María Cruz González Comesaña, coñecida artisticamente como Cruz Comesaña, como Cruz G. Comesaña, ou tamén co seu nome completo, Cruz González Comesaña, foi unha actriz de teatro que iniciou de xeito intenso unha prometedora traxectoria na escena galega e estatal dos anos 80, que se detivo co seu falecemento prematuro aos 28 anos. Naceu en Vigo o 3 de maio de 1960, a menor de seis irmás e irmáns. Na súa familia a irmá maior, Elvira, fixera teatro dende moi nova, e Cruz tamén desenvolveu un fondo amor pola arte escénica, que se nutriu das súas propias representacións escolares, lecturas e descubertas, e fixo que quixese formarse como actriz e realizar os estudos superiores en Arte Dramática na Real Escuela Superior de Arte Dramático, RESAD, en Madrid. Porén, antes de cursalos, por mandato paterno tivo que realizar unha carreira que considerasen que puidese ter máis saídas, e estudou Pedagoxía na Universidade de Santiago de Compostela, formación que logo lle serviría, xa que a docencia teatral tamén estaba dentro dos seus intereses.

No ano 1982 presentouse ás probas de acceso á RESAD, superándoas e iniciando os tres anos de estudos, que rematou en 1985. Ese ano participou en varias montaxes da Compañía de Teatro Popular de la Villa de Madrid: unha que combinou a posta en escena das pezas La enamorada del Rey e La rosa de papel, de Ramón María del Valle Inclán, e outra a partir do texto Tres sombreros de copa, de Miguel Mihura, baixo a dirección, nas dúas, de Antonio Guirau.

Ademais da interpretación, a Cruz, que tiña unha sólida formación teatral, interesábanlle tamén outras áreas relacionadas coa creación escénica e a docencia, e neses anos deu clases de teatro en asociacións e desenvolveu proxectos de dirección, como, en 1985, a das pezas que formaron parte da mostra teatral Nigrán Art, organizada polo grupo Gaelit Teatro. O programa incluía a adaptación de Cruz de tres pezas de Tennessee Williams: O cuarto escuro, O caso da petunias pateadas e A marquesa da augardente. A súa irmá Elvira, que participaba como actriz nas dúas primeiras (e que uns anos máis tarde, en 1991, formaría parte do elenco da montaxe de Así é, se vos parece, do Centro Dramático Galego, baixo a dirección de Maximino Queizán), destacaba o moito que lle gustaba a Cruz dirixir e o marabillosamente ben que o facía, sabendo sacar o mellor de cada actor ou actriz. Cruz estaba a explorar ese campo, sen deixar de cultivar a súa vocación de actriz. Por iso, nesa mesma mostra incorporou unha cuarta peza, As mans limpas, a partir do texto do dramaturgo e xornalista valisoletano Ángel García Pintado, interpretado por ela e por Antón Lamapereira. Nesa época, Cruz puxo rostro tamén a unha campaña de normalización lingüística posta en marcha polo Concello de Redondela.

No ano 1986 participou na posta en escena d’A noite vai coma un río, de Álvaro Cunqueiro, baixo a dirección de Xulio Lago, para o Centro Dramático Galego. Uns meses despois, formou parte do elenco da montaxe Da Vinci levaba razón, de Roland Topor, posta en escena pola compañía O Moucho Clerc, en coprodución co CDG, e estreada en xaneiro de 1987. A peza estaba dirixida por Xoán Cejudo, quen a seleccionou para protagonizar, uns meses despois, a produción do CDG A pousadeira, de Carlo Goldoni, que tamén dirixiría el e que se estrearía en maio. Nela, Cruz destacaba especialmente no seu papel de Mirandolina, a pousadeira, definida polo seu director como a personaxe teatral feminina máis sorprendente e moderna do século dezaoito; e moitos anos despois a prensa aínda recollía o xeito en que esta fora magnificamente encarnada pola actriz. Ese mesmo ano, actuara tamén na montaxe d’A cena, de Manuel Pombal, dirixida por el e producida pola Asemblea de Actores, Directores e Técnicos do Teatro Galego, que fora estreada en febreiro no Centro Cultural da Caixa de Aforros de Vigo, cun amplo elenco do que Cruz formaba parte.

No seguinte ano seguiu desenvolvendo proxectos teatrais que a levaban a desprazarse continuamente entre Galicia e Madrid e foi na capital española onde faleceu, o 12 de febreiro de 1989, un par de meses antes de cumprir os 29 anos de idade, nun accidente doméstico que lle causou unha intoxicación por monóxido de carbono, e que se debeu ao mal funcionamento dun quentador de gas. A súa calidade humana, a súa incesante actividade, sempre chea de proxectos e ilusións, froito do seu fondo amor polo teatro e pola vida, e a súa incipiente pero xa intensa carreira que despuntaba e que a estaba a situar como unha actriz destacada, son lembradas aínda por persoas que compartiron a súa vida, os seus proxectos teatrais e os seus soños.

Agradecementos

A Elvira González Comesaña, Quico Cadaval, María Bouzas, Carlos Alonso, Antón Lamapereira e Manuel F. Vieites, pola súa xenerosidade á hora de compartir comigo algúns dos seus fermosos recordos sobre Cruz, incluídas imaxes e outra documentación.


Páxinas web de referencia

Web do Centro de Documentación de las Artes Escénicas y de la Música: https://www.teatro.es/profesionales/mari-cruz-gonzalez-comesa%C3%B1a-2754/estrenos
Web do Centro Dramático Galego: http://centrodramatico.xunta.gal/cdg/


Fontes

Elvira González Comesaña, Quico Cadaval, María Bouzas, Carlos Alonso, Antón Lamapereira, Manuel F. Vieites, secretaría da Real Escuela Superior de Arte Dramático (RESAD) de Madrid, CDG.


Bibliografía

Avendaño, Alberto: «Epatar e coñecer, sen embargo», A Nosa Terra, (29 de xaneiro de 1987), 21.
Luca de Tena, Gustavo. «Topor y el discreto encanto de la represión», El Público, (febreiro de 1987), 24-25.
Vietes, Manuel F. (coord.): Cento vinte e cinco anos de teatro en galego. Vigo: Xunta de Galicia e Editorial Galaxia, 2007.