Biografía de Álvaro Cunqueiro
1911- Mondoñedo | 1981 VigoUn dos grandes autores das letras galegas e españolasÁlvaro Cunqueiro Mora-Montenegro cultivou a narrativa, a poesía e o teatro, ademais do xornalismo e a literatura gastronómica. Creador dun universo fantástico de seu, mesturou as influencias clásicas cun estilo anovador. Está considerado un dos grandes autores das letras galegas e mais da literatura española. É o autor da famosa cita “Mil primaveras máis para a lingua galega”, que figura no seu epitafio.
Naceu en Mondoñedo o 22 de decembro de 1911, fillo do boticario Joaquín Cunqueiro Montenegro e de Xosefa Mora Moirón, quen lle transmitiu a capacidade para inventar contos. Vivían ao pé da catedral mindoniense, e a familia legoulle coñecementos sobre botánica, zooloxía, farmacoloxía e natureza, aspectos ambos que tiveron unha forte pegada na súa obra.
Fixo o Bacharelato en Lugo, onde coincidiu cos autores Evaristo Correa Calderón e Ánxel Fole, e en 1927 foi vivir a Santiago de Compostela. Matriculouse na Facultade de Filosofía e Letras, coa idea de especializarse en Historia, mais abandonou os estudos e traballou como xornalista en El Pueblo Gallego. Frecuentou os faladoiros do Café Español, onde coincidiu con Paco del Riego, Domingo García-Sabell, Torrente Ballester, Carballo Calero ou Carlos Maside entre outros.
De volta en Mondoñedo promoveu a aparición de varias publicacións de carácter vangardista como Papel de color ou Galiza (1930-32), así como Editorial Un. Afiliouse ao Partido Galeguista e desenvolveu a súa obra poética coas obras Mar ao norde (1932, libro de iniciación, xa con pegada dos vangardismos), Cantiga nova que se chama Riveira (1933, neotrobadorista, con esquemas métricos tradicionais) e Poemas do si e non (1933, con certo carácter surrealista). Nesta época escribiu no semanario literario Vallibria, fundado por Xosé Trapero Pardo en 1930.
Colaborou en catro ocasións na revista Nós. No n.º 110 (febreiro 1933) publicou o poema «Fiestra», dedicado a Raimundo Aguiar. No n.º 121 (xaneiro de 1934) aparecen seis fragmentos de «O mundo i-outras vísperas». O n.º 130 (outubro 1934) recolle a súa tradución de dous poemas de Friedrich Hölderlin, «Adeus» e «Primaveira», xunto cunha introdución biográfica. E no nº 131-132 (nov.-dec. 1934) plublica «Primeira elexía», poema do que se di que forma parte do libro inédito Favorábel prisión de sono.
Tras o alzamento nacional non foi represaliado. Grazas á influencia da súa familia conservadora, e en outubro de 1936 comezou a dar clases en Ortigueira nun colexio privado. Colaborou coa publicación falanxista Era Azul e militou en Falanxe Española, chegando a ser xefe de Prensa e Propaganda comarcal. En 1937, a instancias de Jesús Suevos, comezou a traballar como redactor na sección literaria de El Pueblo Gallego, e nesa etapa en Vigo deu clases de portugués no instituto da cidade. En novembro de 1938 trasladouse a Donostia á redacción de La Voz de España, e foi subdirector de Vértice, revista nacional de Falanxe. Estableceuse en Madrid en 1939, tras a toma da cidade polas tropas nacionais, e pasou a escribir no ABC.
En 1944 foille retirado o carné de xornalista, logo de non entregar uns textos sobre o Camiño de Santiago polos que xa cobrara, e regresou a Mondoñedo. Seguiu escribindo poesía, e en 1950 publicou Dona do corpo delgado, mais nesta época comezou a publicar de forma habitual obras de narrativa, como Merlín e familia (1955), As crónicas do Sochantre (1956), Escola de menciñeiros (1960) ou Si o vello Sinbad volvese ás illas... (1961), e tamén obras teatrais como Don Hamlet (1958).
En 1961 regresa ao xornalismo en Faro de Vigo, diario que dirixiu entre novembro de 1964 e xuño de 1970. Un ano antes exerceu como cronista oficial da vila de Mondoñedo. Polifacético, proseguiu a súa actividade literaria con guías turísticas e libros de gastronomía, destacando neste campo A cociña galega (1973).
Ingresou na Real Academia Galega o 21 de abril de 1963, a proposta de Ricardo Carballo Calero, Domingo García-Sabell, Aquilino Iglesia Alvariño e mais Ramón Otero Pedrayo. O discurso Algunhas imaxinacións sobre tesouros foi respondido por Francisco Fernández del Riego.
Acadou o Premio da Crítica española en 1959 pola tradución ao castelán d’As crónicas do sochantre e o Premio Nadal en 1968 por Un hombre que se parecía a Orestes. Como xornalista recibiu en 1966 o Premio Conde de Godó. En 1980 foille concedido o Pedrón de Ouro, do Padroado Rosalía de Castro, e foi nomeado doutor honoris causa pola Universidade de Santiago de Compostela.
Morreu en Vigo o 28 de febreiro de 1981. Foille adicado o Día das Letras Galegas en 1991.
Obra en galego
Poesía
Mar ao norde. Santiago: Nós, 1932.
Poemas do si e non. Lugo: Edicións 1, 1933.
Cantiga nova que se chama Riveira. Santiago de Compostela: Resol, 1933. Premio Gil Vicente.
Dona do corpo delgado. Pontevedra: Colección Benito Soto, 1950.
Herba aquí ou acolá. Vigo: Galaxia, 1980.
Narrativa
Merlín e familia i outras historias. Vigo: Galaxia, 1955.
As crónicas do Sochantre. Vigo: Galaxia, 195.
Si o vello Sinbad volvese ás illas. Vigo: Galaxia, 1961.
Xente de aquí e de acolá. Vigo: Galaxia, 1971.
Os outros feirantes. Vigo: Galaxia, 1979.
Teatro
O incerto señor don Hamlet, Príncipe de Dinamarca. Vigo: Galaxia, 1958.
A noite vai coma un río. Vigo: Galaxia, 1974. Antes publicado en Grial, 1965).
Rúa 26. Diálogo limiar. Santiago de Compostela: Laiovento, 1995.
Ensaio
Tesouros novos e vellos. Vigo: Galaxia, 1964.
A cociña galega. Vigo: Galaxia, 1973.
Laude da camelia. Pontevedra: Deputación Provincial, 1981.
Ollar Galicia. Barcelona: Destino, 1981.
Bibliografía
Armesto Faginas, Xosé (1987): Cunqueiro, unha biografía. Vigo: Edicións Xerais.
Besteiro, Xosé María (2021): Un hombre que se parecía a Cunqueiro. A Coruña: Ediciones del Viento.
Nicolás, Ramón (ed.) (1994): Entrevistas a Cunqueiro. Vigo: Nigra Trea.
Requeixo, Armando (2017): Álvaro Cunqueiro e Mondoñedo. Guía literaria. Mondoñedo: Concello.
Rodríguez Vega, Rexina (1997): Álvaro Cunqueiro: unha poética da recreación. Santiago de Compostela: Laiovento.
Publicacións nas que participou Álvaro Cunqueiro
LIBRO
Ofrenda lírica á nena Silvia Santiago Conde no día da súa Primeira Comuñón
7 de setembro, 1960
LIBRO. ACTAS
Mil e un Cunqueiros. Novas olladas para un centenario
Do 28 de setembro ao 1 de outubro de 2011
LIBRO. FACSíMILE
Autopoética e poesías 1935
Autógrafos e inéditos de Álvaro CunqueiroMateriais de Álvaro Cunqueiro
DOCUMENTO
A historia da cultura galega. Álvaro Cunqueiro
Conferencia de Álvaro Cunqueiro sobre a Historia da Cultura Galega, no Centro Galego de Lisboa - Xuventude de Galicia en 1970 En 1970 Don Álvaro foi convidado ó Centro Galego de Lisboa pola sociedade Xuventude de Galicia. Alvaro Cunqueiro ofreceu unha conferencia na que fixo un repaso completo da historia de Galicia e das orixes sœa Cultura, desde a prehistoria ata o século XVIII. Na conferencia, Cunqueiro deu mostras da súa grande erudición, falando sobre os mitos celtas, a política dos Irmandiños, a creación da fábrica de Sargadelos ou as diferentes influencias que sufriu o idioma. Entre as citas que fai, atopamos as sagas irlandesas, o Ciprianillo, documentos medievais... Onda a erudición, o humor inconfundible do mindoniense. As anécdotas máis asombrosas, coma a do conde de Altamira que pesaba 360 libras galegas e a recreación nos pequenos detalles da Historia salpimentan unha narración informal, na que moitos aspectos pouco coñecidos son postos á luz. Aquí podes escoitar fragmentos desta conferencia, conservada en audio no Arquivo Sonoro de Galicia do Consello da Cultura Galega e ler o texto completo. Vinte anos despois, seguimos podendo oír a Cunqueiro.
Publicacións periódicas
Aviso Listado automático de documentación relacionada con nos fondos documentais en liña ofrecidos polo Consello da Cultura Galega.
Galicia [Bs As 1926] (1926-) .
Revista del Centro Gallego de Buenos Aires. Mutualidad - Cultura - Beneficencia
Finisterre (1943-1946) .
Revista de Galicia
Airiños (1944-) .
Revista de la Asociación Casa de Galicia de Buenos Aires
Airiños do Carballiño (1954-) .
Ruada (1960-) .
Revista anual de Lar Gallego
Abrente (1960-) .
Casa de Galicia de Valladolid
Ecuador 0º, 0', 0 (1965-1965) .
Revista de poesía universal
Aturuxo (1974-) .
Centro Gallego de Ermua (1980-) .
Xornada das Letras Galegas
Artigos
CUNQUEIRO, Á. (6/1944) Ela. Acción Gallega. 2ª (11), 2.
Ver poesía Fonte da dixitalización: Arquivo da Emigración Galega. Consello da Cultura Galega;
FERNáNDEZ DEL RIEGO, F. (6/1950) Dona do corpo delgado. Galicia [Bs As 1930]. (1112), 2.
FERNáNDEZ DEL RIEGO, F. (9/1950) Galicia cada treinta días (mayo). Ronsel. Galicia [Bs As 1926]. (450), 27, .
FERNáNDEZ DEL RIEGO, F. (9/1952) Treinta días de vida gallega: Nuestro resurgimiento cultural Movimiento musical El mundo de los libros Actividad artística Fiestas y romerías Otras informaciones. Galicia [Caracas 1952-54]. 1ª época (2), 9 .
FERNáNDEZ DEL RIEGO, F. (2/1953) 30 días de vida gallega: Glosa: Horizontes cerrados Una romería invernal Nuevas publicaciones Miscelánea informativa Panorama artístico-musical Notas económicas. Galicia [Caracas 1952-54]. 1ª época (5), 11 .
FERNáNDEZ DEL RIEGO, F. (12/1955) Galicia cada sesenta días (setiembre, octubre). Galicia [Bs As 1926]. (486), 9 .
FERNáNDEZ DEL RIEGO, F. (2/1958) Noticiario Gallego. Galicia [Bs As 1926]. (499), 6 .
NAYA PéREZ, J. (12/1958) Panorama coruñés. Finisterre. 1ª (10), 2.
Ver artigo Fonte da dixitalización: Arquivo da Emigración Galega. Consello da Cultura Galega;
FERNáNDEZ DEL RIEGO, F. (4/1959) Noticiario Gallego. Galicia [Bs As 1926]. (506), 12 .
FERNáNDEZ DEL RIEGO, F. (10/1959) Noticiario Gallego. Galicia [Bs As 1926]. (509), 6 .
FERNáNDEZ DEL RIEGO, F. (4/1960) Guía de escritores lucenses. Galicia [Bs As 1926]. (512), 17 .
FERNáNDEZ DEL RIEGO, F. (6/1962) Noticiario Gallego. Galicia [Bs As 1926]. (525), 6 .
FERNáNDEZ DEL RIEGO, F. (2/1963) Noticiario Gallego. Galicia [Bs As 1926]. (529), 15 .
FERNáNDEZ DEL RIEGO, F. (8/1963) Galicia cada sesenta días. Galicia [Bs As 1926]. (532), 36 .
FERNáNDEZ DEL RIEGO, F. (10/1963) Galicia cada sesenta días. Galicia [Bs As 1926]. (533), 6 .
FERNáNDEZ DEL RIEGO, F. (8/1964) Galicia cada sesenta días. Galicia [Bs As 1926]. (538), 25 .
(12/1976) As letras : Pouca poesía e algunhas novelas. Teima. (3), 30.
Ver bibliografía
MAGARIñOS, A. (1/1977) Prensa galega (1931-1936) : "Resol" e "Ser". Teima. (6), 30-31.
Ver artigo
(5/1977) Unha homenaxe a Castelao : ¿Repatria-las cinzas dende Buenos Aires?. Teima. (22), 27.
Ver nota breve
(6/1977) Homenaxe a Castelao : Repatriación das cinzas, a suxerencia máis repetida. Teima. (25), 27.
Ver nota breve
(6/1977) Sochantre. Teima. (25), 29.
Ver nota breve
LóPEZ, S. (6/1977) [Caricatura de Álvaro Cunqueiro]. Teima. (25), 29.
Ver humor gráfico
(6/1977) Homenaxe a Castelao : Nomes destacados prá comisión organizadora. Teima. (26), 39.
Ver nota breve
(6/1977) Homenaxe a Castelao : Nomes prá comisión. Teima. (27), 25.
Ver nota breve
(6/1977) Homenaxe a Castelao : Nomes prá comisión. Teima. (28), 27.
Ver nota breve
(6/1977) Homenaxe a Castelao : A derradeira semana. Teima. (29), 25.
Ver nota breve
(7/1977) Homenaxe a Castelao : Celso Emilio, Beiras, Piñeiro, Ferrín e Alonso na Comisión Organizadora. Teima. (30), 12.
Ver nota breve
NAVAZA, X. (7/1977) Álvaro Cunqueiro : As puñeteras manías do noso país. Teima. (30), 24-26.
Ver entrevista
YáñEZ CASTRO, M. (7/1977) [Tres fotografías de Álvaro Cunqueiro]. Teima. (30), 24-26.
Ver gráfico
(7/1977) Escolma Teima. Teima. (31), 33.
Ver recensión
CATOIRA, M. (8/1977) Narrativa : A teoría corpuscular. Teima. (35), 31.
Ver recensión
