Nado en Santiago de Compostela, Juan Compañel estivo en contacto coas máquinas impresoras dende neno. O seu pai, Francisco Luís Compañel, abrira en 1830 unha librería e imprenta, mais a súa morte, apenas dous anos despois, fixo que a continuidade do negocio quedase en mans da súa esposa, Jacoba Rivas, quen renomeou a imprenta co nome de Viuda e Hijos de Compañel. Dende ese intre, Juan Compañel foi testemuña da impresión de distintas publicacións que influirían na súa conciencia, como El Porvenir, de Antolín Faraldo, ou O abril de lume e ferro, de Manuel María. Así mesmo, o Goberno galego, declarado insubmiso a Madrid, imprimiu no obradoiro dos Compañel o seu voceiro, La Revolución. “De novo, Faraldo entraba e saía daquel despacho de papel revolucionario”, subliña Xurxo Martínez na entrada do Álbum de Galicia. O negocio non prosperou e, dende 1851, non se coñeceu ningún outro impreso de Viuda e Hijos de Compañel.
Juan Compañel formouse no seminario da súa cidade natal, foi asistente ás cátedras da Real Sociedad Económica de Amigos del País de Santiago de Compostela e alumno das materias de Filosofía, Xurisprudencia e Historia Natural na Universidade de Santiago de Compostela, aínda que non rematou ningún destes estudos. Por razóns económicas, en 1850 emigrou a Madrid e, cinco anos despois, fíxose cargo da imprenta de cuxo prelo saíron as publicacións La Razón, dirixida por Pi i Margall, e El Eco de la Clase Obrera, o primeiro xornal obreirista de España.
A mediados da década de 1850 trasladouse a Vigo. O progresista José Ramón Fernández decidira lanzar a cabeceira La Oliva. Periódico de Galicia, pero precisaba dun técnico que se ocupase da impresión. Na rúa Real da cidade olívica Compañel abriu o seu obradoiro, no que se imprimiron as obras de Rosalía de Castro La hija del mar (1859), A mi madre (1863) e Cantares gallegos (1863), e as de Manuel Murguía La primera luz (1859) e Diccionario de escritores gallegos (1862). A finais de 1856 asumiu a dirección de La Oliva, mais o xornal foi censurado tras o retorno dos conservadores ao poder central e, finalmente, obrigado a pechar por decreto sumarísimo en abril de 1857. A redacción creou entón outra cabeceira coa mesma liña editorial co nome El Miño. Todo por Galicia, Todo para Galicia. Nel, “deuse prioridade a autores galegos e aos textos en galego”, explica Martínez na súa entrada. O xornal tivo que afrontar a censura, varias multas e incluso o decreto de pena de prisión para Juan Compañel. Após a Gloriosa (1868) e a volta ao poder dos progresistas, “Compañel tomou unha simbólica decisión: El Miño pasou a chamarse La Oliva, pero mantendo a numeración como mostra da continuidade e pervivencia dun só proxecto xornalístico”, subliña Martínez.
Coa caída da I República, exiliouse en Cuba. Alí, atopouse con Alejandro Chao, a quen lle fixo un préstamo para que comprase un local para La Propaganda Literaria, editorial que, anos despois, publicou a obra rosaliana Follas novas. En 1879 Compañel fundou en Cárdenas a cabeceira Diario de Cárdenas. Posteriormente, creou e dirixiu os xornais La Lealtad na cidade de Cienfuegos (1882) e La Unión en Colón, “todos de tendencia unionista, contraria á independencia de Cuba”, indica Martínez. En 1897 faleceu en La Catalina.
Álbum de Galicia
En xaneiro de 2020 o Consello da Cultura Galega presentou o Álbum de Galicia, unha colección dixital de biografías de persoas que destacaron en moi diversos ámbitos: a sociedade, a ciencia, a cultura ou a empresa. A idea é dar visibilidade e perspectiva de conxunto ás numerosas mulleres e homes, xa finados, que contribuíron de maneira significativa á sociedade galega ao longo da súa historia. En moitos casos, seguen a ser grandes descoñecidos para o público de todas as idades, de dentro e de fóra do país. A día de hoxe, o Álbum conta con máis de 670 entradas, das cales as máis recentes son as de Ánxel Fole, José López-Calo, Xoán Cejudo e Fernando Osorio do Campo.
As biografías do Álbum de Galicia están enriquecidas con material documental, referencias bibliográficas e contidos multimedia que permiten coñecer a obra das persoas divulgadas, pero tamén a produción intelectual existente sobre elas. Os textos e materiais están producidos por expertos e son unha fonte rigorosa para acceder á vida e obra destes persoeiros. Ademais, o Álbum de Galicia permite explorar a presenza das persoas biografadas nos fondos documentais dixitalizados do Consello da Cultura Galega. O Álbum de Galicia é, xa que logo, o punto de acceso que ofrece a entidade para coñecer toda a súa produción divulgativa e investigadora ao redor de cada unha das figuras.
O Álbum de Galicia é o resultado da unificación das coleccións biográficas temáticas do Consello da Cultura Galega, nas que dende o ano 2005 se teñen publicado álbums sobre a muller, a ciencia ou a emigración, entre outros.