Publicación - Axudádeme a cantar. Luns, 12 de maio de 2025
Publicación

Axudádeme a cantar

  1. Inicio
  2. Eventos
  3. Publicación

Publicación

Axudádeme a cantar

Guía docente

Luns, 12 de maio de 2025
Consellodacultura.gal
Publicación

Axudádeme a cantar

Guía docente

Luns, 12 de maio de 2025 Consellodacultura.gal

Cómo organizar una foliada na escola en sete pasos. Esta é a proposta didáctica que contén a Guía docente Axudádeme a cantar que elaborou o Consello da Cultura Galega (CCG). Coordinada por Renée DePalma, o documento pretende servir de punto de encontro entre os saberes populares e tradicionais cos académicos ao tempo que “visibiliza o papel central das mulleres no patrimonio musical e literario de Galicia, na súa faceta de cantantes e tocadoras de instrumentos de percusión de man”. O documento, orientado ao terceiro ciclo de educación primaria e extensible a outros niveis, xa está dispoñible para descarga. É un produto complementario da serie audovisual homónima elaborada polo CCG que percorre en seis capítulos a historia e presente deste tipo de literatura oral, sostido por mulleres, que non aprenderon en ningunha escola e que son as grandes esquecidas da cultura tradicional oral.
Renée DePalma coordinou un equipo de traballo multidisciplinar no que participaron Beatriz Busto, Carme Campo, María Jesús Caramés, Xaime Estévez, Cristina López Villar, Marta Otero, Santiago Quiroga e Carolina Vázquez Castro. A guía, maquetada por Raquel Boo, conta con orientacións metodolóxicas e curriculares que facilitan a súa implantación nas aulas.

Unha foliada en sete pasos
A proposta didáctica “Organizamos unha foliada na escola” inclúe sete pasos para un achegamento pedagóxico. O primeiro, titulado “Saber o que é” pretende facer un percorrido histórico sobre a morea de nomes (ruadas, foliadas, seráns, repichocas, polavilas..) que hai detrás deste fenómeno. O segundo paso “Crear comunidade” busca identificar o que os escolares saber sobre as tradicións galegas e o mundo festeiro. O terceiro paso “Planificar o baile comunal” achégase ás expresións do xogo de palmas, a danza en función do ritmo e como se crea o baile que acompaña tratamos o baile cun enfoque crítico canto á reprodución do folclore e, sobre todo, dende a perspectiva de xénero. No cuarto paso, “Buscar melodías”, indágase nas melodías tradicionais co enfoque posto na maneira en que artistas contemporáneos compoñen pezas coa música tradicional como eixe e as actualizan. O quinto paso, “Compilar coplas”, pretende ensinarlle á mocidade o efecto que a emigración tivo sobre estas tradicións e anima buscar coplas nos cancioneiros. Os instrumentos centran o sexto paso, no que se fala do legón, do pandeiro, da lata… e mesmo do corpo como instrumento. A celebración da foliada é o último paso desta guía docente que inclúe no anexo as partituras da Xota de Liñares (Avión, Ourense) e a Xota máis o Agarrado de Teaio (ambas as dúas de Dodro, A Coruña).

Unha serie documental en seis capítulos
A guía docente está vencellada á serie documental homónima que o CCG elaborou en 2023. Dirixida por Carme López, Renée DePalma e Xulia Feixoo achegábase ao pasado e ao presente deste tipo de literatura oral, no que hai tocadoras tradicionais, que non aprenderon en ningunha escola ou asociación, senón pola forma tradicional; participantes en procesos de recollida e divulgación; e tamén artistas modernas que beben das fontes desta tradición, que falan das súas experiencias e comparten a súa arte. “Ten o obxectivo de educar e concienciar o alumnado sobre os temas tratados nos seis capítulos da serie” explica Renée DePalma. No desenvolvemento do recurso didáctico pódense empregar tanto capítulos completos como fragmentos do mesmo.

A serie comeza con “O serán en Toutón: pasado e presente da festa tradicional” no que a tocadora tradicional Lucinda Barcia Garrido “do Peseto” e súa filla Montse Alvariño a iniciativa de revitalización do Serán dos Namorados en Toutón (Mondariz, Pontevedra). Nel amosan algúns cantos e toques típicos da zona, no que cantan acompañadas coa pandeireta e co leghón -unha ferramenta agrícola transformada en instrumento musical -. Séguelle, “A festa da pandeira: celebrando a recuperación dun instrumento”, trasládase ao Piornedo, na serra dos Ancares, para falar deste evento que desde o 2006 reúne tocadoras tradicionais con novas xeracións de músicos e públixo xeral. Unha lata de pemento e unha pandeireta servíronlle a Sira Paz e Orestina Busto, tocadoras tradicionais de Liñares (Avión/Ourense), a contribuír á rica tradición oral e musical da zona. Protagonizan “Pandeirada en liñares: canto, identidade e emigración”, terceiro episodio que introduce o efecto da emigración nas prácticas culturais da zona de Avión. “Historia da Compilación musical nos grupos folclóricos” é o título do cuarto episodio no que María Vidal (Pontevedra), Olga Kirk (A Coruña) e Xabi Iglesias (Lugo) contan as súas respectivas experiencias de recuperación de músicas e bailes na décadas dos oitenta e dos noventa. O quinto episodio, “As novas raíces: resocializando o rural a través da música tradicional”, amosa o traballo de dúas asociacións da Coruña (unha de Ordes e outra de Malpica de Bergantiños) que amosaron como a música de tradición oral serviu, e segue servindo, de ferramenta potente para fortalecer a identidade, o apego territorial e as relacións sociais da comunidade local. Pecha a serie “Das aldeas aos escenarios: a música de tradición oral no panorama musical galego”, que recolle o traballo pioneiro da histórica agrupación Leilía.
Publicación
Axudádeme a cantar
Axudádeme a cantar : Guía docente
| 2025
Prensa
12-05-2025

Dispoñible Axudádeme a cantar, guía docente para ensinar música tradicional oral nas aulas

Ficha técnica 
Publicación
Axudádeme a cantar
Guía docente
Cando
Luns, 12 de maio de 2025
Onde
Consellodacultura.gal
Ámbito
Arquivo Sonoro de Galicia (CCG)
Centro de Documentación en Igualdade e Feminismos (CCG)
Centro de Documentación Sociolingüística de Galicia (CCG)