Historias de ida e volta | Consello da Cultura Galega

HISTORIAS DE IDA E VOLTA

As asociacións microterritoriais da emigración galega en Cuba

As asociacións microterritoriais da emigración galega en Cuba

A creación de asociacións étnicas de diversa tipoloxía (mutualistas, benéficas, recreativas, instrutivas, agraristas…) vén dada pola solidariedade e empatía dos e das nosas emigrantes, sobre todo cos compatriotas máis desfavorecidos, fronte ás adversidades que atopaban nos países de acollida. A partir do último terzo do século XIX, alén da fundación dos grandes centros asistenciais e benéficos, comezan a aparecer na prensa da colectividade noticias e anuncios de grupos de veciños asentados alén mar que solicitaban axuda e apoio en forma de subscricións económicas a prol da súa localidade natal. Fomentábase así a unión da emigración orixinaria dun determinado lugar, parroquia, municipio ou comarca para enviar remesas coas que cubrir necesidades puntuais ou mellorar algúns aspectos da vida cotiá dos seus paisanos.
Nas primeiras décadas do século XX prodúcese a eclosión do movemento asociativo galego en todos os países de acollida, especialmente en Arxentina e na illa de Cuba. A primeira sociedade de ámbito local constituída como tal foi a Alianza Aresana de Instrucción, fundada na Habana en 1904. O seu exemplo espallouse axiña e, así, foise establecendo unha mesta rede de asociacións microterritoriais baixo as denominacións «Hijos de» ou «Naturales de», co obxectivo principal de mellorar as condicións de vida da veciñanza e familiares que quedaran aquí. Querían fomentar o progreso do terruño e para iso dedicáronse a construír e manter centros de ensino, promover melloras na atención sanitaria ou nas redes de comunicación e saneamento…, sen esquecer o apoio ao agrarismo e á loita anticaciquil. Nos países de acollida a axuda mutua entre socios e socias, as actividades recreativas e a defensa da cultura e da identidade galegas tamén tiveron unha ampla cobertura.
Este novo especial de Historias de ida e volta amosa algúns dos fitos acadados por estas asociacións creadas en Cuba. O Arquivo da Emigración Galega (AEG) ten contabilizadas preto de 200 sociedades de ámbito local fundadas na illa principalmente entre 1904 e 1918, o que nos dá idea da súa relevancia. Hoxe en día 43 destas asociacións continúan a traballar a prol dos seus socios, unidas baixo a denominación de Agrupación de Sociedades Representativas de Municipios y Parroquias de Galicia. Algunhas manteñen a súa propia singularidade, como é o caso de Naturales de Ortigueira, Monterroso y Antas de Ulla ou La Aurora de Somozas. Todas elas contan co recoñecemento da galeguidade outorgado pola Xunta de Galicia.
O Consello da Cultura Galega, en colaboración coa Secretaría Xeral da Emigración, leva realizado numerosas actividades de difusión da memoria histórica deste fenómeno, como a organización das exposicións Nós mesmos. Asociacionismo galego na emigración ou Luces de alén mar. As escolas de americanos en Galicia. Dende a súa creación, unha das prioridades do AEG é a recuperación e salvagarda da documentación xerada por estas asociacións (libros de actas, regulamentos e estatutos, fotografías sociais, folletos e publicacións periódicas…), que nos permite estudar e dar a coñecer todo o seu legado. Gran parte destes fondos están dixitalizados e poden ser consultados, ben de maneira presencial, ben na nosa páxina web.

COLABORA CON ESTE PROXECTO

1. Sociedad de Instrucción, Beneficencia y Recreo Hijos del Partido de Lalín, 1910

Seguindo os pasos da súa homóloga antecesora en Arxentina e a instancias dela, esta sociedade de emigrantes procedentes da comarca de Deza foi fundada na cidade da Habana coa finalidade de protexer e axudar os seus asociados e co obxectivo, entre outros, de construír un hospital-asilo en Lalín, secundando deste xeito os conterráneos pioneiros da iniciativa que residían en Bos Aires. Así pois, o domingo 20 de marzo de 1910, hai 113 anos, aprobouse a creación da Sociedad de Instrucción, Beneficencia y Recreo Hijos del Partido de Lalín, con sede no edificio do Centro Galego da Habana.
Cándido Lamas, Manuel Lorenzo e Maximino López encabezaron o seu comité organizador, ademais doutros socios fundadores que representaron os concellos de Silleda, Lalín, Carbia, Agolada, Rodeiro e Dozón. Deles saíu a primeira xunta directiva baixo a presidencia de Cándido Lamas, destacado membro da colonia dezá en Cuba.
Nesta imaxe pódese percibir a boa disposición dos membros da xunta directiva para afrontar o gran reto proposto polos paisanos residentes en terras bonaerenses.

Fondo: Consello da Cultura Galega. Arquivo da Emigración Galega

As asociacións microterritoriais da emigración galega en Cuba

Axúdanos a recuperar o patrimonio documental

Proxecto de recuperación documental e fotográfica da emigración galega Campaña de recollida das coleccións particulares dos nosos emigrantes.

Arquivo da Emigración Galega

As asociacións microterritoriais da emigración galega en Arxentina