Proxecto Epístola

----
Data Título Orixe-Destino Tipo [ O. ]
Data Título Orixe-Destino Tipo [ O. ]
1959-05-05
Carta de Díaz Pardo a Paz Andrade. 1959
Magdalena (Arxentina) - Vigo
epístola Orixinal - Transcrición

Transcripción da Carta de Díaz Pardo a Paz Andrade. 1959 en 05/05/1959

Magdalena, 5 de Maio de 1959


Sr. D. Valentín Paz-Andrade
Vigo


Querido Valentín:

Confírmote unha carta miña do 23 de abril pasado. Días pasados estivemos falando con Antón Baltar sobor da próuxima aparizón do teu libro, a viaxe de Otero a ista o mes de Santiago próximo. Lembramos o proieuto do Instituto Galego de Economía que ti ficabas redautando cando saímos de ahí, e outras moitas cousas. Antón vai a escribirte a pesares de que a racionalizazón do traballo nos empregados púbricos no pran de austeridade de Frondizi o ten bastante amolado.
Estivemos pensando na necesidade e cecais na oportunidade de levar adiante algo semellante a aquil proyeutado Instituto e dar conta d’il coincidindo eiquí coas festas de Sant-iago. Mais que un ente de economía somente habería que pensar en facer unha cousa máis ampria, inda que a rama económica fora a cousa fundamental que o enchese; por exemplo uns «estudos galegos de orgaizazón científica» onde puideran encadrarse outras mais materias. Se isto nacera eiquí en América, logo de proieutarse en Galiza, eiquí debería conservar sempre unha pata pra que inda que certas incremencias pretenderan cortarlle os pes d’isa banda, non somente seguera en pé cos que lle quedasen eiquí senón que istos serían os acusadores no nembricidio, cuios autores pensarían, entón, millor as cousas antes de faguer a tropelía. Nada de política polo meio. E sempre que aparezan xentes téunicas non se lles debe de pedir como pensan n’outro senso nen coma pensaron, o úneco pregarlles que traballen por un intrés común dos galegos. O Instituto non debería ser o labor persoal de ninguén senón o receutáculo onde coinciden as labouras persoaes. N’un principio podería pubricar cousas pra ir determinando camiños. Logo podería ir véndose a posibilidade práutica de proieución en Galiza o traveso das institucións vellas ou coa creazón doutras novas (non debería estar descartada a posibilidade de creazón de unha banca autenticamente galega, que recollera por demais o movemento bancario de cambio dos galegos de América). Eiquí se iniciaría patrocinado por uns cantos personaxes da coleutividade galega e de seguida recabaríanse cuotas, somente das institucións galegas. Ate eiquí ista sarta de divagacións sen comas nen orde algún, pra encher un pouco a folla.
Ti tes moito andado na formazón de isa instituzón que pensamos. O que teñas, e algo máis que poderías ir facendo, poderías ir transmitíndoo. En todo caso agardamos que escrebas e nos digas a túa opinión. En Galiza non vai a pasar máis que o que fagamos nós. Non hai que agardar máis senón faguer algo. Se ten posibilidades de que se faga un miragre temos que encetar a construír os pes e o espiñazo do miragre. Se hemos de ficar agardando soi que o miragre se produza eispontáneamente, é millor facerse conscente da realidade de que ahí no hai ren que faguer, e aceutar como definitiva a sorte onde nos colocaron as circunstancias.
Agardamos túas novas. Reitero miñas lembranzas ós teus: Pilar e Alfonso. Apertas do teu sempre amigo.

Isaac


[Engadido a man:] Non agardes a carta de Antón pra contestar.

1959-05-20
Carta de Díaz Pardo a Paz Andrade. 1959
Magdalena (Arxentina) - Vigo
epístola Orixinal - Transcrición

Transcripción da Carta de Díaz Pardo a Paz Andrade. 1959 en 20/05/1959

Magdalena 20.5.1959



Sr. D. Valentín Paz Andrade
Vigo


Querido Valentín:

Onte recibín as tuas do 11 e 12 cte. e non quero deixar pasar un día sen contestalas.
Conforme con todo. Sen reserva algunha. O citar o nome de Otero mixturado n’unha das miñas cartas tiña un senso distinto ó que entendiche ti (mea culpa). Hai que non deixar gañar concencia literaria ós esforzos e a presenza de don Ramón eiquí pode ser moi ben contrarrestada co proieuto do Instituto e incruso verse obrigado a ter de facerlle unha bendizón.
Agora cómpre que ti envíes o que teñas feito. Non contes con que o teu libro saia denantes do 25 de Xullo. Teñen coma cousa sistemática, está visto, botar os libros á rúa n’ista data. Mais elo non importa porque o do Instituto vai ter unha presencia púbrica distante. O nome do Instituto, e até a súa capacidade de encuadrar cousas, tampouco ten maor importancia, e será a posta en marcha da idea a que vaia alumeando o vieiro máis ou menos definitivo que deba tomar o proieuto. Conforme con que debe ser ahí onde iso ten de desenrolarse prenamente, pro se o pulo orixinal vén o traveso de América terá un sentido distinto á vida do Instituto e o podrá manter na liña que verdadeiramente intresa. As cousas que se fan ahí sen istas prevenzóns son, si positivas, ausorbidas rapidamente por filtros ponzoñados que deixan só un residuo útil, menos cheirentos. Non hai mais que comprobalo coa revista de economía de Galaxia; por moi boa intenzón (que non’a hubo) que tivesen seus redautores de faguer algo por Galicia, hoxe quedouse n’un boletín que non di máis que calquer pubricación periódica de unha banca das que están feitas xustamente coa intenzón de non dicir ren.
Tomo nota de canto me dis pra Citania o cal transmitirei dentro de tres días que penso cear con iles. Mimina embarca o domingo 24 e se hai que levarte algo xa o levará.
Inda non está perdido todo; queda un cabo solto de boa freba que agarrándoo fortemente pode descubrirse un gran mundo pendurado d’il. Mais ise úneco cabo pode perderse ou pudrirse, o que sucederá inexorablemente se non se nada cos pes lixeiros e con ganas de deixar moitas cousas pra agarrar o cabo ise.

Tensas apertas e lembranzas de voso sempre amigo.

Isaac

1959-10-25
Carta de Díaz Pardo a Paz Andrade. 1959
Magdalena (Arxentina) - Vigo
epístola Orixinal - Transcrición

Transcripción da Carta de Díaz Pardo a Paz Andrade. 1959 en 25/10/1959

Magdalena 25.10.59


Sr. Don Valentín Paz Andrade
Vigo


Querido Valentín:

No seu día recibín unhas liñas dende Madrid por un amigo de Villamarín nas que anunciabas o pronto envío do proxeuto do Instituto Galego de Economía, pol’o que Baltar segue agardando.
Boeno. A instalación de Celtia tocou fondo e agora queda coidar e amamantar á empresa pra que medre. Eu tomareime un descansiño por ahí, pra voltar axiña de novo sobor Magdalena até findar de darlle un definitivo pulo.
O 22 de Nadal chegarei a Vigo no Salta. Se queredes d’eiquí algunha cousa e me é factible levala, me tes á túa disposizón, eu saio d’eiquí o 5.
Teu libro entusiasmou a quenes o leron. Non podería ser d’outro xeito. E lástima que non poidera circular con intensidade por Galiza, pro xa me decato que non será sinxela a cousa. Non hai ren sinxelo, todo é dificilísimo.
Boeno. A profecía dos ríos non se cumpriu: nen o Teixo nen o outro desbordáronse. O noso destino xa se olla perto de Libia ou Kenia.
E nada máis; agardando apertarvos axiña, vai unha aperta cordial pra ti, pra Pilar e pra Alfonsiño de voso sempre amigo.

Isaac

1960-05-09
Carta de Díaz Pardo a Paz Andrade. 1960
Magdalena (Arxentina) - Vigo
epístola Orixinal - Transcrición

Transcripción da Carta de Díaz Pardo a Paz Andrade. 1960 en 09/05/1960

Magdalena, 9.5.1960


Sr. D. Valentín Paz Andrade
Vigo


Querido Valentín:

Ó chegar a Montevideo púxente unha postal considerando que ó atoparme en Magdalena iban ser tantas as cousas que habería de toparme por diante que o tempo me iba a ser pouco pra adicarllo todo a ilas. E así foi. Excusatio introitus.
Por sobre todo non me esquecín de vós e dos intres estupendos que pasei ó voso lado, n’ise tempo sorprendentemente veloz que estiven na terra.
¿Qué pasa coa refinería? Gustaríame saber se iso acadou posibilidades de levarse adiante. Non sería difícil que a istas outuras estiveras pelexando aínda por conquerir o imposibre. E non ten ningún mérito pensar así e acertar, pois a xulgar polas direutrices dos feitos poden intuírse as dos ouxetivos que persiguen todo o que por ahí pasa, que en resumidas contas é ren. Ren é en definitiva o ouxetivo; se ti queres algo tes sempre grandes posibilidades de equivocarte. Pro no da refinería, e n’aquil proieuto do Banco fago votos por ser eu quen me equivoque.
Non deixes de decirlle a Emilio que diga se pode faguer algo co dos libros. Falando dos libros, non sei se sabes que o folletiño ise que pubriquei ahí sobor da organización de manufacturas o prohibiron. Bueno, a cousa non ten importancia. A ten pra ver o que se non pode faguer.
¿Qué pasou con aquila idea deixada no ar sobor da creazón pola Academia de institutos téunicos? Encol recibín algunhas adhesións e incruso reivindicacións da primacía da idea. Coido que sería ben que ti pensases en ingresar na Academia. Non o tomes como un galardón. Tómao coma unha obriga por Galiza. Si frente a tantas cousas hai que transixir calado sen tomar amor propio, ¿non pode transixirse algo cando hai algunha esperanza n’elo pra nosa terra? Pra isa idea podería ir d’eiquí moita forza e moita moral. Estiven tanteando o terreo e teño confianza en que así sería.
Por eiquí non pasa ren. Celtia vai andando, i-eu esforzándome porque axiña poda andar soia. Son eu personalmente o que se enceta a desespera d’iste dilema e d’ista incertidume da ubicazón que lle hemos de dar á nosa vida, de onde hemos de deixar a nosos fillos e de deixarnos nós.
A Pilar, Alfonsiño, a ti, lembranzas e apertas tensas e cordiaes o voso sempre amigo.

Isaac

1963-04-04
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1963
Xenebra - Magdalena (Arxentina)
epístola Transcrición

Transcripción da Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1963 en 04/04/1963

Ginebra, 4 de abril de 1963

Sr. Isaac Díaz Pardo
Magdalena
Pcia. de Buenos Aires

Mí querido amigo:

Aquí estamos instalados en Ginebra hace tres o cuatro días. Hasta ahora no hicimos más que ir de un lado a otro viendo todo lo que hemos podido, museos, exposiciones, en Basilea, Zurich, Winterthur, Berna y aquí, además, naturalmente, de los monumentos y de lo que se ve por la calle que es mucho.
Ahora alquilamos un departamento de una habitación para quedarnos en esta dos o tres meses y trabajar. Ya empecé a pintar. Es posible que exponga en Zurich grabados y en Basilea pintura y grabados, dentro de unos días creo que se concretará algo. Hemos visto muchos juegos de porcelana en vidrieras y grandes almacenes de diversa procedencia, algunos muy buenos y extraordinariamente bellos, pero creemos, Maruja y yo, que no alcanzan en calidad a lo que haces. Uno de estos días, mañana o pasado iremos al Museo Aridna de esta ciudad, exclusivamente consagrado a cerámica y porcelana y que en viaje pasado no nos enteramos de su existencia. Parece que es un museo notable. De antemano tiene el interés de su especialización y de que abarca obras desde la antigüedad hasta nuestros días y de su carácter universal. Es un museo que se mantiene cerrado dos o tres meses del año y se inaugura el 10 de abril. Es posible que nos hubiésemos enterado de su existencia la otra vez por encontrarse cerrado. A Laxeiro le he escrito sobre los emigrantes gallegos en las ciudades suizas y también envié una nota para la audición de Galicia Emigrante. Es impresionante la cantidad de gallegos que vienen y de españoles en general, pero abundan más los procedentes de Galicia. Se siente constantemente hablar gallego por las calles y vienen a trabajar en los oficios más humildes pero son bien retribuidos en sus trabajos. Ganan de 800 a 1200 francos suizos, es decir, alrededor de 30.000 pesos argentinos y la vida en ésta les permite, según nos dijeron algunos, enviar de 2.000 a 3.000 pesetas por mes a sus casas, pero deben trabajar duramente. Es tremendo el caso de España. La gente más útil para el trabajo y la que está en la mejor edad debe salir por Europa para poder vivir, perdiendo el país destinado a criar hombres que solo han de servir a otras naciones. Nosotros nos detenemos cada vez que sentimos unas palabras en gallego. Los conocemos desde lejos por las calles, por el color rosado de los rostros y por la robustez en general. “Cando van, van como rosas...” decía Rosalía de los que iban a Castilla en el siglo pasado. ¿Cómo volverán los que vienen de estos países del centro y del norte de Europa? ¿Y existe alguien ahora, en Galicia, que se conmueva por ellos como Rosalía y Curros en el siglo pasado? Muchos seguramente no volverán como turistas, se desprenderán para siempre de su familia y de su tierra. Aquí los españoles deben adaptar su idioma al italiano para que puedan comprenderlos, y, en general, la población, por lo que nos dijeron, los prefieren a los italianos.
Bueno, me gustaría tener noticias tuyas y de los tuyos y saber que haces nuevo. Por mi parte quisiera que pintases y escribieses además de hacer porcelana. Creo que tienes capacidad de trabajo para hacer las tres cosas sin descuidar ninguna. Escríbenos.

Un abrazo de Maruja y mío. Saludos para todos los amigos. A Mimina le va escribir Maruja a Galicia. Otro trabajo para ti de:

Seoane

1963-05-07
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1963
Xenebra - Magdalena (Arxentina)
epístola Transcrición

Transcripción da Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1963 en 07/05/1963

Ginebra, 7 de mayo de 1963

Sr. Isaac Díaz Pardo
Magdalena

Querido Isaac:

Aquí llegó el primero de Mayo, Núñez Búa, con quién pasamos ese día y el siguiente andando por las calles de esta ciudad, con una llovizna, el día dos, que recordaba la Galicia. Nosotros nos alegramos mucho de que hubiese venido, aunque para él hubiese sido un sacrificio y estaríamos felices si pudiésemos congregar en Ginebra a todos los amigos de esa. Esta ciudad nos gusta mucho y nos sentimos viviendo en ella como si fuésemos habitantes suyos de muchos años. Trabajo, pinto igual que si estuviese en esa a pesar de no contar con un lugar amplio como el de Ranelagh, o el estudio de la Calle Montevideo. Aquí, o en una ciudad como ésta, es donde tu debiste haber levantado tu nueva fábrica de porcelanas, incluso para poder anunciar en La Coruña y en España, “sucursal en Ginebra“. El asunto de Grimau conmovió a Europa. Aquí se hicieron tres grandes manifestaciones de repudio al régimen franquista y en todas las ciudades europeas se hicieron y continúan haciendo grandes actos contra Franco organizados por gentes y agrupaciones de las más distintas tendencias, desde los comunistas a los católicos. Varios obispos franceses e italianos protestaron y repudiaron lo que se juzga un asesinato deliberado. Creo que en España está preocupando esta reacción de Europa. Sacan a relucir el fusilamiento de un militar en Francia pero los diarios franceses contestan que ese militar pretendían hacer en su país precisamente lo que Franco había hecho en el suyo, sublevarse contra las autoridades legítimas.
Nosotros estamos deseando ir a España, seguramente a mediados o a fines de junio nos iremos para encontrar contigo en El Castro y discutir diariamente. Mis cosas marchan bien, pero lentamente. El único que tiene prisa soy yo. Una prisa que me viene de naturaleza. Decidimos hacer uso de tu hospitalidad y quedarnos “algunos años” en el Castro. En Madrid de momento creo que estaremos solo unos días, de paso para Asturias y Galicia, luego volveremos, pues en los meses de Julio y Agosto no hay nada que hacer allí. Contéstame cómo andan por ahí las cosas. Si has hecho cosas nuevas de porcelana y si pintas y escribes. Me fastidia que te pases los días discutiendo con asuntos económicos que nadie entiende, ni los banqueros suizos, y metido entre máquinas y cardos.

Un gran abrazo de Maruja y mío con el cariño de:

Seoane

1963-12-23
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1963
Madrid - Magdalena (Arxentina)
epístola Transcrición

Transcripción da Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1963 en 23/12/1963

Madrid, 23 de diciembre de 1963

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Magdalena

Querido Isaac:

Se cerró la exposición como estaba previsto el día 15. Fue un éxito de crítica y público e incluso de ventas. A última hora el Museo de Arte Contemporáneo me compró un cuadro. Estamos, pues, muy contentos y ahora, en los primeros días de enero, iremos a Asturias y luego a Galicia, a despedirnos de parientes y amigos. Calculamos estar en Buenos Aires a finales de febrero o en los primeros días de marzo. En febrero quiero ver lo que pueda de Madrid y alrededores y quizás hacer un viaje a Barcelona de ida y vuelta.
Estos días estamos pasando muy malos ratos con la salud de un cuñado nuestro, que tú conociste y que está muy grave aquí en Madrid. Su enfermedad y la situación de la hermana de Maruja nos tienen muy preocupados. Fue todo repentino.
Continúo madurando el proyecto del Laboratorio. No quiero abandonar la idea de regresar aquí. Todo esto está cambiando. Hace unos días he escrito a algunos amigos de esa. Continuaré escribiendo. Me gustaría que en algún viaje a Buenos Aires estuvieses con Scheinberg y Sofovich para que ellos tengan una impresión tuya de mi estancia aquí. Sofovich debe estar los fines de semana en Ranelagh. El matrimonio Morchón regresa el da 28 según nos dijeron anteayer. Esta es de momento la última noticia. Pepe Rey y familia muy bien con nosotros. Estuvieron pendientes en todo momento de la suerte de la exposición. Recibe un cariñoso abrazo de Maruja y mío y otro fuerte de:

Seoane

1964-01-20
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1964
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada] - Magdalena (Arxentina)
epístola Transcrición

Transcripción da Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1964 en 20/01/1964

El Castro, 20 de enero de 1964

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Magdalena

Mí querido amigo:

Estamos nuevamente en El Castro con los tuyos, gozando y abusando de vuestra hospitalidad y del encanto de esta tierra de la que uno no desearía separarse nunca.
Estoy trabajando en unos nuevos grabados en madera para un libro de lujo que va a editarse en Madrid, Preludio, Aria y Coda a Gabriel Fauré el músico francés, 150 ejemplares, que me han encargado con motivo de mi exposición madrileña. Hemos venido el martes de la semana pasada a la noche y aún no he visto nada más que algunos familiares. Pienso despedirme estos días de todos los amigos de aquí, de los que encuentre, pues me produce un enorme fastidio las despedidas y pensamos estar de regreso en Madrid el 1 de febrero para ir dos días a Salamanca y quizás otros dos a Barcelona para regresar a Buenos Aires en los primeros días de marzo, del 1 al 7. Para entonces hablaremos mucho sobre nuestros proyectos que continúo madurándolos “in mente” y lentamente. Hay que exaltar a Galicia tratando de despertar el genio de su pueblo manifiesto en tanta obra escondida durante siglos o solo escondidas de eruditos. Valorizarla. Iba a escribir ponerle un precio, porque en nuestra sociedad, la que nos toca padecer, solo se estima lo que tiene precio. Tú estás haciendo una obra muy importante, extraordinaria, con la fábrica y a tu ejemplo hay que llenar Galicia de pequeñas fábricas en las que la habilidad y el conocimiento heredado del pueblo encuentre cauce para nuevas iniciativas. A mi regreso a Buenos Aires voy a dedicarme a estudiar lo que pueda de estos problemas. El folklore, los objetos folklóricos, tienen belleza, pero no se pueden remedar, no se puede remedar la simplicidad... Brotan, como alguien dijo, de la improvisación y languidecen en la repetición y en el amaneramiento. A veces proceden de viejos estilos muertos. Al folklore lo defienden los llamados tradicionalistas. Nosotros debemos intentar utilizarlo como principio, nada más, de una nueva obra de arte, aprovechando al máximo, en cambio el oficio que hace posible su perduración en el tiempo. Como camino para el futuro; sabiendo que guarda en sus entrañas la originalidad diferenciada de un pueblo. Utilizarlo como los viejos estilos que perduran, para el progreso. Pero no te quiero dar ahora la lata con todo esto. Ya hablaremos con calma de ello. Creo que va a ser difícil hacer comprender a las gentes de nuestros propósitos pero pienso más firmemente que hace unos meses que hay que intentarlo. Tiene que ser como tomar una posición en una batalla, pero en guerra más heroica.
Estamos muy contentos entre los tuyos, con Mimina, Isaac y José. A Camilo lo veremos en Santiago.

Un abrazo grande de Maruja y mío:

Seoane

1964-11-16
Carta de Díaz Pardo a Paz Andrade. 1964
Magdalena (Arxentina) - Vigo
epístola Orixinal - Transcrición

Transcripción da Carta de Díaz Pardo a Paz Andrade. 1964 en 16/11/1964

Magdalena, 16.11.1964


Sr. D. Valentín Paz-Andrade
Vigo


Querido Valentín:

Recibín a túa do 16 cte., que agradezo, e tomo nota de canto en ela me dis.
A urxencia que pregaba para o enfoque do plan ise referido a Galiza, vén de unha síntesis que se percisa sobre ise tema coma contribuzón a un traballo xeral que se está faguendo ahí, en Europa, e dista vegada se pretende que Galiza non siga dando razón do seu silenzo. A parte, eiquí, faríase un folletiño. Ao primeiro non podo sacarlle a presa e haberá de faguerse o que se poda cos materiaes que se atopen. Pra que non fose literatura de afeizoado é polo que pedín a túa autoría. Estou de acordo en todo canto dis menos en aceutar «algún tempo e moita pacencia».
Direiche meu pensamento pra que lle fagas unha crítica ou te bulres dil. Soio pretendo empuxar a empuxóns.
Teño á vista, coido, todo o feito por ti encol do problema. No ano 63 contemplabas xa o plan e denunciabas a postrazón do seutor agrario, que dende entón agravouse, aumentando as áreas incultas e o éxodo, con todas-las lacras intermedias.
O plan no foi precedido de un educacional de primeiro ensiño. No terreo agrario fíxose o Plan Coruña, que non eisistiu xamais. Ten soio o nome. Fíxose algo de concentrazón parcelaria, no mellor dos casos cun incremento da productividade da terra do 20%. Sabido. Non embargantes, os inxenieiros concentradores fican desolados. Non falemos do ensiño primario que vai de mal en peor mentres no se impoña a escola bilingüe teunicamente urxente para «entender» as imaxes primarias. (Lee o artigo de L. Casanovas de fai poucos días no Progreso). A escola primaria que ten que ir acompañada da posibilidade económica do labrego pra ceibar do traballo ós nenos, polo que a educación e a elevación económica do campo teñen de ir xuntas.
Os polos en Vigo e na Cruña onde había de si un desenrolo eispontáneo, deixan o resto da rexión, o mais indixente, á mercede aleatoria da claúsula quinta da aición concertada. Ten moito de espectacular e de colocazón dun nome dunha cousa que xa se estaba facendo, procedemento non excepcional nos derradeiros lustros, senón típico. Din que os proxeutistas puñan os polos pola banda de Monforte, mais din as malas linguas que houbo intervencións todopoderosas que, temendo o fracaso, fixeron suxestión de que se puxeran onde están, xa que sempre quedaría coma defensa o fondo eisistente. Sendo a verdade que onde están profundizan máis a distancia que xa eisistía entre as dúas vilas e o resto de Galicia, xa cunha cuase descriminazón racial entre vilegos e aldeáns que até falan distinto idioma.

O enfoque, a resposta, a tal artificio (non sería elegante acusar sen propor algo) coido que debería ser pedir a formulazón dun plan, ou das bases de un plan de escola primaria, orientada máis ben ó rústico (pro sen descriminazón coa da vila) e outra formulazón dun plan agrario, e que se discuta. Fuche ti quen leva dito dende fai moito tempo que nistes dous aspeutos é nos que hai que traballar para sacar a Galicia do seu círculo vicioso, e o desenrolo industrial ha de servir a isto e non á inversa. Logo de pór uns labregos en seitores de terra rentable, o resto terá de absorberse en industria, ou alternar a actividade levando a industria perto dos seitores agrarios, equilibrio máis humán. As concentracións industriaes son máis propias de final-principio de século, e hoxe son soio concentracións de probremas, e cementerios cheirentos de intrascendencia humán.
Gallástegui fixo e dixo canto pudo sober do probrema. Non pudo decir pubricamente que o campo galego percisa toda unha revolución. Daba pena velo, coñecedor do probrema, atado de pes e mans. Non é un probrema de laboratorio ou de economista operando dende o sistema económico causante do mal. Hai que subvertir o statu quo que mantén a enfermedade e faguer unha reforma agraria a fondo, planificada, dirixida, que abrangue dende a axuda do Estado pra adequerir o resto das terras, coma fixeron en outras rexións, até a subvención da produción coma se vén faguendo co trigo e derradeiramente con outros produtos que, dende logo, non se cultivan en Galiza. Hai que barrer vellos liberalismos que feden, anti-humáns e anti-cristiáns.
Ti dis ben que cos embalses comprimiuse a área dos prados sen que a transferencia repercutise en benefizo non xa da xente labrega, sequera de Galiza. Falla un estudio socio-económico que determiñara a positividade da transformazón que se lle está dando ó Riveiro. Repoboando montes baixos do común sen que se reverta a renda directamente nos labregos que denantes os disfroitaban, se lles está tamén perxudicando. ¿Qué outro camiño tiña isto de conducir a nosa xente carón a fuxida non ben tivesen saída barata? Todo semella coma se se fixera adrede.
Entre as cousas que se poden faguer está o informar isto e non somente en libros de outo porte científico, tamén en breviarios sinópticos para que tomen concencia as propias vítimas, que tarde ou cedo a van a tomar e poderían siñalar noso silenzo ou nosa parsimonia. O froito está madurecido. Calisquer día os mesmos elementos evolucionados do réxime o desprenden.
Para calcular a magnitude da reforma que tería que faguerse en conxunto sería ben coñecer un dato dises que xamais fan figurar os bancos nos seus estudios económicos; extensións de terra traballada por labregos que non son propietarios de ela, ou viceversa, terra que non traballan seus donos, coma sexa máis fácil. ¿Que posibilidade habería de acadar isto? Tamén interesaban datos sobre a emigrazón nos derradeiros catro anos. Postos de traballo que representan os polos e pesetas a invertir por cada posto. Tipos de industrias, etc. E cantos datos contribuíran a avalar a realidade.
Iste é o meu pensamento e prégote unha crítica todo o violenta que te propoñas, na seguranza de que será ben recibida. Miña ademirazón pola calidade do que levas feito por Galiza non podería facerme doutro xeito.
Agardo pois túas novas. Unha forte aperta do teu sempre amigo.

Isaac

1964-12-31
Carta de Paz Andrade a Díaz Pardo. 1964
Vigo - Magdalena (Arxentina)
epístola Orixinal - Transcrición

Transcripción da Carta de Paz Andrade a Díaz Pardo. 1964 en 31/12/1964

Vigo, 31 de Diciembre de 1964


Sr.D. Isaac Díaz Pardo
Cerámica Celtia S.A.
Magdalena F.N.G.R.
República Argentina


Querido Isaac:

A tua carta do 16, compre meditala moito. Eu ben quixera ter tempo para dar desenvolvemento a-os puntos que tocas. Doume conta de que os enfoques tradicionaes sobre o problema socio-económico da nosa terra, teñen feito sua camada nos espritos, mais coido que non darán remedio aos nosos males.
O plan promulgado pol-o goberno, aínda con dous polos de desenvolvimento industrial, fará máis agudo aínda o disparexo contraste do agro e da vila, da masa rural empobrecida, e de duas ou tres concentracións urbáns que medran en volume moito máis que en formación cultural. Coido que o erro fundamental está no medo que ten o poder central aos plans de desenvolvimento rexional, único camiño pra que a prostración das zonas deprimidas acabara, e puderan ir reflotando ao nivel das mais adiantadas.
Non se decideu dar a estrutura rexionalizadora ao plan, penso que por non instituír unha autoridade económica ao frente de cada demarcación. Esa autoridade podería ser o xerme de un poder autónomo, ao menos no orde material, e unha experiencia así dirixida, non cabe nos miolos dos planificadores centralistas.
Si veño loitando pol-a creación do Banco Rexional do Fomento é porque coido ter concencia de que todos os demais camiños estean pechados. Si creamos en Galicia un poder económico, fortemente dotado de capacidade, tanto como de técnica e cartos, gobernado por un pensamento dinámico e autenticamente galego, teremos dado o paso fundamental. Toda obra política descansa hoxe na actividade d-un órgao económico. Si non contamos con el facemos unha casa sin cimentos.
A revolución no campo galego, que poida dar asento definitivo aos homes nados xa con vocación de emigrar, non se fai suprimindo o minifundio ou aumentando as áreas de reforestación. Hai xente demais a vivir dela. Hai unha morada rural inhumán pra acobillar xente e facenda. Hai incultura literaria e técnica, pra obter rendimento dunha terra impropiamente explotada, que dá millo, centeo, ou patacas, nos surcos que deberan reservarse pra especies moito máis selectas e valorizadas. Xa te darás conta de que unha materia tan complexa e deturpada por vellos erros, non pode ser abordada no marco dunha epístola.
A emigración ultramariña vén decrecendo, mais pra Europa aumenta moito. No ano 1962, pasaron o Pirineo os seguintes traballadores galegos:

Da Cruña 2571
De Lugo 950
De Pontevedra 2989
De Ourense 4990

Non hai estadísticas de 1963, mais é certo que superará con moito estas cifras. O pensamento de Gallástegui era posibilista, encaixado no seu tempo. Era d-un home de cencia, non dun político nin de un economista. Pra nós é un bo punto de partida, mais é preciso forxar unha doctrina moito mais completa, profunda e enriquecida das esencias da hora que vivimos.
Todo o esforzo debe conxugarse cara a metas conqueribles, non a utopías precipitadas. Teño tanto anceio de voar co pensamento e dar solta ao sentimento como calquera de nós. Mais quero ser home do meu tempo, loitar con fórmulas facedeiras aínda que non teñan feitío de tanta pureza como certas posicións sacralizadas.
Con esta disposición estou totalmente á tua, sempre que as miñas forzas respondan.
Supoño que Seoane terá recibido nestos días unha carta miña. Dille axiña pra sua tranquilidade que a licencia de importación está concedida e remitida en tempo a Monfort. Coido que hoxe quedaría resolto o despacho.
A Pepe Núñez penso tamén escribirlle. Sei que Beamonte atópase en Madrid, mais eu non puiden velo aínda. Con Álvaro tuvo varios contactos.
Pilar, Alfonso i-eu facemos os mellores votos pol-a tua fortuna no Ano Novo, desexando que sea doce e medrado, coa máis forte aperta do teu sempre incondicioal,

Valentín

1965-04-12
Carta de Paz Andrade a Díaz Pardo. 1965
Vigo - Magdalena (Arxentina)
epístola Orixinal - Transcrición

Transcripción da Carta de Paz Andrade a Díaz Pardo. 1965 en 12/04/1965

Vigo, 12 de abril de 1965


Sr.D. Isaac Díaz Pardo
Cerámica Celtia S.A.
Magdalena F.N.G.R.
La Plata (R. Argentina


Querido Isaac:

Chega agora ás miñas maos a tua do 4. Fólgome moito de que o traballo que fixen pol-a forza da tua teimosía, encaixara no voso pensamento. E tamén que teña a Villamarín por padriño.
Quero aínda así facer algunhas acotacións ao contido da tua carta. A maior autoridade pra respaldar o manifesto é o Centro Gallego de Buenos Aires. Sentada a premisa fundamental, penso que despois deberían firmalo os outros centros de América. Bastaría que lle enviarades unha copia, e a devolveran aprobada e firmada, pra que o Centro de Buenos Aires, pudera ordear a impresión coas firmas de todos.
Non me opoño as modificacións ou adaptacións que pensades introducir. De todos os xeitos coido que o ton formal de neutralidade política, debería conservarse, pra que non se lle dera unha torta interpretación receptiva a fin de limitar ou abortar o impacto do documento.
Coa mesma sinceridade direivos que non comparto o punto de vista adverso ao contido do apartado 9. Si a economía agraria non leva ao máximo o desenvolvimento gandeiro, o nivel de renta rural ficará estancado. A carne, vacuna, ao menos en Europa, é cada día máis artigo de luxo, e a redención do noso agro depende fundamentalmente de incrementar as producións caras. A suposta saturación que podía admitirse no tempo de Gallástegui, hoxe non representa un factor limitante. Estamos no tempo dos alimentos compostos pra o gando, e da cría estabulada. Tamén a gandeiría galega ha de deixar de ser extensiva pra facerse intensiva, seguindo a liña moderna da produción aviar. Ou seña, fabricar moitos kilos de carne no menor tempo posible, a base de sobrealimentacións xeneradoras de proteínas.
Galicia, que logo chegará a ter unha producción elevada de fariña de peixe, pode aproveitar esta ventaxa, pra o fomento dos seus recursos vacunos.
Apunto estas consideracións, non por manter o meu criterio, senón pra que o voso se exercite sobre o tema e tomedes unha decisión con libertade.
Fai o favor de decirme algo mais sobre a saúde de Pepe Núñez. Supoño que se tratará de algo pasaxeiro, mais quixera sabelo concretamente. Escribireille, aínda que Pepe vive en estado permanente de acreedor epistolar.
Recibiremos a Baltar e Mireya no «Arlanza». Penso que despois de atoparse eiquí, tornará a botar raíces.
E nada mais. Lembranzas a todos os amigos, que tamén vos envían Pilar e Alfonso, coa miña mais fonda aperta,


Valentín

1965-04-21
Carta de Díaz Pardo a Paz Andrade. 1965
Magdalena (Arxentina) - Vigo
epístola Orixinal - Transcrición

Transcripción da Carta de Díaz Pardo a Paz Andrade. 1965 en 21/04/1965

Magdalena, 21.4.1965


Sr. D. Valentín Paz-Andrade
Vigo


Querido Valentín:

Me chega a túa que farei seguir a Villamarín, que anda sorteando os imponderables de sempre pra levar adiante a cousa o máis rápido posible.
En canto ó apartado 9 en que ofrecías unha fórmula gandeira intensiva coma solución do agro, inda que estiveses no certo é innecesaria nun mensaxe posto en boca do Centro Galego, quen non ten porque dar solucións técnicas dos problemas senón pedir que os problemas se estudien. Unha vez conquerida unha concencia ou unha dinámica de protección para o campo é cando vas a ter ocasión de discutir cos inxenieiros agrónomos, e cos labregos, as solucións técnicas. ¿Che parecería ben que o Centro Galego planificase no mensaxe o equipo de pesca de costa? No é isa a función do Centro.
Pero ademais é que os técnicos parece ser que son os que non aceutan pra Galiza isa solución empezando polo inesquecible Gallástegui, (as condiciós ecolóxicas do campo galego no cambiaron dende que il falou) seguindo por seu continuador Blanco (que dimpois de tres anos acó, ó frente da estación experimental de Pergamino, ó voltar a Galiza o deixáchedes ir pra Zaragoza). E fala, ademais, cos agrónomos do Servicio de Concentración Parcelaria que xa encetan a ter eisperiencia da cousa.
As concrusións extraídas de Dinamarca, Holanda, Bélxica, etc., honradamente non serven máis que azuzar porque as condicións interno-externas de istes países non se dan na nosa terra. Istes países son soberanos e si a alguén explotan e a outros pobos foráneos. O labrego galego pertence a un pobo explotado, cercado, nin siquera ten unha protección do precio dos seus produtos; viven catro por Ha. de terra cultivada cando unha Ha. mantén con dificultade a dous animales. (E isto según estadísticas bastante dubidosas por englobar moitas terras que pra iles non contan. 160 ferrados no Castro non producen máis que fruta agusanada. Son da miña familia. Poño por diante ista aberración que me toca a mi e do que hai moitísimo en Galiza).
Non é válido como motivo de atracción o feito de que en Europa a carne sexa un artículo de luxo porque nosos gandeiros teñen visto fustrada moitas vegadas o señuelo do precio, pois cando empeza a ser remunerativo, aparecen uns señores, entre iles noso amigo Álvaro Gil, que importan a carne de acó. (Sen comento). ¿Que pasou coa produción aviar?. ¿De que lles valeu a gran produción obtida o ano pasado, non soio en Galiza? Tiveron que regalar os ovos por camións, e isto no é hipérbole, desgraciadamente. O negocio en iste caso o fixo a SWIF de Chicago. Fronteiras adentro os americanos garantizan o precio ós seus produtores agrícolas; fronteiras afora teñen outra lei. De outro xeito o SWIF non podería, sinxelamente, roubar.
Non sería, por demais, nengún demérito pra ti que non estivésemos de acordo co teu pensamento sobre o campo. O fin e o cabo ti eres peixeiro. Pro non se trata da disconformidade, senón do inadecuado do lugar pra expor ista custión. Namentras, deixa aos nosos labregos que a seu anaco real de terra lle saquen a maior produción posible pra poder vivir e pra alimentarnos a ti e a min. E ir pensando os de Pescanova en darlle outra aplicación á fariña de peixe, pois se chegades a alimentar con ila ós porcos e ós vacúns eu me quedo acó definitivamente, vaia coño!. Se ve que ti non comiches porco alimentado con fariña de peixe.
Estou ben seguro que a ti non che pesará que se lle houbese suprimido isa parte. Núñez Búa, con quen xantei onte, o atopei moito millor, ate pelexouse comigo. Boa señal. De ista non morre.
Eu, se me dan permiso, estarei por ahí sobre mediados de Maio, pro seguirei a Francia con Mimina dende Madrid. Terémoste informado de cómo andan as cousas.
A Pilar e a Alfonso nosa lembranza, e a cordial aperta a ti de

[Isaac Díaz Pardo]

1966-12-26
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1966
Roma - Magdalena (Arxentina)
epístola Transcrición

Transcripción da Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1966 en 26/12/1966

Roma 26-Xll-66

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Magdalena

Mi querido amigo:

Estoy en Roma desde hace unos días y desde Méjico al menos siempre me propuse escribirte sin en que ningún momento, por una u otra razón, lo hubiese hecho. No sé en donde, en Nueva York o en Alemania, nos enteramos por una carta de Mimina de que estabas en Magdalena y lo sentimos mucho porque este viaje que hicimos Maruja y yo proyectábamos hacerlo con vosotros dos en la parte europea. Ahora mañana o pasado marcho a Madrid. No sé el tiempo que estaremos en España. Estoy muy cansado y sin ti, sin las discusiones diarias a que me sometías, creo que España no es lo mismo. En Méjico estuve con Luis Soto e hice algunos proyectos con él referidos a Galicia. Escríbele. Méjico es un desastre en el terreno político referido a Galicia y todo se le debe a Prada y compañía. En París estuve con Martínez y con Alvajar. El primero parece estar muy contento con el porvenir de Ruedo Ibérico. Estuve alrededor de una hora con él. Te escribiré con más tiempo sobre todas estas cuestiones o hablaré personalmente contigo de ellas si regresas a España en el próximo mes. ¿Para qué quieres que me ocupe de Sargadelos si tú piensas quedarte residiendo en Magdalena? A mí me interesa este asunto en la medida que tú estés comprometido con él, si no.... creo que renuncio a Galicia. He luchado como pude por ella desde estudiante, hace casi cuarenta años y no puedo más. No se puede luchar con molinos de viento. No hay Quijote que resista la realidad. Y la realidad es que un país cuya dirección está en manos de los Barrié de la Maza en el caso peor y de los Fernández o los de “Pescanova” en el mejor, solo noto por la mediocridad con ideas trasnochadas y con un pueblo desgraciado e indiferente incapaz de iniciativas. En este viaje he visto todo lo que pierde de hacer Galicia por la mezquindad de sus hijos afortunados. Por mi parte renuncio a todo. Allí la dirige Barrié de la Maza, un mentecato afortunado de La Coruña y en Buenos Aires capital de la emigración gallega un sujeto como Mourente por la traición, no sólo de Estévez, sino del mismo Villamarín. No sé puede juzgar al margen de unas elecciones del Centro Gallego ponga a candidato una persona que no es......, como quedó. Escríbeme pronto el jueves o viernes a Madrid. Al domicilio de la hermana de Maruja, a mi nombre. Es Avenida Ibáñez de Ibero nº 1-2 –Madrid 3. Escribe con todo cuidado. Más tarde te mandaré la nueva dirección si consigo departamento. Creo que estaré poco tiempo en España. Expongo en Alemania, En Bonn el día 12 de enero.

Un gran abrazo para Camilo y para ti. Saludos a todos los amigos:

Seoane y Maruja

1967-01-06
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1967
Magdalena (Arxentina) - Madrid
epístola Transcrición

Transcripción da Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1967 en 06/01/1967

Magdalena, 6.1.67

Sr. Don Luis Seoane
Madrid

Querido Luis:

Recibo tu carta de Roma. ¡Quién como vosotros paseándoos por la vieja Europa impunemente! Supe de vuestro paso por París. Martínez me escribió encantado de ti. También de México de donde Soto reclama tu dirección (que no le enviaré –hazlo tú) pues que quedaste de escribirle y...
Esta falta de correspondencia tuya con los amigos de aquí me acosa en cuanto llego a Bs. As. Nadie se explica cómo no escribes, cómo no contestas. Pobrecitos. No saben de tu hermosa mesa de c/ Montevideo (3 metros por 1 y ½) donde vas depositando amorosamente y por completo orden de llegada las cartas de los amigos, las cuales Maruja procura limpiar y cuidar esmeradamente de los ataques de la polilla, cartas que vas contestando por riguroso orden de rebosamiento... Tus amigos no saben el problema que tienes tú en los viajes privado de esa mesa lo que te obliga a enviar las cartas de los amigos al cesto de los papeles.
Entre las cosas que tus amigos se encontraban privados de comunicarte era la noticia de una beca que te concedía el Gobierno de Israel para que lo visitases.
Es una tentación que estés en España privado de las discusiones a que diariamente te someto. Para que no te falte ese entretenimiento voy a hacer todo lo posible por estar, lo más tardar, dentro del mes que viene a vuestro lado. Además yo estoy francamente cansado de esto y de las originalidades de N[úñez] Búa. ¡Ay! Así que de cualquier forma voy a intentar sacudirme o ir sacudiéndome esta responsabilidad. Por cierto Otilia con su hija Tilita, el marido y las dos niñas de esta, viajan a fines de este mes y permanecerán por ahí un mes.
No estoy de acuerdo con tu apreciación sobre el papel de Villamarín en las elecciones del Centro. Llegué a tiempo de intervenir y traía las palabras de Villamarín claras. El grupo Prado que, ya no había pedido apoyo a Villamarín, como era lo lógico que hiciese, titubeó lo suficiente en aceptar la publicación de mi declaración porque “no necesitaban el apoyo de Villamarín para triunfar” (palabras que me transmitió N[úñez] Búa). Al fin pudo publicarse una solicitada en Clarín (Mimina te la enseñará) y simultáneamente se recibió un telegrama de Villamarín apoyando decididamente el triunfo de la agrupación Galicia. Mi opinión es otra: son los personalismos mostrencos de nuestros amigos los que facilitaron e triunfo al Ramou. Cuando la personalidad y el amor propio de los individuos no sirve para construir se convierte entonces en una actitud de lo más vulgar y mostrenca que aburre y cansa, porque ese “porque sí” y “porque yo” lo estamos oyendo continuamente en toda cuanta rana y cuanto sapo pueblan todos los charcos.
El número de junio de la revista catalana de poesía libre La trinchera trae un magnífico trabajo sobre la poesía gallega en América muy positivo a ti (que te lo busque Patiño). Le hice una reseña en Correo Gallego.
El 31 lo pasamos con Lorenzo. Os recordamos, ¿cómo no? Las dificultades en este país aumentan de día en día y no se ve salida alguna. Yo al menos no la veo. Lala salió para Madrid el 27. Baltar está en Montevideo acompañando a Enrique Dieste que está grave. Antonio está espiritualmente vencido. Vilanova entero contra Mourente. No hay más novedades.

[Díaz Pardo]