No século XX produciuse unha simplificación folclorizante da gaita galega que evitou representar e transmitir toda a riqueza das gravacións dos gaiteiros históricos de principios de século, entre eles Ricardo Portela. Foi o propio Portela quen lle pediu a Carlos Núñez que transcribise as súas partituras. Esta encarga é a base da publicación coa que Núñez e o Consello da Cultura Galega celebran o centenario do nacemento deste gaiteiro e que verá a luz proximamente.
Unha entrada para o álbum
Ramón Pinheiro “Chito” é o autor dunha biografía que axuda a comprender o devalar vital e profesional deste músico que nace en Pontevedra en 1920 e que acaba por ser un referente no mundo da gaita, non só polo seu virtuosismo, senón pola súa concepción de outorgar dignidade a un instrumento relegado ás exhibicións folclóricas.
Apuntamentos da súa biografía
Ricardo Portela nace en Viascón en 1920 no seo dunha familia que lle inculca a paixón pola música. Con 14 anos recibe unha gaita en Do brillante de Antonio Represas. Non foi un regalo máis, senón o punto de inicio dunha das traxectorias máis destacadas da gaita galega.
A Portela roubáronlle a gaita e por ese motivo pasa trece anos sen tocar. Desenvolveu a súa vida militar en diferentes localidades, nese tempo casou e iniciou un traballo como protético dental. Esa etapa rematou en 1945 cando recibe un punteiro de Faustino Santalices, co que se reencontra outra vez coa gaita. Emigrou a Venezuela, onde se mantivo moi activo culturalmente e deu forma a “Aires de Pontevedra”, a súa particular relectura dunha “Alborada” de Manuel Villanueva de Poio. Regresou a Pontevedra en 1959 e xunto ao seu irmán Jesús realizaron actuacións ocasionais e gravaron tres discos simples en 1968, para os que contaron con Carlos Conde, Elvino Palmeiro e José Iglesias Melitón na percusión.
De 1974 a 1986 traballou no hospital de Montecelo e continuou co estudo da gaita ata que en 1979 descobre as de Xosé Seivane. Con elas prepara a gravación “Foliada en Viascón” con Xosé Ferreirós e Serafín Vicente, de Faíscas do Xiabre. O impacto desta gravación foi enorme no mundo da gaita, fundamentalmente polo emprego da dixitación pechada. Entre os temas deste traballo figura a peza “Aires de Pontevedra”, versionada polos grandes nomes da música celta, de Milladoiro a Carlos Núñez, pasando por Patrick Molard ou Robert Mathieson.
Nos oitenta multiplicou as súas actuacións, desenvolveu un intenso labor docente no que dignificou a gaita galega, participou na gravación de varios traballos e ocupou a presidencia da Asociación de Gaiteiros Galegos. Morreu sen rematar o seu último traballo, “Pasarrúas” de Campañó. Gaiteiros de toda Galicia acudiron ao cemiterio para renderlle unha póstuma homenaxe interpretando conxuntamente a “Marcha de San Benito”.