Nesta pequena escolma persoal observarás contidos accesibles e moi completos, guiados pola paixón por comunicar e as indubidables capacidades didácticas dos seus autores e autoras.
O audiovisual de Alejandro Vilar, físico e persoa excepcional e ademais un orador incrible, paréceme un bo xeito de comezar. Despois de oírmos falar sobre Hawking, propóñovos dedicar un tempo ás necesidades tecnolóxicas do CERN e a conceptos relacionados co seu labor. Atoparedes achegas sobre a física de partículas e a física cuántica, de moi sinxelo seguimento, e traballos dunha calidade divulgativa enorme como os de Xurxo Mariño, Jorge Mira ou o que escollo de Estíbaliz Espinosa, unha viaxe entre a lírica e a ciencia.
Confeso tamén a miña debilidade polos vídeos de Darío Lago e Xabier Pérez Couto; non sabería cal escoller, así que convídovos a ver as series completas ás que pertencen os que aquí recollo. Cómpre destacar o esforzo de ambos en producir material audiovisual de divulgación da física en galego, todo un luxo para a lingua galega.
Como non podía ser doutro xeito, Proxector potencia a visibilidade das científicas. Neste sentido, pareceume acaído inserir na escolma un vídeo que nos resume de xeito claro a traxectoria de Antonia Ferrín, astrónoma galega. Por outra parte, seleccionei unha entrevista a Jocelyn Bell organizada pola Agrupación Astronómica Ío. Ambos os recursos ilustran moi ben a fenda de xénero na ciencia: Bell podería ter acadado o premio Nobel pola súa achega ao descubrimento dos púlsares.
Podería elaborar outras escolmas. Esta que vos propoño ofrece recursos de calidade; excelencia académica; un recoñecemento aos espazos divulgativos, como o son os centros de ensino, as asociacións e os medios de comunicación; e curiosidades que aproximan a Física a todos os públicos, estimulando as vocacións científicas.
Cibrán Santamarina Ríos
Director do Departamento de Física de Partículas
da Universidade de Santiago de Compostela
Imaxe: CSIC
E Hawking dixo: fágase a luz!
Charla divulgativa (1h 37´ 34´´) na que Alejandro Vilar López, investigador predoutoral do Instituto Galego de Física de Altas Enerxías (IGFAE) , nos fala da determinante contribución científica de Stephen Hawking, probablemente o físico teórico máis popular dos últimos 50 anos, ao estudo das orixes do Universo.
A charla tivo lugar o 14 de maio de 2020 no marco do ciclo de charlas divulgativas en liña «Universo peregrino: ciencia galega cara o mundo», organizadas polo IGFAE da Universidade de Santiago de Compostela.
Retos tecnolóxicos do CERN
María Caseiro e Juan García cóntannos neste vídeo divulgativo (4´ 39´´) cales son as necesidades tecnolóxicas do CERN (o Consello Europeo para a Investigación Nuclear), no que se refire á cantidade de datos que producen os experimentos e como iso ten que ser procesado e almacenado cos sistemas de computación dispoñibles .
Esta peza resultou gañadora do V Concurso de Comunicación Científica do IGFAE, organido en 2022 polo Instituto Galego de Física de Altas Enerxías.
A luz máis antiga do Universo
Vídeo divulgativo (4´ 34´´) no que Darío Lago nos explica que na aparente escuridade da noite se agocha a luz máis antiga do Universo. Entenderás en que consiste exactamente a “radiación de corpo negro” e o acoplamento de radiación e materia que caracterizou as orixes do Universo. Así mesmo, descubrirás como se produciu o desacoplamento tras o Bing Bang e o que aconteceu con aquela luz primixenia.
Esta peza foi elaborada por O Son das Ideas e mais o Instituto Galego de Física de Altas Enerxías e forma parte da serie "O amencer do cosmos", realizada coa finalidade de divulgar as orixes do Universo.
Partículas de longa vida
Vídeo didáctico (3´ 41´´) que che axudará a entender que é a física de partículas, así como algúns dos seus principais conceptos. A presentación céntrase en concreto nun tipo específico de partículas denominadas de "Longa Vida" (ou LLP, nas súas siglas en inglés) e no detector Codex-b, desenvolvido no Instituto Galego de Física de Altas Enerxías (IGFAE) en colaboración con outros centros de investigación internacionais.
O estrambótico mundo cuántico
Vídeo (56' 47'') que recolle a cuarta charla do ciclo de divulgación científica "Achegando a ciencia", que organiza o colectivo Caladiños. Nela, o físico Cibrán Santamarina fala sobre física cuántica e todo o sorprendente do mundo do pequeno.
Curiosidade polo «dark»
Vídeo (35' 36'') que recolle a intervención de Estíbaliz Espinosa, escritora, filóloga e membro da Agrupación astronómica Ío, no Naukas Coruña 2017.
Nela, reflexiona sobre a curiosidade que irmanda ciencia e humanidades. A fascinación pola vida, polo Universo, polo espazo que nos rodea. Que contan a literatura ou a arte sobre iso?
Galegas na ciencia: Antonia Ferrín Moreiras
Vídeo divulgativo (2´ 14´´) no que Carmela Cela nos presenta a biografía da científica galega Antonia Ferrín Moreiras (Ourense, 1914 – Santiago de Compostela, 2009). Con estudos universitarios en diferentes áreas do coñecemento (químicas, farmacia, maxisterio e matemáticas), a nosa protagonista pasou á historia por ser a primeira astrónoma galega e a primeira muller en España en presentar unha tese doutoral na área da astronomía. Nesta peza preséntase un breve perfil biográfico desta pioneira galega.
Conversa con Jocelyn Bell
Vídeo divulgativo (32´ 23´´), dirixido ao alumnado galego, que contén unha conversa coa astrofísica Jocelyn Bell (Irlanda do Norte, 1943), a quen lle debemos o descubrimento dos púlsares: estrelas de neutróns en rápida rotación que emiten radiacións moi intensas a intervalos regulares. A conversa, conducida pola tamén astrofísica galega Ana Ulla, foi organizada pola Agrupación Astronómica Coruñesa Ío en 2020, no marco do XXIV Congreso Estatal de Astronomía.
A Hipótese Nebular
Vídeo divulgativo (4´ 48´´) no que Xabier Pérez Couto nos fala dunha das teorías máis discutidas, aínda que tamén a máis plausible, sobre a creación do sistema solar: a Teoría Nebular. A Hipótese Nebular atribúeselle na súa orixe ao filósofo francés René Descartes, pero foi realmente desenvolvida un século máis tarde por Inmanuel Kant e formulada con moito máis detalle polo matemático Pierre-Simon Laplace. Nesta peza descubrirás, de xeito resumido, as principais ideas nas que se basea esta hipótese para explicar a orixe e posterior evolución do sistema solar.
Lei dos gases
Vídeo divulgativo (1´ 30´´) no que Rosalía Agra Otero, alumna do IES Plurilingüe Pintor Colmeiro de Silleda, nos presenta brevemente a ecuación dos gases ideais, que condensa estas tres leis dos gases: a de Boyle-Mariotte (que ten a temperatura constante), a de Gay-Lussac (co volume constante) e a de Charles (coa presión constante). Tamén descubrirás como podes comprobar de xeito práctico a Lei de Charles metendo unha botella baleira no conxelador.
Este foi un dos traballos finalistas da primeira edición do concurso "Petiscos de ciencia" (2022), organizado pola Facultade de Ciencias e o Servizo de Normalización Lingüística da USC.
A lei de indución de Faraday
Vídeo divulgativo (5´ 18´´) , emitido no programa Ciencianosa da TVG, no que Jorge Mira explica a lei de indución de Faraday. Michael Faraday descubriu que o movemento dun imán no seo dun circuito eléctrico xeraba unha corrente eléctrica. Este experimento da indución electromagnética abriu o camiño da transformación da enerxía mecánica en enerxía eléctrica e tivo importantes aplicacións industriais no campo da xeración de electricidade.
Protón, a atribulada existencia dunha partícula inmortal
Unha conferencia teatralizada (67´ 56´´), unha nova forma de divulgar ciencia desde un escenario.
O científico e divulgador Xurxo Mariño e mais o actor Vicente de Souza transmiten neste orixinal formato algúns conceptos, ideas ou situacións en relación coa historia do Universo, a formación do sistema solar e o planeta Terra.
