Manuel Murguía
Froxel, Arteixo (A Coruña), 17/ 5/1833 - A Coruña, 1/2/1923Autoría: Xurxo Martínez González
Manuel Murguía, o cerebro do Rexurdimento
Unha das biografías máis completas, até o presente, corresponde á figura de Manuel Murguía. O seu autor foi o defunto Xosé Ramón Barreiro Fernández. Referímonos ás case mil páxinas de Murguía (Galaxia, 2012), un volume que condensa unha intensa traxectoria. Porque a biografía de Manuel Murguía estivo marcada pola militancia rexurdimentista, pola implicación no proxecto político-cultural que pretendía restituír a dignidade a Galiza para abrir un horizonte de liberdade.
Murguía é, con toda probabilidade, a personalidade máis decisiva do XIX galego. Unha afirmación arriscada ao reparar en coetáneos, pero nós coidamos que el foi quen mellor identificou, analizou, definiu e asentou o imaxinario nacional colectivo. Por isto mesmo, no primeiro volume da Historia de Galicia (1865), dedicado a Rosalía, afirma que Galiza é unha nación.
Fillo do boticario Juan Martínez e de Concepción Murguía, veu á luz o 17 de maio de 1833 en Froxel (Arteixo) cando os seus pais aínda non casaran (faríano dous meses despois do parto). E aínda así, uns anos despois pai e nai vivirán separados nun episodio incómodo que o fillo evitou rememorar.
Na actual Praza de Cervantes (entón Praza do Pan) tiña aberta botica Juan Martínez. Por tanto, a placa situada no Cantón de San Bieito está errada, pois o lugar corresponde á casa á esquerda segundo temos diante a igrexa de San Bieito. Nese baixo Murguía foi testemuña da Revolución de 1846. Un soldado do Ejército Libertador de Galicia ferido de morte é levado ao interior da farmacia. O falecemento alí mesmo significou para o cativo a inmediata adscrición á causa nacionalista, como el recoñeceu en distintas ocasións. A esta tarefa entregou a súa vida. No circuíto cultural da mocidade galega aparece ligado ao Liceo de la Juventud, canda Antonio Neira de Mosquera, Aurelio Aguirre, Eduardo Pondal ou Rosalía. Mais en 1851 lisca a Madrid estudar Farmacia.
Mais, lonxe da casa, optou pola bohemia entre cafés e imprentas a carón de amigos coma Serafín Avendaño, Juan Compañel e Alejandro Chao. Nunca remataría os estudos pero si atoparía a súa vocación vital: a escritura.
Inicia a andaina xornalística en La Iberia e continuará no Semanario Pintoresco Español, Las Novedades ou El Museo Universal, que todos son de renome nese tempo. O estilo do mozo Murguía gañou adeptos. Publica por entregas as primeiras novelas, como Mi madre Antonia ou El ángel de la muerte. Uns textos regados en auténtico romanticismo tardío.
No Nadal de 1855 os republicanos progresistas de Vigo (dispostos arredor da estirpe Chao) fundan La Oliva. Periódico de Galicia. Para isto chaman por Juan Compañel, quen exercerá como impresor, editor e director. Entre Compañel e Murguía (director cultural do periódico) dotarano dunha clara liña provincialista. O tándem continuará man con man en El Miño. Todo por Galicia - Toda para Galicia, que substituíu ao anterior pechado por orde do goberno.
En La Oliva publicará «D. Diego Gelmírez» (1856), a súa primeira e única novela vencellada a Galiza. Con ela acadará notabilidade pois reproduciuse noutros periódicos e apareceu como libro en 1898 na imprenta e libraría de Carré.
No xornal de Vigo aparecerán uns breves tratados coas ideas base que pronto se alongarán para se converter nas súas primeiras grandes obras: Diccionario de escritores gallegos (1862) e Historia de Galicia (1865). Ademais, da imprenta de Compañel sairá La primera luz (1859), libro de lectura para as escolas de primeiras letras.
En todo caso, volvamos un chisco atrás, de novo a Madrid. Rosalía e Murguía afianzan o namoramento cunha voda semiclandestina celebrada o 10 de outubro de 1858 na igrexa de Santo Idelfonso. Entón Rosalía xa estaba en cinta da súa primeira filla, Alejandra, nome que debe ao seu padriño, Alejandro Chao.
Na década de 1860, Manuel Murguía dedicará os seus esforzos ao xornal vigués, a La Crónica de Nova York, á recompilación e redacción dos volumes da Historia de Galicia… Pero sobre todo céntrase na planificación da renacenza nacional.
Murguía soubo mellor ca ninguén fixar os obxectivos do Rexurdimento, entón denonimado
Por isto atravémonos a definilo como o cerebro do Rexurdimento. El detecta as necesidades da cultura galega, en particular da memoria histórica e da lingua, para animar esas publicacións. A carón disto, Murguía recolle recoñecementos públicos que acreditan o valor da súa obra e a capacidade da súa intelixencia. Por exemplo, en 1866 é nomeado académico correspondente da Real Academia da Historia, e en 1872 integrou a comisión para a Exposición Universal de Viena.
A militancia política, sempre progresista, lévao a vivir de cheo A Gloriosa de 1868: aparece como secretario da xunta revolucionaria de Compostela. Pouco despois é nomeado director do Arquivo de Simancas e logo do
Tres anos despois trasládase só a Madrid para preparar o ambicioso proxecto en calidade de director de La Ilustración Gallega y Asturiana (1879-1882), impresa e sostida polos cartos de Alejandro Chao. Este periódico representa unha firme aposta pola modernidade. Nas súas páxinas recóllense litografías, debuxos e información que retratan a intelectualidade máis comprometida con Galiza, xusto no contexto de conflito territorial coa aparición do rexionalismo político logo do fracaso da I República.
En 1882 publica El Foro. Sus orígenes, su historia, sus condiciones, un estudo arredor da propiedade territorial na nosa terra que dedicou ao ministro Álvarez Bugallal no contexto do debate sobre este tema.
O camiño vital de Murguía tamén estivo marcado polo seu carácter polemista. Son coñecidas as riñas con Valentín Lamas Carvajal, Juan Sieiro, Jesús Muruais, Juan Valera, Bernardo Barreiro… Mais cómpre sinalar dúas de especial transcendencia, ambas sucedidas tras a morte de Rosalía.
Cando Murguía exercía como Cronista Xeral de Galiza viviu o falecemento da súa compañeira. Na Coruña, en setembro dese 1885, organizouse unha velada en memoria da escritora que tivo como protagonistas a Emilio Castelar e a Emilia Pardo Bazán. A esta correspondíalle louvar a obra de Rosalía mais aproveitou a ocasión para anatemizar contra a lingua galega, o rexionalismo político, o Rexurdimento e en xeral contra o futuro da cultura nacional. Este episodio será o clímax dunha longa inimizade entre Pardo Bazán e Murguía. Cítense as entregas do artigo de Murguía publicado en La Voz de Galicia «Cuentas ajustadas, medio cobradas» (1896) como clara mostra.
A outra polémica debeuse á resposta que lanza contra o discurso de Antonio Sánchez Moguel na súa recepción na Real Academia da Historia. Esta reacción publicouse como libro sob o título El regionalismo gallego (1889). Este ensaio resulta crucial como compendio do pensamento rexionalista-nacionalista.
A partir do discurso de Emilia, Murguía propúxose delimitar os obxectivos rexurdimentistas. Fronte ás iniciativas taxidermistas de Pardo Bazán, Murguía lanza Los precursores (1886), dirixe La Región Gallega (1886) e La Patria Gallega (1891-92), preside a efémera Asociación Regionalista Gallega, lanza un discurso encomiástico e apoloxético arredor da lingua galega nos Xogos Florais de Tui (1891), preside a Liga Gallega (1897-1907) que tivo como voceiro a Revista Gallega (1895-1907)…
Ademais disto intervén no legado escrito e simbólico de Rosalía de Castro. Nalgúns casos de maneira acertada (pénsese no traslado do corpo a Bonaval en 1891), noutros de forma moi desafortunada (pénsese na intervención sobre os textos de Rosalía, como sucede na disposición dos poemas de En las orillas del Sar).
Dende Cuba promóvese a Academia Galega (1906). Murguía será electo presidente. Este posto consolidaríao como o referente da intelectualidade do país e, dalgún xeito, gañáballe a partida a Pardo Bazán nesa pugna pola dirección do Rexurdimento. Como presidente da Academia afronta os distintos ataques acontecidos.
Arroupado polos colegas da Cova Céltica (Pondal, Carré Aldao, Martínez Salazar, Tettamancy…) colabora no parto da primeira etapa d´A Nosa Terra (1907-08), como voceiro de Solidaridad Gallega.
Recluído nas tarefas da Academia, Murguía observa como unha nova xeración alza a voz en denuncia de certas contradicións entre o discurso-praxe dos rexionalistas. É así como aparecen as Irmandades da Fala, ideadas polos irmáns Antón e Ramón Villar Ponte, que fixan o idioma como signo intransixible da acción político-cultural fronte a unha Academia na cal o castelán era practicamente o único idioma.
Murguía, en todo caso, tivo enviados na fundación das Irmandades (Lugrís Freire ou Carré Aldao) e as Irmandades, cando morra Murguía, tributarán recoñecemento. Mais durante os anos compartidos (1916-1923) a relación definiríase como escasa e distante.
O 1 de febreiro de 1923 chegou a morte á rúa de Santo Agostiño da Coruña. Os ollos de Murguía pechábanse para sempre. A multitude saíu ás rúas da Coruña na última despedida. Hoxe repousa nunha humildísima tumba, canda os fillos, en San Amaro á espera de que algún día se dignifique este espazo para quen foi o cerebro do Rexurdimento e o fundador da nación galega.
Bibliografía
Murguía é, con toda probabilidade, a personalidade máis decisiva do XIX galego. Unha afirmación arriscada ao reparar en coetáneos, pero nós coidamos que el foi quen mellor identificou, analizou, definiu e asentou o imaxinario nacional colectivo. Por isto mesmo, no primeiro volume da Historia de Galicia (1865), dedicado a Rosalía, afirma que Galiza é unha nación.
Fillo do boticario Juan Martínez e de Concepción Murguía, veu á luz o 17 de maio de 1833 en Froxel (Arteixo) cando os seus pais aínda non casaran (faríano dous meses despois do parto). E aínda así, uns anos despois pai e nai vivirán separados nun episodio incómodo que o fillo evitou rememorar.
Na actual Praza de Cervantes (entón Praza do Pan) tiña aberta botica Juan Martínez. Por tanto, a placa situada no Cantón de San Bieito está errada, pois o lugar corresponde á casa á esquerda segundo temos diante a igrexa de San Bieito. Nese baixo Murguía foi testemuña da Revolución de 1846. Un soldado do Ejército Libertador de Galicia ferido de morte é levado ao interior da farmacia. O falecemento alí mesmo significou para o cativo a inmediata adscrición á causa nacionalista, como el recoñeceu en distintas ocasións. A esta tarefa entregou a súa vida. No circuíto cultural da mocidade galega aparece ligado ao Liceo de la Juventud, canda Antonio Neira de Mosquera, Aurelio Aguirre, Eduardo Pondal ou Rosalía. Mais en 1851 lisca a Madrid estudar Farmacia.
Mais, lonxe da casa, optou pola bohemia entre cafés e imprentas a carón de amigos coma Serafín Avendaño, Juan Compañel e Alejandro Chao. Nunca remataría os estudos pero si atoparía a súa vocación vital: a escritura.
Inicia a andaina xornalística en La Iberia e continuará no Semanario Pintoresco Español, Las Novedades ou El Museo Universal, que todos son de renome nese tempo. O estilo do mozo Murguía gañou adeptos. Publica por entregas as primeiras novelas, como Mi madre Antonia ou El ángel de la muerte. Uns textos regados en auténtico romanticismo tardío.
No Nadal de 1855 os republicanos progresistas de Vigo (dispostos arredor da estirpe Chao) fundan La Oliva. Periódico de Galicia. Para isto chaman por Juan Compañel, quen exercerá como impresor, editor e director. Entre Compañel e Murguía (director cultural do periódico) dotarano dunha clara liña provincialista. O tándem continuará man con man en El Miño. Todo por Galicia - Toda para Galicia, que substituíu ao anterior pechado por orde do goberno.
En La Oliva publicará «D. Diego Gelmírez» (1856), a súa primeira e única novela vencellada a Galiza. Con ela acadará notabilidade pois reproduciuse noutros periódicos e apareceu como libro en 1898 na imprenta e libraría de Carré.
No xornal de Vigo aparecerán uns breves tratados coas ideas base que pronto se alongarán para se converter nas súas primeiras grandes obras: Diccionario de escritores gallegos (1862) e Historia de Galicia (1865). Ademais, da imprenta de Compañel sairá La primera luz (1859), libro de lectura para as escolas de primeiras letras.
En todo caso, volvamos un chisco atrás, de novo a Madrid. Rosalía e Murguía afianzan o namoramento cunha voda semiclandestina celebrada o 10 de outubro de 1858 na igrexa de Santo Idelfonso. Entón Rosalía xa estaba en cinta da súa primeira filla, Alejandra, nome que debe ao seu padriño, Alejandro Chao.
Na década de 1860, Manuel Murguía dedicará os seus esforzos ao xornal vigués, a La Crónica de Nova York, á recompilación e redacción dos volumes da Historia de Galicia… Pero sobre todo céntrase na planificación da renacenza nacional.
Murguía soubo mellor ca ninguén fixar os obxectivos do Rexurdimento, entón denonimado
regeneración,
rehabilitaciónou
renacimiento. Por que? Porque anima a publicación da Gramática gallega de Saco Arce, impulsa a proxección internacional da cultura galega, incita a publicación dos primeiros estudos lexicográficos, inflúe na obra celtista de Pondal, promove a historia literaria de Carré Aldao, os estudos sobre a revolución de 1846 e os Mártires de Carral de Tettamancy, a colocación do monumento en honra dos fusilados en 1846 na vila de Carral etc. Incluso é Murguía quen en La Oliva fixa o criterio filolóxico para distinguir o que é e non é literatura galega.
Por isto atravémonos a definilo como o cerebro do Rexurdimento. El detecta as necesidades da cultura galega, en particular da memoria histórica e da lingua, para animar esas publicacións. A carón disto, Murguía recolle recoñecementos públicos que acreditan o valor da súa obra e a capacidade da súa intelixencia. Por exemplo, en 1866 é nomeado académico correspondente da Real Academia da Historia, e en 1872 integrou a comisión para a Exposición Universal de Viena.
A militancia política, sempre progresista, lévao a vivir de cheo A Gloriosa de 1868: aparece como secretario da xunta revolucionaria de Compostela. Pouco despois é nomeado director do Arquivo de Simancas e logo do
Archivo General de Galiciaaté 1875.
Tres anos despois trasládase só a Madrid para preparar o ambicioso proxecto en calidade de director de La Ilustración Gallega y Asturiana (1879-1882), impresa e sostida polos cartos de Alejandro Chao. Este periódico representa unha firme aposta pola modernidade. Nas súas páxinas recóllense litografías, debuxos e información que retratan a intelectualidade máis comprometida con Galiza, xusto no contexto de conflito territorial coa aparición do rexionalismo político logo do fracaso da I República.
En 1882 publica El Foro. Sus orígenes, su historia, sus condiciones, un estudo arredor da propiedade territorial na nosa terra que dedicou ao ministro Álvarez Bugallal no contexto do debate sobre este tema.
O camiño vital de Murguía tamén estivo marcado polo seu carácter polemista. Son coñecidas as riñas con Valentín Lamas Carvajal, Juan Sieiro, Jesús Muruais, Juan Valera, Bernardo Barreiro… Mais cómpre sinalar dúas de especial transcendencia, ambas sucedidas tras a morte de Rosalía.
Cando Murguía exercía como Cronista Xeral de Galiza viviu o falecemento da súa compañeira. Na Coruña, en setembro dese 1885, organizouse unha velada en memoria da escritora que tivo como protagonistas a Emilio Castelar e a Emilia Pardo Bazán. A esta correspondíalle louvar a obra de Rosalía mais aproveitou a ocasión para anatemizar contra a lingua galega, o rexionalismo político, o Rexurdimento e en xeral contra o futuro da cultura nacional. Este episodio será o clímax dunha longa inimizade entre Pardo Bazán e Murguía. Cítense as entregas do artigo de Murguía publicado en La Voz de Galicia «Cuentas ajustadas, medio cobradas» (1896) como clara mostra.
A outra polémica debeuse á resposta que lanza contra o discurso de Antonio Sánchez Moguel na súa recepción na Real Academia da Historia. Esta reacción publicouse como libro sob o título El regionalismo gallego (1889). Este ensaio resulta crucial como compendio do pensamento rexionalista-nacionalista.
A partir do discurso de Emilia, Murguía propúxose delimitar os obxectivos rexurdimentistas. Fronte ás iniciativas taxidermistas de Pardo Bazán, Murguía lanza Los precursores (1886), dirixe La Región Gallega (1886) e La Patria Gallega (1891-92), preside a efémera Asociación Regionalista Gallega, lanza un discurso encomiástico e apoloxético arredor da lingua galega nos Xogos Florais de Tui (1891), preside a Liga Gallega (1897-1907) que tivo como voceiro a Revista Gallega (1895-1907)…
Ademais disto intervén no legado escrito e simbólico de Rosalía de Castro. Nalgúns casos de maneira acertada (pénsese no traslado do corpo a Bonaval en 1891), noutros de forma moi desafortunada (pénsese na intervención sobre os textos de Rosalía, como sucede na disposición dos poemas de En las orillas del Sar).
Dende Cuba promóvese a Academia Galega (1906). Murguía será electo presidente. Este posto consolidaríao como o referente da intelectualidade do país e, dalgún xeito, gañáballe a partida a Pardo Bazán nesa pugna pola dirección do Rexurdimento. Como presidente da Academia afronta os distintos ataques acontecidos.
Arroupado polos colegas da Cova Céltica (Pondal, Carré Aldao, Martínez Salazar, Tettamancy…) colabora no parto da primeira etapa d´A Nosa Terra (1907-08), como voceiro de Solidaridad Gallega.
Recluído nas tarefas da Academia, Murguía observa como unha nova xeración alza a voz en denuncia de certas contradicións entre o discurso-praxe dos rexionalistas. É así como aparecen as Irmandades da Fala, ideadas polos irmáns Antón e Ramón Villar Ponte, que fixan o idioma como signo intransixible da acción político-cultural fronte a unha Academia na cal o castelán era practicamente o único idioma.
Murguía, en todo caso, tivo enviados na fundación das Irmandades (Lugrís Freire ou Carré Aldao) e as Irmandades, cando morra Murguía, tributarán recoñecemento. Mais durante os anos compartidos (1916-1923) a relación definiríase como escasa e distante.
O 1 de febreiro de 1923 chegou a morte á rúa de Santo Agostiño da Coruña. Os ollos de Murguía pechábanse para sempre. A multitude saíu ás rúas da Coruña na última despedida. Hoxe repousa nunha humildísima tumba, canda os fillos, en San Amaro á espera de que algún día se dignifique este espazo para quen foi o cerebro do Rexurdimento e o fundador da nación galega.
Bibliografía
AA. VV. (2000): Boletín da Real Academia Galega, n.º 362. Número monográfico dedicado a Manuel Murguía. A Coruña: Real Academia Galega.
Barreiro Fernandez, Xosé Ramón (2012): Murguía, 1833-1923. Vigo: Editorial Galaxia.
Beramendi, Justo (2000): Manuel Murguía. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia.
Durán, José Antonio (2000): Murguía, 1833-1923. Madrid: Taller de Ediciones J. A. Durán.
Maiz, Ramón (1999): O pensamento político de Murguía. Vigo: Edicións Xerais.
Martínez González, Xurxo (2019): «O presidente da República que prologou as Follas novas de Rosalía. Notas a unha relación de Emilio Castelar coa cultura galega (Pardo Bazán vs. Murguía)», Follas Novas. Revista de estudos rosalianos, 4 (2019), 80-109.
Como citar: Martínez González, Xurxo : Manuel Murguía. Publicado o 30/1/2023 no Álbum de Galicia (Consello da Cultura Galega) https://consellodacultura.gal/album-de-galicia/detalle.php?persoa=2468. Recuperado o 18/07/2025
DOCUMENTACIÓN DE
Discurso de Murguía nos Xogos Florais de Tui de 1891. Ver Documento. Artigo
Murguía, Manuel: «Discurso nos Xogos Froráis de Tui do 1891», Grial: revista galega de cultura, 43 (xaneiro-marzo 1974), 82-89.
Fonte: Biblioteca do Consello da Cultura Galega.
Historia de Galicia: resumen esencial, de Manuel Murguía, publicado polo Centro Galego de Bos Aires o 17 de maio de 1933 , centenario do nacemento do autor.. Ver Documento. Libro
Murguía, Manuel: Historia de Galicia: resumen esencial. Bos Aires: Centro Gallego, 17 de maio de 1933.
Fonte: Biblioteca do Consello da Cultura Galega.
Discurso de Francisco Tettamancy sobre Said Armesto nos actos da homenaxe dedicada pola Irmandade da Fala da Coruña na honra do escritor recentemente falecido. 3 de agosto de 1917. Ver Documento. Libro
Tettamancy Gastón, Francisco: Víctor Said Armesto: traballo leído na noite do 3 de agosto de 1917, con motivo do homenaxe consagrado pol-a "Irmandade da Gala" na Cruña para honral-a memoria de tan ilustre escritor: cunha folla de Murguía e un colofón de Carré Aldao. A Coruña: Imprenta Obreira, 1917.
Fonte: Biblioteca Nacional. Biblioteca Digital Hispánica.
http://bdh-rd.bne.es/viewer.vm?id=0000051896&page=1 [Descarga: 2022-06-20]
Capítulo dedicado a Aurelio Aguirre en Los precursores de Manuel Murguía. Ver Documento
«Aurelio Aguirres». En Murguía, Manuel: Los precursores. A Coruña: [s. n.], 1885. (Imprenta de la Voz de Galicia); 43-65.
Fonte: Biblioteca do Consello da Cultura Galega.
Capítulo do libro Los precursores de Manuel Murguía dedicado a Benito Vicetto. Ver Documento
«Benito Vicceto». En Murguía, Manuel: Los precursores. A Coruña: Biblioteca Gallega, 1885; 231-257.
Fonte: Consello da Cultura Galega. Biblioteca.
Murguía escibe sobre poesía galega contemporánea na publicación madrileña El Museo Universal. Ver Documento. Artigo
Murguía, Manuel: «Poesía gallega contemporánea», El Museo Universal, 2 (30 de xaneiro de 1858), 10-11; 4 (28 de febreiro de 1958), 30-31; 6 (30 de marzo de 1858), 42.
Fonte: Hemeroteca Digital. BNE
https://hemerotecadigital.bne.es/hd/es/card?sid=3284997 [Descarga: 2023-01-18]
Artigo de Murguía sobre poesía galega publicado en La Oliva. Ver Documento. Artigo
Murguía, Manuel: «Del poeta de Galicia», La Oliva: periódico de política, literatura e intereses materiales 125 (21 de marzo de 1857), 3
Fonte: Galiciana. BIblioteca Dixital de Galicia.
https://biblioteca.galiciana.gal/gl/consulta/registro.do?id=6761 [Descarga: 2023-01-18]
Artigo no que Murguía explica as causas que influíron desfavorablemente no desenvolvemento da literatura galega nun artigo publicado en catro entregas no xornal La Oliva. Ver Documento. Artigo
Murguía, Manuel: «De las diversas causas que han influido de una manera desfavorable en el desarrollo de nuestra literatura provincial», La Oliva: periódico de política, literatura e intereses materiales, 96 (31 de decembro de 1856), 3; 97 (3 de xaneiro de 1857), 3; 101 (17 de xaneiro de 1857),3; 102 (21 de xaneiro de 1857), 2-3.
Fonte: Galiciana. BIblioteca Dixital de Galicia.
https://biblioteca.galiciana.gal/gl/consulta/registro.do?id=6761 [Descarga: 2023-01-18]
A familia de impresores Compañel no Diccionario de escritores gallegos de Manuel Murguía. Ver Documento
Murguía, Manuel: Diccionario de escritores gallegos / estudo preliminar e edición Ignacio Cabano Vázquez. Santiago de Compostela: Dirección Xeral de Promoción Cultural, 1999; 25, 26, 28, 29, 30.
Fonte: Biblioteca do Consello da Cultura Galega.
DOCUMENTACIÓN SOBRE
«O presidente da República que prologou as Follas novas de Rosalía. Notas a unha relación de Emilio Castelar coa cultura galega (Pardo Bazán vs. Murguía)». Ver Documento. Artigo
Martínez González, Xurxo (2019): «O presidente da República que prologou as Follas novas de Rosalía. Notas a unha relación de Emilio Castelar coa cultura galega (Pardo Bazán vs. Murguía)», Follas Novas. Revista de estudos rosalianos, 4 (2019), 80-109.
Fonte: https://follasnovas.rosalia.gal/revista/numero-4/ [Descarga: 2023-01-16]
O xornal La Oliva como ponte entre as xeracións de Manuel Murguía e Antolín Faraldo. Ver Documento. Artigo
Martínez González, Xurxo: «La Oliva. A ponte entre dúas xeracións», Madrygal, 18 n.º especial (2015), 469-479.
Fonte: Dialnet. Universidad de La Riejo.
https://revistas.ucm.es/index.php/MADR/article/view/48570/45374 [Descarga: 2022-08-31]
O progresismo provincialista galego a través de La Oliva é estudado por Xusto Beramendi neste artigo. Ver Documento. Artigo
Beramendi, Justo: «O progresismo provincialista galego a través de La Oliva (1856-1857)». En X. L. Axeitos, Emilio Grandío Seoane, Ramón Villares, (ed.): A patria enteira: homenaxe a Xosé Ramón Barreiro Fernández. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega: Universidade de Santiago de Compostela, Servizo de Publicacións e Intercambio Científico; A Coruña: Real Academia Galega, 2008; 497-521.
Fonte: Consello da Cultura Galega.
Real Academia Galega.
Manuel Murguía na Gran Enciclopedia Galega Silverio Cañada. Ver Documento. Artigo
Beramendi, Justo: «Murguía, Manuel». En Gran Enciclopedia Galega Silverio Calada. Lugo: El Progeso, DL 2003; XXXI, 120-130.
Fonte: Biblioteca do Consello da Cultura Galega
Artigo de Ramón Máiz sobre a raza e o mito céltico en Manuel Murguía. Ver Documento. Artigo
Máiz Suárez, Ramón: «Raza y mito céltico en los orígenes del nacionalismo gallego: Manuel Murguía», REIS: Revista Española de Investigaciones Sociológicas, 25 (1984), 137-180.
Fonte: Dialnet. Universidad de La Rioja.
Contribucións de Murguía a El Museo Universar e a súa influencia en Rosalía de Castro. Ver Documento. Artigo
Davies, Catherine: «Manuel Murguía, Rosalía de Castro y El Museo Universal», Cuadernos de Estudios Gallegos, 98-97 (1981), 427-451.
Fonte: Biblioteca do Consello da Cultura Galega.Biblioteca do
Obituario de Manuel Murguía, por Eladio Rodríguez González. Ver Documento. Artigo
Rodríguez González, Eladio: «D. Manuel Murguía», Boletín de la Real Academia Gallega, 150 (1 de marzo de 1923), 235-241.
Fonte: Biblioteca do Consello da Cultura Galega.
O falecemento de Murguía no boletín A Nosa Terra: idearium das Irmandades da Fala. Nº 179 (15 de febreiro de 1923). Ver Documento
Fonte: Real Academia Galega / Galiciana. Biblioteca Dixital de Galicia.
https://biblioteca.galiciana.gal/gl/consulta/registro.do?id=10000369310 [Descarga: 2023-01-26]
Homenaxe do Centro Galego de Bos Aires a Murguía, ao cumprir oitenta anos. Ver Documento
«Homenaje al historiador Murguía: Iniciativa del Centro Gallego», Boletín oficial del Centro Gallego: revista mensual, 6 (1 de xuño de 1913), 1-7.
Fonte: Real Academia Galega / Galiciana. Biblioteca Dixital de Galicia. https://biblioteca.galiciana.gal/es/consulta/registro.do?id=10000274541 [Descarga: 2023-01-19]
Artigo de Said Armesto sobre Murguía na revista literaria Santiago. Ver Documento. Artigo
Said Armesto, Víctor: «Manuel Murguía», Santiago: Revista literaria, Santiago de Compostela, 5 (27 de xullo de 1902), 8-11.
Fonte: Galiciana. Biblioteca Dixital de Galicia.
http://biblioteca.galiciana.gal/gl/consulta/registro.do?id=5802 [Descarga: 2022-06-21]
Un dos primeiros poemas de Aurelio Aguirre, publicado en El Miño está dedicado a Manuel Murguía. Ver Documento. Poema
Aguirre, Aurelio: «A mi amigo el poeta D. M.M. Murguía: ¡Ánimo!», El Miño: periódico de Galicia, comercial, industrial, literario y de noticias, 45 (26 de setembro de 1857), 3-4.
Fonte: Real Academia Galega / Galiciana. Biblitoeca Dixital de Galicia.
https://biblioteca.galiciana.gal/gl/consulta/registro.do?id=3932 [Descarga: 2023-05-15]
Ligazóns de interese
Acceso á tese de doutoramento La Oliva (1856-1857): un xornal galeguista e progresista na soleira do Rexurdimento, de Xurxo Martínez González
Martínez González, Xurxo: La Oliva (1856-1857): un xornal galeguista e progresista na soleira do Rexurdimento. Tese de doutoramento dirixida por Gonzalo Navaza e lida na Universidade de Vigo en xuño de 2015.
Fonte: https://www.investigo.biblioteca.uvigo.es/xmlui/handle/11093/418 [Consulta: 2023-01-18]
http://hdl.handle.net/11093/418
Unha carta de Víctor Said Armesto a Manuel Murguía
Fonte: Real Academia Galega.
https://academia.gal/-/unha-carta-de-victor-said-armesto-a-murguia [Consulta: 2022-06-28]
O 91 cabodano de Manuel Murguía na páxina web da RAG
Fonte: Real Academia Galega.
51 páxinas das nosas Letras
Catálogo da exposición organizada polo Parlamento de Galicia en 2013 para conmemorar o 50 aniversario do Día das Letras Galegas
Fonte: Parlamento de Galicia
https://www.parlamentodegalicia.es/sitios/web/Publicacions/51%20paxinas%20das%20nosas%20letras.pdf [consulta: 2022-12-30]
Murguía na Real Academia Galega. Letras Galegas 2000
Fonte: Real Academia Galega.
https://academia.gal/letras-galegas/2000/manuel-murguia [Consulta: 2023-01-09]
Manuel Murguía na voz da súa filla Gala
Barreiros, Cosme: «Don Manuel Murguía, en la voz de su hija Gala», Galicia Emigrante, 16 (1955), 18.
Fonte: Consello da Cultura Galega. Cartafoles de prensa
Manuel Murguía no buscador Atopo, da Deputación de Pontevedra
Fonte: Atopo. Deputación de Pontevedra.
https://atopo.depo.gal/ [Consulta: 2023-01-09]
Biobibliografía de Manuel Murguía no DB-e da Real Academia de la Historia
Fonte: Real Academia de la Historia.
https://dbe.rah.es/biografias/27159/manuel-antonio-martinez-murguia [Consulta: 2023-01-20]
Manuel Murguía na BNE
Fonte: BNE.
https://datos.bne.es/persona/XX1721123.html [Consulta: 2023-01-20]
Entrada de Manuel Murguía en PARES, Portal de Archivos Españoles
Fonte: http://pares.mcu.es/ParesBusquedas20/catalogo/autoridad/140937 [Consulta: 2023-02-20]
Manuel Murguía na Biblioteca Dixital de Galicia Galiciana
Fonte: Galiciana. Biblioteca Dixital de Galicia.
http://biblioteca.galiciana.gal/es/consulta_aut/registro.do?id=14226 [Consulta: 2023-01-20]
Acceso a La Oliva: periódico de política, literatura e intereses materiales
Fonte: Galiciana. Biblioteca Dixital de Galicia.
https://biblioteca.galiciana.gal/gl/consulta/registro.do?id=6761 [Consulta: 2023-05-09]
O deseñador Pepe Barro compara os logotipos de El Miño e La Oliva
Fonte: DAG: Asociación Galega de Deseño.
https://dag.gal/gl/bailar-co-mais-feo/ [Consulta: 2023-05-09]
«Las ediciones de Rosalía de Castro y su esposo en vida de ambos», artigo de Antonio Odriozola
Fonte: Universidade de Santiago de Compostela. Repositorio Minerva.
https://minerva.usc.es/
Videos
Manuel Murguía, por Xosé Ramón Barreiro Fernández
Fonte: Real Academia Galega.
https://www.youtube.com/watch?v=a1gwzu8uiKU [Consulta: 2023-01-09]
A relevancia de Vigo no Rexurdimento, charla impartida por Xurxo Martínez González en marzo de 2015
Fonte: youtube.com
https://www.youtube.com/watch?v=gH4vO7gHs7Q [Consulta: 2023-05-10]
Audios
Nas ás do canto 14: Nena d’as soledades
Publicacións periódicas
Aviso Listado automático de documentación relacionada con Manuel Murguía nos fondos documentais en liña ofrecidos polo Consello da Cultura Galega.
Eco de Galicia, El (1878-1902) .
Revista Semanal de Ciencias, Artes y Literatura
Ilustración de Galicia y Asturias, La (1878-1878) .
Revista Quincenal Ilustrada
Ilustración Gallega y Asturiana, La (1879-1881) .
Revista Decenal Ilustrada
Gallego, El (1879-1880) .
Periódico semanal: Órgano de los intereses de su nombre
Periódico bisemanal: Órgano de los intereses de su nombre
Galicia Moderna (1885-1890) .
Semanario de intereses generales
Eco de Galicia, El (1892-1926) .
Órgano de los gallegos residentes en las Repúblicas Sudamericanas
Órgano de los gallegos y Decano de la prensa Española en Sud América
Decano de la prensa gallega en América y de la española en Sur América
Follas Novas (1897-1908) .
Semanario Gallego
1905: Semanario científico, literario y defensor de la colonia gallega
Almanaque Gallego (1898-1927) .
por Manuel Castro López: con la colaboración de distinguidos escritores y artistas
Galicia [A Habana] (1902-1930) .
1903-1904: Revista Semanal Ilustrada
Revista Semanal Ilustrada de mayor circulación en la República
1905, n.º 1: Sen subtítulo
1905, n.º 2-1906, n.º 33: Revista Regional de más circulación en la República de Cuba
1906, n.º 34-1907: Órgano de la Colonia Gallega y Sociedades Regionales de Cuba y Defensor de los intereses gallegos en América
1914: Revista Regional Ilustrada: Órgano de la Colonia Gallega y Sociedades Regionales de Cuba
16-08-1925: Revista Semanal Ilustrada: Órgano de la Colonia Gallega y Sociedades Regionales de Cuba
1926: Revista Gráfica Regional de La Habana. Publicación Semanal. Órgano de la Colonia Gallega y Sociedades Regionales de Cuba
Publicación Semanal. Órgano de la Colonia Gallega y Sociedades Regionales de Cuba
1930: Publicación Ilustrada: Órgano de la Colonia Gallega y Sociedades Regionales de Cuba
Heraldo Gallego, El (1908-) .
Órgano de las colectividades Gallegas en el Plata
1921: Semanario independiente y de información regional
Boletín Oficial del Centro Gallego (1913-) .
Revista Mensual
A partir do n.º 8: Publicación Mensual
A partir do n.º 132: Boletín Mensual
A partir do n.º 161: Revista Mensual
Mondariz (1915-1922) .
Revista Mensual: Lengua gallega, la raza y sus caracteres, música, usos y costumbres, paisaje, clima, tipos, tradiciones de la Provincia de Pontevedra.
Suplemento de La Temporada.
Irmandade (1965-) .
N.º 1-2: Boletín mensual de la Hermandad Gallega de Venezuela
N.º 24-26: Periódico de la Hermandad y para la Hermandad: Apolítico, Cultural, Social, Deportivo y Benéfico
N.º 28-36: Hermandad Gallega de Venezuela
Artigos Manuel Murguía
Aviso Listado automático de documentación relacionada con Manuel Murguía nos fondos documentais en liña ofrecidos polo Consello da Cultura Galega.
MURGUíA, M. (7/1944) Palabras del Patriarca. Este trabajo de D. Manuel Murguía fue escrito para ser leído en unos juegos florales realizados en Tuy en 1906 | Acción Gallega. 2ª (17), 5.
Libros do ccg sobre Manuel Murguía
Aviso Listado automático de documentación relacionada con Manuel Murguía nos fondos documentais en liña ofrecidos polo Consello da Cultura Galega.
Nas ás do canto.
2024 |
Música e identidade no Rexurdimento
Los trovadores gallegos.
2000 | Manuel Murguía, Autoría.
![Publicidade de <cite>La primera luz</cite> de Manuel Murguía no xornal <cite>El Miño</cite> [378 (01-12-1860)]. A primeira edición desta obra foi impresa en Vigo por Juan Compañel en 1859](../../mediateca/extras/CCG_adg_Juan_Companel_014.jpg)
![Portada de <cite>La ilustración gallega y asturiana: revista decenal ilustrada</cite> [10 de xaneiro de 1879 - 28 de decembro de 1881], publicación da que Murguía foi director](../../mediateca/extras/CCG_adg_Manuel_Murguia_006.jpg)
