María de los Ángeles Tobío Fernández
Viveiro, 28/ 2/1908 - Vitoria-Gasteiz, 13/2/2004Autoría: Ana Celia Rodríguez Buján
Bibliotecaria e docente republicana, memoria da Guerra Civil e do exilio
"Gustábame e seguiume gustando sempre poder axudar aos que quixeran ler, xa fose para os seus estudios, para ilustrárense ou soamente por distraérense" (Tobío, 2003: 19).
M.ª de los Ángeles Tobío Fernández nace en 1908 en Viveiro, vila que abandona con oito anos para instalarse coa súa familia en Santiago de Compostela.
Aínda co apoio dun ambiente familiar con fonda actividade intelectual —o seu pai, Luís Tobío y Campos, poeta e etnógrafo, curmán de Rosalía de Castro, foi profesor da Escola de Maxisterio e correspondente provincial da Real Academia Galega; e o seu irmán máis vello, Luís, foi promotor da creación do Seminario de Estudos Galegos e membro do equipo redactor do anteproxecto do Estatuto de autonomía de Galicia do ano 1936—, sería a insistencia da súa nai, Mélida Fernández Veiga, a que finalmente propiciou que M.ª de los Ángeles estudase o bacharelato e que cursase a carreira de Filosofía e Letras.
Certamente, M.ª de los Ángeles sería unha das primeiras mulleres formadas na Universidade de Santiago de Compostela, e do seu paso por ela, na que chega a ser proposta para profesora auxiliar da cátedra de Latín, merécelle especial lembranza outra muller, Luísa Cuesta, bibliotecaria da universidade, quen espertou nela «a afección que me durou toda a vida e me axudou a razoar sobre cuestións daquela intocables, aínda que hoxe estean admitidas» (Tobío, 2003: 15).
No ano da instauración da Segunda República, 1931, casa con Pedro Martul Rey e trasládase a Madrid, onde, mentres traballa no Centro de Estudios Históricos, oposita con éxito ao recentemente creado Corpo de Auxiliares de Arquivos, Bibliotecas e Museos, un persoal clave para promover o novo concepto do libro e o achegamento das bibliotecas á cidadanía, obxectivos cardinais do proxecto cultural republicano de acceso igualitario ao saber.
Tras ocupar un primeiro destino en Ourense, onde nacen os seus fillos, Minia e Xoán Carlos, no verán de 1936 diversas circunstancias familiares levan ao matrimonio co seu fillo pequeno a Madrid, de onde, por mor do comezo da guerra, xa non poderán regresar. Durante ese mesmo ano, M.ª de los Ángeles é reclamada pola Comisión Xestora do Corpo Facultativo de Arquivos, Bibliotecas e Museos para colaborar nas tarefas de conservación e custodia dos fondos das bibliotecas incautadas. Nestas circunstancias, do seu paso pola Biblioteca Nacional lembra o seu traballo "con bibliotecarios moi intelixentes e ben preparados, que me impuxeron en novas técnicas e no estupendo labor que por entón se facía para achegar o libro ó pobo" (Tobío, 2003: 21).
En 1937, coa capital sometida a bombardeos incesantes que imposibilitan unha actividade laboral regular, M.ª de los Ángeles e a súa familia inician, cara a terras de Levante, unha indesexada peregrinaxe marcada polo tráxico falecemento do seu fillo Xoán Carlos e que no terreo profesional supón a súa colaboración nos labores que en distintas bibliotecas se encamiñaban á protección e conservación dos fondos. Cómpre salientar a súa acollida en Valencia por Tomás Navarro Tomás, importantísima personalidade intelectual e figura clave na protección do patrimonio bibliográfico, e o seu traballo na denominada «Biblioteca Especial» en Orihuela, a carón de Justo García Soriano, destacado bibliotecario e brillante intelectual, comisionado pola Junta Central del Tesoro Artístico para a recollida dos fondos bibliográficos nas provincias de Alacante e Murcia, co que experimenta o novo enfoque da política do libro impulsada pola República.
Ante a sospeita do inminente illamento de Valencia, en 1938, acompaña ao seu home a Caldes de Montbui, onde el é destinado na Escuela de Jefes y Oficiales de Carabineros e onde nace o seu fillo Pedro. Convencidos da perda da guerra, das represalias e de non querer vivir baixo a ditadura, preparan o traslado a Francia.
No seu libro autobiográfico, Anacos da vida dunha muller galega, importante testemuño en lingua galega dos acontecementos da Guerra Civil e do exilio, M.ª de los Ángeles relata detalladamente a crueza da azarosa fuxida durante o inverno de 1939 e a posterior chegada a Francia, onde, tras ser detidos e separados —Pedro é conducido ao campo de internamento de Argelès sur Mer e ela e o seu fillo permanecen en Montélimar—, reciben a axuda do seu irmán, Luís, diplomático, que propicia o reencontro da familia.
Tras diversas complicacións e sopesando os riscos dunha situación internacional cada vez máis complicada e o avance do fascismo, coa axuda do Comité Técnico de Ayuda a los Refugiados Españoles (CTARE), a parella e o seu fillo Pedro embarcan no Ipanema rumbo a México, aproveitando a política de acollida emprendida polo presidente Cárdenas.
A chegada a México, amais da estabilidade, supón un novo proxecto profesional para M.ª de los Ángeles, que se implicaría, xunto co seu home, na posta en marcha, en 1939, do segundo colexio fundado polos exiliados, o Instituto Hispano-Mexicano Ruíz de Alarcón, importante proxecto educativo, que, a pesar da súa curta vida, reuniría no seu claustro a importantes intelectuais e mesmo concitaría a protección de Lázaro Cárdenas. Ela responsabilizaríase da dirección da «Escuela de Señoritas», filial do centro.
En 1948, regresa a España, onde nacerá o seu fillo Luís, e solicita o reingreso no Corpo de Auxiliares de Bibliotecas, no que foi dada de baixa en 1939. Tras a depuración en 1950, é readmitida, pero sancionada, degradada e inhabilitada para ocupación de cargos directivos e de confianza. O Arquivo Xeral de Galicia, na Coruña, a Biblioteca da USC e o Instituto Arcebispo Xelmírez, en Compostela, este último no que combina a colaboración nos labores da biblioteca coa docencia ocasional do latín, constituirían os últimos destinos profesionais de M.ª de los Ángeles.
Consciente da importancia do que lle tocou vivir e, se cadra, facendo profesión de bibliotecaria, pouco despois de cumpridos os 70 anos, M.ª de los Ángeles deixounos en Anacos un rexistro, non só das súas vivencias máis íntimas, senón dos importantes acontecementos históricos nunha clara constatación, para o lector, de que o persoal é tamén político.
Agradecementos
M.ª de los Ángeles Tobío Fernández nace en 1908 en Viveiro, vila que abandona con oito anos para instalarse coa súa familia en Santiago de Compostela.
Aínda co apoio dun ambiente familiar con fonda actividade intelectual —o seu pai, Luís Tobío y Campos, poeta e etnógrafo, curmán de Rosalía de Castro, foi profesor da Escola de Maxisterio e correspondente provincial da Real Academia Galega; e o seu irmán máis vello, Luís, foi promotor da creación do Seminario de Estudos Galegos e membro do equipo redactor do anteproxecto do Estatuto de autonomía de Galicia do ano 1936—, sería a insistencia da súa nai, Mélida Fernández Veiga, a que finalmente propiciou que M.ª de los Ángeles estudase o bacharelato e que cursase a carreira de Filosofía e Letras.
Certamente, M.ª de los Ángeles sería unha das primeiras mulleres formadas na Universidade de Santiago de Compostela, e do seu paso por ela, na que chega a ser proposta para profesora auxiliar da cátedra de Latín, merécelle especial lembranza outra muller, Luísa Cuesta, bibliotecaria da universidade, quen espertou nela «a afección que me durou toda a vida e me axudou a razoar sobre cuestións daquela intocables, aínda que hoxe estean admitidas» (Tobío, 2003: 15).
No ano da instauración da Segunda República, 1931, casa con Pedro Martul Rey e trasládase a Madrid, onde, mentres traballa no Centro de Estudios Históricos, oposita con éxito ao recentemente creado Corpo de Auxiliares de Arquivos, Bibliotecas e Museos, un persoal clave para promover o novo concepto do libro e o achegamento das bibliotecas á cidadanía, obxectivos cardinais do proxecto cultural republicano de acceso igualitario ao saber.
Tras ocupar un primeiro destino en Ourense, onde nacen os seus fillos, Minia e Xoán Carlos, no verán de 1936 diversas circunstancias familiares levan ao matrimonio co seu fillo pequeno a Madrid, de onde, por mor do comezo da guerra, xa non poderán regresar. Durante ese mesmo ano, M.ª de los Ángeles é reclamada pola Comisión Xestora do Corpo Facultativo de Arquivos, Bibliotecas e Museos para colaborar nas tarefas de conservación e custodia dos fondos das bibliotecas incautadas. Nestas circunstancias, do seu paso pola Biblioteca Nacional lembra o seu traballo "con bibliotecarios moi intelixentes e ben preparados, que me impuxeron en novas técnicas e no estupendo labor que por entón se facía para achegar o libro ó pobo" (Tobío, 2003: 21).
En 1937, coa capital sometida a bombardeos incesantes que imposibilitan unha actividade laboral regular, M.ª de los Ángeles e a súa familia inician, cara a terras de Levante, unha indesexada peregrinaxe marcada polo tráxico falecemento do seu fillo Xoán Carlos e que no terreo profesional supón a súa colaboración nos labores que en distintas bibliotecas se encamiñaban á protección e conservación dos fondos. Cómpre salientar a súa acollida en Valencia por Tomás Navarro Tomás, importantísima personalidade intelectual e figura clave na protección do patrimonio bibliográfico, e o seu traballo na denominada «Biblioteca Especial» en Orihuela, a carón de Justo García Soriano, destacado bibliotecario e brillante intelectual, comisionado pola Junta Central del Tesoro Artístico para a recollida dos fondos bibliográficos nas provincias de Alacante e Murcia, co que experimenta o novo enfoque da política do libro impulsada pola República.
Ante a sospeita do inminente illamento de Valencia, en 1938, acompaña ao seu home a Caldes de Montbui, onde el é destinado na Escuela de Jefes y Oficiales de Carabineros e onde nace o seu fillo Pedro. Convencidos da perda da guerra, das represalias e de non querer vivir baixo a ditadura, preparan o traslado a Francia.
No seu libro autobiográfico, Anacos da vida dunha muller galega, importante testemuño en lingua galega dos acontecementos da Guerra Civil e do exilio, M.ª de los Ángeles relata detalladamente a crueza da azarosa fuxida durante o inverno de 1939 e a posterior chegada a Francia, onde, tras ser detidos e separados —Pedro é conducido ao campo de internamento de Argelès sur Mer e ela e o seu fillo permanecen en Montélimar—, reciben a axuda do seu irmán, Luís, diplomático, que propicia o reencontro da familia.
Tras diversas complicacións e sopesando os riscos dunha situación internacional cada vez máis complicada e o avance do fascismo, coa axuda do Comité Técnico de Ayuda a los Refugiados Españoles (CTARE), a parella e o seu fillo Pedro embarcan no Ipanema rumbo a México, aproveitando a política de acollida emprendida polo presidente Cárdenas.
A chegada a México, amais da estabilidade, supón un novo proxecto profesional para M.ª de los Ángeles, que se implicaría, xunto co seu home, na posta en marcha, en 1939, do segundo colexio fundado polos exiliados, o Instituto Hispano-Mexicano Ruíz de Alarcón, importante proxecto educativo, que, a pesar da súa curta vida, reuniría no seu claustro a importantes intelectuais e mesmo concitaría a protección de Lázaro Cárdenas. Ela responsabilizaríase da dirección da «Escuela de Señoritas», filial do centro.
En 1948, regresa a España, onde nacerá o seu fillo Luís, e solicita o reingreso no Corpo de Auxiliares de Bibliotecas, no que foi dada de baixa en 1939. Tras a depuración en 1950, é readmitida, pero sancionada, degradada e inhabilitada para ocupación de cargos directivos e de confianza. O Arquivo Xeral de Galicia, na Coruña, a Biblioteca da USC e o Instituto Arcebispo Xelmírez, en Compostela, este último no que combina a colaboración nos labores da biblioteca coa docencia ocasional do latín, constituirían os últimos destinos profesionais de M.ª de los Ángeles.
Consciente da importancia do que lle tocou vivir e, se cadra, facendo profesión de bibliotecaria, pouco despois de cumpridos os 70 anos, M.ª de los Ángeles deixounos en Anacos un rexistro, non só das súas vivencias máis íntimas, senón dos importantes acontecementos históricos nunha clara constatación, para o lector, de que o persoal é tamén político.
Agradecementos
Luis Martul Tobío
Persoal da biblioteca e arquivo documental do Museo do Pobo Galego
Obra
Tobío Fernández, María de los Ángeles: Anacos da Vida dunha Muller Galega. Sada: Ediciós do Castro, 2003.
Como citar: Rodríguez Buján, Ana Celia : María de los Ángeles Tobío Fernández. Publicado o 1/1/2014 no Álbum de Galicia (Consello da Cultura Galega) https://consellodacultura.gal/album-de-galicia/detalle.php?persoa=22238. Recuperado o 20/03/2025
María de los Ángeles Tobío Fernández
Viveiro, 28/ 2/1908 - Vitoria-Gasteiz, 13/2/2004Autoría: Ana Celia Rodríguez Buján
Bibliotecaria e docente republicana, memoria da Guerra Civil e do exilio
"Gustábame e seguiume gustando sempre poder axudar aos que quixeran ler, xa fose para os seus estudios, para ilustrárense ou soamente por distraérense" (Tobío, 2003: 19).
M.ª de los Ángeles Tobío Fernández nace en 1908 en Viveiro, vila que abandona con oito anos para instalarse coa súa familia en Santiago de Compostela.
Aínda co apoio dun ambiente familiar con fonda actividade intelectual —o seu pai, Luís Tobío y Campos, poeta e etnógrafo, curmán de Rosalía de Castro, foi profesor da Escola de Maxisterio e correspondente provincial da Real Academia Galega; e o seu irmán máis vello, Luís, foi promotor da creación do Seminario de Estudos Galegos e membro do equipo redactor do anteproxecto do Estatuto de autonomía de Galicia do ano 1936—, sería a insistencia da súa nai, Mélida Fernández Veiga, a que finalmente propiciou que M.ª de los Ángeles estudase o bacharelato e que cursase a carreira de Filosofía e Letras.
Certamente, M.ª de los Ángeles sería unha das primeiras mulleres formadas na Universidade de Santiago de Compostela, e do seu paso por ela, na que chega a ser proposta para profesora auxiliar da cátedra de Latín, merécelle especial lembranza outra muller, Luísa Cuesta, bibliotecaria da universidade, quen espertou nela «a afección que me durou toda a vida e me axudou a razoar sobre cuestións daquela intocables, aínda que hoxe estean admitidas» (Tobío, 2003: 15).
No ano da instauración da Segunda República, 1931, casa con Pedro Martul Rey e trasládase a Madrid, onde, mentres traballa no Centro de Estudios Históricos, oposita con éxito ao recentemente creado Corpo de Auxiliares de Arquivos, Bibliotecas e Museos, un persoal clave para promover o novo concepto do libro e o achegamento das bibliotecas á cidadanía, obxectivos cardinais do proxecto cultural republicano de acceso igualitario ao saber.
Tras ocupar un primeiro destino en Ourense, onde nacen os seus fillos, Minia e Xoán Carlos, no verán de 1936 diversas circunstancias familiares levan ao matrimonio co seu fillo pequeno a Madrid, de onde, por mor do comezo da guerra, xa non poderán regresar. Durante ese mesmo ano, M.ª de los Ángeles é reclamada pola Comisión Xestora do Corpo Facultativo de Arquivos, Bibliotecas e Museos para colaborar nas tarefas de conservación e custodia dos fondos das bibliotecas incautadas. Nestas circunstancias, do seu paso pola Biblioteca Nacional lembra o seu traballo "con bibliotecarios moi intelixentes e ben preparados, que me impuxeron en novas técnicas e no estupendo labor que por entón se facía para achegar o libro ó pobo" (Tobío, 2003: 21).
En 1937, coa capital sometida a bombardeos incesantes que imposibilitan unha actividade laboral regular, M.ª de los Ángeles e a súa familia inician, cara a terras de Levante, unha indesexada peregrinaxe marcada polo tráxico falecemento do seu fillo Xoán Carlos e que no terreo profesional supón a súa colaboración nos labores que en distintas bibliotecas se encamiñaban á protección e conservación dos fondos. Cómpre salientar a súa acollida en Valencia por Tomás Navarro Tomás, importantísima personalidade intelectual e figura clave na protección do patrimonio bibliográfico, e o seu traballo na denominada «Biblioteca Especial» en Orihuela, a carón de Justo García Soriano, destacado bibliotecario e brillante intelectual, comisionado pola Junta Central del Tesoro Artístico para a recollida dos fondos bibliográficos nas provincias de Alacante e Murcia, co que experimenta o novo enfoque da política do libro impulsada pola República.
Ante a sospeita do inminente illamento de Valencia, en 1938, acompaña ao seu home a Caldes de Montbui, onde el é destinado na Escuela de Jefes y Oficiales de Carabineros e onde nace o seu fillo Pedro. Convencidos da perda da guerra, das represalias e de non querer vivir baixo a ditadura, preparan o traslado a Francia.
No seu libro autobiográfico, Anacos da vida dunha muller galega, importante testemuño en lingua galega dos acontecementos da Guerra Civil e do exilio, M.ª de los Ángeles relata detalladamente a crueza da azarosa fuxida durante o inverno de 1939 e a posterior chegada a Francia, onde, tras ser detidos e separados —Pedro é conducido ao campo de internamento de Argelès sur Mer e ela e o seu fillo permanecen en Montélimar—, reciben a axuda do seu irmán, Luís, diplomático, que propicia o reencontro da familia.
Tras diversas complicacións e sopesando os riscos dunha situación internacional cada vez máis complicada e o avance do fascismo, coa axuda do Comité Técnico de Ayuda a los Refugiados Españoles (CTARE), a parella e o seu fillo Pedro embarcan no Ipanema rumbo a México, aproveitando a política de acollida emprendida polo presidente Cárdenas.
A chegada a México, amais da estabilidade, supón un novo proxecto profesional para M.ª de los Ángeles, que se implicaría, xunto co seu home, na posta en marcha, en 1939, do segundo colexio fundado polos exiliados, o Instituto Hispano-Mexicano Ruíz de Alarcón, importante proxecto educativo, que, a pesar da súa curta vida, reuniría no seu claustro a importantes intelectuais e mesmo concitaría a protección de Lázaro Cárdenas. Ela responsabilizaríase da dirección da «Escuela de Señoritas», filial do centro.
En 1948, regresa a España, onde nacerá o seu fillo Luís, e solicita o reingreso no Corpo de Auxiliares de Bibliotecas, no que foi dada de baixa en 1939. Tras a depuración en 1950, é readmitida, pero sancionada, degradada e inhabilitada para ocupación de cargos directivos e de confianza. O Arquivo Xeral de Galicia, na Coruña, a Biblioteca da USC e o Instituto Arcebispo Xelmírez, en Compostela, este último no que combina a colaboración nos labores da biblioteca coa docencia ocasional do latín, constituirían os últimos destinos profesionais de M.ª de los Ángeles.
Consciente da importancia do que lle tocou vivir e, se cadra, facendo profesión de bibliotecaria, pouco despois de cumpridos os 70 anos, M.ª de los Ángeles deixounos en Anacos un rexistro, non só das súas vivencias máis íntimas, senón dos importantes acontecementos históricos nunha clara constatación, para o lector, de que o persoal é tamén político.
Agradecementos
M.ª de los Ángeles Tobío Fernández nace en 1908 en Viveiro, vila que abandona con oito anos para instalarse coa súa familia en Santiago de Compostela.
Aínda co apoio dun ambiente familiar con fonda actividade intelectual —o seu pai, Luís Tobío y Campos, poeta e etnógrafo, curmán de Rosalía de Castro, foi profesor da Escola de Maxisterio e correspondente provincial da Real Academia Galega; e o seu irmán máis vello, Luís, foi promotor da creación do Seminario de Estudos Galegos e membro do equipo redactor do anteproxecto do Estatuto de autonomía de Galicia do ano 1936—, sería a insistencia da súa nai, Mélida Fernández Veiga, a que finalmente propiciou que M.ª de los Ángeles estudase o bacharelato e que cursase a carreira de Filosofía e Letras.
Certamente, M.ª de los Ángeles sería unha das primeiras mulleres formadas na Universidade de Santiago de Compostela, e do seu paso por ela, na que chega a ser proposta para profesora auxiliar da cátedra de Latín, merécelle especial lembranza outra muller, Luísa Cuesta, bibliotecaria da universidade, quen espertou nela «a afección que me durou toda a vida e me axudou a razoar sobre cuestións daquela intocables, aínda que hoxe estean admitidas» (Tobío, 2003: 15).
No ano da instauración da Segunda República, 1931, casa con Pedro Martul Rey e trasládase a Madrid, onde, mentres traballa no Centro de Estudios Históricos, oposita con éxito ao recentemente creado Corpo de Auxiliares de Arquivos, Bibliotecas e Museos, un persoal clave para promover o novo concepto do libro e o achegamento das bibliotecas á cidadanía, obxectivos cardinais do proxecto cultural republicano de acceso igualitario ao saber.
Tras ocupar un primeiro destino en Ourense, onde nacen os seus fillos, Minia e Xoán Carlos, no verán de 1936 diversas circunstancias familiares levan ao matrimonio co seu fillo pequeno a Madrid, de onde, por mor do comezo da guerra, xa non poderán regresar. Durante ese mesmo ano, M.ª de los Ángeles é reclamada pola Comisión Xestora do Corpo Facultativo de Arquivos, Bibliotecas e Museos para colaborar nas tarefas de conservación e custodia dos fondos das bibliotecas incautadas. Nestas circunstancias, do seu paso pola Biblioteca Nacional lembra o seu traballo "con bibliotecarios moi intelixentes e ben preparados, que me impuxeron en novas técnicas e no estupendo labor que por entón se facía para achegar o libro ó pobo" (Tobío, 2003: 21).
En 1937, coa capital sometida a bombardeos incesantes que imposibilitan unha actividade laboral regular, M.ª de los Ángeles e a súa familia inician, cara a terras de Levante, unha indesexada peregrinaxe marcada polo tráxico falecemento do seu fillo Xoán Carlos e que no terreo profesional supón a súa colaboración nos labores que en distintas bibliotecas se encamiñaban á protección e conservación dos fondos. Cómpre salientar a súa acollida en Valencia por Tomás Navarro Tomás, importantísima personalidade intelectual e figura clave na protección do patrimonio bibliográfico, e o seu traballo na denominada «Biblioteca Especial» en Orihuela, a carón de Justo García Soriano, destacado bibliotecario e brillante intelectual, comisionado pola Junta Central del Tesoro Artístico para a recollida dos fondos bibliográficos nas provincias de Alacante e Murcia, co que experimenta o novo enfoque da política do libro impulsada pola República.
Ante a sospeita do inminente illamento de Valencia, en 1938, acompaña ao seu home a Caldes de Montbui, onde el é destinado na Escuela de Jefes y Oficiales de Carabineros e onde nace o seu fillo Pedro. Convencidos da perda da guerra, das represalias e de non querer vivir baixo a ditadura, preparan o traslado a Francia.
No seu libro autobiográfico, Anacos da vida dunha muller galega, importante testemuño en lingua galega dos acontecementos da Guerra Civil e do exilio, M.ª de los Ángeles relata detalladamente a crueza da azarosa fuxida durante o inverno de 1939 e a posterior chegada a Francia, onde, tras ser detidos e separados —Pedro é conducido ao campo de internamento de Argelès sur Mer e ela e o seu fillo permanecen en Montélimar—, reciben a axuda do seu irmán, Luís, diplomático, que propicia o reencontro da familia.
Tras diversas complicacións e sopesando os riscos dunha situación internacional cada vez máis complicada e o avance do fascismo, coa axuda do Comité Técnico de Ayuda a los Refugiados Españoles (CTARE), a parella e o seu fillo Pedro embarcan no Ipanema rumbo a México, aproveitando a política de acollida emprendida polo presidente Cárdenas.
A chegada a México, amais da estabilidade, supón un novo proxecto profesional para M.ª de los Ángeles, que se implicaría, xunto co seu home, na posta en marcha, en 1939, do segundo colexio fundado polos exiliados, o Instituto Hispano-Mexicano Ruíz de Alarcón, importante proxecto educativo, que, a pesar da súa curta vida, reuniría no seu claustro a importantes intelectuais e mesmo concitaría a protección de Lázaro Cárdenas. Ela responsabilizaríase da dirección da «Escuela de Señoritas», filial do centro.
En 1948, regresa a España, onde nacerá o seu fillo Luís, e solicita o reingreso no Corpo de Auxiliares de Bibliotecas, no que foi dada de baixa en 1939. Tras a depuración en 1950, é readmitida, pero sancionada, degradada e inhabilitada para ocupación de cargos directivos e de confianza. O Arquivo Xeral de Galicia, na Coruña, a Biblioteca da USC e o Instituto Arcebispo Xelmírez, en Compostela, este último no que combina a colaboración nos labores da biblioteca coa docencia ocasional do latín, constituirían os últimos destinos profesionais de M.ª de los Ángeles.
Consciente da importancia do que lle tocou vivir e, se cadra, facendo profesión de bibliotecaria, pouco despois de cumpridos os 70 anos, M.ª de los Ángeles deixounos en Anacos un rexistro, non só das súas vivencias máis íntimas, senón dos importantes acontecementos históricos nunha clara constatación, para o lector, de que o persoal é tamén político.
Agradecementos
Luis Martul Tobío
Persoal da biblioteca e arquivo documental do Museo do Pobo Galego
Obra
Tobío Fernández, María de los Ángeles: Anacos da Vida dunha Muller Galega. Sada: Ediciós do Castro, 2003.
Como citar: Rodríguez Buján, Ana Celia : María de los Ángeles Tobío Fernández. Publicado o 1/1/2014 no Álbum de Galicia (Consello da Cultura Galega) https://consellodacultura.gal/album-de-galicia/detalle.php?persoa=22238. Recuperado o 20/03/2025
DOCUMENTACIÓN DE
Tarxeta postal remitida a María Tobio polo seu marido Pedro Martul. (27-3-1939). Ver Documento
Fonte: Arquivo do Museo do Pobo Galego
Convite do Secretario de Defensa Nacional de México, Lázaro Cárdenas, para Pedro Martul e Mª de los Ángeles Tobío (17-10-1944). Ver Documento
Fonte: Arquivo do Museo do Pobo Galego
Resposta do Secretario de Defensa Nacional de México, Lázaro Cárdenas, ao convite proposto por Pedro Martul e Mª de los Ángeles Tobío (18-8-1945). Ver Documento
Fonte: Arquivo do Museo do Pobo Galego
DOCUMENTACIÓN SOBRE
ALVITE, Jose Luís: «Compostela a su pesar (IV)», Faro de Vigo (24-04-2008). Ver Documento
O autor, que fora estudante no Instituto Arzobispo Gelmírez, lembra a María de los Ángeles Tobío e ao seu marido Pedro Martul
Fonte: http://www.farodevigo.es/opinion/2008/04/24/compostela-pesar-iv/219055.html. [data de descarga 24-1-2014]
Copia do primeiro diario do buque Ipanema no que marchaban ao exilio Mª de los Ángeles e o seu home. Ver Documento
Fonte: El Colegio de México: Los Barcos de la Libertad. Diarios de Viaje. Sinaia, Ipanema y Mexique (Mayo-Junio de 1939), Cidade de México, El Colegio de México, 2006, p. 143-146.
O secretario do Instituto Nacional de 2ª enseñanza de Ourense, certifica que Mª de los Ángeles Tobío Fernández toma posesión do cargo de Axudante interina gratuita da sección de letras (1934). Ver Documento
Fonte: Arquivo do Museo do Pobo Galego
O secretarío do Centro de Estudios Históricos, Salvador Fernández Ramírez, certifica os traballos realizados por Mª de los Ángeles Tobío no Centro de Estudios Históricos (21-10-1935). Ver Documento
Fonte: Arquivo do Museo do Pobo Galego
Folla de identificación da familia Martul – Tobío como refuxiados políticos expedida pola Legación dos Estados Unidos de México en Francia (7-6-1939). Ver Documento
Fonte: Arquivo do Museo do Pobo Galego
Visa especial de asilado político expedida a nome de Mª de los Ángeles Tobío Fernández (7-6-1939). Ver Documento
Fonte: Arquivo do Museo do Pobo Galego
Tarxeta de identificación de Mª de los Ángeles Tobío expedida polo Departamento de Migración en Mexico DF (1947). Ver Documento
Fonte: Arquivo do Museo do Pobo Galego
Ligazóns de interese
Luz na terra. O Seminario de Estudos Galegos, unha institución de alta cultura, exposición conmemorativa do centenario do SEG. Cidade da Cultura, 4 de xullo de 2023 a 7 de xaneiro de 2024
Fonte: https://www.cidadedacultura.gal/gl/evento/luz-na-terra-o-seminario-de-estudos-galegos-unha-institucion-de-alta-cultura [Consulta: 2023-08-31]
Acceso á publicación Arquivos do Seminario de Estudos Galegos. Galiciana
Fonte: Galiciana. Biblioteca Dixital de Galicia
https://biblioteca.galiciana.gal/gl/consulta/registro.do?id=401088 [Consulta: 2022-12-30]
Mulleres no Seminario de Estudios Galegos, especial realizado polo Centro de Documentación en Igualdade e Feminismos (CDIF)
Fonte: CDIF http://culturagalega.gal/album/detalle.php?id=211
Pedro Martul Rey, marido de Mª Ángeles Tobío, na Wikipedia
[última consulta: 22/07/2021]
María de los Ángeles Tobío Fernández ten lugar no Repertorio biobibliográfico do exilio galego (Ver: ficha nº 1970)
consellodacultura.gal [última consulta: 22/07/2021]
Rexistro de María de los Ángeles Tobío Fernández no Diccionario Biográfico del Socialismo Español da Fundación Pablo Iglesias
[última consulta: 22/07/2021]
Disposición pola que Mª de los Ángeles Tobío Fernández é dada de baixa no corpo de auxiliares de bibliotecas
[última consulta: 22/07/2021]
Epístolas de
Aviso Listado automático de documentación relacionada con María de los Ángeles Tobío Fernández nos fondos documentais en liña ofrecidos polo Consello da Cultura Galega.
Carta de Mª de los Ángeles Tobío Fernández ao seu irmán Lois Tobío, 1971.
Videos
Documental "Biblioteca en guerra" (Biblioteca Nacional)
Antonio Fraguas conversa sobre o Seminario de Estudos Galegos
O 12 de outubro de 1923 un grupo de mozos universitarios trasládanse a Ortoño, parroquia natal de Rosalía, para constituír o Seminario de Estudos Galegos (SEG). Antonio Fraguas incorporaríase ao SEG uns anos máis tarde, en 1928, presentando unha investigación sobre o castro de Soutolongo. Neste vídeo vídeo divulgativo (6´ 32´´) conversa sobre o nacemento do Seminario de Estudos Galegos e os obxectivos cos que se fundou. A peza foi realizada por Acuarela Comunicación en 2019, ano no que a Real Academia Galega lle dedicou o Día das Letras Galegas a Antonio Fraguas.
Fonte: LInguaGalegaTV
https://www.youtube.com/watch?v=R6VmoRrlAys [Consulta: 2023-01-02]
As pioneiras do Seminario
No ano no que se conmemora o centenario do Seminario de Estudos Galegos (1923-2023), o Instituto de Estudos Galegos Padre Sarmiento (IEGPS) quere darlle visibilidade nesta peza divulgativa (2´ 24´´) ao importante labor das "pioneiras", un numeroso grupo de usuarias e mecenas da súa biblioteca que, xunto ás doce socias activas, contribuíron de xeito decisivo ao coñecemento cultural e científico.
As publicacións do Seminario
O Seminario de Estudos Galegos desenvolveu unha importante produción escrita, nomeadamente no que respecta a achegas científicas, aínda que no seu seo tamén se editaron contribucións literarias. Neste breve vídeo divulgativo (2´ 35´´) o Instituto de Estudos Galegos Padre Sarmiento (IEGPS) ofrécenos unha panorámica das publicacións do Seminario, que testemuñan o firme compromiso deste grupo de intelectuais co uso do galego no ámbito académico e científico.
As mulleres do Seminario
Malia que os membros do Seminario de Estudos Galegos eran maioritariamente homes, temos constancia documental de que algunhas mulleres (Carmen Sierra, Luisa Cuesta, Pura Lorenzana, María Corredoira, Dolores Lorenzo, Elvira Santiso, Sara Leirós...) tiveron tamén un papel destacado nas actividades científicas e culturais do SEG. Este vídeo divulgativo (3´ 17´´) é unha homenaxe a todas elas. A peza foi elaborada polo Instituto de Estudos Galegos Padre Sarmiento (IEGPS) en 2023, con motivo da celebración do centenario do SEG.
O reloxo do Seminario
Vídeo divulgativo (2´ 05´´) sobre o reloxo do século XVIII doado ao Seminario de Estudos Galegos (SEG) polo intelectual, político e mecenas galego Juan Arias Sanjurjo. A peza forma parte da serie de vídeos sobre a historia e o patrimonio documental e artístico do SEG, que o Instituto de Estudos Galegos Padre Sarmiento está a difundir este ano 2023.
Referencias bibliográficas
- CALVO, B. E SALAVERRÍA, R. (Editores): Biblioteca en Guerra, Madrid, Biblioteca Nacional, 2005.
- GARCÍA DE FEZ, S.: La Identidad Nacional de los Colegios del Exilio Republicano Español en la Ciudad de México (1939-1950), Valencia, Universidad de Valencia, 2010. (Tese de Doutoramento)
- MARCH, K.: “Anacos d´a vida d´unha muller galega: silencio e historia (As memorias de Mª de los Ángeles Tobío”, en O Exilio Galego de 1936, Política, Sociedade, Itinerarios, Sada (A Coruña), Edicións do Castro; Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega, 2007, p. 1789-1796.
- MARTUL TOBÍO, L.: “O Instituto Hispano-Mexicano “Ruíz de Alarcón”: Unha experiencia docente no exilio”, O Exilio Galego de 1936, Política, Sociedade, Itinerarios, Sada (A Coruña), Edicións do Castro; Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega, 2007, p. 1552-1560.
- PÉREZ BOYERO, E.: "El Cuerpo Facultativo de Archiveros, Bibliotecarios y Arqueólogos y la protección y evacuación del patrimonio histórico en la España republicana", en Congreso Internacional Patrimonio, Guerra Civil y Posguerra, Madrid, Universidad Complutense, 2010, p. 125-158.
- SAN SEGUNDO MANUEL, R.: “Mujeres bibliotecarias durante la II República: de vanguardia intelectual a la depuración”, CEE Participación Educativa, Número Extraordinario (2010), p. 143-164.
