resulta dunha gran novedade, ao mesmo tempo que pinto. Pra febreiro ou marzal sairá un libro de poemas en galego de Varela con grabados en madeira meus. Traballo moito, arreo, soio. E probábel que en outubro ou novembro viaxe a Lima e expoñer invitado por unha galería de aquela cibdade, logo con seguranza irei a Italia onde quixera quedarme todo o tempo que poida. Meu desexo sería quedarme en Europa deica que poidera voltar a esa. Non sei.
Tamén escribo decote. Algús ensaios sobor temas de arte, sobor de probremas nosos, e teño xa algunhas notas tomadas pra facer este mes os ensaios sobor Eiroa e Maside.
Dixen xa o que sei de mín, fálame de tí do que proieitas, do libro da saudade que me anuncias próisimo a sair, fálame dos amigos comús, escríbeme. Fai falla que nos escribades. Temos intrés en todo o que se faga nesa. Fálame do teu ensaio sobor da creación artística, sobor da biografía de Valle Inclán, tan necesaria, sobor dos ensaios que tes de mandar para pubricar nesta. Fálame de tí. Perfecto López fíxome chegar as fotografías do Pórtico que che agradezo fondamente. Conseguín que se aprobasen no Centro Galego algunhas cousas intresantes pras próisimas pubricaciós, o libro de Manuel María, o tomo de ensaios de Del Riego, as obras completas de Cabanillas, de Castelao e de Noriega Varela. Mais estou canso de todo isto e teño ganas de pecharme no meu traballo persoal. Non vexo a ninguén, ou apenas a ninguén, soio a xente do Centro Galego donde eu podo arranxar algo deica agora persoalmente. Supoño que terás recibido un libro de Alberti adicado a tí e meu libro das Tapas cuio limiar adiquei a Elena e a tí. Atrevinme a facelo sin consultarvos deixándome levar polo meu sentimento. Non sabedes o ben e tamén o desfacemento que fixo a vosa estancia nesta en nós, naqueles que tivemos que sair da Galiza. A surpresa de ter comprobado que en tantos anos aturabamos sendo fideles aos principios fundamentaes que nos serviran de guiamento na mocedade e pensando da mesma maneira en tantos problemas actuaes. Que non tiñamos difrencias que nos arredasen aínda tendo desenrolado a nosa vida inteleitual en medios tan desvariados. Cicáis a nosa soidade é a vosa soidade e a nosa limpeza moral que tiñanos achegado nunha época de nosa mocedade fixo o miragre. Que ledicia pra nós comprobar que a nosa xeneración non se tiña estragado e que mantiña unha continuidade e unha unidade mais outa esprovada na aversidade. Pra nós foi un bezo a vosa visita. A vosa soidade e a nosa tiñase povoado de verdades carnanas en nós e que apenas agoirábamos de mozos. Afondábanse pola vosa presencia todal-as andrómenas que uns poucos cativos tiñan erguido pra nos apartar. Aturábamos sendo os mesmos, e adereito traballamos por iguaes fins espritoales, vos na terra e nós pra ela.

Adiqueivos ese limiar de todo curazón. O desfacemento que nos trouxo a vosa volta a Galiza foi o nos voltar á realidade, á soidade. Con vosco vivemos por uns días, moi poucos, en Galiza. Ficábamos novamente soios enfrontados co mecelado destiño que nos mantén alonxados de todo aquelo que amoramos. ¡Abonda! Escribide sobor de vos, dos vosos proieitos. Temos necesidade das vosas verbas, de ter concencia que eisistimos pra vos. Escribide.
Pra Elena e pra tí recibide os saúdos de Maruxa, e a mesma e grande aperta e o desexo de un ano benfadado de:

Seoane.

1954-02-10
Carta de Seoane a García Sabell. 1954
Bos Aires
Santiago de Compostela
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a García Sabell. 1954 en 10/02/1954

Bos Aires, 10 de febreiro de 1954

Sr. D. Domingo García Sabell
Santiago de Compostela

Querido Domingo:

Non quero decirche a emoción que me produxo, prodúxonos, a túa carta derradeira. Non sei como escribilo, vivimos en canto a Galiza, tocante á xente millo[r] desa a que máis estimamos, nunha soedade e nun apartamento que temos de superar. A coleitividade galega non conta, a pesares de todo o noso traballo, no terreo do esprito é un monstro chatún ao mellor cheo de bondade, de bó sentimento máis de testa reducida, e aquelo que facemos en arte ou literatura non pode estar orientado somentes cara a ela pois tiña de ser mesquiño e sen destiño. Galiza é o que conta, e Galiza sodes vós i ese povo que nos cerca i á Galiza, querida de nós, impasible como unha dona de Amadís, oferendamos os azos da nosa obra nas xostras mais desvariadas e nos países mais distintos. En Estados Unidos en México, no Uruguay, eiquí, hai moitos coma nós que loitan soios e que precisan do voso alento. Axudádeos. Cada un ergueu a sua tenda e puxo a sua ensina galega de loita na porta, mais todol-os que ficamos lonxe podemos trocarnos en vagamundos, e virar esa insina esgrimada por un longo desterro, pol-o desazo, nun escudo asañado de corte dos miragres. Todos arregueixamos do voso alento e tedes millo[r] que ninguén, pois vivides en comunión limpa coa terra a facultad de sunguirnos nunha obra común. Tí decatáchete desto, non sei coma decircho con outras verbas, e a tí debémosche todos nós, irmán benquerido, mais dunha afincada emoción.

Encheme de ledicia o que te tivese gostado a Libro de Tapas e que Elena e tí non tivésedes refugado a adicatoria, feita coma seguimento da tenra saudade que nos trouxéchedes. Contigo viñeron á miña memoria moitos feitos senón esquecidos, durmidos en mín, os días coas noites compostelanas, os nosos soños de estudantes, esa rebelía crara que caracterizou a nosa xeneración i ese amor pol-os homes e pola vida que aínda hoxe, no noso recollimento obrigado, teñen de recoñecernos. A nosa foi unha xeneración soberba da que algún día terá de facerse historia. Trocamos en moitos anos moitas cousas que parecían eternas e loitamos con isa senelidade que parecía estusigalo todo. Aínda o noso fracaso como xeneración si eisiste, tén unha grandeza pouco común dada pol-as circunstancias que nos tocou vivir. Mais deixemos isto, o Libro de Tapas costituíu un eisito, en pouco mais de un mes desquitoume o prezo ben subido da edición e istes días ando na tarefa de remitirllo a todol-os amigos a quenes sempre fun enviando as miñas cousas, e tamén a Floro Morán, de quén síntome ben retribuído coa sua amistade.
Tan pronto as teña enviareiche tamén as fotos dos muraes que gostaron moito, creo que cho decía na carta miña que se cruzóu coa túa. Tamén teño de enviarche fotografías de algunhas das estampas que fixen pol-o sistema do estarcido dos vellos imprenteiros dos séculos XVII e XVIII, que alumeaban por ese procedimento os “tarots”, as barallas, e as estampiñas relixiosas. Os poemas de Varela sairán en marzal. Manda os teus artigos pra La Nación e Imago Mundi e pra esta última podes solicitarlle artigos ou ensaios ás xentes de Galiza que consideres de acordo coa finalidade da revista. E moi importante a colaboración vosa nese senso.
¿Coma non vai a parecerme ben o proieito da monografía e feita ademáis por tí? Estou encantado e agradecido de que o fagas. Pra mín é un bén co que non soñaba, e aínda coas reproduciós en negro teño a sensación de que algo da miña obra pertenecerá por fin a Galiza. I eso gracias a tí que non sei como agradecercho. O que me escribes sobor da miña pintura, cando te refires á liña e ao color, ás formas, estou certamente de acordo e síntome fondamente interpretado cando falas de monólogo plástico porque mais que nada é iso o que nesta soedade veño facendo en lembranza dunha terra que me nego a perder, que non quero que me seia derrancada. Ela reside nevoenta pol-os anos de apartamento en min e a ela acudo coma teima. Mais eu non quero falar desto. Esto[u] mais que outra cousa agradecido de tí, e de todos os que facedes “Galaxia” e concretamente ledo e goioso de que tí atopases na miña obra aquelo que nela é remotamente galego aínda que embrullado nas formas e na estética do noso tempo ao que ninguén con responsabilidade inteleitual pode voltarlle ás costas á que sén sometementos a estilos ou a escolas coma tí ben dís teñen, supoño, moito que ver co noso pasado románico, ise pasado grorioso de Europa occidental que foi desdenado pol-os sandeus crasicistas, tan indifrentes a todol-os pasados de todal-as culturas que ren tiñan que facer coa fidelidade de ouxeto que eles amaban mais que o arte. Teño por seguro que teu ensaio a (sic) de ser eistraordinario i eu felicitome delo. Enviareiche os clisés pras reproduciós en cór un destes meses, dime aprosimadamente a data en que che fan falla.

Pronto mandareiche o libro de Rafael adicado a Cádiz, súa cibdade. Está feito con sangue, conozo moitos dos poemas leídos direitamente por Alberti nunha tarde na súa casa. Con saudades os dous do noso Atlántico común. Soio, e cun grandor coma moi poucos poetas casteláns atinguiron. Afincado coma unha rocha, abourado de todos, sen máis pratea que pisar coma todos nós, que a que leva na ialma, sen pasaporte, sen visado, soio. Ergueito sobor da lameira dos poetas oficiaes casteláns.

Denantes envíoche por correo aparte o Cancioneiro de Unamuno. Onte recibín o tomo da Saudade que non sei coma loubalo, xa que os ensaios que máis me interesaron foron precisamente os dos mais amigos. De tí sinto que non abandones cicáis un pouco o consultorio pra adicarte mais ao que é indudábel túa vocación, cuio desenrolo tanto necesitamos, pareceume un traballo revelador no que non soio analizas a saudade senón que fas un análisis psicolóxico sen igoal deica a data do home e da natureza galega. Isa renuncia á Saudade, ise deixarse ir do home galego nese sentimento que o eleva sobor das xentes doutras castas ten no teu traballo un análisis insuperábel. Mañífico tamén o traballo de Piñeiro do que recibín a Separata. Estades facendo unha grande laboura do que todos debemos ficar agradecidos. Iste exemplar pasareillo cando remate de leelo a José Luis Romero, o direitor de Imago Mundi con quén teño intrés en que vos poñades en contaito.

Escríbeme, escríbeme, prégocho pol-o bén que me fan as vosas noticias. Recibide pros amigos, pra Elena e pra tí todol-os agarimos de Maruja e meus, e tí tamén sen despedidas a aperta irmán, forte e acesa de:

Seoane

1957-11-08
Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1957
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1957 en 08/11/1957

Buenos Aires, 8 de noviembre de 1957

Sr. D.
Francisco F. Del Riego
Vigo

Querido Del Riego:
Te debo carta, pero es que anduve esta temporada de un trabajo en otro sin tiempo para nada, sin descanso. Acabo de realizar una nueva exposición con mucho éxito y en la revista alemana Gebrauchsgraphik, en el número 10 de este año, me dedican cuatro páginas, por segunda vez, en estos tres últimos años. Trabajo y estoy contento de ello. Tengo dos nuevos murales para hacer; y me seleccionaron en New York, con 15 pintores más del resto del mundo, para hacer uno de los afiches de la Feria Internacional de Bruselas. Igualmente en esa ciudad seleccionaron una acuarela mía para una gran edición de reproducciones. Estoy contento porque esto ocurre sin que hubiese tenido que moverme de Buenos Aires.
Recibí las monografías de Eiroa y las notas que aparecieron sobre ella. Te agradezco todo, así como también las otras notas que me enviaste para G. E. Yo tengo a tu disposición 712’50 pesos que es el importe de tu trabajo para la Enciclopedia, que gustó y les pareció perfectamente adecuado. Tambien recibí el texto sobre la obra de una generación para “Citania”. Es necesario, primero, cambiar el título por el tipo de público a que va dirigido que no es concretamente gallego: Nuestra tierra y nuestro tiempo quizá deberías poner la palabra Galicia. No sé, piensa que se trata de expandirla más entre gentes agenas (sic) a Galicia y a nuestra colectividad y entonces nuestra tierra no tiene el sentido que tiene para nosotros. Te pediría, por creerlo justo, que dedicases algo más a Varela por sus poemas Catro poemas pra catro grabados y Lonxe, que para muchos, entre los que me incluyo, nos parece uno de los más importantes poetas gallegos de los últimos 20 años, con acento bien particular en nuestra lírica. Tú verás. Citania promete ir bien. Nos costó bastante formar la sociedad anónima. Abundan entre los accionistas la gente pobre; por mi parte, además de trabajar gratis, como siempre en toda empresa gallega, invertí en ella parte de mis ahorros. Preside el directorio Perfecto López, y están agenos (sic), naturalmente, aquellos para quienes la acción cultural gallega se convirtió en hábito de discursos y tertulias y nada más.
Creo que habéis hecho mal en no dialogar con Antonio Baltar. Ahí estáis absolutamente confundidos, por lo que notamos, con respecto a todos nosotros. Si no fuese así, no se puede explicar vuestra actitud con respecto al congreso del año pasado, y vuestra actitud actual con Baltar que llevaba la representación nuestra. Casi toda la obra hecha en Buenos Aires fué hecha al márgen de las gentes que aquí aparecen como apoderados vuestros y que cada vez están más solos. Yo no sé como hablar de esto, pero sentí una gran tristeza al pensar que si hubiese sido yo el que fuese a Galicia, podría pasarme algo parecido a lo ocurrido con Antonio. Os estáis dejando guiar por noticias e informes de terceros, inexactos e interesados, y no es propio, creo, de vosotros ni de nosotros, dejarse llevar de terceros para las cuestiones referidas a problemas nuestros. La culpa de lo ocurrido en el Centro Gallego y de que no hubiese venido a ésta el equipo que se proyectaba, la tuvo exclusivamente el grupo informante vuestro al utilizaros como una maniobra en la que vosotros érais bandera, que les salió mal, para cuestiones solamente electorales del C. G. Estáis mal informados con respecto a esto y lo siento. Por esas maniobras salió perdiendo Galicia. Perdóname todo esto, pero creo que entre nosotros debemos decirnos con claridad lo que pensamos.
Continúa mandándome los reportajes y notas para la revista y te rogaría me enviases algunos saludos de fin de año de Otero Pedrayo, Domingo, Piñeiro, tuyos, y de quien creas conveniente para Galicia Emigrante radial. Te lo pido con tiempo. Tambien te ruego (pero por favor, cóbrame) me envíes los libros Homaxe a Florentino Cuevillas, Galicia de Martínez Barbeito, y Heráldica de Galicia, y que veas de que manera puedo recibir las monografías que ahí se publican de arte, como la del escultor Prado de Chamoso Lamas. Perdóname que recurra a tí. Bueno todo esto resulta largo. Te ruego me contestes tambien extensamente. Mientras tanto Evelina y tu recibid el abrazo de Maruja y mío, y tu uno más fuerte y grande de tu amigo:

Seoane
[Manuscrito]
Te agradezco mucho, a ti y a Evelina, el obsequio que nos enviasteis por Vázquez Iglesias. Os debemos demasiado. Un abrazo.

S.
Por correo aparte te envío Segundo Libro de Tapas que acaba de salir.

1979-01-07
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1979
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1979 en 07/01/1979

Buenos Aires, 7 de Enero de 1979

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Te agradezco mucho el envío de las fotografías, de las notas que se publicaron sobre Varela y las del entierro, lástima que éstas no reconocimos a nadie. Tu artículo sobre él es muy bueno aunque contenga algunos errores disculpables. Varela no perteneció a Botella al Mar, fuimos solamente Cuadrado y yo. Juntos, él, Cuadrado y yo, hicimos Correo Literario, un quincenario que duró 40 números y que hoy se estudia en las Facultades de Letras como una de las revistas literarias más importantes de la década del 40. Dirigió la Colección Romántica de la Editorial Nova, que también habíamos fundado Cuadrado y yo. Fue, con Serrano Plaja, uno de los Secretarios responsables de De Mar a Mar. Fuimos Varela y yo, junto a Joan Merli, editor y escritor catalán, directores de Cabalgata, otra gran revista literaria, todo esto después de haber sido uno de los directores de Romance, de México, etc.
Pienso que hay que publicar su obra completa, la publicada por él y que reúne los siguientes libros de poemas: Elegías Españolas, editada creo que en 1940 en Méjico, tengo un ejemplar. Torres de Amor, Catro Poemas para Catro Grabados, Lonxe, y Homenaje a Picasso. Por mi parte publicaré los poemas dedicados a mi obra y que se publicaron en catálogos, que son cuatro, independientes de Catro Poemas para Catro Grabados; los dedicados a Falcini, a Carybé y algunos más, entre ellos dos o tres que publicó en Correo Literario. Es lo menos que le debo y con ellos una pequeña semblanza mía sobre él y una muy sinténtica historia de nuestra vida en Buenos Aires, que, en cuanto a la de Varela, creo que soy el que mejor, quizá, la conoce, por los amigos comunes, las tertulias a que acudimos juntos y los proyectos que hicimos y se malograron por nuestra falta de dinero. Todo esto la edición completa de sus libros, no antología, las antologías son personales, y sus poemas publicados en catálogos, algunos de los cuales fueron en su preferencia, es el mejor homenaje que podemos hacerle. A Dieste hay que pedirle que, conjuntamente con Carmen, recuerden la actividad de Varela en España antes y durante la guerra civil. Todo cuanto hizo y publicó es porque él mismo sabía que lo representaba en el momento, al menos, de su publicación y no hay que dejar que sea objeto de examen en el futuro. Para mí y para muchos fue siempre de una gran calidad y todo esto está al margen de su negativa a reeditar y a publicar nuevas obras, por motivos independientes, por lo que sé, de la obra publicada. Toda ella, excluyendo Elegías Españolas, fue publicada por Cuadrado y por mí y siempre, después de mucha insistencia de nuestra parte. Bueno, hablaremos próximamente de todo esto. Vuelvo a felicitarte por tu nota. Escribo rápidamente.
Nada más por hoy. Estamos agobiados estos días por la proximidad de nuestro viaje que será en Iberia el 28 de este mes.

Un gran abrazo para Mimina y para ti con un hasta pronto de Maruja y mío.

Seoane