Ángela Pardo Celada
Becerreá (Lugo), 11/ 3/1904 - Lugo, 25/9/1988Autoría: María Isabel Fernández García
Doutora en Medicina, foi a primeira xinecóloga e puericultura lucense
A primeira muller en doutorarse en Medicina, Ángela Manuela Pardo Celada, naceu en Becerreá o 11 de marzo de 1904 e faleceu o 25 de setembro de 1988. O seu pai, José Pardo Alfonso, nado en Neira de Xusá (Lugo) foi médico xinecólogo e a súa nai María Luísa Celada López, de Fuentelsaz (Guadalajara), foi ama de casa. O matrimonio tivo catro fillas e todas tiveron carreiras profesionais, non sendo Eulalia: María del Carmen foi mestra e licenciada en Filosofía ademais de bibliotecaria; María Luísa exerceu como Mestra en prisións e María Teresa sería enfermeira e parteira en Lugo.
Ángela estudou a educación primaria en Lugo e o bacharelato no Instituto Nacional de Segunda Enseñanza mediante ensino non colexiado entre 1914 e 1919, aínda que o curso de 1919 a 1920, o fixo seguindo o ensino oficial. Daquela, segundo a foto de final de bacharelato, na que aparecen cos seus dous profesores, o alumnado estaba formado por quince homes e dúas mulleres. O seu expediente é excelente.
Marcha a Madrid no ano 1920 a comeza a estudar Odontoloxía, aínda que ao ano seguinte cambiou a Medicina. Termina no curso 1927. Estivo durante a súa etapa de estudante na Residencia de Señoritas. Na súa promoción na Facultade de Medicina de Madrid comezaron trece mulleres, das que unha abandounou xa no primeiro curso, catro non continuaron polo que só se lincenciaron oito, segundo ela mesma informa na entrevista que publica El Progreso o día 5 de setembro de 1982.
Fixo os estudos de Doutoramento no laboratorio da Facultade de Medicina e presentou a súa tese anos máis tarde co título: Contribución al estudio de la colesterina en el embarazo, parto y puerperio normal, patológico y enfermedades generales relacionadas con el embarazo, coa que acadou a cualificación de Sobresaliente. A acta de presentación e defensa da memoria da tese é do 13 de xullo de 1940. Porén, o título foi expedido dous anos mais tarde, o 17 de abril de 1942, e seguramente a causa foi o prezo do depósito do título -592 pesetas-, que nesa época era unha cantidade considerable, sen contar o custo da matrícula. Convértese, daquela, na primeira Doutora en Medicina de Lugo e en case a única entre a profesión médica en toda a provincia e en Galicia.
Carreira profesional
En 1927, ao rematar a carreira, comeza a exercer como médica na Residencia de Señoritas de Madrid e a traballar no hospital e no laboratorio da Facultade de Medicina, especializándose en Xinecoloxía.
En 1930 marchou a Alemaña, onde permaneceu un ano cunha bolsa da JAE en Hamburgo, na Facultade e no Hospital de Eppendorf, formándose cos profesores Heynemans e Roedelins.
De volta a Madrid traballou de novo de médica auxiliar no Laboratorio de Fisiología co doutor Juan Negrín e foi Inspectora local de Sanidade. Foi médica interina no hospital San Carlos durante tres anos, médica axudante do doutor Manuel Varela Radio, catedrático de Obstetricia na Universidade Central, no hospital San Carlos e na maternidade de Santa Cristina.
No ano 1932 solicita unha praza de médico tocólogo no hospital de Santa María, en Lugo. Non obtivo o posto, malia ser unha candidata moi preparada e cun bo currículo. Tal como relata o xornal El Progreso, do día 22 de novembro de 1932, a resolución foi un escándalo
. Por fin, establecerase en Lugo no ano 1937 cunha consulta privada no segundo andar do edificio número 30 da rúa de San Pedro. En 1940 trasládase ao primeiro andar do número 5 da rúa Xeneral Franco, onde permanece antes de establecerse definitivamente no Campo Castelo, n.º 7-1º, ata a súa xubilación
Traballou na maternidade dun dispensario da rúa 18 de Xullo, hoxe nomeada Camiño Real. En setembro de 1937 solicita ao Presidente da Deputación Provincial de Lugo prestar servizos na Casa de Maternidad y Expósitos
de Lugo gratuitamente como médico auxiliar na súa condición de cirurxiá especialista en partos e enfermidades da muller e en pacientes infantís, que se lle concede sen que teña nomeamento nin efecto económico, nin recoñecemento de méritos. Posteriormente, en novembro de 1940 solicita que lle sexa asignada unha dotación económica que lle foi concedida. Máis adiante pasou a formar parte do equipo de profesionais en medicina da institución. Como vemos nunha foto desa época, foi a única muller médica de equipo.
Preocupada pola situación da muller e na procura de que tivesen unha maior formación, no ano 1937 organizou un curso como profesora de enfermeiras tal como informa El Progreso do día 16 de febreiro de 1937 e repetiuno en 1939. Participa como profesora no 1º Cursillo de iniciacion de Puericultura para señoras y señoritas, organizado pola Inspección provincial de Sanidad de Lugo, segundo noticia de El Progreso do 19 de xuño de 1938 que inclúe un resumo da intervención da doutora Pardo Celada. Foi Xinécologa da Seguridade Social no Hospital Xeral de Lugo, onde chegou a ser Xefa do Servizo ata a súa xubilación.
Outros datos
Como coñecedora do idioma alemán durante a súa estadía no ano 1930 en Hamburgo, exerceu como profesora auxiliar de Alemán no curso 1940 no Instituto Masculino de Lugo. Participou nos congresos galegos de xinecoloxía onde coincidiu con Olimpia Valencia López, natural de Ourense e xinecóloga en Vigo.
O seu itinerario profesional foi silenciado durante anos, e non é nomeada entre o profesionais médicos lucense malia ser a primeira muller xinecóloga e doutora en Medicina, tal como se mostra na foto con compañeiros no Hospital Provincial e mesmo na homenaxe que lle dedicaron com moitivo da súa xubilación, onde segue figurando como a única muller. Cumpría, así pois, o estudo e recoceñemento do importante labor realizado por esta gran profesional para que, por fin, se lle recoñezan os seus méritos.
Precursora en todos os campos, preparábase lendo revistas científicas e asistindo a congresos da súa especialidade nos que presentou algunhas comunicacións científicas. E mesmo, nun momento no que precisou coidados específicos para a súa saúde, non dubidou en marchar a Alemaña para someterse a unha intervención cirúrxica e seguir unha terapia innovadora.
Nunha entrevista de Carmen de Jesús no xornal El Progreso, publicada o 5 de setembro de 1982, comenta a situación da muller en España e en Lugo, fala da súa vocación e de como o exemplo das dúas primeiras médicas galegas daquel tempo, así como o do seu propio pai, a animaron a estudar Medicina.
Sobre as súas cualidades humanas, destaca a súa xenerosidade ao ofrecerse como xinecóloga e puericultora de maneira gratuíta na Maternidade de Lugo e na asistencia a partos en domilicios particulares. Era unha persoa de trato agradable, traballadora, discreta e moi cariñosa cos nenos e as nenas. Foi unha das primeiras mulleres en usar pantalóns, coas connotacións que isto tiña nunha sociedade provinciana e as críticcas que espertaba. Tamén foi das primeiras en andar en bicicleta e conducir un coche, un seiscentos.
Á idade de oitenta anos seguía moi activa e asistía a conferencias, a ioga e frecuentaba os viños coas súas compañeiras. Tamén gustaba da vida do campo, gozando da casa na zona de Fingoi de Lugo e dos predios nesa zona rural.
Fontes documentais
AHILA (Arquivo Histórico do Instituto Lucus Augusti ), Caixa 479
AGA (Archivo General de la Administración) (05)020.000. Caixa 32/16027 Exp. 63. Expediente de doctorado
AXDPL (Arquivo Xeral da Deputación Provincial de Lugo) Sinatura 3266
Hemeroteca do xornal El Progreso de Lugo
Bibliografía
Fernández García, Isabel (2021): Pioneiras da cienca de Lugo . Lugo: Asciación Colectivo Egeria. ISBN: 978-84-09-31713-4
Fraga, Xosé Antonio (2007): Redes de coñecemento: a "Junta de Apliación de Estudios" e a ciencia en Galicia . Consejo Superior de Investigaciones Científicas. Delegación de Galicia. ISBN 978-84-606-4471-2, 2007.
Gurriarán, Ricardo (2007): Mulleres galegas e Ciencia na rede formativa universitaria, primeiro terzo do século XX. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega. Comisión de Igualdade.
Pérez Pais, Carme (2006): «Olimpia Valencia: a primeira galega licenciada en Medicina pola USC», Álbum de Mulleres. http://culturagalega.gal/album/detalle.php?id=4&autor=Olimpia%20Valencia [Consulta: 2022-03-07]
Como citar: Fernández García, María Isabel : Ángela Pardo Celada. Publicado o 8/3/2022 no Álbum de Galicia (Consello da Cultura Galega) http://consellodacultura.gal/album-de-galicia/detalle.php?persoa=31205. Recuperado o 31/03/2023
DOCUMENTACIÓN DE
Entrevista a Ángela Pardo Celada en El Progreso
Jesús, Carmen de: «Mujeres de Lugo: Ángela Pardo Celada, una de las primeras mujeres médicos», El Progreso, (5 de setembro de 1982), 6
Fonte: Entrevista facilitada por Isabel Fernández García
DOCUMENTACIÓN SOBRE
Relación de teses de doutoramento realizadas por médicas españolas, entre as que aparece Ángela Pardo Celada
Fernández-Guerrero, Inés M.; Fernández-Guerrero, Cristina; Fernández-Cano, Antonio: «Tesis doctorales de Medicina defendidas por mujeres pioneras en Espana (1882-1954)», Educación Médica, 20, 1 (2019), 60-66
Fonte: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1575181318300792?via%3Dihub [Descarga: 2022-03-07]
Artigo de Raquel Vázquez Ramil sobre as mulleres galegas na Residencia de Señoritas de Madrid
Vázquez Ramil, Raquel: «Mulleres galegas na Residencia de Señoritas de Madrid, “cando van, van como rosas…”», Sarmiento: revista galego-portuguesa de historia da educación, 16 (2012), 101-120
Fonte: https://revistas.udc.es/index.php/sarmiento/article/view/srgphe.2012.16.0.4097 [Descarga: 2022-03-03]
As mulleres galegas na ciencia no primeiro terzo do século XX
Fonte: http://culturagalega.gal/album/docs/doc-gurriaran-ano-ciencia.pdf [Descarga: 2022-03-03]
Resumo da intervención da doutora Pardo Celada no I Congreso de Puericultura organizado pola Inspección provincial de Sanidad de Lugo. 1938
«Cursillo de Puericultura», El Progreso, (19 de xuño de1938)
Fonte: Artigo facilitado por María Isabel Fernández García
Ángela Pardo é mencionada como
feminista inteligentenunha nota de prensa«Vida de sociedad: Viajeros», El Ideal gallego : diario católico, regionalista e independiente, 5114 (5 de xullo de 1936) 2
Fonte: Galiciana. Biblioteca de Galicia
Breve información sobre o regreso de Madrid de Ángela Pardo Celada, despois de realizar os exames de doutoramento
«Ecos de sociedad: los que viejan», La voz de la verdad : diario católico con censura eclesiástica, 6622 (9 de xullo de 1929) 3
Fonte: Galiciana. Biblioteca de Galicia
Información sobre as irmás Carmen e Ángela Pardo Celada en El Progreso. 1927
Guerra, Ángel: «Gente que estudia», El Progreso, (4 de outubro de 1927)
Fonte: El Progreso, (4 de outubro de 1927)
Noticia facilitada por Isabel Rodríguez García
Nota de prensa sobre as irmás Carme e Ángela Pardo Celada
«Notas», La voz de la verdad: diario católico con censura eclesiástica, 6075 (2 de outubro de 1927) 3
Fonte: Galiciana. Biblioteca de Galicia
A prensa recolle a matrícula de honra en Química de Ángela Manuela Pardo Celada
«Cuadro de honor: Sexto año», La voz de la verdad : diario católico con censura eclesiástica, 3335 ( 15 de xuño de 1920), 1-2
Fonte: Galiciana. Biblioteca de Galicia
Ligazóns de interese
Mulleres galegas na Residencia de Señoritas de Madrid
Vázquez Ramil, Raquel: «Mulleres galegas na Residencia de Señoritas de Madrid», Mulleres no Álbum de Galicia. DOI: 10.17075/adg.2015.23759
Fonte: http://consellodacultura.gal/album-de-galicia/detalle.php?persoa=29965 [Consulta: 2022-03-09]
Biobibliografía da xinecóloga Ángela Pardo Celada na galipedia
Fonte: https://gl.wikipedia.org/wiki/%C3%81ngela_Pardo_Celada [Consulta: 2022-03-03]
Ángela Pardo Celada na edición dixital de El Progreso de Lugo
Cora, José de: «Ángela Pardo Celada», www.elprogreso.e, (17 de febreiro de 2021)
Fonte: https://www.elprogreso.es/articulo/album-de-los-lucenses/angela-pardo-celada/202101192225211481644.html [Consulta: 2022-03-03]
Videos
Día Internacional da Muller e da Nena na Ciencia. María Isabel Fernández García fala das científicas luguesas
Fonte: https://www.youtube.com/watch?v=gtaZ2iTM_uo&ab_channel=UNEDLugo [Consulta: 2022-03-03]
