PROXECTO EPÍSTOLA

----

TEMÁTICA: Fondo: Valentín Paz-Andrade no seu arquivo persoal

No ano 2012 con motivo da celebración do Día das Letras Galegas adicado a Valentín Paz-Andrade, o Consello da Cultura Galega e a súa familia asinaron un protocolo de colaboración polo cal o Consello da Cultura Galega dixitalizou parte do seu arquivo persoal depositado na súa casa de Pousa Nova do Mar en Samil. Entre o conxunto da documentación dixitalizada destaca nomeadamente o seu epistolario que contén case 2500 cartas das que 600 son copia enviadas por Valentín e 1500 son recibidas por este.
A lectura e consulta do fondo epistolar deste poliédrico persoeiro galego son fundamentais para coñecer e recuperar a memoria da historia política, económica e cultural da Galicia do século XX.
Epístolas
160
Data Relación Remitente - Destinatario Orixe Destino [ O. ] [ T. ]
Data Relación Remitente - Destinatario Orixe Destino [ O. ] [ T. ]
Carta de Filgueira Valverde a Paz Andrade. Sen data
Pontevedra
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Filgueira Valverde a Paz Andrade. Sen data

Pontevedra


Benquerido Valentín:

Envíoche foto e fotocopias dos retratos que temos de Don Xosé Manuel Pintos. Podemos facer, no laboratorio, unha foto mellor do óleo.

Apertas de


Filgueira

Carta de Filgueira Valverde a Paz Andrade. Sen data
Pontevedra
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Filgueira Valverde a Paz Andrade. Sen data

Gracias, querido Valentín, polas tua garimosa carta de pésame na morte do meu xenro. Os anos fannos sentir máis estes golpes e, tamén, o consolo que da ter, carón noso, neles aos amigos de sempre

Lembranzas e apertas de


Filgueira

1930-07-06
Carta de Cabeza de León a Paz Andrade. 1930
Santiago de Compostela
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Cabeza de León a Paz Andrade. 1930 en 06/07/1930

Santiago, 6 do mes de Sant Yago de 1930


Sr. D. Valentín Paz Andrade


Meu querido amigo e compañeiro:

Recibo a sua cariñosa invitación pro acto galeguista que se proieita en Vigo. Agora ben: O 25 é un dia en que non m-é posibre sair de Sant Yago. Como sabe vosté ven o Ministro de Gracia e Xusticia a facer a ofrenda; e os que temos cargos de Decanos non podemos sair do pobo sin licencia do de Istrucción Púbrica. En circunstancias ordinarias esto non sería incomente; pro vindo o Señor Ministro, sería cousa improsibre conseguir premiso pra tomar parte n-un acto calquera que o arredase a un da pobración. Ademáis, andan aquí algús elementos coa ideia de que se faga n-ese mesmo dia algún acto en Sant Yago; e anque non sería do mesmo xeito que o que vostedes se propoñen, de todas maneiras ven a engadir un oustáculo máis á miña saida. Síntoo moi de veras, pois tiña desexo de falar de este movimento con todos vostedes os enxebres e ver si antre todos adiviñabamos a causa da frebe galeguista que lles entrou a algús dos que andan n-el e que o diaño leve si se podía sospeitar que tivesen tal entusiasmo po-los nosos ideales.
Non faltará ocasión de que charlemos encol de esto; e hastra destonces e sempre, conte co cordial afecto de seu devoto amigo e compañeiro


Salvador Cabeza

1930-10-27
Carta de Cabeza de León a Paz Andrade. 1930
Santiago de Compostela
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Cabeza de León a Paz Andrade. 1930 en 27/10/1930

Sant Yago, 27 outono do 1930


Sr. D. Valentín Paz Andrade
Abogado
Vigo


Meu querido amigo e compañeiro:

Recibín o folleto que contén os discursos pronunciados no mitin do Teatro García Barbón. Inda que xa os había leído na prensa diaria, fólgome moito de velos recollidos n-un volume e agradézolle de veras o envío do folleto: os traballos que o forman son de unha enxundia rexa, grandes leiciós de cátedra galeguista, tan outos de pensamento como barudos de lenguaxe. Miña embora, xa que a ocasión se persenta, -pol-a sua intervención destacada e valiosa no acto rifirido.
Non me esquenzo do meu compromiso con vosté: pro déixeme sair do empeño en que estou metido e que comprenda vosté que é de importancia capital. Non sei si sabe que o Ministerio de I.P. autorizou â Universidá (accedendo a unha petición minha) pra que dé aloxamento doado nos seus locales, ô Seminario de E[studos] G[alegos]; e aquí me ten, meu amigo, n-este choio do traslado que é cousa seria e de un traballo e preocupación formidabres.
Xa sabe que é sempre de vosté moi cordial amigo e compañeiro que con toda efusión o sauda,


Salvador Cabeza

1930-12-06
Carta de Cabeza de León a Paz Andrade. 1930
Santiago de Compostela
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Cabeza de León a Paz Andrade. 1930 en 06/12/1930

Santiago, 6 do Nadal 1930


Sr. D. Valentín Paz Andrade


Meu querido amigo e compañeiro:

Habíamos quedado en que si tiña que actuar antes das vacaciós, me avisaría vosté con duas semáns de anticipación, pra dispoñer as cousas de maneira que poidese cumprir meu compromiso. Pensando que xa este quedaba (según o desexo que lle expresei) hastra despois das vacaciós, dispuxen dos dias da semán entrante de modo que me é imposibre n-ela satisfacer os seus desexos, que son os meus. Rógolle, pois, que si non se apraza miña conferencia pra despois das Páscuas, me avise pra ir en tal caso o xueves, 18 a esa. Pro si ha ser así, dígamo axiña, pois teño un ensamio de cousas que colocar n-esta tempada e convenme moito saber o que detremiñen vostedes.
Xa sabe, supoño, que o Seminario de Estudos Galegos fará n-este curso a sua xuntanza xeneral en Vigo. Serán tres días de laboura nos que tratamos de conseguir veñan algúns socios portugueses a facer seu ingreso no Seminario. Teremos sesiós púbricas po-o xeito das que se celebraron en Pontevedra na derradeira xuntanza de esa crás que celebramos. Temos desexos de dar a coñecer o noso centro n-esa simpática cibdá; e alá iremos.
Non se descoide, si teño que ir o 18, de avisarme axiña. Sempre seu afectisimo e bon amigo e compañeiro


Salvador Cabeza

1932-10-19
Carta de Carballo Calero a Paz Andrade. 1932
Ferrol
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Carballo Calero a Paz Andrade. 1932 en 19/10/1932

Ferrol, 19-X-32

Sr. D. Valentín Paz Andrade


Querido irmán:

Ignoro si obran no teu poder dúas cartas do Grupo Ferrolán do Partido, solicitando de ti a mercede de un mitin n-esta vila. O certo é que nin tí contestaches a esa petición nin Pontevedra â notificación oficial de constitución do Grupo.
Espero que de esta vez te molestarás en escribir dicindo cando pode ser eso, e con qué oradores podemos contar. Non pode faltar Picallo. Por min, que veñan os tres diputados. E de saber que falaría eu, e outro de eiquí faría a presentación. Creo que nos debedes proporcionar non menos de tres oradores. Castelao caería moi ben. O outro podes ser tí mesmo, ou Bóveda, ou quen querades.
Decatádevos do intrés que ofrece a conquista de Ferrol, colonia castrense de Castela, ulster e Gibraltar galego, quinto reino de Andalucía, etc, etc, etc. Xa veríades que o Grupo se move, pero apenas hai máis orador que eu, e diñeiro ningún. Non nos esquezades, ou nos pasaremos a Álvaro.
Ocurre que eu fun n-outrora Director de Prensa da FUE, pol-o cal facía «Scholarum». Dende entón, o Pueblo Gallego envíaseme gratuitamente. Pero como agora estóu en Ferrol, non o recibo, e o recibe a miña ex-patrona de Santiago, o que non é xusto. Rógoche que fagas a oportuna xestión pra que, si se empeñan en mandarmo, mo manden a Ferrol, Sinforiano López, 183,3º, e non a Santiago, Troya, 10 baixo; antre outras razóns porque en Troya non podo recibilo.
Espero que me responderás axiña, ante a ameaza de escisión. Escríboche ô Pueblo porque da túa direición somente lembro a verba «Urzáiz». Apertas.

R. Carballo Calero

1932-11-01
Carta de Paz Andrade a Carballo Calero. 1932
Vigo
Ferrol
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paz Andrade a Carballo Calero. 1932 en 01/11/1932

[Vigo], 1 novembre 1932


Sr. Don Ricardo Carballo Calero
Ferrol

Querido Ricardo:

Ainda hoxe me foi entregada a tua carta do 19 derradeiro, dirixida a-o Pueblo. Das outras cartas non sei, pois é a primeira que recibo d-ese Grupo, despois das que teño escrito a Valerio, en resposta a outras d-él.
Da Segredaría de Propaganda encarregouse de novo Núñez Búa, a-o que trasladaréi a tua petición. Mellor será que indiquedes xa o día, e posto que vides desenrolando unha laboura dinámica, podedes orgaizar otro pol-a tarde n-un pobo perto d-esa vila. Dende logo conven que vaian a-o mitin Picallo e Castelao, e cecais Bóveda. Eu iréi na segunda tanda, pra outro que se orgaice.
Felicítovos cordialmente por esa actividade. Non agardabamos tanto, os que do Ferrol tiñamos conocimento antigo e certo. Adiante, pois.
Farei mañán a xestión que encargas pra a adeministración do Pueblo.
Lembranzas a todol-os irmáns d-ese puxante agrupamento e ti recibe unha forte aperta do teu sempre amigo e compañeiro


[V. Paz-Andrade]

1936-00-00
Carta de Martínez López a Paz Andrade. 1936
Santiago de Compostela
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Martínez López a Paz Andrade. 1936 en 00/00/1936

Santiago [1936]


Meu amigo Valentín:

Rescebín a tua. Pareceme moi ben que te ocupes de duas das persoas mais siñificativas do noso dazanove grande e sin estudar ainda. Tuvestes sorte en dirixirte a min en precura de datos pois e probable que che poda facilitar datos que eu soio poseo. Pol-o depronto ahi che van de Faraldo o que atopei no meu arquiviño caseiro. O expediente e firma e... todo esta inédito (podese decir asi pois os artigos periodísticos...). Pero ó que me referia denantes era ó periodico (descúbrete) El Porvenir do que son o único poseedor, que llo teño prestado a D. Salvador e que tan pronto como veña este de Madride (o sábado ou domingo) che mandarei, sempre que me des a tua mais valorada palabra de honor de que mo coidaras (os nos que se publicaron teñoos todos) como si fora eu mesmo ou ainda millor. De Aguirre teño tamén Corona funebre a Aurelio Aguirre feita pol-os poetas e escritores da epoca –Rosalía, Pondal, etc- que da moitos datos da vida de il... Dime si a tes, e si non mándocha. Teño tamén (e me parez que duplicadas) a sua coleccion de poesías (faltan un ou dous pliegos).
De Faraldo e Aguirre fala bastante Murguía nós Precursores, Bibl. Gallega da Cruña de M. Salazar, T. I (si non o tes mándocho eu que o teño). Tettamanci en Hª de la Revolución Gallega de 1846, e Carré nunha das suas obras (non me acordo agora cal é) de Literatura Gallega (Me parece que a hai no C. Mercantil de Vigo).
De Aguirre hai un artigo publicado na Ilustración Gallega y Asturiana (tes esta obra completa na redacción do P. Gallego no despacho de Angulo na librería abaixo, en rustica e postos verdes de papel) e outro que me parece unha tonteria pero que tes que mirar por si acaso na [ilexible] de N. Correal.
De Faraldo, debes escribir a Betanzos ao cura que che mande a p. de nascimento e che poña en comunicación cos descendentes (constame que os hai e un deles e o autor do artigo do Compostelano) que che pode dar moitos datos. Si atopo algo mais xa cho direi pero coido que como o teu traballo mais ben que un traballo erudito será unha visión do noso dazanove a traves de Faraldo, Aguirre e Añón pode ser que te abonde co istes datos.
Non che convirian datos do ambente cultural e político de Galicia nos anos de estes homes? Podes facer unha cousa bonita, bonita, de estampa integral da Galicia de aqueles anos. Si esto fas eu che podo proporcionar moitos datos por ser unha das miñas chifladuras o periodismo e a cultura do XIX.
Boeno, abonda. Xa me estou entusiasmando demais. Miña fonda e cordial embora pol-a tua conferencia en Madrid. Pareceume xunta coa de Otero (non sei se a deu pero sei de que vai falar) as cousas cousas serias, os unicas cousas finas de esa serie de conversas. Si escribes a Fernando dille... o que queiras pois non quero cair na cursilería de encargarte abrazos, recordos, etc.
O que si che ei de agradecer e que si podes te enteres de si certo desconto que das permanencias se nos facia todol-os meses para o Bibliotecario se reintegraron os catedraticos e si ese e o caso que fagan o favor de mandarme o meu. Esto pregoche o fagas con toda a diplomacia diplomática de un embaixador italiano.
Non estou ainda en Boiro senon en Santiago e ainda estarei bastante tempo.
Espero as tuas novas

Ramón


Fte. De San Miguel, nº 1-2º, ou mais seguro

Seminario de Estudos Galegos

1950-01-28
Carta de Valentín Paz-Andrade a Virxinia Pereira (1950)
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Valentín Paz-Andrade a Virxinia Pereira (1950) en 28/01/1950

28 enero 1950
Sra. Dª VIRGINIA PEREIRA RENDA
Viuda de Castelao
Buenos Aires

He querido, estimadísima Virginia, dejar pasar los primeros días que siguieron a la desgracia que nos conturba a todos, para escribirle. Aunque nada eficaz, para consolarla, pueda decirle, y aunque haya procurado expresar en la esfera del público, el dolor de lo que Galicia ha perdido, los deberes de la fraternidad no se agotan ahí. He de seguir cumpliéndolos que estaban más próximos a su corazón.
Creo que este es el mandato que nos legó, aunque no lo haya escrito. Y como toda otra reacción es inútil, hemos de resignarnos a que viva en nosotros lo que con tanta maravillosa fecundidad ha vivido en él, incluso los vínculos más arraigados del afecto personal.
Supongo que es prematuro hablar de los propósitos a realizar, en días más o menos próximos. Cualquiera que sea el momento y la prestación que yo pueda rendir, escuso decirle que la tiene en sus manos, con la más sincera y cálida devoción.
Todos desde aquí hemos seguido su drama, pendientes día a día de cada evolución hacia lo irremediable. Mi mujer, aunque no llegó a conocerla personalmente, ni conociera a Daniel más que a través del fervor que en mí veía encendido, está tan identificada como yo en su dolor, y tiene el más vivo deseo de ayudarla a conllevarlo.
Aún no hemos recibido carta de Clemencia y Sara, con posterioridad al telegrama y carta que a raíz del fallecimiento de Daniel les dirigimos. Le he enviado el ejemplar de “La Noche” que publica el artículo mío, que supongo habrá recibido ahí por correo aéreo. También envié otro ejemplar a Camilo, al que procuraré ver en Madrid dentro de pocos días. Espero que publiquen en la revista “Destino” de Barcelona otro artículo, más amplio, que les envié, con una fotografía del sepelio y otras. Recibirá ejemplares de cuanto se vaya publicando.
Dentro de unos días, acaso el domingo 5 de febrero, se celebrará en la iglesia de Santo Domingo de Santiago, donde algún día reposará Daniel, una misa ofrecida por los amigos de toda Galicia. Aunque no de una manera ostensible, se ha procurado limitar la organización de estos actos, y de otras demostraciones de sentimiento popular. Desde Santiago pienso volver, con María del Pilar, por Rianxo, para saludar a las hermanas, ya me han impedido ir el día de los funerales celebrados allí motivos ajenos a la voluntad de todos, que se adivinan. De Vigo irán a Santiago ese día muchos amigos.
Reciba la más viva demostración de afecto de su amigo incondicional
Valentín Paz-Andrade

1951-04-02
Carta de Virxinia Pereira a Valentín Paz-Andrade (1951)
Bos Aires
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Virxinia Pereira a Valentín Paz-Andrade (1951) en 02/04/1951

Bos Aires, II-04-1951
Moi queridos e lembrados amigos: Xa vai sendo tempo de que lles acuse recbio do seu garimoso envío, e nin que decir do moitísimo que llo agradecin. Igoal que a Pedriño o manxador, persoaxe cen por cen da novela “Os dous de sempre”chegou a min tamén o paquete das lambetadas. ¡E que lambetadas! Por que si ben é certo que as conservas regalan os ollos e o paladar,nada menos se pode decire de istos ben amañados e sabrosísimos turróns que na volta do tempo e en virtude da grande atención de vostedes, traéme de novo a frescura e ledicia do seu sabor. Denantes eiqui pol-as navidades chegaba de toda isa clase de larpeiradas e con elas se axeitaban a gusto as típicas festas “hogareñas”, mais agora todo cambiou, e nin chisco se atopa de nada de iso. Todo e xa, feito con maní e mel (Industria Argentina) o que abofé non concorda cos calores abafantes que nesa data se deixan sentir. Estos terán de ser cousa estrana para nós, estando tan afeitos como estamos a pasalas con xiadas e crucas invernías, que son a razón creo eu, da quentura espritual que se sinte nos nosos fogares, na fermosa noite de noite boa, que fica xa pra min na eternidade.
Tamén lles agradezo moi intimamente, como poden supoñer, a súa lembranza na data tristeira do aniversario. A fironte visión do noso calvario estivo acesa, removendo eisi na miña inmensa door os intres sin remedio en que pouco a pouco fun vendo esnaquizarse as nosas millores ilusións as nosas últimas espranzas vividas ainda xuntos, e sobor de todo aquel seu sospiro derradeiro que non esquecerei endexamais pol-o ben espetado que quedou no meu peito. Xa despois...voltei a entregarme docemente a esta arrepiante realidade que non ten trasacordo, i eisi dia tras dia, en espera constante do miragre que me deixe entregarllo a Terra.
Lein todol-os artigos a que me fai referencia na sua carta, e dende logo penso como vostede de que “La Noche” e o “Ideal Gallego” son os que fan a millor e mais ampria información. O “Faro” pouco ou nada. Tamén Xerardo mandou un bo artigo, que por ter chegado un pouco tarde paréceme que non se publicou e non sei se agora lle darán cabida en algún outro xornal. Non se pode dudar de que o sentimento de esa perda foi unánime e bastante sinceira en todos lados, i eu síntome por todo elo satisfecta e moi agradecida mais de ningún modo feliz, como pensa e di al´gun non con mala intención. Iso...soio con el era logrado.
Estou ao tanto da doenza da miña irmán Sara, cuia recaida preocúpame bastante. Esas dúas irmáns que foron sempre como duas nais para min, téñenme en constante sobresalto pol-os seus moitos anos. Clemencia está con vivos desexos de que se arranxe axiña o asunto do Banco, creendo sin dúvida que teño ali un grande capital cuios intereses contan elas disfrutar, na seguridade que eu non lles negarei esa pequena axuda considerando o moito que subeu a vida, i elas non contan con demasiados recursos para enfrentala. Pero vostede sabe de abondo amigo Valentín, que aquel meu inmenso Danieliño non foi endexamais “axeitado”para ser dono de moitos cartos por que non lle interesaban, de modo que o único que alí temos, é un pequeno fondo, froito do traballo honrado que nos deixara o noso benquerido pai, e que o tíñamos como unha reserva pra un posible apuro na nosa vellez. Meu pai tiña sona, e dereitos de abondo para sere un home platudo como dicen acá, mais ocurreu que eisi como na súa profesión de abogado era un licne e moi intelixentísimo, non daba unha en canto de negocios se tratara os que apesares do moito que lle atraían foron de contínuo catastróficos para il. Neste xogo perdía os cartos con impresionante serenidade, sin que lle servira de escarmento ver como a tallada (por feito natural) ía caer dereitiña nas mans dos “profesionaes” cuia “boa fe” non quixo nunca luxar nin tan siquera cunha cativa duda. “Zapatero a tus zapatos” e como meu bo pai non entendía ren de nada de eso, foi eisi como as súas finanzas turraron pra abaixo en vez de turrar pra arriba. Mais o fixo el, ben feito está, e si lle conto toda a hestoria, e pra que vostede se decate de que alí non hai ningún capital sinón un pequeno aforro que sinto por Clemencia. Prégolle que cando chegue a saber algo de ise asunto, no comunique por favor, pra tranquilidade das miñas vellas.
¿Que me din do simpático Alfonsiño? ¿Atópase xa ben restablecido da súa doenza?Hai que coidar moito a ese Valentín do futuro a fin de que non se perda esa semente. Pilariña, fixen o reparto dos teus saúdos entre estes tan bos amigos, quedando moi agradecidos por elo. Coidei non esquencer de darlles en galego a Alonso Rivas, e dígoche que se lle iluminaron os ollos cando lle dixen que ao facelo eisi, era por especial encargo teu.
Os libros dos “Cruceiros” van de a pouquiño debido as dificultades que hai pra mandalos, pero aínda eisi, aproveitan ben as posibilidas que se presentan. Sin que lle cause demasiada molestia, ei de estimarlle amigo Valentín que me faga chegar algún exemplar do albúm “Nós” para cubrir certos compromisos que se me presentaron. Moitas gracias.
Moitos e garimosos bicos a Alfonsiño, e pra vostedes unha estreita aperta e saudos de esta agradecida amiga.
Virxinia.

1951-05-13
Carta de Clemencia Pereira a Valentín Paz-Andrade
Salamanca
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Clemencia Pereira a Valentín Paz-Andrade en 13/05/1951

Sr. Valentín Paz-Andrade
Amigo Valentín: En la imposibilidad de ir Sara aí esta tarde por el gran jaleo que tenemos en casa con los preparativos de marcha, envío a mi sobrino Jorge portador de la presente, para que tenga la bondad de entregarle a él esas pesetas.
Como ya sabe V. que el deseo de Virginia es darme un obsequio de 3.000 ptas., queremos que de ellas, se quede V. con mil para saldar la mitad de la deuda que tenemos nosotras contraída con V.
Sentimos mucho que por los gastos que se nos vinieron con el traslado de los muebles de Pontevedra a aquí, nos sea imposible de momento, ponernos totalmente al corriente con V. Fue una lástima, no hubiese V. querido aceptar de la propia Virginia el saldo de esta deuda, que según nos escribió, ha querido hacer ella efectivo cuando V. estuvo allá.
Como V. vera por la carta adjunta, el deseo de ella es que se aparte una cantidad antes de adquirir valores para cubrir los gastos de renovación del panteón de lo que quedará encargado en mi ausencia mi primo José Pereira de Pontevedra. Así pues, añada V. a lo nuestro 1.000 ptas. más para cubrir ese gasto.
Gracias anticipadas de su buena amiga
Un saludo a Pilar con fun beso a Alfonsito.
Clemencia

1951-06-19
Carta de Valentín Paz-Andrade a Virxinia Pereira (1951)
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Valentín Paz-Andrade a Virxinia Pereira (1951) en 19/06/1951

VIGO, 19 San Johan 1951.
Inesquecente Virxinia:
Recibimos as súas derradeiras cartas. Quero contestar axiña no referente ao asunto dos bens de Daniel (q.e.p.d.), pois maxino a ansiedade de Vde.
Como xa sabe había orde de os subastar, por consecuencia do expediente de responsabilidades políticas. Consigueuse que o Xuzgado informara a Madrid no senso de que non tiña valor apreciabre, dado o tempo transcurrido e o armacenamento en ruins condicións. Entón desistiron, mais adxudicándose ao Museo de Pontevedra os cadros alí depositados, cuios resguardos obran en poder de Clemencia. Así resulta d-un edicto pubricado no Boletín Oficial da provincia.
Non puiden falar con Filgueira d-este aspecto do asunto, a pesar de tental-o varias veces, mais teño entendido que fixo manifestacións de que se trataba d-unha adxudicación simbólica, e que sempre estarían as obras en dispor de quen tuvera dereito a elas. Agardando topal-o un día en Pontevedra e comunicar denantes a Vde. o resultado da conserva, de acordo con Clemencia, abstúveme pol-o d-agora de facer uso do poder, pra recramar en terceria a metade da obra que fixo durante o matrimonio, pois pertenece legalmente a Vde. Así están as cousas, e coido poderlle decir máis dentro de pouco tempo.
Josefina estuvo en Pontevedra, falou con Ramón Otero e con Baltar. Non sei, pro sospeito, que recolleu algunha cousa das que toparon na casa. Tamén estuvo en Vigo e veu a verme, mais en concreto nada me dixo das cousas que pudera ter recollido, limitándose a falar dos bens de Rianxo, que tamén foran embargados.
Teño estado no Banco de España, en Pontevedra, c-os resguardos que Clemencia me falcilitóu. Por efeito da mesma responsabilidade venderon a metade dos valores, que estaban ao parecer en depósito indistinto a nome de Vde. e d-el. O saldo que deixaron pouco máis debe ser de 12.000 ptas., que a Clemencia parece moi pequeno. Teño combinado con ela que me acompañe un día a Pontevedra, pra acrarar no Banco as cifras e exprorar por si hubera algunhos outros valores.
De momento e canto lle podo informar.
Como hoxe teño que saír para Madrid, onde estaréi o resto da semán, a volta irei a Pontevedra e procuraréi ampliar a información d-esta carta.
Sara está xa totalmente reposta e Clemencia tamén atópase ben.
Alfonsiño e Pilar envianlle as máis acesas saudades, co mais fondo afecto do seu sempre incodicioal,
Lembranzas aos Prada, Puente, Silva e demais amigos.



1951-07-02
Carta de Virxinia Pereira a Valentín Paz-Andrade(1951)
Bos Aires
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Virxinia Pereira a Valentín Paz-Andrade(1951) en 02/07/1951

2-07-1951

Sr. Don Valentín Paz-Andrade
Moi lembrado i estimadísimo amigo: Recibín carta de Ramón Otero, dándome conta de que o xuez de Pontevedra decretóu xa a liberdade das nosas cousas. Ista noticia que de por si debera alegrarme dado o que ises obxetos representan pra min no terreo sentimental, cáeume pol-o contrario demasiado pesada, ante o temer da aititude que as miñas cuñadas poden tomar en vista de que eu non dispoño de ningún documento escrito. Díceme algún con moito respeto, que foi unha grande falla de previsión, i eu contéstolle que tal vez, pero que endexamais censurarei nin recriminarei, a quén con falla ou sin ela, está pra min por enrriba de todo. Este aparente discuido, obedece somentes a súa excesiva boa fé, que lle fixo confiar demasiado en quén, imos ver agora, si merecían ou non a súa confianza. Miñas cuñadas e mais eu, levamos no íntimo das nosas concencias, o TESTAMENTO MORAL que nos deixou o noso incomparable Castelao. Declara él, que de conformidade conmigo, facía renuncia a herdanza que lle correspondera dos seus finados pais (E.P.D) cedéndolla voluntariamente as súas irmáns, pra que estas en adiante souperan respetar a recoñecer os meus dereitos únicos sober de canto poseiamos en común íl e mais eu. Violalos, nin tan siquera discutilos, sería tanto como traizoar os seus propios sentimentos e a súa vountade, i este francamente non podo esperalo de elas, que ademais en certo modo son moralmente responsables de que seu irmán (facendo confianza en elas), non sentira agoiros apremiantes por formalizar unha cousa que contaba xa segura.
Vostede amigo Valentín, ten un poder meu, y eu conto coa grande confianza que vostede me inspira, pregándolle moi encarecidamente que me tome este asunto nas súas mans. Ogallá que co pensamento posto no benquerido Castelao, se dispoñan como espero, a cumplir diña e moralmente co seu deber.
A súa obra artística, ten que ser salvada e respetada. A derradeira disposición do seu autor, reclama que pase a ser PATRIMONIO DA SÚA ADOURADA GALIZA e ista disposición hai que acatala e cumplila hasta por enrriba da misma lei. Vexan pois por favor, o modo de acadar as cousas que anden espalladas e depositalas no Museo onde xa está unha boa parte dos seus traballiños. Probe o meu Daniel. Vostede pode estar ben seguro de que íl a de agradecerlle con fervor tantas molestias e atencións e pol-a miña parte non podo máis que decirlle, gracias meu bo amigo moitas gracias.
¿Parécelle ben de poñerse a falar con Ramón? Hoxe tamén lle escribo a íl. Non puiden facelo máis antes porque andiven medio doente.
Dígalle a Pilariña que esta carta non vai para ela, porque o tema non é certamente moi seductor. Mais seipa que a lembro de cote e o mesmo a ese grande Alfonsiño que vexo medrar día a día. Pra eles dous unha estreita aperta e vostede cun especial e agarimoso saúdo reciba a fonda gratitude desta amiga.
Virxinia.
Prégolle de moi corazón non deixe de dicir canto haxa sobor de este asunto. Olvidábame decirlle que o pequeno fondo que hai no Banco, aínda que figura a nome dos dous, foi o que me deixóu o meu pai (e.p.d).
[Manuscrito] Estou esperando carta das miñas irmáns. Non sei que lles pasará pra tardar tanto en escribir.

1951-09-28
Carta de Valentín Paz-Andrade a Alfonso Fidalgo Pereira (1951)
Vigo
Madrid
Orixinal
1951-11-11
Carta de Alfonso Fidalgo Pereira a Valentín Paz-Andrade (1951)
Madrid
Vigo
Orixinal
1952-02-19
Carta de Virxinia Pereira a Valentín Paz-Andrade (1952)
Bos Aires
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Virxinia Pereira a Valentín Paz-Andrade (1952) en 19/02/1952

Bos Aires, 19-II-1952
Sr. Don Valentín Paz-Andrade
Estimado amigo:
Teño no meu poder a súa carta data 10 de outono, e un soio exemprar do album “Nós” en vez de dous que vostede me confirma. Véxome pois, na forzada obriga de manifestarlle, que seu amigo portador do encargo, non seupo cumplilo axeitadamente, nin tuvo tampouco intrés en falar conmigo. Claro…
Eu conto con eses exemprares que vostede garda, -facéndome o favor grande de os ir mandando aproveitando oportunidás-, para cubrir varias das moitisimas atencións que eiquí levo recibidas, e somentes de ise modo podrei agradecer en parte. Sei ademais, (de elo estou ben segura) de que esta xente sempre tan boa é tan xenerosa, a saber valorar i estimar ese traballo do irmán inesquecido, sendo para min de inmensa satisfación o poder darlles siquera unha proba da miña sinceira gratitude.
As contas do Banco parece andan un pouco trabucadas, por que non van de acordo a que vostede me deixou, con outras que miñas irmáns me mandaron fai pouco tempo. Nin vagar tiven a repasalas, e poder decirlle en que consiste a diferencia. Será n-outra volta.
Estou bastante doida do proceder do aboagado José Lino Sánchez, pero confío en que algún día podrei falar a gosto…Asombra, o cativo conceuto que teñen algúns homes de diñidade e da amistade.
Supoño que do viaxe a Italia, votlarían encantados e con desexos de recuncar, xa que según din, Roma ben merece unha misa.
Agarimos a Pilar e Alfonsiño, e pra vostede moitisimas gracias e un saudo moi afeutoso da súa amiga,
Virxinia.

1953-08-26
Carta de Virxinia Pereira a Valentín Paz-Andrade (1953)
Bos Aires
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Virxinia Pereira a Valentín Paz-Andrade (1953) en 26/08/1953

Bos Aires, 26-08-1953
Sr. Don Valentín Paz-Andrade
Moi estimado amigo:
Na duda de que vostede estivera fora de Vigo cando recibin carta de Pepe Núñez perguntándome si preciso de algo que íl poida xestionarme denantes do seu regreso a Bos Aires, aproveitei de escribirlle sobor dun asunto, pregándolle que se entrevistara con vostede para expricarlle canto eu lle decia na miña non sei si se atoparon ou non, e por iso decido enviarlle ta´men as presentes liñas, por sere urxente a razón que me obliga a elo. Fai días recibin un aviso, no que me comuñican que a sepultura nosa de Pontevedra onde está enterrado o meu pequeño fillo, venceu xa os 25 anos que tiñamos pagados, o día 17 de agosto pasado, sendo necesario, -o mais axiña posibre-, renovar outro pago a fin de non me expoñera a piores males, ademais de parecerme xusto o que se me exixe. Necesito pois de vostede amigo Valentín pra que me faga o grandismo favor de interesarse n-este asunto, que confio nas súas máns segura de que o arranxará e por que ademais non vexo modo de poder sustraelo a esta nova molestia toda vez que miñas irmáns nada poderán facer non dispoñendo dun poder meu que non teñen. Por razós de sentimento que non son do caso espoñer agora, eu desexo, e debo mercar dita sepultura a perpetuidade, quitándome eisi unha preocupación que non me deixa acougada. A cantidade que se precisa pra facer efectivo ise pago (a perpetuidade) e, p-olo visto de 2.500 pesetas, que vostede fará o favor de sacalas da miña conta corrente igoal que fixo n-outra ocasión, xa que a min convenme mellor pagar con pesetas que deprenderme de pesos…vostede me comprende. Sara e Clemencia atópanse en Vigo na cansadora faena de levantar súa casa, de modo que se precisa d-elas pra algún dato sobor do panteón, penso que ainda seguirán por Vigo durante un tempo mais. Gracias por todo amigo Valentín, esperando de vostede algunh-a noticia. Esta deslabazada carta, débese a unha rapaciña que teño aquí e non me deixa en paz.
Coida que aínda estarán disfrutando dun lindo tempo, que pronto se revirará pra vir cara a nós que ben o merecemos despois da invernia cura que soportamos este ano.
Xa saberá da laboura formidabre que desenrolou García Sabell durante as xornadas galegas, e o recordo gratísimo que deixou no corazón de xente de eiqui. Intelixente, bo, e galego cen por cen.
¿Que dice e que fai Pilariña? Reciba ela, Alfonsiño e vostede, unha aperta fonda d-esta amiga que os lembra con agarimo.
Sempre Virxinia P. de Castelao.

1954-02-04
Carta de Virxinia Pereira a Valentín Paz-Andrade (1954)
Bos Aires
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Virxinia Pereira a Valentín Paz-Andrade (1954) en 04/02/1954

Bos Aires, 4-02-1954
Sr. Don Valentín Paz-Andrade.
Amigo Valentín:
Sin saber quen foi o portador do seu encargo, por que como eu non estaba na casa deixoulle a encomenda a unha veciña amiga, recibin onte, as sabrosisimas e “tradicionales” tortas que vostedes tan xentilmente me fan chegar en cada ani-novo. Non sei como lles agradecer esta lembranza garimosa que teñen sempre para min, concretándome a darlle gracias, moitas gracias. Baixo a calor abafante, casi insoportable, de este día, escribo as presentes liñas, que ademais de gratitude levan meus sinceiros desexos de felicidade pra vostedes. Ogallá que os seus tamén se cumplan con respecto a nos, deparándonos axiña as dozuras e descanso da Terra. No meu afán ou “tolería”, penso que tal vez ese miragre pode chegar a producirse...
Non sei si terá recibido unha carta que fai xa moito tempo lle escribin.
Despídome, con un abrazo para os tres, que lles envía con agarimo
Virxinia P. de Castelao

1954-10-18
Carta de Paz Andrade a Martínez Lopez. 1954
México
Austin
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paz Andrade a Martínez Lopez. 1954 en 18/10/1954

México, 18 oct. 1954


Sr. Don Ramón Martínez López
Prof. Texas University
Austin


Querido Ramón:

Xa me imaxino canto te sorprenderá ter novas miñas, denda capital de México. Estou eiqui dende hai dez dias, dirixindo a parte economia pesqueira, n-este Curso organizado pol-as United Nations. Veñen requerindo a miña pouca sabencia n-esa rama, dende hai algúns anos, e ainda sen gran proveito persoal, veño colaborando n-esta laboura de levar mais pan a-os famentos do mundo.
Estaréi na Repubrica deic-a decembre. Na capital soilo ate fin do mes actual, e dez dias de decembre. Unha quincena, a primeira de novembre, en Mazatlan, e a outra en Veracruz. Despois retornaréi por New-York, seguramente. Xa estuven tres dias ao vir.
Séi, por Bal e outros amigos, que te atopas ben, e que tendes un fillo texano. Moito me teño lembrado de ti, e contado a escea derradeira, encamiñada a tua evasión. O pobre Carlos Suarez, de Salvaterra, morréu xa hai anos, de cancer.
Calculo que non poderéi darche unha aperta, n-esta viaxe, mais non queria deixarte de acusar a miña presencia perto de ti. Hai xa dous anos e pico, cando segun dixeron estuveche en Ancora, Ramón Obella i-eu, anduvemos unha mañan petando as portas de todal-as pensions da vila, sin froito. O pobre Ramón tamén morréu, n-unha decadenza corporal tristisima. Tuven que atendel-o, co-a miña muller, até o pasamento. Longo drama, que o gran Ramón, corazón d-ouro e mente bulidora, non merescía.
Esta carta, como denantes indico, soilo é un acuse de presenza no mesmo continente, e de refrexar a ledicia que a vosa produce en min.
Miña lembranza mais garimosa a tua dona, e a aperta mais arrochada do teu sempre irmao


V. PAZ-ANDRADE

1954-10-21
Carta de Martínez López a Paz Andrade. 1954
Texas
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Martínez López a Paz Andrade. 1954 en 21/10/1954

Texas, 21 oct. 1954

Meu querido Valentín:

Fai dos minutos recevin a tua carta. Non podo explicarte con canta emoción. Chamei a Isabel para decirllo e ainda nervoso pola estupenda sorpresa séntome a contestarche. Meu amigo e irmán Valentín! Ainda que non nos escrevimos durante todos estes anos eu teño sabido de ti constantemente por moitos amigos comuns, por Isabel, por meu irmán Pepe por todos os que me podían dar novas tuas. Esquecereime do meu nome mais endexamais do que en circunstancias traxicas fixeches por min. Sen querer darme importancia macabra coido que se non fose por ti a estas alturas moi ben podería estar vigorizando algún toxo ou carqueixa da nosa terra. Aquela escapada co teu amigo foi algo que envexaría calquer romántico emigrado do seculo pasado. Con as suas gotas de contrabandeo e todo. O noso Minho tan axeitado para as miñas escasas habilidades natatorias! As silvas dos torreons de Monção á meia noite! O meu encontro na fonda co Presidente das Juventudes Católicas de España acurrucado alí como un coello á espera de boas novas- que eu me apresurei a dar, naturalmente-! E agora tu ahí ao outro lado da raia e nos eiqui, tan perto! Non pode ser que perdamos esta ocasión de vernos. O meu problema para ira a verte é que Isabel –con quen faría a viaxe- é ainda española e ten dificultades para conseguir o visado para pasar a México. A pequena Maribel –catro anos e tres días- é logicamente ou legalmente se queres, americana como eu ou mellor dito mellor que eu por ter nacido nesta terra. Non poderías ti parar en Houston ou Dallas no teu viaxe a New York? O problema é de tempo pois o boleto de tren ou avión serviríate o mesmo. Nos iríamos a recollerte a calquera de estas cidades. O servicio de tren a New Yok é diario e excelente. Sería un sono pensar que podiamos ter con nos ao Valentín os dias de Nadal? Pero se non pode ser para estes dias calquer dia é bó para nos. Isabel estaba tan nervosa cando ouviu as novas da túa estadía no México que me pediu te mandache unha forte aperta. Maribel é loiriña e para o noso parcialisimo gosto, encantadora. Decembro é o mellor mes en Texas. Moitos anos podemos xantar e estar ate meia noite no back yard que supoño que se chamará xardín ou salido na nosa terra. Falaríamos de moitas cousas. Levariate a ver o que quixeras de esta terra. Presentariache gente interesante e non cowbóyica (Abofellas!). Até saberías das miñas aventuras abogadiles nesta terra. Fai cinco anos estou traballando con firmas de abogados nesta capital en problemas de dereito civil español-mexicano que cobre todas as cesións de millóns de acres feitas antes da independencia. Como eiquí ninguén sabe nada mais que a Common Law eu resulto un «consul tant» en materias de Civil Law. Até é posible que faga a reválida! Traballei con Sánchez Román no asunto das terras sumergidas da costa de Texas nas oficinas do Fiscal general de este Estado. Agora teño entre mans tres pleitos! Dame moita vergoña falarlle ao Valentín destas cousas pero dígochas como si llas contase á miña nai. Non estive en Ancora senón catro kilometros ao Norte, en Moledo do Minho ouvindo ás nosas xentes da Guarda cantar xa que non me deixaron entrar. Agora parece que co novo tratado non precisaría visado co meu pasaporte americano e preparamos un viaxe á terra.
Espero que non precisarei de ti outra vez para fuxir. Sintome orgulloso de saber que os teus coñecimentos únicos en materia economica pesqueira son recoñecidos polo mais alto organismo internacional! Dalle unha aperta ao Bal e a sua dona.
E ti recibe a mais garimosa aperta do teu irman

Ramón



[Na marxe:] Como non quero que esta carta se demore nen un minuto mais do debido aproveito esta vella foto de Maribel –a que levo conmigo na carteira- para mandarcha. Tiña cando foi sacada a foto tres anos.

1955-01-13
Carta de Bal Gay a Paz Andrade. 1955
México, D. F.
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Bal Gay a Paz Andrade. 1955 en 13/01/1955

México D. F., 13 de enero de 1955



Querido Valentín:

Perdona por el retraso en escribirte y enviarte la foto, pero ha sido una temporada de verdadera locura en cuanto a trabajo, gripes y demás.
¿Qué tal de viaje? ¿Cómo encontraste a los tuyos y a nuestros amigos comunes? Espero que bien.
Rosita y yo recordamos con placer las horas que hemos pasado contigo y estamos deseando que pronto se repitan.
Muy feliz año para todos y un saludo cordial de Rosita y mío para tu mujer.

Te abraza

Jesús

1955-01-25
Carta de Virxinia Pereira a Valentín Paz-Andrade (1955)
Bos Aires
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Virxinia Pereira a Valentín Paz-Andrade (1955) en 25/01/1955

Bos Aires, 25-0I-1955
Sr. Don Valentín Paz-Andrade
Moi estimado amigo:
Non se decata do moito que lle agradecín a súa garimosa lembranza estando a voar sobor do Atlántico-o mar ancho, xa vedad pra min- alegrándome que despois do seu mañifico viaxe tivera un retorno feliz á Terra.
Non sin certo sentimento, debo decirlle que ainda non tiven a tan esperada oportunidade de poderme deleitar co seu poema adicado ao noso querido ausente no seu 50 aniversario, porque según noticias que teño, queren vir a entregarme persoalmente un exemplar encuadernado, etc..., razón pol-a cual ando un pouco atrasada... De calisquera modo, e non descoñecendo xa os xuicios autorizados e comentarios de loubanza sobor do meu admirable traballo, eu adiántolle a miña emocionada e sinceira felicitación, segura de que me sentirei gratamente conmovida ante a súa sempre fermosa e suxestiva forma de expresión. Alá se foron xa cinco anos de silenzo, que representan pra min cinco anos de loita interior, calada e sombría, esperando...esperando...
Y agora, que se me presenta ista oportunidad de lle escribir, vou a pedirlle un favor importante pra min, segura de que vostede vai a resolvelo prontiño e favorablemente. Está por sair eiquí, unha pequena “pichincha” na que estou interesada sempre que para elo conte coa cantidade precisa e que tal vez quedaría redonda si vostede poidera conseguir, e mandarme, íses cartos que vostede sabe onde están. Sentiríame, íntima, e moralmente satisfeita, si n-esta “grande aventura” poidera valerme con forzas proprias sin pesar de novo na “economía” dos sempre tan xenerosos amigos. Confio pois, en que de ista vez, vai a contestarme o mais axiña posible, enviándolle anticipadas gracias, por iso, e por todo o demais.
Para Pilara e Alfonsiño, vai meu agarimo e unha paerta, extensiva a vostede coa miña fonda estimación.
Sempre Virxinia P. de Castelao

1955-02-07
Carta de Virxinia Pereira a Valentín Paz-Andrade (1955)
Bos Aires
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Virxinia Pereira a Valentín Paz-Andrade (1955) en 07/02/1955

Bos Aires, 7-02-1955
Sr. Don Valentín Paz-Andrade
Moi estimado amigo:
Supoño no seu poder a miña derradeira carta. Escríbolle novamente, pra lle confirmar a corrente de entusiasmo coleitivo, e as “marmuracios” afervoadas que se están a facer con motivo dos formidabres poemas que como homenaxe a data –sempre doorosa—do 7 de xaneiro, escribeu vostede co mellor do seu sentimento, e foron belidamente editados pol-o Centro Galego n-este 50 aniversario. As ilustracións, parécenme ben logradas.
Dados os cativos coñecementos que eu teño sobor do subrime arte da poesía, direille somentes, que me sentín francamente maravillada ante o “golpe” de insuperabel inspiración con que vostede nos dá a coñecer a nova modalidade da súa indiscutida persoalidá tan maxistralmente exposta, n-este emocional e solene “PRANTO MATRICIAL”/Que fermosa lembranza/Que belido o final/Cando ti chegues pol-o mare/... /Canto ti chegues pol-o mare/...Meu carisimo Daniel/.
Con bágoas de serea door e infinita gratitude, envíolle meu querido amigo unha emocionada felicitación, e do meu corazón galego vai unha aperta fonda extensiva a Pilar e Alfonsiño.
Virxinia P. de Castelao

1955-02-26
Carta de Valentín Paz-Andrade a Virxinia Pereira (1955)
Bogotá
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Valentín Paz-Andrade a Virxinia Pereira (1955) en 26/02/1955

Bogotá, 26 febreiro de 1955.
Sra. Dª VIRGINIA PEREIRA, Viuda de Castelao.
Buenos Aires.

Ben lembrada Virginia:
Recibín en Vigo a súa derradeira carta, dous días denantes d-emprender o viaxe a esta terra, empalmando c-unha seman preparatoria en Roma. Debo seguir eiquí até fins de maio, desempeñando unha misión de asesoramento cerca do Goberno, que me foi confiada pol-as N.U.
Non houbo tempo, pol-o tanto, pra tomar providencia algunha, sobre do diñeiro depositado no Banco de España de Pontevedra. Como xa lle espriquéi algún día, aos fondos retidos pol-o Instituto Español de Moneda Extranjera, e non se poden mover sen autorización previa. Eu non pedín senon a referente as cantidades retiradas pra Clemencia e Sara e pro pago da sepultura do neno.
Imaxino que, aínda non sendo cantidade grande, non concederán autorización pra retiral-a toda. Salvo que se xustificara a súa inversión en España, na compra d-algun ben o una construcción d-unha obra. De todol-os xeitos, como dende eiquí non é doado que eu faga ren no asunto, para cando volva a Terra pode dispoñer o que coide mellor, y-eu tentaréi facel-o.
Aínda non recibín o “Pranto Matricial” imprentado. Formalmente nin siquera séi se foi editado. Teño vivo anceio de ollar o libreto, se ao fin o fixeron.
Como de outubro a decembro estuven no México, e despois apenas sete semans en Vigo, nada sei de Clemencia e Sara. Coido que estarán ben.
Pilar é facil que veña a Bogotá pra retornar conmigo.
Se van por xunto de Vde. Sabela e Xosé, moitas apertas. O mesmo a familia Prada, e dígalle a Rodolfo que se ven pol-o Norte non se esqueza de que estóu eiquí, un pouco asombrado pol-as neboas que envolven os cerros de Montserrate e Guadalupe. E tamén pol-a choiva, que non se parece a nosa...
Co máis cordial agarimo para Vde. de
Valentín Paz-Andrade

Residencias Deauville.
Calle 18, 14-36.
Ou apartado aereo 38-68
United Nations.

1955-05-15
Carta de Paz Andrade a Delgado Gurriarán. 1955
Bogotá
Guadalajara [nac. México]
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paz Andrade a Delgado Gurriarán. 1955 en 15/05/1955

[Bogotá] 15 mayo 1955


Sr. Don Florencio Delgado Gurriarán
Camarena, 160. Dpto. 4º
Guadalajara, Jalisco



Querido Florencio:

Fai hoxe tres meses que estóu en Colombia, asesorando como experto das Nacións Unidas, un pran de desenrolo pesqueiro. Non sei si no viaxe de retorno a Galicia, que penso emprender pol-a mesma data do mes que ven, teréi posibilidade de me deter algún día en México, como sería meu desexo.
Supóñote xa informado que, aproveitando uns días de descanso en San Miguel d’Outeiro, que pasamos antre unha e outra sahida americán, recibimos a visita d-unha de tuas irmáns, a que lle din conta dos nosos contactos en Guadalaxara, procurando no posible dar satisfacción a súa sede de novas sobre vosoutros, que era moita. Ela atópase ben, mais parez que non ocurre o mesmo con a outra irmán, si ben coido que se non trata de cousa grave.
Agardo recibir esquí algúns exemprares do poema sobre Castelao, que imprimiu o Centro Gallego de Buenos Aires, coincidindo co quinto aniversario da morte. Terei moito pracer en adicarche un, que recibirás por correio, sempre que o envío se confirme, do que non teño eiquí moita seguranza.
Non é preciso que che diga ren da miña disposición para trasmitir calquer encarrego a túa familia, aproveitando o retorno. Ainda que tentéi falar con teu irmao na Cruña, non tuven sorte en atopal-o cando alí fun. Penso que non tardará en repetirse a ocasión.
Transmite a miña mellor lembranza a Mares e Esturau, dos que conservo vivo recordo. Fai presente os meus saudos a tua dona, e con agarimos aos nenos, recibe unha cordial aperta do teu sempre bon amigo,


V. Paz-Andrade

1955-05-20
Carta de Paz Andrade a Bal Gay. 1955
Bogotá
México, D. F.
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paz Andrade a Bal Gay. 1955 en 20/05/1955

[Bogotá] 20 mayo 1955


Sr. D. Jesús Bal y Gay
Constantinopla, 20, Dptº 9
México D. F.


Querido Jesús:

Hace meses que estoy para escribirte desde esta tierra bolivariana en que vengo trabajando desde hace tres. El exceso de labor y movimiento, por un lado, y la carencia de algunas noticias que quisiera transmitirte, por otro, demoraron el cumplimiento de propósito tan grato.
Ante todo quiero informarte de que, si bien se ha recibido tu retrato, además de las notas interesadas, para preparar el trabajo destinado a Galicia Emigrante, en cambio, nada me ha enviado nuestro gran Arturo Souto. A base del binomio se había pensado en escribir el artículo, pero lo cierto es que del pintor nada he vuelto a saber, ni siquiera de si se trasladó a Galicia, como pensaba.
En la espera de ese envío, también he perdido el hilo de la Revista. Aunque le he escrito a Seoane, y con más frecuencia a Núñez Búa, desconozco si actualmente se publica. Supongo que si, pero no sería extraño que hubiera sufrido alguna interrupción en su curso, cuya continuidad es siempre dificil de asegurar. Espero que esta pequeña incognita se aclare, y en caso afirmativo, volveré sobre el asunto, con Souto o sin Souto.
El Centro Gallego de Buenos Aires, con una ilustración de Arturo, y otra de Maside, Seoane, Colmeiro y Torres, ha editado el Pranto Matricial que os he leido ahí hace unos meses. No he visto más ejemplares que uno, y me anuncian la remisión de 20. Si llegan a mi poder, os enviaré algunos a los amigos de la ciudad de los palacios.
Pienso permanecer en Colombia hasta el 10 de junio aproximadamente. Tenía la ilusión de hacer el regreso por México, pero lo juzgo ya muy difícil. No sé si la misión jurídico-económico pesquera a que estoy dando cima, me obligará a volver fugazmente por aquí dentro de meses. Entonces, como traería necesariamente a mi mujer, también necesariamente le proporcionaría el placer de conoceros y conocer México.
¿Qué ha pasado con el Patronato?. Nuestros amigos Dopico y Rañó, como andan?
Haz presente a tu esposa, de la que conservo un inolvidable recuerdo, y a la que deseamos tener pronto contigo en Galicia, nuestro saludo más cordial, y recibe un efusivo abrazo de tu siempre incondicional

V. PAZ-ANDRADE

1955-06-11
Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1955
Guadalajara [nac. México]
Bogotá
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1955 en 11/06/1955

Florencio Delgado Gurriarán
Camarena, 160. Dpto. 4º
Guadalajara, Jalisco


Guadalajara, 11 de xuño de 1955


Sr. Don Valentín Paz-Andrade
Bogotá, Colombia



Benquerido amigo:

Recibín a túa do quince do derradeiro, a que chegou a casa no intre en que eu andaba de viaxe.
Xa soupen da túa entrevista coa miña irmá Rocío. Por certo que xa recibín as roupas que me remesaron polo meio que ti lles indicaches e coa intervención da túa dona a quen che prego lle transmitas o meu agradecimento. Xa sabes fico ás vosas ordes.
Coas roupas chegou un libro de poemas, que atopo moi bo, de Celso Emilio Ferreiro. Penso escreberlle.
Agardo o teu poema a Castelao. Fai como dous meses me devolveu Correos a carta que che enviei a México a primeiros do Nadal do ano pasado e na que ía o Cimiterio Mariño. Enviareicho a Vigo.
Gracias polo teu ofrecimento. Se na túa viaxe de retorno ao lar pasas polos Estados Unidos encarrégoche merques un producto farmaceutico chamado Bellacrisina (novo alcaloide da beladona) que lle recetaron á miña irmán María e que non atoparon en Hespaña nin tampouco puiden acadar eiquí. Fas o favor de enviarllo á miña familia, quen alí o pagará.
Moitas lembranzas de Mares e Esturau. Cordiales saúdos da miña dona e cativos –hoxe cinco- e unha forte aperta do teu amigo


Florencio

1955-12-11
Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1955
Guadalajara [nac. México]
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1955 en 11/12/1955

Guadalaxara. Xal. 11 Nadal 1955


Sr. Don Valentín Paz-Andrade
Progreso 29-5º izq.
Vigo


Benquerido amigo:

Coido lembrar que o enderezo de Progreso 29, que é o que teño do amigo Del Riego, é o do voso bufete e por eso encamiño a el esta coa esperanza de que chegue a ti.
Recebín a túa de Bogotá, a que contestei; supoñendo chegase a tempo a miña resposta xa que non me devolveron a carta, en troques, a que che escrebera a México, na túa viaxe de fai un ano, devolvéronma. Tamén recebín o teu belo poema a Castelao, confirmándoche o xuizo que me mereceu cando ti mo liches.
Xa vin a nota que me adicas en Valdeorras –supoño será túa-; gracias por ela, inda que agora son xa cinco os paxariños e Guadalajara, e non Monterrey, é a segunda cibdade da República. Supoño que tamén será túa a nota que acompaña a interesantísima foto de Noriega e Valcarce, folgoume esa lembranza do noso poeta e a ver cando publicades unha escolma dos seus poemas.
Pra outra enviareiche a tradución de O Cimiterio Mariño de Valery.
¿Voltarás por esta algún día? Moito o quixera para poder falar longo da Terra.
Dementre non deixes de escreberme, carta longa, pois teño fame de saber de vosoutros, de Valdeorras e de Galicia.
Un garimoso saúdo á túa dona e fillo de todos nos e unha forte aperta para ti, con lembranzas de miña dona e rapaces


Florencio Delgado Gurriarán

1956-08-04
Carta de Valentín Paz-Andrade a Clemencia Pereira (1956)
Vigo
Salamanca
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Valentín Paz-Andrade a Clemencia Pereira (1956) en 04/08/1956

4 de agosto de 1956
Sra. Dª Clemencia Pereira Vda. de Paratcha
Ronda de Valencia, 23,
SALAMANCA

Muy querida Clemencia:
He recibido hace unos días su grata del 15, interesándose por el envío de los resguardos que me complazco en remitirle. Son los únicos que tengo en mi poder, y aunque los títulos a que se refieren fueron sustituidos por otros, que obran en poder del Banco, siempre servirán para acreditar la propiedad de los mismos.
Tan pronto me sea posible me enteraré en Pontevedra acerca de si es necesario efectuar algún trámite en relación a tales resguardos.
Le devuelvo la carta de Virginia, a la que le agradeceré haga presente mi más cordial recuerdo.
Pilar y Alfonso, que han regresado en estos días de Valdeorras, les envían, para Vd. y Sara, sus mejores recuerdos, con los más vivos afectos de su buen amigo.


1957-03-20
Carta de Clemencia Pereira a Valentín Paz-Andrade (1957)
Salamanca
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Clemencia Pereira a Valentín Paz-Andrade (1957) en 20/03/1957

Salamanca 20-3-57
Sr. D. Valentín Paz-Andrade
VIGO
Muy querido Valentín: No contesté antes a su nota recibida en los primeros días de enero, esperando la conformidad de Virginia sobre la compra de algún Título, y hoy recibo carta de ella, donde me dice, que en espera de recibir de vds. el cariño de Navidad (que yo le anunciaba en la mía) demoró su contestación ya, que su pensamiento era hacerlo directamente a Vd. tan pronto llegara a su poder dicho obsequio, pero como nada recibió, y sin demorar más la contestación a la mía, dice, que no compre ningún título, pues esa reserva que tiene en la cuenta corriente, quiere disponer de ella para cualquier eventualidad. Así pues, toda vez que este asunto del Banco estará arreglado, según Vd. me indica en la suya, espero y le agradeceré muchísimo me envíe con la mayor rapidez posible los Resguardos, y si no le fuese molesto, una nota para enviar a Virginia según sus deseos, de la cantidad que arroja la cuenta corriente en la actualidad.
En espera de la suya, me despido enviando un fuerte abrazo a Pilar y Alfonso, y para Vd. un especial afecto de su siempre mejor amiga,

1957-03-26
Carta de Valentín Paz-Andrade a Clemencia Pereira (1957)
Vigo
Salamanca
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Valentín Paz-Andrade a Clemencia Pereira (1957) en 26/03/1957

26 de marzo de 1957
Sra. Doña CLEMENCIA PEREIRA RENDA
Viuda de Paracha
Valencia, 23
Salamanca

Mi querida amiga:
Contesto a su grata del 2º. No deje de sorprenderme que Virginia no haya recibido aún nuestro pequeño obsequio pascual, ya que el camarero al cual lo habíamos confiado está de vuelta hace más de un mes, y dejó todo allá para ser repartido. Parece que Núñez Búa, encargado del reparto, estaba fuera, en la montaña, pero sabe de la llegada del paquete y debe tener distribuido su contenido.
Por fin me han entregado ayer en Pontevedra resguardos de los nuevos títulos, que le envío. Son 3: uno de 9.500, otro de 1.500 y otro de 1.000 ptas. los pequeños han sido anulados, y su importe abonado en la cuenta corriente, cuyo saldo anterior era de 9.289,63 ptas. y asciende ahora a 18.846,66 ptas. En esta cuenta se van abonando los cupones que van venciendo, y claro está que es totalmente independiente del depósito de los títulos.
En vista de que V. escribirá sobre esto a Virginia, según me anuncia, espero que le comunique todo lo que le informo, con mi mejor lembranza.
Transmita a Sara y demás familiares nuestros mejores afectos, que Pilar también envía para Vd., con el más cordial saludo de su siempre incondicional amigo

1957-04-28
Carta de Clemencia Pereira a Valentín Paz-Andrade (1957)
Salamanca
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Clemencia Pereira a Valentín Paz-Andrade (1957) en 28/04/1957

Salamanca, 28 de abril de 1957.
Sr. D. Valentín Paz-Andrade
Policarpo Sanz, 22
VIGO

Querido Valentín:
Por encontrarse ausente de Salamanca no contesté antes a su carta que con fecha 26 de Marzo, recibí justo con los Resguardos. Es bien sensible que tan injustamente se hayan apropiado de lo que legítimamente pertenecía a mi hermana Virginia. Yo siempre creí que V. con el poder que ella le entregó, y como abogado de prestigio, y sobre todo por el cariño y recuerdo al amigo que se fue, pusiera V. toda su influencia en que ese asunto se resolviera a favor de mi hermana.
Cuando el Estado o Juzgado lo que fuere, autorizo la devolución de todos los bienes ¿no formó parte de los mismos ese pequeño capital? Ella como buena esposa hizo partícipe a su marido poniendo a nombre de los dos, lo que a ella pertenecía exclusivamente como herencia de sus padres. En fin habrá que resignarse ante tal injusticia pero yo no puedo menos de tomar parte en el sentir de mi tan recordada hermana.
Cariños y un fuerte abrazo a Pilar y Alfonsito y para V. un afectuoso saludo de su siempre amiga,
Clemencia

1957-05-02
Carta de Valentín Paz-Andrade a Clemencia Pereira (1957)
Vigo
Salamanca
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Valentín Paz-Andrade a Clemencia Pereira (1957) en 02/05/1957

2 de mayo de 1957
SRA. DÑA. CLEMENCIA PEREIRA RENDA
Viuda de Paracha
c/Valencia, 23
SALAMANCA

Mi querida amiga:
Recibí su atta. del 28, acusando recibo del envío de los resguardos.
De la misma carta deduzco que posee, una información defectuosa, respecto al depósito de valores de que se trata. Yo no he intervenido, ni podía intervenir, en el proceso de responsabilidades políticas, del cual deriva la incautación de la mitad de gananciales correspondientes a Daniel. Como la cuenta, desde antes de 1926, figuraba a nombre de los dos, era de todo punto imposible evitar que se incautaran de la parte correspondiente al expedientado. Todo esto es muy anterior a mi intervención en el asunto, así como al envío del poder de Virginia, que solo se refiere a la parte de gananciales correspondiente a ella, y que es la que conserva su disposición.
Teniendo en cuenta estas consideraciones, ya comprenderá que debo juzgar que Vd. se halla erróneamente informada, al suponer que mi prestigio de Abogado y mi devoción por el amigo entrañable, pudieran influir poco ni mucho en las consecuencias de un hecho desgraciadamente irremediable.
Con el afecto de siempre, y recuerdos a todos los suyos, le saluda su buen amigo,
Valentín Paz-Andrade

1957-07-15
Carta de Clemencia Pereira a Valentín Paz-Andrade (1957)
Salamanca
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Clemencia Pereira a Valentín Paz-Andrade (1957) en 15/07/1957

15-7-1956
Sr. Don Valentín Paz-Andrade
Muy querido y buen amigo Valentín: Mucho le agradeceré que con la mayor urgencia que le sea posible, se imponga la molestia de enviarme los Resguardos comprobantes de los títulos que en el Banco de España en Pontevedra tiene en depósito mi hermana Virginia. Esta me los pide creyendo están en mí poder, ya que cuando se fueron me los dejaron con otros documentos bajo mi custodia. Le mando esa copia de dichos resguardos por si fuera necesario presentarla en el Banco como comprobante ya que es la herencia legítima de ella.
Perdóneme esta molestia que muchísimo le agradezco, si le es posible a la mayor brevedad para poder contestar a Virginia.
Me los manda certificados a mi nombre Clemencia Pereira Renda, Valencia 23 Salamanca, y la nota de gastos que esto le suponga para girarle enseguida.
Un abrazo a María Pilar y Alfonso y V. reciba con cariño saludo y el afecto más sincero de su buena y agradecida amiga
Clemencia Pereira Vda. de Paratcha

1957-08-30
Carta de Virxinia Pereira a Valentín Paz-Andrade(1957)
Bos Aires
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Virxinia Pereira a Valentín Paz-Andrade(1957) en 30/08/1957

Bos Aires, 30-08-1957.
Sr. Don Valentín Paz-Andrade
Meu querido amigo:
Como na derradeira visita de despedida, apenas si tivemos tempo de falar de nada, e por isa razón que lle escribo esta carta, primeiro, pra lle agradecer de novo e con xustificada amoción, a fermosa adicatoria que subscribiu n-este exemprar do maxistral “PRANTO MATRICIAL” que tanto valor representa para min, logo, para confirmarlle a grande simpatía que me inspirou o seu Alfonsiño (máis ainda despois de saber o bon galego que resulta) e por último pra lle pedir un favor de que me esquencín na nosa “fugaz” entrevista. Desexo, que das 12.846,66 ptas que según nota de vostede, -data 26 de marzo derradeiro-figuran na miña conta do Banco, queira tomarse a molestia de lle enviar 1.000 a Clemencia, calle Valencia 23 Salamanca, outras 1.000 a unha sobriña que teño, afillada benquerida do meu Daniel, que se chama Paz González de Cot que vive en Barcelona Av. José Antonio 753-bis-4º-Ia, e as restantes (deixando dende logo un mínimo pra non pechar a conta) sne, pra que mas remita a min según temos falado, en canto poida facelo. Coido, que despois de estas molestias que agora lle “impoño”pasará tempo sin necesidad de cansalo novamente. Gracias por todo, pregándolle noticias sobor do particular.
¿Que tal anda Pilar co seu “cego”?
Para os tres, unha fonda aperta da súa amiga
Virxinia
[Manuscrito] ¿Fixeron un bon viaxe de regreso? Alegrareime moito.

1958-01-17
Carta de Virxinia Pereira a Valentín Paz-Andrade (1958)
Bos Aires
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Virxinia Pereira a Valentín Paz-Andrade (1958) en 17/01/1958

Bos Aires, 17-01-1958.
Moi estimado amigo:
Gracias, pol-a sua garimosa lembranza nas datas sempre doentes para min, retribuíndolles eu cos millores desexos, os seus de que iste aninovo recén comenzado, nos colme de boa ventura e boa sadiña en particular.
Aproveitando ista circunstancia de lle escribire, e como nada me di en col a unha carta que a poucos días de se ausentaren vostedes de este país lle mandei a Vigo, volvo a insistir hoxe sobor de aquel asunto, por coidar, que unha vez solucionado, evitará que o moleste novamente en moito tempo. Meu pedido era, i e, de que cando vostede pase por Pontevedra, faga por “roubarlle” un instantiño as suas ocupacións, pra lles mandar da miña conta do Banco (18.846.66 ptas anotadas en carta sua data 26 de marzal 1957) 1.000 a Clemencia, calle de Valencia 23 Salamanca, e outras 1.000 a unha sobriña, afillada benquerida de Castelao, que se chama Paz González de Cot, que vive en Barcelona Av. José Antonio 753-bis-4º-Ia. Como as “favorecidas” co premio de 1.000 pesetas, saben que as tiñan que recibire por meio de vostede, están un pouco alarmadas, a medida que o tempo pasa sin que “aquelas” cheguen a seu poder. Apúrese pois, canto poida, amigo Valentín, e reciba mooitas gracias por elas e por min. As pesetas restantes da conta corriente, son pra que, mas remita a min, según conviñemos cando falamos, e como dentro de poucos meses chegará de visita a isa incomparable TERRA un amigo común noso, penso que por íl será o mellor modo de remitirme isa cantidade. E novamente gracias.
Por eiquí o vrán anda un pouco tolo, e as cousas máis ou menos. Conforme as datas das elecuciós vai chegando, máis empioran os ánimos porque a “breva” que por podre que estea todos lle queren incar o dente, cega aos “famentos” de mando, e zorréganse a máis e mellor na propaganda que ese está levando a cabo. Que ruín e que porca é a política. Iamos ben con este goberno de xente seria e decente, i agora preséntase un intre crucial pra a Arxentina. Esperemos.
¿Que tal os trata por ahí a invernía? Supoño que Pilar andará xa ben da súa doenza, e Alfonsiño conquerindo cada intre máis simpatía. Pra eles e vostede unha fonda aperta.
Virxinia
Espero que sea “bo”Valentín, facendo o favor que lle pido.

1958-03-20
Carta de Valentín Paz-Andrade a Virxinia Pereira (1958)
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Valentín Paz-Andrade a Virxinia Pereira (1958) en 20/03/1958

Sra. Doña Virginia Pereira Renda
Viuda de Castelao
Belgrano, 2605
Buenos Aires

20 marzal 1958
Sempre lembrada Virginia:
Cando recibín a súa primeira carta, despois do noso retorno, aproveitando o primeiro viaxe a Pontevedra, tentéi dar cumprimento as súas mandas. Outra volta surxiron os trámites, que eu xa tiña percorridos denantes, e supoñía valedeiros pra sempre. Tuven que solicitar de novo autorización de Madrid, que non sempre, nin pra todo, anda de presa. Despois tuven meses atafegados de traballo, con saídas a Barcelona, Madrid e Portugal, que tamén demoraron aquel-as cousas que non se poden encarregar a outro.
Supoño que as destinatarias terán xa hai días recibido o que me ten indicado. Eu aínda non retiréi do Banco as equivalencias, mais procedín así pra non demorar máis. Sei que chegóu a Pontevedra autorización pra retirar até 10.000. Pol-o tanto, si co-a diferenza quere se faga algo pode indicarm-o. Eu non retirarei en tanto agardo suas novas, se coida que ten algunhas a dar sobre d-este choio.
De Clemencia e Sara tuven novas pol-a Navidade. Despois non. Supoñemos que estarán ben.
Pilar pasóu algún meses mal. Agora atópanse mellor. Parece que se vai confirmando a revolta do fígado, e está tratando de sofocal-a, principalmente c-un específico inglés, que vai ben.
Dende hai cinco meses toda a familia ven afectada pol-a enfermedade do meu primo Javier Andrade, fillo maior de Juan Bautista, médico i-escritor de outa calidade. As súas dotes personales e cinco fillos pequeniños, son d-abondo para encher de preocupación a todos. Ten unha doenza renal, pol-o visto indomabre.
Transmita nosas lembranzas aos amigos Pradas, Puente, Picallo, Alonso...e cos mellores de Pilar e Alfonso, reciba o máis cordial afecto de
Valentín Paz-Andrade

1958-05-08
Carta de Virxinia Pereira a Valentín Paz-Andrade (1958)
Bos Aires
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Virxinia Pereira a Valentín Paz-Andrade (1958) en 08/05/1958

Bos Aires, 8-05-1958.
Moi estimado amigo Valentín:
A miña demora en contestar a sua atenta carta do 20 de marzal, non foi certamente por preguiza, sinón por unha orden termiñante do médico que en vista da outísima presión que me atopou, (máis de 30) obrigoume a un necesario e riguroso descanso, mesmo físico que mental, e non tiven outro remedio que “obedecer”. Agora estou atendida por dúas autoridades médicas, val decir, pol-o mellor que hai no Centro Galego, cada un na sua especialidade. Ambos tomaron este asunto con agarimo e moito intrés, pero...como pol-o visto a miña presión e máis ben de tipo emotivo, velahí que pouca ou ningu-ha espranza poida abrigare…Aló o veremos, despois de que a radiografía, electrocardiograma e análisis en xeral a que fun sometida, dictaminen o que teño.
Vexo, con sinceiro pesar, que tamén vostedes están con natural preocupación seguindo a pasao a doenza longa do seu curmán Xavier, i ogallá que a sua próxima noticia confirme a que todos desexamos.
No decorrer do derradeiro tempo, tiven carta de Clemencia e da miña sobriña Paz, confirmando ambas ter recibido, por mediación de vostede as cantidas de 1.000 pesetas asignadas a cada unha. Quedaron moi contentas, e máis ainda por creeren que esta “americana platuda” pode facer eses miragres sin sagrificio ningún...Mellor deixalas soñar...Pro a vostede amigo Valentín, direille, que como eiquí a vida está que arde cada día máis a pior, agradecereille moito que do resto da miña conta, e decir, que todo o que lle permitan retirar de ela, faga o favor de telo en condicións pra mo mandar, aproveitando o viaxe que Antón Rodríguez, actual Presidente do Centro Ourensán, pensa facer a TERRA en compaña da sua dona. Supoño, que estos, bos amigos de todos, se verán con vostedes e nunc a mellor ocasión podrá presentarse. Eu xa lle falei, e díxome que con moitisimo gusto sería portador de ises cartos.
Arxentina ten xa seu novo Presidente, e ogallá poida arranxar esta difícil situación en que se atopa o país. É unha breva demasiado podre. O día da transmisión do mando, o país viviu unha xornada “escalofriante” de emoción, uns acramando aos novos mandatarios, outros, -unha inmensa multitude- pra ver, acramar e despedirse, aos que se iban, deixando tristura e desalentó nos curazóns, porque, si e verdade qu eno decorrer do seu mandato cometeron algún erro (quén non-os ten) ninguén lles pode negar que cumpriron a sua palabra empeñada, que actuaron con honestidade política e foron SEÑORES con dignidade dende o comezo ao final. O discurso do Presidente electo, pronunciado na asambreia de Lexisladores, foi, o que se dí, unha peza formidabre, e si cumpre, mellor dito, si lle deixan cumprir as moitas promesas expostas, o país está “salvado”. Esperemos.
Alégrome moito, que Pilar siga mellorando da sua doenza, e o simpático Alfonso esté descansando contento tomándose boas vacacións. Pra eles e vostede, unha aperta garimosa da sua amiga.
Virxinia
Transmitín seus saúdos aos amigos, e llos retribuien con agarimo.

1959-12-02
Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1959
Guadalajara [nac. México]
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1959 en 02/12/1959

Guadalaxara. Jal. 2 Nadal 1959


Sr. D. Valentín Paz Andrade
Vigo


Benquerido amigo:

Recibín a túa e máis tarde a visita do teu xentil e vizoso amigo Boullosa. É coma ti dis, falador e imaxinativo, mais tamén é moi simpático e fíxonos pasar unhas horas moi agradables. Tamén ten os seus pulos de «poeta». Tróuxome o teu libro, que lin e estou voltando ler pois é interesantísimo e prodúxome un forte impacto. É triste pensar en que na realidade non pasamos de ser a terra máis probe dun dos estados máis probes da Europa e tamén é abraiante o ver que ista oportunidade que apontas pra o seu porvir –a eleitrificación- poida ser desaproveitada. ¿Non é iste o intre de dirixirse á emigrazón para que financie a industralización de Galiza? Pois eu coido que ten potencialidade económica de abondo para elo. Mais sigamos co teu libro: é valente, documentado e dun forte contido galeguista. Si a realidade é cativa non por iso imos de pechar os ollos diante dela; polo contrario, compre abrilos ben, para combatila. De acordo coa túa interpretación do problema da lingua: o galego ten sesgo de lingua universal e de acordo con iso debemos prantexar as labouras para a súa limpeza, desenrolo e insino. Teño feito moitas notas do teu libro para que as aproveiten nas emisións semanaes da Radio do Padroado.
Folgame moito o que che teña gustado Vieiros. Verdadeiramente «botámola casa pola fiestra». Agora imos ver si seguimos co noso esforzo adiante, e non recuamos, pois xa sabes que unha empresa desta categoría ten moitas dificultades de traballo, económicos etc.
Gracias pola túa oferta e pola lista de enderezos que me mandache. Agardo nos envíes algún traballo para o segundo ou terceiro nº.
Lembranzas aos teus e que teñas boa viaxe a São Paulo. A ver si escribes dende alí.
Unha forte aperta



Florencio Delgado Gurriarán

1960-11-18
Carta de Rodrigues Lapa a Paz Andrade. 1960
Anadia
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Rodrigues Lapa a Paz Andrade. 1960 en 18/11/1960

Anadia, 18 de novembro de 1960


Meu prezado Amigo

O livro que amavelmente me ofereceu não ficou esquecido. Fui-o lendo aos poucos, absorvido como ando por tarefas editoriais urgentíssimas, que me tomam todo o tempo; e também pelos preparativos, sempre complicados, do meu regresso ao Brasil. Desculpe pois a demora.
Agradeço-lhe a citação que faz do meu nome, num trecho crucial que define há muitos anos a minha orientação nos problemas da nossa cultura. A Galiza está na base dessa cultura, e sem o seu conhecimento não se pode conhecer Portugal. Pretendi ir mais além. Essa velha cultura irradiou pela América e encontrou no Brasil condições magníficas para o seu desenvolvimento. O que profundamente me agrada no seu livro é o reconhecimento do grande papel que o Brasil, como expoente da nossa cultura, está fadado a exercer no mundo, instituindo, depois da derrocada da América do Norte, que me parece certa, um outro estilo de viver, de pensar e de sentir. Não somos 70 milhões, como diz, já somos 80: o Brasil cresce vertiginosamente.
Creia-me, por tudo, seu amigo atento e obrigado.

Manuel Rodrigues Lapa

1960-12-29
Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1960
Guadalajara [nac. México]
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1960 en 29/12/1960

Guadalaxara. Jal. 29 Nadal 1960


Sr. Don Valentín Paz-Andrade
Compostela 6
Vigo


Benquerido amigo:

Non quero deixar pasar ista data sin que recibades os nosos meirantes desexos d’un benditoso ano 1961 para ti e os teus.
A ver cando voltas por eiquí xa que a miña viaxe a ese ainda está un pouco serodia.
Unha forte aperta



Florencio Delgado Gurriarán

1961-06-29
Carta de Virxinia Pereira a Valentín Paz-Andrade (1961)
Bos Aires
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Virxinia Pereira a Valentín Paz-Andrade (1961) en 29/06/1961

Bos Aires, 29-06-1961
Señor Don
Valentín Paz-Andrade.
Policarpo Sanz, 22
Vigo. GALICIA

Estimado amigo Valentín:
Fai moitisimo tempo que non sei nada de vostedes extranándome ainda máis non ter recibido a sua acostumbrada lembranza na data-endexamáis inesquecida-do triste 7 de xaneiro...Penso que seu silencio deberase as múltiples ocupaciós que pesan sobor de vostede, e sendo esta a razón, é o mellor que lles podo desexar.
Pronto, xa, recibiremos eiquí a grata visita do noso común amigo Sebastián Risco, quén, como saberá terá o seu cargo a grande tarefa das xornadas galegas de iste ano 1.961. Fai pouco tempo, tiven carta de íl. Desexando aproveitar tan boa oportunidade (que non sempre se presenta) prégolle por favor amigo Valentín, que con tempo precure arranxar o resto dos cartos que teño na miña conta corrente no Banco, mandándome por Sebastián isa cantidade que preciso moito para equilibrar o presuposto dos gastos, cada vez máis escandalosamente altos. N-estes días, retomou outra volta, encarecendo todo “perixel” que sempre se regaloou por feixes e agora se vende por peso...Sinto en verdade ocasionarlle a vostede unha molestia máis, pero...teña paciencia amigo Valentín. Como dentantes de informar a Risco sobor do particular, preciso saber de vostede si o choio estará resolto na data en que íl dispoña seu viaxe, prégolle encarecidamente que me escriba unhas breves liñas, que confirmen meus desexos. Gracias.
Como por eiquí non hai nada novo ni diño de sere comentado, despídese hasta outra volta, con unha cordial e garimosa aperta para os tres, esta lonxana amiga que os lembra moito.

Virxinia

1961-09-15
Carta de Virxinia Pereira a Valentín Paz-Andrade (1961)
Bos Aires
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Virxinia Pereira a Valentín Paz-Andrade (1961) en 15/09/1961

Bs. As. 15-09-1961.
Meu querido amigo Valentín:
Moitas gracias ante todo, por sere vostede o primeiro que me pasou a noticia de haberse representado na nosa querida Galiza a obra de “Os vellos non deben namorarse” aínda que, despois, chegáronme varais cartas confirmando, e coincidindo n-un todo, co seu modo de ver e interpretar a obra. A min, nada se me consultou, porque de habelo feito farialles saber, que, si o propio Castelao contando con persoal axeitado e dirixido por el mesmo, non quedara de todo satisfeito por falla de outros elementos tal como esceario xiratorio etc., paréceme que o aviso sería de abondo, para que o pesnaran mellor denantes de presentala ao noso púbrico, sin contar con todo o necesario que a obra en si requería. As caretas, que era o primordial da obra. Pero como non se consola o que non quer, diremos que a cousa quedou un pouco compensada si se ten en conta que se dou a coñecer na propia TERRA, onde, pese a todo e a todos, o nome do noso Castelao como vostede dice moi ben, sigue movendo moitedumes, e a súa groria mantense firme e lumiosa. Gracias pois amigo Valentín, pol-o seu intres en darme de inmediato tan grata noticia.
Felicito a Pilar e a vostede, por o maravilloso viaxe que estiveron a facer porque certamente non foi eisí como ir ao FERROL poño por caso. Moitas serían as cousas que trouxeron pra contar, e será interesante que o próximo viaxe poidan facelo a lua...
Sobor das pesetas de que lle falei, espero que aproveitará a mellor oportunidade pra facermas chegar. Anticipadas gracias. A carta de que lle falei notando a sua ausencia na data do 7 de xaneiro, non dubido de que non se esquenceron, e debeuse a que por aquel entonces, tivemos unha folga de carteiros extraviándose moita correspondencia.
Suspendo, porque veñen a buscarme pra un cumpleanos ao que non pode deixar de asistir.
Reciban os tres a miña lembranza garimosa con unha aperta de esta lonxana amiga.
Virxinia

1961-12-25
Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1961
Guadalajara [nac. México]
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1961 en 25/12/1961

Guadalaxara. Jal. 25 Nadal 1961


Sr. Don Valentín Paz-Andrade
Compostela 6
Vigo


Benquerido amigo:

O teu libro Galicia como tarea impresionoume moito e arestora é un dos meus libros de cabeceira; tamén gardo un artigo teu encol do galego que escribiche dispois dunha viaxe ao Brasil e que suscribo enteiramente.
Que teñades un benturoso e arrequeceleiro ano de 1962.
Moitas apertas



Florencio Delgado Gurriarán

1962-01-00
Carta de Guilherme Almeida a Paz Andrade. 1962
São Paulo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Guilherme Almeida a Paz Andrade. 1962 en 00/01/1962

São Paulo, 22 janeiro de 1962


Ao meu estremecido Amigo Valentín, que é, no meu pensamento e no meu coração, a doce presença da Galiza, «nossa» pátria –acusando e agradecendo o seu lindo cartão, estou levando os meus votos melhores para o Ano Novo de felicidade plena, junto sempre a todos quantos lhe são caros.

Guilherme

1962-01-06
Carta de Carballo Calero a Paz Andrade. 1962
Lugo
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Carballo Calero a Paz Andrade. 1962 en 06/01/1962

Lugo, 6 xaneiro 1962

Sr. D. Valentín Paz Andrade
Vigo


Meu querido e vello amigo:

Non estranarás que, isolado como vivo, tardara en chegar a min a noticia do accidente que sofriches. Onte soupen de ti por quen te viu, e admiróu a tua resistencia física e moral perante a adversidade. As noticias que me dan son tranquilizadoras, pois pronostican unha rápida e total recuperación, malia a importancia das feridas. É o meu desexo que o prazo que te afasta da normalización completa da túa vida se acorte todo o posible.
Namentras, se en algo estimas o testemoio dunha antiga irmandade, non será ocioso que seipas que recibín con emoción a nova do teu accidente, e con ledicia a de que superarás enteiramente ise contratempo.
Unha forte aperta.

R. Carballo Calero

1962-01-08
Carta de Virxinia Pereira a Valentín Paz-Andrade (1962)
Bos Aires
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Virxinia Pereira a Valentín Paz-Andrade (1962) en 08/01/1962

Bs. As. 8-01-1962.
Moi estimado amigo Valentín:
Acabo de me enterar do serio accidente que vostede sofriu, e apresúrome a ponerlle estas breves liñas para que canto máis antes poidan, me digan como se atopa. Sabe de abondo que o estimo de verdade, e por elo a miña impaciencia de saber asiña de como vai isa saude. Catro letras serán de abondo, e como vostede non podrá, impóñolle ese sagrificio a Pilar, Alfonso o calisquera, desexando que elas me traian boas noticias.
Con unha forte aperta pra todos, despídome hoxe co sentimento do que lle ocurriu. Que me escriban asiña.
Sua sempre boa amiga,
Virxinia

1962-01-18
Carta de Virxinia Pereira a Pilar Rodríguez de Prada (1962)
Bos Aires
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Virxinia Pereira a Pilar Rodríguez de Prada (1962) en 18/01/1962

Bs. As. 18-01-1962.
Mi querida Pilar:
Agradecí sinceramente las líneas que me has enviado respecto al estado del pobre Valentín, porque como aquí corrieron versiones distintas, ahora por lo menos (y aunque con gran pena de mi parte) se cómo se encuentra y cómo ocurrieron las cosas. Las angustias horribles de los primeros momentos, me las imagino, pero tenéis que tratar de olvidarlas en la seguridad de que después de una temporada bastante trabajosa que tendrá que pasar, todo vendrá a bien si Dios quiere, y que es lo que yo de todo corazón le deseo. Esos accidentes asustan mucho, pero hoy felizmente contamos con excelentes especialistas que cortan, remiendan y cosen maravillosamente, dejando las “prendas” como nuevas. Esto será lo que le ocurra a Valentín, porque cuenta con un organismo fuerte, y eso es muy importante en estos casos. También siento muchísimo, que por coincidencia tu te encuentres enferma al mismo tiempo, aconsejándote, que una vez internada, te decidas a la operación para quedar bien de una vez por todas. Ojalá que las próximas noticias, sean todo lo buenas que yo espero y deseo sinceramente, respecto a los dos. Mientras tanto, recibir con mi cariño, un estrecho abrazo que va para Alfonso también.
Virginia
En este momento acaba de hablarme por teléfono María Elena Gulías, encargándome os haga saber con cuanto sentimiento se enteró de la noticia. Sabiendo por mí, de que tu estás internada también, quiere hacerte saber que si no te escribe, es para no molestarte, pero que os envía muy cariñosos saludos.

1962-07-01
Carta de Martínez López a Paz Andrade. 1962
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Martínez López a Paz Andrade. 1962 en 01/07/1962

[Hita, xullo 1962]


Querido Valentín:

Aquí tes a Don Melón i a Doña Endrina denantes de folgar. O arcipreste non anda lexos. Logo nos contará como folgaron.
O Festival é unha delicia, unha das cousas que val a pena haber visto. Ti es o esprito galego mais avizor. ¿Por qué non en Galicia algo semellante?
Unha aperta de

Ramón

1962-08-22
Carta de Virxinia Pereira a Valentín Paz-Andrade (1962)
Vigo
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Virxinia Pereira a Valentín Paz-Andrade (1962) en 22/08/1962

Vigo 22-08-1962
Amigo Valentín:
Adxunto envíolle esas cuartelas que me entregou meu sobriño Alfonso pra vostede. Prégolle encarecidamente que tome con intrés este asunto, a fin de que todo quede arranxado o máis antes posible. Gracias, con unha fonda aperta a Pilar e Alfonso sauda a vostede moi garimosamente.
Virxinia

1962-09-19
Carta de Valentín Paz-Andrade a Virxinia Pereira
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Valentín Paz-Andrade a Virxinia Pereira en 19/09/1962

19 de setiembre de 1962.
Sra. Dña. Virginia Pereira Renda
Viuda de Castelao
c/Colón, 35
Ciudad

Querida Virginia:
Incluyo con la presente el escrito que he redactado para enviar a Madrid, y una copia del mismo, que debe recogerse con nota de presentación en la oficina correspondiente.
Ahora, una buena noticia. Acaba de llamarme Álvaro Gil desde Madrid, con viva alegría por las impresiones recogidas respecto a la pensión de viudedad que te interese obtener. En compañía de Alfonsin han visitado al Director de la Deuda y Clases Pasivas, que se mostró inclinado a la concesión. La cuantía de la pensión no se regula por los años de servicio, sino por la categoría administrativa del funcionario en 1936. También puede influir el hecho de que estuviera acogido a Derechos Pasivos máximos o Derechos Pasivos mínimos en aquella época. Parece que la pensión, con los incrementos posteriormente acordados, podría cifrarse en 1.500 ptas. al mes aproximadamente.
Para preparar el expediente es necesario obtener a la mayor brevedad:
a) Certificado del Matrimonio
b) Certificado de Defunción de Daniel
c) Estadística de Pontevedra en la que conste la categoría administrativa que tenía en 1936.
Si tuvieses alguna dificultad para obtener esta documentación, no dejes de comunicármela. De Madrid enviarán la minuta para la instancia que debe ser formulada a fin de iniciar el expediente.
Excuso de decirte cuanto celebro poder comunicarte estas noticias.
Valentín.

1964-01-10
Carta de Virxinia Pereira a Valentín Paz-Andrade (1964)
Bos Aires
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Virxinia Pereira a Valentín Paz-Andrade (1964) en 10/01/1964

Bos Aires, 1-01-1964.
Señor Don Valentín Paz-Andrade
Policarpo Sanz, 22-2º
Vigo GALICIA

Meu lembrado amigo:
Coas angurias das presentes datas, cuias lembranzas endexamáis podrei esquencer, escríboche estas liñas contestando a tu agarimosa carta que moito agradecín. Retribuio os desexos de felicidade pra o recén nado 1964, desexando eu tamén, que todo na vosa vida siga en marcha ascendente como deica agora.
Non pode negarche amigo Valentín, que foi un intre extremadamente crú, o ter que deixar de novo a TERRA, o fillo inesquecente, familiares e vellos amigos. Despois de unha ausencia de tantos anos como caeron enriba d-un, a laboura de refacer o ánimo pra superar o alcance de isa despedida que pode ser a derradeira, non é demasiado fácil, como tampouco a door d-un día, cando se volva a soedade despois de gostar de novo a quentura familiar… A xenerosidade de istes impagables amigos que ti coñeces ben, poñen a meu alcance toda a súa bondade para que eu me sinta feliz, pero aínda eisí, e queréndolle tanto a este Bos Aires que me dou tantas satisfaccións e doores arreo, meu corazón e meu espritu están na GALIZA que el tanto amou, vivindo de cote co corazón apretado…
Respecto ao que me dis de Álvaro, en torno á recuperación iniciada por íl en Pontevedra, direiche que nada sei, e que dadas as probas de fidel amistada que de el teño recibidas e das súas grandes bondades para conmigo, estou bastante intrigada co seu silencio, cando sabe que se trata d-un asunto de vital importancia pra min. El saberá o porqué de tanta reserva, i eu nas suas sempre eficaces e boas intencións, non me queda máis que saber esperar…o pior son os anos que non se paran. ¿Comprendes?
O vrán eiquí fíxose desear, pero agora chegou en firme e temos días que casi non se pode respirar. Eu pasado este mes de xaneiro que me ten atormentada, penso desprazarme a Mar del Plata onde sempre paso unha temporada que me “despexa o sentido”. Alí n-un chalet que está pretiño da mías linda e tranquila praia o meu ver, descanso soñando que estou ALA. ¿ Que tal a vosa invernía? Ogallá que sea un pouco mais benigno que a do ano pasado.
¿Cómo anda Pilariña? Dille da miña parte, que non perda a costume de escribir tanto e tan longo…Pra ela, Alfonsiño e máis ti, vai unha estreita aperta de esta amiga que sempre os lembra con agarimo.

Virxinia

[Manuscrito] …que eres un pouco “preguiceiro” para escribir prégoche que fagas un esforzo cando sepas algo das xestións de Álvaro. Gracias

1964-11-17
Carta de Virxinia Pereira a Valentín Paz-Andrade (1964)
Madrid
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Virxinia Pereira a Valentín Paz-Andrade (1964) en 17/11/1964

Madrid, 17-11-1964
Querido amigo: Confirmo no teu poder unha carta miña de fai poucos días. Pregábache-encaracedimante-que me fixeras o favor de aitivar o certificado de Estadística, no que consta a categoría administrativa que Castelao disfurtaba alá pol-o ano 1.936. Eu conto con tomar o avión cara a Bos Aires, a partir do día 22 ao 25 (depende do billete) e preciso ese documento denantes de ausentarme de Madrid. Gracias Valentín pero non te me esquezas por favor.
Sei con certa pena, que as miñas cuñadas andan outra vez á facer barullo sin ter razón nin dereito a se meter nas miñas cousas. Eu estou tranquila respetando o que teño que respetar, i e por iso que non me meto na súa vida. É unha lástima que se dexian levar de malos consellos, esquecendo o que non deben esquecer.
Bueno amigo Valentín co meu mais fondo desexo de que todos por aí sigades ben, recibide os tres unha aperta grande de
Virxinia
A ver si te portas ¿eh? Mándoche ese recorte que me mandan de Bos Aires con moita ledicia.



1965-01-00
Carta de Guilherme Almeida a Paz Andrade. 1965
São Paulo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Guilherme Almeida a Paz Andrade. 1965 en 00/01/1965

São Paulo, janeiro 1965

Mensageiro de muita saudade e muito bem-querer, vai este pedacinho de São Paulo levar à casa de um amigo, de volta, uma gota de sangue exilado no coração de um poeta, para significar ao amigo, no pórtico do Ano Novo do senhor, de 1965, o voto mui ardente que faz pela felicidade de todos os que lhe são caros, e de tudo o que lhe é doce almejar.

Guilherme

1966-01-00
Carta de Guilherme Almeida a Paz Andrade. 1966
São Paulo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Guilherme Almeida a Paz Andrade. 1966 en 00/01/1966

[Janeiro 1966]

A minha tão grande saudade, o meu constante pensamento amigo aí lhe vão levar o voto melhor para o Ano do Senhor de 1966.
E, com isso, pedir noticias do amigo querido.
Um abraço de muito bem-querer de

Guilherme

1966-03-14
Carta de Bal Gay a Paz Andrade. 1966
Madrid
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Bal Gay a Paz Andrade. 1966 en 14/03/1966

Madrid, 14 de marzo de 1966


Muy querido Valentín:

Una hija de Francisco Alfonso Burón –gran amigo y compañero mío en la Residencia de Estudiantes– se casó hace poco con el ingeniero industrial José Luís de Lara, que trabaja en ésa en una compañía holandesa, creo que pesquera. Se trata de una pareja encantadora que os gustaría conocer, y a ellos les vendrá muy bien conoceros a vosotros, pues, como nuevos en Vigo, no creo que tengan ahí muchas amistades. Por eso hoy les escribo para que se pongan en contacto con vosotros. Para nosotros será una gran satisfacción que hagáis amistad los cuatro, como esperamos fundadamente, dada la cordialidad que os caracteriza a unos y otros.
Ni Rosita ni yo olvidamos las horas gratísimas que hemos pasado con vosotros el último verano. ¿Cuándo os veremos? ¿Es que no venís nunca por aquí y tendremos que aguardar al verano próximo para echar una parrafada? Si venís, telefoneadnos en seguida. Nuestro número es el 259-21-06, pero no está a nuestro nombre en la Guía y por eso te lo doy aquí.
No tengo hasta ahora ninguna noticia de Cunqueiro, que cuando lo encontré yendo contigo me habló de una posible colaboración mía para el Faro. Si lo ves, dile que estoy esperando sus noticias.
Rosita os envía a los dos abrazos muy cariñosos, a los que habréis de sumar los de vuestro sincero amigo

Jesús Bal


Rosita me encarge que envíe también muchos besos para los dos perritos.


1966-08-25
Carta de Virxinia Pereira a Valentín Paz-Andrade (1966)
A Estrada
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Virxinia Pereira a Valentín Paz-Andrade (1966) en 25/08/1966

A Estrada, 25-08-1966
Querido amigo Valentín: un pedido de nai que confía en min como eu confío en ti, é o que me move a escribirche estas liñeas, quedando ela e mais eu, moi espranzadas de que as xestións que ti fagas no noso favor van dar os froitos desexados. Trátase de sacar “adiante” ao rapaz, José Costa Villamarín, sobriño do crego Luís Villamarín Saavedra, a quén eu quero como a un fillo, e que ti terás coñecido durante o derradeiro viaxe que acabas de facer a meu lembrado Bos Aires. Este rapaz que por ser bastante delicado non conqueriu aprobar a materia de Física do curso selectivo, precisa de ti pra que no ´roximo mes de septiembre salga airoso no seu examen. A profesora a quén ten que rendir contas, chámase Doña Inmaculada Paz-Andrade, pensando eu que debe de ser algunha das túas irmáns. Prégoche pois, encarecidamente, que apoies con forza este pedido noso, quedando de antemán, moi esperanzadas e sumamente agradecidas a ti e a túa irmán ¡ É suprica de nai…! ¿Sabes Valentín? Dios que ha de premiarte tan grande favor, pol-a miña parte moitas moitísimas gracias.
Aínda que non teño noticias da nosa xente de Bos Aires, non dudo do teu éxito nas “tradicioales” xornadas galegas. Sentín moito non compartilas como de costume per ocome pensamento seguín todo paso a paso. Teño pensado ir un día a Vigo, e si pega de vernos xa me contarás. Despois de ter pasado en Lugo tres días maravillosos na grata compañía da boa familia Villamarín, pasei outros tres con Álvaro e familia na súa casa de Viveiro, atopándome encantada con eles, e en aquel lugar, que é unha regalía dos ollos. Álvaro con unha bronquitis de órdago, non tivo reparos en levarme rio abaixo na súa ben “acomodada” barca. Onte saímos dirección Cruña onde xantamos, e de ahí a Santiago seguindo en camiño á Estrada. En Lugo visitei o Museo con Álvaro e podo dicirche que quedei encantada. En fin, unha excursión cativa pero con gran emoción, recibindo probas de sinceiro agarimo por parte de vellos e novos amigos.
Como non teño costume de escribir sin máquina non sei si entenderás este borrador. Suspendo pois, con apertas grandes pra Pilar, Alfonso e ti da tua sempre amiga.
Virxinia
Eu estarei por eiquí (Estrada) hasta sobor do 12 de setembro. Despois de esta data, Ibiza 39, 1º Izda. Madrid (9)
Eiquí: Ciudad Jardín 21. La Estrada. Pontevedra
Chao

1966-09-07
Carta de Valentín Paz-Andrade a Virxinia Pereira (1966)
Vigo
A Estrada
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Valentín Paz-Andrade a Virxinia Pereira (1966) en 07/09/1966

Vigo, 7 de setiembre de 1966.
Sr. Dña.
VIRXINIA PEREIRA RENDA
Viuda de CASTELAO
Ciudad Jardín, 21
La Estrada-Pontevedra

Querida Virxinia:
Contesto a túa carta do 25 de agosto.
Recibina unhos días despois do meu retorno de Bos aires. Denantes de partir intentei en Madrid comunicar contigo, mais non te atopei na casa.
Supoño que dos amigos de alén mar terías noticias. Todos foron bos a fartar conmigo. Truxen unha fonda impresión do esprito da colectividade galega.
Sinto ter que decirche que Inmaculada Paz-Andrade, filla da miña prima Adalina, é unha profesora tan ríxida, que nin eu, a quen chaman cabezaleiro da familia, teño influencia sobre ela. De todos os xeitos fixen a recomendación por conducto de meu primo Isidoro, que cecais sexa quen a manexa mellor. Supoño que o exame será despois do 15, aínda que nada me dis en canto á data.
Celebraríamos moito ue antes de retornar a Madrid puderamos verte en Vigo. Si arribas a este porto non deixes de me chamar por teléfono ao despacho, pois aínda estaremos en Samil unha tempada. Alí non hai teléfono.
Pilar envíache moitas lembranzas. Alfonso atópase estudando inglés en Oxford.
Recibe unha cordial aperta do teu incondicional amigo.


1966-09-12
Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1966
Guadalajara [nac. México]
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1966 en 12/09/1966

Guadalaxara, 12 Setembro 1966



Benquerido amigo:

Folgoume moito o ler o artigo de Rosa Arcimegas que che envío con esta, xa que gaba (como é xusto) as túas dotes de conferenciante e o teu labor a prol da nosa Terra e da súa cultura. Mándocho por se ti non o coñeces.
Seguimos polas terras da Nova Galicia, aturando as saudades que me teñen comesto. Co meu traballo de sempre e viaxando polo noroeste da República Mexicana. De vez en cando sópranme as musas e fago algún cativo poema. Fixen unha tradución do «Bateau Ivre» de Rimbaud. Sigo facendo algúns «apuntes» poéticos das miñas viaxes.
No nº 9 de Grial apareceu unha tradución do «Cimiterio Mariño», feito por Lorenzana. Apuntábase que era a a primeira feita en galego. Mais eu (que fixen outra pubricada en Bos Aires o 52) escribinlles para desfacelo erro. No nº 12 acusaron recibo da miña aclaración e prometeu pubricar a miña perífrasis.
¿Que hai de novo no pequeño mundo das nosas letras? ¿Cando ves por eiquí novamente? ¡Ogallá sexa axiña!
Moitos saúdos da miña xente para todos vosoutros. Lembranzas do Ramón Esturau a quen coñeciches nista. Unha forte aperta do teu amigo


Florencio Delgado Gurriarán


Francisco Mores (o da «Casa del Arte») vive agora no Carballiño, Mosquera 34.

1966-12-24
Carta de Virxinia Pereira a Valentín Paz-Andrade (1966)
Bos Aires
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Virxinia Pereira a Valentín Paz-Andrade (1966) en 24/12/1966

Bos Aires 24-Nadal 1966.
Meu querido amigo Valentín:
Envíoche ese contrato que acabo de recibir con un duplicado que queda no meu poder, pregándoche encarecidamente me fagas o favor de tomarte a molestia de votarlle unha “olleada” e saber eisí si está ou non axeitada a tua conformidade. Como a cuartela onde figuran as enmendas rubricadas por ti non ma mandaron, eu entonces non podo expoñerme a recoñecer un contrato que non veña controlado e avalado por ti. Paréceme que esto é xusto. Si ese que incluio e vai xa firmado por mín como veras, merece a túa aprobación, pídoche o grande favor de que o remitas a seguinte direución: Sr. Don José Ortega, Alianza Editorial S.A. Padilla 22 derecha Madrid (9) Moitisimas gracias Valentín. Confidencialmente debo decirche, que dende os comezos de estas xestións e sempre firme nos mesmos conceutos, o amigo Míguez faloume de unha entrega de 30.000 peseetas cuia suma se me faría efeutiva no intre mesmo de dar eu a miña conformidad sobor do contrato, e percibir un dez por cento das ventas, cousas ambas que están trabucadas (no seu beneficio por supuesto), pero que como eu preciso vivir... pois terei que pechar os ollos e...dar marcha adiante. ¿Comprendes? Estas cousas debéronse resolver en Madrid porque tempo tivemos de abondo, pero velahí como o Bolo amasouse alá, i eiquí cangamos coas consecuencias...
O matrimonio Prada, meu bó amigo e conselleiro eiquí, está ausente. Como por cousas do negocio tivo que viaxar a Chile, aproveitaron as datas Navideñas, decidindo pasalas alá cos fillos e netos. Estrano moitísimo tan bos irmáns. De Álvaro, e Antonia, gardo emocioadas lembranzas porque foron reiteradas as atencións e agarimos que recibín dos dous. Iso non se esquence endexamáis. E ti, que por sere tamén da guardia vella, val decir un fidel irmán, precura conservarte como deica agora xa que por desgracia imos quedando poucos. Sin mais por hoxe querido Valentín, e desexando que tanto Pilar como Alfonso e ti vexades un renacer venturoso no próximo 1.967, recibido unha forte aperta da vosa
Virxinia
Como escribín de tanta presa para ir xantar con un matrimonio amigo non me paro a escribir outra carta un pouco máis limpa e axeitada por que ti eres de confianza e sabes disculpar os meus atropellos. Gracias.
[Manuscrito] Alégrome moito de que o asunto de Míguez vaia “amainando” porque é un bo rapaz e sería inxusto tal castigo. Estando nas túas mans, coidamos que está gañado o “pleito” ¡Que eisí sexa!
En Madrid, póñenme moita presa, pra que lles devolva asiña ese exemprar do contrato. Procura que sexa eisí o antes posibre. Chao

1967-01-05
Carta de Valentín Paz-Andrade a José Ortega Spottorno (1967)
Vigo
Madrid
Orixinal
1967-01-09
Carta de José Ortega Spottorno a Valentín Paz-Andrade (1967)
Madrid
Vigo
Orixinal
1967-01-17
Carta de Virxinia Pereira a Valentín Paz-Andrade (1967)
Bos Aires
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Virxinia Pereira a Valentín Paz-Andrade (1967) en 17/01/1967

Buenos Aires, 17-01-1967.
Sr. Don Valentín Paz-Andrade
Policarpo Sanz, 22.
Vigo .

Benquerido amigo:
No meu poder a tua carta, dou comezo a miña agradecéndoche de todo corazón as verbas lembrando coma sempre ao noso inesquecente. Gracias Valentín. Chegarás a saber, que este aniversario resultou máis “completo”, val decir, que a nosa xente como de costume, programou os actos da data 7, namentras o Centro Galego rindeulle seu homaxe no domingo día 8. Según opinión xeral, verificouse con altura, e o discurso do Presidente dicen que foi moi bo, plasmando a figura de Castelao, sin faltarlle “ren” menos a parte política que non contou, porque como tí sabes e ahí precisamente, onde a porca toree o rabo... (Confidencialmente, TIVERON QUE AFOCIÑAR...)
Pasando a outro tema, direiche que, pol-o que vexo fixen ben en mandarche a copia do contrato, porque con esa xente, por formal que pareza, sempre hai que se “coidar”. Como Prada estaba ausente de Bos Aires cando o Sr. Ortega se puxo a fala conmigo, non pudo enteirarse dos termos do contrato deica agora, que ao seu regreso, pudo íl tamén botarlle unha olleada a copia que quedou no meu poder. Opina, atopando dendo logo moi certeira, a túa indicación, de que en dito contrato tense que fixar plazo pra autorización. Ti indicas 10 anos é ben está, pero coida que abondarían cinco. Relendo o orixinal firmado por Alianza Editorial, S.A. dámonos conta de dúas cousas a ouservar: o prazo do que dispondría a Editorial, de 2 anos, pra facer o adianto das 10 mil pesetas (Claúsulas 2 e 3). Pensamos que, o tal adianto, debíano facer ao firmarse o contrato según me tiña dito Alberto Míguez, que xa non era de 10.000 pesetas, sinón que me tiña falado de 30.000 pagadeiras nese mesmo intre...A outra observación, é referinte a clausula 5, entendendo que se debería acrararen que condicións a Editorial exercería o dereito de prioridad. ¿Pagando o que outro poidera ofrecer...? Con estos datos que deixo apuntados, espero de ti me “defendas” dentro do xusto e razonable.
Temos unha tormenta tan brava enrriba, que somentes nos tranquiliza o pensar que servirá pra refrescar un pouco este calor de inferno que estamos soportando. En cambio por carta que recibín de Ramón, e da miña familia, vexo que por ahí a invernía é brava, aliviando un pouco a diferencia entre o que eiquí estamos soportando.
Observando o destartalada que vai esta carta, pídoche que teñas un pouco de pacencia pra ir interpretándoa. E que, a cada tanto estala un trono tan “estrepitoso” que francamente mete medo.
Sin máis nada, e aledándome de que os tres tiredes fortes, recibide unha aperta agarimosa de esta vella amiga.
Virxinia

1967-02-10
Carta de José Ortega Spottorno a Valentín Paz-Andrade (1967)
Madrid
Vigo
Orixinal
1967-02-18
Carta de Valentín Paz-Andrade a Virxinia Pereira (1967)
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Valentín Paz-Andrade a Virxinia Pereira (1967) en 18/02/1967

Vigo 18 de febrero de 1967
Sra. Doña.
VIRXINIA PEREIRA RENDA
Viuda de Castelao
Belgrano, 2605
BUENOS AIRES

Querida Virxinia:
A túa carta, co contrato de ALIANZA EDITORIAL, S.A., foi remitida a Madrid, cando eu me atopaba na cama víctima d-unha frebe tifoidea. Aínda que agora a cura se fai axiña, o resto dura d-abondo, si ben escomenzo a estar reposto.
O caso foi que a carta non chegou ao seu destiño, e pol-o tanto tes que firmar de novo o exemplar do contrato que che envío, pra deixar éste asunto arrombado.
Agradecereiche que me mandes a folla firmada o mais axiña que poidas, pois quero devolvela a Editora.
Recibe unha forte aperta do teu incondicional

1967-02-25
Carta de Virxinia Pereira a Valentín Paz-Andrade (1967)
Bos Aires
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Virxinia Pereira a Valentín Paz-Andrade (1967) en 25/02/1967

Buenos Aires, 25-02-1967.
Sr. Don Valentín Paz-Andrade.
Abogado. Policarpo Sanz 22
Vigo.
Benquerido Valentín:
Os Pradas i eu en particular, despois de lamentar sinceiramente a noticia da tua doencia, aledámonos moi de corazón ao saberte “noviño” i en camiño de emprender normalmente as tuas aitividás. Felicitaciós, porque unha tifoidea noné “moco de pavo”, e ti salvácheste dando unha vegada máis evidentes probas da tua inmortalidade...
O máis axiña posible, vai a folla firmada que pasou pol-o control de Prada quén che manda seus cordiás saudos.
E como eu non podo “redimirte” das moitas molestias é persuicios económicos que con este asunto veño “indilgándoche” pois conformate querido Valentín con unha fonda e agradecida aperta da tua vella amiga
Virxinia
Unha grande aperta a Pilar e Alfonso.

1967-03-04
Carta de Valentín Paz-Andrade a José Ortega Spottorno (1967)
Vigo
Madrid
Orixinal
1967-03-14
Carta de José Ortega Spottorno a Valentín Paz-Andrade (1967)
Madrid
Vigo
Orixinal
1967-10-20
Carta de Guilherme Almeida a Paz Andrade. 1967
São Paulo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Guilherme Almeida a Paz Andrade. 1967 en 20/10/1967

São Paulo, 20 de outubro de 1967

Caríssimo amigo Valentín:

Perdoe-me a demora na resposta à sua generosa carta de 1º de setembro. É que diversos impecilhos (uma terrível gripe foi o principal) não me permitiram lucidez bastante para apreciação do seu magnífico livro. Devorei-o com gula. Um García Lorca atualizado? Não sei. Sua poesia é sua mesmo: é a que eu escreveria se fosse o poeta e o galeciano puro que é você.
Tal livro não precisa de «Prefácio». Mas como não saberia eu nunca deixar de servir a você, imaginei essa carta, que é sincera, sentida ao longo da leitura da sua «Eira dos sonos». Se você julgar que ela merece aparecer à entrada do seu livro, será uma glorificação que lhe ficarei devendo. Vai ela em papel meu, pessoal, de sorte que, gravada em fotocópia, suponho que seria menos desinteressante.
Diga-me qualquer coisa a respeito. Suas órdens me serão sempre bemvindas.
Muito seu, de espírito e coração.



Guilherme




São Paulo, 20 de outubro de 1967


Valentín, meu Poeta:


A órdem que você me dá de prefaciar o seu esplendido Eira dos Sonos é a única que não a deveria dar você, nem a poderia eu obedecer. Por que? Sua poesia é sangue: nosso sangue, um mesmo sangue, da matricial Galiza aos filiais Portugal e Brasil ritmadamente fluido. Sínto-a em mim, palpitante mas intangível, assim como ao infante não seria possível tomar êle próprio o pulso ao seu cordão umbelical.
Foi daquêle meu Vigo de 1933 –de onde vi você trovar e vi Colmeiro lavrar- que me veio a veia alimentícia dêsse sangue: dêsse Vigo onde teve a sua côrte Dom Denis, Rei Trovador e Rei Lavrador. E, pois, terra de trovas e lavras, é a Galiza, assim, uma autenticidade histórica: êsse «matriarcado, arquivo da essência de uma raça», que marca, fundo, da primeira á última página, todo este seu lúcido livro, Valentín: êsse livro que é seu e é meu também, muito de meu sangue também. Deixe-me...
... deixe-me que lhe conte, amigo. Faz trinta e quatro anos que, estando eu em Santiago de Compostela, visitando a Catedral, aí descobri, na Capela do Santíssimo, creio eu, um vitral ofertado por uma dama cujo nome de família era «Andrade». Ora, eu também sou Andrade, do lado materno: descendente de um daquêles cinco cavaleiros que passaram à Espanha, à guerra dos Mouros, com o conde Dom Mendo, e foi seu solar a Vila de Andrade, no Reino da Galiza.
Somos irmãos, Paz-Andrade. Sou, portanto, suspeito para dizer desta sua forte, livre, lúcida, sadia, pura, bela poesia, na qual escuto, com você, «os querendosos chamamentos do lar»; beijo a paterna mão do lavrador cujos «dedos» abrem como cinco chaves as entranhas da terra desde Adão»; escuto também o plim-plim das «vozes unissílabas da pedra» que o canteiro juntou «ao pentagrama mágico do Mundo»; acompanho, na fimbria marítima, «a fenda que vai no céu abrindo o cutelo do lôna dos veleiros»; saudei os «bem-chegados ao porto, marinheiros, a cavalo nas ondas», sob o tutelar tatalar do «verde vento pela leira e vento azul pelo mar, panos da nossa bandeira»...
Valentín Paz-Andrade: Aqui tem você, nesta carta, o meu comovido «ex-voto» pela graça que recebo da sua milagrosa Poesia.



Guilherme

1967-12-00
Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1967
Guadalajara [nac. México]
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1967 en 00/12/1967

Guadalaxara, Nova Galiza, Nadal do 1967



Imaxes «Da Terra Asolagada»

Espellos de auga nos vales,
Ondas de arume nos tesos:
Ni-o madrigal das cerdeiras,
Nin a dôr dos castiñeiros,
Nin druídicos carballos,
Nin apolíneos loureiros,
Nin searos verdecentes,
Nin dionisiacos bacelos…
A mitade asolagada
E a mitade con piñeiros…
¡na Galiza de arastora
xa non caben os galegos!
……..
Onte, as augas brincadeiras
Dos rigueiriños brasiegos,
Bailaban a muiñeira
Pr’á lediza dos penedos.
Hoxe, danzou a go-go
En turreiros de cemento
E van por irtos aramios,
A darlle forza aos alleos.




Ledo Nadal e Benditoso Aninovo.
Deséxavos, en nome da miña familia e propio



Florencio Delgado Gurriarán

1967-12-05
Carta de Valentín Paz-Andrade a Virxinia Pereira (1967)
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Valentín Paz-Andrade a Virxinia Pereira (1967) en 05/12/1967

Vigo, 5 de diciembre de 1967
Sra. Dña.
VIRXINIA PEREIRA RENDA
Viuda de Castelao
Belgrano, 2685-7º
Buenos Aires
Querida Virxinia:
Recibo a túa carta do 24 de Nadal. Da lectura do contrato que me remites, despréndese que ALIANZA EDITORIAL, S.A., non respeta algunhas rectificacións e aclaracións que eu fixera.
Unha d-elas limitaba a 10 anos o termino das túas obrigas, ficando despois en liberdade pra facer as edicións que quixeras, no formato do tipo bulso.
Penso que é unha estipulación por tempo ilimiado non se deberá poñer no contrato. É certo que a Editorial obrigase a non ter desgotado o libro por mais d-un ano, condición moi difícil de probar si os titulares do dereito do autor pretenden conquerir a reversión. Escribirei a Ortega n-este senso, mais se non aceptara penso que se debería transixir nos termos en que está redactado o contrato. Xa te informarei do que conteste.
Quero aproveitar a oportunidade pra facer a manifestación que ti xa presintes. Aquela que ao chegar a data do 7 de xaneiro, desperte sempre en nós si e que n-aquel intre adormece.
Pol-o demais, con Pilar e Alfonso –que se atopa agora entre nós –facemos os máis sentidos votos pol-a túa prosperidade e pol-o ben de Galiza no ano que vai entrando.
Recibe unha cordial aperta do teu sempre amigo incondicional.

1967-12-28
Carta de Guilherme Almeida a Paz Andrade. 1967
São Paulo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Guilherme Almeida a Paz Andrade. 1967 en 28/12/1967

São Paulo, 28 de Dezembro de 1967


Valentin, caríssimo:

Estou aturdido! Imagine que somente hoje me vem às mãos a sua carta de 28 de outubro! Importantíssima para ambos nós pelas providências de urgência que ela me pedia e que de mim dependiam, referentes ao seu esperadíssimo livro. Imagine, amigo querido, que o empregadinho do meu escritório, ao recebê-la, na minha ausência, colocou-a dentro de um livro que ocasionalmente a acompanhava: livro esse que sô hoje abri. Estou envergonhadíssimo e no entanto sem culpa...
Vejamos, entanto, o que podemos fazer. Desisto da idéia de reprodução em foto-cópia daquela minha missiva. Isso, principalmente porque não tenho cópia desse original, que bati diretamente da minha Remington, sem papel carbono. A única maneira de remediarmos o caso é o seguinte: composição tipográfica da qual você me mandará, com urgência provas para minha revisão, que farei no mesmo dia da recepção, devolvendo-as devidamente revistas e alterado o tratamento de «você» para «tu», se achar você necessário. Junto a esta, em papeleta à parte, a minha assinatura usual e oficial, com data: em tinta negra (Nankim) para cliché que fechará a página co meu modestíssimo prefácio. Concorda? Em caso afirmativo...
... receba, no meu abraço de fim-de-ano, os votos melhores para 1968, e mande-me para a minha falta sem «mea culpa» a sua absolvição amiga.
Seu, «ex toto corde»



Guilherme


N.B.: Remeta-me a sua resposta, não para o meu escritório, mas para a minha casa: Rua Macapá, 187 - São Paulo, ZP 5.

1968-01-07
Carta de Paz Andrade a Guilherme Almeida. 1968
São Paulo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paz Andrade a Guilherme Almeida. 1968 en 07/01/1968

7/1/1968


Sr.D. Guilherme de Almeida
Príncipe dos Poetas
Rua Macapá, 187
São Paulo, ZP 5



Querido Guilherme:

Non hai culpa de ninguén. A todos nós cousas semellantes están a pasar as veces. Ademáis, o libro non retrasou a sahida pol-a traição d-outro libro. Onde mellor podía esta acochada a carta na ausencia do destinatario? Eu atribuía a traição ao correio...
Do 4 ao 20 de decembre tamén eu estuven ausente. Tuven necesidade de facer unha viaxe aos portos da Patagonia, cruzando duas veces o ar do Brasil sin escala en São Paulo, o que moito sentín. Agora xa teño o material completo e logo pode ser entregue o orixinal a imprenta.
Eu pensara facer o mesmo que indica na carta. Agora, co-a assinatura recibida moito mellor. Envíolle copia do prefacio por unha dúbida que a lectura me suxire. No segundo parágrafo di: «dêsse Vigo onde teve a sua córte Dom Denis». Eiquí non conocemos este feito. Temo que os eruditos non concorden. Deixo ao seu xuízo manter ou trocar a forma de tan bela cita.
En canto ao tratamento acho desnecessario facer a mudanza proposta, xa que «você» ten na terra de orixe da carta o tono que convén aos sentimentos que expresa, aínda que antre nos, eiquí, pudera ser algo distinto.
Supoño que andará por algunhas libreirías paulistas un libro meu –La anunciación de Valle-Inclán- publicado recentemente en Buenos Aires pol-a Editorial Losada. Non dispoño aínda de exemprares pra lle mandar, si ben agardo que se reciban eiquí en poucos días máis.
Pídolle perdón por tanta maçada que lle veño causando e c-os [ilexible]




[V. Paz Andrade]

1968-01-23
Carta de Guilherme Almeida a Paz Andrade. 1968
São Paulo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Guilherme Almeida a Paz Andrade. 1968 en 23/01/1968

S/P, 23/I/1968


Valentin amigo:

Duas palavras às pressas para dizer que achei melhor fazer a cópia, eu mesmo, com algumas corrigendas, do texto-prefácio. Suprimi a referência duvidosa à Côrte de D. Denis em Vigo (eu aprendi assim e creio que certo, mas não posso provar. E, pois, «in dubio pro reo»...).
O tratamento de «você», para nós, não corresponde ao «ustede» castelhano, que é cerimonioso; é antes parecido com o «tu» (intimidade). Acho, pois, que você deve conserva-lo.
Não, não apareceu por aqui, nas livrarias, o seu La Anunciación de Valle-Inclán. Espero-o gulosamente...
Então, você sobrevoou São Paulo sem pousar um minuto? Nem em pensamento?... Não creio.
Minha cordialíssima «aperta» e toda a imensa saudade do amigo dileto.

«ex todo corde»


Guilherme

1968-02-17
Carta de Blanco Amor Eduardo a Paz Andrade. 1968
Barcelona
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Blanco Amor Eduardo a Paz Andrade. 1968 en 17/02/1968

Barcelona, 17 de febrero de 1968


Querido Valentín:

Gracias por tu carta y por las gestiones. Yo entendí de tu anterior que Cerezales “proyectaba” esa sección pero no que la tenían ya en marcha. Mañana mismo le escribo.
Marina ya está bien, dentro de lo relativo; tienen que hacerle más adelante una segunda operación, pero ya es secundaria. Mi permanencia aquí, que pudo acortarse en un mes, obedece que me dieron un trabajo -corrección de estilo no siempre literario, para una casa de traducciones- que termina con el presente mes. Por cinco horas diarias y por dos meses me dan treinta y cinco mil pesetas que, con lo de Álvaro, me han permitido afrontar los ingentes gastos de esta enfermedad sin acabar con la pequeña reserva de la venta de mi piso, que quedó bastante diezmada; pero en fin, esta pobre criatura se salvó que es de lo que se trataba. Te cuento estas intimidades, por las que tú nunca preguntas sin duda para no herir la delicadeza de los demás, pero que sé que te preocupan. Si este trabajo fuese firme y no temporario, créeme que me quedaría a vivir en Barcelona, pues lo que tiene mi mente alertada -quizá en demasía- es la inseguridad, la dolencia peor a mis años, cada vez, como los de todos –o quizá menos a causa de la mayor vigencia de mi oficio –más indefendibles. Ya ves, lo más seguro que parecía la jubilación, hace seis meses que no me llega. (A propósito de esto. Una buena amiga que tengo en la Caja, en la Secretaría de su Gerencia, me dice que ni Baudizzone, ni Núñez intentaron nada; que la única gestión firme e insistente, aunque irá todavía para largo, es la del propio Banco Español, que tiene poder mío para cobrar estos haberes; supongo que se trata de mi ex compañero de trabajo, el secretario general del Banco, Monasterio, a quien yo enseñé, siendo cadete a mis órdenes, correspondencia bancaria, allá por el año 22. ¡Qué abismo! De manera que si les escribes diles que dejen el asunto, pues según me informa Emma -mi amiga y aliada- a lo mejor es contraproducente desde el punto de vista político, precaución universal que hay que tomar ahora allí para todo. Que se lo agradezco igual.
Aquí no he visto a ningún gallego -aparte la excelente, y ya tan viejecita, María Luz Morales, casi retirada del todo-. El amigo ese de Lalín -no me acuerdo el nombre- no creo que valga la pena; y el Presidente del Centro Gallego es un falangista de tomo y lomo, que ni siquiera tomó nota de la visita que hice a la sociedad y de la tarjeta que allí dejé.
El Centro, de Buenos Aires, me escribe proponiéndome como Delegado para la Asamblea constitutiva, en Orense, de la Federación Mundial de Sociedades Gallegas; hay una nota aparte en la que, con muchas reviravueltas y finezas se me ofrece devolverme, mejorada, la situación que en aquella casa tenía. ¿Qué les habrá pasado con el felón de nacimiento que mal lleva mis apellidos? Siempre pensé que a ese carpintero impaciente, tan ingrato con las venturas que le deparó el destino, lo socavaría su desmedida ambición que es siempre propia de las almas plebeyas. En fin, es asunto –el ofrecimiento- para pensarlo en serio. “Sólo cuando se ha secado el agua se conoce el valor del pozo”. B. Franklin. La Delegación, en compañía de mi siempre involuntario Dioscuro en estos asuntos, que es Paco del Riego, la aceptaré.
Tengo en marcha una pequeña gestión a ver si pesco -con la ayuda de Fernando Armesto- una colaboración en La Vanguardia. Ya escribí un artículo “para ver”, como dijo el Director. Hace unos años salía este aviso en la prensa de Buenos Aires. Muy frecuentemente “Pantalonera con muestra se necesita”. Esto es lo que menos me molesta. Me parece lo más natural del mundo que nadie me conozca aquí. También mandé, por gestión de Víctor, dos cosas a ABC. Tengo seis en La Voz de Galicia (como hace más de un mes, escribí a Isabel que me los mande devueltos; una cosa es pedir y otra mendigar); he publicado casi veinte “Fiadeiros”, algunos resultaron sensacionales; trabajé como un minero en la “corrección de estilo”... ¿Quién podrá decir que no lo intenté todo, a pesar de todo lo que me rodea, incluyendo las limitaciones del post infartum, antes de volverme a donde siempre he vivido sin tantos esfuerzos ni tanta mezquindad?
Siempre que te escribo, desde hace un tiempo, me propongo no contarte mis cosas personales y siempre me traiciono. Perdona, una vez más.
Y con mis afectos a Pilar, te abraza tu amigo

Eduardo


[manuscrito:]
Yo me voy de aquí el tres de marzo. Estaré en tres o cuatro días, luego seguiré a Orense. No sé si te di mi nueva dirección (en mi ausencia, mi sobrina nos mudó:)

Capitán Cortés 43, 2º

1969-06-27
Carta de Rodrigues Lapa a Paz Andrade. 1969
Anadia
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Rodrigues Lapa a Paz Andrade. 1969 en 27/06/1969

Anadia, 27 de junho de 1969.


Meu prezado Amigo

Agradeço-lhe penhoradamente o seu folheto sobre «A evolução transcontinental da língua galego-portuguesa». Parabéns: é um dos homens da Península que melhor compreende o extraordinário futuro que a explosão demográfica do Brasil reserva á nossa língua comum. O seu cálculo de 100 milhões já hoje peca por menos. O último cálculo foi de 117 milhões e não contaram (estùpidamente, aliás) com o galego. Logo, ponha, sem hesitar, 120 milhões até ao fim deste ano. Não tardará muito que, na América, o galego-português seja a 2ª língua, logo depois do inglês. É um tema para meditações que devia estar presente a todos os galegos e portugueses.
Creia-me amigo atento e obrigado.

Manuel Rodrigues Lapa

1972-12-11
Carta de Cordo Boullosa a Paz Andrade. 1972
Lisboa
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Cordo Boullosa a Paz Andrade. 1972 en 11/12/1972

Lisboa, 11 de Dezembro de 1972

Señor D. Valentín Paz Andrade
Calle Policarpo Sanz, 22
Vigo

Querido Valentin

Penso que na nossa idade buscamos mais reduzir as actividades que temos do que aumentá-las. Mas tudo quanto interessa a nossa Galiza não é para nós indiferente.
Dois projectos me apareceram nestes dias que venho trazer à tua consideração: o primeiro, refere-se a um banco português em Vigo. Não sei ainda, neste momento, o que valem moralmente as pessoas que me convidam a subscrever. Sei que um Banco em Vigo foi em tempo objecto do teu entusiasmo. Nada mais sei além do mencionado no relatório que junto.
O segundo projecto parece-me muito mais interessante e construtivo. Trata-se da compra de toda a organização que envolve os hoteis, os terrenos e a velha fonte das águas de Gândara, Mondariz.
Quem me escreve é o Sr. Constantino Fernández Candeira, genro do nosso falecido amigo Ramiro Vidal Carrera.
Se tu entenderes que vale a pena intervir eficazmente neste assunto, eu estou aberto a subscrever uma parte apreciável do capital necessário.
Com os desejos de muito boa saúde e um abraço do velho amigo


Manuel Bulhosa

1974-10-21
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1974
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1974 en 21/10/1974

[Rio de Janeiro] 21.10.74



Prezado Amigo Dr. Valentín Paz-Andrade,


Escrevo-lhe apenas para saber se chegaram às suas mãos

1) a cópia do meu artigo «A fecunda Babel de Guimarães Rosa» e
2) a cópia de «Pequena palavra», que Guimarães Rosa escreveu para prefaciar a minha Antologia do Conto Húngaro

Ambas remetidas por intermédio do Sr. Ignacio Areal Gerpe. Se chegaram, chegaram em tempo para a sua projetada conferência?

Aproveito a oportunidade para reiterar-lhe os protestos da minha sincera estima.


Paulo Rónai

1974-11-07
Carta de Paz Andrade a Filgueira Valverde. 1974
Vigo
Pontevedra
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paz Andrade a Filgueira Valverde. 1974 en 07/11/1974

[Vigo] 7 nov. 1974


Sr. Don Xosé F. Filgueira Valverde
Director do Museo de Pontevedra
Pontevedra

Querido José Fernando:

Póñome a che mandar estas liñas matinando en que Castelao, botando os ollos por riba do meu lombo, estame a mirar o que escribo. E estase a rir, con aqueles ollos decote veados na terra que o furaban todo. Aínda aquelo que os demais ao mellor nin viamos.
Van as nove estampas pubricadas en Galicia, o xornal que eu dirixín e do que Alfonso foi pouco menos que a i-alma. Coido que son as únicas da serie de «As Mulleres», que escomenzara a promediar co a dos «Homes», cuios orixinales lle entreguei pra facer a primeira impresión en libro e que non tornaron ao meu poder.
Coido que «As Mulleres», n-este caso, non se fan de menos ao lado dos «Homes». Cando trazóu estes rascuños de mestre riscaba sin dubida nas suas mellores horas de dibuxante, tanto da figura como da comedia human. Como non quixeche que enmarcara por miña conta os dibuxos, ti farás n-este orde o que mellor atines, que para iso eres o Director da Casa.
Perdóame a demora, pol-as moitas tarefas que me envolven e recibe a máis cordial aperta de teu sempre amigo incondicioal,


[Valentín Paz-Andrade]

1974-11-08
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1974
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1974 en 08/11/1974

Rio de Janeiro, 8 de novembro de 1974



Ilustre Amigo Dr. Valentín Paz-Andrade,

Chegaram-me no mesmo dias suas duas amáveis cartas de 21 e de 30 de outubro. Elas me deram muita alegria não só por trazerem boas noticias do Amigo, como também por serem as primeiras cartas em galego que recebi em minha vida.
Li com compreensível satisfação as suas apreciações generosas acerca da Seleta e aguardo com o mais vivo interesse os comentários que me promete acerca de certas interpretações minhas. Suas observações e discordâncias serão de grande proveito, inclusive no preparo de uma eventual segunda edição.
Gostei de saber que recebera as cópias do Prefácio de G.R. á Antologia do Conto Húngaro e do meu artigo sobre os estrangeirismos na obra dele; que o Senhor não se esquecera da minha sugestão de traduzir um dia «A terceira margem do Rio»; e que o seu discurso de posse está-se avolumando, tomando proporções de livro.
Comunique-me as suas dúvidas acerca da cronologia da vida de Guimarães Rosa; tentarei resolvê-las.
Quanto à primeira esposa do escritor, posso informá-lo de que ela vive ainda e reside no Rio, casada em segunda núpcias. Não a conheço. (Quando conheci João Guimarães Rosa em 1945, ele já vivia há anos coma a segunda esposa, D. Aracy.) D. Vilma poderá dar-lhe, sem dúvida, informações sobre a família da mãe.
Desde já agradeço-lhe os livros cuja remessa me anuncia: os seus dois volumes, que permitirão aprofundar o nosso conhecimento, e o de Valle-Inclán, que, depois de suas referências, aguardo com viva curiosidade.
Queira aceitar as lembranças mais cordiais do admirador e amigo


Paulo Rónai

1974-12-08
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1974
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1974 en 08/12/1974

Rio de Janeiro, 8 de dezembro de 1974



Caro Amigo Valentín Paz-Andrade,

Acabo de receber a sua gentil e valiosa remessa.
Ao percorrer maravilhado os poemas de Sementeira do vento, tive a revelação visual de um poeta autêntico e de uma nova língua, que me deu o desejo de um dia ouvir os seus versos ditos pela sua voz.
Obrigado também pelo seu estudo La Anunciación de Valle-Inclán e pelo exemplar de Tirano Banderas, que serão leituras minhas nas próximas férias de verão.
Queira aceitar, com minhas melhores lembranças, meus votos cordiais de feliz Natal e Ano Bom, extensivos aos que lhe são caros.


Paulo Rónai

1975-04-27
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1975
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1975 en 27/04/1975

Rio de Janeiro, 27 de abril de 1975



Ilustre Amigo Valentín Paz-Andrade,

Acabo de receber a sua carta amiga de 26 de março, acompanhada de dois presentes valiosos: a bela edição pentalingue de seu Pranto Matricial e a substanciosa coletânea de estudos do Círculo das Artes sobre O Futuro da Língua Galega.
Sinto no seu poema um lamento pungente pelo amigo perdido, mas também o pranto torrencial de toda uma nação sobre o poeta que a encarnava, ao mesmo tempo que vejo nele um afresco de grande força patética e pictórica de todo um país, essa Galicia que não conheço mas que já começo a adivinhar e a amar... E é uma festa para o filólogo amador que sou ver o seu texto ecoado em mais quatro idiomas ibéricos.
Quanto ao volume de ensaios, ele me faz compreender melhor o problema da língua galega dentro do contexto espanhol. O estudo do Amigo sobre a evolução transcontinental da língua galaico-portuguesa constitui uma argumentação lúcida em favor do bilingüismo, ao mesmo tempo que uma convincente afirmação de identidade fundamental do português e do galego. O simples fato de que um leigo como eu entende, sem dicionário, 90 por cento do seu estudo e dos demais que compõem o volume é uma prova do acerto de suas alegações.
Tomo a liberdade de remeter-lhe em anexo um dos meus últimos artigos cujo assunto há de interessá-lo e, reiterando os meus agradecimentos, subscrevo-me com cordial estima.
Seu amigo e leitor,



Paulo Rónai

1975-06-08
Carta de Martínez López a Paz Andrade. 1975
Santiago de Compostela
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Martínez López a Paz Andrade. 1975 en 08/06/1975

Santiago de Compostela, 8-S. Xoan, 1975



Meu querido Valentín:

Denantes d’escrevir estas liñas xa botei no correio unha carta para o meu excelente amigo Enrique (Martínez López) que estaba no ano 1971 efectivamente na Universidade de California en Santa Bárbara (Hai 14 universidades naquel Estado). Enrique é granadino, casado e dimpois divorciado dunha rapaza brasileira que nos congresos foi considerada a miña muller por aquelo dos apelidos, etc. etc. Enrique traballou sobre todo no período barroco brasileiro –influencias do Góngora no Gregorio de Matos- e algo fixo tamén en literatura brasileña contemporánea. Ensinou en Recife dous ou tres anos denantes de vir aos EE.UU. Se me ouveras dado a data do traballo sería máis rápido pedir aos meus amigos de Texas un Xerox. De todos modos –supondo que non se foi de Santa Bárbara- non tardará en mandarme copia do seu artigo.
Xa vexo que estás metido en fariña e que a entrada será pronto. Interésame porque estoy facendo cola e ando a voltas xa con meu «rollo» que «rollo» e todo prometo non durará máis de 50 minutiños. Xa lle dixen a Isidoriño que fora un pouco longo. Perto de duas horas...
Nada sei do catalán Francisco Faus... pero coido que será fácil localiza-lo nesta nosa penínsoa.
Tan cedo como teña novas de California, craro, enviareichas. Os nosos amigos académicos según me dixo ainda hoxe Vidal Abascal están nervosos e até ameazantes contra nos os «electos»... Eu vou ver si acabo con ista tarefa despois de ti. Os nosos mellores saudos pra Pilar e pra ti unha grande aperta de

Ramón

1976-03-06
Carta de Rodrigues Lapa a Paz Andrade. 1976
Anadia
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Rodrigues Lapa a Paz Andrade. 1976 en 06/03/1976

Anadia, 6/3/1976


Meu estimado Amigo

Muito obrigado pela sua carta. O recorte que lhe enviei, como o meu parecer sobre a União Ibérica (que é, afinal, o parecer de 3 ilustres nacionalistas galegos), foi publicado no jornal lisboeta da tarde Diário Popular. Mando-lhe também hoje, acedendo ao seu pedido, as peças fundamentais deste processo, ou seja os artigos de Oliveira Marques no Expresso de 6/12/1975 e 7/2/76, e a entrevista de Oliveira Marques como o jornalista do Diário Popular, João Paulo de Oliveira, que é quem tem animado este debate, publicada nesse jornal em 20/2/76. Estive para tirar aqui em Coimbra fotocópia desses artigos, mais infelizmente em Coimbra não achei ninguém que as tirasse com perfeição, motivo por que lhe peço o favor de me devolver os artigos que lhe mando, quando já não lhe forem precisos. Se, entretanto, se publicar mais alguma coisa sobre o assunto, eu lho enviarei.
Creia-me amigo atento e obrigado.

Manuel Rodrigues Lapa

1976-07-07
Carta de Martínez López a Paz Andrade. 1976
Santiago de Compostela
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Martínez López a Paz Andrade. 1976 en 07/07/1976

Santiago de Compostela, 7 de Santiago de 1976


Sr. D. Valentín Paz-Andrade


Meu querido Valentín:

O teu poema fixo o miragre de facerme vivir con agudo dramatismo aqueles días da miña fuxida que ti evocas e nos que tivestes tanta parte, valor e xenerosidade. Si, lémbrome ben, faleiche «polo aramio» dende a casa do finado Trabazo. De seguida te decatastes da gravedade do meu caso. Non fixen mais que darte o meu nome: Moncho. Dempois no teu despacho acima do Derby o encargo ao alcalde, a viaxe, o encontro cos falanxistas que voltaban de Valladolide de asistir aos funerales de Onésimo Redondo, e o paso do río pola tardiña –vai fazer pronto 40 anos- e finalmente a salvación.
Mais o teu poema non é somentes dramaticamente preciso senón de requintado valor artístico e de ritmo amplo e clásicamente «novo». Deus cho pague! Deixareillo á miña filla coa meia ducia mais de documentos referentes á miña vida. Sabela fíxomo ler tres vegadas e eu non sei cantas o leín. Se me perdoas empregarei o teu verso e decirche que eu non serei para ti, para o que fixeches por min e para o teu estupendo poema –cando publicas o libro?- como o «río... unha vida que corre sen memoria».
Apertas fondas do teu irmán

Moncho

1976-12-00
Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1976
Guadalajara [nac. México]
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1976 en 00/12/1976

Guadalaxara, Nova Galiza, Nadal 1976



Moitas venturanzas pra ti e os teus nestas festas e decote.

Apertas

Florencio

1976-12-20
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1976
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1976 en 20/12/1976

Rio de Janeiro, 20.12.1976



Ao Ilustre Amigo,

Dr. Valentin Paz-Andrade agradeço de todo coração e retribuo afetuosamente os amáveis votos de Feliz Natal e Ano Bom.



Paulo Rónai

1977-01-19
Carta de Filgueira Valverde a Paz Andrade. 1977
Pontevedra
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Filgueira Valverde a Paz Andrade. 1977 en 19/01/1977

Pontevedra 19-I-77


Sr. D. Valentín Paz Andrade
Vigo


Benquerido Valentín:

Renóvoche a miña embora polo diálogo radiofónico. Gustou moito. Sorprendeume a xente que escoita a esas horas.
Xa sabes que Sánchez Cantón ordeou que a sua correspondencia estivera pechada cinco anos. Cumpridos xa, envíoche esta «carta entreaberta» que leva a data do 16 de xullo do 36 e a que me escribiu a min o 17 pra que cha mandara. É un «índice de utopías galegas» cheo de fondura.
Pasei unha tempada moi triste con doenza e a morte dunha irmá de María Teresa que viñera pasar eiquí as festas.
Ponme aos pes da tua muller. Lembranzas a todos.

[Manuscrito:] Apertas de



Fdo. Xosé Filgueira Valverde




[Manuscrito:]


Carta entraberta


Madrid, no día do Carmen, 1936

Sr. D. Valentín Paz Andrade


Meu querido amigo:

Penso que os que non fixemos nin soupemos cousa do Estatuto, o mellor servizo que hoxe comprimos con Galicia é calar, deixando moer ôs que arelaban andar no muiño; alá eles se no pan de mañá mestúranse os farelos coa fariña.
E cô dito abondaría, se non fose que na tua chamada escoito berros que famne esquecer memorias acedas, e crebando a liña proposta parrafearei un anaco de tempo respeito o rego que Galicia ten de abrir no agro artístico.
Eu non vexo, non podo ver a Galicia, dende o outeiro do Arte, mais que como un-a cidade espallada. Non-a vexo, non podo vela, como enxame de vilas no cortizo teórico de un-a nación. Fai anos que roe en min un verme teimoso, que de cote se afonda e me di: «contra o nacionalismo -narcótico prós nugallans que ensonan un mañá que non chega-, cidadanía –choio de un hoxe fecundo que non finda». ¡Galicia, un-a vila; i-os galegos, seus cives, sempre a traballar; e nosos probremas desfaríanse como a brétema ô sol.
En Arte, como no resto. Mais, n-un-a carta non se fan prans, nin se ditan regras, fálase, mellor... parólase. ¿Leria? ¿Ensonos?... ¿Quén o sabe? Parolemos, logo.
E... vai de sono...
Vexo â nosa Matria –máis doce que Patria- forte e leda, e que o xogo do Arte brinca por riba da terra nosa...
... Un rapaz naceu e criouse n-un-a casiña branca e limpa –o chan, branco do xabón, ou dourado pol-a cera; as paredes caleadas e con estampiñas feitas en buxo, do Apostol, da Pelengrina, do Santo Cristo de Ourense; fiestras e portas de azul, ou de verde: o redor da casa, naval e horta sen valados, pois a cerca é unha sebe con silvas e roseiras, recortadiño, froleado e con amoras; no naval, chícharos, pementos, cebolas e repolos; na horta, pexegueiros, cerdeiras e maceiras que nas suas tempías énchense de mazás, cereixas e pexegos.
Os ollos do rapaz reloucaban ô ver as liñas eispresivas das estampas, os recortes das follas, as coroas das froles i-as coores das froitas. No inverno degoirábase en valeira as memorias do outono farto debuxando cereixas e ácios no papel, ou nas paredes cos sinxelos meios que tiña a carón.
Na escola o mestre insinoulle o camiño e levouno a certo «taller» onde un artista –pago por Galicia- deprendía ôs rapaces afeizoados; pois, xa non había xiadas Escolas de craustro i-escalafón –nin esta verba tiña son na fala nosa. Os rapaces ían d-uns mestres n-outros, cando podíase trocar. Nos talleres, demáis dos traballos «d-encarga», facíase un-a laboura para Galicia –a reixa d-un-a eirexa, a pintura pra un-a escola, o teito pra un concello...- na que todos poñían man; deprendían facendo.
Rexía os talleres un-a «Xunta de .... poucos», que ditara regras craras i-abertas. Nos outonos os «talleres» corrían a terra –mosteiros, castelos e pazos- escadaban castros; de sol nado a solpôr enchían seus foles de canto Galicia amostraba –leiras e vías, portos e facendas, soutos e fábricas-. Ollos e mans fadigábanse de mirar e de acugular pra, no inverno, facer.
Ô gromar dos albres serodios, i-o quentar a raxeira tiñas os Talleres exposta a seara anal. E ía vela a Xunta de .... «poucos»: escollía cadros e tallas, forros e tecidos; e falaba côs rapaces –lonxe do eisamen-; i-os máis doados dáballes consellos e conqués para viaxaren pol-o Mundo. Cheos da terra, donos do seu oficio, ían aproveitar o que outros povos fixeran.
Ô tornar Galicia púñalles «talleres» pra que novos gromos agoirasen flores e farta colleita. Deste xeito sinxelo ninguén restaba sen poderse formar artista; ninguén saía da terra sen coñecela; o esforzo non se perdía, pois os que non chegaban a cume espallaban o deprendido o seu redor porque deprenderanllo sen mágoas nin rixideces, xogando ledos.
I-o Arte non era en Galicia segredo fechado de xente sabida, senón lume aceso en todal-as lareiras.
Por riba desta maneira de «facer artistas», e pra axudala, abríranse en Galicia outras fontes de estudo e arte: Museos, moitos Museos...
Non eran almacéns, nin panteóns; certo esprito animábaos e facíaos bulir; a ideia que aquela «Xunta», da que falamos, eispresou na sua primeira sentada:
«En Galicia, máis que un-a Historia e un Arte, temos hoxe un-a forte vôntade de facelos».
E nos Museos traduciuse esta arela de porvir. Recollíase neles o pasado, trouxérase de fora canto poidérase mercar, ou ter por troques; mail-o desinio non era revivir tempos idos, senón camiñar cara tempos por nacer. Non temos un Rubens nin un Velázquez pra adourar. E mestre Mateo... está tan lonxe de nos.
Porque é de ben nados, hase estudar o que fixeron os abós, i-hase gardar «mirando, non imitando» como decían os vellos eisemplarios; e aínda compre mesura e siso no profundar no pasado: a vellez non sempre dá «beleza».
I-este desinio conformábase nos Museos da nosa terra: no arqueolóxico, como no do mar; no románico como no do agro; no dos vellos oficios como no moderno, no barroco como ...
Íase o Sono e, xa na porta, inda tivo forzas pra me pintar outros cadros da política do Arte -¡non do arte da Política!- na Galicia.... autónoma; máis que cadros, estampiñas sinxelas, que custa poucos cartos levalas a termo e realidade, se nos alonxamos dos pedantismos de bule-bules e fura-furas, e se mercamos aquel siso e aquela praítica de «cidadanía» nas que vexo as dúas rodas do carro no que Galicia pode camiñar, chea de arelas, pol-a estrada do Tempo por vir.
Teu bô amigo

F.J. Sánchez Cantón


1977-04-20
Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1977
Guadalajara [nac. México]
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1977 en 20/04/1977

Guadalajara, 20 abril 1977


Sr. Don Valentín Paz-Andrade
Policarpo Sanz, 22
Vigo


Benquerido amigo:

Soupen da boa acollida que lle diche ao meu sobriño Florencio e á súa filla Tereixa, que anda a procura dun traballo en Vigo, e douche as gracias.
Polos meus parentes e por carta que che escribín dende Madrid, supóñote enterado do infarto que tiven, naquela cidade, pouco antes da data de volta a México, e que nos obrigóu a retrasar a viaxe. Agora estou moi recuperado. O doutor que me atende fíxome a proba de Bruce por fatiga muscular e respondín moi ben a ela. Di o médico: «Todo ello garantiza un perfecto estado de la función ventricular izquierda y mejora pronóstico que será dirigido a aumentar eficiencia miocárdica». Por outra parte, o doctor que me atendéu en Madrid e máis un terceiro que me viu ao chegar a México, coincidiron na boa recuperación que tiven. Queira Deus que siga a cousa ben.
Seguín, namentras estiven en Madrid e polos xornais, o labor da comisión dos nove, na que tan ben representas a Galiza. Esquí tamén veñen moitas noticias da política española, na prensa da capital e na local, pero fai tempo que non aparece nada relacionado coas vosas xestións. Leo tamén a revista Cambio 16, edición internacional, mais tampouco comenta nada nos derradeiros números. ¿Cómo vai a cousa? ¿Qué posibilidades hai para a nosa causa? Teño moitísimas arelas de coñecer o que pasa e, abusando da nosa amistade, quixera me informaras de todo aquello que non sexa segredo, pois sei que hai cousas que non compre pubricar. Por outra parte, se podo ser útil para algo, conta conmigo.
Qué todo vaia con ben pra Galiza e a democracia «civilizada». Dádesme envexa os que vivides arastora na Terra, pois podedes facer moito por ela.
Garimosas apertas da miña dona e miñas, pra ti, Pilar e o voso fillo. ¡Que a xeira do quince de xuño sexa proveitosa!


Florencio

1977-05-02
Carta de Filgueira Valverde a Paz Andrade. 1977
Pontevedra
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Filgueira Valverde a Paz Andrade. 1977 en 02/05/1977

Pontevedra 2-V-1977


Sr. D. Valentín Paz Andrade
Vigo


Benquerido Valentín:

Podes maxinar cánto teño agradecido a tua gasalleira ideia de que te fixera compañía na candidatura senatorial pontevedresa. Tornóu o choio á consulta e a negativa médica foi total; o meu fillo dixo que razoaría os motivos nunha carta que has recibir un destes días. Ademáis de tódalas outras razóns, xurdiu un impeitizo legal que é decisorio. Non renunciéi a tempo ao cargo, gratuito e incómodo, mais, eso sí, por decreto, de «Consejero Provincial de Bellas Artes».
Sinto ben contrariarte, anque sei recoñecer o moitísimo que sinificóu pra min a tua xenerosa proposta.


[Manuscrito:] Apertas garimosas de


Xosé Filgueira Valverde

1977-09-14
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1977
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1977 en 14/09/1977

Rio de Janeiro, 14 de setembro de 1977



Caro Amigo Valentín Paz-Andrade,

Recebi e agradeço a sua gentilíssima carta de 8 de setembro. Em primeiro lugar quero dar-lhe, e ainda mais a seus eleitores, meus sinceros parabéns pela sua eleição para o Senado. Mais um cargo de grande responsabilidade que o ilustre Amigo aceita e para cujo desempenho lhe desejo saúde e força. Quero esperar, porém, que ele deixe um tempinho para a sua atividade literária, de tão alta significação nacional.
Gostei de saber que o Senhor recebeu a tradução brasileira de Tirano Banderas.
Tomo a liberdade de comunicar-lhe que em outubro e começo de novembro estarei na Europa, onde vou tomar parte num congresso internacional de poesia (na Hungria) e dar conferências nas universidades de Budapest, Bonn, Paris, Rennes e Madrid. Nesta última cidade, falarei sobre tradução aos alunos da Faculdade de Letras no dia 3 de novembro. Gostaria muito de encontrar o Amigo durante a minha permanência na Espanha. Caso haja possibilidade, poderia fazer uma palestra sobre o nosso Guimarães Rosa para um auditório galego. Diga-me o que pensa da idéia. Deverei partir do Rio dia 4 ou 5 de outubro: ficaria satisfeito de receber uma palavra sua antes.
Queira aceitar, com agradecimentos adiantados, os abraços mais cordiais do admirador e amigo



Paulo Rónai

1977-09-28
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1977
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1977 en 28/09/1977

Rio de Janeiro, 28 de setembro de 1977


Caríssimo Amigo Valentín Paz-Andrade,

Recebi e agradeço a sua gentilíssima carta e respondo imediatamente.
Partirei do Rio pelo voo nº 750 de Varig no dia 7 de outubro às 22 h 30; segundo as informações aqui recebidas deverei chegar a Madri no dia 8 às 12 h 30. De Madri deverei repartir no mesmo dia 8 às 16 h 30 pelo voo 581 da Malev.
O programa da minha viagem modificou-se: terei de passar uma semana a mais em Budapest, e por isso voltarei a Madrid (em vez do dia 2) no dia 9 de novembro e minha conferência será dada no dia 10. Estarei disponível, para uma viagem a Vigo, de 12 a 15 de novembro.
Fiquei animadíssimo pelo seu gentilíssimo convite. Será para mim uma experiência extraordinária conhecer a Galiza levado pela sua mão. Terei um imenso prazer também em ir a Santiago de Compostela tanto pelo interesse da viagem quanto pelo da companhia.
Infelizmente já não me é possível elaborar um panorama da literatura brasileira porque nesta última semana do Rio estarei ocupado em mil afazeres burocráticos e outros relativos à viagem. Mas tentaria na conferência sobre Guimarães Rosa colocá-lo dentro de uma visão de conjunto da literatura brasileira moderna. Está bem?
Caso o querido Amigo prefira, poderia fazer uma palestra sobre «O problema da tradução (o que é traduzir?) ou outra sobre «Balzac nos Trópicos» sobre como foi realizada a edição brasileira da Comédia Humana. São palestras que vou fazer na Sorbonne e na Universidade de Rennes, que já estão prontas. Uma resposta sua poderá ainda encontrar-me aqui; mas peço-lhe o favor de me mandar ao mesmo tempo uma copia para o meu endereço na Hungria: Union des Ecrivains Hongrois, Bajza-utca 18, Budapest VI.
Na minha volta a Madrid poderei ser alcançado aos cuidados do Prof. Valentín García Yebra, Conde de Cartagena 5, 2º A, Madrid 7 (tel. 292-4826).
De acordo com a sua solicitação, aqui vai um Curriculum Vitae.


[Engadido a man:] Aceite meus agradecimentos mais calorosos e um abraço cordial de seu admirador e amigo



Paulo Rónai

1977-10-23
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1977
Budapest
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1977 en 23/10/1977

Budapest, 23 de novembro de 1977



Querido Amigo Valentín Paz-Andrade,

Lamentei não tê-lo encontrado na minha passagem por Madrid no dia 8 de outubro.
Permita-me recordar-lhe o meu programa dos próximos dias e os endereços onde posso ser alcançado.
Até 4 de novembro em Paris: aux bons soins du commandant Jean Maillot, 6 rue Fernand Pelloutier, Sèvres 92310.
Até 7 de novembro em Rennes: aux bons soins du Prof. Jean Michel Messa, Port de Laval, Amanlis 35150.
Até 11 de novembro em Madrid aos cuidados do Prof. Valentín García Yebra, Conde de Cartagena 5, 2º A, Madrid 7.
De 12 a 15 de novembro estarei à sua disposição.
Agradeceria muito uma palavrinha a um dos endereços acima.
Seu amigo e admirador



Paulo Rónai

1977-11-10
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1977
Madrid
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1977 en 10/11/1977

[Madrid] 10.XI.1977



Caro Amigo Dr. Paz-Andrade,

Lugar da palestra: Universidad Complutense. Ciudad Universitaria. Faculdade de Filologia (Em frente à Faculdade de Dereito). Edificio A, Sala de Grados.
Hora: 20 horas

Em anexo: a súmula da palestra. Desculpe a péssima letra.

Um abraço cordial de

Paulo Rónai

1977-12-02
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1977
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1977 en 02/12/1977

Rio de Janeiro, 2 de dezembro de 1977



Caríssimo Amigo Valentín Paz-Andrade,


Eis-me afinal de volta ao Rio. De Lisboa, última etapa da minha viagem, mandei-lhe um cartão postal que espero tenha recebido.
Guardo da viagem uma multidão de recordações maravilhosas. Avultam entre elas as de Vigo e, em geral, as de Galícia, que hei de conservar com particular carinho. O Amigo tudo fez para que eu voltasse ao Brasil como um apaixonado da sua terra e conseguiu plenamente o seu intento. A nossa visita à Editora, a nossa ida aos dois promontórios de Vigo, o desembarque do pescado no porto, a visita aos Museus de Vigo e de Pontevedra, o passeio pelas ruas adoráveis de Santiago, pela catedral, pelo Hostal dos Reis Católicos, o almoço no restaurante El Asesino... tudo ficou gravado para sempre na minha memória.
Fiquei especialmente cativado pela gentileza de D. Pilar que, apesar de estar coma obras em casa, encontrou tanto tempo para mim e até assistiu à minha palestra.
Por tudo isso, mando-lhes uma vez mais os meus reiterados e sentidos agradecimentos.
Cheguei aqui bastante cansado e logo topei com o verão mais quente. De mais a mais, encontrei a minha mesa atapetada de correspondência acumulada na minha ausência. Por isso não pude, até agora, ir nenhuma vez à cidade, nem procurar o exemplar de Estas Estórias que me pediu. Ficará para a semana que vem.
Mas copiei o texto da minha conferência que, se bem me lembro, o Dr. Fernández del Riego pediu para publicação. Ei-lo à sua disposição.
Li atentamente o seu discurso de posse que, pelas suas amplas perspectivas, pela novidade de sua tese e pela sua extensa documentação supera de muito a maioria dos trabalhos análogos. Atendendo a seu pedido, fiz algumas observações à margem, retificando alguns pormenores sem maior importância. Vão também anexas à presente.
Afinal, sempre atendendo a seu honroso convite, tentei dizer, numa introdução a ser ante posta ao texto impresso do discurso, a forte impressão que ele me fez. Espero que o julgue aproveitável.
Resta-me apenas, já que o fim do ano se aproxima, desejar ao querido Amigo e à sua gentilíssima Senhora, um Natal muito feliz e um venturoso Ano Novo.

Paulo Rónai



[Endadido a man:]

Cara Amiga D. Pilar,

1978-03-06
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1978
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1978 en 06/03/1978

Rio de Janeiro, 6 de março de 1978



Caríssimo Amigo,

Ausente do Rio durante dois meses, passei o verão em nossa casinha de Nova Friburgo, para onde me levaram a sua amável carta de 7 de fevereiro. Não lhe respondi logo porque desejava remeter-lhe o recibo da encomenda em que lhe enviara o exemplar de Estas Estórias, e este encontrava-se no Rio. Aqui vai uma cópia xerox para permitir-lhe uma reclamação eventual junto ao correio.
Não me admira, aliás, que em princípio de fevereiro esse livro ainda não lhe tenha chegado as mãos. Pois um pacote de livros que eu mesmo expedi em Madri em 20 de novembro só me chegou aqui em fins de fevereiro, isto é, mais de três meses depois. A «meia greve dos carteiros» deve ter contribuído para isso.
Antes da sua carta de 7 de fevereiro tinha recebido a sua gentilíssima resposta à minha carta de 2 de dezembro, e na qual me agradecia pelo prefácio ao seu discurso de posse. Na verdade, sou eu que lhe devo agradecimentos pela ocasião que me forneceu de pagar a dívida de gratidão de todos os amigos brasileiros de Guimarães Rosa ao seu exegeta galego.
Neste interim, deve ter-se realizado a sua posse na Academia Galega: espero que tenha tido todo o êxito merecido. Gostaria muito de ler, oportunamente, o discurso de recepção de Alvaro Cunqueiro, lido pelo Dr. Fernández del Riego.
Como vão de saúde o Senhor e D. Pilar? O inverno da Galiza foi rigoroso? A nossa canícula aqui foi muito dura; depois de dois meses frescos na montanha ainda não consegui habituar-me de novo ao calor abafado e pegajoso do Rio.
Penso muito nos Senhores e na temporada esplêndida que passei em Vigo. Pareceria um sonho se não tivesse comigo a preciosa documentação impressa que de lá trouxe graças à sua gentileza e à do Dr. Riego (a quem mando as lembranças mais cordiais). Folheando-a procuro conhecer melhor uma terra que me conquistou para sempre.
Queiram aceitar minhas saudações afetuosas.




Paulo Rónai

1978-03-07
Carta de Martínez López a Paz Andrade. 1978
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Martínez López a Paz Andrade. 1978 en 07/03/1978

7 de marzal de 1978


Sr. D. Valentín Paz-Andrade
Plaza Compostela, 6
Vigo


Querido Valentín:

Mándoche esas duas cartas, unha do meu libreiro de Austin, a segunda que me escreve, e a outra da Univ. of California Press que ven a decir que "lamentan non ser capaces de identificar o seu pedido a base da información proporcionada. Se poderan averiguar en que campus (a Universidade de California é un complexo de sete ou oito universidades –Los Angeles, Berckeley, Santa Barbara, La Jolla, etc.. etc.-) onde a publicación se orixinou, suxerímoslle que se dirixan directamente ao encarregado das publicacións daquel campus. Pode mandarlle toda a información de que dispoña, autor, título completo, número standar de publicación, título da serie en que se publicou o libro, ou clasificación por materias e volumen das series, data, etc.
Como ves esto é mais difícil que atopar un Presidente pra Xunta. Mais, por si tes algunha indicación que poda axudar, mándama e insistiremos. Non será que a referencia que atopaste era o título dunha tesis doctoral apresentada mais ainda non impresa? Nese caso, obter un microfilm sería posible –se sabemos en que campus da U. de California foi apresentada, mais tamén caro.
O meu libreiro di algo importante: que ese libro non figura no catálogo de libros publicados, nen polo autor nen polo título. E eses catálogos son como a Biblia ou a Constitución naquel país... Tratarase dun artigo nalgunha revista? Vou escrever ao profesor de Portugués da miña Universidade –antigo alumno meu, por ve se él sabe algo desto. Lembranzas de Sabela pra Pilar e pra ti fondas apertas de


Moncho


[Manuscrito:] Mándoche tambén esa carta que me escreve un amigo do meu irmán Pepe a quen non podo faltar. Se puderas conseguir algo ben, mais polo menos agradeceríache a resposta que che manden da Dirección Xeral de Enseñanzas Medias do Ministerio de Educación e Ciencia pra demostrar o meu interés.

1978-03-11
Carta de Paz Andrade a Martínez Lopez. 1978
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paz Andrade a Martínez Lopez. 1978 en 11/03/1978

Vigo, 11 de marzo de 1978


Sr. Don
RAMÓN MARTÍNEZ LÓPEZ
Académico
General Pardiñas, 7 – 6º B
Santiago de Compostela


Querido Ramón:

Recibo a túa carta, acompañada da que escribe Don Manuel Esteban Nistal González, contento a aspiración de ser nomeado Profesor Numerario de Formación empresarial sin Oposición.
No próximo viaxe a Madrid, tentaréi facer unha xeStión directa, cerca da Dirección Xeral de Enseñanzas Medias, en favor do teu recomendado. Non conozo ben a mecánica d-este tipo de promoción, mais sospeito que será difícil prescindir do trámite da oposición, tan específico do centralismo español ainda imperante.
De calquera xeito informareite dos resultados da miña tentativa que ogallá sexa favorable pra o teu recomendado.
Recibe unha cordial aperta do teu sempre incondicional amigo,

pa/fr.
VALENTÍN PAZ-ANDRADE

1978-05-31
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1978
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1978 en 31/05/1978

Rio de Janeiro, 31 de maio de 1978



Querido Amigo Valentín Paz-Andrade,

Agradeço-lhe ao mesmo tempo a sua carta de 10 de abril de Vigo e o belo cartão de Veneza. Ambos me despertaram fundas saudades por virem de lugares caros a meu coração.
Fiquei satisfeito de saber que recebeu a minha remessa dos livros de Guimarães Rosa, Aurélio Buarque de Holanda Ferreira e Carlos Drummond de Andrade.
Estou esperando com impaciência o seu livro A Galecidade na obra de Guimarães Rosa. Atendendo a seu pedido, aqui vão os endereços de alguns escritores e críticos merecedores de um exemplar. Mas seria interessante, antes de mais nada, o Amigo remeter um exemplar à Viúva de Guimarães Rosa, D. Aracy (R. Francisco Otaviano, 35, 5º and., Copacabana) e ao nosso comum amigo José Olympio Pereira Filho (R. Marquês de Olinda 12).

Eis a relação pedida:
Rio de Janeiro
Alceu Amoroso Lima, R. Paissandu 200. ap. 701 (Flamengo)
Antônio Houaiss, Av. Epitácio Pessoa 4560, ap. 1302 (Lagoa)
Cyro dos Anjos, R. Domingos Ferreira 242, ap. 302 (Copacabana)
Josué Montello, Av. Atlântica 3018, ap. 902 (Copacabana)
Octavio de Faria, Praia de Botafogo 28, ap. 701 (Botafogo)
Odylo Costa Filho, Av. Rui Barbosa 430, 2º and. (Flamengo)
R. Magalhães Junior, R. Marechal Mascarenhas de Moraes 100, ap. 701 (Cop.)
Gilberto Mendonça Teles, R. Pompeu Loureiero 36, ap. 802 (Copacabana)

São Paulo
Alfredo Bosi 04358, Av. Horácio Lafer 803

Uberaba (MG)
Mário Palmério, Av. Guilherme Ferreira 217

Porto Alegre (RGS)
Guilhermino César, Av. Independência 779, ap. 1501

Respondendo à sua pergunta, informo-o de que ainda não me chegou às mãos o número da revista Grial, que, segundo o Amigo me comunica, tinha publicado a minha palestra.
Para terminar esta carta, vou fazer-lhe mais um pedido.
Lendo aos poucos os volumes da preciosa coleção galega que devo a sua gentileza (no momento estou percorrendo o magnífico Diario de viagem de Castelao), verifico que precisaria de um dicionário galego (unilíngue, ou galego-espanhol ou galego-português). Posso pedir à sua inesgotável gentileza o obséquio de me arranjar um?
Queira aceitar, com meus agradecimentos antecipados, minhas lembranças mais cordiais e apresentar a D. Pilar os meus cumprimentos com um abraço de Nora

[Engadido a man:] Seu fiel amigo

Paulo Rónai

1978-07-04
Carta de Paz Andrade a Filgueira Valverde. 1978
Vigo
Pontevedra
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paz Andrade a Filgueira Valverde. 1978 en 04/07/1978

Vigo, 4 de Julio de 1978


Sr. Don Xosé Fernando Filgueira Valverde
Director del Museo de Pontevedra
Plaza de La Leña
Pontevedra


Querido José Fernando:

Ante todo miña embora máis cordial, pol-a Presidencia da Polifónica, carrego pol-o que non poderías en maneira algunha deixar de pasar. E unha ledicia pra cantos asistimos ao nascimento de tan gloriosa institución.
E agora un pedimento. Sei que mañán, día 5, escomenzan unhas oposicións restrinxidas, pra convertir Mestras interinas en permanentes. Unha das aspirantes, chámase Lourdes Ofelia Navia Ríos, e ten o núm. 21 de matemáticas. Parece que a Presidenta do Tribunal é Doña Francisca Sánchez Andrade. É posibel que ti conozcas a algún dos outros membros.
Moito agradeceréi a boa man que poidas votarlle pra amparar a tal aspirante, que necesita vivir da sua profesión ao non ter outra nin de donde lle veña.
Recibe unha cordial aperta de,


[Valentín Paz-Andrade]

1978-08-13
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1978
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1978 en 13/08/1978

Rio de Janeiro, 13 de agosto de 1978


Caro Amigo Valentín Paz-Andrade,

Acabo de receber o exemplar de A Galecidade na Obra de Guimarães Rosa, com a sua generosa dedicatória. Embora conhecesse o trabalho, foi uma nova emoção revê-lo em letra de forma. E é para mim motivo de profunda alegria ter o meu nome ligado a esse marco de Guimarães Rosa em terras galegas. Dou-lhe parabéns simultâneos pela posse na Academia e pela publicação do livro.
Li com interesse e satisfação o belo discurso de recepção do Dr. Alvaro Cunqueiro, que me revelou mais alguns aspectos da sua inesgotável atividade.
Guardarei o volume com afeto, como a lembrança mais valiosa da minha passagem pela Galiza.
Imagino que o Amigo quererá divulgar o trabalho no Brasil. Sugiro-lhe que, juntamente com o exemplar dedicado pessoalmente a José Olympio, remeta certo número de exemplares, no mínimo uma dúzia, a Livraria José Olympio, às mãos de Daniel Pereira, que os distribuirá a pesquisadores, estudiosos e bibliotecas. Por outro lado, queira remeter, para meu endereço, exemplares dedicados a nossos amigos comuns, Aurélio Buarque de Holanda Ferreira e Carlos Drummond de Andrade, que entregarei com muito prazer.
Continuo pensando muito no Amigo, em D. Pilar e nos dias inesquecíveis passados em sua companhia –especialmente nessas últimas semanas, ao ler o grande romance da Pardo Bazán, Los pazos de Ulloa. Descobri com certa surpresa muitas analogias, entre a Galiza do fim do século XIX e a Hungria da mesma época.
Quando tiver um instante, dê-me notícias. A política tem-lhe deixado tempo para a advocacia? A advocacia para a literatura? e as três para viver, viajar, descansar?
Eu tenho tentado misturar trabalho e descanso, mas, para dizer a verdade, tenho trabalhado mais que descansado. No momento estou acabando o meu dicionário português-francés e, ao mesmo tempo, estou empenhado na compilação de uma Seleta de Aurélio Buarque de Holanda, semelhante à de Guimarães Rosa. Ultimamente dei conferências em cidades do Estado de São Paulo. Enquanto isto, estamos construindo uma biblioteca em anexo a nossa casinha de Nova Friburgo, para onde nos pretendemos retirar definitivamente em 1979 e onde espero poder recebê-lo em sua próxima volta ao Brasil.
Reiterando os meus agradecimentos, subscrevo-me com o carinho de sempre seu cada vez mais admirador e amigo


Paulo Rónai.

1978-08-16
Carta de Rodrigues Lapa a Paz Andrade. 1978
Anadia
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Rodrigues Lapa a Paz Andrade. 1978 en 16/08/1978

Anadia, 16/8/78


Meu bom e prezado Amigo

Recebi o rico presente que é o seu livro, A galecidade na obra de Guimarães Rosa, que do coração lhe agradeço. Já o percorri ao de leve; vou lê-lo a fundo, com o maior interesse, e depois lhe direi a minha opinião. Para já, posso adiantar algumas considerações de ordem geral.
O grande escritor mineiro representa efectivamente a velha raiz galego-portuguesa, fundamentalmente implantada em Minas Gerais e ainda vigorosa na fala, nos costumes e no temperamento do homem do sertão (o mineiro é considerado, em defeitos e virtudes, o galego do Brasil). Com essa cultura e esse linguajar construiu Rosa os seus livros. Mas não tenhamos ilusões: não é com essa «estenografia literária» que se faz literatura. Quanto a mim e outros mais, a obra pioneira e revolucionária de um Mário de Andrade (Macunaíma) e de um Guimarães Rosa ficará como um exemplo curioso das audácias e desmesuras a que pode levar a escrita manejada por grandes escritores populistas. Ficará apenas como um documento linguístico, um exercício, por vezes genial, de estilo.
A língua literária não é isso, é justamente o contrário: superação, criteriosa e artística, da língua oral. Este principio, formulado por Bally, o fundador da Estilística moderna, foi aplicado por mim a um seu conterrâneo e meu amigo, o R. Otero Pedrayo, uma espécie de Guimarães Rosa sem genialidade nem sertão. E foi um desastre, como viu. Voltaremos a encontrar-nos e falaremos sobre esta matéria, pois ainda há muito que dizer.
Um abraço cordial e agradecido do seu velho amigo,

Manuel Rodrigues Lapa

1978-08-22
Carta de Carballo Calero a Paz Andrade. 1978
Santiago de Compostela
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Carballo Calero a Paz Andrade. 1978 en 22/08/1978

Santiago, 22 agosto 1978


Querido Valentín:

Moitas gracias, moitas noraboas e moitas apertas por ....de enviar o teu fermoso libro ao vello amigo

1978-10-08
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1978
Rio de Janeiro
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1978 en 08/10/1978

Rio de Janeiro, 8 de outubro de 1978



Querido o Amigo,

Duas linhas apenas para dizer-lhe que recebi em tempo os exemplares destinados a Aurélio e a Carlos Drummond e os entreguei devidamente aos destinatários. Daniel Pereira disse-me que ele também recebera a sua remessa.
Como vão vocês? Espero que tudo lhes esteja correndo bem. Não projetam nenhuma viagem ao Brasil?
Nora e eu estamos algo melancólicos: nossa filha menor, Laura, a flautista, a que vivia conosco, embarca com uma bolsa de estudos para a Universidade de New York e vai passar um ou vários anos longe de nós. De resto vamos indo, Nora trabalhando na Faculdade e eu, mergulhado nas provas do Dicionário português-francés. Aceite um abraço afetuoso e meus respeitos para D. Pilar. Seu


P. Rónai.

1979-01-10
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1979
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1979 en 10/01/1979

Sítio Pois é, 10.I.1979



Caros Amigos D. Maria Pilar e Dr. Valentin,

Muito obrigado pelo lindo cartão de Natal e pelos votos de feliz Ano Novo, que retribuímos de todo o coração. Ficaríamos felizes se os pudéssemos acolher aqui no decorrer deste 1979.
Gostei demais de saber que o seu livro sobre Guimarães Rosa está tendo na Espanha a devida repercussão.
Lemos notícias sobre o rigor do inverno na Galiza. Esperemos que o tempo já se tenha abrandado.
O Dr. Austregésilo Athayde foi reeleito presidente da Academia Brasileira de Letras. Ele continua no cargo firme que nem o Pão de Açúcar. O arranha-céu da Academia ficou pronto e será inaugurado proximamente. O último acadêmico que morreu foi Hermes Lima: o seu lugar está sendo disputado entre a escritora Dinah Silveira de Queiroz e o jurista Pontes de Miranda.
A Editora José Olympio está-se recuperando da crise. Estou na serra desde 12 de dezembro, em parte veraneado, em parte trabalhando no meu Dicionário Português-Francés (o Francés-Português está em impressão).
Aceitem meus abraços cordiais e os de Nora.



Paulo

1979-04-12
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1979
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1979 en 12/04/1979

Rio de Janeiro, 12 de abril de 1979



Caro Amigo Valentín Paz-Andrade,

Espero que estas linhas os encontrem com boa saúde, a você e a D. Pilar, sempre presentes em meu coração.
Nós aqui vamos indo e preparando ativamente a nossa mudança definitiva para Nova Friburgo, prevista para o mês de setembro deste ano.
Num estranho livro intitulado Voces femeninas de la Poesia Brasileña (de título espanhol, mas que contém também traduções em francês, inglês e árabe), de Adovaldo Fernandes Sampaio e publicado pela editora Oriente, de Goiânia, acabo de encontrar três traduções suas para o galego, de Bruna Lombardi.
Pergunto-lhe se recebeu essa publicação; em caso contrário, vou mandar-lhe o meu exemplar.
(Aqui entre nós, a julgar por esse e por outro livro da mesma autoria, o Sr. Adovaldo me parece um pouco desequilibrado e de duvidosa honestidade intelectual.)
Aceite um abraço cordial e as lembranças afetuosas de seu fiel



Paulo

1979-06-26
Carta de Rodrigues Lapa a Paz Andrade. 1979
Anadia
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Rodrigues Lapa a Paz Andrade. 1979 en 26/06/1979

Anadia, 26/6/79


Meu bom e prezado Amigo

Desculpe a demora em agradecer a oferta do seu livro, Cem chaves de sombra, onde, mais uma vez, o homem destemido faz da poesia a arma da sua luta pela Terra que o viu nascer. O «Pequeno testamento» é, a tal respeito, uma peça antológica. Parabéns pelo seu livro. A Galiza está precisando de homens assim: que vejam claro e obrem consequentemente, e sobretudo rapidamente; quando não, a cultura e a língua têm os dias contados.
O Sá da Costa mandou-me a fotocópia da sua carta, que muito apreciei. Diz muito bem: cumpre reabrir o triálogo. É o que venho fazendo de há muito. Como prova disso, envio-lhe o recorte de um artigo publicado no dia de Camões, o nosso santo padroeiro, que uma vez chamou «sórdidos» aos galegos, por atraiçoarem a fraternidade que deve sempre existir entre eles e os portugueses. Foi em nome desse ideal que amaldiçoou desse jeito os seus próprios avós galegos, um (Vasco Peres de Camões), prisioneiro, outro (Airas Peres de Camões), morto na batalha de Aljubarrota. É indispensável esclarecer todos estes incidentes históricos e varrer a estrada para a nossa reconciliação. O antilusismo recalcado parece ter ressurgido, de modo selvagem, na polemica desencadeada nos jornais em torno do problema da língua. A imagem da Galiza e sua cultura não fica honrada com tais destemperos. Tenho as peças fundamentais desse processo. O que não sei é se as terei de deitar ao lixo, ou se as terei de aproveitar para fazer o estudo da intelectualidade galega dos nossos dias.
Cumprimenta-o cordialmente o amigo obrigado,

Manuel Rodrigues Lapa

1979-07-07
Carta de Carballo Calero a Paz Andrade. 1977
Santiago de Compostela
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Carballo Calero a Paz Andrade. 1977 en 07/07/1979

Santiago, 7-Xullo-1979


Moitas gracias, cordial felicitación e fraternas apertas co mellor ............ do teu novo libro, manda-che o teu amigo de sempre

1979-07-15
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1979
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1979 en 15/07/1979

Nova Friburgo, 15-7-79


Querido Amigo Valentín Paz-Andrade,

Quando a sua carta de 22 de maio chegou ao Rio, eu estava dando um curso de trinta aulas em Belo Horizonte. Ao voltar, logo fiquei envolvido nos preparativos de minha mudança. Afinal, mudamo-nos para cá no dia 6 deste mês. Na paz destas serras pude enfim ler Cen chaves de sombra e agora posso responder à sua carinhosa carta.
Fiquei tristíssimo ao saber da morte do prefaciador e do ilustrador do seu livro. Lembro-me de ter visto quadros de Luís Seoane na Galicia. Quanto o Lorenzo Varela, o seu «Limiar» e o seu «Homenaxe Cativo» dão uma idéia de seu alto valor. Dou-lhe pêsames sentidos pela morte desses dois amigos fraternos.
O seu livro interessou-me prodigiosamente. Nele há de tudo: lirismo e épica, reminiscências poéticas de autobiografia e historia nacional, balada popular e poesia culta, meditação e balanço. Por meio dele, pode-se reconstruir o que foi a sua existência durante tantos anos trágicos. A mim também aquelas datas dizem muito. Na longínqua Hungria nós também sofríamos com as notícias terríveis que de 1936 em diante nos chegavam da Espanha. Já prevíamos naquele um ensaio do futuro que o nazismo nos preparava; e efetivamente, já em 1940 eu me encontrava num campo de concentração, de onde no ano seguinte partiria para o exílio. Sofríamos com a Espanha e a Galicia, embora quase nada soubéssemos a respeito delas. Agora que as conheço, que lhes entendo a língua e a mensagem, que nelas conto amigos queridos, que basta fechar os olhos para rever-lhes as paisagens –agora é que posso sentir retrospectivamente tudo o horror daquela época.
A sua poesia tem unha vibração particular: mesmo quando alude aos acontecimentos da sua própria vida, sente-se que você fala em nome de uma coletividade; e respira-se em toda ela uma dramaticidade profunda, aguçada pela íntima inspiração folclórica. Dou-lhe parabéns pela sua força, pelo seu dom de comunicação e por ter captado de maneira tão sensível o «genius loci». E felicito-o por não ter abandonado a poesia no meio das vicissitudes de uma vida tão ativa e por servir-se dela para exaltar a memória dos amigos mortos. O seu volume é uma obra de arte e um monumento: para mim completa a imagem que guardara da Galicia no fundo do coração.
No começo desta carta falei-lhe da minha estada em Minas Gerais. Aproveitei um fim de semana para dar um passeio a Cordisburgo, cidade natal do nosso inesquecível Guimarães Rosa. É um lugarejo minúsculo, de ar puro e rara beleza. Pensei em você na casa em que ele nascera e que hoje é museu.
Soube com prazer da excelente repercussão do seu livro sobre A galecidade na obra de G.R. em Cuba sob a pena do escritor Helio Dutra Domínguez. Ele tem razão ao indicar-lhe o acadêmico Antônio Houaiss como pessoa capaz de apreciar o seu ensaio (e, acrescento, a sua poesia também). O endereço de Antônio Houaiss é Avenida Epitácio Pessoa 4560, ap. 1302, Rio de Janeiro, 22471.
Como lhe disse, depois de passar 72 anos em capitais, acabamos de nos mudar a unha casa na serra (onde espero poder acolhe-lo um dia em companhia de D. Pilar). A mudança é grande demais. Por enquanto estamos organizando uma rotina para a nova vida e arrumando a biblioteca (O volume de Adovaldo Fernandes Sampaio deve encontrar-se em algum lugar entre os dez mil volumes ainda empacotados, logo que o encontre. Vou remetê-lo para o seu endereço) Espero poder dedicar o tempo que me resta à leitura e ao estudo.
Na verdade, mudamo-nos antes do que esperávamos. Nora só vai ausentar-se em setembro, mas prefere descer daqui uma vez por semana a permanecer no Rio. Neste momento, aproveitando-se das férias, estão conosco minha filha Laura, que estuda música na Universidade de Nova Yorque e a outra filha Cora, jornalista em Brasília, que trouxe consigo o marido, e os dois filhos. Procuramos aproveitar ao máximo esta rara oportunidade de ter a família reunida.
Drummond acaba de passar uma temporada na Argentina, o que me impedia de entregar-lhe em mão o seu livro de versos: mais deixei-o na casa dele com um bilhete.
Com meus respeitos a D. Pilar, aceite, caro Amigo, um abraço afetuoso de seu fiel


Paulo


PS. Nora manda-lhes saudações cordiais.

1979-08-11
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1979
Rio de Janeiro
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1979 en 11/08/1979

[Nova Friburgo] 11.8.79


Meu Caro Amigo,

Encontrei o livro Voces femeninas de la poesia brasileña de Adovaldo Fernandes Sampaio e remeti-o para o seu endereço há uma semana. A leitura de outro livro (O Sol na Rede) desse mesmo autor convenceu-me de tratar-se de pessoa pouco correta, useira e vezeira em plágios.
Espero que minha carta de 15 de julho lhe tenha chegado às mãos.
Respondendo à pergunta de sua carta de 11 de julho informo-o de que até agora não recebi nenhuma cópia da minha conferência de Vigo, reproduzida na revista Grial. Aceite, com recomendações respeitosas para D. Pilar, um abraço amigo do seu fiel



Paulo

1979-10-29
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1979
Budapest
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1979 en 29/10/1979

[Budapest] 29.X.79



Querido Amigo,

Um invita à Feira Internacional do Livro e um Congresso de tradutores em Sófia, uma série de conferências em Budapest trouxeram-me de novo à Europa. Infelizmente não sobrou energia nem tempo para, desta vez, parar a Espanha. Mas penso frequentemente em Vigo e na Galiza e mando-lhe um abraço cordial com meus respeitos a D. Pilar.
Seu fiel



Paulo Rónai

1979-11-19
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1979
Madrid
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1979 en 19/11/1979

[Madrid] 19 de novembro de 1977



Queridos Amigos,

Outra greve de aviões prorrogam a minha estada em Madrid. E aproveito-a pra conhecer melhor esta grande cidade e seus arredores e, também, para reiterar-lhes os meus agradecimentos mais sinceros. Graças à sua gentileza e solicitude em Vigo senti-me como em casa e fiquei um apaixonado dessa maravilhosa Galicia. Mando-lhes minhas lembranças afetuosas, na esperança de revê-los um dia destes no Rio.
Afetuosamente seu

Paulo Rónai

1979-12-06
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1979
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1979 en 06/12/1979

[06-Dezembro-79]



Querido Amigo Valentín Paz-Andrade,

Ao voltar da minha recente viagem à Europa (recebeu o meu cartão postal?), tive o prazer de encontrar aqui 2 exemplares da revista Grial e número razoável de separatas da minha palestra de Vigo. Muito obrigado por mais esta fineza.
Aproveito a oportunidade para mandar-lhe, assim coma a D. Pilar, meus votos afetuosos de feliz Natal e Ano Bom.



Paulo Rónai

1980-01-01
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1980
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1980 en 01/01/1980

Sítio Pois é, 1º de janeiro de 1980


Caros Amigos Valentin Paz Andrade e D. Pilar,

Recebi e agradeço sinceramente seu belo cartão com votos de feliz Natal e Ano Bom. Nora e eu também lhes desejamos um 1981 cheio de saúde, paz e serenidade. Ficaríamos felizes de poder recebê-los neste sítio durante o Ano Novo.
Estou acabando o convite de José Olympio, um livro intitulado Rosiana, espécie de refraneiro-ideário do saudoso amigo João Guimarães Rosa. O Senhor será o primeiro a receber um exemplar.
Saudações carinhosas de



Paulo Rónai

1980-05-10
Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1980
Guadalajara [nac. México]
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1980 en 10/05/1980

Guadalaxara, Nova Galiza, 10 de maio do 1980




Benquerido amigo Valentín:

Recibín a túa do vinteún de abril e fólgome moito coas novas que me das da túa futura viaxe a Valdeorras. Gracias de antemao pola intervención que vas a ter na homenaxe que, en parte, vai a ser adicada a min. Supoño que nas lápidas porán «rúas» e non «calles», pois coido que ao noso bon amigo Gayoso, ao que desexo lle deas unha forte aperta no meu nome, non lle pasará inadvertido ese detalle. Xa me contarás. Sigo a libar paseniño (coma compre facer coa poesía) no teu fermoso libro.
Aceito con gosto a túa encomenda de dados para o teu futuro libro Castelao na luz e na sombra e nesta mesma carta adxunto algúns que desexo che sexan proveitosos. Dende logo o Soto é o que máis coñece das xeiras de Castelao pola América do Norte e por Cuba, xa que el foi o seu compañeiro nelas. Mais Soto tamén anda a facer un libro (millor dito, xa o ten feito segundo di el) sobre Castelao, no que sostén a tese de que o noso heroi era marxista ou, polo menos socialista, e non sei ata que ponto estará disposto a proporcionar os moitos dados que sen dúbida ten. Por se lle queres escreber o seu enderezo é: Marsella, 76, México, 6, D.F. O de Roxelio é Torquemada 118, Imprenta, Méx-8, D.F. Ehí, na Terra, podes ver ao meu amigo e compadre Francisco Mares, ao que penso que ti tamén coñeces: vive no Carballiño, Mosquera 34 (comercio) ou Margarita Taboada 73, que é onde ten o seu domicilio. O Mares era, na emposta da viaxe de Castelao, un membro moi activo das Sociedades Hispanas Confederadas e pódeche dar novas e enderezos de xente que as complete. Confidencialmente: se che interesa fala coel, xa que, por terse formado nas Américas, non se desenvolve moi ben por carta.
A carta de Castelao que che trascrebo en parte, dirixiuma cando eu estaba en Francia nos fins da guerra; nela pregúntame por amigos comúns e fálame doutras cousas que non xulgo interesantes para os fins que persigues de escolma de dados da súa viaxe polas Américas.
Da vida e traballos de Castelao en Bos Aires supoño que terás elementos de abondo para o teu libro. Eu teño xornáis e revistas daqueles tempos e supoño que ti tamén os terás.
Castelao, Picallo, Ríos e Villanueva, digo, Villaverde, xunto con Ramón Cabanillas, fillo, xantaron na miña casa cando fixeron a viaxe a México na emposta da celebración das Cortes republicanas. Falamos de moitas cousas que non lembro e daquela presenteille ao escultor mexicano Ignacio Asúnsolo, autor do monumento a Obregón. Emporiso lémbrome ben de que Castelao tomaba con humor e dinidade a xenreira que lle manifestaba Pedro Longueira, xenreira que aparece patente nas notas que che adxunto. Agardo que che sirvan de algo e, se atopo algunha cousa máis que poida servirche para o teu libro prometo enviarcha.
Ando a facer unha escolma de todos os meus poemas de loita e sátira que me gostaría publicar e, aproveitando a viaxe que vai facer á Galicia o vrao vindoiro o amigo Ramón Esturau, vou a mandar por el todo ese material. E quixera que se puxera en contacto contigo e con algúns outros amigos, para ver se é posible e comenente publicalo.
¿Qué me podes contar do grupo «Realidade Galega» de que me falaron?

Saúdos cordiais da miña muller e meus para a túa dona e fillo.

Unha moi forte aperta para ti do teu sempre amigo

Florencio

1980-06-28
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1980
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1980 en 28/06/1980

Sítio Pois é, 28 de junho de 1980


Meu caro Amigo,

Estou sentindo falta de suas notícias. Entre seus mil afazeres de político, advogado, ensaísta e –last but not least- poeta terá um momento livre para informar-me de sua saúde e da de D. Pilar? Terá publicado alguma obra nova depois de Cen chaves de sombra? Já foram publicados seus artigos sobre seus saudosos amigos Lorenzo Varela e Luis Seoane? Aguardo-os.
Antigamente o Amigo vinha de vez em quando ao Brasil. Não está em seus projetos uma visita ao Rio? Definitivamente instalados em nossa casa de campo, gostaríamos tanto, Nora e eu, de que o Senhor e D. Pilar passassem algum tempo conosco. Ficamos aqui a duas horas e meia do Rio, a quase 1000 metros de altitude, num clima agradável e num lugar bonito. Nova Friburgo foi fundada há 150 anos por imigrantes suíços que se instalaram aqui por acharem a paisagem semelhante ás de seu pais de origem. Aqui temos instalações contíguas para os amigos e um dos nossos prazeres é recebê-los. Note, por favor, o meu telefone daqui (0245) 22 4134.
Desde novembro, quando estive na Bulgária e na Hungria, não mais sai do Brasil. A não ser algumas conferências dadas no Rio, em S. Paulo e em Brasília, tenho permanecido aqui. Nora também acabou por aposentar-se na Faculdade de Arquitetura. Pela primeira vez na vida, podemos entregar-nos unicamente a afazeres que nos agradam.
O trabalho que mas tempo me toma é Mar de Histórias, uma grande antologia do conto mundial. Não sei se já lhe falei dessa obra, cuja publicação foi começada por José Olympio em 1945 e abandonada em 1963, ate quando saíram quatro volumes. Agora a publicação foi retomada pela Nova Fronteira. São previstos 15 volumes dos quais três publicados, o quarto ao prelo, o quinto em vésperas de ser entregue. Para que tenha uma ideia do trabalho, estou-lhe remetendo o 1º volume. Grande parte da seleção e da tradução é feita por mim, o resto e toda a revisão por Aurélio Buarque de Holanda Ferreira.
Entre os 350 contos do mundo inteiro que a obra há de conter gostaria de incluir polo menos um conto galego. Na precisa coleção de livros galegos com que você me presenteou em Vigo há volumes de poesia, de ensaios, de história literária, mas não contos. Existirá uma antologia do conto catalão? Ficar-lhe-ia muito grato pela remessa de um livro destes. Não havendo, serviriam também volumes individuais de contos, como, por exemplo, Cousas de Castelao, Contos do camiño e da rúa, de Otero Pedrayo ou Do caso que lle aconteceu ó Dr. Alveiros, de Risco.
Estou-lhe enviando também,na mesma encomenda, meu ultimo livro publicado, Não perca o seu Latim, adagiário de latim, que talvez o interesse também em qualidade de advogado. Espero que lhe chegue ás mãos em ordem.
Aqui me despeço do caro Amigo, à espera de suas sempre gratas notícias, pedindo-lhe que apresente minhas gratas lembranças a D. Pilar. Nora manda abraços para ambos.
Afetuosamente

Paulo


P.S. Finalizando, ocorre-me outro pedido: de um dicionário galego-português ou galego-espanhol, que receberia também com muita gratidão...

1980-08-16
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1980
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1980 en 16/08/1980

Sítio Pois é, 16 de agosto de 1980


Caro Amigo Valentín Paz-Andrade,

Recebi a sua carta amiga de 21 de julho juntamente com Encrucilladas de Neira Vilas, e, também o lindo cartão datado de 10 de agosto de Trondheim. Muito obrigado por ter pensado em mim durante a sua breve passagem por esse lugar crucial da história européia.
Dou-lhe parabéns por ter afinal acabado de instalar a sua biblioteca não jurídica e grande parte da sua coleção de quadros na casa de Pousa Nova do Mar. Conheço a inquietude provocada por uma mudança demorada e o alívio que se sente quando finalmente se fixou os seus penates. Desejo-lhe saúde e felicidade na nova residência.
Uma grata notícia é a que me dá da sua biografia de Castelao. Graças à sua gentileza posso fazer uma idéia do valor desse grande galego como pintor e como ilustrador, pois li o seu Diário 1921, além do que o seu Pranto Matricial inspirou-me a vontade de conhecê-lo de mais perto ainda. Escrever essa biografia era para o Senhor uma obrigação fraterna. Faço votos para que as pesquisas projetadas o tragam quanto antes a Buenos Aires, pois assim poderemos tê-lo entre nós. (De qualquer maneira tome nota desde já do nosso número de telefone: 0245-22-4134, Nova Friburgo.) Tem razão de querer conhecer ao mesmo tempo a Bahia, que mesmo dentro do Brasil é um fenômeno único de cor, de sabor e de atmosfera. Deverei passar por lá em poucos dias, pois depois de amanhã embarco para Maceió, a capital de Alagoas, onde deverei pronunciar o discurso de saudação por ocasião do 70º aniversário de Aurélio. Na volta provavelmente pararemos em Salvador.
Os contos de Neira Vilas são concisos, poderosos e fortes –mas ainda não sei se será possível incluirmos em Mar de Histórias autores contemporâneos. Para esse fim preferiríamos contos galegos (de um ou dois autores) do fim do século passado e do começo deste. Da mesma forma um ou dois catalães, mas esses deveriam vir traduzidos em castelhano ou em português. Vou mandar-lhe dentro em pouco os vols. II a IV de Mar de Histórias para que tenha idéia mais nítida de nosso plano.
Recebi (e agradeci ao Dr. Fernández del Riego) as separatas de Grial com minha conferência em Vigo, mais não chegou ainda o nº dedicado a Luis Seoane, que aguardo com muito interesse.
Naturalmente li com alvoroço o próximo projeto do encontro galego-luso-brasileiro a ser organizado na Galiza e a idéia de minha eventual participação encanta-me. Devo confessar que para tal não me vejo qualificado, nem representante possível de qualquer entidade: mas se o seu engenho e a sua amizade encontrarem um pretexto honroso para a minha presença, iria honrado e procuraria não decepcioná-lo. Estou pensando numa palestra, p. ex. sobre «O português idioma universal no espelho da tradução».
Respondendo à pergunta de seu cartão postal confirmo que Carlos Drummond de Andrade esteve há algum tempo na Argentina, para assistir a melindrosa operação da filha Maria Julieta, diretora do Instituto Brasil-Argentina. Ela está fora de perigo, mas ao voltar, talvez de emoção, o próprio Drummond adoeceu de um herpes zoster. Espero que já se tenha restabelecido. Nessas circunstâncias não me parece provável que ele se decida a viajar, mas sempre vale a pena tentar. Seria feliz de ir com ele.
Com minhas lembranças respeitosas e as saudações cordiais de Nora para D. Pilar, aceite, querido Amigo, um abraço afetuosos de seu fiel


[Paulo]

1980-10-20
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1980
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1980 en 20/10/1980

Sítio Pois é, 20.10.80


Meu Caro Amigo,

Duas palavras apenas para acusar recebimento do número especial de Grial consagrado à memória de seu amigo Luis Seoane, talento nobre e múltiplo; li com sincera emoção as páginas dedicadas a ele, inclusive as suas.
Aqui nada de novo. Estou-lhe remetendo pelo correio marítimo os volumes II e III de Mar de Histórias.
Saudações afetuosas com minhas lembranças respeitosas a D. Pilar. Nora manda saudações.

Paulo

1981-01-28
Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1981
Guadalajara [nac. México]
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1981 en 28/01/1981

Guadalaxara. Xal., 28 Xaneiro 1981


Sr. Don Valentín Paz-Andrade
Policarpo Sanz, 22
Vigo


Benquerido amigo Valentín:

Supoño terás recibido a miña carta co enderezo do noso amigo Rañó. Mándoche agora o definitivo, pois xa está na súa casa en: Molino de las Flores, 20 –Bosques de Echegaray- Estado de México-México. O seu teléfono é 560-51-81.
Os nosos amigos do Instituto de Estudos Valdeorreses enviáronme eiquí os «currículums» das persoas que forman a terna presentada polos socios de número para a eleizón do novo Membro de Mérito e, na imposibilidade de reunirme contigo e máis con Lauro Olmo para darlle cumprimento á obriga que nos encomenda o artigo 10 dos Estatutos do Instituto, tómome a liberdade de encarregarche votes no meu nome. Penso, sen descoñecer os méritos dos outros dous propostos, que, polo seu labor a prol da historia de Valdeorras, o máis idóneo para ser eleito é don Augusto Quintana Prieto. Emporiso, se ti e máis Lauro Olmo estades de acordo en elexir ao doutor Pérez Lista ou a Casares, adírome ao mesmo para non adiar a eleizón pois teño confianza no voso criterio.
Agardo teña poder de abondo esta credencial de eleitor.
Agardo as túas novas e agardo tamén os dados que che pedín na miña carta do 12 de decembro e que me compren para facer o traballo que me encarregaron para o Cuaderno do Instituto.
Cordiais saúdos da miña xente para a túa e unha forte aperta para ti de

Florencio

1981-02-06
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1981
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1981 en 06/02/1981

Sítio Pois é, 6 de fevereiro de 1981


Querido Amigo Valentin Paz-Andrade,

Recebi e agradeço a bela plaqueta sobre Lorenzo Varela. Li com emoção a biografia desse poeta e as duas elegias pungentes que lhe consagraram o Senhor e Xoan-Manuel Casado. E agradeço especialmente a idéia –que muito me tocou- de valorizar o presente pelas assinaturas dos escritores galegos.
Com meus respeitos a D. Pilar, aceite meu grato abraço


Paulo Rónai


P.S. Estou-lhe remetendo pelo correio marítimo, o vol. IV de Mar de Histórias.

1981-05-11
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1981
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1981 en 11/05/1981

Sítio Pois é, 11 de maio de 1981


Meu caro Amigo,

Acabo de receber o seu belo cartão da Irlanda. Ver que você se lembra de mim em seus passeios deixa-me comovido.
Nós aqui vamos indo. Há pouco tive uma alegria inesperada: a Federação Internacional de Tradutores atribui-me este ano o Prêmio Internacional de Tradução Nathorst, concedido de três em três anos a um tradutor . Sei que o meu caro Amigo vai alegrar-se com essa noticia.
Outro acontecimento que se deu recentemente: saiu na Hungria um volume de ensaios meus intitulado Latim e Sorriso. Foi uma sensação estranha ler-me traduzido por outro para a minha língua materna.
Com meus respeitos para D. Pilar, queira receber meu abraço muito cordial.


Paulo


P.S. Poderia mandar-me por gentileza, coma a possível urgência, dois exemplares do seu livro sobre Guimarães Rosa?

1981-06-02
Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1981
Guadalajara [nac. México]
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1981 en 02/06/1981

Guadalajara, Jalisco, 2 de xuño de 1981



Benquerido amigo Valentín:

Inda que chegaron cando xa tiña enviado o meu traballo ao Instituto de Estudos Valdeorreses, gracias polos datos encol da túa odisea dos anos da guerra e das túas actividades políticas e galeguistas, pois permítenme coñecer a fondo as túas xeiras de perseguido e o teu espléndido labor a prol da Terra. Emporiso penso que, aínda que sen precisar datas, puiden recoller no meu traballo, de unha maneira polo menos decorosa, os trafegos da túa vida de Valdeorrés adoptivo e galego universal, que queira Deus se prolongue moito para ben da Terra e dos teus amigos, pois aínda hai moito que facer e compre traballar deica o fin e máis agora en que están á porta unhas eleizóns que ben levadas poden mitigar o desalento que a todos nos causou o apoucado espíritu que Galiza demostrou no Referendo.
Polo que me dís, os epígonos do vello Partido Galeguista non dan moito a talla que compre ter nesta emposta da máxima importancia para o pervir de Galiza e da Democracia. Esta túa opinión ven a confirmar a que lle ouvín a Roxelio Rodríguez de Bretaña cando voltou da súa viaxe á Terra fai un ano ¡Qué dor! Mais compre non perder os ánimos e ver que é o que se pode facer e máis en qué podemos axudar os que pola nosa sorte mala vivimos lonxe de Galiza co pensamento posto sempre nela e sentindo decote as súas moitas penas e as súas poucas ledicias. Quixera unha resposta túa, a que queira Deus me traia un pouco de razonabel optimismo.
Sei das xestións que fai o noso bon amigo Gayoso, as que de corazón lle agradezo, inda que non me extrañaría o que non deran resultado, xa que penso que a Diputación de Ourense andará arastora moi ocupada coa revolta política de hoxe en día e non terá tempo nin cartos para un asunto tan secundario coma é o da miña viaxe. De toda-las maneiras gracias polo que facedes por min.
Roxelio Rodríguez de Bretaña falóu fai uns días conmigo. Está tamén moi preocupado pola pouca efectividade do Partido Galeguista. Díxome que aínda non recibira a túa carta.
O Lois Soto tenciona ir a esa a fins deste mes. A ver se tes a sorte de que che dea os datos que lle pediches; mais penso que terás que prescindir deles, e perdón se son mal pensado. De todo-los xeitos penso que lle darás bon acabamento ao libro de Castelao que arelo coñecer.
Ogallá nos vexamos este ano. Dementre cordiais saúdos para ti e a túa dona, da miña muller e meus. Unha forte aperta

Florencio

1981-06-25
Carta de Paz Andrade a Delgado Gurriarán. 1981
Vigo
Guadalajara [nac. México]
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paz Andrade a Delgado Gurriarán. 1981 en 25/06/1981

Vigo 25 de xuño de 1981


Sr. Don Florencio Delgado Gurriarán
Amado Nervo, 35 A – Sector Hidalgo
Guadalajara, Jalisco


Querido Florencio:

Recibo no seu día a túa do 2. Non volvín a ter novas de Pepe Gayoso. Supoño que se atopará en Portela. No mes de setembro teño pensado pasar uns días en Valdeorras, para que o meu neto vaia conocendo aquela terra, onde xa estuvo algúns días. Espero que terei rematada a laboura literaria en que agora ando en torno a figura de Castelao.
Teño xa feito o derradeiro capítulo, a morte en Bos Aires, mais inda me queda que preencher algúns outros dos que somentes teño feito esquemas. Ben ou mal agardo rematar a laboura no mes que ven ou no outro. Teño moito material gráfico inédito ou pouco menos, mais pouco do seu paso por México e Nueva York.
A carta a Roxelio envieina en Abril, como podes ver pol-a copia que vai anexa. Supoño que o que fallou foi o enderezo. Agradecereiche que lle envíes esa folla por si pode axudar algo na reconstrucción dos datos para os capítulos que ainda faltan.
De Luis Soto non volvín a ter novas. Como xa e a segunda vez que anuncia o seu viaxe, non confío moito en que o faga. Cecais a sua saúde non-o permita, que sería o máis lamentable. De calquera xeito, si a vista do que lle digo a Roxelio me podedes fornecer máis datos ou fotografías, agradecereivos que o fagades axiña, pois a cousa está de remate. Non quero deixala inconclusa.
En canto ao panorama político non hubo mudamento importante. Eu, despois das moitas visitas que me fixeron os dirixentes do Partido, cheguei a concebir un plan de relanzamento con a solución dos valores históricos e de outros novos que están en zonas afíns. Desventuradamente para Galicia, ainda que a proposta foi defendida pol-o Segredario Xeral sainte, e por outros elementos, non prosperou. O que para min revela algo moito máis fondo, que a falla de comprensión dos que manexan o asunto, en orden á necesidade de forxar un instrumento forte e dinámico, a altura do movemento histórico que estamos a vivir. Sospeito que se perderá novamente e no sin culpa de moita xente de boa fé, que ainda sendo galeguista non semella ter o ángulo de visión que esixe o cadro actual de forzas que mexen a política da nosa Terra.
Veu a visitarme algunha vez o irmán Cerqueira, do México, co que tuven longa conversa sobre o tema. Sei que asistiu ao Congreso do Partido. Despois non tuven ningunha noticia sua. Non sei que actitude tuvo nas deliberacións, ainda que na conversa conmigo, mostrouse d-acordo coas ideas que lle expuxen.
Supoño que terás recibido oficio da Academia nombrándote correspondente. A min nada me comunicaron, ainda sendo firmante da proposta. De todol-os xeitos penso que o acordo quedou firme.
Pilar enviache o mesmo que para tua dona sua mellor lembranza, coa miña aperta máis cordial,
[Valentín]

1981-08-30
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1981
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1981 en 30/08/1981

Sítio Pois é, 30 de agosto de 1981


Querido Amigo,

Perdoe o atraso com que agradeço os dois exemplares de A Galecidade na obra de Guimarães Rosa e o recorte de seu artigo sobre Não perca o seu latim. Seus comentários ao mesmo tempo pertinentes e generosos constituem para mim o mais valioso dos estímulos.
Nos últimos meses temos lido o noticiário proveniente da Espanha com intensa preocupação. Fazemos votos ardentes para que nada mais venha a perturbar a evolução pacífica começada sob tão bons auspícios.
Simultâneamente estou-lhe remetendo o vol.V de Mar de Histórias. O sexto deverá sair proximamente, o sétimo está sendo entregue ao editor; mas falta ainda terminar os volumes VIII a XV. Teremos vida e saúde para tanto?
Estamos tendo aqui um inverno bastante suave e bonito. Em junho e julho tivemos a companhia dos netinhos, cuja visita sempre nos alegra tanto. Desta vez, porém, a alegria ficou empanada pelo fato de os pais dos dois, nossa filha Cora e nosso genro, terem-se separado depois de onze anos de casados. O que nos consola um pouco é que estamos vendo a Cora com mais frequência, pois ela passou a trabalhar no Jornal do Brasil, do Rio. Nossa outra filha, Laura, veio de Nova Iorque passar as férias conosco, mas vimo-a relativamente pouco, pois em dois meses deu diversos concertos em 7 cidades.
Não sei se já lhe contei que por encomenda de minha editora estou trabalhando num vasto dicionário internacional de citações intitulado Entre Aspas, que toma todo o meu tempo. E a respeito a esse trabalho teria um pedido a fazer-lhe. O Amigo me conseguiria um exemplar de Greguerías de Ramón Gómez de la Serna?
Com meus respeitos para D. Pilar, mando-lhe um grato e afetuoso abraço do seu fiel amigo



Paulo Rónai


[Engadido a man na marxe:] PS. Comunique-me, por favor, o número do código postal de Vigo.

1981-11-19
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1981
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1981 en 19/11/1981

Sítio Pois é, 19 de novembro de 1981


Meu caro Amigo,

Como vão você e D. Pilar?
Recebeu a minha carta de 30 de agosto (na qual agradeci os 2 exemplares da Galecidade e o recorte de seu artigo, e pedi a remessa de Greguerías de Ramón Gómez de la Serna)?
Outro dia caiu em minhas mãos um exemplar de João Guimarães Rosa, de Luiz Otávio Savassi Rocha, livro interessante e bem escrito no qual tive o prazer de encontrar (às págs. 46 e 47) uma apreciação justa de seu estudo. Logo escrevi ao autor, pedindo-lhe um exemplar para você; ele mo mandou com sua dedicatória e eu acabo de encaminhá-lo para o seu endereço em encomenda separada.
De uma carta do autor, cito o seguinte trecho que há de interessá-lo:

«A propósito da ‘galecidade’ na obra de J. Guimarães Rosa, há uns poucos dias atrás em palestra proferida aqui em Belo Horizonte, o Prof. José Carlos Garbuglio, da Universidade de São Paulo, fez menção a um curioso episódio que passo a relatar, supondo não seja do conhecimento do Senhor:

Estando o cineasta Roberto Santos interessado em transpor para o cinema o conto A Hora e Vez de Augusto Matraga, perguntou a Guimarães Rosa qual seria a região geográfica mais adequada para a realização das filmagens, tendo recebido uma resposta evasiva, bem à feição do escritor mineiro: «-Num lugar com muita poeira e muita estrela». Ao se dirigir para o referido lugar, o cineasta teria encontrado dificuldades para entender a fala de seus moradores, insulados secularmente entre as montanhas, afastados da civilização litorânea. Como Roberto Santos estava em companhia de um galego, este veio em seu socorro e, para sua grande surpresa, confessou reconhecer na fala daqueles sertanejos resquícios do linguajar próprio da gente de sua província natal...».

[Engadido a man:] Aqui já é a minha carta que continua.
De resto, não há maiores novidades. Começou o verão, isto é, as chuvas: quer dizer que o nosso jardim está uma maravilha, com flores abrindo às centenas, lagartixas correndo, sapos cantando, beija-flores voando. Gostaria muito de recebê-lo um dia neste cantinho do Paraíso. Nesta esperança é que lhes desejo feliz Natal e Ano Bom,

Com saudações afetuosas


Paulo


Endereço de Luiz Otávio Savassi Rocha:
Rua Maranhão 1305, apt. 104, 30000 Belo Horizonte, MG

1981-12-01
Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1981
Madrid
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1981 en 01/12/1981

Madrid, 1 Nadal 1981



Benquerido amigo Valentín:

En Madrid, derradeira etapa desta nosa viaxe que tanto arrequentou as nosas máis gratas vivencias, quero darche as gracias pola tan grande pola tan grande parte que ti tiveche nilas e, de parte da miña muller e da miña desexar-vos a ti e aos teus boandanza e saúde para o ano 1982 e para sempre.

Cordiais apertas da miña dona e miñas para Celdita e para ti.


Florencio Celia


De Sargadelos enviaron-che copia dos meus poemas de O soño do Guieiro, de sátira e loita, e a petición dunhas cuartelas de prólogo. Uno-me a esta e rógoche a túa opinión encol da calidade e oportunidade dos mesmos e da súa publicación. Decidinme a da-los á lus, a pesar de que cicáis conviñera o esquecer as cousas da guerra, o feito de que os da España moura seguen lembrando-a e arelando a volta da tiranía.

Novamente unha aperta

1982-00-00
Carta de Filgueira Valverde a Paz Andrade. 1982
Santiago de Compostela
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Filgueira Valverde a Paz Andrade. 1982 en 00/00/1982

[Santiago, 1982]


Benquerido Valentín:

Recibín a túa carta e pasei con todo interés o asunto de Dona María Antonia Ruiz Álvarez á Dirección do Patrimonio.
O teu Castelao é o libro do ano e debera ter recibido canto premio hai e moitos máis, e sobre todo debera ter moitas recensións.
Anotei a de Pardo. Sigo compartindo contigo a idea de que en Galicia non temos crítica literaria. Ben é certo que en España non se atopa moito.
¿Cómo sigue Pilar? María Teresa saúdavos con moito agarimo.

Apertas moi fortes de


Filgueira Valverde

1982-02-03
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1982
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1982 en 03/02/1982

Sítio Pois é, 3 de fevereiro de 1982


Querido Amigo,

Tenho em mão o nº 73 de Grial, com a sua generosa resenha de Não perca o seu Latim, pela qual lhe sou sinceramente grato. No mesmo número li também o seu excelente artigo sobre o último livro de Drummond. Já mandou um exemplar ao poeta? Ele haveria de ficar muito satisfeito com a sua manifestação.
Espero que o Senhor e D. Pilar tenham começado bem o ano de 1982; como sempre, faço votos, para que este ano os traga de volta ao Brasil.
O nosso ano de 1981 finou de maneira muito feliz e pitoresca: nossa filha Laura, que viera de Nova Iorque passar as férias conosco, casou-se aqui no sítio em 3 de dezembro com o jovem pintor porto-alegrense André Porto. Entre dois meses de chuvas foi esse o único dia de sol, para alegria dos convidados: a cerimônia pôde ser realizada na varanda da nossa casa. O jovem casal já voltou aos EE.UU. para continuar os estudos (Laura em nível de pós-graduação).
Essa é a nossa maior novidade. De resto vamos indo dentro da nossa rotina sossegada.
Aceite um abraço cordial, com meus respeitos para D. Pilar.

[Engadido a man:] Cordialmente seu


Paulo Rónai

1982-03-29
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1982
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1982 en 29/03/1982

Sítio Pois é, 29 de março de 1982


Meu caro Amigo,

Devo-lhe diversos agradecimentos: pelos votos ao casamento de minha filha Laura; por ter dado meu endereço a seu filho; por ter-me remetido, por intermédio dele, as Greguerías e a linda cerâmica de Sargadelos, gentil lembrança de D. Pilar, que guardarei como testemunho da honrosa amizade de ambos.
Lamento sinceramente não ter podido apertar pessoalmente a mão de seu filho e agradecer-lhe a gentileza. Nós praticamente não mais descemos ao Rio, sobretudo não durante o calor, por conselho médico. Quando, pelo telefone, convidei o Dr. Alfonso a visitar-nos neste eremitério, infelizmente não lhe sobrava mais tempo assim o nosso encontro ficou para outra ocasião.
Soube por ele da doença de D. Pilar; espero que ao receber esta carta, ela já esteja totalmente restabelecida.
Leio com prazer as Greguerías; elas realmente não podiam faltar do meu dicionário de citações, no qual trabalho a todo vapor.
Estou ansioso a ler o seu livro sobre o grande Castelao. Ele desperta a curiosidade do leitor desde o titulo.
Da minha parte, esperava poder mandar-lhe, há tempos, a Rosiana, minha seleta de pensamentos e imagens do nosso Guimarães Rosa. Infelizmente a Livraria José Olympio ainda não se refez de crise em que se encontra há vários anos e, por enquanto, ela se restringe à publicação de reedições.
Seu filho deve ter-lhe falado da grave inflação que se observa no Brasil. Ela chegou a 120% por ano (ao passo que os nossos ordenados e aposentadorias foram reajustados apenas em 77%); ela está arruinando aos poucos toda a classe média. Suas consequências se fazem sentir também no mercado dos livros: devido ao grande investimento que exige a publicação de cada livro (o preço de venda de cada volume de Mar de Histórias é agora de 1000 cruzeiros!), os editores só querem publicar best-sellers de venda garantida.
Nossas noticias são estas. Aguardo as suas com carinho, mandando-lhe um forte abraço e meus respeitos a D. Pilar



Paulo

1982-08-24
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1982
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1982 en 24/08/1982

Sítio Pois é, 24 de agosto de 1982


Meu caro Amigo,

Estou respondendo ao mesmo tempo a suas duas cartas de 17 e 29 de julho. Nora e eu lamentamos muito o acidente de seu filho. Fazemos votos para que esteja completamente restabelecido ao receberem estas linhas.
Recebi, graças ao obséquio do Sr. Manuel Boullosa, o seu livro Castelao na luz e na sombra. Estou muito contente de saber que as reações do público são tão favoráveis. Até agora só pude folheá-lo e ver que é uma obra feita com muito amor e muito trabalho. E que bela apresentação! Quando o tiver lido, darei impressões mais pormenorizadas.
O Sr. Boullosa trouxe também o dicionário e a gramática do galego: muito obrigado. Aguardo apenas o contrato da Difel para começar o trabalho. Logo que lhe dê início, vou principiar a incomodá-lo com as minhas consultas, contando com a sua comprovada boa vontade.
Nós aqui vamos indo. O silêncio do sítio foi interrompido em julho, quando meus dois netos vieram passar férias. Esteve também conosco minha filha musicista, Laura, que está fazendo pós-graduação em Música em Nova Iorque, para onde vai voltar por esses dias. Com a partida dela a vida do sítio vai recair na rotina de sempre.
Nora junta-se a mim para mandar-lhes saudações afetuosas.


Paulo

1982-10-07
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1982
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1982 en 07/10/1982

Sítio Pois é, 7 de outubro de 1982


Meu caro Amigo,

Recebi e agradeço a sua amável carta de 23 de setembro e as explicações anexas. Tenho continuado a leitura atenta do livro. As dificuldades que encontrei, da pag. 40 à pag. 80, são as seguintes:

p. 56 vaso curricular
p. 71 a caróu do escritorio
p. 72 a ollo de seareiro
respostas, refrendatarias ou non

Alem disto, precisaria do texto exato das citações de Guilherme de Almeida (págs. 46-48), Vilma G. Rosa (58), Mário Palmerio (58), Cândido Motta Filho (59) e da nota 1 da pag. 63.
Aceite, com meus agradecimentos antecipados, um abraço cordial e meus respeitos para D. Pilar.


Paulo


Em tempo. Tal vez nos encontremos em futuro próximo, pois deverei representar a Associação Brasileira de Tradutores no 1º Congresso Ibero-americano de Tradução, a ser realizado sob os auspícios da Fundação Alfonso X o Sábio na Biblioteca Nacional de Madrid, de 7 a 11 de novembro. Ainda não sei onde estaremos hospedados (minha esposa virá comigo), mas meu amigo e correspondente em Madrid, Prof. Valentín García Yebra (telef. 252-4826; Conde de Cartagena 5, 2A) poderá informa-lo a respeito do meu endereço. Ficaria encantado de revê-lo nessa ocasião. Pretendo levar comigo as outras dúvidas a respeito da tradução.

1982-10-14
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1982
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1982 en 14/10/1982

Sítio Pois é, 14 de outubro de 1982


Meu caro Amigo,

Deve ter recebido já a minha carta de 7 do corrente, em que lhe relatava a possibilidade da minha próxima ida à Espanha. Dizia-lhe que de 8 a 13 de novembro provavelmente estaria em Madrid para tomar parte do Iº Congresso Iberoamericano de Tradução, organizado pela Fundação Alfonso X o Sábio na Biblioteca Nacional. Meu amigo, o Prof. Valentín García Yebra (Conde de Cartagena 5, 2A; telef. 252-4826) poderá informa-lo do meu endereço.
Hoje vão novas perguntas sobre dúvidas que encontrei na leitura atenta de seu livro. Por favor, prepare as respostas para mas entregar em Madrid. (Para mais segurança poderia mandar uma copia das respostas a este questionário e ao anterior a meu endereço de Nova Friburgo.)
Feliz com a perspectiva de revê-lo, subscrevo-me com a amizade de sempre e mando-lhe um grande abraço, com meus respeitos a D. Pilar


Paulo


PS. Com vistas a uma eventual reedição, assinalo-lhe um erro infiltrado em seu livro à página 57. O Paula Brito mencionado aí não era mulher, e sim o tipógrafo e jornalista Francisco de Paula Brito (1809-1861) em cuja tipografia trabalhou o jovem Machado de Assis.

1982-10-17
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1982
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1982 en 17/10/1982

Nova Friburgo, 17 de outubro de 1982


Meu caro Amigo,

Em anexo remeto-lhe uma quarta lista de duvidas. Na maior parte dos casos, entrevejo o sentido; ainda assim, para evitar erros possíveis, prefiro pedir, preventivamente, os seus esclarecimentos.
Como nas cartas anteriores, peço-lhe que escreva a resposta em duas vias, mandando uma pra Nova Friburgo, e guardando a outra consigo para nosso próximo encontro em Madrid.
Aceite minhas lembranças afetuosas, extensivas a D. Pilar.


Paulo


.
QUARTA LISTA DE DÚVIDAS

p. 123, l.21 o zodiaco galeiro
p. 125, 1.18 presencia autista
p. 125, 1.19 amea
p. 127, 1.1 tres horas arréu
p. 130, 1.10 cipos
p. 143, 1.11 trasega de oralidade
p. 147, 1.20 artiluxio
p. 158, 1.8 corrunchos
p. 159, 1.1 algún froito soado
p. 161, 1.4 penlas
p. 166, l.11 papelado empadroamento


Além disso na primeira citação de Levi-Strauss, p. 147, encontro a palavra ‘referides’ que deve ser um erro; é favor ver no original.

QUINTA E ÚLTIMA LISTA DE DÚVIDAS

p. 158, linha 10: ten a monograza da ubicuidade
p. 159, " 1: algun froito soado
p. 160, " 29: corticela
p. 163, " 30: hervas de arume
p. 176, " 16: baixo distinto ollar
p. 187, " 20: de refío
p. 190, " 11: empalladas idiomas
p. 196, " 3: sobreira
p. 200, " 2: transuntivos
p. 209, " 19: que servidor... olla (sentido en toda a frase)
p. 209, " 22: fiestra
p. 209, " 23: costeira do bonito
p. 210, " 33: E é quizaves, e sin quizaves...

1982-10-21
Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1982
Guadalajara [nac. México]
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1982 en 21/10/1982

Guadalajara. Jal. 21 outubro 1982





Benquerido amigo:

Hoxe deille fin á leitura do interesantísimo libro Castelao na Luz e na Sombra que tiveche a xentileza de enviarme pola simpática familia Vaqueiro.
Li-no de vagar, como compre cando un libro é bon, para millor saborealo. Deulle forza ás miñas sempre vivas lembranzas da loita galeguista; entre elas a de ter acompañado a Castelao de Monforte ao Barco, xunto con outros bos amigos valdeorreses, cando ía no exprés de Castela camiño do desterro; tamén a convivencia con el en Barcelona nos primeiros meses do 1938. Agora ando a ler de novo Sempre en Galiza (meu meirande tesouro na miña cativa biblioteca pois ten una garimosa dedicatoria do autor), libro que cos naturais axustes aos tempos de arestora, segue vixente como vixente é tamén a túa Marginación de Galicia; tamén repaso a miña colección de A Nosa Terra (1921-1930 e os nos publicados en Buenos Aires), xa que eu tamén vivo sempre en Galiza.
O teu libro é moi bon, moi ameno e moi ben documentado. E a súa publicación é moi conveniente para rescatar a Castelao dos que, coma o noso amigo Soto (q.e.p.d.) queren facelo marxista, ¡Vaiche boa!, cando el, que refugaba a colmea e o formigueiro, dixo con toda craridade no «Adro» de Sempre en Galiza: «sendo galego non debo ser máis que galeguista».
Gracias, moitas gracias polo teu libro e que sigas tendo azos para escreber moitos máis.
Sigo con ansiedade a marcha da política española e galega. Que a xeira electoral do 28 sexa de proveito para a nosa Terra e para a democracia. Xa me contarás.
Aquí segue a crise financiera; mais o país coida seguir adiante pois os recursos que ten son moitos, coma ti ben sabes. Pero esto dificulta posibeis viaxes á terra porque non deixan sacar cartos.
Fortes apertas da miña dona e miños para ti e os teus


Florencio

1982-10-29
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1982
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1982 en 29/10/1982

Sítio Pois é, 29 de outubro de 1982


Querido Amigo e meu ilustre Procônsul da querida Galiza,

Recebi em boa hora e agradeço a sua gentilíssima carta de 23 do corrente. Junto vai a última relação de dúvidas: por favor, mande uma via de resposta para o meu endereço daqui e guarde a outra para entregar-me em nosso encontro de Vigo.
Quer dizer que aceito o convite com prazer e gratidão. Falaria ao público de Vigo sobre «O que é traduzir». Como o Congresso de Madrid terminará no dia 13, preferiria passar em Vigo os dias de 14, 15 e 16 de novembro; a conferência poderia realizar-se em qualquer um desses três dias.
Partirei do Rio no dia 5 de novembro sexta-feira pelo avião da Iberia que chega a Madrid na manhã do dia 6; peço-lhe que me telefone no dia 7, domingo, entre 9 e 10 horas da manhã, para o Hotel Los Galgos, Claudio Coello 139, tel. 91-262-6600, onde estarei hospedado.
Não da tempo para eu lhe mandar nesta carta as fotografias que me pede; mas tentarei levá-las em mão.
Felicíssimo com a perspectiva do nosso próximo encontro, mando-lhe um abraço afetuoso com meus respeitos para D. Pilar.


[Engadido a man:] Seu fiel amigo

Paulo



[Engadido a man:]

Em tempo.
30 de outubro de 1982

Tendo verificado os horários da Iberia no Rio, resolvi viajar para Vigo no sábado dia 13, pelo avião das 12h 30. Salvo contra-ordem da sua parte.


TERCEIRA LISTA DE DÚVIDAS

Pág. 66, linha 5 en volta d-unha atenuante
« 86, « 9 un crego de misa e ola
« 86, « 27 sin acougo nin tronce
« 87, « 14 querindonga
« 91, nota 19 refrás
« 93, linha 1 entorno vivencial
« 95, transvertimento
« 97, « 8 seus quinados repoboadores
« 100, « 31 deixalo en raleira
« 101, « 25 Se galego e português forem de daquela idiomas distintos
« 102, « 6 fiar as cadeixas de sua galecidade
« 103, « 25 primicialmente
« 105 trasega
« 114, « 17 de semellante enleo non sairía con cara
« 115, « 4 aboia
« 115, « 8 choutara


Precisaria do texto original da citação de Celso Cunha, à pág.99.

1982-11-18
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1982
París
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1982 en 18/11/1982

Paris, 18-XI-1982


Caros Amigos Pilar e Valentin,

Eis-nos em Paris, ainda atordoados pelas impressões grandiosas de nossas andanças pela Galicia e deslumbrados pela incansável hospitalidade de vocês. Ficamos-lhes sinceramente gratos por terem-se incomodado tanto conosco. Graças à dedicação do querido casal Paz-Andrade, julgamos compreender melhor a Galicia que admiramos cada vez mais. Afetuosamente

Nora e Paulo



PS. Valentín, mande-me por favor as respostas ao questionário IV até o dia 5 de dezembro ao endereço de Jean Maillot, 6 rue Fernand Pellontier, 92310 Sèvres, France ou até o dia 10 de janeiro ao de János Benghe, II, Ali-u. 13 II 7. H-1025, Budapest, Hungria.
Muito obrigado

1982-12-00
Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1982
Guadalajara [nac. México]
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1982 en 00/12/1982

Guadalaxara, decembro 1982




Benqueridos amigos:

Perto dun novo Nadal e dun novo ano, queremos mandar-vos os nosos desexos de Boandanza e Saúde para esas festas e sempre.
Confirmo a boísima impresión que me produciu Castelao na luz e na sombra. Agora arelo recrearme coa lectura de A galeguidade na obra de Guimarães Rosa, a ver cando cumpro ese desexo.
Que o 1983 vos sexa óptimo: a vos, a Galiza e a España e que Deus vos aforre a crise que arastora temos na Nova España.
Cordiais apertas


Florencio

A miña dona anda por México, capital

1982-12-03
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1982
Francia
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1982 en 03/12/1982

[Bretanha] 3-XII-1982


Queridos Amigos,

Acabamos de percorrer a bela província da Bretanha, em muitos aspetos parecida coma a Galícia.
Em anexo, mando-lhes uma fotografia minha com um forte abraço. Minha filha Cora está tentando conseguir no Rio as de Aurélio e de Jorge Amado; as editoras, para surpresa nossa, não as tinham.
Agora está se dirigindo aos próprios fotografados.
Nora e eu mandamos-lhes as lembranças mais afetuosas.


Paulo

1983-02-16
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1983
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1983 en 16/02/1983

Sítio Pois é, 16 de fevereiro de 1983


QueridoValentín,

Reinstalado afinal em minha casa de Nova Friburgo, apresso-me em dar-lhe notícias e mandar agradecimentos.
Primeiro os agradecimentos: pela sua carta amiga de 25 de novembro (que me alcançou em França), pela cópia da 4ª folha de respostas às dúvidas e pelo exemplar de Nuevo Índice, com o seu magnífico artigo sobre Mar de Histórias, o mais generoso e completo de quantos já foram consagrados à nossa trabalhosa antologia.
Deve ter recebido o cartão que Nora e eu lhes mandamos da Hungria, onde passamos 45 dias, período intenso, cheio de experiências e emoções. Convidados do governo nos dez primeiros dias, no restante do tempo vivemos num apartamento alugado e participamos de perto na vida diária de um país socialista. Visitamos certamente uma centena de pessoas, o que significa mergulhar na existência e nos problemas de outras tantas famílias. Era ilusão minha que durante a minha estada na Hungria conseguiria trabalhar: em todo aquele tempo não tivemos uma hora livre e saímos de lá sem ter realizado a metade sequer de nosso programa.
Antes de tomarmos o avião de volta em Madrid, fizemos uma visita à loja da Fábrica de Sargadelos, deixando uma lembrancinha à nossa querida amiga e anjo tutelar D. Pilar e ao gentil casal Isaac-Mimina, que tão cortesmente nos tinha acolhido. Foi uma boa ocasião para evocar as horas inesquecíveis de nosso passeio pela Galiza.
Depois, eu voltei ao Rio e Nora foi a Nova Iorque, onde está passando uma temporada com a filha. Encontrei no Rio uma canícula das piores e logo que pude refugiei-me nestas serras. Depois de passar alguns dias a tomar conhecimento da correspondência chegada em minha ausência, já retomei a rotina, quer dizer: recomecei a tradução da Galeguidade de Guimarães Rosa, em que estou trabalhando a um ritmo regular, esperando que nada me venha interromper até acabar.
Na expectativa de que estas linhas os encontrem em perfeita saúde a você e a Pilar e que seu Filho se encontre completamente recuperado, mando-lhes, em nome também de Nora, nossas lembranças mais gratas e nossos votos sinceros de feliz Ano Novo pelo que resta de 1983.
Afetuosamente seu



Paulo


ÚLTIMAS DÚVIDAS

p. 47 os seus xuicios cirandan a obra concursante
p. 54 baixo pseudônimo de não dava nas ventas
p. 100 De boas a primeiras, descobrimos
p. 101 se galego e português foram de aquela idiomas distintos
p. 112 que tre seu orixe do francés chalense. (Não conheço essa palavra frnacesa; será assim mesmo?)
p. 114 de semellante enleo non sairia com cara
p. 147 un treillis lâche de bambous referides (Não conheço essa palavra francesa; sera assim mesmo?)
p. 196 os seus desembruxos e combinados
p. 196 retorização sobreira
p. 209 que é a FAO?
P. 209 ... que servidor, ao fin e ao cabo un escritor de imaxinación, olla como agora mesmo Cornide de Saavedra o ten nas mans, suxeto de lenta e preocupada leitura, sentado a carón d-unha fiestra que deixa ver o porto coruñés cos pesqueiros que aparellan para a costeira do bonito...
(Não entendo bem esta frase, nem a sua ligação com a anterior)

1983-04-02
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1983
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1983 en 02/04/1983

Sítio Pois é, 2 de abril de 1983

Meu Caro Amigo,

Estou aguardando notícias suas e de D. Pilar em resposta à minha carta de 16 de fevereiro, em que lhe anunciei a minha volta a Friburgo. Deste então Nora, que tinha ido passar um mês com a filha nos Estados Unidos, voltou também e nós recomeçamos a vida de sempre.
Escrevi-lhe que estava trabalhando na tradução do seu livro. Acabei-a ontem; falta agora datilografa-la. Por isso não a pude entregar à Difel em 1º de abril, data marcada no contrato; mas já avisei o Sr. Fernando Baptista da Silva de que teria a tradução pronta em mão em 15 de maio.
Numa segunda leitura encontrei ainda alguns pontos duvidosos, que relaciona na folha anexa; por favor, esclareça-os quanto antes.
Neste interim remeti-lhe o vol. VI de Mar de Histórias; espero que o receba em ordem.
Aceite minhas saudações afetuosas e minhas recomendações para D. Pilar.


Paulo


Nora manda lembranças.

1983-04-23
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1983
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1983 en 23/04/1983

Sítio Pois é, 23 de abril de 1983


Querido Valentín,

Recebi a sua carta amiga de 14 de abril com as explicações anexas. Muito obrigado pela pronta resposta.
Lamento dizer-lhe que, mesmo depois da sua explicação, continuo não entendendo o seguinte trecho da pág. 209:

«... que servidor, ao fin e ao cabo un escritor de imaxinación, olla como agora mesmo Cornide de Saavedra o ten nas mans, suxeto de lenta e preocupada leitura, sentado a carón d’unha fiestra que deixa ver o porto coruñés cos pesqueiros que aparellan para a costeira do bonito, ou zarpan para o Grande Sole.»

Por favor, mande-me uma tradução do trecho em francês ou em inglês (em espanhol não serve) que me permita perceber a sua estrutura lógica. Se continuar não entendendo, terei que suprimir o trecho todo.
Gostaria de saber se você quer reproduzir na edição brasileira as ilustrações da galega. Seria neste caso bom remeter para a Difel as fotografias originais, porque não sei se as do livro dariam boa reprodução. Em se tratando do público brasileiro, que já viu essas fotografias ou muitas semelhantes, a reprodução me parece dispensável.
Diga-me também se acha necessário, na edição brasileira, um índice de nomes próprios; sua confecção atrasará ainda a publicação.
Não se admire se Aurélio não lhe agradeceu a remessa do Nuevo Índice. Ele está doente e a enfermidade impede-o de escrever.
Vou tentar conseguir a reprodução do seu artigo nalguma revista ou Suplemento Literário. O do Estado de S. Paulo não me é acessível.
Em nome de Nora e no meu agradeça à querida Pilar suas linhas amáveis. Nora manda em anexo algumas das fotos feitas durante a nossa estadia (as duplicadas, com cumprimentos, para D. Isabel).
Saudações afetuosas


Paulo

1983-04-26
Carta de Rodrigues Lapa a Paz Andrade. 1983
Anadia
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Rodrigues Lapa a Paz Andrade. 1983 en 26/04/1983

Anadia, 26 de Abril de 1983


Meu bom e prezado Amigo

Com amistosos cumprimentos meus, tenho o prazer de lhe enviar um trabalho sobre o problema da reintegração linguística galego-portuguesa, que me vem ocupando desde há muitos anos, como sabe. Tendo completado há dias 86 anos, tenho razão para crer que este será o meu canto de cisne sobre a momentosa questão.
Foi preparado para se publicar na Revista Brasileira de Língua e Literatura, dirigida pelo Prof. Leodegário de Azevedo Filho, que se prontificou a aceitar a colaboração de especialistas galegos, pondo a revista, como diz em carta de me escreveu, «à disposição da nobre causa da incorporação da Galiza, como nação, ao mundo luso-brasileiro». E como no final do artigo cito uma poesia sua, que vem muito a propósito sobre a reintegração da Galiza em sua esfera cultural, este meu modesto trabalho era-lhe devido por todas as razões. Peço-lhe que o aceite, com o abraço de velho e agradecido amigo,

Manuel Rodrigues Lapa

1983-06-10
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1983
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1983 en 10/06/1983

Sítio Pois é, 10 de junho de 1983


Caro Valentín,

Duas palavras apenas para dizer-lhe que recebi a sua amável carta de 17 de maio. Já tinha entregado a Difel a minha tradução no dia 16; graças à sua explicação pude completar o parágrafo duvidoso do discurso de Álvaro Cunqueiro e remetê-lo à editora alguns dias depois. Agradeço o auxilio de seu filho Alfonso.
Pedi a Difel que me mandassem, para revisão, as provas paginadas. Nessa ocasião entregarei o índice do livro assim como o texto das orelhas. Quanto às fotografias, você deve ter-se entendido com o Sr. Fernando Baptista da Costa.
Aguardo o seu artigo sobre os oitenta anos de Drummond. Procurarei Eduardo Portela para que o reproduza em sua revista.
De resto nada novo. Minha vida sossegada em Friburgo não tem acontecimentos afora o trabalho. De momento, estou empenhado em terminar o dicionário de citações em que trabalho há vários anos.
Aceite um abraço cordial e meus respeitos a Pilar. Nora manda-lhes lembranças afetuosas.



Paulo

1983-06-12
Carta de Rodrigues Lapa a Paz Andrade. 1983
Anadia
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Rodrigues Lapa a Paz Andrade. 1983 en 12/06/1983

Anadia, 12 de junho de 1983


Meu bom e prezado Amigo

Não sei se lhe agradeci, como era meu gosto e meu dever, o livro deveras monumental que dedicou ao Galego nº 1, que foi e será sempre Castelao. Tenho estado doente, prolongadamente enfermo; e as cartas para responder, os livros para agradecer empilham-se no meu escritório; e o meu médico, que também é meu amigo, aconselha-me repouso! Queira perdoar-me: foi esta a vida que eu escolhi.
Tive grande prazer, ao encontrar entre os manuscritos de Castelao a fotocópia daquela carta que ele escreveu ao grande historiador Cláudio Sánchez de Albornoz sobre o galego e o português. É muito para meditar o que ele nessa carta diz: o galego só será verdadeiramente uma língua de cultura, quando vier a confundir-se com o português, como sucede com o português escrito do Brasil. E não o incomodo mais por hoje. Creia-me sempre amigo muito atento e agradecido,

Manuel Rodrigues Lapa

1983-08-28
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1983
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1983 en 28/08/1983

Sítio Pois é, 28 de agosto de 1983


Caro Valentín,

Acabo de receber cópia de seu excelente artigo sobre Drummond. Mando-o logo para o endereço dele, depois de tirar uma cópia xerox para Eduardo Portela. (Não pude falar com Drummond, que se interna hoje numa clínica para submeter-se a uma operação. Espero que tudo corra bem ao nosso poeta ultrajovem.)
Outro ultrajovem é você, a julgar pela sua continua atividade, especialmente pelas conferências que vai fazer no curso de verão da Universidade Internacional Menendez y Pelayo -tenho a certeza de que com muito êxito.
O Sr. Fernando Baptista da Silva voltou da Europa (Portugal e Paris) e remeteu-me há dois dias as 2as provas da Galeguidade. Vou entregá-las devidamente corrigidas, no dia 1º de setembro à sucursal da Difel no Rio, juntamente com o índice e o texto das orelhas.
Fico-lhe grato pela sugestão de incluirmos contistas galegos no Mar de Histórias: Valle-Inclán, Castelao, Blanco Amor. Gostaríamos muito de fazê-lo, mas faltam-nos originais. Você poderia fornecê-los?
O estado do nosso Aurélio continua estacionário. Ele tem ainda a mesma dificuldade em escrever.
Talvez o interesse saber que a Academia Brasileira de Letras me distinguiu com o Prêmio Machado de Assis para 1983, por conjunto de obra. O mesmo prêmio já foi dado a Gilberto Freyre, Guimarães Rosa, Rachel de Queiroz, etc.; sou o primeiro brasileiro naturalizado a recebê-lo.
Com nossas recomendações, minhas e de Nora, para Pilar, aceite um abraço muito cordial do seu amigo, admirador, prefaciador e tradutor



Paulo

1983-11-16
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1983
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1983 en 16/11/1983

Sítio Pois é, 16 de novembro de 1983


Querido Valentín,

Recebi a sua carta amiga de 27 de outubro. Muito abrigado pelos seus parabéns a propósito de meu Prêmio Machado de Assis.
Neste interim chegou-me a edição brasileira da Galeguidade, feito com cuidado e bom gosto. Até agora descobri apenas uma falha: na epígrafe de meu prefácio, a frase de Lorenzo Varela: «E sempre, sempre, sempre em Galiza...» saiu assim: «E sempre...».
Quanto à organização de tardes de autógrafo no Rio e em São Paulo, ela é da competência exclusiva da editora e não depende de nenhum crítico. *
Li com alvoroço as notícias que me dá dos progressos de sua autobiografia e das conferências que tem dado; admiro cada vez mais a sua incansável energia.
Os artigos de Drummond publicados em agosto foram escritos antes da operação a que ele se submeteu; mesmo enquanto ele esteve no hospital, o jornal continuou publicando-os. Ele agora está bem; foi muito festejado por ocasião do 81 aniversário.
Em outubro, fui eu que tive de submeter-me à operação da próstata no mesmo hospital, pelo mesmo médico. Ainda me encontrava hospitalizado no Rio, quando minha casa de Friburgo foi arrombada e saqueada. Os ladrões, além de levarem muitos valores (jóias, dinheiro, roupas, armas) fizeram estragos consideráveis, que estamos consertando aos poucos. Felizmente a minha convalescência está-se processando satisfatoriamente.
Queira aceitar um abraço cordial, extensivo a D. Pilar e a seu filho.


Paulo



* Se vier ao Brasil pro essa ocasião, não deixe de incluir em seu programa alguns dias para uma visita ao Sítio Pois é (a 2h 30 do Rio de Janeiro).

1983-12-18
Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1983
Guadalajara [nac. México]
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1983 en 18/12/1983

Guadalaxara,18 decembro 1983


Benquerido Valentín e Cilda:


¡Tabachín, verde e vermello,
de vernal e versátil bicromía;
vaga vermella encol da vaga verde;
verdivermella beleza fuxidía!


Co esta estampa primaveral da Nova Galiza enviamos-vos Celia e máis eu, os nosos millores desexos dunha leda Noiteboa e de saúde e felicidade pra o ano que ven e pra sempre.
Garimosas apertas de Celia e

Florencio

1984-06-13
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1984
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1984 en 13/06/1984

Nova Friburgo, 13.06.1984


Caro Valentín,

Muito obrigado pelo belo cartão de Lisboa, prova bem-vinda de que está com boa saúde e em plena atividade e não esquece os amigos longínquos, mas fiéis.
Nós aqui vamos indo, cada vez mais adaptados à vida provinciana; mas não deixo de estudar e de trabalhar. Terminei há pouco a revisão das 1as provas do Dicionário de Citações, de que lhe espero mandar um exemplar até o fim do ano.
Nora e eu lhes mandamos, a você e a Pilar, nossas lembranças afetuosas




Paulo

1984-08-24
Carta de Abraira a Paz Andrade. 1984
Madrid
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Abraira a Paz Andrade. 1984 en 24/08/1984

Madrid, 24 agosto 1984

Sr.D. Valentín Paz Andrade
Policarpo Sanz, 22
Vigo

Benquerido irmao e amigo Dtr.Valentín Paz Andrade:

Adxúntolle fotocopia da carta de Dna. Teresa da que lle falei por teléfono. Tamén da que eu lle mandei acusando recibo.
Penso escribirlle novamente á señora Tereixa dende Bs. Aires, con vagar e con tranquilidade. Penso tamén porlle -como se di- os puntos sobor das ies, con detalles e demais do rol que me tocou a min e tamén a cada un dos que andivemos cerca do Guieiro. Xa o terei ao tanto mandándolle a Vde. fotocopia. Se vostede entendese que non debo facelo así indíqueme axiña e procederei como Vde. Aconselle. Neste asol escríbame axiña -hoxe mesmo, agora mesmo- pra eu recibil-a sua carta en Bs. Aires nos primeiros días de setembre que é cando eu lle escribirei á irmá de Castelao.
O de segredario de Castelao, Albacea e demais é cousa do periodismo. Eu nunca presumín de tal cousa. Varias vegadas -en Soutomayor, en Sargadelos e con periodistas- acrarei debidamente que eu non fun nin unha cousa nin outra. Como Vde. sabe o meu rol foi outro, acaso muito máis importante.
O libro de que a señora fala: No ano 50 estando Vde. en Bs. Aires, eu fun a Galicia; levei os tres primeiros exemprares do libro de Cruces. Un pra D. Ramón Otero, outro pra D. Jesús Carro (deste non estou mui seguro se foi pra il ou pra unha especie do Instituto que dirixía un señor amigo de Dn. Jesús) e outro para as irmás de Castelao. Iste das irmáns do Guieiro démonos conta aí que tiña catro ou seis páxinas repetidas, e tamén que faltaban algunhas como consecuencia. Así lle lo fixen saber; coas probas á vista- sobor do mesmo libro- a dona Tereixa e a finada irmá que creo chamábase Josefina. Quedamos alí mesmo que se lles mandaría outro. Pensábase entón en alguén que fose a Galicia. Teño pra min que fora ou Núñez Búa ou Dona Virxinia que o levarían. Penso que un dos dous levoullelo. Pol-o menos así o teño entendido. De todos xeitos o certo é que eu trouxen o exemplar de volta pol-as razós que lle deixo ditas. Pode tamén ser que todos –eu e os demais- nos esquencéramos. ¿que sei eu? ¡pasou tanto tempo! O máis probable é que a señora esqueceuse ou tenno perdido.
Como ve vostede o asunto é grave. O que esta señora di e o que pode deducirse do mesmo raia no canallesco. Estou realmente mui molesto. Craro que todo se debe ao mesmo: fan d-ela o que queren.
Eu nunca pensei que o que eu puidese decir nun mitin ou noutro sitio puidese ter tales derivaciós pondo en movemento tanta insidia e tanta pequenez como -pol-o que vimos- se move arredor deste asunto.
Espero as súas noticias. Interésame de modo importante a súa opinión e o seu consello. Vde. é conocedor das pequeneces que se manexan en casos como iste e saberá proceder como eu espero aconsellándome etc.
Mercedes manda lembranzas pra señora Pilar. Vde. reciba unha forte aperta do seu sempre amigo


Abraira



[Carta manuscrita co membrete:] Residencia Hotel Montesol / Montera, 25 y 27 / Telef. 2317600 / Madrid -14

Buenos Aires, 23 maio 1984



Sra. Teresa Rodríguez Castelao:

Mui respetable Sra.
Onte cando me dispoñía a partir de novo recibín a súa carta do día 20. Permítame señora que lle resposte dende Bs. Aires onde cheguarei nos primeiros días do proximo setembre.
Mentras tanto direille que endexamais afirmei que eu fose nin segredario nin albacea do meu admirado mestre; seu ilustre irmao. É cousa dos xornalistas que eu acrarei varias veces.
Sobor desta e d-outras cousas escribireirlle tan axiña como regrese ao meu domicilio habitual onde me porei ás súas ordes.
Saúdolle mui afectuosamente



Abraira


P.D. O meu domicilio Teodoro García, 3535
1427 Buenos Aires - Argentina

1984-10-10
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1984
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1984 en 10/10/1984

Nova Friburgo, 10 de outubro de 1984


Queridos Amigos Pilar e Paz-Andrade,

Recebemos com prazer o lindo cartão que vocês nos mandaram de Sargadelos juntamente com os Diaz Pardo. Foi uma alegria saber que os bons amigos voltaram a reunir-se no lugar maravilhoso de que guardamos recordações tão belas e que nessa ocasião se lembraram de nós.
Nora e eu vamos bem, levado vida sossegada em nosso sítio. Tivemos há pouco uma grande alegria: nossa filha Laura, depois de 6 anos de estudos nos EEUU, voltou definitivamente ao Brasil junto com o marido pintor André Porto. Ela está com o título de «master» e vai procurar conseguir trabalho e colocação no Rio.
No Brasil a situação está crítica, com quase 300% de inflação por ano. Nosso amigo Drummond acaba de se despedir de seus leitores do Jornal do Brasil: vai parar de escrever crônicas. Aurélio está com as atividades limitadas pela doença. Por mim, continuo trabalhando devagar, agora sobretudo na revisão de meu Dicionário de Citações.
Recebam um abraço afetuoso de seu amigo

Paulo


Nora manda lembranças cordiais.



PS. O edifício amarelo no centro do cartão é o Colégio Anchieta, dos jesuítas, de onde Drummond foi expulso de quando jovem.

1984-11-19
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1984
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1984 en 19/11/1984

Sítio Pois é, 19 de novembro de 1984


Querido Amigo,

Como vão vocês? Estamos com muitas saudades do casal amigo. Mandem notícias.
Você encontrará anexo à presente um discurso do Prof. Luis Otávio Savassi Rocha, da Faculdade de Medicina da Universidade de Minas Gerais, conterrâneo de Guimarães Rosa e eminente estudioso de sua obra. Há nele oportunas referências à Galeguidade na obra de Guimarães Rosa, que devem interessá-lo. O endereço do Prof. Savassi Rocha é Rua Maranhão 1305, apto. 104, Belo Horizonte, 30000.
E, por falar em nosso livro, você gostará de saber que sua tradução me valeu o Prêmio Jabuti desse ano: é uma estátua de bronze oferecida pela Câmara Brasileira do Livro.
Depois de muita demora, acaba de sair o vol. VII de Mar de Histórias, de que já lhe mandei um exemplar.
Mais noticias daqui:
Carlos Drummond de Andrade encerrou suas atividades de cronista. Essa decisão, lamentada por seus leitores e por muitos articulistas, foi anunciada há mais de um mês numa crônica de adeus.
O nosso Aurélio continua doente, afetado que está do mal de Parkinson, que lhe dificulta escrever e até locomover-se.
A situação política do Brasil está muito inquieta por causa das próximas eleições presidenciais. O candidato do governo se vê ameaçado de perder, mas teme-se que o da oposição, se vencer, não venha a ser empossado. Enquanto isto, a inflação chegou a 300% ao ano. Nós outros tentamos viver sossegados no isolamento do nosso sítio, entre flores e bichos, e pensamos muito em você e em D. Pilar. Recebam nossas melhores lembranças e nossos abraços cordiais.



Paulo

1985-07-25
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1985
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1985 en 25/07/1985

Sítio Pois é, 25 de julho de 1985


Queridos Amigos Valentin e Maria del Pilar,

Recebi em tempo o seu amável cartão de 27 de maio, que muito agradeço. Ficamos contentes de saber que estão passando bem. Nós também vamos indo como Deus é servido. O Brasil é que não vai lá muito bem. O país ainda não se refez do trauma causado pela doença e a morte inesperadas do presidente Tancredo Neves, de quem todos esperavam uma melhoria da situação. O novo governo está enfrentando dificuldade enormes: inflação, desemprego, dívidas externas, falta de segurança, greves, etc. Torçam por nós.
Trouxe-lhes o cartão anexo do Nordeste, onde fui fazer algumas conferências, depois de ter passado com Nora uma temporada em Porto Alegre. Nesta cidade encontramos todo o rigor do inverno, ao passo que em Maceió fui recebido por um tempo idílico de verão. Parecia ter mudado de continente.
Fico satisfeito de saber que receberam o vol. VII de Mar de Histórias. Aurélio, cujo estado é estacionário, ainda conseguiu acabar comigo o vol. VIII, mas não tenho coragem de pedir-lhe o acabamento do IX.
Neste interim devem ter recebido meu Dicionário Universal de Citações, enviado em março, sobre o qual gostaria de saber a sua impressão. No momento estou descansando de trabalhos maiores, limitando-me a cuidar da reedição de alguns trabalhos antigos.
Minha filha mais velha, Cora, tem duas peças no cartaz de teatros do Rio; a menor, Laura, continua ativa no campo musical.
E assim vamos vivendo e envelhecendo devagar. Pensamos muito nos queridos amigos e lhes mandamos nossas atenciosas saudações



Paulo e Nora

1985-12-00
Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1985
Guadalajara [nac. México]
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1985 en 00/12/1985

Guadalajara, decembro do 1985




Benquerido amigos Pilar e Valentín:

Boandanza e saúde no Nadal, no Ano que está a chegar e sempre, desexamos Celia e

Florencio

Apertas

1985-12-14
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1985
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1985 en 14/12/1985

Sítio Pois é, 14 de dezembro de 1985


Querido Amigo,

Fiquei satisfeito de saber, pela sua amável carta de 21 de agosto, que recebeu em ordem o Dicionário Universal de Citações e agradeço-lhe as considerações generosas que teceu a respeito desse livro. Felizmente, a obra, que me custou três anos de trabalho, foi bem recebida pelo público: uma segunda edição foi lançada em novembro e a Editora já está cogitando de uma terceira.
Ao mesmo temo fico-lhe especialmente obrigado pela oferta de Galiza lavra a sua imagem, livro multifacetado que interessa por tantos aspetos: literário, histórico, artístico, econômico, genético, e ao mesmo tempo possui forte unidade intrínseca. O conjunto desses dez ensaios constitui, na verdade, mais um canto de amor a Galiza. Certas páginas, especialmente as que dizem respeito à pintura galega, reavivaram a lembrança de minhas visitas aos museus de sua terra. Admiro cada vez mais a sua incansável pena.
Nesse interim deve ter-se realizado a Exposição Interacional da Pesca, presidida por seu Filho. Conhecendo a sua energia, suponho que o ajudou bastante na organização de acontecimento tão importante, colaborando eficazmente para o êxito.
Aqui não há maiores novidades. Em consequência talvez de minhas viagens a Porto Alegre e a Maceió tive em agosto algumas perturbações circulatórias, das quais porém consegui livrar-me. Passo a maior parte de meu tempo nas reedições do Dicionário de Citações.
O nosso Aurélio, infelizmente, não melhorou –mas continua trabalhando heroicamente na segunda edição do Novo Dicionário.
Drummond vai bem. Desde que não mantém mais sua seção do Jornal do Brasil, nosso contato epistolar ficou menos intenso. Há uns dois anos, no momento da crise da Editora José Olympio, seus contratos passaram para a Editora Record, que sucessivamente vai reeditando seus livros antigos, além de ter lançado dois novos.
No Brasil, a restauração democrática continua a solavancos. A situação econômica permanece grave: chegamos a uma inflação de 300% ao ano.
Com a aproximação das festas de fim de ano, Nora e eu desejamos-lhe assim coma a Pilar Feliz Natal e um ótimo 1986.



Paulo e Nora

1986-01-26
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1986
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1986 en 26/01/1986

Sítio Pois é, 26 de janeiro de 1986


Querido amigo Valentin,

Recebemos e agradecemos seus amáveis votos de feliz 1986 chegados no verso de um belo retrato de Castelao, que hei guardar com muito carinho.
Neste interim deve ter recebido a minha carta de 14 de dezembro. Desde então, não houve maiores novidades. Estamos tendo um verão muito chuvoso. No Rio a canícula atinge 44 graus na sombra; felizmente nestas montanhas o tempo está sempre fresco e agradável. Para a noite de Natal conseguimos reunir aqui a família toda –11 pessoas- o que tornou a data particularmente memorável.
Outro dia recebi pelo correio o livro Perfiles simbólico-morales de la cultura gallega, de Carmelo Lisón Tolosana (Akal, Madrid, 1975), mandado por remetente desconhecido. E poucos dias depois chegou-me a carta de que lhe envio em anexo uma cópia, por saber que há de interessá-lo. É de um leitor seu que, filho de galega, guarda o amor da terra dos antepassados. Uma manifestação espontânea como esta representa uma recompensa adicional do me esforço na tradução de A galeguidade na obra de Guimarães Rosa.
Tenho certeza de que saberá apreciar a gentileza do remetente e por isso ouse pedir-lhe que mande ao nosso amigo Melchior Janhel um exemplar de Galiza lavra a sua imagem, valorizado pela sua dedicatória.
Com meus agradecimentos antecipados, aceite um abraço cordial com cumprimentos para a querida Pilar, de seu fiel
.

Paulo


PS. Nora manda lembranças afetuosas.

1986-09-25
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1986
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1986 en 25/09/1986

Sítio Pois é, 25 de setembro de 1986


Querido amigo Valentin,

Acabo de receber a sua amável carta de 9 de setembro, acompanhada da cópia da que você escreveu ao Sr. Melchior Jahnel.
Bem que eu estava apreensivo com o seu longo silêncio e ia escrever-lhe para reclamar notícias. Agora soube com pesar o motivo do atraso; uma broncopneumonia que o manteve por longos meses doente, afastado de todas as atividades. Nora e eu ficamos penalizados e formulamos votos para que a sua convalescença seja rápida e completa. Guardamos de você a imagem de uma pessoa enérgica, ativíssima, entregue a muitas ocupações: não conseguimos imaginá-lo enfermo. Por favor, fique fiel a sua imagem.
Espero que o afeto da família, a solicitude dos amigos, assim como a concessão de distinções excepcionais de que foi alvo (a medalha de Ouro de Vigo e o Prêmio Trasalva), se não conseguiram curá-lo, pelo menos tenham suavizado o seu sofrimento.
No Brasil, tem havido mudanças importantes. Em fim de fevereiro, o governo, para pôr um paradeiro à inflação desenfreada, substituiu o cruzeiro pelo cruzado (1 cruzado valendo 1000 cruzeiros) e congelou os preços dos artigos de primeira necessidade. Essas medidas foram acolhidas com grande entusiasmo mas infelizmente estão aos poucos perdendo o impacto: começou a faltar carne, leite, ovos, etc., que só se conseguem com ágio, o que equivale a uma inflação disfarçada. Enquanto isto, os salários permanecem fixos e os impostos estão aumentando. As eleições previstas para novembro hão de mostrar se o governo continua dispondo da confiança do povo. As liberdades públicas foram restabelecidas, mas a crise econômico-financieira permanece crítica.
A nossa vida particular pouco mudou. Continuamos a viver em nosso sítio, de onde saímos cada vez menos, o que resulta num certo isolamento. Vendemos o nosso antigo apartamento de Copacabana: agora, quando descemos ao Rio, alojamo-nos em casa de nossa filha Cora. A não ser isso, fazemos poucas viagens.
Em abril fomos com um grupo de escritores a Lençóis Paulista (cidade onde existe uma rua com o meu nome) para assistir à instalação de computadores na Biblioteca Municipal Origenes Lessa (à qual costumo doar livros). Fazia parte do grupo o próprio Origenes Lessa, nosso grande amigo, que infelizmente veio a falecer semanas depois. Estava presente também o presidente da República José Sarney, e nós pudemos avaliar a sua popularidade, que no momento estava extraordinária.
Em maio, fomos a Porto Alegre: a Universidade de lá convidara-me para fazer o brinde no banquete dos 80 anos de Mauricio Rosenblatt, ex-gerente das editoras Globo e José Olympio. O banquete foi impressionante, com trezentos amigos festejando um livreiro aposentado. Visitamos também parentes e amigos que moram em Porto Alegre. A excursão teria sido ótima se um dia depois do banquete eu não tivesse sido agredido na rua por um assaltante, que me derrubou no chão com uma rasteira e roubou o dinheiro que guardava no bolso. Escapei com alguma contusões e escoriações –mas o incidente é um bom exemplo de insegurança em que atualmente vivemos no Brasil.
De volta a Friburgo, recomecei a trabalhar. A Editora Nova Fronteira, à qual tinha entregado meu dicionário francês-português e português-francês há mais de cinco anos, finalmente resolvera publicá-lo e me tinha pedido uma revisão e uma atualização. Depois disto ainda terminei o vol. IX de Mar de Histórias, que Aurélio está revendo agora. (O vol. VIII acaba de sair: daqui a pouco vou manda-lhe o seu exemplar.) Infelizmente Aurélio não vai muito bem. Ainda assim conseguiu terminar a 2ª edição, aumentada, do seu Dicionário. Quanto a Drummond, vai bem: as últimas vezes que quis visitá-lo houve desencontro, assim não nos vemos há mais de um ano. Há tempos ele interrompeu a sua colaboração regular na imprensa.
Enquanto isto, as estações se sucedem e o tempo corre num ritmo vertiginoso. Parece-me incrível que já tenham passado mais de três anos de nossa visita a Vigo, de que guardamos lembranças indeléveis.
Queira transmitir nossas lembranças cordiais a D. Pilar e aceite um abraço afetuoso de os votos de saúde de seus amigos



Paulo e Nora

1986-11-00
Carta de Paz Andrade a Martínez Lopez. 1986
Vigo
Santiago de Compostela
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paz Andrade a Martínez Lopez. 1986 en 00/11/1986

[Vigo, novembro de 1986]


Ilmo. Sr. Ramón Martínez López
Presidente da Fundación Castelao
Pardiñas, 7 – 6º B
Santiago de Compostela


Benquerido Ramón:

Xa te imaxinarás o trauma íntimo que para min supón non me atopar presente e participante nas xornadas do Congreso sobre Castelao. O cativo estado de saúde que veño aturando, con altibaixos, desde hai moitos meses, non me permite arriscarme a un novo atranco no proceso de convalecencia. Desgraciadamente outros compromisos, tambén vinculantes para min, viñeron a recrudecementos ulteriores.
Reducido, como me vexo, a facer patente a miña afervoada adhesión a canto o Congreso ten de merecida exaltación a figura de Castelao e da sua obra, fundamental e lumiosa, permíteme pedirche que o fagas constar así, si estimaras oportuno, n-algunhas das Xornadas a vir, con a miña saudación cordial e saudosa a todos os Congresistas.
Con os meus afervoados votos pol-o éxito do Congreso, recibe arrochadas apertas do teu sempre incondicional



[V. Paz Andrade]

1986-12-00
Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1986
México
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Delgado Gurriarán a Paz Andrade. 1986 en 00/12/1986

[decembro 1986?]




Benquerido amigos Valentín e Pilar:

Que non pasen estas festas sin que recibades os nosos desexos de felicidade nelas, no ano que está a chegar e sempre.
Cordiais abrazos de

Celia e Florencio

1986-12-14
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1986
Rio de Janeiro
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1986 en 14/12/1986

Sítio Pois é, 14 de dezembro de 1986


Querido Amigo,

Recebi a sua amável carta de 6 de novembro e dela soube com pesar que a sua saúde ainda não se restabeleceu por completo. Nora e eu custamos a imaginá-lo inativo e em descanso, e torcemos por sua rápida melhora.
Recentemente nós também ficamos com a saúde prejudicada. Enquanto eu me submeti a uma operação de hemorroidas, Nora fez extrair um pólipo. Infelizmente teve uma infecção causadora de septicemia e peritonite. Ficou um mês inteiro no hospital, depois passou 15 dias convalescente no Rio, antes de podermos voltar para cá. Agora estamos tentando recuperar-nos completamente no ambiente familiar e nos bons ares desta serra.
O mês de novembro foi ruim para nosso amigo Drummond também: teve de ser hospitalizado com uma crise de angina pectoris. Felizmente ao cabo de 10 dias pôde voltar para casa curado.
Acaba de sair a 2ª edição, ampliada e revista, do grande Dicionário de Aurélio. Saiu também, pela mesma editora, o vol. VIII de Mar de Histórias, que lhe remeti faz algum tempo. E foi publicado um romance de minha filha Cora, intitulado O Terceiro Tigre. (Até agora ela só tinha publicado livros para crianças, traduções e reportagens.)
A situação do Brasil continua difícil. A introdução do cruzado não conseguiu pôr fim a inflação. Faltam, ou só podem ser adquiridos com ágio, muitos artigos de primeira necessidade. Aguardamos impacientes uma estabilização.
Lembramo-nos sempre dos dias inesquecíveis passados na nossa querida Galiza.
Nora e eu mandamos ao querido amigo e a D. Pilar, com nossos abraços afetuosos, nossos melhores votos de feliz Natal e Ano BOM

.

Paulo

1987-00-00
Carta de Filgueira Valverde a Pilar Rodríguez De Prada. 1987
Pontevedra
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Filgueira Valverde a Pilar Rodríguez De Prada. 1987 en 00/00/1987

Pontevedra, [1987]
Exma. Sra.
Dª Pilar Rodríguez Prada de Paz Andrade
Vigo

Queridos Pilar e Alfonso:

O cuarto Adral que vos envío leva unha garimosa e merecida adicatoria a Valentín que el xa non puido leer. Que valla para vos, que compartíchedes os seus traballos e o seu fervor por Castelao.
María Teresa vos lembra con moito cariño, e sempre co recordo inesquecibre do que se nos foi

Apertas cordiaes de


Xosé Fernando